estudo de latim 2

Upload: kasia-czajka

Post on 16-Jul-2015

371 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    1/46

    o ernprego do futuro,, do perfeito aparece em ~" ' racioclnios mais ' I ''~ elaborados, em frases, '. ,'.~ portanto, de estruturas " 4. 0 futuro do perfeito tern as seguintes "'-''-'...1. ' ' ' " ' ' ' .iI rnals cornplexas, que I t Deleuero _ terei au tioer destruido.'~~~: t~r~~~~: : t~~A~diue~T~us - t~mos. au=:~Uvido..ql,~~,~~7' Tnbueritis - terms au tioerdes atribuido;

    . : .w; . i ;. . - . voces teriio ou t ioerem atrtbuido.

    ..~- ,

    :1'(

    IiIi ::!.{, -

    E X R C i c l O

    5 4

    laudau -ERA-mdeleu -ERA-s

    voleg

    NOS audiu -ERA-mustribu -ERA-tis

    audiu -ERI-ntO B S E R V A C O H :

    1 . A formacao dos dais tempos e de extrema ._ . . '- . , 'I - ' ' - , . .~ ]de, pois todos as grupos de verba se comportammente. (Nao ha no sistema do PEJ.U 'EC fVM a lt e ra co e snero vo gals de ligacao au eufonicas.)

    2. As de sin e nci as de pessoa e mimero sao as rnesmasooutros tempos ja vistas. Ressal te-se , porem, a variacto -M 'perfeito) e -0 (futuro do perfeito), na primeira pessoa do

    3.0mais-que-perfeito do indicativa tern a seguinte u.aA. .... ." ."+!Audiueram - eu ouoira au tinba ouvido.Legeras - tu teras ou tinbas lido;

    voce lera au voce tinba lido.Ceperatis - v6s apanbareis au vas tinbeis apanbado;

    voces apanbaram au voces tinham apanbado.

    Aduolabis AgebatAgTmus EgerasAgam AgetisBibes BibitBiberunt CantabasCaptauit CogemusCoegerjmus CoegistisCredebant CuramusDebent Debueram

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    2/46

    DebueruntDixeratisDocebantDocuerantFingemusFingit"Nescit

    . OmabjtisPetemusRetTnes

    . Retineb Tmus..Scribis. ScripseruntVidit

    DixlmusDicjrnusDocuistiFinxitFinguntHabitauiNescjentPetTmusQuaerebasRetinebasRetinuerasScripserantVidentVidebamusVolauiVolauerat

    A R Q U I V O 3 D f D H A l H E SV E R B O S A N O M A l O S S V M , f E R O , f O

    ESSE FERRE IREsum fero eoes fers isest fert it

    sumus ferTmus imuscstis fertis itissunt ferunt eunt

    ESSE FERRE IREcram ferebam ibameras ferebas ibaserat ferebat ibat

    eramus ferebamus ibamuseratis ferebatis ibatiserant ferebant ibant

    5 5

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    3/46

    ! .

    ero feram iboeris feres ibiserit feret ibit

    erimus feremus ibTmuseritis feretis ibltiserunt ferent lbunt

    ! :

    E S S E FERRE IREfui tuli ii/iui.j) fuisti tulisti iisti/i uisti.:.fuit tulit iit/iuit

    fuirnus tullmus iImus/iulmusfuistis tulistis iistis/i uistisfuerunt tulerunt ierunt/iuerunt

    Q U A D R O D A 5 D H l N f N C I A S N O M I N A I S: .:

    ~a -ae -us -er -ir -um -i-a -ae -us -e -er -ir -um -i-am -as -um -as-ae -arum -i-a -is -0 -is

    .... \. -ae -is -0 -is

    Principals correspondencias entre casas, funcoestaticas e ideias:

    NOMINATIVO - Sujeito, predicativo do sujeito.ACUSATIVO - Objeto direto e as ideias de: lugarate onde, tempo durante 0qual. Sujeito de oracao .

    4 5 6

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    4/46

    ABLATIVO - Lugar onde, de onde; assunto; origem;companhia; meio, causa, instrumento.GENITIVO - A especificas:ao, em sentido amplo,atravesde urn substantivo. (No portugues, equivalera ao

    conjunto formado por urna preposis:ao de + substantivo.)DATIVO- 0 destinatirio, enderes:ado; interessado:..beneficiario ou prejudicado.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    5/46

    A S O R A C O f S A D J f T I V A SM O R f O S S I N T A X f

    ; .;

    5 B

    A especifica

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    6/46

    5. As cidades CUJAS C = das cidades) MURALHAS 0INIMIGO DESTRUIU estao sob jugo / Oppjda QVORVMNfVROS INIMICVS DELEVIT sub iugum sunt, CQVORVM -genitivo plural neutro, adjunto adnorninal)Na frase latina, 0pronome relativo (a palavra que"representa" 0termo da outre, oracao) tern formas variadas,porque traz em si as marcas de GENERO e NUMERO dotermo representado e desernpenha uma FUNc;AO SINTA.-TICA espedfica na oracao subordinada.

    quos quas quaequorum quarum

    quibusquibus

    Quando ao ablative sejunta a preposicaoCYM, esta vern'cposposta ao pronome j;

    '" qU~bcum,quocum, I I ,,qUl USCUffi. 8&;,, , _ i l l l l t i k .

    f X f R C i c l OR A D U Z I R :1. Minotaurus, monstrum horridum, qui in labyrintho

    habitabat, magnum periciilum erat incolis Insulae Cretae.2. Vulpeciila dixit gallinis: "amtcitla quam inter nos" sUll.?ere1ide0.em~tema erit", ",,~J,. '~oe.;. ~~ o~-, _xl ~ ~ ~ ~,,rD pXlr.. ''''"'OJ'''''''- Yl-C

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    7/46

    D E R E B V U S D IV I N I SGraeci et Romani, qui pli erant, deos rnultos deasque

    colebant. In cunctis fere domibus, in foris, in uiis arasexstruebant, apud quas orabant et sacrificabant: in animohabebant deos delectare et sic gratlam deoriurn sibi conciliare.In secundis rebus, grato animo, deos laudabant. in aduersisautern in auxillo deorum spern collocabant.

    . EtTam pro republlca pii Graed et ROmani saepe hostTasirnm~labant ad aras, quae ante templa sitae erant. Sacrificj] spubllcts multi incoIae intererant.

    Res diuinae summa dierum festorum erant. Graeciexistimabant ludos etlam deos delectare, sic saepe ludosparabant. Nota sunt imprimis Olympja, quae in planitTeAlphei fluuTi certis annis ceIebrabant. Ibl erat locus sacercum templ magnifIco, in quo praedarum simulacrum SurnmlDei erato Inter dies festos, in qUibus discordja aberat, GraecietIam bella cessabant.C O lV J I I B A H f O R J I I I C A

    Haec fabella monstrat beneficIum nunquam esseirritum.Columba super ramum fagi, quae iuxta stagni ripam

    erat, olim insederat. Forte uidit paruam formicam, quaececiderat in aquam. Tunc columba, quia fuerat motamisericordIa, admouit palearn formicae. Formica externploenatauit, gratias egit et inter ripae herbas sese insinuauit.

    Post paucos dies, prope stagnum erat agricola, cuisemper placebit degustare teneras columbas. Sagittam sinemora parauit agricola, cuius talurn subjto formica momordit.

    Dum agricola talum quassat, columba aduolauit. Siccolumbae misericordia frustra non fuit,

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    8/46

    o s I f M A S f M - v f f M - fM O R f O L O G I AAmbos sao muito reduzidos em mimero de palavras,

    sobretudo 0 tema em -E . Importa lembrar que s6 existem aisubstantivos.

    Algumas palavras dedinadas em todos os casos:

    D o t .uersus

    N a m . l Y o c .A c u s .

    uersiii uersjbusG e n .

    A b l . uersu uerslbus

    N o m . l V o c . domus domusA c u l . domum domosG e n . domus domiiurn/

    domorumD o t . dorniii domjbusA b l . dome domlbus

    diebusdiebus

    6

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    9/46

    ---------'I >

    ." I. f X f R C i c 1 0

    : .~.

