ΣΟ ΒΟΗΘΗΣΙΚΟ ΡΗΜΑ sum, fui, -,...

1

ΣΟ ΒΟΗΘΗΣΙΚΟ ΡΗΜΑ

sum, fui, -, esse

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελ. Μέλλ.

sum

es

est

sumus

estis

sunt

eram

eras

erat

eramus

eratis

erant

ero

eris

erit

erimus

eritis

erunt

fui

fuisti

fuit

fuimus

fuistis

fuerunt/-ere

fueram

fueras

fuerat

fueramus

fueratis

fuerant

fuero

fueris

fuerit

fuerimus

fueritis

fuerint

Τποτακτική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος

sim

sis

sit

simus

sitis

sint

essem

esses

esset

essemus

essetis

essent

futurus, -a, -um sim

futurus, -a, -um sis

futurus, -a, -um sit

futuri, -ae, -a simus

futuri, -ae, -a, -um sitis

futuri, -ae, -a, -um sint

fuerim

fueris

fuerit

fuerimus

fueritis

fuerint

fuissem

fuisses

fuisset

fuissemus

fuissetis

fuissent

Προστακτική

Ενεστώτας Μέλλοντας

-

es

-

-

este

- -

-

esto

esto

-

estote

sunto

Απαρέμφατο - Μετοχή

Απαρέμφατο ενεστώτα: esse

Απαρέμφατο μέλλοντα: futurum, -am, -um esse ή fore

futuros, -as, -a esse ή fore

Απαρέμφατο παρακειμένου: fuisse

Μετοχή ενεστώτα: (sens)

Μετοχή μέλλοντα: futurus, -a, -um

ουπίνο: -

Γερούνδιο: -

Αξιοπρόσεκτες παρατηρήσεις

o Αν και το ρήμα δεν διαθέτει σουπίνο, παρόλα αυτά σχηματίζει μετοχή Μέλλοντα

futurus,-a,-um (άρα και τους τύπους που προέρχονται από αυτήν)

o Το es, β΄ ενικό της Προστακτικής του Ενεστώτα του sum (μαζί με τα dico, duco, facio,

fero> dic, duc, fac, fer) είναι οι μόνοι συμφωνόληκτοι τύποι του β΄ ενικού της ενεργητικής

Προστακτικής του Ενεστώτα

o Η μετοχή του Ενεστώτα δεν απαντάται (γι’ αυτό και η ύπαρξη της ιδιόμορφης

αφαιρετικής απόλυτης) παρά μόνο στα σύνθετα absens (21) και praesens (31)

o Το ρήμα δεν διαθέτει σουπίνο και γερούνδιο.

2

ΟΙ 4 ΤΖΤΓΙΕ ΣΩΝ ΡΗΜΑΣΩΝ

amo, amavi, amatum, amare

deleo, delevi, deletum, delēre

lego, legi, lectum, legĕre

audio, audivi, auditum, audire

Παρατηρήσεις:

α) Οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων δίνονται πάντα στην ενεργητική φωνή, εκτός βέβαια των

αποθετικών.

β) Οι αρχικοί χρόνοι αποτελούνται από:

- τον Ενεστώτα, από το θέμα του οποίου σχηματίζονται και ο Παρατατικός και ο Μέλλοντας,

- τον Παρακείμενο, από το θέμα του οποίου σχηματίζονται και ο Τπερσυντέλικος και ο

υντελεσμένος Μέλλοντας,

- το Σουπίνο, από το θέμα του οποίου σχηματίζονται οι μετοχές του Μέλλοντα και του

Παρακειμένου και ό,τι προέρχεται από αυτές, όπως η Τποτακτική και το Απαρέμφατο του

ενεργητικού Μέλλοντα, η Οριστική, η Τποτακτική και τα Απαρέμφατα των παθητικών

συντελικών χρόνων

- και τέλος το Απαρέμφατο Ενεστώτα, που δηλώνει τη συζυγία του ρήματος.

γ) Οι ονοματικοί τύποι της ενεργητικής φωνής είναι: το απαρέμφατο, η μετοχή, το σουπίνο και

το γερούνδιο.

Οι ονοματικοί τύποι της παθητικής φωνής είναι: το απαρέμφατο, η μετοχή και το γερουνδιακό.

Οι ονοματικοί τύποι των αποθετικών και ημιαποθετικών ρημάτων είναι: το απαρέμφατο, η

μετοχή, το σουπίνο, το γερούνδιο και το γερουνδιακό.

3

Ενεργητική φωνή

Α΄ συζυγία

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελ.

Μέλλοντας

amo

amas

amat

amamus

amatis

amant

amabam

amabas

amabat

amabamus

amabatis

amabant

amabo

amabis

amabit

amabimus

amabitis

amabunt

amavi

amavisti

amavit

amavimus

amavistis

amaverunt/

amavere

amaveram

amaveras

amaverat

amaveramus

amaveratis

amaverant

amavero

amaveris

amaverit

amaverimus

amaveritis

amaverint



amem

ames

amet

amemus

ametis

ament

amarem

amares

amaret

amaremus

amaretis

amarent

amaturus, -a, -um sim

amaturus, -a, -um sis

amaturus, -a, -um sit

amaturi, -ae, -a simus

amaturi, -ae, -a sitis

amaturi, -ae, -a sint

amaverim

amaveris

amaverit

amaverimus

amaveritis

amaverint

amavissem

amavisses

amavisset

amavissemus

amavissetis

amavissent

Προστακτική Απαρέμφατο

Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: amare

- - Μέλλοντας: amaturum, -am, -um esse

ama amato amaturos, -as, -a esse

- amato Παρακείμενος amavisse

- -

amate amatote Μετοχή

- amanto Ενεστώτας: amans -ntis

Μέλλοντας: amaturus, -a, -um

Γερούνδιο: amandi ουπίνο: amatum

amando amatu

amandum

amando

ημείωση: Προσέχουμε τους αρχικούς χρόνους των ακόλουθων ρημάτων τα οποία ανήκουν

στην α΄συζυγία:

insto, institi, - , instare (40)

do, dedi, datum, dare (48),

όταν όμως απαντά ως σύνθετο με μονοσύλλαβη πρόθεση είναι 3ης συζυγίας

π.χ. condo, condidi, conditum, condĕre (3) = κτίζω (10)

reseco, resecui, resectum, resecare (49)

4

B΄ συζυγία

Οριστική


Μέλλοντας

deleo

deles

delet

delemus

deletis

delent

delebam

delebas

delebat

delebamus

delebatis

delebant

delebo

delebis

delebit

delebimus

delebitis

delebunt

delevi

delevisti

delevit

delevimus

delevistis

deleverunt/

delevere

deleveram

deleveras

deleverat

deleveramus

deleveratis

deleverant

delevero

deleveris

deleverit

deleverimus

deleveritis

deleverint



deleam

deleas

deleat

deleamus

deleatis

deleant

delerem

deleres

deleret

deleremus

deleretis

delerent

deleturus, -a, -um sim

deleturus, -a, -um sis

deleturus, -a, -um sit

deleturi, -ae, -a simus

deleturi, -ae, -a sitis

deleturi, -ae, -a sint

deleverim

deleveris

deleverit

deleverimus

deleveritis

deleverint

delevissem

delevisses

delevisset

delevissemus

delevissetis

delevissent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: delere

- - Μέλλοντας: deleturum, -am, -um esse

deleturos, -as, -a esse

dele deleto Παρακείμενος: delevisse

- deleto

- - Μετοχή

delete deletote Ενεστώτας: delens -ntis

- delento Μέλλοντας: deleturus, -a, -um

Γερούνδιο: delendi, delendo, delendum, delendo

ουπίνο: deletum, deletu

5

Γ΄ συζυγία

Οριστική


Μέλλοντας

lego

legis

legit

legimus

legitis

legunt

legebam

legebas

legebat

legebamus

legebatis

legebant

legam

leges

leget

legemus

legetis

legent

lēgi

legisti

legit

legimus

legistis

legerunt/ legere

legeram

legeras

legerat

legeramus

legeratis

legerant

legero

legeris

legerit

legerimus

legeritis

legerint



legam

legas

legat

legamus

legatis

legant

legerem

legeres

legeret

legeremus

legeretis

legerent

lecturus, -a, -um sim

lecturus, -a, -um sis

lecturus, -a, -um sit

lecturi, -ae, -a simus

lecturi, -ae, -a sitis

lecturi, -ae, -a sint

legerim

legeris

legerit

legerimus

legeritis

legerint

legissem

legisses

legisset

legissemus

legissetis

legissent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: legĕre

- - Μέλλοντας: lecturum, -am, -um esse

lecturos, -as, -a esse

lege legito Παρακείμενος: legisse

- legito

- - Μετοχή

legite legitote Ενεστώτας: legens -ntis

- legunto Μέλλοντας: lecturus, -a, -um

Γερούνδιο: legendi, legendo, legendum, legendo

ουπίνο: lectum, lectu

ημείωση: Από τα σύνθετα του -lego, μόνο τα perlego (45) και deligo σχηματίζουν Παρακείμενο σε -legi.

