165 x 210 l euskera color:maquetación 1 25/4/07 11:05 página...

165 x 210 L euskera color:Maquetación 1 25/4/07 11:05 Página 38

EtorkizunaHarris Flomo (2. maila)Gure etxera eramango gaituzte, eta eskolara joango gara. Niklurra landuko dut niretzat eta nire familiarentzat. Aitak etaamak eskolara bidaliko naute. Nekazaria izango naiz amarentzateta aitarentzat. Animaliak hilko ditut, jateko. Lurra landuko dutgure jendearentzat, gure jaun Jesu Kristoren izenean; berriroere, palmondoak haziko ditut amarentzat. Amarekin etaaitarekin biziko naiz. Handitan, sendagilea izango naiz, eta nirefamiliari lagunduko diot.

Massayan Jallah (8. maila)Lofa konderrian nengoenean, ondo jaten nuen eta eskolara erejoaten nintzen. Lofa utzi nuenetik, ordea, arazo handiak ditutlekualdatuen esparruan dirua lortzeko. Eskolari dagokionez,Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak laguntzen digulekualdatuentzako eskolan.Liberiako presidentea izan nahi nuke, nire herrialdeagaratzeko eta etorkizunean liberiarrei laguntzeko. Gerrarikgabeko eremu on batean bizi nahi nuke berriz. Gerra ez baitaona: gauza txarrak egitera behartzen zaitu. Herrialde bateangerra dagoenean, ez dago bakerik, ez ulermenik, ezhezkuntzarik.


AnonimoNire etorkizunaItxaropena dut etorkizunean, baibaitakit egoera ez dela beti berdinaizango. Horrenbestez, nire egoeraaldatu egingo da etorkizunean. Laguntzaizango dut hezkuntzarako. Jainkoakgogoko izango duen bizitza biziko dut.Hori dela eta, ez naiz kezkatzen, ezbaitakit zer ekarriko duen etorkizunak.Bizirik gauden artean ez duguitxaropena galdu behar.


James Gayflor1990. urtean, gerra hasi zen Liberian. Jendea elkarhiltzen hasi zen pistolekin, eta goseak ere hiltzenzituen. Denbora horretan, jendeak sufritu egin zuen,gerra hasi eta jendea borrokan hasi zenean. 1995.urtean, liberiar askok galdu zuten bizia. Liberiakogerraren ondorioz, ondasunak eta bizia galdu zituenjende askok. 2002. urtean, gerra hasi zen Monrovian,eta jendea oso gaizki pasatzen hasi zen, janaria faltazelako. Objektuak ere bilatzen zituzten, bizirautekosoilik.

2004. urtean, Elikagaien Mundu Programa Lofakoesparruari laguntzen hasi zen. Garai hartan,esparruko egoera ona zen. NBEk xaboia, janariaprestatzeko materiala, lotarako materiala etaelikagaiak ematen zizkien lekualdatuei eta nik, garaihartan, Jainkoari eskerrak ematen nizkion nirebizitzagatik. Elikagaien Mundu Programari ereeskerrak eman nahi dizkiot, lekualdatuei laguntzenbaitie, garia, olioa, babarrunak, kokoa eta gatzaemanda. Gerra-garaian, jendeak gaingaritik ateratzenden garia lor zezakeen jateko, eta Jainkoari eskerrakematen dizkiot gari hori lor dezakedalako. Gerraknire etxetik urrundu ninduen arte, kondizio onetanbizi nintzen, eta jendea ez zuen goseak hiltzen.


4. kapitulua

Gonzalo Sánchez-Terán.EJZ Afrika mendebaldeko advocay arduradun erregionala.

Bizitzeko leku bat

165 x 210 Libe euskera 121- final:Maquetación 1 25/4/07 11:13 Página 121

123

2005. urtean Salalako lekualdatuen esparruan bizi ziren haurrek ezzuten gerra besterik ezagutzen: Liberia gerra basati batek lokaztu zuen1989. urtetik aurrera, eta 250.000 pertsona inguru hil ziren. Haur haienguraso gehienek ez zuten ezegonkortasun politikoa eta indarkeria bainoezagutu 1980. urtean Samuel Doe sarjentu erdialfabetatuak boterea lortuzuenetik. Sarraski etnikoek eta oposizio modu orok eragindako errepresioerrukigabeak suntsitu zuten herrialdea. 2005. urtean ez zegoen liberiarrikdemokraziaren antzeko ezer ezagutu zuenik, ezta zaharrenek ere: Liberia1847. urtean eratu zen; ongi armatuta eta Ameriketako Estatu Batuenbabesa zuen gutxiengo batek bereganatu zituen boterea eta aberastasu-na, eta horrek pobreziara eta bazterketara kondenatu zituen Liberiakoherritar gehienak.

2006ko urtarrilaren 16an egin zen Ellen Johnson-Sirleaf Liberiako presiden-te izendatzeko inbestidura-ekitaldia, eta gertaera hark aro berri batenhasiera ekarri zuen Mendebaldeko Afrikako herrialde txiki horretara: libe-riarrek, lehenengoz, askatasun osoz eta gerra-mehatxurik gabe bozkatuahal izan zuten beraietako baten alde, mende eta erdiko heriotzei etainjustiziari amaiera jar ziezaien. Johnson-Sirleafek betetzeko duen zeregi-na ikaragarria da: suntsitutako nazio baten zatiak bildu eta Liberia, behin-goz, bertan bizitzeko leku bihurtzea. Ezin da beheragotik hasi: NazioartekoMoneta Funtsaren arabera, datozen hogeita bost urteetan herrialdeakurteko %10eko hazkunde-tasa izango balu ere, Liberiak ez luke lortuko1980. urtean zuen egoerara itzultzerik.