    6 2

    O B S f R V M O f S : '1. As palavras de tema em -V, nominativodistribuem_se entre substantiv~s masculinos e femini2. As palavras de nominativo e m - v sao neutra3. Muitas pa1avras de terna em -V sao formadasde urn radical de verbo. cursus,-us (de curro), actus,

    ago), luctus,-us (de 1ugeo), aduentus,-us (de aduenlo\4. Na passagem para 0portugues, as palavras d

    em -V tendem a incorporar-se as de terna em -0. [Cona palavra DOMVS, que, ja no pr6prio 1atim, aprealgumas desinencias (gen. e acus, pI.) do tema em -0

    5. As palavras de tema em -E sao essencialmefemininas.6 . Dies e feminino quando indica urn dia cenonhecido - die canstituta =c no dia marcado( na data c

    No entanto, assume 0genero masculino quando nab se ra urn dia especifico, mas a urn dia qualquer _die incernum dia incet1o/num dia qualquer.

    7. No Latim ja existia a alternancia entre os suf ixl ES e - lA . Isso resultou em que algumas das palavrasterna em -E viessem ao portugues no tema em -A:MaterIEs/materIA > materia; ctlES/dlA > dia.(0 sinal> significa: evolui para, Passa a.)

    T R A D U I I R :1. Deus creauit caelum et tetram intra sex dies (.secunda die fecit f i n n a m e n tum, quod UDCauitCaelum; rertdie coegit aquas in unum lOCUmet edUXite terra plantas.2. Adamus fugiebat conspectum Dei et abscondH-'"

    Deus uocauit: "Adame, Adame, ul;i esr: Adamus n;~ipOIlU"Timiii conspectum tuum et abscondi me'.3. Deus dixit Adamo:"Multo cum conatuUictum e ten-a, quae Ubi erit infestd'.4. Tum eieGit Adamum et Euam ex Barto et

    ~~~~4'~."nte adltum Parndisi angeJum qui praeferebat manu gladlum:igneum.(Consulre, a pag. 53, a forma""o do nJais.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    10/46

    V V l P f C V l A fI C O R V V ~Coruus rapiiit caseum, quem agricola in fenestra

    posuerat. Max ad altam pinum aduolauit.Vulpeciila, quae gallinas capere non potuerat, sub piniumbra cubabat. Subito coruum uidit, qui in rostro iucundum

    caseum portabat. "Corui stultissfmi sunt - ita censebatuulpeciila. Coruum decipiam blandis, sed falsis uerbis, Siccaseum auferam",

    - 0 corue, quam pulchrum uultum ostendis! Gratiatu : conspectus maxima est. Cantus tuus dulclier animummeum mulcet. Nunc, certe scio, tu cantabis canticum, quodanlmum meum delectabit.Verba uulpecii lae ualde coruo placuerunt, qui canti cum

    hannonT cum ostendere studiiit. Sed emisit rostra caseum,quem dolosa et famel'[ca uulpeciila rapiiit aulda gula."Non potiii - inquit - gallinas uerbis decipere, sedperfaclle stultum coruum decepi sollertla mea. Vale,stultel "

    (Fedro - Livre adaptacao)~ V B I Y R A N N T C O I M P fR I O

    In portu maestissjrni flebant Auld, et Iacrimae fluebantquasi fluuli , inundabant quasi nouus oceanus. Luctus ateranjmos frangebat.

    Nam in Cretam nauigabant septern pueri septemquepuellae, quos Minotaurus monstrum necare debebat.

    Cur tam durum tributum Minos Atticis lmposiiit?Olim Androgeus, filIus tyranni Cretae, Attj carn

    uisitauerat. Inter ludos Androge us superauerat Atticos,qui puerumnecauerunt, Ira iusta tyrannum mouebat, quicum Atticis bellauit. Minos uictorjam obtinilit: non solumtotam Atticarn uastauit, sed etlam durum tributum Atticisimposuit,

    "Quotannis - ait Minos - ad tumulum Androgeosacrificabitis. Septem pueros septemque puellas in Cretammitteredebebitis, quos Minotaurus necabit".

    lam ucntus flabat et nautae ancoras soluebant. Innauigjo autem cum pueris erat Theseus, qui in animo habebatmonstrum necare.

    6 3

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    11/46

    D H I N f N C I A S N O M I N A I S . Q U A O R O , 0 1

    N o m . -i -aV o ! . -a -ae -e -er -Ir -urn -i -a A c u l . -am -as -urn -as -aG e n . -ae -arum -1 -orum

    -is -0 -is-is -is

    D f S l N E N C I A S N O M I N A I S Q U A D R O 0 2

    :.1

    N o m . -us -u -us -ua -es -esA c u ! . -um -u -us -ua -em -es-,

    I G e n . -eius -uum~u -T1:us -e

    -ui -u -ei

    f X f R C I C I O S( O M P l f M N T A R f S

    6 4

    T R A D U Z I R :Os textos que se seguem foram elaborados pel ';,

    Professor joao Carlos de Melo Mota, a quem agradecohonrosa gentileza,P H lL f M V S E T D A V e ! (* )

    "Certa die", ait Mercuri us, "Magnus Deus et egocaelo in terram descenderamus. Tatum diem ignoti pcampos et opplda Aslae uiam fedmus. Tandem ad oppmagnum et pulchrum peruenlmus et eo quod caelum_ ...~,.,,~,..:",ierat, diuersorIum petTmus. Ardiium autem erat ""_U''' ',;; ' ' ' 'idoneum inuenire. Sub uespe rum ad rnulta domicilappropinqu au eramus , sed aduentus noster nusquamerato Eo quod ignoti eramus, domjnus aut domIna te

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    12/46

    inimicum praebebant animum et ianiiis nos prohibuerunt Veroetiam multi contra nos uiolenter se gesserunt,

    Non longe ab oppido tamen erat casa parua et misera.Hic habitabant Phil emus et Bauca, qui paruis rebus uitamiam senillter agebant et ad multam horam laborabant.

    "Saluete, amici", inquit Philemus, et sub casam minimamintrauTmus. Bauca "cum gaudlo'', ait, "uobis elburn et uinumego et Philemus dabimus". Verbis tam benignis nos exceperunt.Sine mora Bauca cenam modTcam nobis parauit.

    Dum Magnus Deus et ego cenamus, pociila hauriebamuset continuo optTmo uino rnaglca replebamus potentia. Tumdixit Magnus Deus:

    - "Dei sumus sub uirorum figura. Quod bene nosexcepistis, salui et sani semper erltis. Sed uestri mali uicini,a quibus iniurTas acceplmus, poenam merTtam dabunt".

    Post morarn paruam, Magnus Deus .ad tumiilumproxTmum Philemum et Baucam duxit et casam in templumpulchrum sublto mutauit. Oppjdum propinquum in latumstagnum uertit. Deus Magnus rogat:

    - Potestis gratTam magnam a me petere et fadamquod uultis. Philemus unum consillum deo nuntiat: "Custodiretemplum, nostram antiquam casam, cuplmus et una a uitadiscederel''. Ad caelum rursus uolaulrnus.

    Postea, per multosannos templum seruauerunt nequea loco amato excesserunt. Nam Magnus Deus Philemum etBaucam in magna et pulchra arbusta mutauit, quae sic propetemplum in aeternum steterunt",

    (Ovidio - Metamorfoses. Adaptacao)(.) Para maier conveniencia, os names originals foram

    aqui adaptados, respectivamente, de Philemon e Bauds.N I O B A f f A B V L A

    Nioba Thebarum regina erato Animum propter multaefferebat, praesertim propter XIV liberos, quorum VII pueri,VII puellae erant.

    FemTnas multas, quas clara fatidica conuocauerat etquae Latonae, Phoebo Dianaeque sacrum faciebant, Nio ba,quae nuper aduenerat, increpat: "cur, stultae, deis deabusqueex fabiilis glorlam tribuitls, si apud uos me habetis ut magnamet ueram deam? Quin etlam, Latonae tantum II liberi - Phoebuset Diana - at rnihi XIV sunt. Cur me non colitis?"

    6

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    13/46

    ......

