sximata logou ne

8/15/2019 Sximata Logou NE

1/14

© Ελλθν όσ Πολ τ ςμόσ – Γ άννθσ Παπακαναςίου

χιματα Λόγου ςτα Νζα Ελλθν ά

Σα ςχιματα λόγου τα ατατάςςουμε ςε τζςςερ σ ατθγορίεσ ανάλογα με τθν:

κζςθ των λζξεων ςυμ ωνία των λζξεων

1. υπερβατό 1. ατά το νοοφμενο

2. πρωκφςτερο 2. ςφμ υρςθ

3. χ αςτό 3. ανα όλουκο

4. φ λοσ 4. ακολ ό - μερ ό

5. παρονομαςία ι παριχθςθ 5. ζλξθ

6. ομο οτζλευτο ι ομο ο ατάλθ το 6. υπαλλαγι

7. αςφνδετο 7. πρόλθψθ

8. πολυςφνδετο / ζμ αςθ

πλθρότθτα του λόγου ςθμαςία των λζξεων

1. ζλλε ψθ 1. μετα ορά

α. από ο νοφ 2. ατεξοχιν

β. εξ αναλόγου 3. ςυνε δοχι

γ. ηεφγμα α. ζνα γ α πολλά

2. πλεοναςμόσ β. μζροσ ςυνόλου γ α το ςφνολο

α. παραλλθλία γ. φλθ αντί γ α το πράγμα

β. περί ραςθ δ. ε είνο που παράγε αντί του παραγόμενουγ. ζνα με δφο 4. μετωνυμία

δ. επανα ορά α. δθμ ουργόσ αντί γ α το δθμ οφργθμα

ε. επ ορά ι αντ ςτρο ι ι επ ςτρο ι β. ο ε ευρζτθσ αντί τθσ ε εφρεςθσ

ςτ. ςυμπλο ι γ. το περ ζχον αντί του περ εχόμενου

η. υπο ορά -ανκυπο ορά δ. α θρθμζνο αντί του ςυγ ε ρ μζνου

θ. προδ όρκωςθ 5. αντί ραςθ

κ. αναδίπλωςθ α. λ τότθτα

. επαναςτρο ι ι αναςτρο ι β. ε ρωνεία

γ. ευ θμ ςμόσ

6. υπερβολι

7. αλλθγορία

8. προςωποποίθςθ

9. παρομοίωςθ


2/14


3/14


4/14


Πζρα, μα ρ ά, άπο ο ςτερνό ς ν άλο ου βαπορ οφ που εφγε , – τίποτ' άλλο .

α μόνο ζνα παράπονο μεγ άλο ,τα βάκθ του μυαλοφ μου. – Σίποτ' άλλο .

Ναπολζων απακ ϊτθσ: «Νυχτερ νό»

ςφνδετο

Σο ςχιμα αςφνδετο δθμ ουργείτα , όταν παρακζτουμε όμο ουσ όρουσ μ ασ πρόταςθσ ι όμο εσ προτάςε σ, χωρίσ να βάηουμεάμεςά τουσ άπο ο ςφνδεςμο, αλλά τα ενϊνουμε με όμμα, π.χ.

α) Ιχοσ ςυρτόσ, ςυλλογ ςτόσ, ςυνζρθμοσ... ι Δθμουλά: «Σα Πάκθ τθσ Βροχισ»

) θ ϊκθ ε, πλφκθ ε, ντφκθ ε ζ αγε.

) Ο πολ τ ςμόσ τθσ Ελλάδασ είνα τα λαμπρά ζργα τθσ ςτθν τζχνθ, τθν αρχ τε τον ι, τθν ποίθςθ, το δράμα, τθ λοςο ία, τθνςτιμθ.

) Αργά ντυκεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάε το γ όμα Δθμοτ ό: «Σου Γ ο υρ οφ τθσ Άρτασ»

. αταλαβαίνω από μζταλλα, βρίς ω λόν α, ανοίγω γαλαρίεσ, ατεβαίνω ςτα πθγάδ α, δε οβοφμα Νί οσ αηαντηά θσ: «Βίοσ α Πολ τεία του Αλζξθ Ηορμπά»

τ.Πο ο , πϊσ, πότε ανζβθ αν τθν άβυςςο; Πο εσ, πο ων, πόςων ο ςτρατ ζσ;

Οδυςςζασ Ελφτθσ: «Σο Άξ ον Εςτί, Σα Πάκθ»

ολυςφνδετο / ζμ αςθ

Σο ςχιμα πολυςφνδετο δθμ ουργείτα , όταν περ ςςότερο από δφο όρο ι όμο εσ προτάςε σ ςυνδζοντα με ςυμπλε τ οφσ ιαχωρ ςτ οφσ ςυνδζςμουσ, π.χ.

α) Ζ ερε α β βλία α τετράδ α α ςτυλό α μολφβ α α ςβιςτρεσ όλα τα αλά.

