puduanobi quixito istanshun dada uaid shubu

61
Istanshun dada uaid Shubu Puduanobi Quixito

Upload: indios-isolados-do-vale-do-javari

Post on 21-Aug-2015

402 views

Category:

Education


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Istanshun dada uaid

Shubu

Puduanobi Quixito

Page 2: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 3: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 4: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 5: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Ministério da Justiça Fundação Nacional do Índio

Coordenação Geral de Índios Isolados

Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Vale do Javari—2007

Ananda Conde Organizadora

Posto de Vigilância e Proteção do rio Quixito Frente de Proteção etno-Ambiental do Vale do Javari

Page 6: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 7: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

O Posto de Vigilância e Proteção do rio Quixito, criado em 2000, faz parte da Frente de Proteção Etno-Ambiental do Vale do Javari, assim como a Base Ituí/Itaquaí e o Posto de Vigilância e Proteção do rio Jandiatuba. Tem por objetivo defender e proteger a cultura e o território dos índios isolados do rio Quixito. Os indígenas Mayoruna ( Matsés ) e Kanamary são colaboradores das atividades do Posto Quixito. Para saber mais sobre o Posto Quixito e o trabalho da Frente de Proteção Etno-Ambiental do Vale do Javari:

Avenida da Amizade, 789, Centro. Tabatinga – Amazonas CEP: 69.640-000 ( 9 7 ) 3412-2450

Fundação Nacional do Índio – FUNAI Coordenação Geral de Índios Isolados – CGII SRTVS Quadra 902 Bloco A – Edifício Lex Téreo Plano Piloto – Brasília – Distrito Federal CEP: 79.340-904 www.funai.gov.br

Page 8: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 9: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Istanshun dada uaid

Shubu

Puduanobi Quixito

Page 10: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 11: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Este material foi elaborado pelos indígenas colaboradores Mayoruna, do Posto de Vigilância e Proteção do rio Quixito.

Autoria dos textos e desenhos: Benê Dunu Mayoruna Gerson Binan Gomes Mayoruna Manoel Manini Mayoruna Modesto Ëpë Mayoruna Pelé Bay Mayoruna Sabino Nacua Mayoruna

Page 12: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 13: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Conscientizar. Basta uma palavra para explicar o objetivo deste

livro. Depois de um convívio direto com representantes da maioria das

etnias do Vale do Javari, por meio do trabalho com indígenas

colaboradores na Frente de Proteção Etno-Ambiental do Vale do

Javari (FPEVJ), percebe - se a importância de um diálogo constante

com os grupos já contatados acerca dos grupos isolados, para

ampliação do raio de proteção desses últimos. Sabe-se que as

etnias contatadas são personagens essenciais na dinâmica de

preservação dos “parentes” isolados, já que são vizinhos

territoriais e possuem uma ligação cultural histórica.

Basta que os grupos reflitam sobre as conseqüências de um

possível contato, lembrando suas próprias experiências, para se

avançar na dinâmica de proteção. Aí vem, novamente, a já citada

conscientização.

Recordar o passado, os costumes, os fatos peculiares e relatar as

atividades dos postos, são os recursos adotados por esta iniciativa.

Tudo elaborado por meio da expressão peculiar de cada grupo,

ou seja, a língua tradicional indígena. Uma ferramenta informativa e

didática de proteção de longo alcance, que tende a ultrapassar o

dia-a-dia da FPEVJ, atualmente limitado ao contexto de trabalho

nos postos, ainda desconhecido por muitos indígenas e pessoas

envolvidas com o Vale do Javari. Enfim, ampliar horizontes, propagar a proteção nas aldeias e criar

um espaço informativo, capaz de explicar o trabalho da Frente e

estimular o fortalecimento cultural dos grupos. Audacioso?! Pode

ser, mas só saberemos se tentarmos. Enquanto isso... Testemos.

Page 14: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 15: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Bëiuc Badiad, 26 de agosto de 2007.

Istanshun dada uaid – Quixito acte

Puduanobi Quixito Yacnoësh.

Nidobi podquiedën nidquinbi shubu istuidonbi.

Quatro( 4 ) quilometros caid tion shubu istuidombi. Curubon shubu aid

istuidshun bedcaombi. Con matsesën shububinboec quid istuidtanquin

bedcaonbi. Aden bedcabidanec nidobi udictsëc uatuidec ushë cuenbo

icnuc shubu uatuidonbi.