Όλα τα άλλα σε -lexi. π.χ. perlegi αλλά intellexi

6

Δ΄ συζυγία

Οριστική


Μέλλοντας

audio

audis

audit

audimus

auditis

audiunt

audiebam

audiebas

audiebat

audiebamus

audiebatis

audiebant

audiam

audies

audiet

audiemus

audietis

audient

audivi

audivisti

audivit

audivimus

audivistis

audiverunt/

audivere

audiveram

audiveras

audiverat

audiveramus

audiveratis

audiverant

audivero

audiveris

audiverit

audiverimus

audiveritis

audiverint



audiam

audias

audiat

audiamus

audiatis

audiant

audirem

audires

audiret

audiremus

audiretis

audirent

auditurus, -a, -um sim

auditurus, -a, -um sis

auditurus, -a, -um sit

audituri, -ae, -a simus

audituri, -ae, -a sitis

audituri, -ae, -a sint

audiverim

audiveris

audiverit

audiverimus

audiveritis

audiverint

audivissem

audivisses

audivisset

audivissemus

audivissetis

ausivissent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: audire

- - Μέλλοντας: auditurum, -am, -um esse

audituros, -as, -a esse

audi audito Παρακείμενος: audivisse

- audito

- - Μετοχή

audite auditote Ενεστώτας: audiens -entis

- audiunto Μέλλοντας: auditurus, -a, -um

Γερούνδιο: audiendi ουπίνο: auditum

audiendo auditu

audiendum

audiendo

7

Παθητική φωνή

Α΄ συζυγία

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελ. Μέλλοντας

amor

amaris/ -re

amatur

amamur

amamini

amantur

amabar

amabaris/ -re

amabatur

amabamur

amabamini

amabantur

amabor

amaberis/ -re

amabitur

amabimur

amabimini

amabuntur

amatus, -a, -um sum

amatus, -a, -um es

amatus, -a, -um est

amati, -ae, -a sumus

amati, -ae, -a estis

amati, -ae, -a sunt

amatus, -a, -um eram

amatus, -a, -um eras

amatus, -a, -um erat

amati, -ae, -a eramus

amati, -ae, -a eratis

amati, -ae, -a erant

amatus, -a, -um ero

amatus, -a, -um eris

amatus, -a, -um erit

amati, -ae, -a erimus

amati, -ae, -a eritis

amati, -ae, -a erunt


Ενεστώτας Παρατατικός Παρακείμενος Υπερσυντέλικος

amer

ameris/ -re

ametur

amemur

amemini

amentur

amarer

amareris/ -re

amaretur

amaremur

amaremini

amarentur

amatus, -a, -um sim

amatus, -a, -um sis

amatus, -a, -um sit

amati, -ae, -a simus

amati, -ae, -a sitis

amati, -ae, -a sint

amatus, -a, -um essem

amatus, -a, -um esses

amatus, -a, -um esset

amati, -ae, -a essemus

amati, -ae, -a essetis

amati, -ae, -a essent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: amari

- - Μέλλοντας: amatum iri

amare amator Παρακείμενος: amatum, -am, -um esse

amatos, -as, -a esse

- amator υντ. Μέλλοντας: amatum, -am, -um fore

amatos, -as, -a esse fore

- -

amamini - Μετοχή

- amantor Παρακείμενος: amatus, -a, -um

Γερουνδιακό: amandus, -a, -um

8

B΄ συζυγία

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικό

ς Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος

Συντελ.

Μέλλοντας

deleor

deleris/ -re

deletur

delemur

delemini

delentur

delebar

delebaris/ -re

delebatur

delebamur

delebamini

delebantur

delebor

deleberis/ -re

delebitur

delebimur

delebimini

delebuntur

deletus, -a, -um sum

deletus, -a, -um es

deletus, -a, -um est

deleti, -ae, -a sumus

deleti, -ae, -a estis

deleti, -ae, -a sunt

deletus, -a, -um eram

deletus, -a, -um eras

deletus, -a, -um erat

deleti, -ae, -a eramus

deleti, -ae, -a eratis

deleti, -ae, -a erant

deletus, -a, -um ero

deletus, -a, -um eris

deletus, -a, -um erit

deleti, -ae, -a erimus

deleti, -ae, -a eritis

deleti, -ae, -a erunt



delear

delearis/ -re

deleatur

deleamur

deleamini

deleantur

delerer

delereris/ -re

deleretur

deleremur

deleremini

delerentur

deletus, -a, -um sim

deletus, -a, -um sis

deletus, -a, -um sit

deleti, -ae, -a simus

deleti, -ae, -a sitis

deleti, -ae, -a sint

deletus, -a, -um essem

deletus, -a, -um esses

deletus, -a, -um esset

deleti, -ae, -a essemus

deleti, -ae, -a essetis

deleti, -ae, -a essent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: deleri

- - Μέλλοντας: deletum iri

delere deletor Παρακείμενος: deletum, -am, -um esse

deletos, -as, -a esse

- deletor υντ. Μέλλοντας: deletum, -am, -um fore

deletos, -as, -a esse fore

- -

delemini - Μετοχή

- delentor Παρακείμενος: deletus, -a, -um

Γερουνδιακό: delendus, -a, -um

9

Γ΄ συζυγία

Οριστική


Μέλλοντας

legor

legēris/ -re

legitur

legimur

legimini

leguntur

legebar

legebaris/ -re

legebatur

legebamur

legebamini

legebantur

legar

legēris/ -re

legetur

legemur

legemini

legentur

lectus, -a, -um sum

lectus, -a, -um es

lectus, -a, -um est

lecti, -ae, -a sumus

lecti, -ae, -a estis

lecti, -ae, -a sunt

lectus, -a, -um eram

lectus, -a, -um eras

lectus, -a, -um erat

lecti, -ae, -a eramus

lecti, -ae, -a eratis

lecti, -ae, -a erant

lectus, -a, -um ero

lectus, -a, -um eris

lectus, -a, -um erit

lecti, -ae, -a erimus

lecti, -ae, -a eritis

lecti, -ae, -a erunt



legar

legaris/ -re

legatur

legamur

legamini

legantur

legerer

legereris/ -re

legeretur

legeremur

legeremini

legerentur

lectus, -a, -um sim

lectus, -a, -um sis

lectus, -a, -um sit

lecti, -ae, -a simus

lecti, -ae, -a sitis

lecti, -ae, -a sint

lectus, -a, -um essem

lectus, -a, -um esses

lectus, -a, -um esset

lecti, -ae, -a essemus

lecti, -ae, -a essetis

lecti, -ae, -a essent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: legi

- - Μέλλοντας: lectum iri

legēre legitor Παρακείμενος: lectum, -am, -um esse

lectos, -as, -a esse

- legitor υντ. Μέλλοντας: lectum, -am, -um fore

lectos, -as, -a fore

- -

legimini - Μετοχή

- leguntor Παρακείμενος: lectus, -a, -um

Γερουνδιακό: legendus, -a, -um

10

Δ΄ συζυγία

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελ. Μέλλοντας

audior

audiris/ -re

auditur

audimur

audimini

audiuntur

audiebar

audiebaris/ -re

audiebatur

audiebamur

audiebamini

audiebantur

audiar

audieris/ -re

audietur

audiemur

audiemini

audientur

auditus, -a, -um sum

auditus, -a, -um es

auditus, -a, -um est

auditi, -ae, -a sumus

auditi, -ae, -a estis

auditi, -ae, -a sunt

auditus, -a, -um eram

auditus, -a, -um eras

auditus, -a, -um erat

auditi, -ae, -a eramus

auditi, -ae, -a eratis

auditi, -ae, -a erant

auditus, -a, -um ero

auditus, -a, -um eris

auditus, -a, -um erit

auditi, -ae, -a erimus

auditi, -ae, -a eritis

auditi, -ae, -a erunt



audiar

audiaris/ -re

audiatur

audiamur

audiamini

audiantur

audirer

audireris/ -re

audiretur

audiremur

audiremini

audirentur

auditus, -a, -um sim

auditus, -a, -um sis

auditus, -a, -um sit

auditi, -ae, -a simus

auditi, -ae, -a sitis

auditi, -ae, -a sint

auditus, -a, -um essem

auditus, -a, -um esses

auditus, -a, -um esset

auditi, -ae, -a essemus

auditi, -ae, -a essetis

auditi, -ae, -a essent


Ενεστώτας Μέλλοντας Ενεστώτας: audiri

- - Μέλλοντας: auditum iri

audire auditor Παρακείμενος: auditum, -am, -um esse

auditos, -as, -a esse

- auditor υντ. Μέλλοντας: auditum, -am, -um fore

auditos, -as, -a fore

- -

audimini - Μετοχή

- audiuntor Παρακείμενος: auditus, -a, -um

Γερουνδιακό: audiendus, -a, -um

11

ΑΠΟΘΕΣΙΚΑ ΡΗΜΑΣΑ

Αποθετικά λέγονται τα ρήματα που έχουν μόνο μέση (παθητική) φωνή, αλλά ενεργητική (ή

ουδέτερη) σημασία (μόνο το γερουνδιακό διατηρεί την παθητική σημασία του). Κλίνονται όπως

τα ρήματα της μέσης (παθητικής) φωνής με τη διαφορά ότι:

o από τη μέση φωνή δεν έχουν το απαρέμφατο του μέλλοντα

o από την ενεργητική φωνή έχουν:

1. υποτακτική μέλλοντα

2. απαρέμφατο μέλλοντα

3. μετοχή μέλλοντα

4. μετοχή ενεστώτα

5. σουπίνο

6. γερούνδιο

Παραθέτουμε στη συνέχεια την κλίση ενός αποθετικού ρήματος για κάθε συζυγία

12

α΄ συζυγία

tutor - tutatus sum - tutatum - tutari

Οριστική

ενεστώτα

ς

παρατατικ

ός

μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελ. μέλλοντας

tutor

tutaris/ -re

tutatur

tutamur

tutamini

tutantur

tutabar

tutabaris/ -re

tutabatur

tutabamur

tutabamini

tutabantur

tutabor

tutaberis/ -re

tutabitur

tutabimur

tutabimini

tutabuntur

tutatus, -a, -um sum

es

est

tutati, -ae, -a sumus

estis

sunt

tutatus, -a, -um eram

eras

erat

tutati, -ae, -a eramus

eratis

erant

tutatus, -a, -um ero

eris

erit

tutati, -ae, -a erimus

eritis

erunt


ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος

tuter

tuteris/ -re

tutetur

tutemur

tutemini

tutentur

tutarer

tutareris/ -re

tutaretur

tutaremur

tutaremini

tutarentur

tutaturus, -a, -um sim

sis

sit

tutaturi, -ae, -a simus

sitis

sint

tutatus, -a, -um sim

sis

sit

tutati, -ae, -a simus

sitis

sint

tutatus, -a, -um essem

esses

esset

tutati, -ae, -a essemus

essetis

essent

Προστακτική απαρέμφατα

ενεστώ μέλλον ενεστώ μέλλοντας παρακείμενος

συντελ.μέλλοντας

- -

tutare tutator tutari tutaturum, -am, -um esse tutatum, -am, -um esse tutatum, -am, -um fore

tutaturos, -as, -a esse tutatos, -as, -a esse tutatos, -as, -a fore

- tutator

- -

tutamini -

- tutantor

μετοχές

tutans (-ntis) tutaturus, -a, -um tutatus, -a, -um -

σουπίνο: tutatum -u

γερούνδιο: tutandi -ndo, -ndum, -ndo

γερουνδιακό:tutandus, -a, -um

13

β΄ συζυγία

fateor - fassus sum - fassum - fateri

Οριστική

ενεστώτας παρατατικ

ός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος

συντελ.