) Δεν ζβλεπα μιτε το άςτρο, μιτε το ςτρατόπεδο, μιτε τθ λίμνθ, μιτε τθ κάλαςςα, μιτε τθ γθ, μιτε τον ουρανό. Δ ονφς οσ ολωμόσ: «Ελεφκερο Πολ ορ θμζνο »

)Εμείσ· ο Αλεξανδρείσ, ο Αντ οχείσ,

ελευ είσ, ο πολυάρ κμο πίλο πο Ζλλθνεσ Α γφπτου α υρίασ, ο εν Μθδία, ο εν Περςίδ , όςο άλλο .

. Π. αβά θσ: « τα 200 π.Χ.»

υγγεν ό ςχιμα με το πολυςφνδετο είνα α θ ζμ αςθ , π.χ.

α) Κζλε α τθν πίτα ολά ερθ α τον ς φλο χορτάτο.


5/14


) Κα όμορ οσ α γεροδεμζνοσ α πλους όπα δο.

ατά το νοοφμενο

Σο ςχιμα ατά το νοοφμενο δθμ ουργείτα , όταν θ ςφνταξθ δεν α ολουκεί το γραμματ ό τφπο των λζξεων αλλά το νόθμα, π.χ.

α) Ο όςμοσ χτίηουν ε λθς ζσ.αντί: Ο όςμοσ χτίηε ε λθς ζσ.

Σο ριμα μπι ε ςτον πλθκυντ ό αρ κμό αντί ςτον εν ό που είνα α το υπο είμενο).

) το ηευγάρ απο άς ςαν να ξε νιςουν τθ νζα τουσ ηωι μαηί.αντί: το ηευγάρ απο άς ςε να ξε νιςε τθ νζα του ηωι μαηί.

Σα ριματα α θ αντωνυμία μπι αν ςτον πλθκυντ ό αρ κμό αντί ςτον εν ό που είνα α το υπο είμενο).

φμ υρςθ

Σο ςχιμα τθσ ςφμ υρςθσ δθμ ουργείτα , όταν αναμε γνφοντα δφο ςυντάξε σ, π.χ.

α) Ο Πζτροσ με τον Παφλο τραγουδοφν.ανον ά ο Πζτροσ α ο Παφλοσ είνα τα δφο υπο είμενα του ριματοσ τραγουδοφν α κα ζπρεπε α τα δφο να βρίς οντα ςε

ομαςτ ι. Σο υπ . τον Παφλο, όμωσ, μπι ε ςτθ α τ ατ ι. Αυτό ο είλετα ςτο ότ ενϊκθ αν ο δφο ςυντάξε σ: 1. Ο Πζτροσ αΠαφλοσ τραγουδοφν, 2. Ο Πζτροσ τραγουδά με τον Παφλο.

να όλουκο

Σο ςχιμα ανα όλουκο δθμ ουργείτα , όταν ο λζξε σ που α ολουκοφν δε βρίς οντα ςε ςυντα τ ι ςυμ ωνία με τ σοθγοφμενεσ, ζτς υπάρχε περίπτωςθ α) ο λόγοσ να αρχίηε με ονομαςτ ι α να τελε ϊνε με πλάγ α πτϊςθ ι β) να αρχίηε μεάγ α πτϊςθ α να τελε ϊνε με ονομαςτ ι, π.χ.

α) Η υρα -Ρινθ του ρ τοφ, του Δοφ α θ κυγατζρα, χρόνουσ τθσ γρά ουν τα προ ά Η υρα -Ρινθ ςε ονομαςτ ι, τθσ γρά ουν ςε γεν ι αντί: τθσ υρα -Ρινθσ τθσ γρά ουν

) τρε σ βίγλεσ κα του βάλω, τρε σ βίγλεσ , τρε σβ γλάτορεσ , ο τρε σ αντρε ωμζνο .βίγλεσ , β γλάτορεσ : αντ. ςε α τ ατ ι, // ο τρε σ αντρε ωμζνο : ςε ονομαςτ ι αντί τουσ τρε σ αντρε ωμζνουσ.

ακολ ό-μερ ό

Σο ςχιμα ακολ ό-μερ ό δθμ ουργείτα , όταν δθλϊνετα ζνα δ α ρεμζνο ςφνολο που όμωσ δεν ε ράηετα με γεν ια ρετ ι ι με εμπρόκετο αλλά ομο όπτωτα με το όνομα που προςδ ορίηε , π.χ.

α) παίρνε τον ατι ορο, τθν ά ρθ το ποτάμ , αντί: τθν ά ρθ του ποταμ οφ.

) ζρχετα τθ μζςθ μζςθ το γ αλό , αντί: τθ μζςθ του γ αλοφ.


6/14


λξθ

Σο ςχιμα ζλξθ δθμ ουργείτα , όταν ζνασ όροσ παραςφρετα από άλλο επ ρατζςτερο α ςυμ ωνεί μ' αυτόν α όχ μ' ε είνονυ απα τεί το νόθμα α θ ςε ρά του λόγου. Ζχουμε δφο περ πτϊςε σ:

α) ζλξθ ςε ριματα: Σα Γ άννενα , θ όμορ θ πόλθ τθσ Θπείρου, ο μάτα .

