diego matías domínguez prado - universidade de vigo
TRANSCRIPT
Escola Internacional de Doutoramento
Diego Matías Domínguez Prado
TESE DE DOUTORAMENTO
Efectos sobre la fuerza muscular del tratamiento de
puntos gatillo miofasciales mediante la técnica de
punción seca
Dirixida polo doutor:
José Luís García Soidán
2017
α
α
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
°
°
60
Ta
bla
1. R
esu
men
de
resu
ltad
os
de
la b
úsq
ued
a el
ectr
ón
ica:
Efe
cto
s te
rap
éuti
cos
de
la p
un
ció
n s
eca.
Art
ícu
los
Ori
gin
ale
s
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e
Me
did
a
Du
raci
ón
/
Se
gu
imie
nto
R
esu
lta
do
s
Alo
nso
Sa
nz
(20
15
)97
Tes
is
Cu
asie
xper
i-m
enta
l N
o c
on
tro
lad
o
No
al
eato
riza
do
Efi
caci
a d
el
trat
amie
nto
de
la
cefa
lea
ten
sio
nal
m
edia
nte
PS
de
PG
M
de
trap
ecio
su
per
ior
Pac
ien
tes
con
ce
fale
a te
nsi
on
al
63
4
ses
ion
es s
eman
ales
de
PS
- D
olo
r (V
AS)
(H
IT-6
) (M
cGil
l)
- A
nsi
edad
(ST
AI-
E/R
) -
Dep
resi
ón
(B
eck
) -
Cal
idad
de
vid
a (S
F-3
6)
- D
isca
pac
idad
(N
DI)
Bas
al, 1
5 y
30
d
ías
Res
ult
ado
s si
gnif
icat
ivo
s so
lam
ente
en
dep
resi
ón
, fr
ecu
enci
a e
inte
nsi
dad
del
d
olo
r.
Cal
vo-
Lo
bo
et
al.
(20
17
)98
EC
Si
mp
le C
iego
P
aral
elo
Efi
caci
a d
e P
S d
e P
GM
la
ten
tes
en p
acie
nte
s m
ayo
res
con
do
lor
ines
pec
ífic
o d
e h
om
bro
Ad
ult
os
may
ore
s d
e 6
5 a
ño
s co
n
do
lor
ines
pec
ífic
o
de
ho
mb
ro
20
A: P
S en
1 P
GM
act
ivo
y 1
PG
M
late
nte
en
in
frae
spin
oso
B
: PS
en 1
PG
M a
ctiv
o e
n
infr
aesp
ino
so
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Fu
erza
de
pre
nsi
ón
m
anu
al (
din
amó
met
ro)
Bas
e, 0
, 1 s
eman
a -
Do
lor:
A=
B
- P
PT
: A>
B
- F
uer
za: A
=B
Cer
ezo
-T
élle
z et
a
l. (2
01
6)9
9
EC
A
leat
ori
zad
o
Sim
ple
Cie
go
Par
alel
o
Efi
caci
a d
e P
S en
tr
atam
ien
to d
e d
olo
r ce
rvic
al i
nes
pec
ífic
o
Pac
ien
tes
con
d
olo
r ce
rvic
al d
e o
rige
n m
iofa
scia
l 1
30
A: P
S +
Est
iram
ien
tos
B: E
stir
amie
nto
s
4 s
esio
nes
du
ran
te 2
sem
anas
- D
olo
r (V
AS)
-
RO
M c
ervi
cal
(Go
nió
met
ro)
- F
uer
za m
sucu
lar
(din
amó
met
ro)
- D
isca
pac
idad
(N
DI)
Bas
e, m
itad
de
trat
amie
nto
, 0,
15
, 30
, 90
y 1
80
d
ías
Tan
to a
co
rto
co
mo
a la
rgo
pla
zo
PS
apo
rta
ben
efic
ios
adic
ion
ales
: -
Do
lor:
A<
B
- R
OM
cer
vica
l: A
>B
-
Fu
erza
mu
scu
lar
A>
B
- D
isca
pac
idad
A<
B
Cer
ezo
-T
élle
z et
a
l. (2
01
6)1
00
EC
A
leat
ori
zad
o
Sim
ple
cie
go
Par
alel
o
Efi
caci
a d
e P
S en
tr
atam
ien
to d
e d
olo
r ce
rvic
al
Mu
jere
s o
fici
nis
tas
con
sí
nd
rom
e d
e d
olo
r m
iofa
scia
l ce
rvic
al
44
A
: PS
+ E
stir
amie
nto
s B
: Est
iram
ien
tos
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
RO
M c
ervi
cal
(Go
nió
met
ro)
- F
uer
za m
sucu
lar
(din
amó
met
ro)
Bas
e, 0
, 15
día
s
- D
olo
r: A
<B
-
PP
T: A
>B
-
RO
M c
ervi
cal:
A>
B
- F
uer
za m
usc
ula
r: A
>B
Gal
lego
Se
nd
arru
bia
s (2
01
6)1
01
Tes
is
EC
Si
mp
le c
iego
P
aral
elo
Efi
caci
a d
e P
S en
el
trat
amie
nto
de
la
cerv
ical
gia
cró
nic
a
Pac
ien
tes
con
ce
rvic
algi
a y
PG
M
acti
vos
en
trap
ecio
su
per
ior
y e
lev
ado
r d
e la
es
cáp
ula
13
1
A: P
S +
Ter
apia
Man
ual
B
: Fal
sa P
S +
Ter
apia
Man
ual
C
: Sin
tra
tam
ien
to
2 s
esio
nes
sep
arad
as 1
sem
ana
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
RO
M c
ervi
cal
(Go
nió
met
ro)
- D
isca
pac
idad
(N
DI)
Bas
e, 0
, 7 d
ías,
4
sem
anas
, 1 a
ño
- D
olo
r: A
<B
<C
-
PP
T: A
>B
>C
-
RO
M c
ervi
cal:
A=
B>
C
- D
isca
pac
idad
: A<
B<
C
Go
nzá
lez-
P
érez
et
al.
(20
12
)10
2
EC
E
fica
cia
de
PS
en d
olo
r m
iofa
scia
l tém
po
ro-
man
dib
ula
r
Do
lor
tém
po
ro-
man
dib
ula
r d
e al
m
eno
s 6
mes
es y
li
mit
ació
n
mo
der
ada
de
mo
vil
idad
36
P
S en
pte
rigo
ideo
ext
ern
o
3 s
esio
nes
a lo
larg
o d
e 1
sem
ana
- D
olo
r (V
AS)
-
RO
M a
per
tura
, la
tera
lid
ad y
pro
tru
sió
n
(Go
nió
met
ro)
Bas
e, 2
, 4, 8
, 24
se
man
as
Co
rrel
ació
n e
ntr
e d
esce
nso
de
do
lor
y au
men
to d
e m
ov
ilid
ad.
Mej
ora
en
do
lor
y m
ov
ilid
ad
du
ra h
asta
6 m
eses
. A
may
or
do
lor
al in
icio
, may
or
red
ucc
ión
de
do
lor.
61
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e
Me
did
a
Du
raci
ón
/
Se
gu
imie
nto
R
esu
lta
do
s
Hu
ang
et
al.
(20
11
)10
3
Co
ho
rtes
P
rosp
ecti
vo
Se
guim
ien
to
Ev
alu
ar r
esu
ltad
os
del
tr
atam
ien
to c
on
PS
y
det
ecta
r fa
cto
res
pro
nó
stic
os
SDM
d
iagn
ost
icad
o a
l m
eno
s d
ura
nte
3
mes
es
92
PS
en P
GM
y e
stir
amie
nto
s d
e m
usc
ula
tura
imp
lica
da
8 s
esio
nes
, 1 v
ez p
or
sem
ana
- D
olo
r (B
rief
Pa
in
Inve
nto
ry)
- C
alid
ad d
el s
ueñ
o (
Bri
ef
Pa
in I
nve
nto
ry)
- In
terf
eren
cia
en A
VD
(B
rief
Pa
in I
nve
nto
ry)
Bas
al, 2
, 4 y
8
sem
anas
Dis
min
uci
ón
de
inte
nsi
dad
e
inte
rfer
enci
a d
e d
olo
r en
AV
D.
