Transcript
  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 1/15

    CRONOSQUALITY.COM home empresa consultoria treinamentos nossotime biblioteca contato

    AsEscolasdaAdministraoEstratgica:resenhadeSafaridaEstratgia

    PARIS,WandersonS.ZAGONEL,Evaldo

    SAFARIDAESTRATGIAdeH.MintzbergB.AhlstrandJ.Lampel

    1TEMACENTRAL

    Estelivrotratadaformulaodaestratgianasorganizaes.Osautoresfizeramumavastapesquisaeorganizaramosconhecimentosem10escolasdepensamentodiferentes.Oobjetivofinaldemonstraraosleitoresosvrioscaminhospassveisdeseremtrilhadoseoscontextosemqueestoinseridos,demodoafacilitaradecisosobreaestratgiaaseradotadaporumaorganizao.perceptvelquenuncaumestrategistaencontrarascondiesdescritasporsomenteumaescoladepensamento.

    Narealidadeelassefundemparcialmenteemdeterminadosmomentosetambmsemodificamaolongodotempoecomaevoluodaorganizao.Omaisimportanteapercepodasopesexistenteseatomadadedecisoestratgicafincadaemumabaseseguraeconscientedaspossibilidadesemanobrasnecessrias,conformeascondiesvigentesnaquelemomentoecontexto.

    2ESTRUTURA

    Olivrodivididoemdozecaptulos:oprimeiroversasobreasuaestruturaecomofoielaboradodosegundoaodcimoprimeirooautorapresentaasdezescolasdaadministraoestratgica:

    AEscoladoDesignAEscoladePlanejamentoAEscoladePosicionamentoAEscolaEmpreendedoraAEscolaCognitivaAEscoladeAprendizadoAEscoladePoderAEscolaCulturalAEscolaAmbientalAEscoladeConfigurao

    Noltimocaptulo,oautorpromoveumavisocomparativadetodasasescolaseprocuraapresentaraoleitorassuasinterfacesnointuitodepromoverumavisogeraldaformaodaestratgianasorganizaes.

    3"EAQUI,SENHORASESENHORES,AFERADAADMINISTRAOESTRATGICA".

    Oautoriniciaseudiscursoapresentandoafbula"OSCEGOSEOELEFANTE",DEJohnGodfreySaxe,nointuitodeenfatizarqueparacompreenderotodo,tambmprecisamoscompreenderaspartes.Emumabreveapresentaodasescolas,asdivideemtrsagrupamentos.Astrsprimeirassodenaturezaprescritiva,maispreocupadasemcomoasestratgiasdevemserformuladasdoqueemcomoelassoformuladas.Aprimeiradelas,quenosanos60apresentouaestruturabsicasobreaqualasduasoutrasforamconstrudas,focalizaaformulaodeestratgiacomoumprocessodedesenhoinformal,essencialmentedeconcepo.Asegundaescola,desenvolvidaparalelamentenosanos60equeteveseuaugeemumaondadepublicaeseprticasnosanos70,formalizouessaperspectiva,vendoaformulaodeestratgiascomoumprocessodeplanejamentoformalseparadoesistemtico.Estaescolaperdeuespaonosanos80paraaterceiraescolaprescritiva,menospreocupadacomoprocessodeformulaodeestratgiasdoquecomocontedorealdasmesmas.Elachamadadeescoladeposicionamentoporquefocalizaaseleodeposiesestratgicasnomercado.

    Asseisescolasseguintesconsideramaspectosespecficosdoprocessodeformulaodeestratgiasetmsepreocupadomenoscomaprescriodocomportamentoestratgicoidealdoquecomadescriodecomoasestratgiasso,defato,formuladas.

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 2/15

    Algunsautoresproeminentesassociam,hmuito,estratgiacomespritoempreendedoredescrevemoprocessoemtermosdacriaodavisopelograndelder.Masseaestratgiapodeserumavisopessoal,entosuaformulaotambmprecisaserentendidacomooprocessodeobtenodoconceitonamentedeumindivduo.Analogamente,foitambmdesenvolvidaumaescolacognitiva,pequena,masimportante,quebuscausarasmensagensdapsicologiacognitivaparaentrarnamentedoestrategista.

    Cadaumadasquatroescolasseguintesprocurouabriroprocessodeformulaodeestratgia.Almdoindivduo,paraoutrasforaseoutrosagentes.Paraaescoladeaprendizadoomundodemasiadocomplexoparaqueasestratgiassejamdesenvolvidasdeumasvezcomoplanosouvisesclaros.

    Portanto,aestratgiadeveemergirempassoscurtos,medidaqueaorganizaoseadapta,ou"aprende".Semelhanteaesta,mascomumngulodiferente,haescoladopoder,quetrataaformulaodeestratgiacomoumprocessodenegociao,sejaporgruposconflitantesdentrodeumaorganizaooupelasprpriasorganizaes,enquantoconfrontamseusambientesexternos.Emcomparaocomesta,humaoutraescoladepensamentoqueconsideraaformulaodeestratgiacomoestandoenraizadanaculturadaorganizao.

    Portanto,elavoprocessocomosendofundamentalmentecoletivoecooperativo.Etambmhosproponentesdeumaescolaambiental,tericosdeorganizaesqueacreditamqueaformulaodeestratgiasumprocessoreativonoqualainiciativanoestdentrodaorganizao,masemseucontextoexterno.Assimsendo,elesprocuramcompreenderaspressesimpostassobreasorganizaes.

    Nossogrupofinalcontmapenasumaescola,emborasepossaargumentarqueestaescola,narealidade,combinaasoutras.aescoladeconfigurao.Aspessoasdestaescola,embuscadaintegrao,agrupamosvrioselementosdoprocessodeformulaodeestratgias,ocontedodasmesmas,estruturasorganizacionaiseseuscontextosemestgiosouepisdiosdistintos,porexemplo,decrescimentoempreendedoroumaturidadeestvel,svezesseqenciadaaolongodotempoparadescreverosciclosdevidadasorganizaes.Mas,seasorganizaesseacomodamemquadrosestveis,entoaformulaodeestratgiasdevedescreverosaltodeumquadroparaoutro.Eassim,umoutroladodestaescoladescreveoprocessocomosendodetransformao,incorporandograndepartedaenormeliteraturaedaprticaprescritivasobre"mudanasestratgicas".

    NarevisodocampofoiutilizadaumavastaliteraturaprovenientetantodocampodaAdministraocomodeoutroscampos.Aformulaodeestratgiasnotrataapenasdevaloresedaviso,decompetnciasedecapacidades,mastambmdemilitaresedereligiososdecriseedeempenho,deaprendizadoorganizacionaledeequilbriointerrompido,deorganizaoindustrialederevoluosocial.

    EmseguidaoautorcolocaumasriedefatoresquecontribuemparaumaamplagamadevariadosconceitosarespeitodaESTRATGIA.Fazpartedanaturezahumanabuscarumadefinioparacadaconceito.Peaaalgumumadefiniodeestratgiaeprovavelmentelhediroqueestratgiaumplano,oualgoequivalente.Aestratgiaumadessaspalavrasqueinevitavelmentedefinimosdeumaforma,masfreqentementeusamosdeoutra.umpadro,umaconsistnciaemcomportamentoaolongodotempo.Asorganizaesdesenvolvemplanosparaseufuturoetambmextraempadresdeseupassado.Podemoschamarumadeestratgiapretendidaeaoutradeestratgiarealizada.Assim,aperguntaimportantepassaaser:asestratgiasrealizadasdevemsempretersidopretendidas?

    Asintenesplenamenterealizadaspodemserchamadasdeestratgiasdeliberadas.Asnorealizadaspodemserchamadasdeestratgiasirrealizadas.Aescoladeplanejamento,porexemplo,reconheceambas,combviaprefernciapelasprimeiras.Mashumterceirocaso,quechamamosdeestratgiaemergente,naqualumpadrorealizadonoeraexpressamentepretendido.Foramtomadasprovidncias,umaauma,queconvergiramcomotempoparaalgumtipodeconsistnciaoupadro.

    Poucas(ounenhuma)estratgiassopuramentedeliberadas,assimcomopoucassototalmenteemergentes.Umasignificaaprendizadozero,aoutrasignificacontrolezero.Todasasestratgiasdavidarealprecisammisturarasduasdealgumaforma:exercercontrolefomentandooaprendizado.Emoutraspalavras,asestratgiasdevemformarbemcomoserformuladas.