ανον ά το ριμα κα ζπρεπε να είνα ο μοφντα , παραςφρετα όμωσ από τθ λζξθ πόλθ .

) ζλξθ ςε ονόματα α αντωνυμίεσ: . Κα ςε ς οτϊςουν· αυτόσ είνα ο ς οπόσ τουσ. ανον ά θ αντωνυμία κα ζπρεπε να είνα αυτό , δθλ. το να ςε ς οτϊςουν, παραςφρετα όμωσ από το ο σκοπός τους .

. Σ μοφμε όλουσ όςουσ αγωνίςτθ αν. ανον ά θ αντωνυμία κα ζπρεπε να είνα όςο , γ ατί είνα υπο είμενο του ρ. αγωνίςτθ αν.

παλλαγι

Σο ςχιμα υπαλλαγι δθμ ουργείτα , όταν ζνασ επ κετ όσ προςδ ορ ςμόσ αντί να προςδ ορίηε μ α γεν ι τθτ ι - α ςυνεπϊσβρίς ετα ςε γεν ι - προςδ ορίηε το ους αςτ ό που προςδ ορίηε θ γεν ι -οπότε μπαίνε ςε ονομαςτ ι.

α) Σ' αντρε ωμζνα ό αλα ξεκάψτε του γον οφ ςασ.αντί: τα ξεκάψτε τα ό αλα του αντρε ωμζνου γον οφ ςασ.)

) κερμοί δα ρφων ςταλαγμοί αντί: κερμϊν δα ρφων ςταλαγμοί)

ρόλθψθ

Σο ςχιμα πρόλθψθ δθμ ουργείτα , όταν το υπο είμενο τθσ εξαρτθμζνθσ πρόταςθσ μπαίνε προλθπτ ά ωσ αντ είμενο ςτθνρ α, π.χ.

α) Δεν ζλπ ηα τον ουρανό ςτθ γθ να βρζξε αίμα αντί: δεν ζλπ ηα ο ουρανόσ ςτθ γθ να βρζξε αίμα)

) γ α δζςτε τον αμάραντο ςε τ βουνό υτρϊνε αντί: γ α δζςτε ςε τ βουνό υτρϊνε ο αμάραντοσ )

) ξζρε σ τουσ ίλουσ ςου πόςο μελετθροί είνα αντί: ξζρε σ πόςο μελετθροί είνα ο ίλο ςου)

) είδεσ τθν Ελζνθ τ όμορ α ντφνετα αντί είδεσ τ όμορ α ντφνετα θ Ελζνθ

λλε ψθ βραχυλογία: α) από ο νοφ, β) εξ αναλόγου, γ) ηεφγμα

Σο ςχιμα ζλλε ψθ δθμ ουργείτα , όταν παραλείποντα άπο εσ λζξε σ που εφ ολα μποροφν να εννοθκοφν από ταμ ραηόμενα.


7/14


υνικωσ παραλείποντα το ριμα ι το υπο είμενο μ ασ πρόταςθσ ι α όμα ολό λθρθ θ πρόταςθ, π.χ.

α)Εςφ πϊσ είςα ;

αλά. αντί: εγϊ είμα αλά)

)Εςφ είςα ο Γ ϊργοσ ;Να .

αντί: να , εγϊ είμα ο Γ ϊργοσ )

τθν ζλλε ψθ ςυνθκ ςμζνα ριματα που παραλείποντα είνα τα: είμα , γίνομα , ζχω, λζω, ρωτϊ .ά.

Μορ ι τθσ ζλλε ψθσ είνα α θ βραχυλογία που δ α ρίνετα ςε:

α) από ο νοφ το ςχιμα από ο νοφ παραλείπετα μ α ι περ ςςότερεσ λζξε σ ι α πρόταςθ επε δι εννοείτα θ ίδ α α ρ βϊσ από τα

προθγοφμενα ι ςπαν ότερα από τα επόμενα, π.χ.

α. ε κζλε , όπωσ το υτό το νερό. (αντί: ε κζλε , όπωσ κζλε το υτό το νερό.)

β. Σα παράτθςε όλα ζ υγε χωρίσ να μάκε ανείσ το γ ατί (αντί: Σα παράτθςε όλα ζ υγε χωρίσ να μάκε ανείσ το γ ατί τα παράτθςε όλα ζ υγε )

β) εξ αναλόγου το ςχιμα εξ αναλόγου μία ι περ ςςότερεσ λζξε σ ι μία πρόταςθ που παραλείπετα εννοείτα από τα προθγοφμενα όχ

όπωσ είνα αλλά αλλαγμζνθ, π.χ.

α. ε αγαπϊ , όπωσ θ μάνα το πα δί. (αντί: ε αγαπϊ, όπωσ αγαπάε θ μάνα το πα δί.)

β. Αυτό το πρόβατο μο άηε με τα δ ά μασ. (αντί: Αυτό το πρόβατο μο άηε με τα δ ά μασ πρόβατα .