Lar
ga d
ura
ció
n d
el d
olo
r,
elev
ada
inte
nsi
dad
, baj
a ca
lid
ad
del
su
eño
y e
stré
s re
pet
itiv
o s
e as
oci
aro
n c
on
peo
res
resu
ltad
os
de
la t
écn
ica.
Jam
es e
t a
l. (2
00
7)1
04
Co
ho
rtes
P
rosp
ecti
vo
Ev
alu
ar e
fica
cia
de
PS
e in
yecc
ión
au
tólo
ga
de
san
gre
en
ten
din
osi
s ro
tuli
ana
Ten
din
osi
s ro
tuli
ana
de
más
d
e 1
mes
de
du
raci
ón
44
PS
e in
yec
ció
n d
e sa
ngr
e au
tólo
ga g
uia
das
po
r ec
ogr
afía
. R
epet
ició
n a
las
4 s
eman
as.
Fis
iote
rap
ia d
ura
nte
3 m
eses
p
ost
erio
res
a 2
ª in
yec
ció
n.
- Si
nto
mat
olo
gía,
fu
nci
on
alid
ad y
dep
ort
e (V
ISA
) -
Hal
lazg
os
eco
gráf
ico
s (h
ipo
eco
gen
eid
ad,
neo
vasc
ula
riza
ció
n y
p
atró
n f
ibri
lar
no
rmal
)
Bas
e, 6
mes
es
- M
ejo
ra e
n p
un
tuac
ion
es V
ISA
. -
No
mej
ora
sig
nif
icat
iva
en
hal
lazg
os
eco
gráf
ico
s.
Mah
mo
ud
zad
eh e
t a
l. (2
01
6)1
05
EC
C
on
tro
lad
o
Par
alel
o
Efe
cto
s d
e P
S en
el
trat
amie
nto
del
do
lor
rad
icu
lar
Pac
ien
tes
con
d
olo
r ra
dic
ula
r as
oci
ado
a
dis
cop
atía
lum
bar
58
A: P
S +
Fis
iote
rap
ia c
on
ven
cio
nal
B
: Fis
iote
rap
ia c
on
cen
vio
nal
10
ses
ion
es a
día
s al
tern
os
- D
olo
r (V
AS)
-
Cal
idad
de
vid
a (O
DI)
Bas
e, 0
, 2 m
eses
Mej
ora
en
am
bo
s gr
up
os
con
el
tiem
po
. Mag
nit
ud
de
efec
to:
- D
olo
r: A
<B
-
Cal
idad
de
vid
a: A
>B
Mas
on
et
al.
(20
16
)10
6
EC
A
leat
ori
zad
o
Do
ble
Cie
go
Efe
cto
s d
e P
S en
do
lor
y f
lexi
bil
idad
de
rod
illa
Jov
enes
san
os
con
d
olo
r at
rau
mát
ico
d
e ro
dil
la
39
A: P
S +
Est
iram
ien
tos
B: F
alsa
PS
+ E
stir
amie
nto
s 2
ses
ion
es P
S y
esti
ram
ien
tos
dia
rio
s d
ura
nte
1 s
eman
a
- D
olo
r (V
AS)
-
Fle
xib
ilid
ad
(Go
nio
met
ría)
-
Dis
cap
acid
ad (
LE
FS)
Bas
e, 0
, 1, 3
y 7
d
ías
Mej
ora
s en
fle
xib
ilid
ad y
do
lor
con
el t
iem
po
, per
o n
o
dif
eren
cias
sig
nif
icat
ivas
en
tre
gru
po
exp
erim
enta
l y c
on
tro
l. O
liva
n-
Blá
zqu
ez
et a
l. (2
00
7)1
07
EC
E
fect
ivid
ad d
e P
S en
d
olo
r lu
mb
ar c
rón
ico
L
um
bal
gia
de
más
d
e 4
mes
es
51
P
S en
par
aver
teb
rale
s, c
uad
rad
o
lum
bar
y g
lúte
o m
edio
. 3
sesi
on
es e
n 3
sem
anas
.
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Cal
idad
de
vid
a (O
DI)
-
Cal
idad
del
su
eño
(V
AS)
Bas
e, 3
sem
anas
M
ejo
ra s
ign
ific
ativ
a en
to
das
las
var
iab
les
de
med
ida
a la
s 3
se
man
as.
62
Re
vis
ion
es
Sis
tem
áti
cas
Au
tore
s O
bje
tiv
o
n
Me
ta-a
ná
lisi
s R
esu
lta
do
s C
on
clu
sio
ne
s
Bo
yle
s et
al.
(20
15
)10
8
Efe
ctiv
idad
de
PS
en e
l tr
atam
ien
to d
e SD
M e
n t
od
as
las
regi
on
es c
orp
ora
les.
1
9
No
1
4 e
stu
dio
s en
con
trar
on
dif
eren
cias
en
inte
nsi
dad
de
do
lor,
5
enco
ntr
aro
n d
ifer
enci
as e
n R
OM
y 6
mo
stra
ron
dif
eren
cias
en
al
men
os
un
o d
e lo
s ít
ems
de
esca
las
fun
cio
nal
es o
de
cali
dad
de
vid
a.
La
pu
nci
ón
sec
a es
un
a té
cnic
a q
ue
apo
rta
ben
efic
ios
en e
l tr
atam
ien
to d
el d
olo
r m
iofa
scia
l en
mú
ltip
les
regi
on
es c
orp
ora
les
y
qu
e p
ued
e se
r u
tili
zad
a am
pli
amen
te e
n v
ario
s gr
up
os
mu
scu
lare
s.
Co
tch
ett
et
al.
(20
10
)10
9
Efi
caci
a d
e P
S y
tera
pia
s d
e in
yec
ció
n e
n d
olo
r d
e ta
lón
as
oci
ado
a f
asci
tis
pla
nta
r.
3
No
Do
s tr
abaj
os
des
crib
iero
n r
edu
cció
n d
el d
olo
r co
n P
S y
ac
up
un
tura
. El t
erce
r en
say
o d
escr
ibió
red
ucc
ión
del
do
lor
con
in
yec
ció
n d
e li
do
caín
a 1
% c
om
bin
ada
con
fis
iote
rap
ia
con
ven
cio
nal
.
Exi
ste
mu
y li
mit
ada
evid
enci
a d
e la
efe
ctiv
idad
de
esta
s te
rap
ias
en
el t
rata
mie
nto
del
do
lor
en e
l tal
ón
aso
ciad
o a
fas
citi
s p
lan
tar.
Fu
rlan
et
al.
(20
05
)11
0
Efe
cto
s d
e la
acu
pu
ntu
ra e
n
lum
bal
gia
cró
nic
a y
PS
en S
DM
en
la m
ism
a re
gió
n.
35
N
o
Sólo
2 r
efer
ido
s es
pec
ífic
amen
te a
pu
nci
ón
sec
a. P
equ
eño
tam
año
m
ues
tral
y b
aja
cali
dad
met
od
oló
gica
.
Lo
s tr
atam
ien
tos
con
acu
pu
ntu
ra m
ost
raro
n u
na
lige
ra m
ejo
ría
a co
rto
pla
zo, s
ob
re t
od
o e
n e
l do
lor
de
tip
o c
rón
ico
. La
PS
par
ece
ser
úti
l aso
ciad
a a
otr
as t
erap
ias
en e
l co
ntr
ol d
el d
olo
r lu
mb
ar c
rón
ico
.
Gat
tie
et a
l. (2
01
7)1
11
Efe
ctiv
idad
de
la P
S, r
eali
zad
a p
or
fisi
ote
rap
uet
as, e
n e
l tr
atam
ien
to d
e af
ecci
on
es
mú
scu
lo-e
squ
elét
icas
.
13
Si
Mej
ora
en
do
lor
y P
PT
en
las
pri
mer
as 1
2 s
eman
as. E
ntr
e lo
s 6
y
los
12
mes
es la
PS
dem
ost
ró d
ism
inu
ir e
l do
lor,
au
nq
ue
no
si
gnif
icat
ivam
ente
. La
cali
dad
de
los
ensa
yo
s cl
ínic
os
var
ía e
ntr
e b
aja
y m
od
erad
a.
La
pu
nci
ón
sec
a m
ues
tra
mej
ore
s re
sult
ado
s en
to
das
las
var
iab
les
fun
cio
nal
es m
edid
as c
uan
do
se
com
par
a co
n p
lace
bo
o f
alsa
p
un
ció
n, p
ero
no
cu
and
o s
e co
mp
ara
con
otr
as t
erap
ias.