Azpiegiturak suntsituta daude; hezkuntza-sistema, deseginda; parlamen-tua, berriz, “gerrako jauntxo” eta “matxinoen buruzagi” ohiek engainatuta.


124

Egoera horretan, presidenteak behin eta berriz adierazi du Liberia gerrarenhatzaparretan eror daitekeela berriro nazioarteko komunitatearen babesirmorik eta etengaberik gabe, eta inguruko herrialdeak bide beretik era-man ditzakeela.

Planetako eremu txiro eta bortitzenetariko baten bihotzean dago Liberia.Liberiako gerra zibila ezin da ulertu duela zenbait hamarkadatatikMendebaldeko Afrika astindu duten krisi politikoak eta sozialak ulertugabe. 2006. urteko urrian, Unicefek esan zuen oraindik ere MendebaldekoAfrika dela haur batentzako munduko lekurik txarrena. Liberiako ezegon-kortasunaren arrazoiak sustatu eta larritu zituzten Sierra Leonako eta BoliKostako gerrek, Gineako eta Togoko diktadurek, Sahelgo lehorteek etaNigerian boterea lortzeko izandako gerrek. Liberia inguratzen dutenherrialdeak krisian eta armaz beteta daude, eta gero eta langabezia-indizealtuagoak dituzte; horrenbestez, beharrezkoa da nazioarteko komunitate-ak ahalegin guztia egitea lekualdatuen eta errefuxiatuen esparruetan urte-ak eman dituzten herritarren eta, bereziki, haurren eguneroko arazoakkonpontzeko, baita hamaika herrialderi azpigarapenetik eta indarkeriatikateratzea eragozten dien egiturazko arazoei aurre egiteko ere. Historiaerrepikatu ez dadin, beste behin ere.

Izan ere, errepikatu da: 1991. eta 1997. urteetan, aberriratze-programeiekin zien Nazio Batuak erakundeak; 400.000 liberiar errefuxiatu itzuli zirenetxera, baina ihes egin behar izan zuten beren etxeetatik eta arroz-soroe-tatik, berriro hasi baitzen gerra. Azken urteotako desarmatze-prozesua ereez da Liberiak bizi izan duen lehena: 1996. eta 1997. urteen artean, Lofakonderrian soilik (ipar-ekialdean), Ulimo K taldeak, eremuko matxino-taldeboteretsuenak, 700.000 tirogai-pieza baino gehiago entregatu zituen.Zazpi urte geroago, berriz, beste desarmatze-prozesu batean, 800.000tirogai jaso ziren. Eremu horretan porrot egin dute birgizarteratze-proze-suek, ez dago lan-aukerarik eta segurtasunik eza orokortua da; zenbaithamarkada sutan daramatzan lurraren gainera iraulitako olio-bidoiak diraarazo horiek guztiak.

Herrialde emaileek hiru arazori erreparatu beharko liekete, indarkeria-zikloari berriro ez ekiteko: haur soldaduen egoerari, langabeziari eta gaz-teen heziketarik ezari, eta afrikar gehiegi indarkeriara eta atzerrira joaterabultzatzen.


125

Gerra amaitzean, liberiar lurraldean banatutako talde armaturen bateanborrokan aritu ziren neska-mutikoak iritsi ziren Salalako eta Monserradokolekualdatuen esparruetara eta Gineako hegoaldeko errefuxiatuen espa-rruetara. Neska-mutiko haietariko asko parte hartzen ari zirenDesmobilizazio, Desarmatze eta Birgizarteratze Programetan; beste ba -tzuek fusilak bazterrean utzi zituzten, besterik gabe, eta nekatuta iritsiziren oinez, batek daki nondik. Liberian bake-hitzarmenak sinatu zirenean,herrialdean 21.000 neska-mutiko soldadu zeudela zenbatesten da,Lurmutur Hiriko Printzipioetan adierazitako haur soldaduen definizioarenarabera. Definizio horrek kontuan hartzen ditu borrokalariak, zamaketa-riak, sukaldariak, sexu-esklaboak eta abar. 21.000 haur horietatik, 12.000kbaino ezin izan zuten sartu Desmobilizazio, Desarmatze eta BirgizarteratzeProgrametan. Horrek adierazten du milaka haur egon zirela iraganak era-gindako trauma jasaten, inolako babesik gabe eta, batzuetan, familien etaauzokoen gizarte-bazterketa jasaten. Ezinbestekoa da moduren bateanedo bestean gerran parte hartu duten haur guztiengana iritsiko direnproiektuak diseinatzea.