γ) ηεφγμα το ςχιμα ηεφγμα δφο ομοε δείσ προςδ ορ ςμοί (αντ είμενα ι εμπρόκετα) αποδίδοντα ς' ζνα ριμα, ενϊ λογ ά ο ζνασ

απ' αυτοφσ κα ταίρ αηε ςε ζνα άλλο ριμα, π.χ.

α. Είδα τ σ αςτραπζσ α τ σ βροντζσ α τρόμαξα.

(αντί: είδα τ σ αςτραπζσ, ά ουςα τ σ βροντζσ α τρόμαξα.)

β. Πάε να ποτίςε τ' άλογο ρφο νερό α δροςερό χορτάρ . (αντί: Πάε να ποτίςε τ' άλογο ρφο νερό α να το ταΐςε δροςερό χορτάρ .

λεοναςμόσ α) παραλλθλία, β) περί ραςθ, γ) ζνα με δφο, δ) επανα ορά, ε) επ ορά, ςτ) ςυμπλο ι, η) υπο ορά -

υπο ορά, θ) προδ όρκωςθ, κ) αναδίπλωςθ, ) επαναςτρο ι ι αναςτρο ι

Σο ςχιμα πλεοναςμόσ δθμ ουργείτα , όταν χρθς μοπο οφντα περ ςςότερεσ λζξε σ από όςεσ ανον ά χρε άηοντα γ α ναραςτεί ζνα νόθμα


8/14


το ςχιμα του πλεοναςμοφ περ λαμβάνοντα :

α) θ παραλλθλία / άρςθ -κζςθ Σο ςχιμα παραλλθλία δθμ ουργείτα , όταν το ίδ ο νόθμα ε ράηετα ταυτόχρονα α ατα ατ ά α απο ατ ά

(αρνθτ ά), π.χ.

α. Να ςωπαίνε σ α να μθ μ λάσ .

β. Με ξζχαςαν όλο , ανείσ δε με κυμάτα .

γ.Γ ατί βακ ά μου δόξαςα α πίςτεψα τθ γθ

α ςτθ υγι δεν άπλωςα τα μυςτ ά τερά μου, μα ολά ερον ερίηωςα το νου μου ςτθ ς γι...

Άγγελοσ ελ ανόσ : «Γ ατί βακ ά μου δόξαςα»

β) θ περί ραςθ Σο ςχιμα περί ραςθ δθμ ουργείτα , όταν μ α ζννο α ε ράηετα με δφο θ περ ςςότερεσ λζξε σ, ενϊ μποροφςε να

ε ραςτεί με μία, π.χ.

α. τθ μάχθ πολζμθςε ο Γζροσ του Μωρ ά .(αντί: τθ μάχθ πολζμθςε ο Κολο οτρϊνθσ .)

γ) ζνα με δφο Σο ςχιμα ζνα με δφο δθμ ουργείτα , όταν μ α ζννο α ε ράηετα με δφο λζξε σ που ςυνδζοντα με το α , ενϊ,

ςφμ ωνα με το νόθμα, θ μία από αυτζσ ζπρεπε να αποτελεί προςδ ορ ςμό τθσ άλλθσ, π.χ.

α. Αςτροπελζ α ωτ ά να πζςε ςτθν αυλι ςου. (αντί: Αςτροπελζ λογερό να πζςε ςτθν αυλι ςου.)

β. Πζραςε ράχεσ α βουνά (αντί: Πζραςε ράχεσ βουνϊν )

δ) επανα ορά Σο ςχιμα επανα ορά δθμ ουργείτα , όταν δφο ι περ ςςότερεσ προτάςε σ ςτθ ςε ρά αρχίηουν με τθν ίδ α λζξθ, π.χ.

α.Αργά ντυκεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάε το γ όμααργά να πάε α να δ αβεί τθσ Άρτασ το γ ο φρ .

α το πουλί παρά ουςε αλλ ϊσ επιγε είπε:

«Γοργά ντφςου, γοργά άλλαξε, γοργά να πασ το γ όμα, γοργά να πασ α να δ αβείσ τθσ Άρτασ το γ ο φρ ».

β. Δεν ζχουμε ποτάμ α, δεν ζχουμε πθγάδ α, δεν ζχουμε πθγζσ Γ ϊργοσ ε ζρθσ: «Μυκ ςτόρθμα»

γ.Φταίε το ηαβό το ρ η ό μασ! Φταίε ο κεόσ που μασ μ ςεί! Φταίε το ε άλ το α ό μασ! Φταίε πρϊτ' απ' όλα το ραςί!

ϊςτασ Βάρναλθσ: «Ο Μο ραίο »

δ. O γερο -Διμοσ πζκανε, ο γερο -Διμοσ πάε .


9/14


Αρ ςτοτζλθσ Βαλαωρίτθσ: «Ο Διμοσ α το αρ ο ίλ του»

ε.Λδαν ζσ ωνζσ αγαπθμζνεσ ε είνων που πεκάναν, ι ε είνων που είνα γ α μασ χαμζνο ςαν τουσ πεκαμζνουσ.

Κάποτε μεσ ςτα όνε ρά μασ ομ λοφνε· άποτε μεσ ςτθν ς ζψθ τεσ α οφε το μυαλό.

