It

C O Μ Μ Ε Ν Τ Α ΤIΟ Ν ϋ Μ

STO ΙC AR UM

Ρ ΑR ΤICTJX. Α Μ S ΕΡΤΙΜΑΜ »

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

Ρ R JE S I D ε

Mag. NICOL FREDER. BIBERGΕΤΗ. ET POt.IT. PHOFESS. Κ EG. ET ORD.

HEG. ACAD. L1T1 . KUM. H1STOR. ET ANTIQU. HOLM. MEMRRO

PRO GR A DU PHILOSOPH I CO

PUBLICE EXAMIN ANDAM PROPONIT

NICOL. D. LIDZELIUSMEDELPADUS

ΊΝ AUDIT. GUST. DTE XIII DEC. MDCCCXVII.

Η. Α. M. S.

UPSALLi

EXCUDEBANT ZEIPEL ET PALMBLAD.

ä major

"NICOLAS von KOCH

Daignez donner an accueil favorcible ά cet hommage pit»

bllc, que j'ai Vhonnmr cFoffrir ά vor vertut et vos bienfaitr*€'efi ainß que fanrai å me felidier d'civoir otteint mon butspremierement d'avoir fat'ufait aux fentiment dela reconnaifance^,m/uite temoigne le reßpaffi, avec Is quel

&

ä μAdams

κ cg de BÜMMELHjELM

fai l'homieur

d'eire;

dvotre ferviteor tires-obersfaat

Nicolas D. Lidzelius.

ϊν sacram regiam majes'tatejh

spectatje fidei viro

plurimum reverendo atqüe pr jeclarlssraö

dom. mag. joh· HJEGGBLA1s. s. tttkologije xicent. et ad reg. gymn- hernoes.

theol. lectori

Prceeeptori grata minte usque colendo

SACRUM

v.

Nie. D. Lidzelius

quodammocfo pateret. Qua demonftrata, iisdeoi veßl·giis infißenti ulteriores in hunc fere modum rationesChryfippo computatas depreheodimus.

Multa quam vis, ut ait Chryfippus q\> in an im anteφυτοει^ωε fiant, quum eo tarnen a planta animal quodvisipecifice düFerat, quod principio gaudeat rnotus internoά fe ipfum apprehendente, σςμν koci uiSrjaei, vel οςμ$diSvTiKtj; cujus medio vi divina & generali animal ipfumcontineatur, vel cujus form am potius haec ipfa vis as-iimifisfie cenfenda fit: id quidem fequi immediate Noiierexiflimavit, ipfam ill am legem omnium univerfaiisiimam „

qua exiliere, quidquid exifiit, et agere, quidquid ägit,■Kcuroi φυσ-iv tenetur , eam in natura quavis animali for-mam ipecifice fibi adfeifcere, qua vivere v.aroc οςμψ idemomnino fit & valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animantequovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamjadaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬pretern e.vfe & miniftrum. Nam, tit exquifite Chryfip-pus fentit: "in animante quovis 3ξμψ τεχνιτών h\caτ 'ή s φυσεωε r)"

Progredient! jam ab animali natura ad humanameamdem difputandi ratiocinandique feriem continuariquisquis praefenferit. Nam hominem, quatenus & fit& animal fit, lege & univerfali & jam in animante fpe-cificata teneri; id quidem per fe patere: ceterum vero,

G quatenus

q) VII. §. 86.

r) I. c.

fuaterm» pari omnino fupra animalero naturam graduhiunana extqlfatur, ac fupra plantan) apimal; novamprofV&o ex auéhe dignkatis menfura & indole in ho-mine fpeeiem asfumturam es fe legem jatn fpeeificatam,feeiilimo negotio concludi. Et dignitatis quidem excre-feentis indoiem fpecificaudae legis* & rationem contem-planr.i &. menfuvam aeftimanti continere, par i ter inte lüg i.ji.wn vero, quod hominem ab animante quovis aiio fepa-rat & dittinguit, Acyctv. esfe:. i.,e. p? ineipium non fe ipfummodo apprehendens, quemadmodum in tyμη oIkQhtm^jam fa&um obfervav.eramus; lt:d c er ne η s quoque fuara--que ip-fius, ut noftro inore loqiiar, ohjeftivkateiu intehigens. Eodem nempe jure, quo fupra φν<ην nudarnοζμην.· cif&qTtxw; eodem fupra hane rarionem qu©»que ipfam extolii; esfeqne, ut elegantisiimuwr ipe»elminis loco referamus parall-elisimrm verborirm Ch- y-Ιίρρΐ, quemadmodum c ξμην τεχνirnv της φύσεως nu-,per pronunciabamns, ita. olterius in eadem ferie pro¬gredient! Kcy-cv humanum τεχνιτών tu? αξμι1-s s) ialutan-dum. Qnamobrem, ut in animanfe legis univerfalis ex-·presfio fiter a t- fpeeiftca fimul & compfeta i. e. tota m i