Liberian, Desmobilizazio, Desarmatze eta Birgizarteratze Programen bidez,haur soldaduei helduei bezala ordaintzea erabaki zen; hau da, 300 $ ema-tea entregatzen zuten arma bakoitzeko. Gerra beste esperientziarik izan ezzuten haurren eskuetan dirua jartzeak ez zuen lagundu, ordea, haur horiekbirgizarteratzen; izan ere, mesfidantza-sentimendua barneratu zuen toki-ko komunitateetan: nekazariek uste zuten, eta ez zuten arrazoi faltarik,diru hori odolez zikinduta zegoela. Horri, gainera, erantsi behar zaio haursoldaduentzako programa gehienetan baztertu egiten direla itzulera-komunitateetan bizi diren haurrak, eta horrek birgizarteratzea are gehiagozailtzen duen gaitzondoa eragiten du. Bereizketa horietatik ihes egiteko,haur soldaduentzako programek kontuan izan behar dituzte gerrek eragin-dako eremuetan bizi diren adin txikikoak, baterako etorkizuna eraiki ahalizan dezaten.

Gerra amaitu zenetik, hazi eta hazi ari da delinkuentzia Monrovian. Gerranparte hartu zuten adin txikiko askok ezin izan zuen jatorrizko herrixketakobizitzara egokitu, eta hiriburuetara edo sail handiak dauden lekuetara joan

Haur soldaduak


126

ziren. Han, ordea, bazterketarekin egin dute topo, eta delitu egiten dutenhaur edo gaizki ordaindutako langile bihurtu dira bizirik irauteko. Egoerahorretan, adin txikikoak erraz menderatzen dituzte Boli Kostako gerrarakoedo Ginea hauskorrean izan daitekeen leherketarako soldaduak erreklu-tatzen dituztenek. Beharrezkoa da haur horiek berreskuratzea eta hez-kuntza-sisteman barneratzea, berariazko laguntza-programen bidez.

Hauxe da erakunde humanitarioak eta tokiko agintea gehien kezkatzendituena: Sierra Leonan gertatu zena gertatzea Liberian. Izan ere, nazioar-teko komunitateak, hasiera batean, gatazka amaitu berri zuen herrialdeaberreraikitzeko prozesuarekiko gogo bizia agertu zuen; baina, hasierakounea igaro ondoren, beste krisi batzuetan parte hartzen hasi ziren emaile-ak. Gertaera hark gerra-garaiko antzeko egoeran utzi zuen Sierra Leona,pobreziari eta gizarte-aztoramenari dagokionez. Ildo horretan, “emaileennekea” asko salatu da Ginean ere; liberiar errefuxiatuentzako laguntzadesagertu egin zen ia eta, horren ondorioz, bigarren hezkuntzako eskolakitxi egin ziren. Haur soldaduak birgizarteratzeko prozesuak erdibideangera tzea da funtsak murriztearen lehen ondorioa; bigarrena, berriz, ezinez-koa izaten dela aurrea hartzeko jarduera iraunkorrak ezartzea. Gatazkaondoko egoerari aurre egiteko, beharrezkoa da emaileek konpromisoirmoa eta iraunkorra izatea, gobernuaren ekimenak eta tokiko eta nazioar-teko GKE-en ekimenak babesteko, eta egoera horretan dago Liberia.

Eskola-adinean zeudenean egitura militarretan parte hartzera behartuzituzten haurren bizitzak normalizatzeko lan egiten denean, edo bestehaur batzuk sare horretan ez erortzeko sentsibilizazio- eta hezkuntza-aha-legina egiten denean, ezinbestekoa da haur horiek erreklutatzearen ardu-radun izan ziren helduak justiziaren aurrera eramatea. Gerraren lehenfasea amaitu zenean (1989-1997), buru militarrek ez zuten zigorrik jaso,eta horrek beste buru batzuk animatu zituen armak hartzera eta adin txiki-koak erreklutatzera, soldadu kopurua areagotzeko. Charles Taylor Haganauzipetu zuten, eta hori, zigorgabetasunaren amaieraren froga baino area-go, zigorgabetasunaren egiaztapena izan zen; izan ere, gerraren ardura-dun gehienek aske jarraitzen dute, eta batzuek eserleku bat ere lortu duteparlamentuan. Horretaz gainera, ondoko herrialdeetako presidenteak ereegoera horren arduradun dira, matxino-taldeek beren herrialdeetatik erre-klutatzen baitzituzten gazteak. Beharrezkoa da talde horietako arduradu-nak eta talde horiek babestu zituztenak epaitzea, Mendebaldeko Afrikangailendu den zigorgabetasunari amaiera emateko.


127

Jatorrizko herrixketara eta hirietara itzultzeko prozesuaren amaieran,Salalako gazteek ez zuten etorkizun handiko errealitaterik. Uste da biztan-leriaren %80 dagoela langabezian Liberian. Gainera, langabeziak gazteeieragiten die gehien. Herrialde gutxitan da gazteen analfabetismo-tasa hel-duena baino altuagoa, eta horietariko bat Liberia da. Hamabost urtekogerrak lehen hezkuntzako eskolarik zapaldu ez duten belaunaldiak ugalduditu. Mendebaldeko Afrikan, gazte langabetuen kopurua heldu langabe-tuen kopurua halako hiru da. Mendebaldeko Afrikako milioika gazteren -tzat, orainaldirik eta etorkizunik ez izatea da lanik ez izatea. Arazoa ez dadesagertuko, eta ez da hobetzen ari. Nazio Batuak erakundearen arabera,2020. urtean 430 milioi biztanle izango ditu Mendebaldeko Afrikak; horrekadierazten du 100 milioi gehiago izango direla hamabost urte baino gutxia-goan.