μέλλοντας

fateor

fateris/ -re

fatetur

fatemur

fatemini

fatentur

fatebar

fatebaris/ -re

fatebatur

fatebamur

fatebamini

fatebantur

fatebor

fateberis/-re

fatebitur

fatebimur

fatebimini

fatebuntur

fassus, -a, -um sum

es

est

fassi, -ae, -a sumus

estis

sunt

fassus, -a, -um eram

eras

erat

fassi, -ae, -a eramus

eratis

erant

fassus, -a, -um ero

eris

erit

fassi, -ae, -a erimus

eritis

erunt



fatear

fatearis/ -re

fateatur

fateamur

fateamini

fateantur

faterer

fatereris/ -re

fateretur

fateremur

fateremini

faterentur

fassurus, -a, -um sim

sis

sit

fassuri, -ae, -a simus

sitis

sint

fassus, -a, -um sim

sis

sit

fassi, -ae, -a simus

sitis

sint

fassus, -a, -um essem

esses

esset

fassi, -ae, -a essemus

essetis

essent


ενεστώ

τας

μέλλον

τας

ενεστώ

τας μέλλοντας παρακείμενος

συντελεσμένος

μέλλοντας

-

fatere

-

-

fatemini

-

-

fatetor

fatetor

-

-

fatentor

fateri fassurum, -am, -um

fassuros, -as, -a esse

fassum, -am, -um

fassos, -as, -a esse

fassum, -am, -um

fassos, -as, -a fore

μετοχές

fatens (-ntis) fassurus, -a, -um fassus, -a, -um -

σουπίνο: fassum -u

γερούνδιο: fatendi -ndo, -ndum, -ndo

γερουνδιακό: fatendus, -a, -um

14

γ΄ συζυγία sequor - secutus sum - secutum - sequi

Οριστική

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελ. μέλλοντας

sequor

sequeris/ -re

sequitur

sequimur

sequimini

sequuntur

sequebar

sequebaris/ -re

sequebatur

sequebamur

sequebamini

sequebantur

sequar

sequeris/ -re

sequetur

sequemur

sequemini

sequentur

secutus, -a, -um sum

es

est

secuti, -ae, -a sumus

estis

sunt

secutus, -a, -um eram

eras

erat

secuti, -ae, -a eramus

eratis

erant

secutus, -a, -um ero

eris

erit

secuti, -ae, -a erimus

eritis

erunt



sequar

sequaris/ -re

sequatur

sequamur

sequamini

sequantur

sequerer

sequereris/ -re

sequeretur

sequeremur

sequeremini

sequerentur

secuturus, -a, -um sim

sis

sit

secuturi, -ae, -a simus

sitis

sint

secutus, -a, -um sim

sis

sit

secuti, -ae, -a simus

sitis

sint

secutus, -a, -um essem

esses

esset

secuti, -ae, -a essemus

essetis

essent


ενεστώτα

ς μέλλοντας

ενεστ

ώτας μέλλοντας παρακείμενος


μέλλοντας

-

sequere

-

-

sequimini

-

-

sequitor

sequitor

-

-

sequuntor

sequi secuturum, -am, um

secuturos, -as, -a esse

secutum, -am, -um

secutos, -as, -a esse

secutum, -am, -um

secutos, -as, -a fore

μετοχές

sequens (-ntis) secuturus, -a, -um secutus, -a, -um -

σουπίνο: secutum -u

γερούνδιο: sequendi -ndo, -ndum, -ndo

γερουνδιακό: sequendus, -a, -um

15

δ΄ συζυγία mentior - mentitus sum - mentitum - mentiri

Οριστική

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελ.

μέλλοντας

mentior

mentiris/ -re

mentitur

mentimur

mentimini

mentiuntur

mentiebar

mentiebaris/ -re

mentiebatur

mentiebamur

mentiebamini

mentiebantur

mentiar

mentieris/ -re

mentietur

mentiemur

mentiemini

mentientur

mentitus, -a, -um sum

es

est

mentiti, -ae, -a sumus

estis

sunt

mentitus, -a, -um eram

eras

erat

mentiti, -ae, -a eramus

eratis

erant

mentitus, -a, -um

ero

eris

erit

mentiti, -ae, -a

erimus

eritis

erunt



mentiar

mentiaris/ -re

mentiatur

mentiamur

mentiamini

mentiantur

mentirer

mentireris/ -re

mentiretur

mentiremur

mentiremini

mentirentur

mentiturus, -a, -um sim

sis

sit

mentituri, -ae, -a simus

sitis

sint

mentitus, -a, -um sim

sis

sit

mentiti, -ae, -a simus

sitis

sint

mentitus, -a, -um essem

esses

esset

mentiti, -ae, -a essemus

essetis

essent


ενεστώτα

ς

μέλλοντα

ς

ενεστώ

τας μέλλοντας παρακείμενος


μέλλοντας

-

mentire

-

-

mentimini

-

-

mentitor

mentitor

-

-

mentiuntor

mentiri mentiturum, -am, -um

mentituros, -as, -a esse

mentitum, -am, -um

mentitos, -as, -a esse

mentitum, -am, -um

mentitos, -as, -a fore

μετοχές

mentiens (-ntis) mentiturus, -a, -um mentitus, -a, -um -

σουπίνο: mentitum -u

γερούνδιο: mentiendi -ndo, -ndum, -ndo

γερουνδιακό: mentiendus, -a, -um

16

Σα αποθετικά ρήματα του σχολικού εγχειριδίου

1η συζυγία

indignor - indignatus sum - indignatum - indignari (κείμ. 24)

tutor - tutatus sum - tutatum - tutari (κείμ. 25)

imitor - imitatus sum - imitatum - imitari (κείμ. 32)

admiror - admiratus sum - admiratum - admirari (κείμ. 34)

veneror - veneratus sum - veneratum - venerari (κείμ. 34)

osculor - osculatus sum - osculatum - osculari (κείμ. 34)

miror - miratus sum - miratum - mirari (κείμ. 36)

minitor - minitatus sum - minitatum - minitari (κείμ. 40)

populοr - populatus sum - populatum - populari (κείμ. 43)

adhortor - adhortatus sum - adhortatum - adhortari (κείμ. 45)

2η συζυγία

intueor - intuitus sum - intuitum - intueri (κείμ. 32)

fateor - fassus sum - fassum - fateri (κείμ. 42)

vereor - veritus sum - veritum - vereri (κείμ. 45)

3η συζυγία

sequor - secutus sum - secutum - sequi (κείμ. 21, 23, 42)

morior - mortuus sum - mortuum - mori (μετ. μέλλ. moriturus) (κείμ. 23, 38, 43) (ανήκει στα 15 σε

–io της γ΄συζυγίας)

egredior - egressus sum - egressum - egredi (κείμ. 23) (ανήκει στα 15 σε -io της γ΄συζυγίας)

nascor - natus sum - natum - nasci (μετ. μέλλ. nasciturus) (κείμ. 27, 31, 42)

congredior - congressus sum - congressum - congredi (κείμ. 31) (ανήκει στα 15 σε -io της γ΄συζ.)

utor - usus sum - usum - uti (κείμ. 36, 41)

obsequor - obsecutus sum - obsecutum - obsequi (κείμ. 37)

loquor - locutus sum - locutum - loqui (κείμ. 41)

consequor - consecutus sum - consecutum - consequi (κείμ. 41, 46)

ingredior - ingressus sum - ingressum - ingredi (κείμ. 43) (ανήκει στα 15 σε -io της γ΄συζυγίας)

patior - passus sum - passum - pati (κείμ. 43) (ανήκει στα 15 σε -io της γ΄συζυγίας)

conloquor - conlocutus sum - conlocutum - conloqui (κείμ. 48)

elabor - elapsus sum - elapsum - elabi (κείμ. 49)

revertor - reversus sum - reversum - reverti (κείμ. 21, 31, 34, 48)

Το ρήμα κλίνεται και ως ημιαποθετικό: revertor - reverti - reversum - reverti

4η συζυγία

mentior - mentitus sum - mentitum - mentiri (κείμ. 24)

orior - ortus sum - ortum - oriri (μτχ. μέλλ. oriturus) (κείμ. 48) Το ρήμα έχει και τύπους από την

3η συζυγία

molior - molitus sum - molitum - moliri (κείμ. 49)

experior - expertus sum - expertum - experiri (κείμ. 49)

17

ΗΜΙΑΠΟΘΕΣΙΚΑ ΡΗΜΑΣΑ

Ημιαποθετικά λέγονται τα ρήματα που σχηματίζουν κάποιους χρόνους κατά την ενεργητική

φωνή και κάποιους χρόνους κατά την παθητική. Τα ρήματα αυτά χωρίζονται σε δυο

κατηγορίες:

Τα ρήματα:

audeo - ausus sum - ausum - audēre2 (= τολμώ)

soleo - solitus sum - solitum - solēre2 (= συνηθίζω)

confido - confisus sum - confisum - confidere3 (= εμπιστεύομαι)

σχηματίζουν τον ενεστώτα, τον παρατατικό και τον μέλλοντα κατά την ενεργητική

φωνή, ενώ τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσμένο μέλλοντα κατά

την παθητική.

Τα ρήματα: devertor - deverti - deversum - deverti3 (= καταλύω)

revertor - reverti - reversum - reverti3 (= επιστρέφω)

σχηματίζουν τον ενεστώτα, τον παρατατικό και τον μέλλοντα κατά την παθητική φωνή,

ενώ τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσμένο μέλλοντα κατά την

ενεργητική.