    6 6

    Statim ad Cadmum, patrlam Niobae, ubi oppIducastrum magna erant, Phoebus et Diana aduolantcongregatos fillos, Phoebus sagi~tis exactis singulosDeinde, dum Nioba animo superbo post tantam pernadhuc Latonam contumelia afficit, Diana rapjdis VIIsuperbae femInae occidn sagittis.

    DenTque in altum saxum Lydjae, antiquae paNi6bam rapuerunt uenti- ibi petra ut Figura femTnaenunc lacrImas effundit.(Ovidio - Metamotj'oses, apud Ludus Tertius. Adap~

    O f N A R C I S OMultae nymphae Narcisum amare cupiebant,formosissImus puer non solum feminarum sed e

    puerorum praesentTam uttabar et sibi dicebat: "nee pueriec puer; me tangent". "Nolo amplexus tuos", olim nphae dixit, quae maledictum in odiosurn puerum coniec

    Fonticiilus erat purissImus et argentsu, quem necapellae neque auiculae neque bestTae paruae uel magcontigerant neque fera turbauerat neque ramus. Ibi l a sNarcisus, dum bibere uult, figuram suam aquarum in specuidet formam que esse suam putar, quod umbra est."

    Nescit se esse quem spectat et uehementer puerumaqua repercussum adamat. Sed quia capere quem ardet npotest, paulatim languescit, membra rigTda fiunt, ex oclacrTmae frostra manant et fugit anima frigida per labra._

    um aquarum inc61ae per fluuios et lacusfonticulos Narcisum quaerunt, ad ripam riui intercroceum nympha inuenit floscUlum quem medIum albacingunt.

    Fabtila narcisum si c surgere expontr, ..(Ovidio - Metamoifoses. Adaptal,":ao)

    D O M V S f A l J \ A fMedio in mundo, locus est inter terras et v ..........1'-U1.ucaeli plagas. Locus est in quo terrae euenta sunt nota,

    per quem uerba uirorum feminarumque resonant. Ibitat Farna, quae ut domum sib] legit summum iugum etcauos aditusque sine portis addTdit. Quapropternocte .Famae domus patet. Boguod cauema ex metallo erat, ~""'''caPtabant uerba quae ex toto mundo uenYunt, si cnumquam silentTum tenet, sed strepTtus ibi non audIes: ,._.__,murmurat, nam solum susurrl Farnam delectant.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    14/46

    Atria domus turba occiipat quae it uenitque mixtaquecum ueris passim commenta uagant innumera, Multi amicisaudita alioquin narrant et contra amid nouam formam dantfamae, itaque mensuraficti crescit.

    CUmFama etiam Mala Fides, et DubTi Susurri, MendacTurn,Vana laetit i a et Metus uiuiint et sic Famae imperio plurifari amfauent.

    (Ovidio - Metamo rfoses. Adaptacao)G L A V C V ~ f T ~ C Y L L A

    Scyllam, maritTmam nympham, quam simul uiditGlaucus, coepit feruido amare anTmo. Sed Glaucum semideauitabat, qui cap illos caeruleos supra terga habebat caudamquein ballaenae modum.

    "Quomodo figuram tuam dei mutauerunt?" InterrogatScylla.

    "Ego qui saepe escas ocean! captare amabam, sedebamquondam paruo in prato ad oram oceani, et nouam herbam.nesclus sumpsLTamquam prodigjo, praecordia mea trepi-dare sensi et subito iam uir non eram. Oceani dei meexceperunt ut deum et abhinc maestam uitam ago, quiaamicam numquam inuenire possum". Scylla tamen, postquamGlaucum audiuit, effugit in recessum suum.

    Extemplo furiosus ad Circarn strigam properat etmaglcum petit remedium quo animum Scyllae flecterepoterit, At Circa insiniiat se uelle Glaucum amare pro Scyllaet magna cum metu sernideus abTit e strigae antro. Circa serecussam sentit et, quia adhuc Glaucum amat, opprobium inScyllam uindicare uult. Paruam cauemam in arcus sinuatam,gratum Scyllae locum, petit et in undis uenenum magjcis etobscuris uerbis spargit. Postquam nympha se immergit inaquam, territa ex media aluo se mutare aspjcit, atque mem-bra sua in canina membra, et monstrum fit. Postea, propterodium in Circam, iam darum impedimentum nautarum inSicilia, Vlysseos sodos deuorat Teucrasque carinas mergit.

    Glaucus Scyllam defleuit et Circae ex oculis in aetemumeuasit,

    (Ovidio - Metamorfoses. Adaptacao)D E A E S A C O V E l M fR G O

    Regiae progenjei erat Aesacus sub umbrosa Ida furtimnatus, dari filIus Priarni. Oderat oppida nitidasque aulas,- etfere semper campum insecretis lads habitabat; nisi rarus coeturn

    6 7

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    15/46

    :~. :: , -.

    !: :

    6 B

    Troianorum adibat. Per siluas saepe Hesperiaminspexerar. Aprlcam quondam uidit puellam cuius coumeris inieetae. Nympha, quae Aesacum quoque uidueluti perterr Ita fuluum cerua lupum.Durn currunt, ecceherba talum Hesperiae momordit; sic cum uita fuga

    Aesacus sine spe plorat et damat: "Cur egofugere feeil? Colii bra, a misera, te uulnerauit sedmorsus fui; itaque, quia tihi Interjturn dedi, mterItumeo solac Ia tibi mi ttam ". Dixit et e scopii 10 , qsubederat unde se dedit in pontum.

    MisericordIatamen reginam oceanl mouit, quexcepit Aesacum et pennis texit, Sic Aesacus letoptabat non habujt Eo quod nouas umeris semperalas, subu6lat et iterum in undas se mittere cupit, seleuant casus. Furit Aesacus, inque prafundum proletique uiam in aeternum retemptat.

    Propter magnarn curam - puellam enim habpotiiit - macer fit, collum longum est. Oceanumquia in aquas saepe se mergit, mergus nunc est.

    "(Ovidio -Metamoifoses. Adapta~ao)

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    16/46

    a s T E M A S E M - I E E M C O N S O A N T M O R f O l O G I A

    Conhecer com pre cisao toda a complexidademorfo16gica que envolve esses dois temas e materia queultrapassa as propostas deste livro.

    Eis apenas duas questoes:a) Nem sernpreha limites precisos, a primeira vista,

    entre tema em -I e tema em CONSOANTEjb) no ambito do tema em canso ante, sao varias asconsoantes tematlcas (-t/-d, -c/-gj -p/-b/-m, -1, -r, -s, e-n) e

    pode haver gran des diferencas formals entre a nominativo ea genitivo singular.

    Alguns exemplos:1. Nau is e tema em -I, mas cinis e tema em

    CONSOANTE. (Arnbas estao em nominativo singular).2. Nubis e genitive singular de tema em -I e faz

    nominative singular nubes. Vrbis tambern e genitive singularde tema em -I, mas 0seu nominativo singular e urbs (comose Fosse tema em CONSOANTE).

    3. Mercatoris e tema em consoante genitivo singulare faz nominativo singular mercator, mas pectoris, idem,faz pectus em nominative singular.

    4. Consulem, acusativo singular, forma nominativo sin-gular consul, enquanto regem, acusativo singular, ternnominativo singular rex.

    5. Mulutudlne ablativo singular, opoe-se a multitude,nominative singular, ao passo que flumlne tern nominativosingular flumen.

    Deduz-se que Murn grande desafio a superar: COMOENCONTRAR NO DICIONARIO UMA PALAVRA QUEESTE]A, NA FRASE, EM CASO DIFERENTE DONOMINA TIVO SINGULAR?

    Como forma de superar esse e outros problemasutilizarernos 0 seguinte recurso:

    6

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    17/46

    ..

    IH . N . 1 r \ J .-es

    -em ?-is-e -i-i

    SOLU

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    18/46

    Atencao:Quando 0genitive singular for identico ao nominative

    singular (veja 0 caso de nauis/nauis) ou for minima adiferenp de forma (confira-se nubes/nubis) apenas 0nominativo singular sera registrado. (As palavras que assimse estruturam sao, em geral, de tema em -1 . Nesse grupoencontram-se numerosos adjetivos),

    Ocorre multo freqUentemente que 0 nominativo singu-lar seja identico, au quase identico, ao tema. Nesses casos,tambem sera registrado apenas 0nominativo singular.