Langabeziaren ondorioak izugarriak dira. Gazte askorentzat, indarkeria daaurrera egiteko modu bakarra, bai gaizkile moduan, bai matxino-taldebatean sartuta; beste askorentzat, atzerriratzea da etorkizunerako bidebakarra, eta hori gero eta arriskutsuagoa da. Itzultzeko edo aberriratzekoprozesuen aurretik ere, gerraren amaierak itxaropena sortu behar zuenarren, Ameriketako Estatu Batuetara, Kanadara edo Australiara eramangozituzten birkokatze-programetan sartzea zen lekualdatuen eta errefuxia-tuen esparruetako gazteen ametsa. Batzuk, gainera, basamortua gurutza-tu eta Europara iristeko aukeraz mintzo ziren.

Liberiako hezkuntza-sistema suntsitzean, herrialdean zeuden lanbide-heziketako zentro gutxi haiek suntsitu ziren. Liberian, eremu horretakogainerako lekuetan bezala, ez dago gaitasun teknikodun langilerik eta,hori dela eta, erakunde humanitario askok erbesteratutako jendea ekarribehar izan du; gaitasunik izanez gero, bertako jendeak bereganatu behar-ko lituzke lanpostu horiek. Nazioarteko komunitatea finantza-ahaleginaegiten ari da herrialde hori berreraikitzeko; ahalegin horrek beren buruakmantentzeko ardura beregana dezaketen profesionalak eskatuko dituberehalako etorkizunean. Beharrezkoa da merkatuaren azterketan oinarri-tutako kalitatezko lanbide-heziketarako zentroak sortzea, Liberiako eko-nomia-egitura berregiteko.

Langabezia


128

Mendebaldeko Afrikak, hango herrialdeek independentzia lortu zutenetik,egoera hau bizi izan du: bost gerra zibil, arrakasta izan duten hogeitahemeretzi estatu-kolpe, hiru altxamendu separatista eta estatu-kolperakomakina bat saiakera. Azken hamarkadan, eremu horretako ia estatu guz-tiek hartu dituzte errefuxiatuak, edo bertako herritarrek erbesteratu eginbehar izan dute. Bi egoerak aldi berean ere bizi izan dituzte zenbait herrial-dek; esaterako, Liberiak, Boli Kostak eta Sierra Leonak. Emaitza ikaragarriaizan da: Mendebaldeko Afrikako Estatuen Ekonomia Elkartea (ECOWAS,ingelesez) osatzen duten hamahiru herrialdeetatik hamaika planetakohogeita bi herrialde pobreenen artean daude, Nazio Batuen giza garapena-

Berrogeita hamarreko, hirurogeiko eta hirurogeita hamarreko hamarkade-tan, Liberia, edo Liberiako biztanleriaren zati bat, meatzaritzari esker abe-rastu zen. Nekazaritza-jarduerak bigarren maila batean geratu ziren, etagizarte-eskalako maila baxueneko lantzat hartu ziren. Oparotasun-epeharen ondoren, ordea, ezegonkortasun politikoa iritsi zen eta, ondoren,gerra. Hamalau urtean, Liberia landatarra mota guztietako talde matxino-ek okupatu zuten, eta herriak suntsitu eta sailak arpilatu zituzten. Horrenondorioz, Liberia lurralde emankorra bazen ere, arrozaren inportatzailebihurtu zen, eta horixe zen bertakoen oinarrizko elikagaia. Ezinbestekoada nekazaritzan gaitzeko programak abian jartzea herrixketan, Liberiakbere kabuz lortu ahal izan ditzan elikagaiak, eta landa-eremuetako gazte-ek aurrera egin ahal izan dezaten.

Munduan egin diren Desmobilizazio, Desarmatze eta BirgizarteratzePrograma askoren ebaluazioek erakusten dute birgizarteratzea ia beti lau-sotu egiten dela, eta amaitu gabe geratzen dela funtsik eta irmotasunikezagatik. Borrokalari batek lana aurkitzen ez duen artean ez da amaitzenbirgizarteratze-zikloa. Liberian edo suntsitutako beste herrialderen bate-an, azpiegitura berriak sortzeko prozesuarekin batera, tokiko enpleguasustatu beharko litzateke, lana sustatzeko planen bidez. Ildo berean, era-kunde humanitarioek mikro-kredituen programak garatu beharko lituzke-te, ekintzaileak sustatzeko.

Eremuko segurtasuna


129

ren indizeari jarraiki. Ghana da erdi-mailako garapena lortu duen bakarra;Liberia, berriz, ez da agertu ere egiten indize horretan, datuak falta direla-ko. Are gehiago, gutxien garatutako munduko bost herrialdeak eremuhorretakoak dira: Ginea Bissau, Burkina Faso, Mali, Sierra Leona eta Niger,hain zuzen ere. Ondorioak jakinak dira: muga zeharkatu eta beren bizitzaarriskuan jartzen duten pertsonak, etorkizun hobe baten bila, edo mugakzeharkatzen dituzten gatazkak (esaterako, sute suntsitzaileak).