. Π. αβά θσ: «Φωνζσ»

ε) επ ορά ι αντ ςτρο ι ι επ ςτρο ι Σο ςχιμα επ ορά ι αντ ςτρο ι ι επ ςτρο ι δθμ ουργείτα , όταν θ ίδ α λζξθ ι ράςθ επαναλαμβάνετα

(επ ζρετα ) ςτο τζλοσ ςυνεχόμενων προτάςεων, π.χ.

α. Ζτς είν' ο όςμοσ · πάντα τζτο οσ κα είνα ο όςμοσ .

β. Εμζνα θ αμελ ά μου δουλεφε , εγϊ δουλεφω , ο γ οσ μου δουλεφε .

ςτ) ςυμπλο ι Σο ςχιμα ςυμπλο ι δθμ ουργείτα , όταν ςυνεχόμενεσ προτάςε σ αρχίηουν α τελε ϊνουν με τ σ ίδ εσ λζξε σ, π.χ.

α. Μασ πιρε τ σ γυναί εσ μασ , μασ πιρε τα πα δ ά μασ

η) υπο ορά α ανκυπο ορά Σο ςχιμα υπο ορά α ανκυπο ορά δθμ ουργείτα , όταν i) πρϊτα γίνετα μ α ερϊτθςθ ι δ απ ςτϊνετα ζνα γεγονόσ,

ii) ςτθ ςυνζχε α δίνοντα δ α ορετ ζσ υποκετ ζσ απαντιςε σ, iii) απορρίπτοντα ο υποκετ ζσ απαντιςε σ, iv) γ α ναα ολουκιςε ςτο τζλοσ θ διλωςθ γ α το τ πραγματ ά ςυμβαίνε , π.χ.

α.i) Αχόσ βαρφσ α οφγετα , πολλά του ζ α πζ τουν. ii) Μινα ςε γάμο ρίχνοντα , μινα ςε χαροπόπ . iii) Ουδζ ςε γάμο ρίχνοντα ουδζ ςε χαρο όπ . iv) Η Δζςπω άνε πόλεμο με νφ εσ α μ' αγγόν α.

β. i) Γ ατί είνα μαφρα τα βουνά α ςτζ ουν βουρ ωμζνα; ii) Μθν άνεμοσ τα πολεμά, μινα βροχι τα δζρνε ; iii) Κ οφδ' άνεμοσ τα πολεμά, ουδζ θ βροχι τα δζρνε . iv) Μόνο δ αβαίνε ο Χάροντασ με τουσ αποκαμζνουσ.

Σο ςχιμα αυτό ταυτίηετα με το ςχιμα των άςτοχων ερωτθμάτων. Είνα ςυνθκ ςμζνο ςτα δθμοτ ά τραγοφδ α αλλάα ςτθν ομθρ ι ποίθςθ, π.χ.

i) Πο α μοίρα τάχα άτω ς' ζρ ξε αρμα εροφ κανάτου ;ii) Μιπωσ αρρϊςτ α ιταν που χρόν ςε; μθν θ Άρτεμθ θ δοξεφτρα με απόνετεσ ςαγίτεσ ςου 'ρ ξε α πιρε τθ ηωι ςου; *...+ iii) δεν ιρκε θ Δοξαροφςα ςπίτ μασ θ αλοςθμαδεφτρα να πάρε τθ ηωι μου ρίχνοντασ με απόνετεσ ςαγίτεσ·

ουδζ αρρϊςτ α με ρεβάτωςε, που το ορμί του ανκρϊπου ς γά ς γά το λ ϊνε ανζςπλαχνα α τθ ηωι του παίρνε · iv) μόνο ο αθμόσ γ α ςε θ ορμιν α ςου α τα αλά ςου λόγ α,

που μου 'χαν λείψε , τθ μελόγλυ α ηωι μου κανατϊςαν. Οδφςςε α, μτ ρ. αηαντηά θ - α ρ δι, λ 171 -173 α 198-203


10/14


θ) προδ όρκωςθ ι προκεραπεία Σο ςχιμα προδ όρκωςθ ι προκεραπεία δθμ ουργείτα , όταν προ ε μζνου να ανα ο νωκεί άπο ο δυςάρεςτο λζγεταάπο α ράςθ που προετο μάηε ψυχολογ ά τον α ροατι, π.χ.

α. Κζλω να ςου πω άτ , αλλά μθ ςτενοχωρθκείσ ...

κ) αναδίπλωςθ Σο ςχιμα αναδίπλωςθ δθμ ουργείτα , όταν μ α λζξθ ι ράςθ επαναλαμβάνετα αμζςωσ δεφτερθ ορά, π.χ.

α. Απρίλθ, Απρίλθ δροςερζ α Μάθ με τα λουλοφδ α

β. Φεφγε , εφγε ο προδότθσ

γ. Είνα αθμοί που μόνο ο τά οσ, ο τά οσ ςβινε ο ς οτε νόσ.

δ. πζ τε απ' του βράχου τον γ ρεμό, χάνετα , πάε , πάε

ε.το μεταξφ θ Ελλάδα ταξ δεφε ολοζνα ταξ δεφε [...]