    Podeserquenohajaumadefiniosimplesdeestratgia,masexistemhojealgumasreasgeraisdeconcordnciaarespeitodasuanatureza.Aestratgiadizrespeitotantoorganizaocomoaoambiente,suaessnciacomplexa,afetaobemestargeraldaorganizao,envolvequestestantodecontedocomodeprocesso,nosopuramentedeliberadas,existememnveisdiferenteseenvolvevriosprocessosdepensamento.

    Referenciaospontospositivosenegativosdaestratgianasorganizaes:

    1."Aestratgiafixaadireo".Vantagem:Oprincipalpapeldaestratgiamapearocursodeumaorganizaoparaqueelanaveguecoesaatravsdoseuambiente.Desvantagem:Adireoestratgicatambmpodeconstituirumconjuntodeantolhosparaocultarperigosempotencial.

    2."Aestratgiafocalizaoesforo".Vantagem:Aestratgiapromoveacoordenaodasatividades.Desvantagem:Podenohavervisoperifricaparaabriroutraspossibilidades.

    3."Aestratgiadefineaorganizao".Vantagem:Aestratgiapropiciaspessoasumaformataquigrficaparaentendersuaorganizaoedistinguiladasoutras.Desvantagem:Definiraorganizaocomexcessodeexatidotambmpodesignificardefinilacomexcessodesimplicidade.

    4."Aestratgiaprovaconsistncia".Vantagem:Aestratgianecessriaparareduziraambigidadeeproverordem.Desvantagem:Acriatividadeflorescenainconsistncia,descobrindonovascombinaesdefenmenosatentoseparados.

    Funcionamosmelhorquandopodemosconceberalgumascoisascomocertas,aomenosporalgumtempo.Eesteumpapelimportantedaestratgianasorganizaes:elaresolveasgrandesquestesparaqueaspessoaspossamcuidardospequenosdetalhescomosevoltarparaosclienteseatendlas,aoinvsdedebaterquaismercadossoosmelhores.

    Aausnciadeestratgianoprecisaserassociadaaofracassoorganizacionaleacriaodeliberadadaausnciadeestratgiapodepromoverflexibilidadeemumaorganizao.

    4AESCOLADODESIGN:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSODECONCEPO.

    Aescoladodesignpropeummodelodeformulaodeestratgiaquebuscaatingirumaadequaoentreascapacidadesinternaseaspossibilidades

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 3/15

    externas.Naspalavrasdosproponentesmaisconhecidosdestaescola,"Aestratgiaeconmicaservistacomoaunioentrequalificaeseoportunidadequeposicionaumaempresaemseuambiente"(Christensen,Andrews,Bower,HamermeshePorternolivrotextodeHarvard,1982:164)."Estabeleceradequao"olemadaescoladodesign.

    4.1Origensdaescoladodesign

    AsorigensdaescoladodesignpodemseratribudasadoisinfluenteslivrosescritosnaCalifrniaUniversity(Berkeley)enoMIT:LeadershipinAdministration,dePhilipSelznick,em1957,eStrategyandStructure,deAlfredD.Chandler,em1962.Selznick,emparticular,introduziuanoode"competnciadistintiva"(1957:4256),discutindoanecessidadedesereuniro"estadointerno"daorganizaocomsuas"expectativasexternas"(6774),eargumentouquesedeveembutir"polticanaestruturasocialdaorganizao"(1957:91107),aqualveioasermaistardechamadade"implementao".Chandler,porsuavez,estabeleceuanoodeestratgiadenegciosdestaescolaesuarelaocomaestrutura.

    MasoverdadeirompetoparaaescoladodesignveiodogrupodeAdministraoGeraldaHarvardBusinessSchool,comeandoespecialmentecomapublicaodoseulivrotextobsico,BusinessPolicy:TextandCases,em1965(porLearned,Christensen,AndrewseGuth).Olivrotornouserapidamenteomaispopularnarea,bemcomoavozdominanteparaestaescoladepensamento.Certamente,seutexto,atribudonasvriasediesaocoautorKennethAndrews,destacasecomoomaisfrancoeumadasdeclaraesmaisclarasdestaescola.Nosanos80,estelivroeraumdospoucosquerepresentavamasidiasdaescoladodesignemsuaformapuraamaiorpartedosoutrospassaraafavorecerasescolasdeplanejamentoedeposicionamento.

    4.2Omodelobsicodaescoladodesign

    AdescriodomodelobsicodaescoladodesignsemelhantedoprprioAndrews,mascomoutroselementosacrescentados.EmconformidadecomaatenodadanotextodeAndrews,omodelodmaisnfasesavaliaesdassituaesexternaeinterna,aprimeirarevelandoameaaseoportunidadesnoambiente,altimarevelandoforasefraquezasdaorganizao.Sobreavaliaoexterna,soabordadososaspectostecnolgicos,econmicos,sociaisepolticosdoambientedeumaempresaeconsideraessquestesdeprevereesquadrinhar.Andrewsconcluiusuadiscussocomperguntascomo"Qualaestruturasubjacentedaindstriadaqualaempresaparticipa?"e"Comopoderoasmudanasprevisveisnocontextosocial,polticoemacroeconmicoafetaraindstriaouaempresa?".

    Sobreavaliaointerna,Andrewstocouemumavariedadedepontos,taiscomoadificuldade"paraasorganizaes,bemcomoparaosindivduos,deconheceremasimesmos"eaidiadeque"lampejosdeforaindividuaisesemsuportenosotoconfiveisquantoosgradualmenteacumuladosfrutosdaexperincia,relativosaprodutoemercado".

    Afigura,aseguir,mostradoisoutrosfatoresconsideradosimportantesnaformaodeestratgia.Umdelesodosvaloresgerenciais,ascrenaseprefernciasdaquelesquelideramformalmenteaorganizao,eooutroodasresponsabilidadessociaisespecificamenteaticadasociedadenaqualaorganizaoopera,aomenoscomoelainterpretadaporseusexecutivos.Umavezdeterminadasasestratgiasalternativas,oprximopassonomodeloavalilaseescolheramelhor.

    RichardRumelt(1997),doutoremAdministraodogrupodeAdministraoGeraldeHarvard,talveztenhafornecidoamelhorestruturaparasefazeressaavaliao,emtermosdeumasriedetestes:

    Consistncia:Aestratgianodeveapresentarobjetivosepolticasmutuamenteinconsistentes.Consonncia:Aestratgiadeverepresentarumarespostaadaptativaaoambienteexternoesmudanascrticasqueocorremdentrodomesmo.Vantagem:Aestratgiadevepropiciaracriaoe/oumanutenodeumavantagemcompetitivanareadeatividadeselecionada.Viabilidade:Aestratgianodevesobrecarregarosrecursosdisponveis,nemcriarsubproblemasinsuperveis.

    Finalmente,quasetodososescritosdestaescoladeixamclaroque,umavezacordadaumaestratgia,elaimplementada.Embora,ocampodaadministraoestratgicatenhasedesenvolvidoecrescidoemmuitasdireesdiferentes,amaiorpartedoslivrostextopadrocontinuaausaromodeloSWOTcomosuapeacentral.

    AsdiretrizestpicassobreabordagensinternaseexternaspodemserevidenciadasatravsdoChecklistdevariveisambientaisedoChecklistdos

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 4/15

    pontosfortesefracos.

    4.3Premissasdaescoladodesign

    Vriaspremissasbsicassustentamaescoladodesign,algumasplenamenteevidentes,outrasimplcitas:

    1.Aformaodaestratgiadeveserumprocessodeliberadodepensamentoconsciente.Aaodevefluirdarazo:estratgiaseficazesderivamdeumprocessodepensamentohumanorigidamentecontrolado.

    2.Aresponsabilidadeporessecontroleeessapercepodeveserdoexecutivoprincipal:essapessoaoestrategista.

    3.Omodelodaformaodeestratgiadevesermantidosimpleseinformal.

    4.Asestratgiasdevemsernicas:asmelhoresresultamdeumprocessodedesignindividual.

    5.Oprocessodedesignestcompletoquandoasestratgiasparecemplenamenteformuladascomoperspectiva.Estaescolaoferecepoucoespaoparavisesincrementalistasouestratgiasemergentes,asquaispermitemquea"formulao"continueduranteedepoisda"implementao".

    6.Essasestratgiasdevemserexplcitas.

    7.Somentedepoisqueessasestratgiasnicas,desenvolvidas,explcitasesimplessototalmenteformuladasqueelaspodemserimplementadas.