Boli Kostako gatazka da, oraindik ere, Liberiako bakearentzako mehatxuriklarriena. Giza eskubideen alde lan egiten duten zenbait taldek salatu dute-nez, matxinoek nahiz armadak borrokalariak bildu dituzte Liberian. BoliKostan desarmatze-prozesuan entregatutako arma bakoitzeko 900 $ eman-go direla dioen zurrumurrua zabaldu da, eta hori erakargarri boteretsua izanda Liberiako ehunka gazterentzat. Nazio Batuak erakundeak 1721 Ebazpenaonartu zuen 2006ko azaroan, eta hori 2007ko urria arteko luzapentzat hartudute krisiaren eragileek: inork ez dio irtenbiderik ikusten gatazkari, eta badi-rudi nazioarteko komunitateak ez diola jaramonik egin nahi. Ondoko herrial-dea gerran dagoenez, Liberia borrokalariak biltzeko eta haiekin kontraban-doan aritzeko lurralde naturala da. Nazioarteko komunitateak Boli Kostakogatazka konpontzeko konpromisoa hartu behar du, Liberian berriro indarke-ria-egoerak ikusi nahi ez baditu, bederen.

Liberia gatazka-ondoko egoeran dago; Ginea, berriz, gatazka-aurreko ego-eran. Ekonomia gainbehera dator azken bost urteetatik hona, eta konti-nente horretako bigarren inflaziorik altuena duen herrialdea da. Egoerahorretan, oso handia da berehalako borrokak izateko arriskua. Ginea eror -tzeak atzetik eramango lituzke, halabeharrez, Liberia eta Sierra Leona.Baina ez da, etorkizunari begira, aurrean duen hodei beltz bakarra:Liberiako gerra zibila amaitu ostean, ginearrek hegoalderantz jo zuten,berreraikitze-funtsek agindutako lanaren bila. Liberiako ipar-ekialdeanbiziak izan dira, historikoki, etnien arteko tentsioak, eta Gineatik jendeaetortzeak gorroto zaharrak pitz ditzake. Nazio Batuak erakundeak garapendemokratikoaren eta ekonomikoaren beharrari eremuko ikuspegitik begi-ratu beharko lioke, Liberian bakea bermatzeko.

Baina etorkin horiek guztiak ez dira Gineatik soilik iristen hegoalderantz.Maliko, Burkina Fasoko eta Nigerreko (munduko populazio-hazkundehandiena duen herrialdea da Niger) biztanleek bizitza hobearen bilajarraituko dute beren herrialdearen mugetatik haratago, eta, Europara


130

sartzeko bideak ixten badira, hegoalderantz jo beharko dute. Boli Kostanbegiztatu dugun etnien arteko oreka-galera hori gutxiago aurreratutakogizarteetan ere gerta liteke; adibidez, Liberian. Horrek, gainera, ondoriozorigaiztokoagoak izan ditzake. Sahelgo herriek ezin badute ekonomikokigaratu, horrek eremuko segurtasunean eragingo du epe labur eta ertaine-an. Hala ere, Europako Batasunak eta Ameriketako Estatu Batuek oztopo-ak jartzen dizkiote, oraindik ere, kotoiaren salerosketari, eta horixe daherrialde horien esportazio-produktu nagusia. Ameriketako Estatu Batueketa Europako Batasunak nekazaritzarako diru-laguntzak ematen jarraitzenduten bitartean eta Sahelgo estatuak lotura horietatik askatzeko azpiegi-turak sortzea sustatzen ez den bitartean, saihestezinak izango dira migra-zio-mugimendu handiak, eta ezingo dira ondorioak aurretik jakin.

Aberastasuna mehatxua ere izan daiteke. Gineako Golkoko herrialde guz-tietan eta basamortuan, petrolioa aurkitu da. Azterketak egiten ari diraGinean, Liberian eta Boli Kostan. Baina kasu gutxitan lagundu dio petro-lioak, erabat, Afrikaren garapenari. Kasurik nabarmenena Nigeria da.Petrolio gordina esportatzen dutenen artean, munduko zazpigarrenherrialdea da; baina, hogeita bost urtean, hamasei maila galdu ditu mun-duan zuen lekuari dagokionez, Barne Produktu Gordinaren arabera.Petrolioak, egurrak eta diamanteek bezala, Liberiaren eta MendebaldekoAfrikako gainerako herrialdeen garapen ekonomikoaren hasierari lagundudiezaioke, eta hala egin behar du. Horretarako, ordea, erauzketan aritzendiren multinazionalek eta gobernuek behingoz gardentasun osoz argitubehar dute lehengai horiek sortzen dituzten funtsen norakoa.

Liberiarren eta nazioarteko komunitatearen eskuetan dago Liberian berri-ro lekualdatuen esparrurik ez irekitzeko aukera, ametsa.


5. kapituluaEJZ Internazionala


133

Ez badira kontuan hartzen behartutako migrazioen atzeko arrazoi sakone-nak, larrialdi-egoeretako laguntza ematera mugatuko dira gure zerbitzuak.Laguntza hori beharrezkoa izan daiteke errefuxiatuen fluxuaren lehen fase-etan, baina ez die puntu nagusiei erreparatzen; hau da, zergatik bihurtzenden pertsona bat errefuxiatu, zer politika ezartzen zaizkion erbesteandagoenean, eta zer egin daitekeen beste batzuek antzeko zoririk izan ezdezaten. Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuaren zereginetako bat, sortuzenetik bertatik, errefuxiatuen eskubideak defendatzea izan da, bai tokianbertan, bai nazioan, bai nazioartean.