legem contin.ens arque cornprehendens: ζψ kcctoc οξμψχ,sta in homine quoque ejus dem legis expresfionem Ipe-eifieåm fifmul iridemque cotnpletatn esfe: ζτ,ν yoctoc λνγονιadeo ut vivere κατ« Åoyov in lvom in e idem omnino fit &:valeat ac vivere κατα. · φνσιν t). Ipfanique illam legemhumana»), utpote expresfionem legis univerfalisfimaeMi flaticne humana fpecificam ilmul fimuique comple-

tam,

i) l. c,

ty Κκι u%v -ή o ξ ju.ii ra xv3"pwtrs Xoyof tn y. πpoirtexrtxis ocvtcp ra rtaitiv-Plutaiigh^ De Stoicor. repugn. ρ. 1037 ex cit, TenuennanB.. β

J 5 1

tam. eam esfe, quam moralem dicimus vel ethicam:cujus i de o materiam p^oximam ipfam esfe οςμψ, in qua-effingenda ratio verfetur: formani vero, quuin ex iocouni verfall fpe&a veris, συνεκπκην, et vei ideo, fi ex men-te Schleyer mach eri loqui piaeuerit, negativam: ceterumvero, quunri ex fpecifico eamdem loco coiifideraveris,totam q ii an tam λογική v feu rationalem. Rationi itaquehumause duplicem il-lam dignitatem tribuendam, quod &regtilam principiumque contineat ottitirom omnino aftra-inait) humanarum, quatenus humanas fint, et -orgänon ii-mul fit, quo defignetirur et effeélui tradantur. Quodvero ad a-utanomi-am illam, quam recentiores drxere,ipfias iegislatiö iis rationells afctinet, patere iimul credi-mus, eamdem ex Chryfippi Stoicorun cue mente tro orationi humanoe per fe, vel quatenus fimpliciter 01 ga¬llon fit, eompetere, (ed quatenus ipfi us vis divina? tk•univerfaiis organon redte conieatur, fitmilque hujusceä&ivit-atis· in ipio iVii faftigio confideratse index, proxima-que inde vhtutis ipfius divinae effigies habeatur: unde

quam nos dicimus, legum moralium iani5cionemsquae pignus i tid em fit & argumentum fupremae dignatio-

■ nte tupremimi, totam quantam arcesfendam intelligi. Exifta vero lege humana, quae ethica fit, totamque in po-tenfia hominis legem exprimat, boni quoque humani no-tionem seftimari atque commenfurai i: oi bem nempe åclegis & boni, quatenus homini proprium utrumque, eum-dem prorfus & sequalem conftitui: neque fieri posfe, utvel fpatium. unius vel meiifura alterius fpatium vel men·furam exfuperet: unde honeftatem unicum quoque ho¬mini bonum esfe, non fummura, feniu comparato, ut Ari-ftotelicis; (anioribus hoc potisfimum difciplinse uionientoiibique confentientibus Stoicis probatuui.

His

His ver© Ha pre-pofitis, orbifeam iiraui, Iti- qua me·veatur hämo, ut periectum, quantum mortali detur^ftatum adipiscatur, defcriptam esfe Chryßppo Sfcoicisqu©iacile perfuadcbatur. Nam in ratio ne humana progres-fivi quid i η es fe, quatenus & fe i ρ (am explieando adpli-cand-oque expaudatur '& fe ipfam reEexa cognitione as»i un j en do intendatnr*. retroque as fmn ta m fui pott Η a t emρ er venia t:, quo motu perfåei Emu l' atque progredi liberta-tem ipfnn, cujus in videndo radiceni poiitam recte cen-feri. Muita vero. inde in ter appetitus, natura velufc ipfåduce, ratione tinctos,. eosdem deinceps rationi fubje-étos,. eosdemque demuin ad rationem fui confciain & iήfe reflexana eEktos dignitatis graduumq.ue discriminapcontinuo cuivks, qni ad honeilatem formari velit, tranfituiuperanda: adeo ut, ubi veta demum honeEas incipiat,.i,ρ fa ta t i us prcgresijonis continuitate & conftanti tenor e*quam dikinctis iingulorum gracktum Ε η i-bus discernas u)..Quamobrem & iis, quse prima natura Stoieis audiuht, fe-quenti fakem tempore, iimlta accesfisie invenimus, quaerEne ratione actuofa etiam cogitari nequeant: nee mi-rnm; quam kmke exiguo ftme dubiisque confiniis oh-feuro ratio,, quam pasövam nuneupare licuerit, ab ea,iquam activam fimul & acfcuofam falutaveristheoreticorefpeetu feparetur: quod & diiHcüius erit discemere^quum facidiatis -nofcione concepta iirms ratio ipfa chara»éter human us, theoreticum quidquid Et fimulque practi-cum compreh^endens, ftatuatur. Qualis autem quan-$aque apud Chryfippum ipfum ex utraque parte ifta fue»