Page 16: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 17: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Aden shubu uashumbic nainshun nuëcquid ansemec nidobi adshun

ansemionbi inchishchoedtapa. Ansemeshun pionbi ëbitedishun.

Ambo ushash badiadash nidobi capuec. Adec nidshun isaquien

podquied dadpen iquec. Chështen antiaid icnubi mëdanten

poquënbenaid iccosh. Con matses tsidanbo icquidën naid.

Aid istuidshun bedcaonbi 3 tedec ushquin nibënonbi

abadiad shunbic uquë cuenadquin tsen isombi.

Adec podquënec capuaidi bedcaombi. Podquënaid dadpen icsho

aidtedi bedcaombi. Nëidtedshun naombi bedcaquin nëidic.

Ananda nëidic Egipson Nunes nëidic Raminho Kanamary nëidic ëbi

Gerson Gomes

Page 18: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 19: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Segunda-feira, 26 de agosto de 2007.

Eu fui ver a maloca – rio Quixito

Sai do Posto Quixito.

Eu fui andar até a maloca. Encontrei a maloca a quatro quilômetros de distância. Maloca de Korubo, igual a da foto. Também igual maloca de

Matsés. Tiramos foto, andei mais e encontrei lugar para fazer acampamento. Terminei de fazer acampamento, fui pescar e

pesquei matrinxã.

Ananda Conde

Page 20: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 21: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Depois de pescar, eu comi assado e cozido. Dormi e fui caçar no

outro dia. Encontrei muito caminho e quebrada junto caminho com cortado de terçado. Encontrei e tirei fotos do caminho, andei

ao redor procurando mais e passei 3 dias acampado. Depois achei lugar que só havia quebrada, sem corte de terçado, e

tiramos mais fotos.

Tiramos fotos todos juntos. Ananda, Egipson Nunes e Raminho Kanamary e eu,

Gerson Gomes Binan Mayuruna.

Ananda Conde

Page 22: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 23: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Ëbi chiec cuëdenaid nec...

Bëdi chiec uëdënaid nec

Dada aton chidobëd nidpanëdash

Adec nidshun shubu uatuidpanëdash.

Adash capuec nidpac cadennec

Ambo aton bacuëtac tsëc nianec nidpac

cadennec.

Adec caputanec choquinbi bëdibëta aton chido

istuidpac cadennec.Aden istuidaqui ada chaua acco mado quepac cadennec.

Chaua nibëntanombi quepondash choec matses

adoac chaua ubi ushtosh quepanëdash bëdi.

Badiadshun chaua ushtoshe aquecnid quepanëdash adanec nidquianec nid-

shobi bëdin acpanëdash.

Adash choquin aton chido pucu

menetuid panëdash aden meniac tëchicquin

isnubi aton bacuë sidquepanëdash.

Page 24: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 25: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Adsho tantianec auëshquiobi cuenpanëdash adec

cuenash titinquequinbi on cuëdsho chuipanëdash adash

puedpanëdash.

Sabino Nacua Mayoruna

Page 26: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 27: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Puduanobi Quixito Chonuartemaid, 11 de setembro de 2007

Bëiuc Badiad uëshën chonoadquin bedanonbi quixito yacno uësh chonoadquin. Nëmbo choash sëuëcnecquio

chonoadquiobi icsapanbo yacnonbo sëuënec. Aidnainshunbic

uesin tsen macuesonbi cinco icnuc ëmbudnec Quixito yacno

uësh chonoadebi. Aidnainbic tied tacuesonbi aid nainshunbic

cute cuëshcuëshaid tsen bëbëbiec chonoadobi.

Page 28: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 29: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Aidnashunbic motor tsadquid shubu anpanonbi aid

nainshunbcodo caquin sten bedanshun codo caunbi adoshombic

pëdato anpanquin caic nëuëshquio choanoadebi.

Adashi acte anisenidobi aden anistanec chobi aucbidi

adshunbic nuëcquid bedec dectanequid dadauanec chedo

chonoadebi Quixito yacnoësh adec dectatonec cuenshobic

anisunonbi piush icsho bednuen anisunonbi.

Tëshë nuambi buemsho bedshunnoen chedo nëshunquio

anisunquin naimbi. Dacuënquioc quin chotac anisunombi

nëshunquio Quixito yacnoshon.

Shubu anbes caquin pied putu besquin catsëqui

nëuëshquio chonoadec nebi. Adshunbic badiad budnu café

chuaquin. Adashic ëchëshën tsadec badiashic chonoadec.