    Exernplos:CONSVLem - acusativo singularCONSVL - nominativo singularSOlis - genitive singularSOL - nominative singularSCRIPTORes - nominative, acusativo pluralSCRIPTOR - nominativo singularVERe - ablative SingularVER - nominativo singularObservacoes quanta ao quadro de desinencias (pag.

    70):1. 0 ponto de interrogacao na linha do acusativo sin-

    gular se refere ao NEUTRO, pais, como jase disse, 0neutrotern sempre0nominatiuo igual, na.forma, ao acusatiuo.2. a) As palavras que estiverern no ablativo singularem -I seguramente serao de tema em -I;

    b) as formas - L A / -fVM tambern caracterizam palavrasneutras de tema em -I.

    3. 0 VOCATIVO, par ser identico na forma aonominative, nao foi indicado no quadro.

    AetatemAnima ntlbusCiuitatumComitemFrontes

    1 ) O I l E R 0 ( A S O E M Q U E H T A A P A L A V R A ER E G I S T R A R a S f U N O I i I I N A H Y O ~ I N G U l A R .InertiaPartesTempestatumVeritatumLapidibus

    f X f R C I C l O S

    7 1

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    19/46

    . , ...

    ' 1 r

    Ad cenam oHm uulpes inuitauerat ckonTam.epi:ilas non parault sed in patIna posujt liquTdam potioquam facile lambit. Ciconla decepta, quta cibum non gufamem atrocem pertiilit.

    Ciconia non solum autem i ram in pectore occsed etIam post paucos dies uuIpem ad domum suam bluerbis inuitauit. Vera CiconTa in animo habebat t uiniurTam uindicare.

    . . :~

    .. '.1 ::

    , .. I,

    7 2

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    20/46

    Calllda auis in lagoenam cibum insinuauit, sic perartum collum lagoenae facile famem sedauit. Vulpes autemfrustra linguam extendit, frustra uentrem lagoenae lambit,auldos dentes exhibiiit, Suauis cibi odor uulpis famem augebat.

    CiconTa, postquam 1agoenam longo rostro exhausit,uulpi dixit:Tu olim, iniqua uulpes.: me famem atrocem perferrefecisti. Nunc iustam tuae nefandae prauitatis poenam luis.

    (Fedro - Adaptacao)D E V I T T ! S ~ O M T N V / l \

    Iuppiter nobis imposuit peras duas:Vnam, repletam propriis uit1i8, post tergum dedit.Alteram, grauem uitTis alienis, ante pectus suspendit.

    Sic uidere nostra mala non possumus;Dum alTidelinquunt, censores sumus.(Fedro - Adaptacao)

    D E A E T A H A V R E ASicut narrant poetae antiqui et seriptores, fuit olim aetas

    aurea, Tum hornlnes et mulieres uitam in otlo agebant etsine labore omnes res ad uitam iucundam obtinebant."Quamquam agros non colebant, terra necessarTas ad uictum

    " 'res gignebat; fructus maturos ex arborlbus uel in terralegebant; de arborlbus flauum stillabat mel et in fluuiis lac

    .fluebat. Aeternurn uer erat: placldus flabat FauonTus et" und] que flores florebant.Cupidltas uoluptatum anlmos non regebat, nequeauaritlam. tormentum humani generis, cognoseebant.

    ,;-/Homines neque fraude diultias parabant, neque scelera'conunittebant. Cuneti pietatem iustitiamque colebant.

    Inc6lae terrarum sine Ieglbus et sine iudicibus uiuebant." Nondum erant mill t es , duces igItiJr iuuentutem ad a rma uocare'"non poterant, Pacem omnes colebant et bellator animus.aberat.

    Aetate aurea pax aeterna erato(Ovidio ~Metamorfoses - Livre adaptacao)

    7 3 -

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    21/46

    S I S T f M ~ V f R B ~ l - 0 M O D O S U B J U N T I V OM O R fO S S I N T A X f o modo subjuntivo presta-se a representarPOSSIBILIDADE, de POTENCIALIDADE, a DUVo NAO DEFINITIVO.

    o subjuntiva latina apresenta as seguintesa) INFECTVM: Presente e imperreito;b) PERFECTVM: Preterito perfeito eperfeita.

    ~.." .

    I N f f C T V MI e r n e em .~ D e m ar s f em

    laud -E- mlaud -E- slaud -E- tlaud -E- muslaud -E- tislaud -E- nt

    dele -A- mcap] -A- sleg -A- t

    audi -A- mutribu -A~tistribii -A- nt

    "::i;

    O B H R V A C O f S :1. Os verbos de tema em -Anao apresentam

    tematica (-a-), que caracteriza esse tema.2. 0 sufixo modo-temporal "encaixa-se" en

    e a desinencia numero-pessoal.3. Esses sufixos (-E- e -A-) sao as mes

    caracterizam 0presente do subjuntivo em portugu

    I:.:.

    ~ :: . .

    :1:

    ', -.

    : . ! - .

    7 4

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    22/46

    lauda -RE- m cape -RE-m leg -e-RE-mlauda -RE- s cape -RE- s leg -e-RE- sdele -RE- t .cape -RE- t leg -e-RE- tdele -RE- mus cape -RE-mus tribu -e-RE- musaudi -RE- tis cape -RE- tis tribu -e-RE- tisaudi -RE- nt e -RE- nt tribu -e-RE- nt

    O B 5 f R V A C O t S :1. 0 sufixo modo-temporal e um s6: -RE-.2. Nos verbos de tema em -1 - (breve) ocorre 0en6meno

    da mudanca desse -1 - para -E-. Isso acontece sempre emlatim: "0 -1- (breve), antes de -R-,passa a - E - " . (Comparem-seas.formas AVDIMVS / AVDIRE e CAPiMVS / CAPERE).

    3. 0 tema em consoante, LEG-, para ligar-se ao sufixo-RE- precisa de uma vagal de ligacao, nesse caso, -E-.

    4. Os verbos de tema em -V-; como TRIBV-,cornportam-se, do ponto de vista da forma, como se fossemde tema em CONSOANTE.

    A R Q U I V O 4 D E D E T A l H HConjugacao dos verbos SVM/ESSE, FERO/FERRE,

    EO/IRE.

    sim feram earn essem ferrem iremsis feras eas esses ferres iressit ferat eat esset ferret lret

    simus feramus eamus essemus ferremus iremussitis feratis eatis essetis ferretis iretissint ferant eant essent ferrent irent

    7 5

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    23/46

    P f R F f C T U Mlaudau-ERI- m laudau-ISSE-mdeleu ~ERI- s deleu-ISSE-saudiu -ERl- t .- 'audiu -ISSE- t~cep-ERI-mus cep-ISSE..:mus

    ~ ;! leg -ERI - tis leg- ISSE- tistribu -ERI- nt tribu -ISSE-nt,

    '. I :! _ ; : O B S f R V A ( O S :

    !~:

    1. A formacao dos dois tempos e tambernsimples, pais verifica-se a cornpl eta uniformidade ....estrutura. Esta e, alias, uma das caracterfsticasrsistema do PERFECTVM: tema + sufixo modorat + desinencia de ntlmero e pessoa, Nao aparealteracoes vocalicas, nem vogais de Iigacao, nemeuf6nicas.

    2. 0 sufixo -ERi- e formal mente semelhantetempos futuro do perfeito e perfeito do subjuntivo,contexto em que eles aparecern permiteemprego de urn au de outre tempo. Variaapenas apessoa do singular: -ER-O,- no futuro e -ERI-M, no pdo subjuntivo.

    3. 0 preterite perfeito do subjuntivo tern atraducao:

    DeleuERlm'" eu tenha destruidoAudiuERI tis "" V D s tenbais ouoido

    voces tenbam ouoidoCepERImus = tenbamos apanbado .4. 0 preterite mais-que-perfeito do subjuntivo

    seguintes traducoes.TribulSSEs "" tioesses au terias atribuido

    v o c e tiuesse ou feria atribuidoLegISSEt = ele tivesse OU teria lidoAudiuISSEnt = e les t ioessem ou te riam ou oid o.5. 0 verba em subjuntivo pode .expressar a ideia .

    finalidade, quando vier introduzido pe1as particulas VT .Jim de que; NE = a Jim de que ndo.