Σημαντικές επισημάνσεις

o Σο devertor κλίνεται και ως ενεργητικό ρήμα:

deverto - deverti - deversum - devertĕre

o Σο revertor κλίνεται και ως αποθετικό ρήμα:

revertor - reversus sum - reversum - reverti

o Σα ημιαποθετικά ρήματα σχηματίζουν απαρέμφατο μέλλοντα ενεργητικής φωνής

18

Κλίση του audeo

Οριστική

ενεστώ

τας

παρατατι

κός

μέλλοντα

ς παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελμέλλ.

audeo

audes

audet

audemus

audetis

audent

audebam

audebas

audebat

audebamus

audebatis

audebant

audebo

audebis

audebit

audebimus

audebitis

audebunt

ausus, -a, -um sum

es

est

ausi, -ae, -a sumus

estis

sunt

ausus, -a, -um eram

eras

erat

ausi, -ae, -a eramus

eratis

erant

ausus, -a, -um ero

eris

erit

ausi, -ae, -a erimus

eritis

erunt



audeam

audeas

audeat

audeamus

audeatis

audeant

auderem

auderes

auderet

auderemus

auderetis

auderent

ausurus, -a, -um sim

sis

sit

ausuri, -ae, -a simus

sitis

sint

ausus, -a, -um sim

sis

sit

ausi, -ae, -a simus

sitis

sint

ausus, -a, -um essem

esses

esset

ausi, -ae, -a essemus

essetis

essent


ενεστ

ώτας

μέλλον

τας

ενεστώτ

ας μέλλοντας παρακείμενος


μέλλοντας

-

aude

-

-

audete

-

-

audeto

audeto

-

audetote

audento

audēre ausurum, -am, -um

-os, -as, -a esse

ausum, -am, -um

-os, -as, -a esse

ausum, -am, -um

-os, -as, -a fore

μετοχές

audens (-ntis) ausurus, -a, -um ausus, -a, -um -

σουπίνο: ausum -ausu

γερούνδιο: audendi -ndo, -ndum, -ndo

γερουνδιακό: audendus, -nda, -ndum

19

Κλίση του revertor (ως ημιαποθετικού)

Οριστική

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλ. συντελ. Μέλλ.

revertor

reverteris/ -re

revertitur

revertimur

revertimini

revertuntur

revertebar

revertebaris/ -re

revertebatur

revertebamur

revertebamini

revertebantur

revertar

reverteris/ -re

revertetur

revertemur

revertemini

revertentur

reverti

revertisti

revertit

revertimus

revertistis

reverterunt/ -e re

reverteram

reverteras

reverterat

reverteramus

reverteratis

reverterant

revertero

reverteris

reverterit

reverterimus

reverteritis

reverterint



revertar

revertaris/ -re

revertatur

revertamur

revertamini

revertantur

reverterer

revertereris/ -re

reverteretur

reverteremur

reverteremini

reverterent ur

reversurus, -a, -um sim

sis

sit

reversuri, -ae, -a simus

sitis

sint

reverterim

reverteris

reverterit

reverterimus

reverteritis

reverterint

revertissem

revertisses

revertisset

revertissemus

revertissetis

revertissent

-

απαρέμφατα

ενεστώτας μέλλοντας παρακείμενος συντ. μέλλοντας

reverti reversurum, -am, -um

-os, -as, -a esse revertisse -

μετοχές

revertens (-ntis) reversurus, -a, -um reversus, -a, -um -

σουπίνο: reversum - reversu

γερούνδιο: revertendi -ndo, -ndum, -ndo

γερουνδιακό: revertendus, -nda, -ndum

ημείωση: το ρήμα κλίνεται και ως αποθετικό

20

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΣΑ

Μερικά ρήματα παρουσιάζουν ανωμαλίες στην κλίση τους και δεν μπορούν να ενταχθούν σε

καμιά συζυγία. Τα ρήματα αυτής της κατηγορίας που συναντάμε στο σχολικό βιβλίο είναι τα

εξής: 1) possum, 2) eo, 3) fero, 4) fio, 5) volo, nolo, malo, 6) nequeo. Την κλίση των ρημάτων αυτών

παρουσιάζουμε στη συνέχεια.

1. possum (= μπορώ)

possum (pos- μπροστά από σύμφωνο , pot- μπροστά από φωνήεν) - potui - posse.

οριστική

ενεστώτας παρατατ. μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελ. Μέλ.

possum

potes

potest

possumus

potestis

possunt

poteram

poteras

poterat

poteramus

poteratis

poterant

potero

poteris

poterit

poterimus

poteritis

poterunt

potui

potuisti

potuit

potuimus

potuistis

potuerunt

potueram

potueras

potuerat

potueramus

potueratis

potuerant

potuero

potueris

potuerit

potuerimus

potueritis

potuerint

υποτακτική

possim

possis

possit

possimus

possitis

possint

possem

posses

posset

possemus

possetis

possent

potuerim

potueris

potuerit

potuerimus

potueritis

potuerint

potuissem

potuisses

potuisset

potuissemus

potuissetis

potuissent

Απαρέμφατο ενεστώτα: posse

Απαρέμφατο παρακειμένου: potuisse

Μετοχή ενεστώτα: potens (γεν. potentis) (χρησιμοποιείται μόνο ως επίθετο = δυνατός)

Το ρήμα δεν έχει προστακτική, σουπίνο και γερούνδιο.

21

2. eo (= πορεύομαι)

Το ρήμα eo -(ivi) ii -itum -ire έχει δύο ρηματικά θέματα:

α) i μπροστά από σύμφωνο ή i,

β) e μπροστά από τα φωνήεντα a, o, u

Κλίνεται όπως τα ρήματα της δ΄ συζυγίας αλλά διαφέρει στον παρατατικό και τον

μέλλοντα της οριστικής (ibam και ibo αντίστοιχα)

Οριστική

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελεσμένος

μέλλοντας

eo

is

it

imus

itis

eunt

ibam

ibas

ibat

ibamus

ibatis

ibant

ibo

ibis

ibit

ibimus

ibitis

ibunt

(ivi) ii

isti

iit

iimus

istis

ierunt/iere

ieram

ieras

ierat

ieramus

ieratis

ierant

iero

ieris

ierit

ierimus

ieritis

ierint


eam

eas

eat

eamus

eatis

eant

irem

ires

iret

iremus

iretis

irent

iturus, -a, -um sim

iturus, -a, -um sis

iturus, -a, -um sit

ituri, -ae, -a simus

ituri, -ae, -a sitis

ituri, -ae, -a sint

ierim

ieris

ierit

ierimus

ieritis

ierint

issem

isses

isset

issemus

issetis

issent

προστακτική

-

i

-

-

ite

-

-

ito

ito

-

itote

eunto

Απαρέμφατο ενεστώτα: ire

Απαρέμφατο μέλλοντα: iturum, -am, -um esse

ituros, -as, -a esse

Μετοχή ενεστώτα: iens (γεν. euntis)

Μετοχή μέλλοντα: iturus, -a, -um

Απαρέμφατο παρακειμένου: isse

ουπίνο: itum - itu

Γερούνδιο: eundi, eundo, eundum, eundo

Από την παθητική φωνή εύχρηστο είναι το γ΄ ενικό πρόσωπο όλων των χρόνων ως απρόσωπο

και το απαρέμφατο του ενεστώτα iri.

22

3. fero (= φέρω)

Το ρήμα fero, tuli, latum, ferre κλίνεται σύμφωνα με την γ΄συζυγία.

Όμως οι τύποι που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα (fer) συγκόπτουν

α) το συνδετικό φωνήεν i μπροστά από το s και το t

β) το συνδετικό φωνήεν ĕ μπροστά από τo r. (Δεν αποβάλλεται το ē ως μακρόχρονο στο β΄

ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της μέσης φωνής: ferēris)

ενεργητική φωνή μέση φωνή

οριστική

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας

fero

fers

fert

ferimus

fertis

ferunt

ferebam

ferebas

ferebat

ferebamus

ferebatis

ferebant

feram

feres

feret

feremus

feretis

ferent

feror

ferris

fertur

ferimur

ferimini

feruntur

ferebar

ferebaris

ferebatur

ferebamur

ferebamini

ferebantur

ferar

ferēris

feretur

feremur

feremini

ferentur


feram

feras

ferat

feramus

feratis

ferant

ferrem

ferres

ferret

ferremus

ferretis

ferrent

laturus, -a, -um sim

laturus, -a, -um sis

laturus, -a, -um sit

laturi, -a, -a simus

laturi, -a, -a sitis

laturi, -a, -a sint

ferar

feraris

feratur

feramur

feramini

ferantur

ferrer

ferreris

ferretur

ferremur

ferremini

ferrentur


-

fer*

-

-

ferte

-

-

ferto

ferto

-

fertote

ferunto

-

ferre

-

-

ferimini

-

-

fertor

fertor

-

-

feruntor

Απαρέμφατο ενεστώτα: ferre ferri (κατ’ αναλογία με το

απαρέμφατο της ενεργητικής

φωνής)

Απαρέμφατο μέλλοντα: laturum, -am, -um esse

laturos, -as, -a esse

Μετοχή ενεστώτα: ferens (γεν. ferentis)

Μετοχή μέλλοντα: laturus, -a, -um

Γερούνδιο: ferendi, ferendo, ferendum, ferendo Γερουνδιακό: ferendus, -a, -um

*β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα χωρίς e, όπως συμβαίνει και με τα ρήματα dico, duco και

facio (δες τα 15 της γ΄ συζυγίας σε -io)

΄Ολοι οι υπόλοιποι τύποι του ρήματος σχηματίζονται ομαλά.

23

4. fio (= γίνομαι)

Το ρήμα fio - factus sum - fieri σχηματίζει ομαλά τους συντελικούς χρόνους με τη μετοχή factus

του ρήματος facio (factus sum, factus eram, factus ero). Άλλωστε το ρήμα fio λειτουργεί ως

παθητικό του facio.

ΠΡΟΟΧΗ: Όταν το facio είναι σύνθετο σχηματίζει κανονικά την παθητική φωνή

π.χ. afficio - afficior, interficio - interficior

Οι τύποι που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα κλίνονται σύμφωνα με τη δ΄ συζυγία

πλην της υποτακτικής του παρατατικού και του απαρεμφάτου του ενεστώτα.

οριστική

ενεσ

τώτα

ς

παρατα

τικός

μέλλο

ντας παρακείμενος υπερσυντέλικος


μέλλοντας

fio

fis

fit

fimus

fitis

fiunt

fiebam

fiebas

fiebat

fiebamus

fiebatis

fiebant

fiam

fies

fiet

fiemus

fietis

fient

factus, -a, -um sum

factus, -a, -um es

factus, -a, -um est

facti, -ae, -a sumus

facti, -ae, -a estis

facti, -ae, -a sunt

factus, -a, -um eram

factus, -a, -um eras

factus, -a, -um erat

facti, -ae, -a eramus

facti, -ae, -a eratis

facti, -ae, -a erant

factus, -a, -um ero

factus, -a, -um eris

factus, -a, -um erit

facti, -ae, -a erimus

facti, -ae, -a eritis

facti, -ae, -a erunt


fiam

fias

fiat

fiamus

fiatis

fiant

fierem

fieres

fieret

fieremus

fieretis

fierent

factus, -a, -um sim

factus, -a, -um sis

factus, -a, -um sit

facti, -ae, -a simus

facti, -ae, -a sitis

facti, -ae, -a sint

factus, -a, -um essem

factus, -a, -um esses

factus, -a, -um esset

facti, -ae, -a essemus

facti, -ae, -a essetis

facti, -ae, -a essent


-

fi

-

-

fite

-

Απαρέμφατα Μετοχή παρακειμένου:

ενεστώτα: fieri factus, -a, -um

μέλλοντα: factum uri Γερουνδιακό: faciendus, -a, -um

παρακειμένου: factum, -am, -um esse

factos, -as, -a esse

συντελεσμένου μέλλοντα: factum, -am, -um fore

factos, -as, -a fore

24

5. volo, nolo, malo

Τα ρήματα volo (= θέλω), nolo (non volo = δεν θέλω) και malo (magis volo = προτιμώ) κλίνονται

με παραπλήσιο τρόπο.