rit

u): Hanc finium aabigöitatem in expofitione Ciceroiriana expresfamfacile credas verbis: "Primum eil officium — — quod vere b.Q»kurv posfit dicid' de'fin. ß. et M. III: c, 5.

53

rit notiopum vocabulorumque latifcudo, ex fragmentis,,quas fu per i un t, vix corfjicies: nee ex Cicerone quidem ,ii & tctum fubftituere beeret Chryfippo, quod" caute o-mnino admittas, aeenrate determinabis. Sed ift'a tarnenCbryfippi &Stoicorum, qui ChryOppum inlecuti Tunt,nobis faltem eoncordia vifa eft & perfpecta: quod &a primis quibusdam naturae fingnli egrederenttir, & haecipfa, e quibus egrediebantur, prima naturse, objeeta esfeeonfianter paterenfcur a c tionom omnfum erhicarum ma-fceriaiia; dignitate τελχζ omnibus, quo tquo t fuerint, &quamcumque demuai notando iatitudinem aeeeperint»denegata: quod iic vero notione τελαε nihil omnino·neque conceptum fuefit neqoe eomprehenfum, nifi quodmanifeflam ^ in appetitu naturali effingendo rationis &actuoias & foimet ipfius eompotis ενε<ργεκχν prae ib ferat?fimitemque fi quis olierius quserat rationis actuofsöfuique eompotis, alium vix discerni pateat, Stoicis-veconcipi, ηίίΤ quem ratio in fem et reflexa vel asfumtaconftitnisfe judieabatnr v): ultimo quod a men fur anda·dignitate ethica non ipfum tantummodo objeetum mate-riale fed omnis etiam expleti objecti quantifcas omnisqueexplendi fuccesfus exclnderetur; maneretque in omniprogresfione extremum ratio in ipfum οςμήε locum fubfti-tuta, vel οςμη in appetitum rationis tota converfa & v β¬ίο r i transformata x). Quod & bene Cicero expresfisfejndicandus verbis jam antea alfatis: fumnmm Chryfippofionum id conflitui,' non excellere animo^ fed ut nihil eefe preeteranimum videretur.

Ex

v) "Intelligentian! vel notionem potius , quam appellant ewuuv illP"(Stoici) limitis loco asfumendam esfe Cicero apertis verbis te dal¬tar: \Simul autern coepit —■ conyenientiam." op. c, cap, eod,

ä) Cfr. not. t),

5 + 4

Ex iis, qua? ijam erxpofuimus, tria maxime confequi^patamus: unum, quod proxime concluditur^ fenfu nequehiftorico, neque methodico folum, fed objectivo &'fcientifico accipienda esfe i il a, quae e prtmis naturoeappellant, disciplinse moralis apud Stoicos i 11 i r i a: alte¬rum, quod latius patet,; Chryfippum, multa quamvis &prseclara in philofophiam Stoicorurr. meritum, raciiceifttarnen negativitatis in eadem falvam omnino reliquisfe& incolumem, rarioni partes demandando proprias arti-"ficis appetitus vel 1^ί οξμης, ipfique porro sill actl-virati virtutis divitise, cujus fumina fic Åoyos- nianiieilataetexpresiio , fup rem um & uni veriaJisiimum uvveicl r/.ry cha-iracterem ccnfervatrdo:: tertium, quod in dijudicandadisciplina Stoicorum latisfime patere putamus; honeftatidignitate non fummi tantummodo led unici etiam bonivindicata , commeniurationem omnem fonnce honefti cummateria honeili ieiifu practioo fublatam fuisfe, fed roetia-phyfico immotam permauiisfe. Tria autem haecce con-iectaria in hunc locum congeslimus, quum & rautuofe inviuem expiicent, & totam fere doctrinae Chryfipöidnfequentiumque Stoicorum fubdantiam contineant, &apprime demum eadem intellecta oporteat, antequainad notabiletn Jllam, cujus jam antea mentionem feci-inus, controveriiam Chryfippi cum Aristqne Stoicovel explicandam vel dijudicandam procedamus. Cui qui-dem eoutroveriise, recentisfimis etiam Stoicismi com-mentatoribus perperam ex noftro judicio intellectae, fiex jam dictis ulteriusve dicendis aliquid nos lucis adfun-dere potuerimus; infumti hactenus in fundamenta Stoi¬cismi moralis adcuratius rimanda laboris nequaquampoenitebit.

