hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. et

11
Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 181, n. 483, pp. 11-410, mai./ago. 2020. ISSN 0101 - 4366

Upload: others

Post on 23-Oct-2021

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos.Et possint sera posteritate frui.

R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 181, n. 483, pp. 11-410, mai./ago. 2020.

ISSN 0101 - 4366

Page 2: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

INSTITUTO HISTÓRICO E GEOGRÁFICO BRASILEIRO

Considerado de utilidade pública:

Estadual: Lei nº 1.068, de 14-9-1966 (Diário Oficial do Estado, parte I, de 20-9-1966)

Federal: Decreto nº 61.251, de 30 de agosto de 1967

Av. Augusto Severo, 8, Rio de Janeiro, CEP 20021-040

Fundado em 21-10-1838, em plena Regência, por 27 sócios da prestigiosa Sociedade Auxiliadora da Indústria Nacional, o IHGB originou-se de proposta anterior do marechal de campo Cunha Matos e do cônego Januário da Cunha Barbosa. Pedro II logo o tomou sob seus auspícios.

Os objetivos estatutários eram, entre outros: coligir, metodizar, publicar ou arquivar documentos, promover cursos e editar a Revista Trimestral de História e Geografia ou o Jornal do IHGB.

O Arquivo é hoje um dos melhores do Brasil, graças a sucessivas doações de papéis de estadistas e historiadores, como José Bonifácio, o marquês de Olinda, Varnhagen, Cotegipe, o conde d´Eu, o visconde de Ouro Preto, Prudente de Morais, Rodrigues Alves, Epitácio Pessoa, Manuel Barata, Wanderley Pinho, Hélio Viana e Jackson de Figueiredo, entre outros.

A Biblioteca, por compra, doações e permutas, ultrapassa de 500 mil volumes, de grande interesse para os estudos brasileiros.

A Mapoteca dispõe de cerca de 12 mil cartas geográficas, referentes, sobretudo, ao território brasileiro.

O Museu, criado em 1851 para guardar a memória de varões ilustres em máscaras mortuárias, retratos e lembranças pessoais, exibe hoje peças, como a espada de campanha de Duque de Caxias (modelo dos espadins dos cadetes do nosso Exército) ou a cadeira em que Pedro II, durante 40 anos, presidiu a 508 sessões do Instituto.

A Pinacoteca é rica, abrangendo desde a imensa tela da Coroação de Pedro II, de autoria do sócio Araújo Porto-Alegre, até a impressionante galeria de retratos (e bustos) de monarcas, nobres e personalidades da Colônia à República.

Os sócios, eméritos, titulares, honorários e correspondentes, no país e no estrangeiro, são eleitos vitaliciamente. O corpo social promove conferências, congressos e cursos, anunciados com antecedência, e realiza reuniões acadêmicas, de março a dezembro, todas as quartas--feiras. As atas são publicadas pela Revista no último número do ano.

Page 3: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

R IHGBa. 181n. 483

mai./ago.2020

Page 4: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

INSTITUTO HISTÓRICO E GEOGRÁFICO BRASILEIRODIRETORIA – (2018-2019)Presidente: Victorino Chermont de Miranda1º Vice-Presidente: Jaime Antunes da Silva2º Vice-Presidente: Affonso Arinos de Melo Franco3º Vice-Presidente: João Maurício de Araújo Pinho1º Secretária: Lucia Maria Paschoal Guimarães2º Secretária: Maria de Lourdes Viana LyraTesoureiro: Fernando Tasso Fragoso PiresOrador: Alberto da Costa e Silva

GEOGRAFIA:Armando de Senna BittencourtCybelle Moreira de IpanemaJosé Almino de AlencarMiridan Britto FalciVera Lúcia Cabana de Andrade

HISTÓRIA: Eduardo SilvaGuilherme de Andrea FrotaLucia Maria Paschoal GuimarãesMarcos Guimarães SanchesMaria de Lourdes Vianna Lyra

PATRIMÔNIO: Afonso Celso Villela de CarvalhoAntonio Izaías da Costa AbreuClaudio Moreira BentoFernando Tasso Fragoso PiresRoberto Cavalcanti de Albu-querque

ADMISSÃO DE SÓCIOS:Alberto da Costa e SilvaAlberto Venancio FilhoCarlos WehrsFernando Tasso Fragoso PiresLucia Maria Paschoal Guimarães

CIÊNCIAS SOCIAIS: Antônio Celso Alves PereiraCândido Mendes de AlmeidaJosé Murilo de CarvalhoMaria Cecília LondresMaria da Conceição de Moraes Coutinho Beltrão

ESTATUTO:Alberto Venancio FilhoAntonio Celso Alves PereiraCélio BorjaJoão Maurício A. PinhoVictorino Chermont de Miranda

COMISSÕES PERMANENTES

CONSELHO CONSULTIVOMembros nomeados: Antonio Izaias da Costa Abreu, Armando de Senna

Bittencourt, Carlos Wehrs, Célio Borja, Cybelle Moreira de Ipanema, Esther Caldas Bertoletti, Maurício Vicente Ferrei-ra Júnior e Miridan Britto Falci.