οριστική

ενεστώτας παρατατικός

volo

vis

vult

volumus

vultis

volunt

nolo

non vis

non vult

nolumus

non vultis

nolunt

malo

mavis

mavult

malumus

mavultis

malunt

volebam

volebas

volebat

volebamus

volebatis

volebant

nolebam

nolebas

nolebat

nolebamus

nolebatis

nolebant

malebam

malebas

malebat

malebamus

malebatis

malebant

μέλλοντας παρακείμενος

volam

voles

volet

volemus

voletis

volent

nolam

noles

nolet

nolemus

noletis

nolent

malam

males

malet

malemus

maletis

malent

volui

voluisti

voluit

voluimus

voluistis

voluerunt

nolui

noluisti

noluit

noluimus

noluistis

noluerunt

malui

maluisti

maluit

maluimus

maluistis

maluerunt

υπερσυντέλικος συντελεσμένος μέλλοντας

volueram

volueras

voluerat

volueramus

volueratis

voluerant

nolueram

nolueras

noluerat

nolueramus

nolueratis

noluerant

malueram

malueras

maluerat

malueramus

malueratis

maluerant

voluero

volueris

voluerit

voluerimus

volueritis

voluerint

noluero

nolueris

noluerit

noluerimus

nouleritis

noluerint

maluero

malueris

maluerit

maluerimus

malueritis

maluerint


ενεστώτας παρατατικός

velim

velis

velit

velimus

velitis

velint

nolim

nolis

nolit

nolimus

nolitis

nolint

malim

malis

malit

malimus

malitis

malint

vellem

velles

vellet

vellemus

velletis

vellent

nollem

nolles

nollet

nollemus

nolletis

nollent

mallem

malles

mallet

mallemus

malletis

mallent

25

Σα ρήματα δεν έχουν υποτακτική μέλλοντα

παρακείμενος υπερσυντέλικος

voluerim

volueris

voluerit

voluerimus

volueritis

voluerint

noluerim

nolueris

noluerit

noluerimus

nolueritis

noluerint

maluerim

malueris

maluerit

maluerimus

malueritis

maluerint

voluissem

voluisses

voluisset

voluissemus

voluissetis

voluissent

noluissem

noluisses

noluisset

noluissemus

noluissetis

noluissent

maluissem

maluisses

maluisset

maluissemus

maluissetis

maluissent


ενεστώτας μέλλοντας

-

noli

-

-

nolite

-

-

nolito

nolito

-

nolitote

nolunto

Τα volo και

malo δεν

έχουν


Απαρέμφατα Μετοχές

ενεστώτα: velle, nolle, malle

παρακειμένου: voluisse, noluisse, maluisse

ενεστώτα: (volens),(nolens). Το malo δεν

έχει μετοχή. Αλλά και τα volens και nolens

αντικαθίστανται συνήθως από τη μετοχή

cupiens το πρώτο και το επίθετο invitus το

δεύτερο

Άλλοι τύποι των ρημάτων αυτών δεν είναι εύχρηστοι

26

6. nequeo

Το ρήμα nequeo, nequivi, nequire (= δεν μπορώ) κλίνεται όπως το eo, όμως λίγοι τύποι είναι

εύχρηστοι. Πρακτικά, μπορούμε να πούμε ότι όποιος τύπος ζητηθεί θα σχηματίζεται όπως ο

αντίστοιχος του eo.

οριστική

ενεστώτας παρατατ

ικός μέλλοντας

παρακείμεν

ος

υπερσυντέλ

ικος

συντελεσμέ

νος

μέλλοντας

nequeo

(nequis)

nequit

(nequimus)

nequitis

nequeunt

nequibam

-

nequibat

-

-

nequibant

(nequibo)

-

-

-

-

(nequibunt)

(nequivi)

nequisti

nequi(v)it

-

-

nequiverunt

-

-

nequi(v)erat

-

-

nequi(v)erant

nequi(v)ero

-

nequiverit

-

-

-


nequeam

nequeas

nequeat

nequeamus

(nequeatis)

nequeant

(nequirem)

(nequires)

(nequiret)

(nequiremus)

-

(nequirent)

-

-

nequiverit

-

-

nequiverint

-

-

nequi(vi)sset

-

-

nequi(vi)ssent

Απαρέμφατο ενεστώτα: nequire

Απαρέμφατο παρακειμένου: nequi(vi)sse

Μετοχή ενεστώτα: nequiens - nequeuntis

ΡΗΜΑΣΑ ΜΕ ΚΑΠΟΙΕ ΑΝΩΜΑΛΙΕ

Α. Διαφορετικός σχηματισμός της μετοχής του μέλλοντα

Συναντώνται στα κείμενα επτά ρήματα που σχηματίζουν διαφορετικά τη μετοχή του

μέλλοντα:

morior

nascor

orior

pario

reseco

insto

ruo

mortuus sum

natus sum

ortus sum

peperi

resecui

institi

rui

mortuum

natum

ortum

partum

resectum

-

rutum

mori (αποθετικό)

nasci (αποθετικό)

oriri (αποθετικό)

parere

resecare

instare

ruere

μετοχή μέλλ.: moriturus

μετοχή μέλλ.: nasciturus

μετοχή μέλλ.: oriturus

μετοχή μέλλ.: pariturus

μετοχή μέλλ.: resecaturus

μετοχή μέλλ.: instaturus

μετοχή μέλλ.: ruiturus

27

Β. Σο ρήμα scio

Του ρήματος scio δεν συναντώνται τύποι προστακτικής ενεστώτα sci - scite. Στη θέση τους

χρησιμοποιούνται οι αντίστοιχοι τύποι της προστακτικής του μέλλοντα scito, scitote.

Γ. Σο ρήμα cerno

Η μετοχή παρακειμένου του ρήματος cerno, crevi, cretum, cernere δεν είναι εύχρηστη.

Αναπληρώνεται από τη μετοχή παρακειμένου conspectus του ρήματος conspicio. Από την ίδια

μετοχή σχηματίζονται και οι συντελικοί χρόνοι της μέσης φωνής του ρήματος (conspectus

sum, conspectus eram, conspectus ero).

ΣΑ 15 ΡΗΜΑΣΑ ΣΗ Γ' ΤΖΤΓΙΑ Ε -io

Δεκαπέντε ρήματα της γ΄ συζυγίας λήγουν σε – io, όπως τα ρήματα της δ΄ συζυγίας.

Επισημαίνουμε με έντονη γραφή τα 11 από αυτά, τα οποία συναντάμε (είτε απλά, είτε

σύνθετα) στο σχολικό βιβλίο.

1) capio cepi captum capĕre = λαμβάνω

2) cupio cupivi cupitum cupĕre = επιθυμώ

3) facio feci factum facĕre = κάνω

4) fugio fugi (fugitum) fugĕre = φεύγω

5) iacio ieci iactum iacĕre = ρίχνω

6) pario peperi partum parĕre = γεννώ

7) rapio rapui raptum rapĕre = αρπάζω

8) specio spexi spectum specĕre = παρατηρώ

9) fodio fodi fossum fodĕre = σκάζω

10) lacio (elicui) (elicitum) lacĕre = σύρω

11) quatio (quassi) quassum quatĕre = σείω

12) sapio (sapivi ή sapii) = έχω γεύση

και τα 3 αποθετικά

13) gradior gressus sum gressum gradi = βαδίζω

14) morior mortuus sum mortuum mori = πεθαίνω

15) patior passus sum passum pati = πάσχω

Πάντοτε σύνθετα συναντώνται τα iacio (obicio, abicio), rapio (praeripio) και gradior (ingredior,

egredior, congredior)

Τα ρήματα αυτά κλίνονται όπως τα άλλα ρήματα της γ΄ συζυγίας (το lego), όμως ο

χαρακτήρας –i του ενεστωτικού θέματος αποβάλλεται, όταν ακολουθεί άλλο i, ĕr, ή τελικό e.

Δεν αποβάλλεται το i στο β΄ ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της μέσης φωνής (επειδή το e είναι

μακρό).

28

Σο ρήμα capio

Ενεργητική φωνή

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

capio

capis (capi-is)

capit (capi-it)

capimus (capi-imus)

capitis (capi-itis)

capiunt

capiebam

capiebas

capiebat

capiebamus

capiebatis

capiebant

capiam

capies

capiet

capiemus

capietis

capient


capiam

capias

capiat

capiamus

capiatis

capiant caperem (capi-erem)

caperem (capi- erem)

caperes (capi-eres)

caperet (capi-eret)

caperemus (capi-eremus)

caperetis (capi-eretis)

caperent (capi-erent) capturus, -a, -um sim

capturus, -a, -um sim

capturus, -a, -um sis

capturus, -a, -um sit

capturi, -ae, -a simus

capturi, -ae, -a sitis

capturi, -ae, -a sint


-

cape (capi-e)

-

-

capite (capi-ite)

-

-

-

capito (capi-ito)

capito (capi-ito)

-

capitote (capi-itote)

capiunto

Απαρέμφατο Ενεστώτα: capere (capi-ere)

Απαρέμφατο Μέλλοντα: capturum, -am, -um esse

capturos, -as, -a esse

Μετοχή Ενεστώτα: capiens (γεν. capientis)

Μετοχή Μέλλοντα: capturus, captura, capturum

ουπίνο: captum, captu

Γερούνδιο: capiendi, capiendo, capiendum, capiendo

29

Παθητική φωνή

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

capior

caperis (capi-eris)

capitur (capi-itur)

capimur (capi-imur)

capimini (capi-imini)

capiuntur

capiebar

capiebaris

capiebatur

capiebamur

capiebamini

capiebantur

capiar

capieris

capietur

capiemur

capiemini

capientur


capiar

capiaris

capiatur

capiamur

capiamini

capiantur

caperer (capi-erer)

capereris (capi-ereris)

caperetur (capi-eretur)

caperemur (capi-eremur)

caperemini (capi-eremini)

caperentur (capi-erentur)


-

capere (capi-ere)

-

-

capimini (capi-imini)

-

-

capitor (capi-itor)

capitor (capi-itor)

-

-

capiuntor

Απαρέμφατο Ενεστώτα: capi (capi-i)

Γερουνδιακό: capiendus, capienda, capiendum

Επισημάνσεις:

1. Σο ρήμα facio δεν σχηματίζει παθητικό τύπο facior. τη θέση του, ως παθητικός

τύπος, χρησιμοποιείται το ρήμα fio. Όλα όμως τα σύνθετα του facio που συναντάμε στα κείμενα

σχηματίζουν κανονικά τον παθητικό τύπο. (π.χ. interficio - interficior, afficio – afficior)

2. Σο ρήμα facio, όπως και τα ρήματα dico, duco και fero σχηματίζουν το β΄ ενικό

πρόσωπο της προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα χωρίς την κατάληξη –e

dic, duc, fac, fer.