    ".... !"

    7 6

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    24/46

    1 . I D E N I I f l C A R A ~ f O R / I \ A ~ V E R B A I ~ .AuxissetisBibasCanetCanantCecinerimCensueramusCreuistisCreueritCrescerentDecipjarnDeceperasDicetDixissentGenueramusGignerent

    InuitemusIuuentIrrueresIrruerisOstenderuntOstendatisOstenderoP!aceretPlaceamusPlacuissetisPlacuerimRegamRegeremusRexistiRexerant

    2 . T R A D U Z I R :1. Vtinam te iuuent Dei!2. Vtmam tempera nobis propitia sint.3. Theseus in Cretam nauigauit ut Minotaurum necaret.4. Agricola lnsidias parauit ut feras captaret.5. Agricola filio dixit: "Viam tibi monstrabo, ne erres".6. Latro panem cani qui domum custodiebat obiecit ne latraret.

    3 . I R A D U Z I R ;D f E V R Y D T C A E M O R I E

    Orpheus ad portam Orci peruenit et ad Inferosdescendit. Nam Eurydjcam, amatam uxorem, quaerebat.Serpens olim Eurydjcam uulneraverat, quae mortem obiit.

    Orpheus, qui mus Team suauem ad lyram cantabat,Deos Prosep Tnam et Plutonem implorabat ut sibi coniiigemredcie rent. Dei commoti miro cantu et tanto amoreconstituerunt Eurydjcarn marito reddere, Sed condicionemstatuerunt: ne Orpheus ad uxorem ociilos uoloeret, dumiter ad terram facereht.

    Laetissnno animo antecessit Orpheus, qui consilioDeorum oboediat. Sed in itinere, Orpheus, tanto desiderloincensus , oculos ad uxorem uoloit. Statim Mercurius

    f X f R C I C I O S

    7 7

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    25/46

    ..----_-Eurydlcam prehendit et ad terrarn cum marito r emigprohibiiit.O f O R P H O H O E f V R y o T a

    Aliquando Eurydjca, uxor Orphei, serpentem, quaein herba iacebat, calcauit, Euryd Ica quam uulneraulserpens, mortem obTit.

    Orpheus, qui ualde uxorem deflebat, per multas te lerrauit, den Ique ad Orci portam peruenit et in Infedescendit, lbi deos Plutonern et Proserp inam rogauit ut iconiugem dilectam redder ent. Dei Inferi, tanto arnecommoti, uxorem reddiderunt, sed condicionem dur:imposuerunt: ne Orpheus ociilos ad Eurydicam uoluerque post iter faceret, ..

    Initinere, Orpheus, incensus maximo desideric, oeUJ,ad Eurydica, uoluit.Statim Mercurius, qui amantum c o merat, Eurydicam prehendit et cum marito ad terram rernigraprohibUit.G R A C v t V S S V P f R B V ~ H P A V O N E S

    Olim stultus graciilus pennas, quae deciderant pauonsustiilit et se exornauit, ut simllis esset pauoni, Ddnde,qcontemneret ceteros graciilos, immisciiit se formoso pauonu~W~ ~

    Pauones aui imprudenti pennas eripuerunt et rostti1falsum pauonem fugauerunt. Male mulcatus graciilus r e d i t coepit ad proprTum genus. Sed graciili, quos ante superbU'~graciilus contempserat, dlxerunt: "l- VtTnamcontentus fuisses nostris sedibus. Nunc, ri~

    plus erres, sentire debes tristem repulsarn. Nos quoquet~expellemus e grege nostro.'~,(Fedro - Adaptacao) ...1

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    26/46

    S I S T f M A V f R B A L ~ 0 M O D O I M P E R A T I V OM O R f O L O G I A

    I M P f R A I I V O P R f S f N l f A T i V OEsse imperativo apresenta apenas duas pessoas:TV - segunda pessoa do singularVOS - segunda pessoa do pluralE farmada com base no tema do INFEcrvM e nao

    apresenta nenhum sufixo de modo e tempo.A segunda pessoa do singular corresponde ao tema

    .. do INFECTVM.A segunda pessoa do plural e formada de:TEMA DE INFECTVM + -TE (desinencia de rnimero e

    pessoa),Tarnbem na formacao desse imperativo distinguem-se

    , dois grupos.

    TV

    VOS deleteaudite

    caplegjte (

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    27/46

    !:!" "

    X f R C I C t Ot .:~

    """"

    8 0

    2. Os verbos de infinitivo breve apresentam formade acordo com as seguintes rnodelos:

    a) cape (capi) - Ocorreque esse- ibreve, por cde sua posicao (final absolute), assume a forma -E.

    b) lege (leg-e) e tribue (tribu-e) ~ Esses dais ve l(em consoante e em -V) recebem a vogal -E por analicom 0 modelo cape. ~

    3. As formas de plural capi-te leg-i-re e tribu;evidenciarn urn -I pertencente ao tema e outro -I, que s ~de elemento de uniao entre tema e desinencia, ""~"

    ",~~A R Q U I V O 5 D f O H A L H f SAlgumas formas anornalas de Imperative

    TVeste

    sum feroes fer

    ferteas ite

    T R A D U l I R :I N P A R A D I S O

    Deus posiiit Adamum et Euam in horto "ULVCllll"~"_nomen cuius erat Paradisus Terrestris.

    Deus dixit hornini et mulieri: "Rectplte omnesuobis libenter tribuo, Obseruate naturae leges,antmantia parche'.Dixit etiam Deus Adamo: "Adame, sumeomnium a rb iir um Pa ra dis i, p ra eto r Jructum arborisboni et mali. Nam fructus arboris scientiae bonimortem Ubi dabit",

    Serpens, ut mulierern deciperet, dixit: "comede et praebe uetltum fructum uiro tuo. Nullumuobis accidet. Immo uero.fructus uobis dabit plenamerltis similes DeD et scientiam omnium rerum naoemte

    Mulier decepta fructum uetitum decerpsit etdeinde Adamo obtiilit, qui pariter cornedit.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    28/46

    D f C V P I D I l A T f D f C f P T AAmittit merlto proprium, qui alienum appetit, adrn6net

    poeta Phaedrus.Canis, qui per fluuTum natabat, in ore camem ferebat.

    subito en Lympharum specii 10 simulacrum suum uidet: allampraedam - cogltat - alius canis, qui mibi uidetur stu!tisS{mus,portat. praedam ei eriplam. Vera audltas decepta est: nonsolum dimisit ciburn, quem ore tenebat, sed etiarn attingerenon potiiit quem stulte petebat.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    29/46

    S I S T t M A V R B A l ~ A V 0 Z P A S S I V AM O R f O l O G I A

    I N f f C T V Mlauda-RIdele-Rl

    cap-lleg-ITribu-I

    O B S f R V A C O E 5 :1 . Se 0 infinitive presente ativo for longo, subso -E final por -I :

    2. Se 0 infinitive presente ativo for breve, subsa terminacao -ERE par -1 .3.0 infinitivo presente passive traduz-se pela pe

    SER.rnais PARTICIPlO PASSADO:Deleri "" ser destruidolegi = ser lidoPRESEN'fE, IMPERFE1TO E FUTURO . ~

    :.:~

    A diferenca entre voz ativa e pas siva, no INFEct,caracterizada pela simples substituicao das desidnumero-pessoais. Is50 significa que se mantern 0 t epermanecem os mesmos suftxos modo-temporais da ,_

    EGOTV -RIS, -RE -s

    -TVR -tNOS -MVR -musvas -MINI -tis-NTVR ' -ntI:"; \ ~. ::;:\".: ,

    : i; ":; "j , .4 8 2

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    30/46

    f X f M P l O S :LaudaTVR - terceira pessoa do singular do presente

    -.do indicativo passivo, E louvado( -a)~DicebaNTVR - terceira pessoa do plural do imperfeitod o indicativo passivo. Eram ditost-as).DecipieRIS - seguncia pessoa do singular do futuro do

    presente passive. Tu seras enganadot-a), voce seraenganadot-a) .

