mulheres de atenas

12
Intercom – Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da Comunicação XXXII Congresso Brasileiro de Ciências da Comunicação – Curitiba, PR – 4 a 7 de setembro de 2009 Mirem-se no exemplo da mulheres de Atenas Heroínas “d’antanho” na ficção televisual seriada 1 . Anna Maria Balogh 2 Livre-docente ECA/USP- UNIP. Resumo Mulheres apenas, não só as de Atenas: a retomada dos refrões da canção de Chico Buarque de Hollanda, oferecem de forma poética e suscinta, uma idéia do que teria sido a trajetória das mulheres do passado, que ele situa geograficamente em Atenas nesta canção. Talvez por ser uma cultura enfática desse tipo de travessia feminina pretérita, tal como se observa na triste personagem da viúva vivida por Irene Papas no emblemático Zorba, o grego. No filme, os homens da aldeia onde vive tentam apedreja- la e depois um homem a mata, simplesmente porque a bela viúva julgou ter a liberdade de escolher um amante que não pertencia ao conjunto dos moradores de lá. Trata-se de exemplos extremos, mas que nos dão, através da arte, um vislumbre da condição feminina ao longo da história. A canção é simbólica, pois, do feminino em várias épocas pretéritas independente do espaço geográfico em que forem situadas é que se torna possível resgatar e estudar a condição feminina através da rica teledramaturgia seriada brasileira na qual já se tem vários exemplos passíveis de análise. Palavras-chave Heroínas; trajetória feminina; condição fminina; teledramaturgia seriada brasileira. Corpo do trabalho Mirem-se no exemplo /Daquelas mulheres de Atenas Vivem pros seus maridos/ Orgulho e raça de Atenas. ……. Mirem-se no exemplo /Daquelas mulheres de Atenas Despem-se para seus maridos/Bravos guerreiros de Atenas. ……. Mirem-se no exemplo…. Geram para seus maridos/Novos filhos de Atenas. ……. 1 Trabalho apresentado no NP Ficção Seriada, IX Encontro dos Grupos/Núcleos de Pesquisas em Comunicação, evento componente do XXXII Congresso Brasileiro de Ciências da Comunicação. 2 Professora livre-docente ECA/USP, professora Titular Pós em Comunicação - UNIP, autora de O Discurso Ficcional na TV, 2002 - EDUSP, bem como de Conjunções, Disjunções, Transmutações: do literário ao cinema e à TV editora Annablume, 2005, 2ª ed. revisada e aumentada

Upload: lua-bilhalva

Post on 18-Aug-2015

213 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Mulheres de Atenas

TRANSCRIPT

Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#Mirem-senoexemplodamulheres deAtenas Heronas dantanhonafico televisualseriada1.Anna Maria Balogh2 Livre-docente ECA/USP- UNIP.esumoMulheresaenas! n"os#asdeAtenas$a reto%adados re&r'es dacan("odeChico Buar)ue de *ollanda! o&erece% de &or%a o+tica e suscinta! u%a id+ia do )ue teria sido atra,et#riadas%ulheresdoassado! )ue ele situa geogra&ica%ente e% Atenas nesta can("o. -alve. or ser u%a cultura en&/tica desse tio de travessia &e%inina ret+rita! tal co%o se o0serva na triste ersonage%da vi1va vivida or Irene Paas no e%0le%/tico 2or0a! o grego. No &il%e! os ho%ens da aldeia onde vive tenta% aedre,a-la e deois u% ho%e% a %ata! si%les%ente or)ue a0ela vi1va ,ulgou ter a li0erdade de escolher u% a%ante )ue n"o ertencia ao con,unto dos %oradores de l/. -rata-se de e3e%los e3tre%os! %as )uenos d"o! atrav+s