Σα σύνθετα όμως του facio που συναντάμε στα κείμενα σχηματίζουν το β΄ ενικό πρόσωπο της

προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα κανονικά, με την κατάληξη –e. Έτσι έχουμε

edico → edic

produco → produc

refero → refer

αλλά interficio → interfice

30

ΣΑ ΕΛΛΕΙΠΣΙΚΑ ΡΗΜΑΣΑ

1) memini

Το ρήμα memini - meminisse (= θυμάμαι) είναι παρακείμενος χωρίς ενεστώτα. Έχει σημασία

ενεστώτα. Κλίνεται ομαλά σε όλους τους τύπους του παρακειμένου, του υπερσυντελίκου (με

σημασία παρατατικού) και του συντελεσμένου μέλλοντα (με σημασία απλού μέλλοντα). Το

ρήμα έχει και δυο τύπους προστακτικής που έχουν επίσης σημασία ενεστώτα.

οριστική

παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελεσμένος μέλλοντας

memini

meministi

meminit

meminimus

meministis

meminerunt/ere

memineram

memineras

meminerat

memineramus

memineratis

meminerant

meminero

memineris

meminerit

meminerimus

memineritis

meminerint



meminerim

memineris

meminerit

meminerimus

memineritis

meminerint

meminissem

meminisses

meminisset

meminissemus

meminissetis

meminissent

Απαρέμφατο παρακειμένου : meminisse

Προστακτική (με σημασία ενεστώτα)

β΄εν. memento

β΄πλ. mementote

31

2) coepi

Το ρήμα coepi - coepisse (= άρχισα) είναι παρακείμενος χωρίς ενεστώτα. Κλίνεται ομαλά σε

όλους τους τύπους του παρακειμένου, του υπερσυντελίκου και του συντελεσμένου μέλλοντα .

Το ρήμα έχει ακόμη απαρέμφατο και μετοχή ενεργητικού μέλλοντα και μετοχή παθητικού

παρακειμένου.

οριστική

παρακείμενος υπερσυντέλικος συντελεσμένος

μέλλοντας

coepi

coepisti

coepit

coepimus

coepistis

coeperunt/ere

coeperam

coeperas

coeperat

coeperamus

coeperatis

coeperant

coepero

coeperis

coeperit

coeperimus

coeperitis

coeperint



coeperim

coeperis

coeperit

coeperimus

coeperitis

coeperint

coepissem

coepisses

coepisset

coepissemus

coepissetis

coepissent

Απαρέμφατα μέλλοντα: coepturum, -am, -um esse

coepturos, -as, -a esse

παρακειμένου: coepisse

μετοχές μέλλοντα: coepturus, -a, -um

παρακειμένου: coeptus, -a, -um

ημείωση: Οι χρόνοι του ρήματος coepi που λείπουν αναπληρώνονται από

τους αντίστοιχους χρόνους του ρήματος incipio-incepi-inceptum-incipere ( = αρχίζω)

3) aio

Το ρήμα aio (λέγω, αρχ. ελλην. ἠμί) είναι εύχρηστο μόνο στους εξής τύπους:

οριστική


ενεστώτας

προστακτι

κή

ενεστώτας

μετοχή

ενεστώτ

ας ενεστώτας παρατατικ

ός

παρακείμεν

ος

aio

ais

ait

-

-

aiunt

aiebam

aiebas

aiebat

aiebamus

aiebatis

aiebant

-

-

ait

-

-

-

-

aias

aiat

-

-

aiant

-

(ai)

-

-

-

-

aiens

32

4) inquam

Το ρήμα inquam ( = φημί) χρησιμοποιείται μόνο παρενθετικά μέσα σε ευθύ λόγο. Είναι εύχρηστο

μόνο στους εξής τύπους.

οριστική προστακτική

μετοχή

ενεστώτας ενεστώτας

παρατα

τικός

μέλλο

ντας

παρακείμε

νος

ενεστώ

τας μέλλοντας

inquam

inquis

inquit

(inquimus)

(inquitis)

inquiunt

-

-

inquiebat

-

-

-

-

inquies

inquiet

-

-

-

(inquii)

inquisti

inquit

(inquimus)

-

-

-

(inque)

-

-

-

-

-

(inquito)

-

-

-

-

inquiens

5) quaeso

Πλήν του τύπου quaeso ( = παρακαλώ) εύχρηστος είναι και ο τύπος quaesumus ( α΄ πληθ. =

παρακαλούμε). Οι τύποι αυτοί χρησιμοποιούνται παρενθετικά μετά από προστακτική για να

μετριαστεί η έννοια της προσταγής.

6) ave

Συναντώνται μόνοι 3 τύποι προστακτικής: ave *ή have+ ( = χαίρε) - avete, aveto και ένας τύπος

απαρεμφάτου: avēre.

ΑΠΡΟΩΠΑ ΡΗΜΑΣΑ (Verba impersonalia)

Απρόσωπα ρήματα, που είναι δηλαδή εύχρηστα μόνο στο γ΄ ενικό πρόσωπο, οριστικής και

υποτακτικής, και στο απαρέμφατο όλων των χρόνων είναι:

1. αρκετά ρήματα της β΄ συζυγίας (κυρίως απρόσωπα, δηλ. παίρνουν υποκείμενο απαρέμφατο),

όπως τα:

decet, decuit, - , decēre (46)

libet, libuit/ libitum est, - , libēre

licet, licuit/ licitum est, - , licēre

oportet, oportuit, - , oportēre

pudet (me), puduit/ puditum est, - , pudēre

paenitet (me), paenituit, - , paenitēre (27)

Κοντά στα απρόσωπα ρήματα miseret λυπάμαι, paenitet μετανιώνω, pudet ντρέπομαι, piget με

ενοχλεί και taedet απεχθάνομαι έχουμε μια αιτιατική του προσώπου που λυπάται, μετανιώνει

κ.τ.λ. και μια γενική του πράγματος για το οποίο αισθάνεται κανείς λύπη, μετάνοια...

π.χ.

me paenitet verborum meorum = μετανιώνω για τα λόγια μου.

Αντί της γενικής αυτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί απαρέμφατο ή ουδέτερο αντωνυμίας ως

υποκείμενο (σχολικό εγχειρίδιο, σ. 60):

π.χ.

neque id me sane paenitet = ούτε βέβαια μετανιώνω γι’ αυτό (27): id: υποκείμενο (προσωπική

σύνταξη), me: αιτιατική του προσώπου που μετανιώνει

33

2. Ως απρόσωπα, επίσης, μπορούν να λειτουργήσουν:

α. Ρήματα αμετάβατα παθητικής φωνής, με ουδέτερη ή ενεργητική διάθεση, σε γ΄ ενικό

πρόσωπο όπως:

(vivo = ζω) vivitur = ζει κάποιος

(curro = τρέχω) curritur = γίνεται δρόμος, τρέχουν

(eo = πηγαίνω) itur = γίνεται πορεία

(canto = τραγουδώ) cantatur = τραγουδιέται

β. Ρήματα προσωπικά μεταβατικά που, σε ιδιαίτερο γλωσσικό περιβάλλον, χρησιμοποιούνται

ως απρόσωπα:

(accido = προσπίπτω) accidit = συμβαίνει (12)

(consto = αποτελούμαι) constat = είναι αποδεκτό (ομολογείται)

(expedio = απελευθερώνω) expedit = ωφελεί, συμφέρει

(intersum = βρίσκομαι ανάμεσα) interest = ενδιαφέρει (29). Κοντά στο απρόσωπο interest

βρίσκεται μία γενική που δηλώνει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο. Το τι ενδιαφέρει κάποιον

εκφράζεται με απαρέμφατο ή ουσιαστική πρόταση ως υποκείμενο:

π.χ. Caesaris multum interfuit corvum emere(29) = τον Καίσαρα πολύ τον ενδιέφερε να

αγοράσει το κοράκι (interfuit: ρήμα απρόσωπο, emere: υποκείμενο του απροσώπου ρ., τελικό

απαρέμφατο, Caesaris: γενική του ενδιαφερομένου προσώπου, από την οποία παίρνουμε σε

αιτιατική (λόγω απρόσωπης σύνταξης) το ενν. Caesarem ως υποκείμενο του απαρεμφάτου

(ετεροπροσωπία).

(succuro) succurrit = (μου) έρχεται στο μυαλό (43): cur tibi non succurrit? Στην κύρια ευθεία

ερώτηση μερικής άγνοιας το ρ. non succurrit είναι απρόσωπο, tibi δοτική προσωπική στο

απρόσωπο ρήμα, υποκείμενο δεν υπάρχει γιατί ακολουθεί ευθύς λόγος

(intellego) intellegitur = γίνεται κατανοητό (44): tum intellegitur quam fuerint inopes amicorum:

intellegitur ρήμα απρόσωπο με υποκείμενο τη δευτερεύουσα ονοματική πλάγια

ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας (quam fuerint inopes amicorum)

(fio) fit = συμβαίνει (46): ex quo fit, ut laudandus is sit: fit ρήμα απρόσωπο με υποκείμενο τη

δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση (ut laudandus is sit)

(video) videtur = (μου) φαίνεται, νομίζω (48):

i) ... si quid durius ei videbatur (esse): videbatur: απρόσωπο ρήμα της δευτ. υποθετικής

πρότασης, ei: δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα, esse: υποκείμενο του απροσώπου

ρήματος. (ειδικό απαρ.), quid: υποκείμενο του esse (αναγκαστική ετεροπροσωπία)

ii) dixit eis visum in somno sibi esse cervam ad se reverti: visum esse είναι απρόσωπο

απαρέμφατο, ως άμεσο αντικείμενο του ρ.dixit και ειδικό απαρ., sibi δοτική προσωπική στο

απρόσωπο. απαρέμφατο. και το reverti ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο. visum

esse (με υποκείμενό του το cervam, αναγκ. ετεροπροσωπία).