2001eko irailaren 11ko erasoen ondoren, adibidez, ErrefuxiatuentzakoJesuiten Zerbitzuak bere kezka sakona agertu zuen ekintza horrek nazioar-teko babesik gehiena behar zuten pertsonengan izan zituen ondorioenga-tik: errefuxiatuak eta asiloa eskatzen dutenak “kriminalak” direlako per -tzepzio publikoa geroz eta handiagoa da eta, inolako frogarik izan gabe,errefuxiatuen eta terrorismoaren arteko loturak sortzeko saiakerak egindira; zailtasunak gero eta handiagoak dira asilo-prozeduretan onartzeko;asilo-eskatzaileak biktima bihurtu dira, aurreiritzi publikoaren ondorioz;legedia murriztaileegia da.

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuarenpresio politikoa


134

Errefuxiatuentza koJesuiten Zerbitzuakeragin handia izandezake berelaguntza-lanarenbidez, izan ere:

Errefuxiatuentza koJesuiten Zerbitzuakhiru arlo nagusitanegiten du berelana:

ErrefuxiatuentzakoJesuitenZerbitzuarenlaguntza-lanakhelburu hauetarabideratutakoekintza guztiakhartzen ditu:

• Bertatik bertara egin du lan errefuxiatuekineta lekualdatuekin.

• Sinesgarritasuna du, esparruan bertanjasotako egiazko informazioari esker.

• Botere-zentroetan dago (ordezkariak dituGenevan, Erroman, Bruselan etaWashingtonen).

• Konpromisoa du laguntza-lanarekin, eta horida bere betebeharraren funtsezko zatia.

• Giza eskubideak urratzearen biktima izandiren banakoen arloan (adibidez, polizia-jazarpenaren biktima izan diren banakoekin).

• Pertsona-taldeei eragiten dieteneskubide-urraketen egoera orokorretan(adibidez, elikagai-urritasuna errefuxiatuenesparruetan).

• Nahitaezko lekualdatuei eta errefuxiatueieragiten dieten gai politikoetan (adibidez,derrigorrezko atxilotze-politiketan).

• Behartuta lekualdatuen eta errefuxiatueneskubideak sustatzera.

• Behartuta lekualdatutakoak etaerrefuxiatuak tratatzeko jendeak duenmodua hobetzera.

• Erakundeen eta gobernuaren ekintzasustatzera, behartutako lekualdaketenoinarrizko arrazoiei ekiteko.

• Irtenbide jasangarriak sustatzera.


135

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua kezkatuta dago errefuxiatuentzakobabes-mailak jaitsi egin direlako leku askotan. Nazioarteko Erre fu -xiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak munduko Errefuxiatuentzako JesuitenZerbitzuaren bulegoen ahaleginak koordinatu ditu joera kezkagarrihorren aurka ekiteko, idatzi politikoak aurkeztuz presio-taldeen, hez-kuntzaren eta komunikabideen lanaren bidez eta beste erakunde batzue-kin lan eginez.

Genevatik, Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuaren ordezkariak gure kez-kak agertzen jarraitzen du; kezka horiek esparruetatik iristen dira, eta zeri-kusia dute errefuxiatuen babesa urratzeari buruzko alderdiekin. Era bere-an, Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua ordezkatzen du nazioarteko bile-retan; adibidez, Nazioarteko Babesari buruzko Kontsulta Orokorretan.Horiei esker, ACNURek Babeserako Agenda onartu zuen. Genevako ordez-kariak ACNURen batzorde exekutiboaren (ExCom) bileretan ere agertzenditu Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuaren kezkak.

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua oso aktiboa izan da lekualdatueneskubideak defendatzeko orduan; adibidez, leku hauetan: Burundin,Sudanen, Indonesian, Birmanian, Sri Lankan eta Kolonbian.

2003ko azaroan, lehen bilera egin zuen nazioarteko defentsaren sareak,eta munduko eskualde eta politika arduradun guztiak bildu zituen. Hauxeizan zen bileraren gai nagusia: nola areagotu dezake bere defentsa-lana-ren ahalmena Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak, lan egiten dugunerrefuxiatuen eta lekualdatuen eskubideen defentsa sustatzeko.Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak urtero egiten ditu nazioartekodefen tsari buruzko bilerak, jarrera politikoak gehiago garatzeko etadefentsaren plangintza eta koordinazioa gauzatzeko.

Nazioarteko babesa

Lekualdatuen babesa


136

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak modu aktiboan parte hartzen dubakerako hezkuntzan eta giza eskubideetan.

Aberriratzea edo itzulera

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua tokiko eta nazioarteko foroetakobozeramailea da, errefuxiatuen aberriratze goiztiarrei edo behartutakoaberriratzeei buruzko kezkak agertzeko orduan. ErrefuxiatuentzakoJesuiten Zerbitzuak, adibidez, gaitzetsi egin zuen Burunditik 2005eko ekai-nean errefuxiatu ruandarrak aberriratzea behartu izana. Herrialde askotan,aberriratze-prozesuak kontrolatzen ditu Errefuxiatuentzako JesuitenZerbitzuak eta, horretaz gainera, itzulitako pertsona ahulenen eskubideenbabesa bermatzen saiatzen da; zeregin horretan dihardu Erre fu xia tuen -tzako Jesuiten Zerbitzuak, adibidez, angolarren aberriratzean. Erre fu xia -tuentzako Jesuiten Zerbitzuak zeregin hori bete ahal izan zuen errefuxia-tuen jatorrizko herrialdean nahiz errefuxiatuak hartzen zituzten herrialde-etan zegoelako.