daarte! u%vislu%0re dacondi("o &e%ininaaolongodahist#ria. Acan("o+si%0#lica! ois! do&e%ininoe%v/rias +ocas ret+ritas indeendente do esa(o geogr/&ico e% )ue &ore% situadas + )ue se torna oss4vel resgatar e estudar a condi("o &e%inina atrav+s da rica teledra%aturgia seriada 0rasileira na )ual ,/ se te% v/rios e3e%los ass4veis de an/lise. !alavras-chave*ero4nas5 tra,et#ria &e%inina5 condi("o &%inina5 teledra%aturgia seriada 0rasileira."orpo do tra#alhoMire%-se no e3e%lo /6a)uelas %ulheres de Atenas7ive% ros seus %aridos/ 8rgulho e ra(a de Atenas. 99.Mire%-se no e3e%lo /6a)uelas %ulheres de Atenas6ese%-se ara seus %aridos/Bravos guerreiros de Atenas. 99. Mire%-se no e3e%lo9. :era% ara seus %aridos/Novos &ilhos de Atenas. 99.; -ra0alho aresentado no NP ncias da Co%unica("o.2 Pro&essora livre-docente ECA/USP! ro&essora -itular P#s e% Co%unica("o - UNIP! autora de O Discurso Ficcional na TV, 2002 - EDUSP, 0e% co%o de Conjunes, Disjunes, Transmutaes !o liter"rio ao cinema e # TVeditora Anna0lu%e! 2??@! 2A ed. revisada e au%entadaIntercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#Mire%-se no e3e%lo9.-e%e% or seus %aridos/*er#is e a%antes de Atenas. 99.Mire% se no e3e%lo9..Seca% or seus %aridos/8rgulho e ra(a de Atenas.BCan("o de Chico Buar)ue de *ollandaC Mulheres apenas$ no s% as de Atenas&A reto%ada dos re&r'es da can("o de Chico Buar)ue de *ollanda! cantor c+le0re elo seu &ino entendi%ento da al%a&e%inina!nos o&erece% de &or%a o+tica e suscinta! u%a id+ia do )ue teria sido a tra,et#ria das %ulheres do assado! )ue ele situa geogra&ica%ente e% Atenas nesta can("o. -alve. or ser u%a cultura en&/tica desse tio detravessia&e%ininaret+rita! tal co%oseo0servanatristeersonage%davi1va vivida or Irene Paas no e%0le%/tico $or%a, o &re&o. No &il%e! os ho%ens da aldeia ondeviveo&re&o,tenta%aedre,a-laedeoisu%ho%e%a%ata! si%les%ente or)ue a0ela vi1va ,ulgou ter a li0erdade de escolher u% a%ante )ue n"o ertencia ao con,untodos%oradores del/! todos-se)uiososdeossu4-la. -rata-sedee3e%los e3tre%os! %as)uenosd"o! atrav+sdaarte! u%vislu%0redacondi("o&e%ininaao longo da hist#ria. A can("o + si%0#lica! ois! do &e%ininoe% v/rias +ocas ret+ritas indeendente do esa(o geogr/&ico e% )ue &ore% situadas e )ue +oss4vel resgata e estudar atrav+s darica teledra%aturgia seriada 0rasileira na)ual ,/sete%v/rios e3e%los ass4veis de an/lise.E%es)uisareali.adanaUniversidadePaulistaso0reasi%agensda)uietudeedo %ovi%ento tradu.indo os conceitos e3istentes so0re o &e%inino! %ani&estas na reresenta("o de hero4nas da teledra%aturgia e do cine%a! &oi oss4vel chegar a algu%as invariantes. -ais invariantes ode% ser situadas se,a nos asectos narrativos e discursivos! se,a nos assionais.A artir desses ele%entos constante%ente reiterados! )ue se considera%relevantes! ode-se es0o(aru%a ri%eiratiologia de ersonagens &e%ininas nos diversos &or%atosseriados da &ic("o televisual0rasileira. Co%o arece evidente! tal tiologia! longe de ser de&initiva! considera-se co%o u%a sorte de 'or( in )ro&ress, a ser revista! con&erida e acrescida de novos dados se%re )ue a rica tradi("o &iccional da televis"o 0rasileira rodu.ir novas o0ras! instigando novas an/lises.A dicotomia 'uietude(movimento&A id+ia do estudo da )uietude e do %ovi%ento surgiu a artir da leitura de algu%as o0serva('es