Αξιοπρόσεκτη επισήμανση

τις χρονικές αντικαταστάσεις των ρημάτων που λειτουργούν ως απρόσωπα, όπου συναντούμε

περιφραστικούς τύπους, χρησιμοποιούμε το ουδέτερο γένος της μετοχής σε ενικό αριθμό και τον

αντίστοιχο τύπο του sum, σε γ΄ ενικό. Αν ,δηλαδή, μας ζητηθεί χρονική αντικατάσταση στο απρόσωπο

intellegitur (44), αυτή πρέπει να γίνει ως εξής: intellegitur, intellegebatur, intellegetur, intellectum est,

intellectum erat, intellectum erit

34

ΠΕΡΙΥΡΑΣΙΚΗ ΤΖΤΓΙΑ (Coniugatio Periphrastica)

Εκτός από τους συνηθισμένους περιφραστικούς τύπους των ρημάτων των 4 συζυγιών

(υποτακτική Μέλλοντα, απαρέμφατο Μέλλοντα, παθητικού Παρακειμένου κ.λ.π.), σχηματίζονται

ακόμη περιφραστικοί ρηματικοί τύποι σε όλους τους χρόνους και τις εγκλίσεις

α) με τη μετοχή του Μέλλοντα και το sum

β) με το γερουνδιακό και το sum

α) Ενεργητική Περιφραστική υζυγία

Η μετοχή του ενεργητικού Μέλλοντα, που σχηματίζεται κανονικά από το θέμα του σουπίνου με

την κατάληξη –urus,-ura,-urum, και το sum σε όλους τους χρόνους σχηματίζουν την ενεργητική

περιφραστική συζυγία, η οποία εκφράζει επικείμενη πράξη, πρόθεση, αναπόφευκτη εξέλιξη

κτλ.(πρακτικά η ενεργητική περιφραστική συζυγία είναι ο προάγγελος του I’m going to της

αγγλικής).

π.χ.

του do *= δίνω+ η ενεργητική περιφραστική συζυγία είναι daturus sum = πρόκειται να δώσω,

daturus eram = επρόκειτο να δώσω κ.ο.κ.).

Για τον σχηματισμό της χρησιμοποιούμε τη μετοχή του Μέλλοντα και το sum σε όλους τους

χρόνους της οριστικής, της υποτακτικής και του απαρεμφάτου, αρκεί ο τύπος του sum να είναι

μονολεκτικός. Συγκεκριμένα:

Οριστική (indicativus)

Praesens Imperfectum Futurum Perfectum Plusqamperfectum Futurum

Exactum daturus, -a,

-um sum

daturus, -a,

-um eram

daturus, -a,

-um ero

daturus, -a,

-um fui

daturus, -a,

-um fueram

daturus, -a,

-um fuero

daturus, -a,

-um es

daturus, -a,

-um eras

daturus, -a,

-um eris

daturus, -a,

-um fuisti

daturus, -a,

-um fueras

daturus, -a,

-um fueris

daturus, -a,

-um est

daturus, -a,

-um erat

daturus, -a,

-um erit

daturus, -a,

-um fuit

daturus, -a,

-um fuerat

daturus, -a,

-um fuerit

daturi, -ae,

-a sumus

daturi, -ae,

-a eramus

daturi, -ae,

-a erimus

daturi, -ae,

-a fuimus

daturi, -ae,

-a fueramus

daturi, -ae,

-a fuerimus

daturi, -ae,

-a estis

daturi, -ae,

-a eratis

daturi, -ae,

-a eritis

daturi, -ae,

-a fuistis

daturi, -ae,

-a fueratis

daturi, -ae,

-a fueritis

daturi, -ae,

-a sunt

daturi, -ae,

-a erant

daturi, -ae,

-a erunt

daturi, -ae,

-a fuerunt/ -ere

daturi, -ae,

-a fuerant

daturi, -ae,

-a fuerint

Τποτακτική (coniunctivus)

Praesens Imperfectum Futurum Perfectum daturus, -a, -um sim daturus, -a, -um essem daturus, -a, -um fuerim daturus, -a, -um fuissem

daturus, -a, -um sis daturus, -a, -um esses daturus, -a, -um fueris daturus, -a, -um fuisses

daturus, -a, -um sit daturus, -a, -um esset daturus, -a, -um fuerit daturus, -a, -um fuisset

daturi, -ae, -a simus daturi, -ae, -a essemus daturi, -ae, -a fuerimus daturi, -ae, -a fuissemus

daturi, -ae, -a sitis daturi, -ae, -a essetis daturi, -ae, -a fueritis daturi, -ae, -a fuissetis

daturi, -ae, -a sint daturi, -ae, -a essent daturi, -ae, -a fuerint daturi, -ae, -a fuissent

Απαρέμφατο (infinitivus)

Praesens Perfectum

daturum, -am, -um esse daturum, -am, -um fuisse

daturos, -as, -a esse daturos, -as, -a fuisse

35

Επισήμανση:

Παρατηρούμε ότι η υποτακτική ενεστώτα ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας συμπίπτει στον

τύπο και στη σημασία με την υποτακτική μέλλοντα της ενεργητικής φωνής και το απαρέμφατο

ενεστώτα της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας συμπίπτει στον τύπο και στη σημασία με το

ενεργητικό απαρέμφατο μέλλοντα.

β) Παθητική Περιφραστική υζυγία

Το γερουνδιακό, ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία (που σχηματίζεται από το θέμα του

Ενεστώτα με την κατάληξη –ndus, -nda, -ndum για α΄, β΄ συζυγία και –endus, -enda, -endum για

γ΄, δ΄ συζυγία) και το sum σε όλους τους χρόνους σχηματίζουν την παθητική περιφραστική

συζυγία, η οποία αντιστοιχεί στα ρηματικά επίθετα σε –τέος της ελληνικής.

Δηλαδή, του do η παθητική περιφραστική συζυγία είναι dandus sum = πρέπει να δοθώ, dandus

eram = έπρεπε να δοθώ κ.ο.κ.

Για τον σχηματισμό της χρησιμοποιούμε το γερουνδιακό και το sum σε όλους τους χρόνους της

οριστικής, της υποτακτικής και του απαρεμφάτου, αρκεί ο τύπος του sum να είναι μονολεκτικός.

Συγκεκριμένα:

Οριστική(indicativus)

Praesens Imperfectum Futurum Perfectum Plusquamperfectum Futurum

Exactum dandus, -a, -um sum dandus, -a, -um eram dandus, -a, -um ero dandus, -a, -um fui dandus, -a, -um fueram dandus, -a, -um fuero

dandus, -a, -um es dandus, -a, -um eras dandus, -a, -um eris dandus, -a, -um fuisti dandus, -a, -um fueras dandus, -a, -um fueris

dandus, -a, -um est dandus, -a, -um erat dandus, -a, -um erit dandus, -a, -um fuit dandus, -a, -um fuerat dandus, -a, -um fuerit

dandi, -ae, -a sumus dandi, -ae, -a eramus dandi, -ae, -a erimus dandi, -ae, -a fuimus dandi, -ae, -a fueramus dandi, -ae, -a fuerimus

dandi, -ae, -a estis dandi, -ae, -a eratis dandi, -ae, -a eritis dandi, -ae, -a fuistis dandi, -ae, -a fueratis dandi, -ae, -a fueritis

dandi, -ae, -a sunt dandi, -ae, -a erant dandi, -ae, -a erunt dandi, -ae, -a fuerunt/ -ere dandi, -ae, -a fuerant dandi, -ae, -a fuerint

Τποτακτική (coniunctivus) Praesens Imperfectum Futurum Perfectum

dandus, -a, -um sim dandus, -a, -um essem dandus, -a, -um fuerim dandus, -a, -um fuissem

dandus, -a, -um sis dandus, -a, -um esses dandus, -a, -um fueris dandus, -a, -um fuisses

dandus, -a, -um sit dandus, -a, -um esset dandus, -a, -um fuerit dandus, -a, -um fuisset

dandi, -ae, -a simus dandi, -ae, -a essemus dandi, -ae, -a fuerimus dandi, -ae, -a fuissemus

dandi, -ae, -a sitis dandi, -ae, -a essetis dandi, -ae, -a fueritis dandi, -ae, -a fuissetis

dandi, -ae, -a sint dandi, -ae, -a essent dandi, -ae, -a fuerint dandi, -ae, -a fuissent

Απαρέμφατο (infinitivus)

Praesens Perfectum

dandum, -am, -um esse dandum, -am, -um fuisse

dandos, -as, -a esse dandos, -as, -a fuisse

Επισήμανση:

Προσέχετε ότι τα γένη, τα πρόσωπα και οι αριθμοί της παθητικής περιφραστικής συζυγίας έχουν

νόημα μόνο στην προσωπική σύνταξη. την απρόσωπη, χρησιμοποιείται το ουδέτερο γένος του

γερουνδιακού στον ενικό αριθμό και το γ΄ ενικό του sum: est/erat/fuisset…, όπως και στην απρόσωπη

σύνταξη των σε –τέος της ελληνικής (βοηθητέον ἐστί τῇ πόλει)

π.χ.

tibi uni subveniendum est reipublicae = η πολιτεία πρέπει να βοηθηθεί από εσένα μόνο/ εσύ μόνο

πρέπει να βοηθήσεις την πολιτεία

36

ΠΑΡΑΘΕΣΙΚΑ ΕΠΙΘΕΣΩΝ

Παραθετικά σχηματίζουν τα επίθετα, τα επιρρήματα αλλά και οι επιθετικές μετοχές.

Δεν έχουν όμως όσα δηλώνουν ύλη, τόπο ή χρόνο, μέτρο, συγγένεια ή καταγωγή, τέλεια ή

αρνητική έννοια (immortalis-34, αθάνατος), προέρχονται από ουσιαστικά (sonorus-27, ηχηρός

από το sonor) ή έχουν ως α΄ συνθετικό τις προθέσεις super-, per-, prae-. Εξαιρείται το praeclarus

(12)

Α. χηματισμός:

α) Ο συγκριτικός βαθμός προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -ior (για το αρσενικό και

θηλυκό) και -ius (για το ουδέτερο) στο θέμα του επιθέτου, το οποίο το βρίσκουμε πάντα από τη

γενική ενικού αν αφαιρέσουμε την κατάληξη -i (για τα 2κλιτα) και -is (για τα 3κλιτα)

π.χ. αρσενικό + θηλυκό ουδέτερο

(modestus, -a, -um)

(grandis, -is, -e)

(pulcher, -chra, -chrum)

(tener, -era, -erum)

(acer, acris, acre)

(celer, -eris, -ere)

modest -ior,

grand -ior,

pulchr -ior,

tener -ior,

acr -ior,

celer-ior,

modest -ius

grand -ius

pulchr -ius

tener -ius

acr -ius

celer-ius

β) Ο υπερθετικός βαθμός, αντίστοιχα, προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -issimus, -

issima, -issimum στο θέμα της γενικής.