CONSELHO FISCALMembros efetivos: Alberto Venâncio Filho, Luiz Felipe de Seixas Corrêa e Ma-

rilda Correia CiribelliMembros suplentes: Marcos Guimarães Sanches, Pedro Carlos da Silva Telles e

Roberto Cavalcanti de Albuquerque

DIRETORIAS ADJUNTASArquivo: Jaime Antunes da SilvaBiblioteca: Claudio AguiarCursos: Antonio Celso Alves PereiraIconografia: Pedro K. VasquezInformática e Dissem. da Informação: Carlos Eduardo de Almeida BarataMuseu: Vera Lucia Bottrel TostesPatrimônio: Guilherme de Andrea FrotaProjetos Especiais: Mary del PrioreRelações Externas: Maria da Conceição de Moraes Coutinho BeltrãoRelações Institucionais: João Mauricio de A. PinhoCoordenação da CEPHAS: Maria de Lourdes Viana Lyra e Lucia Maria Paschoal Gui-

marães (subcoord.)Editor do Noticiário: Victorino Chermont de Miranda

Page 5: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

REVISTADO

INSTITUTO HISTÓRICOE

GEOGRÁFICO BRASILEIRO

Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos.Et possint sera posteritate frui.

R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 181, n. 483, pp. 11-410, mai./ago. 2020.

Page 6: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, ano 181, n. 483, 2020.

Indexada por/Indexed byUlrich’s International Periodicals Directory – Handbook of Latin American Studies (HLAS) – Sumários Correntes Brasileiros – Google Acadêmico - EBSCO

Correspondência:Rev. IHGB – Av. Augusto Severo, 8-10º andar – Glória – CEP: 20021-040 – Rio de Janeiro – RJ – BrasilFone/fax. (21) 2509-5107 / 2252-4430 / 2224-7338e-mail: [email protected] home page: www.ihgb.org.br© Copyright by IHGBTiragem: 300 exemplaresImpresso no Brasil – Printed in BrazilRevisora: Talita Rosetti Souza Mendes Secretária da Revista: Tupiara Machareth

Ficha catalográfica preparada pela bibliotecária Maura Macedo Corrêa e Castro – CRB7-1142

Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro. - Tomo 1, n. 1 (1839) - Rio de Janeiro: O Instituto, 1839-

v. : il. ; 23 cm

QuadrimestralISSN 0101-4366Ind.: T. 1 (1839) – n. 399 (1998) em ano 159, n. 400. – Ind.: n. 401 (1998) – 449 (2010) em n. 450

(2011)

1. Brasil – História. 2. História. 3. Geografia. I. Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro.

Page 7: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

CONSELHO EDITORIAL

António Manuel Dias Farinha – Universidade de Lisboa – Lisboa – Portugal

Arno Wehling – Universidade Veiga de Almeida – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Carlos Wehrs – Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

José Murilo de Carvalho – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Manuela Mendonça – Universidade de Lisboa – Lisboa – Portugal

Maria Beatriz Nizza da Silva – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil

COMISSÃO DA REVISTA: EDITORES

Eduardo Silva – Fundação Casa de Rui Barbosa – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Esther Caldas Bertoletti – Ministério da Cultura – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Lucia Maria Bastos Pereira das Neves – Universidade do Estado do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ-Brasil

Maria de Lourdes Viana Lyra – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Mary del Priore – Universidade Salgado de Oliveira – Niterói-RJ – Brasil

CONSELHO CONSULTIVO

Fernando Camargo – Universidade Federal de Pelotas – Pelotas-RS – Brasil

Geraldo Mártires Coelho – Universidade Federal do Pará – Belém-PA – Brasil

Guilherme Pereira das Neves – Universidade Federal Fluminense – Niterói-RJ – Brasil

José Marques – Universidade do Porto – Porto – Portugal

Junia Ferreira Furtado – Universidade Federal de Minas Gerais – Belo Horizonte-MG – Brasil