υρίηουν τα αράβ α τϊρα που βραδ άηε ςτον Πε ρα ά ς υρίηουν ολοζνα ς υρίηουν μα δεν ουν ζτα ανζνασ αργάτθσ

Γ ϊργοσ ε ζρθσ: «Με τον τρόπο του Γ. .»

ςτ.Πάντα πάντα περνάσ τθ ωτ ά γ α να τάςε σ τθ λάμψθ. Πάντα πάντα τθ λάμψθ περνάσ

Οδυςςζασ Ελφτθσ: «Σο Άξ ον Εςτί, Σα Πάκθ»

) επαναςτρο ι ι αναςτρο ι Σο ςχιμα επαναςτρο ι ι αναςτρο ι δθμ ουργείτα , όταν μ α πρόταςθ αρχίηε με τθν ίδ α λζξθ με τθν οποία

τελε ϊνε θ προθγοφμενι τθσ, π.χ.

α. Μθ μπ ςτευκείσ ςτθν ξεν τ ά θξεν τ ά είνα ψεφτρα.

β. Ψάλλε ο φ νοσ· ο φ νοσ απ' αλάργα ψάλλε

Αναςτρο ι κεωρείτα α θ αλλαγι τθσ ςυνθκ ςμζνθσ ςε ράσ των λζξεων ςτθν πρόταςθ, είτε γ α να δοκεί ζμ αςθείτε γ α να δοκεί δ αίτερο νόθμα ςε όλθ τθν πρόταςθ.

α. χ λ άδεσ παραλάβα νεσ τςουβάλ α ςόγ α

Νί οσ αββαδίασ: «Kuro Siwo»

ετα ορά

Σο ςχιμα μετα ορά δθμ ουργείτα , όταν θ ςθμαςία μ ασ λζξθσ επε τείνετα αναλογ ά α ςε άλλεσ λζξε σ που ζχουν μ ρι ιγάλθ ομο ότθτα με αυτιν, π.χ.

α. φλλο δζντρου, φλλο χαρτ οφ, φλλο πόρτασ

. χρυςό δαχτυλίδ , χρυςό πα δί, χρυςι αρδ ά


11/14


ατεξοχιν

Σο ςχιμα ατεξοχιν δθμ ουργείτα , όταν θ ςθμαςία μ ασ λζξθσ ςτενεφε α χρθς μοπο είτα με μία α μόνο, ορ ςμζνθ ζννο α

α. Η Πόλθ ζπεςε Με τθ λζξθ Πόλθ εννοείτα θ ωνςταντ νοφπολθ.)

. Περάςαμε τον Ιςκμό α πιραμε το δρόμο γ α τθν Σρίπολθ. Με τθ λζξθ Λςκμό εννοείτα ο ςκμόσ τθσ ορίνκου).

υνε δοχι

Σο ςχιμα ςυνε δοχι χρθς μοπο είτα ςε δ ά ορεσ μορ ζσ:

α) το ζνα αντί γ α τα πολλά

α. Ο Κρθτ όσ είνα πάντα υπερι ανοσ (αντί: Ο ρθτ οί είνα πάντα υπερι ανο )

β. Χαίρετα ο Σοφρ οσ ςτ' άλογο ο Φράγ οσ ςτο αράβ . (αντί: Χαίροντα ο Σοφρ ο ςτ' άλογο ο Φράγ ο ςτο αράβ .)

γ. «Ζρμο του ζ ς οτε νό, τ ς' ζχω 'γϊ ςτο χζρ ; οποφ ςυ μου 'γ νεσ βαρφ ο Αγαρθνόσ το ξζρε ». (αντί: ο Αγαρθνοί)

β) το μζροσ ενόσ ςυνόλου αντί γ α το ςφνολο ι αντίςτρο α

α. άκε λαδί α λζ τθσ (αντί: άκε δζντρο α λζ τθσ)

β. Σα μαφρα μάτ α τθν αυγι δεν πρζπε να ο μϊντα (αντί: θ μαυρομάτα τθν αυγι δεν πρζπε να ο μάτα )

γ) θ φλθ αντί γ α το πράγμα που ζχε γίνε από τθν φλθ αυτι

α. Να τρϊε θ ς ουρ ά το ςίδερο θ γθ τον αντρε ωμζνο. (αντί: Να τρϊε θ ς ουρ ά τα ς δερζν α όπλα θ γθ τον αντρε ωμζνο.)

δ) ε είνο που παράγε αντί γ α είνο που παράγετα από αυτό

α. Σρία του ζ α του 'δωςαν, τα τρία αράδα αράδα (αντί: Σρε σ του ε ζσ του 'δωςαν)

ετωνυμία

Σο ςχιμα μετωνυμία χρθς μοπο είτα ςε δ ά ορεσ μορ ζσ:


12/14


α) το όνομα του δθμ ουργοφ αντί γ α το δθμ οφργθμά του

α. τθν Eκν ι Π να οκι θ ε τίκετα ζνασ Θεοτο όπουλοσ .(αντί: τθν Eκν ι Π να οκι θ ε τίκετα ζνασ πίνα ασ του Κεοτο όπουλου.)