    Ducal\.1VR- primeira pessoa do plural do presente dosubjuntivo passivo. Sejamos conduzidos( -as),

    AmabiMINI - segunda pessoa do plural do futuro dopresente passivo. V6ssereis amados/- -as), voces serdo amados(-as).

    InuenireNfVR - terceira pessoa do plural do imperfeitodo subjuntivo passive. Fossem/seriam encontrados( -as).

    A f f N C A O :1) PlaceboR - prime ira pessoa do singular do futuro

    do presente passivo. Serei agradado( -a).RapioR ...primeira pessoa do singular do presente do

    indicativo passivo. Sou roubadot-a).Quando a primeira pessoa do singular terminar em -

    0, acrescenta-se a desinencia -R.2) Observe-se a segunda pessoa do singular:

    amaboramabErisamabitur

    legorlegErislegjtur

    Ja foi dito (pag, 75) que I (breve) antes de -Rpassa a-E (-ir> -e r). Esse fen6meno se faz presente tambem navoz passiva, segunda pessoa do singular, quando estaapresentar um Y (breve) antes cia desinencia,

    Nenhuma outra diferenca de forma, alem dessas aquirnencionadas, existe entre voz passiva e ativa no INFECTVM.

    P f R f f C T V MAvoz passiva no sistema do perfectum apresenta dife-

    rente processo de formacao, Todos as tempos do perfectumsao representados par formas analiticas, constituidas doauxiliar SV.M; ESSE mais participio passado .

    8 3

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    31/46

    o P A R T I C I P I O P A S S A O OE urn adjetivo formado com 0radical dodesinencias casuais dos temas em -0e -A C-us,-a,o supino, forma que consta do enunciado do

    auxilia na identiflcacao do participio passado, urna .tem exata sernelhanca com 0neutro do participio(pag, 111, III).

    A voz passiva do perfectum e rnuitissimo regular.urn s6 exernplo e suficiente.

    I N D I C A T I V O S U B J U N T I V OEGO deeeptus, -a, sum deceptus, -a

    -urn -umTV es

    estNOS decept i , -ae , -a sumus decepti, -ae, -avas estis

    suntfui enganado (-a)

    J omos enganado s (-as)

    EGO deceptus, -a, eram-um -um

    TV eraserat

    NOS decepti, -ae, -a eramus decepti, -ae, -aVOS eratis

    erante u fo ra e ng an ad o (-a)tinba sido enganado> ..

    . : ~ ~ : ':. : ". :'. I:~~':'

    8 4

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    32/46

    EGOTV

    terei sido enganado (-a), fiver sido enganado (-a)

    I N D I C A T I V adeceptus, -a, -urn eraeris

    eriterirnuserttiserunt

    NOSvos decepti, -ae, -a

    O B S f R V A C A O :Na evolucao para a portugues, as formas sinteticas

    do INFECTVM latina desaparecerarn. Em seu lugarpassamos a nos servir das formas do PERPECTVM LATINO.Foi constituido, entao, urn sistema analogico para a passivado perfectum em portugues, forma do com 0 verbo ser,nos tempos do preterite.LATIMPresente amatur =(desapareceu)Perfeito amatus est =Cpassou a presente)

    PORTUGUESe amado(antigo preterite perfeito latino)foi amado(formacao par analogia)

    Situacao 1;o aluno t e 0 lioro.

    S I N T A X f. .. =;. -qfPa:!!.IIt:'h:.

    Para que exista voz ~passiva e precise que 1 \o verba se]a transitive It

    (transltiuus .. a que val para a outro lado),

    pais de pennite que 0 ..objeto direto exerca a_

    funcao de ..sujeito ..gramatical, e que 0

    sujeito passe adesernpenhar a

    chamada funcaoagente da passiva.

    o liuro e lido pelo aluno.Liber legltur a discipiilo.

    Situacao 2:Uma espada ferira 0menino.

    Gladlus puerurn uulnerabit.o menino serd ferido por uma espada.Puer gladjo uulnerabltur.

    Na situacdo 1, discipiius e quem, par iniciativa propria,"pratica a acao" de ler. Na voz passiva essa palavra aparece8 5

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    33/46

    iVh:~ O w - , na

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    34/46

    M . V lA H M V S C AMusca in ternone sedit et mulam increpabat:

    "Quam tarda es, inquit,cur uelocern cursum non fads?

    Vide ne ego tibicollum compungam dol one" ,Respondit mula: "Tuis uerbis non moue or,

    Sed ab auriga, qui meum lumbum flagella ternperatEt as meum contlnet spumantibus frenis:Quapropter aufer friuolam Insolentiam.

    Satis scio ubi currere debeoEt ubi lentum gradum facere",

    Certe potest derideri fabiila homoQui sine uirtute exercet uanas minas.

    (Pedro - Adaptacao)

    V R B O ~ D f P O N T f SExiste em latim um grupo de verbos que, do ponto de

    vista c ia forma, sao em tudo identicos aos da voz pass iva,..... mas diferentes, tanto em comportamento sintdtico, quanto

    em valor semdntico. Sao as verb as depoentes.f X f M P l O S :

    . 'Quotidie spes hominibus moriuntur:Todos os dias as esperancas morrem para os homens.

    Quotidje spes renascuntur hominibus.Todos os dias as esperancas renascent para os homens.

    AlIae nationes seruitu tern pau possunt, populi Romani propriaest libertas, (Cicero).

    Outras nacoes podem sofrertsuportar) a seruiddo, (mas)do povo romano e propria a liberdade.Mentietur in tormentis qui dolorem pati potest. (Quintiliano)

    Mentird (sera. capaz de esconder a verdade) sob tortura. aquele que pode suportar a dor.Olim Catilina unus abutebaturpatientTa Ciceronis. Hodje auterncomplures Catilinae utuntur et abutuntur patientia nostra.

    Outrora um s6 Catilina abusava da paciencia de Cicero.Hofe, porem, imimeros Catilinas usam e abusam da nossapaciencia.

    -. !

    8 7

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    35/46

    Como se ve , os verb os depoentescomplementos, como se fossern verb os ativos (paabuti patieniia) e sao tradUZidos, na maior partepor formas ativas em portugues,

    Podem tambem corresponder a formas pdo portugues:FATEOR, fateris, fateri, fassus sum. Confessar-se.lRASCOR, irasceris, irasci, iratus sum. Irritar-se,OBLIVISCOR, -sceris, -sci, ablitus sum. Esquecer

    B B

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    36/46

    n .hie hoc hi haec

    hunc hanc hoc hos has haechuius horum harum horum

    O c t . huic hisA b l . hoc hoc his

    o s R oo O M O N S I R A T I V O D E P R I M f i R A P S S O A

    Este e 0 pronome de prirneira pessoa, au seja, 0 que eutil izado para indicar 0 que esta proximo de quemJala . Traduz-separ e s t e , esta. Aforma neutra, quando substantivada, significa isto.

    Haec amicitia = esta amizade.Haec spes in qua uiuimus sempitema sit.Esta esperanca em que oioemos seja eterna.Hoc illis dictum est... = Isto JOi dito para aqueles ...

    o D M O N S I R A I I V O D E S G U N D A P E S S O Am . f n . m . E n .iste ista istud isti istae ista

    istum istam istud istos istas istaistius istorum istarum istonunisti istis

    isto isto istis

    o pronome iste, ista, istud e -utilizado para indicar 0que esta pr6ximo da segunda pessoa, isto e , proximo dapessoa com quem se fala. Traduz-se par esse, essa.

    N M s

    o pronome iste ~ipassou ao portugues j'como pronome deprimelra pessoa, emsubstituicao ao hie,que desapareceu.

    8 9

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    37/46

    Iste significa, emlatim, esse, masevoluiu para este.

    E preciso observar que ""pronome ille ternnatureza de adjetivo e,sendo asslm, aparece

    subordinado a urnsubstantive. Fica maisevidente, portanto, adlferenca entre 0medo latim e 0de do

    portugues.