    4.4Crticadaescoladodesign

    Umaestratgiaquecolocaumaorganizaoemumnichopodeestreitarsuaprpriaperspectiva.Aspremissasdomodelonegamcertosaspectosimportantesdaformaodeestratgia,inclusiveodesenvolvimentoincrementaleaestratgiaemergente,ainflunciadaestruturaexistentesobreaestratgiaeaplenaparticipaodeoutrosatores,Almdoexecutivoprincipal.

    Essashiptesesdizemrespeitoaopapelcentraldopensamentoconscientenaformaodaestratgia,queessepensamentodevenecessariamentereceberaaoe,portanto,queaorganizaodevesepararotrabalhodospensadoresdaqueledosexecutores.

    AVALIAODEPONTOSFORTESEPONTOSFRACOS:PASSANDOAOLARGODOAPRENDIZADO.

    Apromooqueestaescolafazdopensamentoindependentedaao,daformaodaestratgiaser,acimadetudo,umprocessodeconcepo,aoinvsdeaprendizado.Comoumaorganizaoconheceseuspontosfortesefracos?Aesterespeito,aescoladodesignfoibastanteclara:porconsiderao,avaliao,julgamentosuportadopelaanlise.Temseaimagemdeexecutivosconcentradosemtornodeumamesa,discutindoospontosfortes,pontosfracosecompetnciasdistintivasdeumaorganizao,comoestudantesemumaauladeestudodecasos.

    Existemcompetnciasdistintasatmesmoparaumaorganizao?Nopoderiamelasser,tambm,distintasparaocontexto,otempo,aaplicao?Umaorganizaopoderealmenteestarseguradesuasforas,antesdetestlas?

    AESTRUTURASEGUEAESTRATGIA...COMOOPESQUERDOSEGUEODIREITO.

    Aescoladodesignpromoveamximadequeaestruturadeveseguiraestratgiaeserporeladeterminada.Contudo,aorganizaoemfuncionamentopodeapagaropassadoquandomudasuaestratgia?Sentarseeplanejarestratgiasnoescritrio,aoinvsdelidarcomprodutoseclientesreaispodeserumnegcioperigoso!

    TORNARAESTRATGIAEXPLCITA:PROMOVERAINFLEXIBILIDADE.

    Umavezcriadasasestratgias,omodeloexigesuaarticulao.Aincapacidadeparafazeloconsideradaevidnciadepensamentovagooudemotivospolticos.Asorganizaesprecisamfuncionar,noscomaestratgia,mastambmduranteosperodosdeformaodamesma,osquaispodemserprolongados.ComoobservouJamesBrianQuinn,"praticamenteimpossvel,paraumexecutivo,orquestrartodasasdecisesinternas,todososeventosambientaisexternos,osrelacionamentoscomportamentaisedepoder,asnecessidadestcnicaseinformacionaiseaesdeoponentesinteligentesdeformaqueelessejuntemnomomentopreciso",certoqueasestratgiasquasesempreprecisamsertornadasexplcitas,parafinsdeinvestigao,coordenaoesuporte.AsperguntasSo:quando?Como?Quandono?Taisperguntassodescartadasnaescoladodesign.

    SEPARAOENTREFORMULAOEIMPLEMENTAO:SEPARARPENSAMENTODEAO.

    Adicotomiaformulaoimplementaovitalparaaescoladodesign,querelasejatomadacomoummodelorgidoouumaestruturamaissolta.Omtododeestudodecasospodeserumdispositivopoderosoparatrazerumaamplavariedadedeexperinciasparaasaladeaulaparafinsdescritivos.Maselepodetornarseterrivelmenteperigoso.Serque"pense,depoisfaa"realmenteamelhormaneira,emespecialquandoospensadoresficamnotopodeuma"hierarquia"imaginadaou,piorainda,ficamfora,emumafirmadeconsultoria,enquantoosexecutoresdevemarrumarsecomaimplementaolembaixo?Atquepontoestavisodaorganizao,opoderosolder,educadonaescolacerta,resolvendotudoemseuescritrio,correspondenecessidadereal?

    4.5Aescoladodesign:contextosecontribuies

    Condiesemparticularquedevemencorajarumaorganizaoatenderparaomodelodaescoladodesign:

    1.Umcrebropode,emprincpio,lidarcomtodasasinformaesrelevantesparaaformaodaestratgia.2.Essecrebrocapazdeterconhecimentopleno,detalhadoentimodasituao3.Oconhecimentorelevantedeveserestabelecidoantesqueumanovaestratgiapretendidatenhadeserimplementadaemoutraspalavras,asituaoprecisapermanecerrelativamenteestvelou,nomnimo,previsvel.4.Aorganizaoemquestoprecisaestarpreparadaparalidarcomumaestratgiacentralmentearticulada.

    Taiscondiessugeremalgunscontextosclarosnosquaisomodelodaescoladodesignpareceaplicarsemelhor:seunichoparticular.Acimadetudo,estaorganizaoquenecessitadeumareorientaoimportante,umperododereconcepodasuaestratgia,aomenossobduascondies.

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 5/15

    Emprimeirolugar,precisohaverumagrandemudananasituao,deformaqueaestratgiaexistenteestejaseriamenteabalada.Segundo,precisoqueestejadesenvolvidooinciodeumanovaestabilidade,queirapoiarumanovaconcepodeestratgia.

    5AESCOLADEPLANEJAMENTO:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSOFORMAL

    AsmensagenscentraisdaescoladeplanejamentosintonizavamperfeitamentecomtodaatendnciaemensinodeAdministraoecomaprticaempresarialegovernamental:procedimentoformal,treinamentoformal,anliseformal,muitosnmeros.Aestratgiadeviaserguiadaporumquadrodeplanejadoresaltamenteeducados,umapartedeumdepartamentoespecializadodeplanejamentoestratgicocomacessodiretoaoexecutivoprincipal.Aaparioda"administraoestratgica"comocampooficialparacursoseconfernciascoroavatodaessaatividade.

    5.1Omodelobsicodeplanejamentoestratgico

    Asprincipaisetapasdoplanejamentoestratgicoso:

    OESTGIODEFIXAODEOBJETIVOS.Osproponentesdaescoladeplanejamentodesenvolveramextensosprocedimentosparaexplicare,semprequepossvel,quantificarasmetasdaorganizao(geralmentecolocadas,emformanumrica,comoobjetivos).

    OESTGIODAAUDITORIAEXTERNA.Umavezestabelecidososobjetivos,osdoisestgiosseguintes,comonomodelodaescoladodesign,soparaavaliarascondiesexternaseinternasdaorganizao.

    OESTGIODEAUDITORIAINTERNA.Emconformidadecomaabordagemdeplanejamento,oestudodeforasefraquezastambmfoisujeitoaumaextensadecomposio.

    OESTAGIODEAVALIAODAESTRATGIA.Nesteestgio,aliteraturadeplanejamentorecuperouoquehaviaperdidonoanterior.Comooprocessodeavaliaoseprestaparaelaboraoequalificao,astecnologiasabundam,variandodosimplesclculoderetornosobreoinvestimentoatumaondadetcnicascomoavaliaoda"estratgiacompetitiva","anlisederiscos","curvadovalor"eosvriosmtodosassociadosaoclculodo"valorparaoacionista".

    OESTGIODEOPERACIONALIZAODAESTRATGIA.aquiqueamaiorpartedosmodelossetornamuitodetalhada,quasecomoseoprocessodeplanejamentotenharepentinamentepassadopelogargalodaformulaoparaacelerar,dentrodosespaosaparentementeabertosdaimplementao.

    AfirmouSteiner:"Todasasestratgiasprecisamserdivididasemsubestratgiasparaosucessodaimplementao".Assim,aoperacionalizaodeestratgiasdorigematodoumconjuntodehierarquias,emdiferentesnveisecomdiferentesperspectivasdetempo.

    PROGRAMANDOTODOOPROCESSO.precisoprogramarnosasetapasdoprocesso,mastambmocronogramapeloqualelassoexecutadas.

    5.2Premissasdaescoladeplanejamento

    Asestratgiasdevemresultardeumprocessocontroladoeconscientedeplanejamentoformal,decompostoemetapasdistintas,cadaumadelineadaporchecklistseapoiadaportcnicas.Aresponsabilidadeportodooprocessoest,emprincpio,comoexecutivoprincipalnaprtica,aresponsabilidadepelaexecuoestcomosplanejadores.Asestratgiassurgemprontasdesteprocesso,devendoserexplicitadasparaquepossamserimplementadasatravsdaatenodetalhadaaobjetivos,oramentos,programaseplanosoperacionaisdevriostipos.