To
dav
ía n
o
exis
te e
vid
enci
a d
e lo
s ef
ecto
s d
e es
ta t
écn
ica
a la
rgo
pla
zo.
Liu
et
al.
(20
15
)11
2
Efe
ctiv
idad
de
PS
en e
l tr
atam
ien
to d
el d
olo
r ce
rvic
al
y d
e h
om
bro
. 2
0
Si
PS
más
efe
ctiv
a q
ue
con
tro
l o p
lace
bo
en
co
rto
y m
edio
pla
zo. L
a in
yec
ció
n d
e an
esté
sico
loca
l res
ult
ó m
ás e
fect
iva
qu
e P
S a
cort
o
pla
zo y
fis
iote
rap
ia c
on
ven
cio
nal
su
per
ior
a m
edio
pla
zo.
La
pu
nci
ón
sec
a es
un
a te
rap
ia e
fect
iva
en e
l tra
tam
ien
to a
co
rto
y
med
io p
lazo
del
do
lor
mio
fasc
ial c
erv
ical
y d
e h
om
bro
, au
nq
ue
otr
as
tera
pia
s co
mo
la i
nye
cció
n d
e an
esté
sico
o la
fis
iote
rap
ia
con
ven
cio
nal
pu
eden
res
ult
ar ig
ual
men
te o
in
clu
so m
ás e
fect
ivas
.
Kie
trys
et
al.
(20
13
)11
3
Efe
ctiv
idad
de
PS
en la
re
du
cció
n d
el d
olo
r en
p
acie
nte
s co
n S
DM
en
cu
adra
nte
su
per
ior
del
cu
erp
o.
12
Si
3 e
stu
dio
s su
per
iori
dad
de
PS
en d
ism
inu
ció
n in
med
iata
del
do
lor.
2
est
ud
ios
dis
min
uci
ón
sig
nif
icat
iva
a la
s 4
sem
anas
. Res
ult
ado
s h
eter
ogé
neo
s al
co
mp
arar
co
n o
tras
ter
apia
s. 2
est
ud
ios
con
in
yec
ció
n d
e li
do
caín
a, m
ayo
r d
ism
inu
ció
n d
e d
olo
r a
las
4
sem
anas
.
Se r
eco
mie
nd
a la
pu
nci
ón
sec
a p
ara
dis
min
uir
el d
olo
r m
iofa
scia
l en
el
cu
adra
nte
su
per
ior
del
cu
erp
o a
l cab
o d
e cu
atro
sem
anas
. Se
adv
iert
e la
nec
esid
ad d
e re
aliz
ar m
ás e
stu
dio
s b
ien
dis
eñad
os
par
a ap
oya
r es
ta r
eco
men
dac
ión
.
Mo
rih
isa
et
al.
(20
16
)11
4
PS
en t
rata
mie
nto
de
pac
ien
tes
con
afe
ccio
nes
o
rto
péd
icas
en
mie
mb
ros
infe
rio
res.
6
No
En
to
do
s re
du
cció
n s
ign
ific
ativ
a d
el d
olo
r. S
ola
men
te e
n u
no
m
ejo
ría
en v
aria
ble
s fu
nci
on
ales
a c
ort
o p
lazo
(n
o s
e m
ante
nía
n
con
el t
iem
po
). N
ingú
n e
stu
dio
mo
stró
cam
bio
s en
cal
idad
de
vid
a o
dep
resi
ón
.
La
pu
nci
ón
po
drí
a se
r u
na
técn
ica
efec
tiva
par
a el
tra
tam
ien
to d
el
do
lor
en m
iem
bro
infe
rio
r, s
ob
re t
od
o a
co
rto
pla
zo, a
un
qu
e n
o
mej
ora
el r
ango
de
mo
vil
idad
art
icu
lar,
la f
uer
za m
usc
ula
r, la
ca
lid
ad d
e vi
da,
ni e
l gra
do
de
dep
resi
ón
.
Ro
drí
guez
-M
ansi
lla
et
al.
(20
16
)11
5
Efe
ctiv
idad
de
PS
en a
livi
o d
el
do
lor
y au
men
to d
e R
OM
en
in
div
idu
os
con
SD
M.
10
Si
No
hu
bo
dif
eren
cias
en
red
ucc
ión
del
do
lor
entr
e gr
up
os
qu
e re
cib
ían
PS
y co
ntr
ole
s o
pla
ceb
os,
res
ult
and
o a
dem
ás t
od
os
ello
s in
feri
ore
s a
otr
as t
erap
ias
(in
yec
ció
n li
do
caín
a y
co
rtic
oid
es o
fi
sio
tera
pia
co
nve
nci
on
al).
En
cu
anto
a R
OM
, la
PS
sí r
esu
ltó
su
per
ior
a cu
alq
uie
r o
tra
tera
pia
, so
bre
to
do
in
med
itam
ente
p
ost
pu
nci
ón
.
A p
esar
de
qu
e la
pu
nci
ón
sec
a es
un
a té
cnic
a ca
da
vez
más
uti
liza
da
en la
prá
ctic
a cl
ínic
a h
abit
ual
, to
dav
ía n
o e
xist
e ev
iden
cia
cien
tífi
ca
sufi
cien
te c
om
o p
ara
aval
arla
, po
r lo
qu
e es
nec
esar
ia la
rea
liza
ció
n
de
más
inve
stig
acio
nes
par
a p
od
er r
eco
men
dar
la d
e m
aner
a p
roto
coli
zad
a.
To
ugh
et
al.
(20
09
)11
6
Efe
ctiv
idad
de
la P
S en
el
trat
amie
nto
del
SD
M.
7
Si
Un
art
ícu
lo p
rese
ntó
PS
com
o s
up
erio
r a
no
tra
tam
ien
to. D
os
artí
culo
s co
mp
arab
an P
S co
n p
un
ció
n e
n o
tras
zo
nas
del
mis
mo
m
úsc
ulo
. Cu
atro
est
ud
ios
uti
liza
ban
co
ntr
ol t
rata
do
co
n p
lace
bo
y
en e
llo
s la
PS
no
res
ult
ó s
ign
ific
ativ
amen
te s
up
erio
r al
pla
ceb
o. L
a co
mb
inac
ión
de
resu
ltad
os
pre
sen
tab
a m
arca
da
het
ero
gen
eid
ad
esta
dís
tica
en
el m
eta
-an
ális
is.
No
exi
ste
sufi
cien
te e
vid
enci
a d
e q
ue
la p
un
ció
n s
eca
sea
sup
erio
r al
tr
atam
ien
to e
stán
dar
de
pu
nto
s ga
till
o m
iofa
scia
les,
au
nq
ue
el
resu
ltad
o g
lob
al e
nca
min
a a
qu
e p
od
ría
exis
tir
un
a ef
icac
ia e
n e
l tr
atam
ien
to d
el s
índ
rom
e d
e d
olo
r m
iofa
scia
l.
No
ta: E
C: E
nsa
yo c
lín
ico
; PS:
Pu
nci
ón
sec
a; S
DM
: Sín
dro
me
de
do
lor
mio
fasc
al; P
GM
: Pu
nto
s ga
till
o m
iofa
scia
les;
VA
S: E
scal
a v
isu
al a
nal
ógi
ca; P
PT
: Um
bra
l de
do
lor
po
r p
resi
ón
; RO
M: R
ango
de
amp
litu
d a
rtic
ula
r; A
VD
: Act
ivid
ades
de
la v
ida
dia
ria;
ND
I: N
eck
Dis
ab
ilit
y In
dex
; VIS
A: V
icto
ria
n I
nst
itu
te o
f Sp
ort
Ass
esm
ent;
OD
I: O
wes
try
Dis
ab
ilit
y In
dex
; LE
FS:
Lo
wer
Ext
rem
ity
Fu
nct
ion
al S
cale
.
®
®
72
Ta
bla
2. R
esu
men
de
resu
ltad
os
de
la b
úsq
ued
a el
ectr
ón
ica:
Efe
cto
s fi
sio
lógi
cos
de
la p
un
ció
n s
eca.