β. Όλθ τθν θμζρα δ άβαηε Καβά θ .(αντί: Όλθ τθν θμζρα δ άβαηε πο ιματα του αβά θ.)

β) το όνομα του ε ευρζτθ αντί γ α τθ λζξθ που ανερϊνε τθν ε εφρεςθ

α. Άνο ξε μ α τρφπα με το Μπλα εντ Ντζ ερ .(αντί: Άνο ξε μ α τρφπα με το δράπανο.)

β. Ο πο θτισ Νί οσ αββαδίασ δοφλευε ςτα πλοία ωσ Μαρ όν .(αντί: Ο πο θτισ Νί οσ αββαδίασ δοφλευε ςτα πλοία ωσ αςυρματ ςτισ.)

γ) αυτό που περ ζχε άτ αντί γ α το περ εχόμενό του α αντίςτρο α

α. Σο πανθγφρ ιταν πολφ ο τόποσ λίγοσ. (αντί: Ο πανθγυρ ϊτεσ ιταν πολφ ο τόποσ λίγοσ.)

β. Ζλα να π οφμε ζνα ποτθρά .(αντί: Ζλα να π οφμε ζνα ποτθρά ραςί.)

δ) Σο α θρθμζνο αντί το ςυγ ε ρ μζνο α αντίςτρο α

α. Η πόλθ ιταν ανάςτατθ. (αντί: Ο πολίτεσ ιταν ανάςτατο .)

β. Tόπο ςτα ν άτα!(αντί: Σόπο ςτουσ νζουσ!)

ντί ραςθ

Σο ςχιμα αντί ραςθ δθμ ουργείτα όταν μ α λζξθ ι ράςθ παίρνε τθ κζςθ μ ασ άλλθσ που ζχε παρόμο α ι α αντίκετθμαςία. Θ αντί ραςθ χρθς μοπο είτα ςε δ ά ορεσ μορ ζσ:

α) λ τότθτα

τθ λ τότθτα αντί γ α μ α λζξθ χρθς μοπο είτα θ αντίκετι τθσ με άρνθςθ, π.χ.

α. Δεν ιταν άνοςτο το αγθτό. (αντί: Ιταν νόςτ μο το αγθτό.)

β) ε ρωνεία τθν ε ρωνεία χρθς μοπο είτα με προςποίθςθ μ α λζξθ ι ράςθ που ζχε εντελϊσ δ α ορετ ι ι α αντίκετθ

ςθμαςία από τθν πραγματ ι, π.χ.

α. Ωραία τα ατά ερεσ! (αντί: Πολφ άςχθμα τα ατά ερεσ!)

γ) ευ θμ ςμόσ


13/14


τον ευ θμ ςμό χρθς μοπο οφντα λζξε σ ι ράςε σ με αλι ςθμαςία αντί γ α άλλεσ λζξε σ ι ράςε σ με α ιςθμαςία, π.χ.

α. Εφξε νοσ Πόντοσ (αντί: Άξενοσ Πόντοσ)

β. Ε ρθν όσ Ω εανόσ (αντί: Σαραχϊδθσ Ω εανόσ)

περβολι

Σο ςχιμα υπερβολι δθμ ουργείτα , όταν μ α λζξθ ι ράςθ ξεπερνά το πραγματ ό α ςυνθκ ςμζνο, γ α να προ αλζςε ςχυριτφπωςθ, π.χ.

α. α δυο βουνά είνα ο πλάτεσ του.

λλθγορία

Σο ςχιμα αλλθγορία αποτελεί μ α μετα ορ ι ζ ραςθ που ρφβε δ α ορετ ά νοιματα από ε είνα που ανερϊνουν οξε σ τθσ. Αλλθγορ ό μπορεί να είνα α ζνα ολό λθρο είμενο, πεηό θ πο θτ ό.

ροςωποποίθςθ

Σο ςχιμα προςωποποίθςθ δθμ ουργείτα , όταν αποδίδουμε ανκρϊπ νεσ δ ότθτεσ ςε α) ζμψυχα, β) άψυχα ι γ) α θρθμζνεσ

νο εσ, π.χ.

α. Σ' αθδόν αλθμζρ ςε χαροφμενα τθν αυγι.

. λαίνε τα δζντρα , λαίνε, λαίνε τα βουνά .

. των Ψαρϊν τθν ολόμαυρθ ράχθ / περπατϊντασ θ δόξα μονάχθ.

. Πουλά εδ άβθ ζ ατςε αντί ρυ ςτο ποτάμ

. Κ' αναςτενάξ ' θ λαγ αδ ά, κα να βογ ιξε ο βράχοσ, κα βαργομιςουν τα ςτο χε ά, ο βρφςεσ κα κολϊςουν

α τ' αγερά του βουνοφ, οποφ περνά δροςάτο, κα ξεψυχιςε , κα ςβθςτεί, κα ρίξε τα τερά του

αρομοίωςθ

Σο ςχιμα παρομοίωςθ δθμ ουργείτα , όταν, γ α να τονίςουμε τθν δ ότθτα ενόσ προςϊπου ι πράγματοσ ι μ ασ δζασ, τθςχετίηουμε με άτ άλλο πολφ γνωςτό που ζχε τθν ίδ α δ ότθτα ςε μεγαλφτερο βακμό, π.χ.