    5.3Algunsprogressosrecentes

    PLANEJAMENTODECENRIOS.Ocenriobaseiasenasuposiodeque,senosepodepreverofuturo,especulandosobreumavariedadedefuturospodeseabriramentee,comsorte,chegaraofuturocorreto.Elestambmabremperspectivas,deformaqueoexercciointeirotambmpodeservistocomoumestimulantedacriatividade,mesmoquenenhumcenrioseapliqueperfeitamente.Aesterespeito,oobjetivodaconstruodecenriospodeserdescrito,namelhordashipteses,comoodesenvolvimentodeplanejadoresenooplanejamentoemsi,porqueaintenonodeformalizaracriaodeestratgias,massimmelhoraramaneirapelaqualosgerentesafazem.

    CONTROLEESTRATGICO.EmseulivroStrategiesandStyles:TheRoleoftheCenterinManagingDiversifiedCorporations,GooldeCampbell(1987)tratamocontroleestratgicocomoumdostrsestilosparacriaodeestratgiasdisposiodadireocentraldeumaempresadiversificada:

    1.Planejamentoestratgico2.Controlefinanceiro3.Controleestratgico.

    Emumestudode30empresasamericanasdeprodutos,Simonsidentificoucincodessessistemas:sistemasdegerenciamentodeprojetos,sistemasdeplanejamentodelucros,oramentosdereceitademarcas,sistemasdeinteligncia(paracolheredisseminarinformaesarespeitodoambienteexterno)esistemasdedesenvolvimentohumano(ligadosaplanejamentodecarreirasougernciaporobjetivos,etc.).Essessistemas"facilitamemoldamaemergnciadenovasestratgias":

    5.4Problemasnoplanejadosdoplanejamento

    Oplanejamentoestratgicoenfrentouproblemasnoinciodosanos80,quandoaatividadefoireduzidaemmuitasempresas.Ossinaisdeproblemasnareadeplanejamentojexistiamantes.Naverdade,IgorAnsoff,omaisentusiastadosproponentesdoplanejamentoestratgico,escreveuem1977,12anosdepoisdapublicaodoseuimportantelivroCorporateStrategy,que"adespeitodequase20anosdeexistnciadatecnologiadeplanejamentoestratgico,amaiorpartedasempresas,hoje,seengajanomenosameaadoreperturbadorplanejamentoalongoprazoporextrapolao".Eosproblemasnodiminuramdepoisde1984.Os"setepecadoscapitaisdoplanejamentoestratgico"deWilson,resumemalgunsdosproblemasque

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 6/15

    haviamsolapadooprocesso.

    Ossetepecadoscapitaisdoplanejamentoestratgico

    1.Aassessoriaassumiuoprocesso.2.Oprocessodominouaassessoria.3.Ossistemasdeplanejamentoforampraticamenteconcebidosparanoproduzirresultados...4.Oplanejamentoseconcentravanojogomaisexcitantedefuses,aquisiesevendas,emdetrimentododesenvolvimentodonegciobsico.5.Osprocessosdeplanejamentonoconseguiramdesenvolveropesestratgicasverdadeiras...6.Oplanejamentonegligenciavaosrequisitesorganizacionaiseculturaisdaestratgia...7.Aprevisodepontonicoeraumabaseinadequadaparaoplanejamentoemumaeradereestruturaoeincerteza...

    Contudo,nenhumatcnicarecebeumaisatenogerencialqueoplanejamentoestratgico.Almdisso,noseriaigualmentejustoperguntarseumclimahostilaoplanejamentopodiasercorretoparacertosoutrostiposdecriaodeestratgias?Equantoaosclimasapropriadosaoplanejamento?Elessonecessariamenteeficazesparaageraodeestratgias?

    5.5Asfalciasdoplanejamentoestratgico

    AFALCIADAPREDETERMINAO.Paraseengajaremplanejamentoestratgico,umaorganizaodevesercapazdepreverocursodoseuambiente,controlloousimplesmenteassumirsuaestabilidade.Casocontrrio,nofazsentidofixarocursodeaoinflexvelqueconstituiumplanoestratgico.

    IgorAnsoffescreveuemCorporateStrategy,em1965,que"vamosnosreferiraoperodoparaoqualaempresacapazdefazerprevisescomumaprecisode,digamos,maisoumenos20%comooseuhorizontedeplanejamento".Umaafirmaoextraordinriaemumlivrotofamoso!Comoaprevisibilidadepodeserprevista?

    AFALCIADODESLIGAMENTO.Averdadeiraadministraoporexceoeaverdadeiradireopolticasopossveis,exclusivamenteporqueagerncianoestinteiramenteimersanosdetalhesdaprpriatarefa.Acriaoeficazdeestratgiasligaaaoaopensamentoque,porsuavez,ligaaimplementaoformulao.Ecertoquepensamosparaagir,mastambmagimosparapensar.

    AFALCIADAFORMALIZAO.Oplanejamentoestratgiconofoiapresentadocomoumauxlioformaodeestratgias,comoumtipodesuporteparaprocessosgerenciaisnaturais(inclusiveaintuio),mascomogeraodeestratgiasenolugardaintuio.Osproponentesdestaescolaafirmamhmuitoqueestaa"melhormaneira"desecriarestratgias.Contudo,contrariamenteaF.Taylor,quecunhouafrase,osplanejadoresnuncaestudaramoprocessoquebuscavammudar.Elessimplesmenteassumiamqueamelhorprticaeraadeles.

    AGRANDEFALACIADO"PLANEJAMENTOESTRATGICO".Assimcomoanlisenosntese,oplanejamentoestratgiconuncafoigeraodeestratgias.Aanlisepodeprecedereapoiarasntese,provendodeterminadosinsumosnecessrios.Aanlisepodeseguireelaborarasntese,decompondoeformalizandosuasconseqncias.Masaanlisenopodesubstituirasntese.Nenhumaelaboraojamaisfarcomqueprocedimentosformaispossampreverdescontinuidades,informargerentesdistanciados,criarnovasestratgias.Assimoplanejamento,aocontrriodeprovernovasestratgias,nopodeprosseguirsemsuaexistnciaprvia.

    5.6Contextoecontribuiodaescoladeplanejamento

    Osplanejadorestmpapisimportantesadesempenharemtornodacaixapretadaformaodeestratgias,oumesmodentrodela.Elespodematuarcomoanalistas,provendodadosnaentrada,emparticularaquelesqueosgerentessopropensosanegligenciar.Elestambmpodemexaminarasestratgiasquesaram,paraavaliarsuaviabilidade.Osplanejadorestambmpodematuarcomocatalisadores,noparapromoveroplanejamentoformalcomoumaespciedeimperativo,masparaencorajarqualquerformadecomportamentoestratgicoquefaasentidoparaumadeterminadaorganizaoemdeterminadaocasio.

    Oladosuperiordoinstrumentalismo:(deRigby,1993:15)

    1.Todoinstrumentopossuiumconjuntodeforasedefraquezas.2.Osinstrumentosdevemserjulgadosporsuautilidade,noporseremnovidades.3.Osinstrumentosexistemparaobenefciodaspessoas,enoviceversa.

    6AESCOLASDEPOSICIONAMENTO:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSOANALTICO

    Noinciodosanos80,umventoeconmicosoprouatravsdareadaadministraoestratgica,varrendograndepartedasuatradicionalliteraturaprescritiva.Oanodivisordeguasfoi1980,quandoMichaelPorterpublicouCompetitiveStrategy.Emboraumlivrodificilmentepossacriarumaescola,esteagiucomoumestimulanteparareunirgrandepartedodesencantocomasescolasdodesignedeplanejamento,bemcomoanecessidadeporsubstncia.Assimcomoumasimplesperturbaopodecongelarrepentinamenteumlquidosupersaturado.CompetitiveStrategyaglutinouosinteressesdeumageraodeacadmicoseconsultores.Seguiuseumaenormeondadeatividade,fazendodesta,empoucotempo,aescoladominantenarea.

    6.1Premissasdaescoladeposicionamento

    Naverdade,aescoladeposicionamentonoseafastouradicalmentedaspremissasdaescoladeplanejamento,oumesmodaquelasdaescoladodesign,comumaexceochave.Masatmesmoasdiferenassutistambmserviramparareorientaraliteratura.Podesecitarque:

    Estratgiassoposiesgenricas,especificamentecomunseidentificveisnomercado.Omercado(ocontexto)econmicoecompetitivo.

    Oprocessodeformaodeestratgia,portanto,deseleodessasposiesgenricascombaseemclculosanalticos.