esarsasrecolhidasdeo0rasde:astonBachelarde%seusersica.es Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#estudos so0re o te%o e o esa(o! Ds )uais se acresentara% oortuna%ente os avan(os da %etalinguage%se%i#tica nesse sentido! os estudos discursivos! articular%ente a)ueles )ue di.e% reseito D tr4ade ator-te%o-esa(o! 0e% co%o algu%as di&erencia('es aontadas entre o%asculinoeo&e%ininonos estudos deg>nero. Natural%ente! ta%0+% &ora% de grande valia as caracteri.a('es do universo &e%inino aontadas e%an/lises so0re o%elodra%a. :radativa%ente! a artir da dicoto%ia )uietude/%ovi%ento! o estudo &oi-se desenvolvendo e a0arcando n4veis %aiscategorias e n4veis do te3to.Muitosca%inhosta%0+%nos&ora% sugeridos aartir de0reve estudo )ue&i.e%os so0re a reresenta("o da %ulher nas artes l/sticas criando u%a iconogra&ia aradig%/tica ara as reresenta('es nas artes visuais su0se)uentes na diacronia. -al estudo redundou e% alguns 'or(-s*o)sinstigando indaga('es )ue ta%0+% aontara% novos ru%os. A re&er>ncia or u% tio de reresenta("o ou outro! e% reouso ou e% %ovi%ento! ou ainda! suas eventuais alternEncias nas o0ras! t>% u%a rela("o 0astante estreita co% %udan(as na conce("o do ael social da %ulher ao longo da hist#ria. Muito e%0ora os asectos sociais n"o constitua%o nosso interesse ri%ordial! ensa%os)ueastrans&or%a('esnoconte3tohist#ricoesocial ter%ina%ode%ser catadas! con&iguradas e oti%i.adas e% novas o0ras e novaslinguagens elasartes e% constante di/logo co% o %undo.Nos interessa%! ois! as di&erentes atuali.a('es art4sticas e%ter%os linguageiros! tradu.idaselautili.a("oderecursost+cnico-e3ressivosesec4&icosara%oldar e construir retratos e ersonagens &e%ininos na dra%aturgia televisual seriada. 8 estudo dos recursos %encionados nos &ala de %odo contundente so0re o ael das hero4nas nas %icronarrativas analisadas. Antes! or+%! &a.e%os u% 0reve reasso do ict#rico ara concluir )ue desde idos te%os99)a donna e mo#ile$ ma non troppo& 6urante u% longo te%o! a hist#ria reservou u% ael secund/rio Ds %ulheres! co%o 0e%de%ostra! entre%uitosoutrosescritos e i%agens!u%atira%uitosaga. e%sua ironia e %uito 0e% colocada or Fuino e%+a,al!a. Fuando a &ilha ergunta a %"e so0re os a+is da %ulher na hist#ria e! ao ver a %"e constante%ente e%lides do%+sticas!e%diversos )uadrinhos seguidos! conclui!co% triste.a!)ue as %ulheres n"o tivera% u% ael! %as si% u% trao na hist#ria da hu%anidade. Natural%ente! os a+is da %ulher na sociedade evolu4ra%de &or%a consider/vel! so0retudo no Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#8cidente! %as s+culos de su,ei("o da %ulher ao oder atriarcal nos dei3ara% reresenta('es do &e%inino! )ue! or %ais dolorosas )ue se,a% de encarar! deve% ser analisadas.Narealidade! conce0ia-seolarco%o o esa(o rivilegiado da %ulher!sua atividade era% as rendas do%+sticas! do lati% !omus! casa. -rata-se de u% E%0ito de atua("o da %ulher li%itado! con&inado! &i3o! er%anente. En&i%! as %ulheres estava% ine3trincavel%ente ligadas ao esa(o caseiro! das atividades do%+sticas! %atri%oniais e %aternais. Assi% sendo! o analista % D %e%#ria so0retudo o0ras-ri%as de 7er%eer! co%o 5 leitora em a6ul, Uma !ama escre4en!o uma carta e sua em)re&a!a e 5 -eiteira. Mas ta%0+% de :erard -er Borch! co%o 5 7o4em +8e e +ul*er tocan!o o ala9!e! ou +ul*er