    ....Lege istum librum quem in manu tua tenes.

    L esse liuro que seguras em .Ism uerba quae nunc dicis uera sunt.

    Es s as p a la u ra s que agora dizes sa o u era aa s

    o D fM O N S T R A T l V O D E T E R C E I R A P f S S O Am . n . m .

    N o m . ille illa illud illi illaeA c u s . ilIum illam illud illosG e n . iilorumD o l illisA b L illo illo illiso pronome Ille, ilia, illud evoluiu para a .forma ele, ela, mas tern no lattm classlco 0

    espedfico de demonstrativo: aquele, aquproposito, a palavra aquele e formada de ACV + ."sendo que ACVe uma particula dereforco dodemonstrativo. Portanto, nao se deve confudemonstrative ille do latim com 0 dito pronomeele do portugues.;Haec propter Illes scripta est homines fabula,QUi fictis causis innocentes opprTmunt. (Fedro)Esta fabuta fo ! escrita par causa daqueles bomensQue, corn motioos ficticios, oprimem os inocentes.

    X f R C f c l O ' I R A D U Z l R :C A N I S f l O W S

    Gratissimus est stultis, qui repente liberal iter agit,autem declpere non potest.Aliquando nocturnus fur, temptans ne posset capi,panem cani, qui domum custodiebat.Reus, inquit, linguam meam praecludere uis, nepro redomini? Multumfalleris. uero tua ista subtta henionttneme uigliare tubet, ne facias inbonestum, mea culpa, '"lH"'T7/"'~l".

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    38/46

    Personam tragicam forte uulpes uiderat"0 quanta species, inquit, cerebrum non habet".Hoc illis dictum est, quibus honorem et glorTamFortuna tribiiit, sensum cornmunem abstiilit.

    (Fedro - Texto original)

    o A N A f O R I C Om . is eaeum earn

    eiuseieo

    n .id ii eae ea

    eos eas eaeorum earum eorum

    iis, eisiis, eis

    id

    eoEm termos mais simples, podemos dizer que 0anaforico representa na frase uma au mais palavras que ja

    tenham sido referidas anteriormente.Petrus in schola est. Is bonus discipiilus est.Pedro estd na escola. Ele e um bam aluno,o pronome is passa a representar Petrus. Ele assume

    a valor semantico de Petrus e desempenha a funcao sintaticade sujeito na frase em que se encontra.

    A forma neutra substantivada traduz-se por isto, isso.Cupimus nos ornnes beatam uitam uiuere, Iddifficlllimum esse scimus,

    Todos n6s desejamos viver uma vida feliz,(Mas) Sabemos tsso ser dificilimo.

    o P R O N O M f O f I O E N T I O A D EN o m . idem

    m . n .eumdem

    eadem idemeamdem idemeiusdemeidem

    eadem eademadem9 1

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    39/46

    iisdern

    Na evolucao para 0portugues hie desapa- ,

    receu, Em seu lugar, passou-se a empregar

    iste (>este). Parasubstltuir lste, quepassou da 2~pessoa

    para a P, lancou-semao do ipse (>esse).

    Ipse deixou de serpronome de reforco

    pam tornar-se de-monstranvo de 2l !

    Como 0proprio nome indica, esseutilizado para identificar, caracterizar 0termo aorefere.

    Rustlcus uir natura simpliclmus, idernque autem arfortlssimus. ' 'o campones e por natureza um bomemsimples, e ele mesmo (proprio) e, porem, por suafortissimo.MusTciqui erant quondam eidem poetae, (Os musicos, que eram antigamente eles

    (tambem) poetas.Esse pronome nao evoluiu para 0 portugues. A,"-

    idem, geralmente empregada entre nos, e urn Pt1"tnr.f.dlierudite, correspondente ao neutro substantivado,

    Pedro saiu. Maria, idem, (saiu,fez a mesma

    o P R O N O M D E R f f O R ( O, ,

    m . n . m .o m . ipse ipsa ipsum ipsi

    A w s . ipsum ipsam ipsum ipsosipsius Ipsorumipsi

    ipso ipso ipsis

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    40/46

    Esse pronome e empregado para indicar a indivl-dualidade c ia palavra a que se refere.Multi in scholam eunt.

    Muitos vao a escola.Multi in ipsam scholam eunt.Muitos vao apr6pria escola (a essa a que me refire) .

    '.Tu ipse loqueris.Tupr6Prio falas.

    o I N D f f l N I D O I N T R R O G A T I V Om . n . m . n .

    N o m . quis/ quae quid/ qui quae quaequi quodquem quam quod quos quas quae

    cuius quorum qua r um quorumcui quibus

    quo quo quibusComo se ve, hi estreita semelhanca de forma entre 0

    ....nterrogativo e 0relative. Observe-se, no entanto, 0singulardos nominatives masculine e neutro:

    1. Quis (masculine) equid (neutro) sao usados como-formas substantivas:Quis in schola heri fuit?

    Quem esteue na escola ontemrQuid in schola heri fecerunt discipiili?

    Que coisa (0 que) os alunosfizeram ontem na escola?2. Qui e quod sao fonnas adjetivas, subordinadas ,

    portanto.Qui discipiil.us librum nouum legit?

    Que (qual) aluno leu 0 liuro novo?Quod scelus commisit tyrannus?

    Que (qual) crime 0 tirano cometeu?9 3

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    41/46

    f X f R C f c l O

    9 4

    O B S f R V A C O f S :1. 0 feminino singular quae eadjetiva:Quae dea tibi dedit tantum ingenTum?

    Que (qual) deusa deu-te tamanha tnt,ettR'~I~2. Nos demais casos, 0 COntexto e qlJe dforma e adjetiva ou substantiva.

    T R A D U Z I R :A S T N V S A D S f N f M

    Parua haec fabella indIeat, paUets uersIbus,saepIus nihil mutare, praeter domini nomen, ubiprincipatus mutat.

    Quondam senex pascebar timldus in pratoMagno hosrium cJamore subito terrltus est senex,FUgere suadebat, ne ab inimico caperentur.

    Tunc aslnus lentus: misenex, die, ob territelinimieus impanel uictor binas elite/las? Senex n"'''''''....e.c, .

    AsInus: Ergo, qUid refert mea, utrum seruiamtibt an inimieo tuo?R A N A Q V , 1 f R V P T A E S f Q V IA B O V I I N V l D f B A T

    Inops perit dum potentem imitan uult. Quprato rana bouem conspexerat. Ea, tacta inUidia.magnitidIs, rugosam inflauit pelIem; tum natosinterrogaUit an esser latIar quam bos. Illi negauerunt..intendit maiore nisu cutem et sirn I l i modo QUae:slUlt;dmaior esser, Illi dixerunt bouem esse maiorem.indig~ata, dum ualidIus sese inflare uult, magno cumrumpitur.

    R A N A Q V A E r A V R O R V M P R O H T A T l l r \ f B A rHumIIes labofant, ubi potentes dissident.Rana in paJude taurorum pugnam speetabat:quantapernicfes nobis instal, air, Interrogata ab alIa CUrdiceret (uero boues decertabant de gregis principatu et I

    a ranis uitam degebant), respondit rana. est statioac diuersum gen~~ sed Uictus "taurus in secretalat;bii/a Uenlet et duro pede misiiras ranas Procu/cabit\'illorum furor ad nostrum 'caput petti net; ,

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    42/46

    O f I P m G f N T AMenelaus, rex Spartae, duces Graecorum cum militlbusin portum Aulldem conuocauerat, ut cum eis in AsIam

    nauigaret et cum Troianis propter Helenam coniiigem bellumgereret. Sed Graeci tempestate diu in portu retinebantur,Agamemno enim, qui exercitui eorum praeerat, ceruamDianae sacram uiolauerat. Duces Graecorum exercitum obearn rem retineri putabant et iram Dianae timebant,

    Calehas autem sacerdos ab iis interrogatus nu ntiau it:-Dea non placabitur; nisi Agamemno Ipbigeniam

    liliam ei irnmolauerit.Agamemno uerbis eius terrItus id primo recusauit, sed

    duces Graecorum eum orabant ut uoluntati Dianae cede retneue salutern Graecorum neglegeret, Tandem Agamemnopreclhis eorum cedit, Ulixes el suadet ut dolo ftliam in castraarcessat. ItIque nuntTum ad filTam mittit, Is Iphigenlae:

    - Rex - inquit - mibi imperauit ut te castraGraecorum ducerem; nam acbileste diligit et in matrimoni.umducet.