Adec nëuëshquio chonoadobi Quixito yacno uësh.

Aidtedi dadauanu

Page 30: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 31: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 32: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 33: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Matses Tsidambocquido chiaid

Imitsipaden tantiec badedquio tsidte bunenquio = iquec nepec:

Adembidi tsidte bunenquio icsho chotaquën mitsipaden.

Tantiecpec bëdanboecquien nechitec nëmane= queashien nec = quequim

tantiendac. Adquio icquequien bëdanbo iquec. Nimëduc bëdanbo icquec

nënenquio icque nimëducciesh. Adec nënenquio iccomdaidi tsidash

comapenec nënquido = yantsiah quequin tantiec. Aden tamtiaquinbidi nidaid

tsicatiomdash aido cudasquin ma aton nidaidënbi tabadpanueshun. Aden

naomdadënbi abi tabadec curuboyec maiaiec quiec utsibotsen dadpenquio

tsidanbocquido icque nëid nidaidën.

Aido adecbidi nënenquio iccuededec aton nënaidënbi nënec. Aido

chotaquën nënaidenpenquio. Adec bidi nënsho bëdametequid icque aton

nenaid = Bëdametabi. Chotaquien nënaid bëdash bëdanenquio ictsiash.

Dacpenquio chotaquën nënaid icquec. Adebidi chotaquën nasho isash

adenbidi natebunquid ictsiash . Paënbocquid acte bunec anpodshudte

bunec. Paënbocquid acbededec damsate bunquido yantsiash ambi naid

nainquio yec bëshuntsiash anbi makun acquec cuëdënomdaidi

cuëdënenquio ictsiash chotac isash piayec cantiyec sianteyec bushcate yec

quec nibëdquio yantsiash chotac isun naimquio yantsiash quequin tantiec

chotaquën.

Atonambi ictiadquidi bëshuntsiash . Adecbidi chidotsen bëshunendac

matsu=uitsun sedquidtoshcodocaquin cainquio yantsiash

quequin tantie:

Adec chotac isash beshuntsiash. Pade aidtsëqui dada uaombi.

Page 34: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 35: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Nënaid tantiaquin matses tsidabicquidën chotac cuesun secaquin

naimdac.. Ambi isacmaid isenquio istebunenquioc quin naindac

matsesën. Adec cuesante bunquidi chotaquën tsinmiac. Atoda

quetequid icpec. Ambi nimëducshun naid secatequidtsen iquendac

tsidabicquidon.

Tedtambo naimquio yantequid iquec nëidted chidona naimquio

yantequid iquec. Uitsun, secte,matsu totedaëdcaid aidted chido

bëshuntequid iquendac. Adashic abi aton bënë chedo ismec

nocosh quiedo bëshuntequid iquec. Adecbidi dada ambi naid tedi

bëshuntequid iquaindac nëidted. Bushcate tsitsan neste bescate

utsi utsiec bëshuntequid dada iquendac.

Mida padec iquec nënenquio tantiadec matses iquec nepec chotac

isenquio iquec nec. Chotac isbenquiash adecbidi – chotac yacnot-

sen buncuentequid iquec adonboen isash chotacbinboec icnu

quiash – dashcute chucanbotsen datonquiante iquendac matses.

Nëidted chotoquëna buncuenendac paënbocquid anpushudte –

adashic chotaquën pete chedo buncuentequid iquendac.

Aidtedi dada uanu matses tsidabicquid chuiquin.

Page 36: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 37: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 38: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 39: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Matses Tsidambocquido chiaid Sobre os isolados

Não pode fazer contato com isolado porque leva doença. Ficar

isolado é bom porque não tem doença de branco. É bom ficar

no mato sem doença. Quando tem branco também tem

doença e malária. Antes quando o Mayoruna era isolado não

tinha doença, mas agora tem muita doença que é ruim.

O posto da Base e do Quixito são bons porque cuidam

da terra do isolado e da Terra Indígena. Tem muito isolado na

Terra Indígena, como Korubo e Maia. O isolado não tem

doença de branco, só tem doença deles que curam com

remédio do mato. Quando pega doença de branco o remédio

do mato não cura. O branco tem muita doença. Quando pega

malária só remédio de branco. Hoje o parente Mayoruna gosta

de beber cachaça, fumar tabaco e pega doença de branco.