Hu
ma
no
s
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e M
ed
ida
D
ura
ció
n/
S
eg
uim
ien
to
Re
sult
ad
os
Ab
bas
zad
eh-
Am
ird
ehi e
t a
l. (2
01
7)1
17
EC
Efe
cto
s n
euro
fisi
oló
gico
s y
clí
nic
os
de
la P
S so
bre
PG
M
acti
vos
PG
M a
ctiv
os
en
trap
ecio
su
per
ior
20
1
ap
lica
ció
n d
e P
S en
PG
M d
e tr
apec
io
- D
olo
r (N
RS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) - R
esp
ues
ta d
e u
nió
n
neu
rom
usc
ula
r -
Res
pu
esta
sim
pát
ica
Bas
e, 0
Mej
orí
a en
la i
nte
nsi
dad
del
d
olo
r y
PP
T. R
edu
cció
n d
e la
h
iper
acti
vid
ad s
imp
átic
a y
de
la
irri
tab
ilid
ad d
e la
pla
ca m
oto
ra.
Cag
nie
et
al.
(20
12
)11
8
EC
Efe
cto
s d
e P
S so
bre
per
fusi
ón
sa
ngu
ínea
y
satu
raci
ón
de
O2
Mu
jere
s jó
ven
es,
san
as y
die
stra
s 2
0
1 a
pli
caci
ón
de
PS
en t
rap
ecio
su
per
ior
der
ech
o
- P
erfu
sió
n y
Sat
ura
ció
n O
2
en lu
gar
de
la p
un
ció
n y
en
3
pu
nto
s d
ista
nte
s (O
xyge
nto
see
) -
Do
lor
(NR
S)
Bas
e, 0
, 5 y
15
m
inu
tos
- P
erfu
sió
n y
sat
ura
ció
n d
e O
2
aum
enta
ron
inm
edia
tam
ente
y
elev
ado
s a
los
15
min
uto
s en
lu
gar
de
la p
un
ció
n
- D
olo
r au
men
tad
o
inm
edia
tam
ente
y e
n v
alo
res
bas
e a
los
5 y
15
min
uto
s
Dar
& H
ick
s (2
01
6)1
19
EC
C
on
tro
lad
o
Efe
cto
s in
med
iato
s d
e P
S en
act
ivid
ad y
fu
nci
ón
mu
scu
lar
Vo
lun
tari
os
san
os
28
A
: 4 P
S en
mu
ltíf
ido
s B
: Co
ntr
ol
- G
roso
res
mu
scu
lare
s m
edia
nte
eco
graf
ía e
n
rep
oso
y a
ctiv
idad
B
ase,
0
Lig
ero
au
men
to d
e a
ctiv
idad
m
usc
ula
r en
el g
rup
o
exp
erim
enta
l, d
ifer
enci
as e
n
niv
el lu
mb
ar L
4-L
5
Fer
nán
dez
-C
arn
ero
et
al.
(20
17
)12
0
EC
D
ob
le c
iego
P
aral
elo
Efi
caci
a d
e d
isti
nta
s d
osi
s d
e P
S
Ho
mb
res
y
mu
jere
s co
n
do
lor
cerv
ical
8
4
A: P
S en
tra
pec
io c
on
0 R
EL
B
: PS
en t
rap
ecio
co
n 4
RE
L
C: P
S en
tra
pec
io c
on
6 R
EL
D
: PS
en t
rap
ecio
co
n m
áxim
o
nú
mer
o d
e R
EL
- D
olo
r -
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
RO
M (
Go
nio
met
ría)
-
Gra
do
de
dis
cap
acid
ad
(ND
I)
Bas
e, 0
, 48
ho
ras,
7
2 h
ora
s y
1
sem
ana
Hu
bo
dif
eren
cias
en
to
das
las
var
iab
les
de
med
ida
con
el
tiem
po
, per
o n
o d
ifer
enci
as
sign
ific
ativ
as e
n la
inte
racc
ión
ti
emp
o-g
rup
o. A
=B
=C
=D
Gei
st e
t a
l. (2
01
6)1
21
EC
C
on
tro
lad
o
Efe
cto
s d
e P
S so
bre
ela
stic
idad
y
des
emp
eño
fu
nci
on
al
Vo
lun
tari
os
asin
tom
átic
os
con
aco
rtam
ien
to
isq
uio
tib
ial
27
A: P
S en
un
a p
iern
a +
Pro
gram
a d
e es
tira
mie
nto
s d
om
icil
io
B: F
alsa
PS
en u
na
pie
rna
+
Pro
gram
a d
e es
tira
mie
nto
s 2
ses
ion
es s
epar
adas
3-5
día
s
- E
last
icid
ad (
Go
nio
met
ría
flex
ión
cad
era)
-
Tes
t sa
lto
un
ilat
eral
(ú
nic
o, c
ross
ove
r, d
ista
nci
a p
ata
coja
, tri
ple
sal
to)
Bas
e, 3
-5 d
ías,
4-
6 s
eman
as
- E
last
icid
ad: A
=B
-
Tes
t d
e sa
lto
: A=
B, s
alvo
tri
ple
sa
lto
A>
B
Ger
ber
et
al.
(20
16
)12
2
Co
ho
rtes
P
rosp
ecti
vo
Se
guim
ien
to
Val
ora
r p
ersi
sten
cia
de
efec
tos
b
enef
icio
sos
de
PS
Ho
mb
res
y
mu
jere
s co
n
do
lor
cerv
ical
>
3m
eses
45
3
ses
ion
es d
e P
S en
tra
pec
io
sup
erio
r
- D
olo
r (V
AS)
-
Des
apar
ició
n d
e P
GM
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
RO
M (
Go
nio
met
ría)
-
Gra
do
de
dis
cap
acid
ad
(OD
I, S
F-3
6)
Bas
e, 6
sem
anas
- D
ism
inu
ció
n e
n d
olo
r y
mej
ora
en
gra
do
de
dis
cap
acid
ad.
- P
ersi
sten
cia
de
PG
M e
n a
lgu
no
s p
acie
nte
s -
May
ore
s p
un
tuac
ion
es d
e d
olo
r as
oci
adas
a m
eno
r re
spu
esta
PS
Has
er e
t a
l. (2
01
7)9
0
EC
Si
mp
le c
iego
Est
ud
iar
fuer
za
mu
scu
lar
y ra
ngo
d
e m
ovi
lid
ad t
ras
apli
caci
ón
de
PS
Fu
tbo
list
as
jóve
nes
co
n P
GM
la
ten
tes
en
mie
mb
ro i
nfe
rio
r
30
A: P
S +
Hid
rom
asaj
e B
: Lás
er p
lace
bo
+ H
idro
mas
aje
C: S
in t
rata
mie
nto
1
ses
ión
sem
anal
, 4 s
eman
as
- F
uer
za m
usc
ula
r en
fl
exió
n y
ext
ensi
ón
de
rod
illa
(is
oci
nét
ico
s)
- R
OM
(go
nio
met
ría)
Bas
e, 0
, 4
sem
anas
Mej
orí
a en
la v
aria
ble
de
fuer
za
resi
sten
cia
en g
rup
o A
(ta
nto
fl
exió
n c
om
o e
xten
sió
n)
- R
OM
: A=
B>
C
73
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e M
ed
ida
D
ura
ció
n/
S
eg
uim
ien
to
Re
sult
ad
os
Ko
pp
enh
aver
et
al.