    Puella ea re ualde delectata statim cum nuntiuo adportum Auljdern migrat. In castris sacerdos eam ad aramducit, Ecce autern IphigenTa sublto non adest, iacet pro ea inara cerua, quam sacerdos deae imm6lat. Tum magna uoceexercitiii nuntiat: Ira deaeplacata est.lam uenti secundi sunt,iam nauigia soluere et in Asiam nauigare possumus, ut,cum Troianis bellum geramus, capias eorum uincamusoppidumque expugnemus.

    Iphigenja (sicut narrant poetae) asportata est a Dianainlinginquam terram Taurorum. Ibi per multos annos templodea praefii it; denique Orestes frater eam in patriam reducit,

    D f I h l P R O B O R V h I G R A J T AQui auxilium proditori fert, post breue tempus dolet,Aliquando, sub hierne .acerrlma, quidarn rustTcus,

    " misericordla commotus, sustiilit, serpentem frigore regentem"et earn contar ipsum pectus fouit.Serpens, postquam refecta est, protTnus hominem

    necauit,Interrogat ab alTa cur tam graue scelus commisissetimp Ie exclamauit: '- Nemo prodesse audeat impriibis!

    9 5

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    43/46

    p A N o I (( A ~ O ~ t ~ P t C I A I ~ O f M O R f O ~ ~ I N T A X f

    Para que 0estudante nao se frustre, par haver lidonas urn texto no original latina (a tabula da pagina 90),

    nas paginas 104 a 108 uma pequena selecao de" que podem ser compreendidos tomando-sereferencia os conteudos desenvolvidos neste livro.Este apendice tern como finalidade principal mencionarquestoes que nao foram tratadas anterionnente, mas

    aparecem mos textos selecionados. A forma breve e'. . no estudo de cada urn desses pontos visa apenas a..~.solucionarproblemas mornentaneos e localizados.

    o P A R T I C I P I O P R f ~ f N T fM O R F O l O G I A

    Como 0 infinitivo e a partidpio passado, 0participionroeo-nro e tambem uma forma nominal. E constituido de

    do infectum mais sufixo -nt- mais desinencias deem -I/consoante.AMA-NT-S - amans (nt+s > ns) - nominativo singular.LAVDA-NT -IS - laudantis - genitive singular.DEBE-NT-ES - debentes - nominativo, acusativo plural.DOCE-NT-IA - docentTa - nominativo, acusativo pluralAVDI-E-NT-E - audiente - ablativo singular.AG-E-NT-EM - agentem - acusativo singular.DECIPI-E-NT-I - decipienti - dativo singular.RV-E-NT-IBVS - ruentibus - dativo, ablativo plural.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    44/46

    _._S I N T A X f

    o particfpio presente pode ser empregaadjetivo, subordinado a urn substantivo, ousubstantivado.o seuvalor semantico e aprOximadamenteora910 adjetiva em portugues.

    Homo sapiens.Puer legens. Homem

    FemTna amans, MeninMulherq

    Muitas fonnas degerundio do portugues.I'specialmente quandoelas estao se referindoa um substantivo,correspondem exata,mente ao particfpiopresente larino. A natureza verbal do parttcf pio presente sequando ele se estrutura com complementos em outrHomo sapiens OIl1flem historiam.Homem que conhece toda aMagister laudat puerum legentem bonos libros.'0 professor elogia 0menino que Ie boPetrus arnat femTnam amantem artes.

    Pedro ama uma mulher que ama as artes (daAudiui te dicentem rem ueram.

    Ouvi voce que dizia uma coisaMais comumente:

    Ouvi VOcedizendo uma coisao particfpio presente nao passou ao 1-'......b.....forma nominal. Temos, no entanto, urn razoavel

    de substantivos e adjetivos descendeNTes daslatinas. Sao forma~6es em -NTIA (antigos neutrose -NYE: arroganciaJ clemen cia, audien cia,implicanCiaj tenente, referente, ajluente,suplicante etc.

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    45/46

    O R A C O S S U B O R D I N a D A S I N I R O D U Z I D A S P O R e V M( T A M B M G R A f A D A Q V V M , Q V O M )a) CVM e verba no indicativo. Traduz a ideia detempo; QUANDO.

    Is qui non defendit inluriam neque propulsat, cum potest,iniuste facit. (Cicero)Aquele que/o que ndo afasta uma injuria (injustica) nema rejeita, quandopode, procede injustamente.

    Cum subit illius tristissima noctis imagoQuae mihi supremum tempus in Vrbe fuitCum repeto noctem qua tot mihi cara reliquiLabitur ex ociilis nunc quoque gutta meis. (Ovfdio).Quando surge a tristissima irnagem daquela noite

    Que foi pam mim 0 ultimo tempo em Roma,Quando revivo aquela noite na qual

    deixei tantas coisas caras a mimDesliza de meus olbos tambm nesse momenta uma

    ldgrima.Quam ualemus recta consllia aegrotis damus.(Terencio)Quando estamos com sadde damos bons conselhos aos

    doentes.b) CVM e verbo no subjuntivo. Traduz-se por COMO,JA QUE, UMA VEZ QUE.

    Cum solitudo et uita sine amicis insidiarum et metusplena sit, ratlo ipsa monet amicitlas cornparare.(Cfcero)

    Como a soltdao e a vida sem amigos seja cbeia dearmadilbas e de medo, a propria razdo recomenda a sebuscarem amizades.

    - Athenae quum llorerent aequis legibus ... (Fedro)ComoAtenas florescesse em leisjustas ...

    .....Tum quum uxores ipse et populus non haberent ...(Eutr6pio)Entao, como ele proprto (Ri3mulo) e 0povo ndo tivessem

    esposas . ..9 9

  • 5/14/2018 Estudo de Latim 2

    46/46

    o A B L A T I V O A B S O L U T O

    1 0 0

    Considerem_se:a) 0 menino saiu cedo. Adverbiob) 0menino saiu de manha.Equivalente de adverbio, fonnado de Y'l1"Pn.'Htirsubstantivo.c) 0menino saiu quando tenninou 0u....ucu~..Equivalente de adverbio, farmado por uma "desenvoIvida (adverbial temporal). , "d) 0 menino saiu terminado 0trabaIho.Equivalente de adverbio forma do por uma ,'.reduzida de Participio (temporal).Podemos dizer que 0 adverbio e seus"especificam" 0 verbo. Por eles, se explicita umatanCia da a~ao verbal.Passando para 0 latim.Ja dissemos, que em latim, 0 ablativoseguintes) pode traduzir circunstaneia e tambemque mUttos adverbios t e rn forma de ablativo (pag.Assim, uma estrutura como fetminado 0tra~ba,{b(),nOminal , pais fonnada de um paniefpioPassado (formae um SUbstantivo, e que expressa um a

    inteiramente no ablativo. Eo chamado ABLAnvo~''-''JJ''''Tyranno deposIto, omnes gaudent.Deposto 0 tirano, todos seOpera confecta, pueri in ludum eunr,

    T'erminada a taro/a, Os meninos vao para 0Pecunia recepta, inGlaecIam diSCipilli iter fu"Ien('Reeebido 0 dinheiro, os afunos viajarao para aCornmotis bellis, omnes aduersarYos RomaniFeitas as guerras, os romanos tJenceram todos os a(Jver.~liVictis hostibns, milYtesurbem diripuerunt.

    Vencu.tasos inimigos, os s o l d a d a s StlC]uearamaCondIta ciuitate, RomUlus,TulIus HosWYus er Ancusreges fuerunr. HIsREGlVANTiBVS, bella crudelissimasunt.Pundada a eidade, Romufo, TUfo HOSH/io e A nco

    forum reis, Estes reinantes(TeinandoJ, forum Jeuas

    (;:'0"