Errefuxiatuentzako Jesuiten Elkartea mugaz gaindiko agerpen horren balioa-ren lekuko izan zen Mendebaldeko Timorren bizitzen egondako EkialdekoTimorreko errefuxiatuen itzuleran. Ekialdeko Timorretik ehunka mila lagunirten zirenean, Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua uharteko mugaren bialdeetan ezarri zen 1999. urtean, eta zeregin garrantzitsua bete zuen aberri-ratzea sustatzeari dagokionez; izan ere, uhartearen bi zatietan bizi zirenkomunitateen arteko programak adiskidetzen lagundu zuen.

Lekualdatuek eta errefuxiatuek informazio inpartzial egokia jaso ahal iza-tea bermatzeko lan egiten du Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak, abe-rriratzeari edo itzulerari buruzko erabakiak hartu eta aberriratzeko edoitzultzeko proposamenen plangintza-prozesuan parte hartu ahal izandezaten.

Bakerako - hezkuntza eta Giza Eskubideak

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuaren irtenbideiraunkorren aldeko defentsa


137

Tokiko integrazioa

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak puntu hauek defendatzen ditu erre-fuxiatuentzat, erbestean dauden bitartean: pertsonen autonomia, lurrera-ko, lan-merkaturako, autoenplegurako, hezkuntzarako eta hizkuntza-ikas-taroetarako, zerbitzuetarako eta mugimendu-askatasunerako sarbidea,eta errefuxiatuak ulertzeko modu negatiboa aldatzea. ErrefuxiatuentzakoJesuiten Elkarteak presioa egiten du, halaber, garapenerako laguntza lortuahal izateko errefuxiatuak hartzen dituzten esparruetan.

Berriz kokatzea

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua ez da jendea berriz kokatzeko agen -tzia bat; hala ere, berriz kokatzeko sistemaren hobekuntzak defendatzenditugu. Gai hori jaso du AEBko Errefuxiatuentzako Jesuiten ZerbitzuakWashingtonen.

Atxiloketa

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak atxilotutako asilo-eskatzaileen etaerrefuxiatuen egoera kontrolatzen du eta lege-aholkularitza eman die. Bienbitartean, nazioarteko erakundeei presio egiten die (ACNURi, esaterako),haien beharretan arreta jartzeko, baita errefuxiatu-baldintzaren erabakiaazkartu eta kasu oso delikatuak edo presazkoak berriz kokatzeko ere.

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua modu aktiboan aritzen da lan egitendugun herrialde askotan, etorkinentzako atxiloketa-zentroetan dauden atxi-lotuei laguntza ematen; esaterako, Los Angelesen, El Pason, Bangkoken,Berlinen, Australian, Maltan eta Afrikako hegoaldean eta ekialdean.

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua errefuxiatuen, asiloa eskatzen duteneneta etorkinen atxiloketari buruzko nazioarteko koalizio bati batu zaio.Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak presioa egiten du gobernuek mugi-mendu-askatasunari buruzko nazioarteko giza eskubideak eta giza eskubide-en legediko atxilotze-aginduak bete ditzaten.

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuakerbestealdiko baldintzei buruz egindako defentsa


138

Hezkuntza

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak errefuxiatuek eta lekualdatutakohaur guztiek hezkuntzaz baliatzeko aukera izatea defendatzen du, inolakobereizketarik gabe, baita lehen hezkuntzaren ondorengo hezkuntzaz balia-tu ahal izatea ere. Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuaren proiektu asko-ren muina arbuiatuek (adibidez, neskak, gutxiengoan dauden taldeak etaabar) hezkuntzaz baliatu ahal izatea bermatzea da. ErrefuxiatuentzakoJesuiten Zerbitzuak hezkuntzaren babes-elementua hobetzea sustatzekoeta eskolak inguru babestua izatea bermatzeko lan egiten du. Erre fu -xiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak errefuxiatuek erbesteratuta zeudeneanlortutako notak onartzea ere defendatzen du.

Elikadura-segurtasuna errefuxiatuentzat eta lekualdatuentzat

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak errefuxiatuentzako egungo elika-dura-eskasiari buruz ohartarazteko eta arazo hori konpontzeko lan egitendu, baita sistema-aldaketak sustatzeko ere, errefuxiatuei elikadura-segur-tasun fidagarria eta egokia emateko.

Hiriko errefuxiatuak

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak hiriko errefuxiatuen beharreiburuzko kontzientziazioa defendatzen eta sustatzen du, eta hiriko errefu-xiatuei buruzko ACNURen politiketan eragiteko lan egiten du.

Sexu eta genero indarkeria

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak errefuxiatuen eta emakume etaneskato lekualdatuen sexu eta genero indarkeriaren eraginari buruzkokon tzientziazioa sustatzen du, sexu eta genero indarkeriari aurre egitekolan egiten du, baita sexu eta genero indarkeriatik bizirik irten direnek zer-bitzuetara eta laguntzara iritsi ahal izatea bermatzeko ere.


139

Nazioarteko kanpainak

Haur Soldaduak Erabiltzeari Amaiera Emateko Koalizioak (1998ansortu zuten sei GKE nagusik, Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuabarne) kanpaina indartsua egin du egun munduko 35 herrialdetanbaino gehiagotan borrokan ari diren 300.000 haur soldaduenganaarreta erakartzeko. Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak hainbatherrialdetako talde armatuetan sartzeko arriskua duten gazteekinere egiten du lan (Kolonbian eta Venezuelan, esaterako), baitahaur soldadu izandakoekin ere (adibidez, Sri Lankan, Burundin etaThailandian).