(20
16
)12
3
EC
In
tra-
suje
tos
Efe
cto
s d
e P
S so
bre
m
usc
ula
tura
u
tili
zan
do
h
om
bro
co
ntr
alat
eral
co
mo
co
ntr
ol
Pac
ien
tes
con
sí
nd
rom
e d
e d
olo
r su
bac
rom
ial
un
ilat
eral
57
A: P
S in
frae
spin
oso
de
ho
mb
ro
sin
tom
átic
o
B: P
S in
frae
spin
oso
de
ho
mb
ro
asin
tom
átic
o
- D
olo
r (N
RS)
-
RO
M r
ota
cio
nes
ho
mb
ro
(Go
nio
met
ría)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Co
ntr
acci
ón
/rep
oso
(e
cogr
afía
) -
Dis
cap
acid
ad h
om
bro
(P
enn
Sh
ou
lder
Sco
re)
Bas
e, 0
, 3-4
día
s
3-4
día
s:
- D
olo
r: A
<B
-
RO
M: A
>B
-
PP
T: A
>B
-
Eco
graf
ía: A
=B
N
o m
ejo
ra d
e p
arám
etro
s in
med
iata
men
te p
ost
pu
nci
ón
Myb
urg
h e
t a
l. (2
01
2)1
24
EC
D
ob
le C
iego
P
aral
elo
Exp
lora
r ca
ract
erís
tica
s co
ntr
ácti
les
y fr
ecu
enci
a d
e d
olo
r p
ost
pu
nci
ón
tra
s P
S
Mu
jere
s (2
0-4
6
año
s) c
on
PG
M
asin
tom
átic
os
y si
nto
mát
ico
s en
tr
apec
io s
up
erio
r
77
A: P
S p
rofu
nd
a en
sin
tom
átic
as
B: P
S p
rofu
nd
a en
asi
nto
mát
icas
C
: PS
sup
erfi
cial
en
sin
tom
átic
as
D: P
S su
per
fici
al e
n
asin
tom
átic
as
- D
olo
r (N
RS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Fu
nci
ón
mu
scu
lar:
fu
erza
m
áxim
a is
om
étri
ca y
rat
io
de
des
arro
llo
de
fuer
za
(Din
amó
met
ro)
- D
olo
r P
ost
pu
nci
ón
(a
use
nci
a/p
rese
nci
a)
Bas
e, 0
y 4
8
ho
ras
- P
PT
: dis
min
uid
o c
on
res
pec
to a
b
ase
en t
od
os
los
gru
po
s in
clu
so
a la
s 4
8 h
ora
s.
- D
olo
r p
ost
pu
nci
ón
: A=
C<
B=
D
- F
un
ció
n m
usc
ula
r: A
=B
=C
=D
Ort
ega-
Ceb
rián
et
al.
(20
16
)12
5
EC
Efe
cto
s so
bre
ca
ract
erís
tica
s el
éctr
icas
y
mec
ánic
as d
e P
S
Po
sto
per
ado
s d
e cr
uza
do
an
teri
or
con
do
lor
y
aco
rtam
ien
to d
e cu
ádri
cep
s
20
P
S en
vas
tos
late
ral,
med
ial y
re
cto
an
teri
or
de
cuád
rice
ps
- A
ctiv
ació
n m
usc
ula
r en
re
po
so (
Ele
ctro
mio
graf
ía)
- C
arác
terí
stic
as m
ecán
icas
p
asiv
as (
Myo
ton
Pro
) -
Do
lor
(VA
S)
- R
OM
(G
on
ióm
etro
)
Bas
e, 0
- M
ejo
ra e
n d
olo
r y
RO
M
- D
ism
inu
ció
n e
n a
ctiv
ació
n
eléc
tric
a en
rep
oso
de
vas
to
late
ral
- D
ism
inu
ció
n e
n r
esis
ten
cia
mec
ánic
a en
vas
to m
edia
l
Ozd
en e
t a
l. (2
01
6)1
26
EC
C
on
tro
lad
o
Efe
cto
s so
bre
el
sist
ema
ner
vio
so
sim
pát
ico
SDM
cer
vic
al y
P
GM
en
tra
pec
io
sup
erio
r 5
0
A: P
acie
nte
s tr
atad
os
con
ún
ica
PS
B: S
ano
s n
o t
rata
do
s
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Res
pu
esta
sim
pát
ica
Bas
e, 1
, 2, 3
y 4
se
man
as
Gru
po
exp
erim
enta
l:
- D
ism
inu
ció
n d
e la
late
nci
a e
hip
erac
tiv
idad
sim
pát
ica
- M
ejo
ra e
n d
olo
r y
PP
T
Srb
ely
et
al.
(20
10
)12
7
EC
D
ob
le C
iego
P
aral
elo
Co
mp
rob
ar s
i PS
evo
ca e
fect
os
anti
no
cice
pti
vos
en e
l seg
men
to
esp
inal
co
rres
po
nd
ien
te
SMD
. PG
M e
n
sup
raes
pin
oso
, in
frae
spin
oso
y
glú
teo
med
io
40
A
: PS
en s
up
raes
pin
oso
B
: Fal
sa P
S en
su
pra
esp
ino
so
- P
PT
en
in
frae
spin
oso
y
glú
teo
med
io h
om
ola
tera
les
(Alg
óm
etro
)
Bas
e, 1
, 3, 5
, 10
y
15
min
uto
s
En
min
uto
s 3
y 5
: -
PP
T in
frae
spin
oso
: A>
B
- P
PT
glú
teo
med
io: A
=B
E
xist
en e
fect
os
anti
no
ceic
epti
vos
a co
rto
pla
zo
en e
l mis
mo
seg
men
to e
spin
al.
Wan
g et
al.
(20
16
)12
8
EC
P
aral
elo
Si
mp
le c
iego
Imp
acto
del
d
iám
etro
de
agu
ja e
n e
l efe
cto
d
e la
PS
en e
l tr
atam
ien
to d
el
SDM
lum
bar
SDM
lum
bar
cr
ón
ico
4
8
A: P
S co
n a
guja
de
0,2
5 m
m
B: P
S co
n a
guja
de
0,5
mm
C
: PS
con
agu
ja d
e 0
,9 m
m
1 s
esió
n
- D
olo
r (V
AS)
-
Cal
idad
de
vid
a (S
F-3
6)
Bas
e, 7
día
s, 1
y
3 m
eses
- D
olo
r: m
ejo
ría
con
el t
iem
po
, m
ayo
r d
ism
inu
ció
n e
n 0
,9 m
m a
l ca
bo
de
3 m
eses
-
Cal
idad
de
vid
a: m
ejo
ría
con
el
tiem
po
, sin
dif
eren
cias
en
tre
gru
po
s M
ayo
r d
olo
r d
ura
nte
PS
y
rech
azo
a c
ort
o p
lazo
en
0,9
mm
.
74
An
ima
les
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e M
ed
ida
D
ura
ció
n/
S
eg
uim
ien
to
Re
sult
ad
os
Ch
en e
t a
l. (2
00
1)1
29
E
xper
imen
tal
Val
ora
r si
RE
L s
e as
oci
a co
n
dis
min
uci
ón
del
d
olo
r
Co
nej
os
9
A: P
S en
bíc
eps
fem
ora
l b
usc
and
o e
l máx
imo
nú
mer
o d
e R
EL
B
: Fal
sa P
S en
bíc
eps
fem
ora
l co
ntr
alat
eral
ev
itan
do
RE
L
Act
ivid
ad e
léct
rica
es
po
ntá
nea
en
PG
M
(Ele
ctro
mio
graf
ía)
Inm
edia
to
Act
ivid
ad e
léct
rica
esp
on
tán
ea:
A<
B
Do
min
go e
t a
l. (2
01
3)1
30
E
xper
imen
tal
Ev
alu
ar d
año
m
usc
ula
r y
ner
vio
so
Rat
on
es
23
1
5 p
un
cio
nes
en
am
bo
s le
vato
r a
uri
s lo
ng
us
(reg
ión
cer
vic
al)
- IH
Q: c
reci
mie
nto
axo
nal
y
rece
pto
res
nic
otí
nic
os
- M
O (
azu
l de
met
ilen
o)
y M
E
3 h
ora
s, 1
, 3, 5
y
7 d
ías
Sign
os
infl
amat
ori
os
entr
e 3
h
ora
s y
7 d
ías
(máx
imo
a la
s 2
4
ho
ras)
. R
ein
erv
ació
n d
esd
e la
s 2
4 h
ora
s y
co
mp
leta
da
a lo
s 3
día
s.
Hsi
eh e
t a
l. (2
01
1)2
8
Exp
erim
enta
l
Mec
anis
mo
s es
pin
ales
qu
e m
od
ula
n lo
s ef
ecto
s re
mo
tos
Co
nej
os
96
A: S
in i
nte
rru
pci
ón
neu
ral
B: S
ecci
ón
ner
vio
tib
ial
C: S
ecci
ón
med
ula
r L
5-S
1
D: S
ecci
ón
med
ula
r T
1-T
2
Cad
a gr
up
o f
ue
sub
div
idid
o e
n
PS
y f
alsa
PS
(co
ntr
ol)
en
ga
stro
cnem
io
Ru
ido
de
pla
ca m
oto
ra e
n
bíc
eps
fem
ora
l (E
lect
rom
iogr
afía
) In
med
iato
Ru
ido
des
pu
és d
e P
S:
A=
D<
B=
C=
Co
ntr
ol
Efe
cto
rem
oto
es
refl
ejo
y
dep
end
e d
e v
ías
afer
ente
s e
iner
vac
ión
del
mu
scu
lo
sin
ergi
sta
inta
ctas
.