α. Ο Γ ϊργοσ είνα πονθρόσ ςαν αλεποφ .

τθν παρομοίωςθ υπάρχουν δφο όρο , ο πρϊτοσ ο οποίοσ ςυγ ρίνετα (ο Γ ϊργοσ) α ο δεφτεροσ, προσ τον οποίογίνετα θ ςφγ ρ ςθ (αλεποφ).


14/14


Γ α τθν παρομοίωςθ χρθς μοπο οφντα ο παρομο αςτ ζσ λζξε σ: ςαν, ωσ, ακϊσ, όπωσ, ςάμπωσ, μο άηε , λεσ .ά. α. Ωσ τρζμε το αρυό υλλο, να τρζμε το γ ο φρ , / ωσ πζ τουν τα δεντρό υλλα, να πζ τουν ο δ αβάτεσ.

β. Ζπ αςε ψάρ που μο άηε με... κθρίο!

τθν επ ι ποίθςθ ςυναντοφμε α παρομο ϊςε σ ςφνκετεσ , που είνα ε τεταμζνεσ/δ εξοδ ζσ · ς’ αυτζσ, θ ε όναπου κζλε να μασ δείξε ο πο θτισ παρομο άηετα με μ α άλλθ ε όνα, παρμζνθ ςυνικωσ από τθ φςθ ι από τθναγροτ ι ηωι α γνωςτι, άρα, ςτον ομθρ ό, τουλάχ ςτον, α ροατι· λόγου χάρθ, το ςτροβίλ ςμα τθσ ςχεδίασ ςτθκάλαςςα από τουσ ανζμουσ παρομο άηετα με το ςτροβίλ ςμα των αγ ακ ϊν ςτον άμπο από τον βορ ά (362 -364):

Πϊσ ο χε μερ νόσ βορ άσ ςαρϊνε ςτον άμπο αγ άκ α , αυτά ς χταγ αλ άηοντα α γίνοντα ζνα πράμα,

ζτς α τθ ςχεδία ο άνεμο εδϊ α ε εί τθ ζρναν α τθν πιγα ναν·

ατά τθν ανάλυςθ μ ασ δ εξοδ ισ παρομοίωςθσ δ α ρίνουμε: α. τ παρομο άηετα (εδϊ, π.χ., θ ςχεδία του Οδυςςζα ςτθ κάλαςςα) β. με τ παρομο άηετα (με τα αγ άκ α ςτον άμπο) γ. πο ο είνα το ο νό τουσ ςθμείο (το ςτροβίλ ςμα από τον άνεμο) δ. πο οσ ο ρόλοσ/θ λε τουργία τθσ παρομοίωςθσ ( ωτίηε τθ ηθτοφμενθ ε όνα, ςυμπλθρϊνε α πλουτίηε τθνπερ γρα ι .ά.).

Β βλ ογρα ία - Δ τυογρα ία

Γραμματ ι Νζασ Ελλθν ισ Γλϊςςασ Α', Β' Γ' Γυμναςίου, ω ρόνθσ Χατηθςαββίδθσ - Ακαναςία Χατηθςαββίδου, ΟΕΔΒ,Ακινα, Ζ δοςθ Α, 2011

υντα τ ό τθσ Νζασ Ελλθν ισ, ςυλλογ ό, Ο.Ε. .Β., Ακινα, α ζ δοςθ, 1996 Γραμματ ι τθσ Ελλθν ισ Γλϊςςασ, David Holton - Peter Mackridge - Ε ρινθ Φ λ ππά θ -Warburton, Πατά θσ, Ακινα, 1999 Γραμματ ι τθσ Νζασ Ελλθν ισ, Χρ. λαίρθσ - Γ. Μπαμπ ν ϊτθσ, Ελλθν ά Γράμματα, Ακινα, 2005 Γραμματ ι Ε, τ Δθμοτ οφ, Ε ρινθ Φ λ ππά θ -Warburton - Μ χ. Γεωργ α ζντθσ - Γεϊργ οσ οτηόγλου - Μαργαρίτα

ου ά, ΟΕΔΒ, Ακινα Νεοελλθν ι φνταξ σ (τθσ ο νισ Ελλθν ισ), Αχ λλ. Α. Σηάρτηανου, Αδελ οί υρ α ίδθ, β' ζ δοςθ (ανατφπωςθ) Θλε τρον ά εξ ά, Πφλθ γ α τθν Ελλθν ι Γλϊςςα
http://www.greek-language.gr/greekLang/index.htmlhttp://www.greek-language.gr/greekLang/index.htmlhttp://www.greek-language.gr/greekLang/index.htmlhttp://www.greek-language.gr/greekLang/index.html

sximata logou ne

Documents