    Osanalistasdesempenhamumpapelimportantenesteprocesso,passandoosresultadosdosseusclculosaosgerentesqueoficialmentecontrolam

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 7/15

    asopes.Assim,asestratgiassaemdesteprocessototalmentedesenvolvidasparaseremarticuladaseimplementadasdefato,aestruturadomercadodirigeasestratgiasposicionaisdeliberadas,asquaisdirigemaestruturaorganizacional.

    6.2APRIMEIRAONDA:OrigensnasMximasMilitares

    Paraqueaescoladeposicionamentofocalize,defato,aseleodeestratgiasespecficascomoposiestangveisemcontextoscompetitivos,elaprecisaserreconhecidacomosendomuitomaisantigaqueoutraformasepoderiasupor.Osautoresmaisantigosfizeramoqueosatuaisdestaescolafazem:delinearamtiposdeestratgiaseosadaptaramscondiesquepareciammaisconvenientes.x

    SunTzu

    TheArtofWar(1971),deSunTzu,temsidoparticularmenteinfluente,emespecialnasiaOriental.Assimcomoestaescoladnfaseaoestudodaindustrianaqualaempresaopera,tambmSunTzuenfatizavaaimportnciadeseestarinformadoarespeitodoinimigoedolocaldabatalha.Elededicoumuitaatenoaposiesestratgicasespecficas,porexemplo,localizarexrcitosemrelaoamontanhaserios,lutarmorroabaixoeocuparterrenoshorizontaisoualtos.Tambmidentificouumavariedadedecondiesgenricas,porexemplodispersiva,fronteiria,focaledifcil.Eapresentoumuitasmximasligandoestratgiasgenricasacadaumadessascondiesgenricas.

    VonClausewitz

    OOcidentenuncacareceudepensadoresmilitares.MasnenhumalcanouaestaturadevonClausewitz(17801831),cujaobratrazamarcainequvocadapropensogermnicaporsistemasgrandiososdepensamento.EmsuaobraprimaOnWar,Clausewitz(1989)procurousubstituiravisoestabelecidadeestratgiamilitarporumconjuntodeprincpiosflexveispararegeropensamentoarespeitodeguerra.Segundoele,sefaznecessrioinovarestrategicamentereconhecendoerealizandonovascombinaes.Eparaisto,precisomaisforadevontadeparasetomarumadecisoimportanteemestratgiadoqueemttica.Nestaltima,apessoalevadapelaspressesdomomento...Emestratgia...hamploespaoparaapreenses,dapessoaedosoutrosparaobjeeseprotestose,emconseqncia,arrependimentoprematuro.Numasituaottica,apessoaconsegueveraomenosmetadedoproblemaaolhonu,aopassoquenaestratgiatudotemdeseradivinhadoepresumido.Portanto,aconvicomaisfraca.Conseqentemente,amaioriadosgenerais,quandodeveagir,ficaparalisadapordvidasdesnecessrias.

    6.3ASEGUNDAONDA:ABuscaporImperativosdeConsultoria

    Aescoladeposicionamentofoifeitasobmedidaparaconsultores.Elespodemchegarfrios,semnenhumconhecimentoemparticulardeumnegcio,analisarosdados,brincarcomumconjuntodeestratgiasgenricas(osblocosbsicos)sobreummapa,redigirumrelatrio,enviarumafaturaesair.Amatrizdecrescimentoparticipao(BCG)faziapartedo"planejamentodeportflio",oqualtratavadaquestodecomoalocarfundosparaosdiferentesnegciosdeumaempresadiversificada.Antesdeseusurgimento,ascorporaesdependiamdeoramentaodecapitaleassemelhadosparaavaliaroretornosobreoinvestimentodediferentespropostas.Amatrizdecrescimentoparticipaoprocuravaembutiressasopesemumaestruturasistemtica.AseguirenaFigura41,apresentamosestatcnica,naspalavrasdohomemqueconstruiuoBCG,BruceHenderson.Acurvadeexperinciadatadepesquisasfeitasem1936(verYelle,1979)quesugeriamquequandodobraaproduoacumuladadeumproduto,ocustodasuaproduoparececairumapercentagemconstante(emgeralde10a30%).Emoutraspalavras,seaprimeiraunidadefabricadacustou$10paraserproduzida,entoasegunda(assumindo20%dequeda)deveriacustacercade$8,aquarta$6,40,etc.,eadcimamilionsima,20%menosqueaquintamilionsima.

    Emresumo,asempresasaprendemcomaexperincia,aumataxaconstante.

    PIMSasigladeProfitImpactofMarketStrategies[ImpactodasestratgiasdemercadonosLucros].SidneySehoeffler,seufundador,afirmouque"todasassituaesdeempresassobasicamentesemelhantes,emobedinciasmesmasleisdomercado",deformaque"umestrategistatreinadopodeoperar,deformatil,emqualquernegcio"(1980:2,5).Aintensidadedeinvestimento"geralmenteproduzumimpactonegativosobreasmedidaspercentuaisdelucratividadeoufluxolquidodecaixa"(ela"deprimeoretornosobreoinvestimento"),aopassoqueaparticipaodemercado"temumimpactopositivo".Porm,encontrarumacorrelaoentrevariveisumacoisaassumiracausaetransformlaemimperativooutra.Dadosnosoditados.Aaltaparticipaodemercadogeralucro,ouserqueoaltolucrogeraaaltaparticipaodemercado.

    6.4ATERCEIRAONDA:ODesenvolvimentodeProposiesEmpricas

    Teveincioemmeadosdosanos70eganhouimportnciadepoisde1980,dominandotodaaliteraturaeprticadaadministraoestratgica.Estaondaconsistiunabuscaempricasistemticaporrelaesentrecondiesexternaseestratgiasinternas.OlivroCompetitiveStrategy,deMichaelPorter,publicadoem1980,colocourealmenteestetrabalhoemseucurso.ElealcanouumdoutoradonodepartamentodeEconomiadeHarvardentreummestradoemAdministraoeumacarreiracomoprofessornaescoladeAdministraodamesmauniversidade.Partindoda,aproveitouoramodaeconomiadenominadoorganizaoindustrial,"umaabordagemsistemticaerelativamenterigorosaanlisedeindstrias,apoiadaportestesempricos"(1981:611)ereformulouoparaestendersuasimplicaesparaoestrategistacorporativo.NavisodePorter,aestratgiadenegciosdeveriaserbaseadanaestruturadomercadonoqualasempresasoperam.Portertomouaabordagembsicadaescoladodesign,aplicouaaoambienteexternodaempresaeconseguiuaproveitaraaceitaojgeneralizadadaestratgiacomodesign,emboraosprocedimentosquepromoveuestivessemmuitomaisnoespritodaescoladeplanejamento.Paraisso,eleacrescentouocorpodeconhecimentodaorganizaoindustrial.Acombinaoerapoderosaefoiumsucessoinstantneo,tantonosmeiosacadmicoscomonosempresariais.

    OmodelodePorteridentificacincoforasnoambientedeumaorganizaoqueinfluenciamaconcorrncia

    AmeaadeNovosEntrantes.PoderdeBarganhadosFornecedoresdaEmpresa.PoderdeBarganhadosClientesdaEmpresa.AmeaadeProdutosSubstitutos.IntensidadedaRivalidadeentreEmpresasConcorrentes.

    Aspeculiaridadesdecadaumadessasforaspodemexplicarporqueasempresasadotamumadeterminadaestratgia.Porterafirmouqueexistemapenasdois"tiposbsicosdevantagemcompetitivaqueumaempresapodepossuir:baixocustooudiferenciao"(1985:11).Estascombinamcomo"escopo"deumadeterminadaempresa,agamadesegmentosdemercadovisadosparaproduzir"trsestratgiasgenricasparaalcanarumdesempenhoacimadamdianumaIndstria:lideranaemcusto,diferenciaoefoco".EmCompetitiveAdvantagede1985,Porterintroduziuumaestruturaquechamoudecadeiadevalor.Elasugerequeumaempresapodeserdesagregadaematividadesprimriasedesuporte.Asatividadesprimriasestodiretamenteenvolvidasnofluxodeprodutosatoclienteeincluemlogsticadeentrada(recebimento,armazenagem,etc.),operaes

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 8/15

    (outransformaes),logsticadesada(processamentodepedidos,distribuiofsica,etc.),marketingevendaseservios(instalao,reparos,etc.).Asatividadesdesuporteexistemparaapoiarasatividadesprimrias.Elasincluemsuprimento,desenvolvimentotecnolgico,gerenciamentoderecursoshumanoseprovisodainfraestruturadaempresa(inclusivefinanas,contabilidade,administraogeral,etc.).