Não quer fazer cultura, agora que bebe cachaça.

Esqueceu cultura. Não quer fazer lança e flecha. Todo mundo

quer ficar como branco. Bom ficar no mato como isolado. Fu-

nai e a Frente cuidando da Terra Indígena.

Page 40: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 41: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

O índio isolado não conhece o branco e mata o branco porque

não quer doença, não quer morrer.

Antigamente o índio queria matar e agora está bom. Antes,

quando o matsés era isolado tinha muita cultura, fazia cultura

e agora todo mundo esqueceu.

Page 42: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 43: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 44: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 45: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Quando matsés era isolado no mato, a mulher fazia panela,

pulseira, muita cultura e agora esqueceu.

O homem também tinha muita cultura quando estava isolado.

Agora o jovem não faz. Só o mais velho que sabe remédio do

mato, a cultura, panela, vassoura.

Todo jovem esqueceu, só quer andar na cidade e não quer

fazer cultura. Antes estava sem doença, lá no mato, sem

conhecer cidade. Agora quer ficar na cidade pega doença. Vai

morrer todo mundo de doença que pega na cidade.

Os brancos ensinaram coisas e os matsés querem ser igual

branco, com roupa nova e sapato. Não quer mais

fazer cultura. Quer tabaco, quer só comer arroz, comida de

branco. Todo mundo quer açúcar e bolacha, só comida de

branco. Assim pega doença e fica fraco.

Page 46: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 47: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Terça-feira uëshën soles yacnouësh puduanobi adash unbo ushtuidobi.

Ushanec ëndën puduanec nidec 5 ted ushobi adec ushane choqiun

uëshëbuctsan istuidonbi. Istuicshun isnunacac dacuëdosh dacuëdsho

isun uan noshon isac aton shubu ëctash quiosh matses utsi aton

shëcuë ëctash quesho isonbi isbidanec ushtuidobi ushtuid shun

flechera tanbude choquin Curuçá buctuidobi buctuic shun niste acconbi

aid acanec badiadanec pudua nobi curuçan dectatobi adash mananuc

pudundo quin niste nebidanec nide abentsec ushobi ushcuidan shon

Terrinha iacno três hora icnuc istuicshon ubinec nid caunbi Terrinha

yacno istuidobi choson matsés ubi nec nid caunbi.

Nëid tedshun isonbi ubibi.

Saímos do Soles Terça- feira. Andamos muito longe. Saímos seis horas

e andamos cinco dias até o igarapé Flecheira. Fui procurar índio, a

casa do matsés isolado. Todo mundo ficou escondido e viu a casa

deles. Todo mundo andou cinco horas da tarde para ver o índio isolado.

Ficamos escondidos para ver os isolados e depois saímos para terra

firme para dormir. Acordamos cinco horas e descemos o igarapé

Flecheira e encontraram o rio Curuçá. Achamos paxiúba grande e

Shinin derrubou para subir o Curuçá. Subiu o rio achou terra firme e foi

andar. Andamos muito e achamos caminho de Mayoruna que vai para

a comunidade Terrinha. Chegamos no Terrinha três horas e as pessoas

da comunidade levaram todo a gente para a comunidade Nova

Esperança de péc-péc. Nós vimos índio isolado.

Page 48: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 49: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Nós vimos índio isolado

Nëid tedshun isonbi ubibi

Page 50: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 51: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

ACTE QUIXITO ANISTANAID

Badiad Namëdquid, 6 de setembro de 2007

Seis uëshën puduanobi quixito yacnoësh

dëbiatemi dectatobi. Três tedquio motorën

nidobi nëidtedniobi Raminho Kanamary.

Utsi Adilson Kanamary bidi aidtedshun

dëbiatemi istanombi. Matsesën nidaidën cute

tequido puduedacsho istan cac niobi.

Badiadnuc seis icnuc puduanobi adec

nidquimbi moco choquequid tapa istuidombi

aid istuidshum cano abuc buamquin

maninaccombi. Aden maninacbidanec

nidquimbi chotac nuadsho istuidombi aton

nidaidëmbi niosh matsesën nidaidënpenquio.

Aid datanbidanec dëbiatemi nidobi acte nua

icnuebi . Badedquio nidtsenoc bëdiactsëcquio

nidobi acte pistsëcquio icnuc.

Page 52: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 53: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Adec nidnubi uedapa chosh nuambo abi

nidnubi abi mëduqui nidobi adec nidequi.