Hsi
eh e
t a
l. (2
01
2)5
8
Exp
erim
enta
l
Efe
cto
s b
ioq
uím
ico
s as
oci
ado
s co
n
do
lor,
in
flam
ació
n e
h
ipo
xia
celu
lar
Co
nej
os
80
IA: 1
ap
lica
ció
n d
e P
S
IIA
: 1 a
pli
caci
ón
de
fals
a P
S IB
: 5 a
pli
caci
on
es d
e P
S en
5
día
s II
B:5
ap
lica
cio
nes
de
fals
a P
S en
5
día
s
- Se
rolo
gía:
-e
nd
orf
inas
y
TN
F-
-
Bio
psi
a m
usc
ula
r:
-en
do
rfin
as, s
ust
anci
a P
, T
NF
-, C
OX
-2, H
IF-1
, iN
OS
y V
EG
F
- B
iop
sia
gan
glio
raí
z d
ors
al:
-en
do
rfin
as y
su
stan
cia
P
Inm
edia
to y
5
día
s d
esp
ués
de
la i
nte
rven
ció
n
Inm
edia
tos:
-
-en
do
rfin
as e
n s
uer
o y
m
úsc
ulo
: IA
>II
A; I
A>
IB
- Su
stan
cia
P e
n m
úsc
ulo
y
gan
glio
: IA
=II
A; I
A<
IB
- M
arca
do
res
pro
infl
amat
ori
os
a n
ivel
mu
scu
lar:
IB
>II
B; I
B>
IA
A lo
s 5
día
s:
- M
arca
do
res
pro
infl
amat
ori
os
se m
ante
nía
n e
lev
ado
s en
IB
No
ta: E
C: E
nsa
yo c
lín
ico
; PS:
Pu
nci
ón
sec
a: S
DM
: Sín
dro
me
de
do
lor
mio
fasc
al; P
GM
: Pu
nto
s ga
till
o m
iofa
scia
les;
VA
S: E
scal
a v
isu
al a
nal
ógi
ca; P
PT
: Um
bra
l de
do
lor
po
r p
resi
ón
; RO
M: R
ango
de
amp
litu
d a
rtic
ula
r; N
RS:
Nu
mer
ic R
ati
ng
Sca
le; C
I: C
om
pre
sió
n is
qu
émic
a; N
DI:
Nec
k D
isa
bil
ity
Ind
ex; O
DI:
Ow
estr
y D
isa
bil
ity
Ind
ex; I
HQ
: In
mu
no
his
toq
uím
ica;
MO
: Mic
rosc
op
ía ó
pti
ca; M
E:
Mic
rosc
op
ía e
lect
rón
ica.
β α α
β
α α
84
Ta
bla
3. R
esu
men
de
resu
ltad
os
de
la b
úsq
ued
a el
ectr
ón
ica:
Co
mp
arac
ión
co
n o
tras
ter
apia
s.
Art
ícu
los
Ori
gin
ale
s
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e
Me
did
a
Du
raci
ón
/
Se
gu
imie
nto
R
esu
lta
do
s
Ari
as-
Bu
ría
et a
l. (2
01
7)1
31
EC
P
aral
elo
A
leat
ori
zad
o
Co
mp
arar
ef
ecto
s d
e P
S co
n
pro
gram
a d
e ej
erci
cio
s d
e re
hab
ilit
ació
n
Sín
dro
me
de
do
lor
sub
acro
mia
l 5
0
A: P
S +
Eje
rcic
ios
de
man
guit
o
rota
do
r B
: Eje
rcic
ios
de
man
guit
o r
ota
do
r 5
sem
anas
co
n 2
ses
ion
es d
e P
S
- D
olo
r (N
RS)
-
Gra
do
dis
cap
acid
ad d
e h
om
bro
(D
ASH
)
0, 1
, 3, 6
sem
anas
y
12
mes
es
- D
olo
r: A
=B
-
DA
SH: A
>B
B
enef
icio
s ad
icio
nal
es e
n D
ASH
al
cab
o d
e 1
2 m
eses
. No
d
ifer
enci
as e
n d
olo
r.
Ari
dic
i et
al.
(20
16
)13
2
EC
P
aral
elo
Co
mp
arar
ef
ecto
s d
e P
S y
te
rap
ia H
PP
T
Sín
dro
me
de
do
lor
mio
fasc
ial
61
A
: PS
B: U
ltra
son
ido
s H
PP
T
- D
olo
r (V
AS)
-
Dic
apac
idad
cer
vic
al
(ND
I)
- R
OM
(G
on
iom
etro
) -
Cal
idad
de
vid
a -
Son
oel
asto
graf
ía
0, 1
, 4 s
eman
as
Nin
gun
a la
s té
cnic
as e
s su
per
ior
a la
otr
a y
am
bas
res
ult
an
efec
tiv
as e
n e
l tra
tam
ien
to d
el
sín
dro
me
de
do
lor
mio
fasc
ial.
Cas
tro
-Sá
nch
ez e
t a
l. (2
01
7)1
33
EC
Si
mp
le C
iego
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
y cr
oss
-ta
pe
Fib
rom
ialg
ia
64
A: P
S en
PG
M d
e m
usc
ula
tura
de
la e
spal
da
B: C
ross
-ta
pe
en P
GM
de
mu
scu
latu
ra d
e la
esp
ald
a
- P
PT
(A
lgó
met
ro)
- R
OM
co
lum
na
Bas
e, 5
sem
anas
-
PP
T: A
>B
-
RO
M c
olu
mn
a: A
=B
Da
Silv
a et
a
l. (2
01
2)1
34
EC
D
ob
le C
iego
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
e in
yec
ció
n d
e an
esté
sico
loca
l
PG
M e
n
mu
scu
latu
ra
mas
tica
tori
a 1
6
A: L
ido
caín
a 0
,5 %
B
: PS
1 ú
nic
a se
sió
n d
e tr
atam
ien
to
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
)
Bas
e, 1
0 m
inu
tos,
1
, 7, 1
5, 2
1 y
30
d
ías
- D
olo
r: m
eno
r en
am
bo
s gr
up
os
con
el t
iem
po
. A<
B a
los
30
día
s.
- P
PT
: may
or
en t
od
o e
l se
guim
ien
to e
n a
mb
os
gru
po
s.
De
Meu
lem
eest
er e
t a
l. (2
01
7)1
35
EC
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
y te
rap
ia m
anu
al
con
téc
nic
as d
e p
resi
ón
Mu
jere
s o
fici
nis
tas
con
SD
M
42
A: P
S B
: Ter
apia
man
ual
1
vez
po
r se
man
a d
ura
nte
4
sem
anas
- D
olo
r (N
RS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Dis
cap
acid
ad (
ND
I)
- E
last
icid
ad y
rig
idez
m
usc
ula
r (c
ual
itat
iva)
Bas
e, 3
mes
es
Mej
orí
a co
n r
esp
ecto
a b
ase:
-
Do
lor:
A=
B
- P
PT
: A=
B
- G
rad
o d
isca
pac
idad
: A=
B
- E
last
icid
ad y
rig
idez
: A=
B
Gar
cía-
Fra
nco
et
al.
(20
06
)13
6
EC
D
ob
le C
iego
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
e in
yec
ció
n d
e an
esté
sico
loca
l
SDM
de
al m
eno
s 6
mes
es
24
A
: PS
B: A
nes
tési
co lo
cal
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Dis
con
fort
tra
s ac
tivi
dad
(V
AS)
Bas
e, 4
sem
anas
-
Do
lor:
A=
B
- P
PT
: A>
B
- D
isco
nfo
rt: A
=B
Lar
i et
al.