§· 3·

Iftam nen pe controverfiam vel ideo^ diligentioriiexamina digna ni judicamus, quod, viribus, ut videtur 9>litrrmque sequalibus acta nomini tarmen & auctoritatl·Akistqnis loiius- fatalis evaferit;. Chryiippo cum Stor»äut incohsmi discedénte aut victore. Unde qua sia ta qui-dem in hat: pugna aut in perieulum adaéhi ipf» Stoicrs-·tut moralis fundarmenta facile fuspicaberis y): ceterumnec miraberis, ex eventu porius quam ex juititiapugnantiitm nomina pofteritati inciaruisie. Nain profe-cto vix fe rendum putaverim jnfto rerum aeftimatori,ädeo deinceps proilratam jacuisfe causfam Ariftbnis, utviri, quod videb.itur, neutiquam fpernendi nec honoribus;phiiofophicis indigni nomini & memoriae infultare quo-dammodo vel Ciceron i licuerit. Neque facile dixero,honorem Ariilonis utrum acrius carpierit oblivio anodumnia. Id videre mihi vifus fui, ntraqtie lacesfitamfuisie non memoriam tantummodö Viri, fed causfam;quoque ipfam adeo ut, ex quo hac exciderit, minus in-teiiexerint iequiores tum occasionem pugnae, tutn verotitolum ipfum et veluti obtentnm certandi. Sed pugnam·Ariilonem provocasfe conitans antiquitati fama; et faci¬le per fe intelligitur-t. imprudenti adverius auéforitatem =jam prsevalidam vires periclitandi confiiioan impru-dentiori etiam infelicioriquequod nonnulii perhibenfc5,gloriolae ex nova Schola aucupandae pafcendaeve ftudio>abreplum, vix discernes. Chryiippum certe, quenit

, maxime

y~) A qua taroerr fufpicione Tenne-mannum nimiura quantum ab->-esfe, facile patebit articulmn Arijionis in ?»>1V. op. cit. accuta-*-tius perlegentu,

snaxime provocavsrafc, ζ) Stose propugnatorem, adverfa-riutn naétus poenas imprudentige dedit, non novas qui¬dem, Ted tarnen Grseco etiam homini timendas ultraqueculpae gravitatem feveras. Itaque in Stoa vel invito per-manere contigit Äriftoni, portenti cujusdam hyper-iloi-ci, quum asfecias aut nuHos inveniretl aut paucos, rnaculapoilerioribus notato. Quo autem nosmet jure confida-nius, före, ut apud sequiorern quemvis judicem, qu!rem inteiligat omnemq.ue iimuJ temporis & rationem& nequitiam & confli&um poilbabeat, lera demum exipfa argumenti, qnod in quaeftionern vocabatur, gra vita-te pariter atque cailitate, venia Ariiloni impetretur;reiiquuin eft, ut .accuratius demonftremus*

Sciiicet, quantum ex fragmentis, quae ad nos per-venere, antiquorum philofophorum intebigi poteft,du»plici potisfimum ex causfa , ut redte jarn monuit Tew-kemannus, litern cum Stoicis Nofter movisfe cenfen-dus eil: una, quam Seneca a) fere folus defcripiit &memoria mandavit, Ciceronf ne verbo quidem notata,nec nobis prseienti loco illuilranda; qua fundamenta

vnempe tituiosque fcientiae morum, quam nos ad·pücatam vel fpecialem adpellare coniuevimus, acerba, quan¬tum introfpicere valemus, crifi, nec fpernendis omoinoargumentis adgrederetur: altera vero graviore, et quseprsesentis eft loci, Sexto Empirico, Diogeni laertio,Stobjeo &Cigeroni inprimis ipfi, aft frequentius profefto,quam ciarius definitiusque enucleata; qua principia quidem

ipfa,

z) Cic. de Fin. B. & Μ. IV: c. 25: Quce diligentisfime contraAr ißomni dicuntnv a Chryßppo,

a) Epiilola 94.