    ApartirdePorter,comovimosanteriormente,aliteraturadeposicionamentoestratgicofloresceu.Notemosaquiespaoparaumarevisocompleta.Aocontrrio,procuramosoferecerumasntese,apresentandoumaestruturaparaconsideraranaturezadestetrabalhoecomoelesedesenvolveu,aumentandoemsofisticao.Naescoladeposicionamentoidentificamosquatroespciesdepesquisa:

    PesquisaestticanicaPesquisadeagrupamentosestticosPesquisadinmicanicaPesquisadinmicadeagrupamentos.

    6.5CrticaDaEscolaDePosicionamento

    Aescoladeposicionamentopodesercriticadapelosmesmosmotivosqueasescolasdodesignedeplanejamentosumavezquelevaaindamaislongeapredisposiodasmesmas.Comoasoutrasescolasprescritivas,aabordagemdaescoladeposicionamentomenoserradaqueestreita.Emprimeirolugar,ofocoestreito.Eleorientadoparaoeconmicoe,emespecial,oquantificvel,emoposioaosocialepoltico,oumesmoaoeconmiconoquantificvel.Assim,atmesmoaseleodeestratgiaspodesertendenciosa,porqueasestratgiasdelideranaemcustogeralmentecontam,commaisdadosfactuaisparacorroborlasdoque,digamos,asestratgiasdediferenciaopelaqualidade.

    Umasegundapreocupaoocontextoestreitodaescoladeposicionamento.Humainclinaonosentidodegrandesempresastradicionais,nasquais,opoderdemercadomaior,aconcorrnciamenoseficazeopotencialparamanipulaopolticamaispronunciada.Temhavidoestudosdeestratgiasdenichoeindstriasfragmentadas,maselessodelongesuperadosporestudosdeestratgiastradicionaisemindstriasmaduras.

    Aterceirapreocupaorelacionaseaoprocesso.Amensagemdaescoladeposicionamentonoirlforaeaprender,masficaremcasaecalcular."Massagearosnmeros"oqueseesperanosescritriosdegerentes,assimcomonassalasdeaulasdemestradoemAdministrao.Esperasequeoestrategistalidecomabstraesnopapel,distantedomundotangveldesefazerprodutosefecharvendas.Osclculospodemimpedirnosoaprendizadoeacriatividade,mastambmoempenhopessoal.Finalmente,aprpriaestratgiatendeaterumfocoestreitonaescoladeposicionamento.Elavistacomoumaposiogenrica,noumaperspectivanica.Nolimite,oprocessopodereduzirseaumafrmula,naqualaposioselecionadaapartirdeumalistarestritadecondies.

    Ascategoriassebaseiamemcomportamentosexistentes,logo,executivosepesquisadoressotentadosasetornarcodificadoresdopassado,emvezdeinventoresdofuturo.Aescoladeposicionamentopodeterumacategoriadenominada"vantagemdoprimeiroasemover".Massuaprpriaorientaoparaaanliseestratgicadedadostangveisemcategoriasexistentesdesencorajaoaproveitamentodessavantagem.Quandoaempresaterminaaanlise,osprimeirosquesemoverampodemestarforadevista.

    EmartigonaHarvardBusinessReviewem1996,intitulado"OqueEstratgia?",MichaelPorterrespondeuaosseuscrticos.EleenfatizouaImportnciadaestratgia,citandose,emcomparaoao"aperfeioamentoconstantedaeficciaoperacional",comouma"condionecessria..,masusualmenteinsuficiente"parauma"lucratividadesuperior".

    OmodelobsicodePorterindicaaquiloqueosautoresdeestratgiamilitarchamamdeabordagem"venhacomoestiver"aestratgia:umaveziniciadooconfrontoestratgico,vocficapresoquiloquetem.Mudanas,santesoudepois.Criaodaorganizaoedesenvolvimentodepessoal,atividadesquealgumaspessoasconsideramintrinsecamenteligadasestratgia,exigemprocessospermanentesenomovimentosdistintos.Istopareceincluirosjaponeses,quetendemanoverotempocomoumasucessolineardivididaemantes,duranteedepois.Porterlevantamuitascoisascertasemseuartigo,masoqueelesugerefazerarespeitodasmesmasesterradoou,nomnimo,demasiadorestrito,porqueoqueelerealmentefezemseuartigofoirecolherseescoladeposicionamento,desprezandoouignorandooutrospontosdevistaimportantes.

    6.6ContribuioEContextoDaEscolaDePosicionamento

    Aformulaodeestratgiasumprocessomuitomaisrico,confusoedinmicoqueaquele,ordenadoeesttico,descritonestaescola.Assim,opapeldoposicionamentodeapoiaroprocesso,nodeslo.Estaescolaacrescentoucontedoescoladeplanejamento,umarealizaonadadesprezvel,aomesmotempoemquemudouopapeldoplanejadorparaaqueledeanalista.Seascondiesfossemsuficientementeestabelecidaseestveisparaoferecerdadosadequadosquepudessemseranalisadosemumnicocentro,aanlisedaestratgiaseriaapropriadaparaaformulaodeestratgias.

    Essaanlisenuncadeveriadominaroprocesso.Sempreprecisolevaremcontaumasriedefatoresintangveisaoladodostangveis.Poroutrolado,deveseconsiderarqueaescoladeposicionamentofezumaimportantecontribuioadministraoestratgicaaoabrirumaenormeavenidaspesquisaseforneceuumpoderosoconjuntodeconceitosprtica.Aescoladeposicionamentodeveusarsuapoderosabasenopararestringiravisoestratgica,masparaamplila.

    7AESCOLAEMPREENDEDORA:AFORMAODAESTRATGIACOMOUMPROCESSOVISIONRIO

    Oconceitomaiscentraldestaescolaaviso:umarepresentaomentaldeestratgia,criadaouaomenosexpressanacabeadolder.Essavisoservecomoinspiraoetambmcomoumsensodaquiloqueprecisaserfeito,umaidiaguia,sevocpreferir.Fielaoseurtulo,avisotende,comfreqncia,asermaisumaespciedeimagemdoqueumplanoplenamentearticulado(empalavrasenmeros).Issoodeixaflexvel,deformaqueolderpodeadaptlossuasexperincias.Sugerequeaestratgiaempreendedora,aomesmotempo,deliberadaeemergente:deliberadaemsuaslinhasamplaseseusensodedireo,emergenteemseusdetalhesparaqueestespossamseradaptadosduranteocurso.

    Emcertosentidoaescolaempreendedora,comoadeposicionamentonasceudaEconomia.Oempreendedortempapelproeminentenateoriaeconmicaneoclssica.Seupapel,entretanto,eralimitadoadecidirquaisquantidadesproduzireaquepreos.Adinmicacompetitivacuidavadoresto.ExistiameconomistasqueconsideravamestavisoestreitadoempreendedorumagrandefalhadaEconomia.KarlMarx,estranhamente,foiumdeles.Eleelogiavaosempreendedorescomoagentesdemudanaseconmicasetecnolgicas,mascriticavafortementeseuimpactosobreasociedadeemgeral.Masnemtodosconcordaramcomestainterpretao.Knight(1967)viaoespritoempreendedorcomosinnimoderiscopesadoemanuseiodaincerteza.Logo,umempreendedorpodeserofundadordeumaorganizao,ogerentedasuaprpriaempresa,ouolderinovativodeumaorganizaodepropriedadedeoutros.Cole(1959),outroeconomista,quepopularizouaexpresso"golpeousado"paracaptaroatodoespritoempreendedor,

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 9/15

    mencionouquatrotiposdeempreendedores:oinventorcalculista,oinovadorinspirativo,opromotorsuperotimistaeoconstrutordeumempreendimentoforte.

    7.1Aliteraturadaescolaempreendedora

    Eassimcoubereagerencialdesenvolveraescolaempreendedora,emboraestetrabalhonuncatenharepresentadomaisquealgumasgotasdeescritaepesquisa,comocasionaisebrevesondasdeateno.Osdefensoresdestaescolaviama"lideranapersonalizada"baseadanavisoestratgica,comoachaveparaosucessoorganizacional.Emborao"espritoempreendedor"fosseoriginalmenteassociadocomoscriadoresdeseusprpriosnegcios,apalavrafoigradualmenteampliadaparadescrevervriasformasdelideranapersonalizada,prativaedeterminadaemorganizaes.Outrotermocunhadomaisrecentemente,descreveaspessoasquetomaminiciativasestratgicasdentrodegrandesorganizaes,empreendedoresinternos,sevocpreferir.