(20
16
)13
7
EC
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
y té
cnic
as d
e en
ergí
a m
usc
ula
r
Mu
jere
s en
tre
18
y
30
añ
os
con
P
GM
late
nte
s en
tr
apec
io s
up
erio
r
60
A: P
S +
Téc
nic
as e
ner
gía
mu
scu
lar
B: T
écn
icas
en
ergí
a m
usc
ula
r C
: PS
3 s
esio
nes
en
1 s
eman
a
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
RO
M (
Go
nio
met
ro)
Bas
e, 2
día
s -
Do
lor:
A<
B=
C
- P
PT
: A>
B=
C
- R
OM
: A>
B=
C
85
Au
tore
s D
ise
ño
O
bje
tiv
o
Dia
gn
óst
ico
n
In
terv
en
ció
n/
Co
ntr
ol
Va
ria
ble
s d
e
Me
did
a
Du
raci
ón
/
Se
gu
imie
nto
R
esu
lta
do
s
Leó
n-
Her
nán
dez
et
al.
(20
16
)13
8
EC
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
y P
EN
S p
ara
el
man
ejo
del
do
lor
cerv
ical
SDM
cer
vic
al c
on
P
GM
en
tra
pec
io
sup
erio
r 6
2
A: P
S B
: PS
+ P
EN
S 1
ún
ica
apli
caci
ón
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
RO
M (
Go
nio
met
ro)
- D
icap
acid
ad (
ND
I)
Bas
e, 0
, 24
, 48
, 7
2 h
ora
s
- D
olo
r: B
<A
-
PP
T: A
=B
-
RO
M: A
=B
-
Dic
apac
idad
cer
vic
al: A
=B
P
EN
S m
ejo
ra d
olo
r p
ost
pu
nci
ón
McM
illa
n e
t a
l. (1
99
7)1
39
EC
D
ob
le C
iego
P
aral
elo
Co
mp
arar
PS
e in
yec
ció
n d
e an
esté
sico
loca
l
SDM
en
reg
ión
té
mp
oro
-m
and
ibu
lar
30
A
: Pro
caín
a +
Fal
sa P
S B
: PS
+ I
nye
cció
n P
lace
bo
C
: Fal
sa P
S +
In
yecc
ión
Pla
ceb
o
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T e
n m
aset
ero
y
tem
po
ral (
Alg
óm
etro
) B
ase,
0
Do
lor
y P
PT
mej
ora
ron
en
to
do
s lo
s gr
up
os.
Sin
dif
eren
cias
en
tre
gru
po
s. E
fect
os
no
esp
ecíf
ico
s y
p
lace
bo
-dep
end
ien
tes.
Pér
ez-
Pal
om
ares
et
al.
(20
17
)14
0
EC
P
aral
elo
A
leat
ori
zad
o
Mu
ltic
éntr
ico
Efi
caci
a d
e P
S co
n r
esp
ecto
a
fiso
tera
pia
co
nve
nci
on
al
Do
lor
ines
pec
ífic
o d
e h
om
bro
1
20
A
: PS
+ F
isio
tera
pia
co
nve
nci
on
al
B: F
isio
tera
pia
co
nve
nci
on
al
- D
olo
r (V
AS)
-
RO
M (
Go
nio
met
ro)
- C
on
sta
nt-
Mu
rley
Sco
re
- N
úm
ero
de
PG
M a
ctiv
os
Bas
e, 0
, 3 m
eses
- D
olo
r: A
=B
-
RO
M: A
=B
-
Co
nst
an
t-M
url
ey S
core
: A=
B
- N
úm
ero
de
PG
M a
ctiv
os:
A=
B
Rh
a et
al.
(20
13
)14
1
EC
D
ob
le C
iego
P
aral
elo
Co
mp
arar
in
yec
ció
n d
e p
lasm
a ri
co e
n
pla
qu
etas
y P
S
Do
lor
de
ho
mb
ro
de
más
de
6
mes
es. P
ato
logí
a su
pra
esp
ino
so
39
A: I
ny
ecci
ón
de
pla
sma
rico
en
p
laq
uet
as
B: P
S en
su
pra
esp
ino
so
2 s
esio
nes
sem
anal
es d
ura
nte
4
sem
anas
. Eje
rcic
ios
auto
-ad
min
istr
ado
s y
co
ntr
ol p
ost
ura
l
- D
olo
r (S
hou
lder
Pa
in
an
d D
isa
bil
ity
Ind
ex)
- R
OM
(G
on
ióm
etro
) -
Hal
lazg
os
eco
gráf
ico
s -
Efe
cto
s ad
vers
os
Bas
e, 2
sem
anas
, 1
, 3 y
6 m
eses
Sup
erio
r A
glo
bal
men
te a
los
6
mes
es
- D
olo
r: A
<B
-
RO
M: A
=B
-
No
efe
cto
s ad
ver
sos
Segu
ra-O
rtí
et a
l. (2
01
6)1
42
EC
A
leat
ori
zad
o
Par
alel
o
Co
mp
arar
ab
ord
ajes
in
vas
ivo
y n
o
inv
asiv
o e
n
trat
amie
nto
de
PG
M
SDM
cer
vic
al c
on
p
un
tos
gati
llo
en
tr
apec
io s
up
erio
r 3
4
A: 3
ses
ion
es P
S B
: 6 s
esio
nes
In
hib
ició
n p
or
técn
ica
de
Jon
es
C: 6
ses
ion
es F
alsa
téc
nic
a d
e Jo
nes
D
ura
nte
3 s
eman
as
- D
olo
r (V
AS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
) -
Dis
cap
acid
ad c
ervi
cal
(ND
I)
Bas
e, 0
Mej
orí
a en
to
do
s lo
s p
arám
etro
s co
n e
l tie
mp
o, p
ero
no
d
ifer
enci
as s
ign
ific
ativ
as e
ntr
e gr
up
os.
A=
B=
C
PS
más
ren
tab
le p
or
men
os
sesi
on
es p
ara
logr
ar lo
mis
mo
.
Ven
anci
o e
t a
l. (2
00
9)1
43
EC
Si
mp
le C
iego
P
aral
elo
Efe
cto
s so
bre
el
do
lor
de
tera
pia
s d
e in
yecc
ión
y P
S
Cef
alea
aso
ciad
a a
SDM
4
5
A: P
S B
: Lid
oca
ína
0,2
5 %
C
: To
xin
a b
otu
lín
ica
tip
o A
- In
ten
sid
ad, f
recu
enci
a y
d
ura
ció
n d
e d
olo
r -
Do
lor
po
stp
un
ció
n
- M
edic
ació
n d
e re
scat
e
Bas
e, 1
2 s
eman
as
Mej
ora
de
tod
os
los
par
ámet
ros
con
las
3 t
erap
ias.
-
Do
lor
po
stp
un
ció
n: C
<B
<A
-
Med
icac
ión
res
cate
: C<
B<
A
Zia
eifa
r et
al.
(20
16
)14
4
EC
P
aral
elo
Co
mp
arar
ef
ecto
s in
med
iato
s d
e P
S y
co
mp
resi
ón
is
qu
émic
a en
P
GM
PG
M a
ctiv
os
en
trap
ecio
su
per
ior
31
A: P
S en
tra
pec
io s
up
erio
r B
: Co
mp
resi
ón
isq
uém
ica
en
trap
ecio
su
per
ior
3 s
esio
nes
en
1 s
eman
a
- D
olo
r (N
RS)
-
PP
T (
Alg
óm
etro
)
Bas
e, 0
, 2 d
ías
Inm
edia
tam
ente
po
stp
un
ció
n:
- D
olo
r: B
<A
-
PP
T: B
>A
A
l cab
o d
e 2
día
s:
- D
olo
r: A
<B
-
PP
T: A
>B
N
o m
ejo
ría
inm
edia
ta c
on
PS
deb
ido
a d
olo
r p
ost
pu
nci
ón
.
86
No
ta: E
C: E
nsa
yo c
lín
ico
; PS:
Pu
nci
ón
sec
a; S
DM
: Sín
dro
me
de
do
lor
mio
fasc
al; P
GM
: Pu
nto
s ga
till
o m
iofa
scia
les;
VA
S: E
scal
a v
isu
al a
nal
ógi
ca; P
PT
: Um
bra
l de
do
lor
po
r p
resi
ón
; RO
M: R
ango
de
amp
litu
d a
rtic
ula
r; P
EN
S: E
stim
ula
ció
n e
léct
rica
per
cutá
nea
; NR
S: N
um
eric
Ra
tin
g S
cale
; HP
PT
: Hig
h-P
ower
Pa
in T
hre
sho
ld U
ltra
sou
nd
Th
era
py;
ND
I: N
eck
Dis
ab
ilit
y In
dex
.