junto ao %ero, de NicolaesMaes! entre tantas outras. At+ %es%o e% s+culos %ais ro3i%os! co%oodoI%ressionis%o!noentanto! encontra%osreiteradososte%ase%)uadros taisco%o+ul*erCosturan!odeMarrLCassat!O:ero! deBertheMorrisot! entre v/rios outros e3e%los oss4veis.As mulheres dantanho na *+&Na es)uisa %encionada! considerando os %icro-universos retratados nas o0ras teledra%at1rgicas aenas! concluiu-se! at+ o %o%ento! )ue! e% ter%os de redica("o! as reresenta('es da )uietude! o ri%eiro ter%o da dicoto%ia )uietude/%ovi%ento! re%ete% D estaticidade e convoca%todo u%ca%o se%Entico ligado a essa caracter4stica de 0ase. Co%o era de se eserar! as atividades &e%ininad reresentadas se tradu.e%re&erencial%ente nos ver0os ser e estar. As atividades ligadas ao %ovi%ento! o seu ter%o oositivo! rete% D dina%icidade e ao ver0o &a.er! so0retudo! )ue + o centro da a("o narrativa! %as n"o + associado reonderante%ente Ds reresenta('es das %ulheres do ret+rito. E%ter%os narrativos as ri%eiras! as reresenta('es de )uetude e do reouso re%ete% re&erencial%ente a su,eitos de estado! se,a%estes de estado con,untivooudis,untivoe%rela("o aoo0,etododese,o5 en)uanto )ue as segundas re%ete% re&erencial%ente ao su,eito oerador! ao su,eito trans&or%ador eaosenunciadosde&a.er. -odaater%inologiautili.ada&a.arteda %etalinguage%daescola&rancesadenarratologia. E%ter%osdeg>nerosliter/rios! &4l%icos e televisuais! e%rinc4io! o ri%eiro ter%o estaria %ais conectado Ds %ani&esta('es do %elodra%a e do dra%a tout court e D e3ress"o do &e%inino! tal co%o conceituado or autores co%o Mesus Mart4n-Bar0ero! S4lvia 8r#s e outros. 8ter%o )uietude da dicoto%ia se %ani&esta ta%0+%e%conce('es do a%or ro%Entico! tal co%oconce0idoelatradi("oliter/ria! ein1%erasve.estrans%utado ara&ic("o televisual seriada! so0retudo no hor/rio das seis da tarde! locus re&erencial desse tio de novela na grade hor/ria da rede :lo0o durante 0oa arte de sua evolu("o! co%o ,/ se teve oortunidade de e3or e% O Discurso Ficcional na TV. Posterior%ente! as transosi('es liter/rias! ,/ n"o de o0ras do ro%antis%o liter/rio! %as dentro de u% Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#conte3to %ais a%lo! ocuara%re&erencial%ente o hor/rio das de. da noite! e assara%do &or%ato novela ara o &or%ato %iniss+rie ou! %ais recente%ente! %icross+rie.8%ovi%ento! orsuave.! estaria%uito%aisclara%enteassociadoaog>nerode aventuras! &il%esdea("oou+icos!tal co%o conceituados ela tradi("o liter/ria ou &4l%ica. Natural%ente!as a&ir%a('es deve% ser %ati.adas co% a artir de e3e%los esec4&icos a sere% analisados. A dicoto%ia considerada! 0e% co%o o ca%o se%Entico )uea elase ode convoca!tra.e% in1%eros nuan(as! >n&ases e %odula('es diversas )ue resonde% elo estilo e encanto eculiar de cada o0ra televisual criada. 6urante longo te%oatradi("o&4l%icae osterior%ente a televisualreserva% os g>neros de a("o e aventura ara u% rotagonis%o %aci(a%ente %asculino. S# aos oucos + )ue as hero4nas ir"o articiar da a("o! %as! or ora! va%os nos ater D !onna mo%ile, ma non tro))o3 Co%o ,/ se teve oortunidade de analisar %ais e3tensa%ente na es)uisa %encionada e e%alguns artigos esarsos! a %ulher tradicional est/ associada ao est/tico! ao er%anente! D continuidade! D casa! D terra! D role! aos ver0os ser e estar e% ter%os de