    OGRANDELDERNAIMPRENSAPOPULAR.Detodososescritosarespeitodeespritoempreendedor,agrandemaioriatemsidopopularnoespritodavisodegernciado"grandelder"epodeserencontradanaimprensapopularounasbiografiaseautobiografiasdefamososfiguresdaIndstriaeoutroslderesnotveis.Oespritoempreendedorpode,porexemplo,seracompanhadoacadaduassemanasnaFortune,umarevistaquetendeaatribuirosucessonosnegciosvisoeaocomportamentopessoaldolderherico.

    APERSONALIDADEEMPREENDEDORA.Umsegundocorpodeliteraturasobreespritoempreendedor,provavelmenteomaioremtermosdecontedoemprico,focalizaapersonalidadeempreendedora.Seoespritoempreendedorenglobarealmenteasdecises,viseseintuiesdoIndivduoIsolado,entoAlmdepesquisaracognioindividualdopontodevistapsicolgico(oassuntodaprescola),razovelpensarqueascoisasmaisbviasaestudarsoostraosdosempreendedoresbemsucedidos.EmumlivrointituladoTheOrganizationMakers,CollinseMoore(1970)apresentaramumquadrofascinantedoempreendedorindependente,combasenoestudode150deles.Osautoresacompanharamsuasvidasdesdeainfncia,atravsdaeducaoformaleInformal,atospassosqueelesderamparacriarseusempreendimentos.Dadosdetestespsicolgicosreforaramsuasanlises.Oqueemergiuumretratodepessoasdurasepragmticas,levadasdesdeaInfnciaporpoderosasnecessidadesderealizaoeindependncia.Entreasvriascaractersticasatribudaspersonalidadeempreendedora,estofortesnecessidadesdecontrole,deindependnciaederealizao,ressentimentoemrelaoautoridadeeatendnciaaaceitarriscosmoderados.

    Quais,ento,asprincipaiscaractersticasdaabordagemdessaspersonalidadesnageraodeestratgias?

    1.Nocritrioempreendedor,ageraodeestratgiasdominadapelabuscaativadenovasoportunidades.Aorganizaoempreendedorafocalizaoportunidades

    2.Naorganizaoempreendedora,opodercentralizadonasmosdoexecutivoprincipal.

    3.Ageraodeestratgianaempresaempreendedoracaracterizadaporgrandessaltosparaafrente,faceincerteza.

    4.Ocrescimentoametadominantedaorganizaoempreendedora.

    ObjetivandoumestudodorelacionamentoentreEmpreendedorismoeplanejamento,AmarBhide,entrevistouosfundadoresde100companhiasincludasnalistadamc.das500companhiasdecrescimentomaisrpidonosEstadosUnidos,em1989,querevelaramqueosempreendedoresdedicavampoucosesforosaseuplanodenegciosinicial:

    41%simplesmentenotinhamumplanodenegcios26%tinhamapenasumesboorudimentardeplano05%elaboraramprojeesfinanceirasparainvestidores28%redigiramumplanocompleto.

    7.2Lideranavisionria

    Paraescolherumadireo,umlderprecisaterdesenvolvidoantesumaimagemmentaldeumfuturoestado,possveledesejvel,daorganizao.Estaimagem,quechamamosdeviso,podeservagacomoumsonhoouprecisacomoumadeclaraodemetaoudemisso.Opontocrticoqueumavisoarticulaumaexpectativadeumfuturorealista,dignodecrditoeatraenteparaaorganizao,umacondiomelhor,emalgunsaspectosImportantes,queaquelaatualmenteexistente.

    Umavisoumalvoquechama...Notetambmqueumavisosempreserefereaumestadofuturo,umacondioquenoexistepresentementeenuncaexistiuantes.Comumaviso,olderprovaimportantepontedopresenteparaofuturodaorganizao.

    Focalizandoatenosobreumaviso,olderoperasobreosrecursosemocionaiseespirituaisdaorganizao,sobreseusvalores,seucompromissoesuasaspiraes.Emcomparao,oexecutivooperasobreosrecursosfsicosdaorganizao:capital,habilidadeshumanas,matriasprimasetecnologia.Seexisteumacentelhadegeneralidadenafunodelder,eladeveestaremsuacapacidadetranscendente,umaespciedemagia,paraformar,apartirdavariedadedeimagens,sinais,previsesealternativas,umavisoclaramentearticuladadofuturoqueseja,aomesmotempo,simples,facilmenteentendida,claramentedesejveleenergizante(1985:89,90,92,103).

    VISOCOMODRAMA.claroqueadministraonoteatro.Olderquesetornaator,desempenhandoumpapelquenovive,estdestinadoacairemdesgraa.Eosentimentogenunoportrsdaquiloqueolderdizefazquetornaalideranavisionria,eoquetornaimpossveltraduziressalideranaemumafrmula.Assim,lideranavisionriaestiloeestratgiaassociados,drama,masnorepresentao.Essaliderananasceefeita,oprodutodeummomentohistrico.

    FORMAODAESTRATGIAEMPREENDEDORAEMUMACADEIADESUPERMERCADOS.Emtermosdo"golpeousado"doempreendedordeCole,naSteinberg'svimossomenteduasreorientaesimportantesdeestratgianossessentaanos:aentradaemautoservionosanos30eemshoppingcentersnosanos50.Masessesgolpesforammenosousadosdoquetestados.Ahistriadaentradaemautoservioindicativa.

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 10/15

    Em1933,umadasoitolojasdaempresa"iamal",naspalavrasdeSteinberg,incorrendoemprejuzos"inaceitveis"($125porsemana).Elefechouaquelalojanatardedeumasextafeira,converteuaparaautoservio(entoumnovoconceito),mudouseunomede"Steinberg'sServiceStores"para"WholesaleGroceteria",cortouospreosentre15e20%,mandouimprimirfolhetosecoloclosnascaixasdecorrespondnciadascasasdavizinhanaeabriunasegundademanh.Issomudanaestratgica!Massomentedepoisqueessasmudanasmostraramserbemsucedidasfoiqueeleconverteuasoutrassetelojas.Ento,emsuaspalavras,"Crescemoscomocapim".

    CONCEBENDOUMANOVAVISOEMUMAEMPRESADECONFECES.Deondevemaviso?Comooslderesempreendedorescaptamsinaisnoambientequelhespermitemprovocargrandesmudanasnaperspectivaestratgica?Nemtodosaceitamumanovaviso.Aspessoasimersasnasantigasestratgiaspodemresistir.Ento,orecongelamentodamentedolderprecisaserseguidopelodescongelamento,mudanaerecongelamentodaorganizao.Masquandoaestruturasimples,comonormalmentenaorganizaoempreendedora,esseproblemarelativamentepequeno.

    7.3Premissasdaescolaempreendedora

    1.Aestratgiaexistenamentedoldercomoperspectiva,especificamenteumsensodedireoalongoprazo,umavisodofuturodaorganizao.

    2.Oprocessodeformaodaestratgia,namelhordashipteses,semiconsciente,enraizadonaexperinciaenaintuiodolder,quereleconcebaaestratgiaouaadotedeoutroseainteriorizeemseuprpriocomportamento.

    3.Olderpromoveavisodeformadecidida,atmesmoobsessiva,mantendocontrolepessoaldaImplementaoparasercapazdereformularaspectosespe4flcos,casonecessrio.

    4.Portanto,avisoestratgicamalevele,assim,aestratgiaempreendedoratendeaserdeliberadaeemergentedeliberadanavisoglobaleemergentenamaneirapelaqualosdetalhesdavisosedesdobram.

    5.AorganizaoIgualmentemalevel,umaestruturasimplessensvelsdiretivasdolderquersetratedeumanovaempresa,umaempresadepropriedadedeumaspessoaouumareformulaoemumaorganizaograndeeestabelecida,muitosprocedimentoserelacionamentosdepodersosuspensosparaconcederaoldervisionrioumaamplaliberdadedemanobra.

    6.Aestratgiaempreendedoratendeaassumiraformadenicho,umoumaisbolsesdeposionomercadoprotegidoscontraasforasdeconcorrnciadireta.

    7.4Contribuio,crticaecontextodaescolaempreendedora.

    Aescolaempreendedoraenfatizouaspectoscrticosdaformaodeestratgia,emespecialsuanaturezaprativaeopapeldalideranapersonalizadaedavisoestratgica.especialmenteemseusprimeirosanosqueasorganizaessebeneficiamcomessesensodedireoeintegrao,ou"gestalt".