Iquiendoectsen yanobi adec

iquiendosh natianbonoc mëmuntianbo

yansho isash shubumpin tsadquidën.

Manuatsëcombi pistsëcquio adcuidanec

uditsëc dëbidiadnu que nidobi: cheshemquio

yec capobi matsesën nidaidën cudasnuque

com adecbidi com matses. Tsidambo icquid

cudasecbidi niobi adash anbobi.

Nidtuidobi doze icnuc dëbidiadobi adash

Quixito yacno. Quatro icnuc chobi: com

chuiquid Ananda icosh.

Aidtedtsëqui chuiquin dada uaonbi padi

Page 54: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 55: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

ACTE QUIXITO ANISTANAID

Chonuartemaid, 11 de agosto de 2007

Bëiuc Badiad uëshën chonoadquin bedanonbi quixito yacno

uësh chonoadquin. Nëmbo choash sëuëcnecquio

chonoadquiobi icsapanbo yacnonbo sëuënec. Aidnainshunbic

uesin tsen macuesonbi cinco icnuc ëmbudnec Quixito yacno

uësh chonoadebi. Aidnainbic tied tacuesonbi aid nainshunbic

cute cuëshcuëshaid tsen bëbëbiec chonoadobi. Aidnashunbic

motor tsadquid shubu anpanonbi aid nainshunbcodo caquin

sten bedanshun codo caunbi adoshombic pëdato anpanquin

caic nëuëshquio choanoadebi. Adashi acte anisenidobi aden

anistanec chobi aucbidi adshunbic nuëcquid bedec

dectanequid dadauanec chedo chonoadebi

Page 56: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 57: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Quixito yacnoësh adec dectatonec cuenshobic anisunonbi

piush icsho bednuen anisunonbi. Tëshë nuambi buemsho

bedshunnoen chedo nëshunquio anisunquin naimbi.

Dacuënquioc quin chotac anisunombi nëshunquio Quixito

yacnoshon. Shubu anbes caquin pied putu besquin catsëqui

nëuëshquio chonoadec nebi. Adshunbic badiad budnu café

chuaquin. Adashic ëchëshën tsadec badiashic chonoadec.

Adec nëuëshquio chonoadobi Quixito yacno uësh.

Aidtedi dadauanu.

Page 58: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 59: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Unbi isbued chuiquin dada uanu.

Ënden isucunshun cunta iuca dashuimeshun pianec 6 horas

icnuc puduanec nicshun flechedon isonbi. Uesnid insho

tantiatidonbi chuaunbi chuabidanec nidec pudundobi

pudundoshon matsesën tsescaic istuidonbi aden istuidash

matsesën da naque isnu quec cuenadobi cuenad quin shuinte

cuesash badecquio chobi uëshë cuenbo icnuc.

Choshon isac cunta iuca chiquec nidacsho istuidonbi adec iuca

chictanec chosho cunta bundoquiobi caunbi.

Adoac cunta chita codocanu queshun badecquio codocac

cosh adoshon pequin cunta unbi isbuec chionbi aden chiac

cunta matses utsin nash quiosh aidënben naccosh caunbi.

Manoel Manini Mayoruna anbi isaid chuisho dada

uashun nobi Benë Mayoruna.

Page 60: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu
Page 61: Puduanobi Quixito Istanshun dada uaid Shubu

Eu Vi e vou contar

Eu vi e vou contar. Minha mãe acordou e fez macaxeira e

comi. Escutei Mutum cantando cedo e fui caçar. Não acertei o

Mutum. Andei mais, vi quebrada e segui. Achei quebrada e

pensei que fosse “ outros índios” e queria achar eles, mas

tinha só caminho. Fui mais longe e meu tio achou preguiça e

voltamos meio-dia. Eu voltei para a minha casa( t apiri) e

minha mãe não estava, porque foi buscar macaxeira na roça.

Esperei e ela voltou com macaxeira. Voltei escondido para ver

caminho da quebrada. Minha mãe disse para voltar rápido

porque a comida ia cozinhar rápido. Voltei e fiquei na rede e

contei à minha mãe que vi caminho de outro índio e minha

mãe disse que é outro índio mesmo, isolado. Minha mãe disse

que tem gente lá. Comi e meu pai chegou e queria ver

quebrada, mas eu estava com febre, à noite, não queria ir. Eu

achei que era malária.

Manoel Manini Mayoruna falou e Benê Mayoruna escreveu