redica("o! con&or%edito! e! conse)uente%ente! aos enunciados de estado dentro da %odula("odeorde%narrativa. -ais caracter4sticas setradu.e%! nos casos deu%a tra,et#ria ositiva! ercursos &igurativos de aci>ncia! tolerEncia! acolhi%ento! todo u% ca%ose%EnticoNdo0e%O! or assi%di.er! no)ual h/esa(oaraaatua("oda %ulher. E3e%los 0e% t4icos dessa agrad/vel con,un("o da %ulher tradicional co% os a+is )ue lhe s"o deter%inados ela cultura atriarcal! seria% os das %ulheres %ais idosas da EstEncia da Barra e% 5 Casa !as Sete +ul*eres,%as co% desta)ue ara a gera("o %edial na &igura &orte de 6ona Caetana! &eli. co%o %ulher de Bento :on(alves e 0e% sucedida co%o %"e de v/rios &ilhos. Co%on"ooderiadei3ar deser! dentrodatradi("odo%elodra%aessa! rela("o+ caracteri.adaeloa%or! a%or %1tuo! %uitasve.es&ogosa%entecorresondido! nas rarasvindasdol4der daPevolu("oDEstEncia. Avidadessas%ulheresdoassado reresentada na &ic("o se caracteri.a %uitas ve.es or longos er4odos de esera! co%o ,/seteveoortunidadedeanalisar alhures. Assi%sendo! re%ia%-seas)ualidades &e%ininas co%o a aci>ncia! a resigna("o e a &+! ta%0+% t4icas das )ualidades crist"s e3altadas no %elodra%a.A aci>ncia de 6ona Caetana + co%ensada elos %uitos e 0elos &ilhos! elos %o%entos dea%or co%Bento! elaautoridade delanacasae Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#ad%ira("o de todos. Co%o + revis4vel! ainda dentro das leis do %elodra%a! tal atitude e3ige %uitosacri&4cioarasuortar longos er4odos de a&asta%ento do %arido co%o lider da revolu("o ncia tendo co%o reco%ensa o casa%ento ao &inal da narrativa. U% &inal e% )ue ele se torna u% 0urgu>s! con&or%e a&ir%ou Q. :. 6urst e% entrevista concedida D autora. Ao contr/rio da longa esera de 6iadori%! na verdade! Maria 6iadorina! )ue nunca ter/! de &ato! a Pio0aldo. 6iadori% ta%0+% te% )ue urgar u%alongaeserae%)ueassu%eu%aidentidade%asculinaara! co%os,agun(os! vingara%ortedoai! MocaPa%iro. Suaesera+v"! noentanto! or)uena1lti%a 0atalha co% *er%#genes aca0a erdendo a vida.8utras %ulheres reresentadas na &ic("o seriada! co% o er&il da %ulher tradicional arece% assi%ilar os valores de er%an>ncia da terra! n"o aenas da casa! caracter4stica reresentadade&or%a%uito 0ela no r#rio no%e da ersonage% e na tra,et#ria de Ana -erra de O Tem)o e o Vento. A ersonage% tra. e% si os valores da terra t"o &ortes )ued/ a lu. ao seu &ilho 4ndio ao ar livre e% %eio D nature.a.. Se% a ro&unda solid"o de Ana -erra! Mariana! de 5 casa !as Sete +ul*eres revela u%a corage% si%ilar tendo u%&ilhodo4ndioMo"o:utierre.! odiadoor suareconceituosa %"e. ncia vs. %asculino-%ovi%ento-descontinuidade-desloca%ento! arece ter se estendido at+ Ds divis'es detra0alhonael0ora("oda%iniss+rie. Cou0eaMaria Adelaide A%aral escrever atra,et#riadassete%ulheres e%suasestEncias ecou0eaQalter Negr"o escrever a tra,et#ria dos revolucion/rios &arrouilhas e seus constantes desloca%entos e% co%0ante or terras do Pio :rande do Sul.,a 'uietudeao romantismo desvairado&As categorias daestaticidade! dacontinuidade! daer%an>ncia etodos os s4%iles etencentes ao %es%o ca%o se%Entico! caracteri.a%e%ter%os te%/ticos esse universo &e%inino estudado. H0e%verdade )ue ne%se%re as ocorr>ncias s"o ositivas co%o as citadas! ode% aarecer e% suas &or%as negativas co%o e% 6ona Maria Manuela! in&eli. nocasa%ento! sentindo esse %undo do%+stico co%o u%a Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#ris"o! ota or ser o0ssessiva%ente reressora e a%arga! so0retudo co% as &ilhas na %iniss+rie so0re a Pevolu("o ncia %ais hier0#lica na reresenta("o dessas hero4nas doret+rito! co%laivos do%ais desvairadoro%antis%o! co%ona ersonage% Pos/rio! ta%0+% de5 Casa !as Sete +ul*eres,cu,o t4tulo ,/ &ala or si! dentro da linha de ensa%ento e% )ue nos inseri%os. Pos/rio + erseguida! ,unto co% sua criada! or soldados cara%urus! a%0as re&ugia%-se na Igre,a e o soldado Estev"o a salva. A artir desse %o%ento ela o a%ar/ se%re %ais e ara se%re! %es%o )uando ele ,/ tiver sido %orto e% 0atalha! ela se recusar/ a reconhecer o &ato. Pos/rio s# se sentir/ lena%ente reali.ada! )uando! deois de u%a ida ao convento! u%a volta ara casa e u%a &uga co% o vestido de noiva de sua ir%" Per+tua! e %ais outras eri+cias tresloucadas! &inal%ente se unir a ele! atrav+s da %orte.R Po%antis%o rasgado! en&i%R Nada%ais er%anente! cont4nuoeest/vel do)uear#ria %orte. N"oode%os es)uecer )ue u% dos %aiores sucessos de novela 0rasileira no e3terior &oi5 Escra4a %deseseradaela erda do a%or! suas ir%"s le%0ra% )ue seu di/rio - se%ente do livro do )ual se adatou a %iniss+rie S registra suas vidas de recolhi%ento! )ue! de outro %odo estaria% erdidas ara se%re.-rata-se de u% outro %odo de er%an>ncia! o registro da vida! se,a na realidade! se,ana&ic("o! co%oo&i.era%autoras estrangeiras &a%osas! co%oMane Austeneasir%"Bront+! cu,aso0ras&ora%a0undante%enteadatadas! e%diversas vers'es na -7 0ritEnica e na &il%ogra&ia ingl>sa e a%ericana! e% o0ras co%o Or&ul*o e Preconceito )ue e3iste tanto na ri%orosa vers"o televisual da BBC! )uanto na &4l%ica! entre outras.Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#6entro da cultura de l4ngua ortugu>sa! cha%a%aten("o os ro%ances realistas adatados D -7. Na)ueles! os autores autores &a.ia%cr4ticas acer0as aos sonhos ro%Enticos das hero4nas e! atrav+s delas! ironi.ava% i%iedosa%ente a escola liter/ria recedente. H%uitocruelavis"o deE(a deFueir#.daing>nuaLu4sa!0urguesinha lis0oeta! u% verdadeiro rocesso de degrada("o 0re%%ondiano! a artir de seu ro%ance ad1ltero co% o char%oso escro)ue! seu ri%o Bas4lio. -al atitude a tornau%a resa da venalcriadaMuliana)uea chantageia se% iedade. A ilus"o ro%Entica n"o aenas a i%ede de ver a realidade! %as a &a. des%oronar &ragorosa%ente! de u%a &or%a tr/gica ara a hero4na. H o )ue ocorre co% Mada%e BovarL! u%a tra,et#ria si%ilar D de Lu4sa! adatada do igual%ente i%iedoso ro%ance de :ustave ncias na tra%a narrativa e outras caracter4sticas! antes encontradi(as aenas na tra,et#ria de ersonagens%asculinos. Alguns dos grandes saltos das hero4nas dOantanho ara as hero4nas %odernas se dera% atrav+s de u%a das ar%as %ais oderosas da %ulher$ a sua caacidade de sedu("o e de %aniula("o &rente D %aior &or(a &4sica e agressividade do ersonage% %asculino! 0e% co%o seu %aior oder no %icro-universosocial reresentado nas narrativas seriadas. Esseintensooderdesedu("oe de %aniula("o da %ulher constitui recisa%enteo %aior encanto e o %aior otencial dra%/tico e hu%ano de hero4nas )ue v"o de Ana! %ulher de Euclides da Cunha e a%ante do ,ove% soldado 6iler%ando e%O Desejo! assa% ela terrr4vel vingan(a de -ieta! )ue! hu%ilhada! vai e% 0usca de vida %elhor e aconsegueatrav+s daro&iss"o%ais antigado%undoevoltaaradar otroco! e dese%0oca% na 0ele.a! na aud/cia e na li0erdade de escolha de >il!a Furac8o! sa4da do&ino-enisClu0eara a.ona de %eretr4cio!enlou)uecendo todos os ho%ens!at+ %es%o u% religioso. 