Leslie Bethell – Universidade de Oxford – Oxford – Inglaterra

Luís Cláudio Villafañe Gomes Santos – Ministério das Relações Exteriores – Brasília-DF – Brasília

Marcus Joaquim Maciel de Carvalho – Universidade Federal de Pernambuco – Recife-PE – Brasil

Maria de Fátima Sá e Mello Ferreira – ISCTE – Instituto Universitário de Lisboa – Lisboa – Portugal

Mariano Cuesta Domingo – Universidad Complutense de Madrid – Madrid – Espanha

Miridan Britto Falci – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Nestor Goulart Reis Filho – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil

Renato Pinto Venâncio – Universidade Federal de Ouro Preto – Ouro Preto-MG – Brasil

Stuart Schwartz – Universidade de Yale-Connecticut – EUA

Ulpiano Bezerra de Meneses – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil

Victor Tau Anzoategui – Universidade de Buenos Aires – Buenos Aires – Argentina

Page 8: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et
Page 9: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

SUMÁRIO SUMMARY

Carta ao Leitor 11I – ARTIGOS E ENSAIOS ARTICLES AND ESSAYS

Por que e para que comemorar os feitos do passado? 13Why and for what purpose should past achievements be celebrated?Jean Marcel Carvalho França

As relações entre Brasil e Áustria e a viagem 27 de Johann Natterer pelo BrasilRelations between Brazil and Austria and Johann Natterer’s Journey Through BrazilJéssica Uhlig Amorim Vasconcelos de Araujo

Absolutismo político e liberalismo econômico: 47 o reformismo ilustrado de José da Silva Lisboa (1800-1821)Political absolutism and economic liberalism: the illustrated reformism of José da Silva Lisboa (1800-1821)Christian Edward Cyril Lynch

Eleições na Bahia: impactos sobre a definição 75 político-administrativa do território provincial (1828-1834)Elections in Bahia: impacts on the political-administrative definition of the provincial territory (1828-1834)Nora de Cassia Gomes de Oliveira

A narrativa de viagem de Henry Walter Bates: 103 Edições, traduções e adaptações de The Naturalist on the River AmazonsThe travel narrative of Henry Walter Bates: Editions, translations and adaptations of The Naturalist on the River AmazonsAnderson Pereira Antunes Ildeu de Castro Moreira Luisa Medeiros Massarani

Page 10: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

O rescaldo da pacificação: ideias de conciliação 135 e de representação política nos primeiros anos de Caxias no Senado Imperial (1846-1848)In the aftermath of peace: Conciliation ideas and political representation in the early years of Caxias in the Imperial Senate (1846-1848)Leonardo dos Reis Gandia

Rui Barbosa e o pleito por justiça nas relações internacionais 165Rui Barbosa and the plea for justice in international relationsPaulo Emílio Vauthier Borges de Macedo Raphael Spode

Gênese do modelo austríaco de controle 205 de constitucionalidade: construção eminentemente racional voltada à proteção dos direitos fundamentais?Genesis of the austrian constitutionality control Model: an eminently rational construction aimed at protecting fundamental rights?Marcus Flávio Horta Caldeira

Vinda dos Koutakusseis para a Amazônia: 235 uma migração atípicaThe arrival of the Koutakusseis in the Amazon: an atypical migrationReiko Muto Luis E. Aragón

Paraguai, Uruguai, a II Guerra Mundial 269 e o reequilíbrio de forças no Rio da PrataParaguay, Uruguay, World War II and the rebalancing of forces in the River PlateFrancisco Fernando Monteoliva Doratioto

Resistência e derrota do Presidente 303 João Goulart, em abril de 1964, em Porto AlegreResistance and defeat of President João Goulart in april 1964 in Porto AlegreGunter Axt

Page 11: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et

II – ENTREVISTAS INTERVIEWS

Memória, história e profissionalização da Geografia 333 no Brasil: entrevistas com Pedro Pinchas GeigerMemory, history and professionalization of Geography in Brazil: interviews with Pedro Pinchas GeigerPatrícia Aranha

III – DOCUMENTOS DOCUMENTS

Percurso acadêmico de Manoel Botelho de Oliveira 355 em Coimbra (1657-1665). Documentação conservada no Arquivo da Universidade de CoimbraThe academic path of Manoel Botelho de Oliveira in Coimbra (1657-1665). Records housed in the Archive of the University of CoimbraEnrique Rodrigues-Moura

VI – RESENHAS REVIEW ESSAYS

Três historiadores, três Brasis e a apologia 397 da História: entre lições e trajetóriasLucas Cabral da Silva

• Normas de publicação 405 Guide for the authors 407