Εξαιρούνται τα δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα που το αρσενικό γένος στην ονομαστική του

ενικού λήγει σε -er. Σε αυτά τα επίθετα, για τον σχηματισμό του υπερθετικού, προσθέτουμε την

κατάληξη -rimus, -rima, -rimum στην ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους.

π.χ. αρσενικό + θηλυκό ουδέτερο

αλλά

(modestus, -a, -um)

(grandis, -is, -e)

(pulcher, -chra, -chrum)

(tener, -era, -erum)

(acer, acris, acre)

(celer,- eris, -ere)

modest -ior, modest -ius

grand -ior, grand -ius

pulchr-ior, pulchr-ius

tener-ior, tener-ius

acr-ior, acr-ius

celer-ior, celer-ius

modest-issimus, -a, -um

grand-issimus, -a, -um

pulcher-rimus, -a, -um

tener-rimus, -a, -um

acer-rimus, -a, -um

celer-rimus, -a, -um

37

Αξιοπρόσεκτες παρατηρήσεις

o Σα δευτερόκλιτα επίθετα που λήγουν σε -quus, -a, -um σχηματίζουν κανονικά τα παραθετικά,

π.χ. antiquus: antiquior, -ius/ antiquissimus, -a, -um (41)

o Σα επίθετα facilis (36), difficilis, similis, dissimilis, humilis, gracilis σχηματίζουν τον υπερθετικό με

την κατάληξη -limus, -a, -um (στο θέμα του θετικού)

π.χ. facillimus, -a, -um

simillimus, -a, -um

o Σα επίθετα dexter, -tra, -trum (34) (= δεξιός) και sinister, -tra, -trum (= αριστερός) σχηματίζουν

αντίστοιχα συγκριτικό dexterior, -ius και υπρθετικό dextimus και συγκριτικό sinisterior, -ius (γιατί

τα επίθετα dexter και sinister σπανιώτερα απαντώνται και ως dexter, -era, -erum και sinister, -era, -

erum)

o Σο επίθετο maturus, -a, -um (27) σχηματίζει ομαλό συγκριτικό maturior, maturius και

υπερθετικό maturissimus, -a, -um αλλά και maturrimus, -a, -um

o Έχουν διπλό υπερθετικό:

exterus, -a, -um exterior, -ius extremus, -a, -um/

extimus, -a, -um (25)

posterus, -a, -um posterior, -ius postremus, -a, -um/

postumus, -a, -um (48)

superus, -a, -um superior, -ius supremus, -a, -um/

summus, -a, -um (28)

inferus, -a, -um inferior, -ius infimus, -a, -um/

imus, -a, -um

o Σα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν από την κατάληξη -us έχουν φωνήεν e, i, u σχηματίζουν τα

παραθετικά τους περιφραστικά, με τη βοήθεια των παραθετικών του επιρρήματος magnopere

nimius, -a, -um magis nimius, -a, -um maxime nimius, -a, -um (25)

temerarius magis temerarius maxime temerarius (49)

Παραθετικά επίθετα χωρίς θετικό βαθμό (γιατί σχηματίστηκαν από προθέσεις ή επιρρήματα):

(prae = εμπρός) prior, -ius primus, -a, -um (41)

(prope = κοντά) propior, -ius proximus, -a, -um(18)

(ultra = πέρα) ulterior, -ius ultimus, -a, -um(5)

o Επίθετα χωρίς συγκριτικό ή υπερθετικό βαθμό:

α. χωρίς συγκριτικό:

novus (recentior, -ius) novissimus, -a, -um(26)

sacer (sanctior, -ius) sacerrimus, -a, -um

β. χωρίς υπερθετικό:

alacer alacrior (13)

iuvenis iunior

senex senior (40)

o Όσα δευτερόκλιτα σύνθετα επίθετα λήγουν σε -ficus, -dicus, -volus σχηματίζουν παραθετικά σε -

entior,-ius και -entissimus, -a, -um

beneficus beneficentior, -ius beneficentissimus, -a, -um(4)

o Ανώμαλος σχηματισμός παραθετικών

bonus melior, -us optimus, -a, -um (41)

malus peior, -ius pessimus, -a, -um

38

magnus maior, -ius maximus, -a, -um (36)

parvus minor, -us minimus, -a, -um (27)

multi-ae-a plures, (i)a plurimi, -ae, -a (27)

inops egentior, -ius egentissimus, -a, -um (44): δανείζεται

παραθετικά από το egens, -ntis

o Σου επιθέτου libens συναντούμε μόνο το επίρρημα libenter (30)

Β. Κλίση παραθετικών

α. Ο συγκριτικός των επιθέτων κλίνεται όπως των τριτοκλίτων δικαταλήκτων επιθέτων αλλά

σχηματίζουν: αφαιρετική ενικού, όλων των γενών -, -e

ονομ., αιτιατ., κλητ. πληθ. ουδετέρου γένους -a

γενική πληθυντικού, όλων των γενών -, -um

Εξαιρείται ο συγκριτικός του multi,-ae,-a που είναι plures, plura/ pluria και στη γενική

πληθυντικού κάνει plurium (όμοια και το complures-34)

(Να θυμίσουμε ότι στα τριτόκλιτα επίθετα έχουμε:

αφαιρετική ενικού -, -i

πληθυντικός ουδετέρου -, -ia

γενική πληθυντικού -, -ium

ενώ στην τριτόκλιτη μετοχή του Ενεστώτα: αφαιρετική ενικού -e, ενώ -i αν είναι επιθ. μτχ ως

επιθ. προσδ.)

β. Ο υπερθετικός των επιθέτων κλίνεται όπως των δευτεροκλίτων τρικαταλήκτων επιθέτων.

Παραθέτουμε την κλίση ενός επιθέτου στον συγκριτικό βαθμό.

Ενικός Αριθμός

αρσενικό + θηλυκό ουδέτρο

Ονομ.

Γεν.

Δοτ.

Αιτ.

Κλητ.

Αφαιρ.

melior

melioris

meliori

meliorem

melior

meliore

melius

melioris

meliori

melius

melius

meliore

Πληθυντικός Αριθμός

αρσενικό + θηλυκό ουδέτρο

Ονομ.

Γεν.

Δοτ.

Αιτ.

Κλητ.

Αφαιρ.

meliores

meliorum

melioribus

meliores

meliores

melioribus

meliora

meliorum

melioribus

meliora

meliora

melioribus

39

ΠΑΡΑΘΕΣΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΣΩΝ

Θετικός βαθμός

Για να σχηματίσουμε τον θετικό βαθμό ενός επιρρήματος που προέρχεται από επίθετο

ακολουθούμε τα εξής βήματα:

1. Σχηματίζουμε τη γενική ενικού του επιθέτου στο αρσενικό γένος

π.χ. gratus γεν. grat -i, pulcher γεν. pulchr -i, liber γεν. liber -i, gravis γεν. grav -is, ferox γεν. feroc -

is, impudens γεν. impudent -is, celer γεν. celer -is, acer γεν. acr -is, malus γεν. mal -i

2. Αφαιρούμε την κατάληξη -i (για τα επίθετα της β΄ κλίσης) ή την κατάληξη -is (για

τα επίθετα της γ΄ κλίσης).

3. Προσθέτουμε ως κατάληξη

στα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα της β΄ κλίσης το -e

στα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα της γ΄ κλίσης το -iter

στα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε

-ens (-entis), -ans (-antis), ers (-ertis) το -er

π.χ. grat -e, pulchr -e, liber -e, grav -iter, feroc -iter, impudent -er, celer -iter, acr -iter, mal -e

υγκριτικός βαθμός

Ο συγκριτικός βαθμός του επιρρήματος ταυτίζεται με την αιτιατική ενικού του συγκριτικού

βαθμού του ουδετέρου γένους του επιθέτου

π.χ. grat-ius, pulchr-ius, liber-ius, grav-ius, feroc-ius, impudent-ius, celer-ius, acr-ius, pe-ius

Τπερθετικός βαθμός

Ο υπερθετικός βαθμός του επιρρήματος σχηματίζεται από τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου

με την κατάληξη -e

π.χ. gratissime, pulcherrime, liberrime, gravissime, ferocissime, impudentissime, celerrime, acerrime,

pessime

επίθετο

επίρρημα

θετικός συγκριτικός υπερθετικός

gratus (grat -i)

pulcher (pulchr -i)

liber (liber -i)

gravis (grav -is)

ferox (feroc -is)

impudens (impudent -is)

celer (celer -is)

acer (acr -is)

malus (mal -i)

grat -e

pulchr -e

liber -e

grav -iter

feroc -iter

impudent -er

celer -iter

acr -iter

mal -e

grat -ius

pulchr -ius

liber -ius

grav -ius

feroc -ius

impudent -ius

celer -ius

acr -ius

pe -ius

gratissime

pulcherrime

liberrime

gravissime

ferocissime

impudentissime

celerrime

acerrime

pessime

40

Διαφορά στο σχηματισμό του θετικού βαθμού

Τα επίθετα bonus, facilis, durus, tristis, mitis και secretus παρουσιάζουν κάποιες διαφορές στον

σχηματισμό του θετικού βαθμού. Συγκεκριμένα:

επίθετο

επίρρημα


bonus (bon -i)

facilis (facil -is)

durus (dur -i)

tristis (trist -is)

mitis (mit -is)

secretus (secret -i)

bene

facile

dure και duriter

triste και tristiter

mite και mititer

secrete και secreto

melius

facilius

durius

tristius

mitius

secretius

optime

facillime

durissime

tristissime

mitissime

―

Ανώμαλα παραθετικά επιρρημάτων

Τα παρακάτω επιρρήματα που συναντώνται στο σχολικό εγχειρίδιο (τα περισσότερα από τα

οποία δεν παράγονται από επίθετα) σχηματίζουν με διαφορετικό τρόπο τους 3 βαθμούς


multum (= πολύ) plus plurimum

non multum ή paulum (= λίγο) minus minime

magnopere (ή magno opere) (= πολύ) magis maxime

prope (= κοντά) propius proxime

diu (= πολύ χρόνο) diutius diutissime

prae (= πριν) prius primum/ primo

post (= ύστερα) posterius postremo/ postremum

satis (= αρκετά) satius ―

supra (= πάνω) superius summe

ΣΟ ΒΟΗΘΗΣΙΚΟ ΡΗΜΑ sum, fui, -,...

Documents