8 incr4vel oder de sedu("o! a 0ele.a! a sensualidade e a ericulosidade caracteri.ara% a ,emme ,atale dos oliciais da d+cada de @?! os &il% noir! )ue unia% te%as ol>%icos co%o a se3ualidade e o cri%e! a u%a est+tica %uito oderosa e larga%ente i%itada at+ ho,e! %aisnocine%ado)uena-7! %asaindaassi%resentena&ic("otelevisual seriada e% novelas co%o A)r=?ima Vitima e a mais recente, a Fa4orita, acrescentando! dessa &or%a! %ais alguns t4tulos dentro dessa est+tica ta%0+%D teledra%aturgia 0rasileira na )ual nunca &altara% %ulheres &ascinantes ou cora,osas. Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#8utro %eio de suera("o dos li%ites i%ostos D atua("o da %ulher tradicional! so0retudo dentro da redo%inEncia da orde% atriarcal! + a ossi0ilidade de e3ercer u% talentoouro&iss"o. Nor%al%ente! essas tra,et#rias co%e(a%or u%a osturade su0servi>ncia aos ditE%es do %undo %asculino! tal )ual ocorria co% todas as %ulheres dOantanho.C*i1uin*a;on6a&a+u%0o%e3e%lo. Fuando%ais%o(a! curva-seD vontade do ai e se casa co% u% ho%e% )ue n"o a%a! )ue%! or sua ve.! e3ige )ue ela se a&aste do )ue %ais gosta! a %1sica.S# D %edida )ue a hero4na vai sentindo &or(as ara al(ar seu vUo solos + )ue vai-se desvencilhando das nor%as do atriarcado. As novas her#4nas e% rinc4io ousa% %ais! atua% e se %ove% %ais )ue as ret+ritas! se de&ronta%co%%uitas situa("oes e rela('es desa&iadoras )ue de%anda%ta%0+% %odula('es assionais %ais densas. Chi)uinha vai assu%indoseutalento %usical! co%'e! luta elos direitos de sua classe e vai voando cada ve. %ais alto at+ chegar a su0vers'es )ue seria% i%ens/veis at+ %es%o nos dias atuais! co%o a de adotar co%o &ilho o seu a%ante %uito %ais ,ove% ara oder viver co% ele e% a. e livre do eso dos reconceitos sociais.Na oini"o do c+le0re se%ioticista Iuri Lot%an! cada sociedade cria aradig%as do )ue )uer reservar e%sua%e%#riacultural. Assi%sendo! ainda)uenar/ticasocial %uitosdosco%orta%entosecondi('esdas%ulheresdOantanhotenha%dei3adode e3istir! + costu%e dos &or%atos &iccionais de -7 reto%/-los. Pri%eira%ente essa r/tica ocorreuso0retudonasnovelaseatual%entesetornouu%ar/ticanas%iniss+riese %icross+ries.8u se,a! er%anece% co%o aradig%as e% nossa %e%#ria cultural. No 1lti%o se%in/rio internacional da 80itel! v/rios dos es)uisadores latino-a%ericanos resentes a&ir%ara% )ue a &ic("o televisual seriada! constitui! entre outros asectos! u%a &or%a de contar a nossa hist#ria! ainda )ue atrav+s dos v+us %ais a%enos da &ic("o. Co%o + not#rio!grande arte das %iniss+ries 0rasileiras te% tido co%o rotagonistas hero4nas. -ais &or%atos!,unto co% algu%as novelas! est"o! ois construindo arte da nossa identidade atrav+s de u%a vasta galeria de ersonagens &e%ininas.U%a hist#ria )ue co%e(a co% os long4)uos e nost/lgicos relatos das %ulheres dOantanho )ue nossa %e%#ria! certa%ente or ra.'es %uito v/lidas! insiste e% resgatar9.Intercom Sociedade Brasileira de Estudos Interdisciplinares da ComunicaoXXXII Congresso Brasileiro de Cincias da Comunicao Curitiba, PR 4 ade setembro de !""#BIBLI8:PA