Haurren Eskubideen aldeko Konbentzioaren Aukerazko Protokoloa2002ko martxoaren 12an sartu zen indarrean. Gaur arte, 117herrialdek sinatu eta 101 herrialdek berretsi dute. Errefu -xiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak haur soldaduei buruzko informa-zioa ematen du zenbait herritan, eta berrespena eta sinadura lor -tzeko lan egiten du herrialde askotan.

Hau da Haur Soldaduen Erabilerari Amaiera Emateko Koalizioarenweb orria: www.menoressoldados.org

Haur soldaduen aldeko kanpaina


140

1994. urtean, Lurreko minak debekatzeko nazioarteko kanpainariekin zion Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak, minek zaurituta-koei laguntzeko, bizirik atera zirenei beren historia kontatzenlaguntzeko, ideia etiko sendoak sustatzeko eta kanpaina naziona-lak babesteko. 1997. urtean, Bakearen Nobel Saria eman zitzaionkanpainari, eta horrek adorea eman zien kanpainan parte hartuzuten Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuko langile nekaezinei.Tun Chunnarethek Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuarekin lanegin du hainbat urtean, eta hura ere lurreko mina baten biktima da.Lurreko Minak Debekatzeko Nazioarteko Kanpainaren bozeramailegarrantzitsua izan da, eta Bakearen Nobel Saria jaso zuen 1997an,Oslon, kanpainaren izenean. Errefuxiatuentzako Jesuiten Zer -bitzuak lan egiten jarraitzen du beste herrialde batzuek Minak De -bekatzeko Ituna sinatzeko eta berresteko. ErrefuxiatuentzakoJesuiten Zerbitzuak informazioa ematen du Lurreko Minak De -bekatzeko Nazioarteko Kanpainaren “Lurreko minen urteko kon-trola” egiteko; lurreko minen egungo erabilerari, ekoizpenari etahondamendiari buruzko azterketa sakona da, baita MinakDebekatzeko Ituna edo 1997ko Ottawako hitzarmena sinatu zutenestatuen konpromisoei buruzko kontrol-txostena ere. errefuxia-tuentzako Jesuiten Zerbitzuak paper nagusia izan du kanpainahorretan, eta Kanbodian, Thailandian eta Indonesian ikerketak egi-ten lagundu zuen aurten “Lurreko minak kontrolatzeko”. Horrezgainera, lurreko minetatik bizirik atera direnak babesten jarraitzendu Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzuak hainbat herrialdetan,adibidez, Bosnian, Angolan, Kanbodian, Zambian, Thailandian etaKosovon. Modu aktiboan egiten du lan, gainera, gai horri buruzkontzientziatzen, bai herrialde horietan, bai minek eragindakobeste herrialde batzuetan.

Hau da Lurreko Minak Debekatzeko Nazioarteko Kanpainaren weborria: www.icbl.org/es

Lurreko minak debekatzeko kanpaina


141

Errefuxiatuentzako Jesuiten Zerbitzua nazioarteko hitzarmen berrihorren kide sortzailea da; 2005. urtean jarri zen abian. Hauxe dahitzarmenaren helburua: atxiloketa-politikei eta praktikei buruzkontzientziatzea, eta errefuxiatuen, asilo-eskatzaileen eta etorki-nen atxiloketari buruzko nazioarteko eta eskualdeko giza eskubi-deei buruzko arauen eta printzipioen erabilera sustatzea.

Hauek dira hitzarmenaren berariazko helburuak:

• Asilo-eskatzaileen, errefuxiatuen eta etorkinen atxilotzeariaurrea hartzea edo atxiloketa horiek mugatzea.

• Atxilotzearen ordezko aukerak eta atxilotzeko modu ez hainmurriztaileen erabilera defendatzea.

• Atxilotuta daudenekiko errespetu handiagoa eta haien gizaeskubideen babesa sustatzea.

• Atxilotze-unerako praktika hobeak garatu eta har daitezensustatzea.

Hitzarmenaren kezka dira atxilotze-araudiak (atxilotze-prozedura-ren zainketa eta baldintzak barne) eta errefuxiatuen esparruetakomugimendu-askatasunari buruzko mugak, eta, sareko lanarenbidez, mundu osoan errefuxiatuak, asilo-eskatzaileak eta etorki-nak atxilotzearekin zerikusia duten gaiak defendatuta, ikertuta etatxostenak eginda landu nahi du hori.

Hau da Errefuxiatuen, asilo-eskatzaileen eta etorkinen atxiloketariburuzko nazioarteko hitzarmenaren web orria: www.idcoalition.org

Errefuxiatuen, asilo-eskatzaileen eta etorkinen atxiloketariburuzko nazioarteko hitzarmena


Etorkizun-aukerak

Etorkizun-aukerak

22

Esperientziak

IruñeaBarañain Etorbidea 2 • 31011 Iruñea

Tel.: 948 231 302 • Faxa: 948 264 [email protected]

BilboAita Lojendio 2, 2. • 48008 Bilbo


DonostiaErronda Kalea 7, 4. Ezk • 20001 Donostia


www.alboan.org

339 x 210 Portadas con idiomas:Maquetación 1 25/4/07 11:20 Página 3

165 x 210 l euskera color:maquetación 1 25/4/07 11:05 página...

Documents