Re
vis
ion
es
Sis
tem
áti
cas
Au
tore
s O
bje
tiv
o
n
Me
ta-a
ná
lisi
s R
esu
lta
do
s C
on
clu
sio
ne
s
Cag
nie
et
al.
(20
15
)14
5
Co
mp
arar
los
efec
tos
de
la
pre
sió
n is
qu
émic
a y
la P
S, c
on
o
tras
ter
apia
s, e
n e
l tr
atam
ien
to d
el d
olo
r ce
rvic
al.
15
N
o
Se e
nco
ntr
ó e
vid
enci
a, m
od
erad
a p
ara
pre
sió
n is
qu
émic
a y
al
ta p
ara
PS,
de
un
efe
cto
po
siti
vo e
n la
in
ten
sid
ad d
el
do
lor.
No
hu
bo
dif
eren
cias
en
ran
go d
e m
ov
ilid
ad a
rtic
ula
r co
mp
arad
o c
on
otr
as t
erap
ias.
Mu
y b
aja
evid
enci
a so
bre
lo
s ef
ecto
s b
enef
icio
sos
en f
un
cio
nal
idad
y c
alid
ad d
e vi
da.
La
com
pre
sió
n is
qu
émic
a y
la P
S p
ued
en s
er r
eco
men
dad
as e
n
el t
rata
mie
nto
del
do
lor
cerv
ical
en
pac
ien
tes
con
PG
M e
n e
l m
úsc
ulo
tra
pec
io s
up
erio
r.
Cu
mm
ings
et
al.
(20
01
)51
Efi
caci
a d
e lo
s d
isti
nto
s ti
po
s d
e p
un
ció
n c
om
o t
rata
mie
nto
p
ara
el S
DM
. 3
3
No
Tre
s d
e es
os
estu
dio
s co
mp
arab
an P
S co
n i
nye
cció
n d
e an
esté
sico
s lo
cale
s, t
oxi
na
bo
tulí
nic
a y
su
ero
sal
ino
. Las
te
rap
ias
de
iny
ecci
ón
no
pu
die
ron
dem
ost
rar
un
a su
per
iori
dad
sig
nif
icat
iva
con
res
pec
to a
l pla
ceb
o.
La
efec
tiv
idad
de
esta
ter
apia
se
deb
e p
rin
cip
alm
ente
al e
fect
o
de
la p
un
ció
n y
no
al h
ech
o d
e in
yect
ar a
niv
el d
e lo
s P
GM
su
stan
cia
algu
na.
On
g &
C
lay
do
n
(20
14
)14
6
Co
mp
arar
los
efec
tos
de
PS
con
otr
as t
erap
ias
de
iny
ecci
ón
o p
lace
bo
en
la
inte
nsi
dad
del
do
lor.
5
Si
No
hu
bo
dif
eren
cias
sig
nif
icat
ivas
en
tre
amb
as t
erap
ias
ni
a co
rto
pla
zo (
inm
edia
tam
ente
po
stp
un
ció
n),
ni a
med
io
pla
zo (
tran
scu
rrid
o 1
mes
), n
i a la
rgo
pla
zo (
tra
nsc
urr
ido
s d
e 3
a 6
mes
es).
Au
nq
ue
no
hu
bo
dif
eren
cias
, exi
stie
ron
ten
den
cias
fav
ora
ble
s p
ara
la in
yec
ció
n d
e li
do
caín
a en
el d
olo
r a
cort
o p
lazo
y p
ara
la
PS
en e
l do
lor
a la
rgo
pla
zo.
Tsi
ko
po
ulo
s et
al.
(20
16
)14
7
Co
mp
arar
la in
yec
ció
n d
e p
lasm
a en
riq
uec
ido
co
n
pla
qu
etas
, PS
o p
lace
bo
, en
tr
atam
ien
to d
e te
nd
ino
pat
ías.
5
Si
Dif
eren
cias
sig
nif
icat
ivas
a f
avo
r d
el p
lasm
a en
riq
uec
ido
so
lam
ente
en
la i
nte
nsi
dad
de
do
lor
a lo
s 3
mes
es y
en
el
grad
o d
e d
isca
pac
idad
.
La
iny
ecci
ón
de
pla
sma
enri
qu
ecid
o c
on
pla
qu
etas
no
su
po
ne
u
na
mej
ora
sig
nif
icat
iva
en e
l tra
tam
ien
to d
e la
s te
nd
ino
pat
ías,
co
mp
arán
do
la c
on
pu
nci
ón
sec
a o
co
n p
lace
bo
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
®
•••••
•••
•
••
•
•
••••
®
°
°
®
•
•
®
•
•
•
•
•
•
®
α α
•
•
•
•
•
o o o
o o
o
o
o
o
o
• • • • •
• • • • •
• • •
•
•
•
•
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
SIN DOLOR
MÁXIMO DOLOR
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
SIN DOLOR
MÁXIMO DOLOR
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
SIN DOLOR
MÁXIMO DOLOR
CUESTIONARIO INTERNACIONAL DE ACTIVIDAD FISICA Estamos interesados en averiguar acerca de los tipos de actividad física que hace la gente en su vida cotidiana. Las preguntas se referirán al tiempo que usted destinó a estar físicamente activo en los últimos 7 días. Por favor responda a cada pregunta aún si no se considera una persona activa. Por favor, piense acerca de las actividades que realiza en su trabajo, como parte de sus tareas en el hogar o en el jardín, moviéndose de un lugar a otro, o en su tiempo libre para la recreación, el ejercicio o el deporte. Piense en todas las actividades intensas que usted realizó en los últimos 7 días. Las actividades físicas intensas se refieren a aquellas que implican un esfuerzo físico intenso y que lo hacen respirar mucho más intensamente que lo normal. Piense solo en aquellas actividades físicas que realizó durante por lo menos 10 minutos seguidos. 1. Durante los últimos 7 días, ¿en cuantos realizó actividades físicas intensas tales
como levantar pesos pesados, cavar, hacer ejercicios aeróbicos o andar rápido en bicicleta?
______ días por semana
Ninguna actividad física intensa Vaya a la pregunta 3
2. Habitualmente, ¿cuánto tiempo en total dedicó a una actividad física intensa en uno de esos días?
______ horas por día
______ minutos por día
No sabe/No está seguro Piense en todas las actividades moderadas que usted realizó en los últimos 7 días. Las actividades moderadas son aquellas que requieren un esfuerzo físico moderado que lo hace respirar algo más intensamente que lo normal. Piense solo en aquellas actividades físicas que realizó durante por lo menos 10 minutos seguidos. 3. Durante los últimos 7 días, ¿en cuántos días hizo actividades físicas moderadas
como transportar pesos livianos, andar en bicicleta a velocidad regular o jugar dobles de tenis? No incluya caminar.
______ días por semana
Ninguna actividad física moderada Vaya a la pregunta 5 4. Habitualmente, ¿cuánto tiempo en total dedicó a una actividad física moderada en uno de esos
días?
______ horas por día
______ minutos por día
No sabe/No está seguro Piense en el tiempo que usted dedicó a caminar en los últimos 7 días. Esto incluye caminar en el trabajo o en la casa, para trasladarse de un lugar a otro, o cualquier otra caminata que usted podría hacer solamente para la recreación, el deporte, el ejercicio o el ocio. 5. Durante los últimos 7 días, ¿En cuántos caminó por lo menos 10 minutos
seguidos?
______ días por semana
Ninguna caminata Vaya a la pregunta 7
6. Habitualmente, ¿cuánto tiempo en total dedicó a caminar en uno de esos días?
______ horas por día
______ minutos por día
No sabe/No está seguro La última pregunta es acerca del tiempo que pasó usted sentado durante los días hábiles de los últimos 7 días. Esto incluye el tiempo dedicado al trabajo, en la casa, en una clase, y durante el tiempo libre. Puede incluir el tiempo que pasó sentado ante un escritorio, visitando amigos, leyendo, viajando en ómnibus, o sentado o recostado mirando la televisión. 7. Durante los últimos 7 días ¿cuánto tiempo pasó sentado durante un día hábil?
______ horas por día ______ minutos por día
No sabe/No está seguro