    Elamostraaformaodaestratgiacomosendointeiramentecalcadanocomportamentodeumnicoindivduocontudo,nopodedizermuitoarespeitodequaloprocesso.Almdisso,aescolaempreendedoranoapresentaumasoluoparaofatodecomportamentosdescritoscomogloriososeestimulantesporalgunsdosseusautoresseremvistoscomopatolgicosedesmotivadoresporoutros.

    Soboespritoempreendedor,asdecisesvitaisligadasestratgiaesoperaesestocentralizadasnasaladoexecutivoprincipal.Essacentralizaopodeassegurarquearespostaestratgicarefleteoplenoconhecimentodasoperaes.Elatambmencorajaaflexibilidadeeaadaptabilidade:apenasumapessoaprecisatomarainiciativaComosugeremesteeoutroscomentrios,aabordagemempreendedoraarriscada,baseandosenasadeenoscaprichosdeumapessoa.Umataquecardacopodeliteralmentevarreroestrategistachavedaorganizao.EemparteporestarazoqueCollinsePorras,emseuconhecidolivroButlttoLast,sugeremquemelhorconstruirumaorganizaovisionriadoquesebasearemumldercomviso.Sugerem,comseuestudo,queopapeldocarismanoestabelecimentodavisomuitoexageradoequetentativasparasubstituirocarismaporsolidezcostumamserdestrutivas(1991:51).Opapeldolderparacatalisarumaclaravisocomumparaaorganizaopodeserrealizadopormeiodeumaamplavariedadedeestilosgerenciais.

    Muitaspequenasorganizaesjemoperaotambmrequeremestalideranapersonalizadaforteperpetuamente.Ovarejopodeseromelhorexemplo.Naverdade,provvelqueaestratgiadeocorrnciamaiscomumsejaumaquasetotalmenteignoradaemadministraoestratgica:ado"produtorlocal",aorganizaoquepersegueumareceitapadrodaindstriaemumnichogeogrficonitidamentedefinido.

    8AESCOLACOGNITIVA:AFORMAODEESTRATGIACOMOPROCESSOMENTAL

    Paracompreenderavisoestratgicaetambmdecomoasestratgiasseformamsoboutrascircunstncias,precisamossondaramentedoestrategista.Esteotrabalhodaescolacognitiva:chegaraoqueesteprocessosignificanaesferadacogniohumana,utilizandoemespecialocampodapsicologiacognitiva.

    Estaescolatematradograndenmerodepesquisadoresproeminentesnosltimosdezaquinzeanos,trabalhandoalgumasvezesemassociaoaoutrasescolas.ApesquisadeLyleem1990sugeriuqueestaeraumadasreasmaispopularesdepesquisaemadministraoestratgica.Antesdestaondadetrabalho,oqueocorrianasmentesdosexecutivosera,emgrandeparte,umaincgnita.Ospesquisadoresestavammaispreocupadoscomosrequisitosparapensarenocomopensamentoemsi,porexemplo,comoqueumestrategistaprecisasaber.

    Assim,osestrategistasso,emgrandeparte,autodidatas:elesdesenvolvemsuasestruturasdeconhecimentoeseusprocessosdepensamentoprincipalmenteatravsdeexperinciadireta.

    8.1Cogniocomoconfuso

    Osestudiososhmuitosofascinadospelaspeculiaridadesdecomoindivduosprocessaminformaesparatomardecises,emespecialasinclinaesedistoresqueelesapresentam.Todostmconseqnciasbviasparaageraodeestratgias.Estasincluemabuscaporevidnciasqueapiemascrenas,emvezdeneglas,ofavorecimentodeinformaesrecentes,maisfacilmentelembradas,sobreinformaesanteriores,atendnciaparaverumefeitocausalentreduasvariveisquepodemsimplesmentesercorrelatas,opoderdopensamentootimistaeassimpordiante.Analogiasemetforasquepodemabriropensamento,tambmpodemfazerocontrrio,simplificandoemexcessoe,comisso,estreitandoagamadesoluesconsideradas(Schwenk,1988eStembruner,1974).DuhaimeeSchwenk(1985)estudaramcomoestaseoutrasdistorespodemafetaras

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 11/15

    decisesdeaquisioealienao:

    1.Raciocnioporanalogia.2.Ilusodecontrole.3.Aumentarocomprometimento.4.Clculoderesultadonico.

    Noexistefaltadeevidnciasarespeitodeorganizaesqueficarampresasamaneirasfixasdefazerascoisas,baseadasemmaneirasfixasdevlase,aseguir,desceramemespiralmedidaqueomundosuavoltamudava.

    8.2Cogniocomoprocessamentodeinformaes

    Osaltosexecutivosdispemdetempolimitadoparasupervisionarvastosnmerosdeatividades.Porisso,grandepartedasinformaesquerecebemdeveestaragregada,oquepodeacumulardistoressobredistores.Nodeseadmirarquetantosaltosgerentessetornemprisioneirosdesuasorganizaesdeprocessamentodeinformaes.Oprocessamentodeinformaescomeacomateno,prosseguecomcodificao,passaparaarmazenagemerecuperao,culminanaescolhaeconcluipelaavaliaoderesultados.

    8.3Cogniocomomapeamento

    Umprrequisitoessencialparaacognioestratgicaaexistnciadeestruturasmentaisparaorganizaroconhecimento.Mapaumrtuloatualmentepopular,talvezdevidoaovalormetafrico.Elesignificaanavegaoatravsdeterrenoconfusocomalgumtipodemodelorepresentativo.Comomapanamo,noimportaoquantoelesejagrosseiro,aspessoascodificamaquiloquevemparaqueeconformeomximopossvelcomoqueestnomapa.Esteprefixaaspercepesdelas,quevemaquiloqueesperamver.Porm,medidaqueseacumulamasdiscrepncias,elasprestammaisatenoaoqueestemsuaexperinciaimediata,procurampadreseprestammenosatenoaomapa.

    Osresponsveispeladecisotmcertasexpectativasassociadasaumdeterminadoesquema.Aquiloqueelesvemacrescentadetalhesaessasexpectativaseproduznovasperguntas.Qualaevoluoprovveldospreos?Aspessoasirorecorrereletricidadeparaaquecersuascasas?Observequeessasperguntaspodememergirquasequeautomaticamentedoesquema.Istoqueostornaeficientesdopontodevistadeprocessamentodasinformaes.

    Todososexecutivosexperimentadoscarregamemsuasmentestodosostiposdessesmapascausaisoumodelosmentais,comoelessosvezeschamados.Eseuimpactosobreocomportamentopodeserprofundo.

    8.4Cogniocomorealizaodeconceito

    Amaneirapelaqualosgerentescriamseusmapascognitivosvitalparanossacompreensodaformaodeestratgia.Defato,nosentidomaisfundamental,issoformaodeestratgia.Umaestratgiaumconceitoassim,utilizandoumaantigaexpressodapsicologiacognitiva,ageraodeestratgia"realizaodeconceito".

    Aessnciadaintuioestnaorganizaodoconhecimentoparaarpidaidentificao("arranjodetermosempartesreconhecveis")enonaapresentaodesseconhecimentoparaumdesgnioinspirado.Afontedeinspiraespodesermisteriosa.Assim,aescolacognitiva,emborasejapotencialmenteamaisimportantedasdez,emtermosprticospodeseragoraademenorimportncia.

    8.5Cogniocomoconstruo

    Paraavisointerpretativaeconstrucionista,aquiloqueestdentrodamentehumananoumareproduodomundoexterno.Todasasinformaesquefluematravsdaquelesfiltros,supostamenteparaseremdecodificadasporaquelesmapascognitivos,naverdadeinteragemcomacognioesoporelamoldadas.

    Estavisotemimplicaesradicais.Ospesquisadoresqueasdefendemtotalmente,chamados"construcionistasociais",rompemdecisivamentecomatendnciageneralizadadeaceitarseaquiloqueaspessoasvemcomoumdado,deatribuirseaostatusquoumainevitabilidadelgica.Paraeles,arealidadeexisteemnossacabea.Umestudoapontaumadistinoentreoesquema,quepertenceessencialmenteaoindivduo,easmolduras,quepertencemaogrupo.Oesquemadependedaquiloqueoindivduoveemqueacredita.Amoldura,poroutrolado,dependededinmicasgrupais,dasrelaesdosindivduosentresiecomogrupo.

    8.6Premissasdaescolacognitiva

    Aescolacognitivaumaescoladepensamentoemevoluosobreformaodeestratgia.Suaspremissasso:

    1.Aformaodeestratgiaumprocessocognitivoquetemlugarnamentedoestrategista.

    2.Asestratgiasemergemcomoperspectivas,naformadeconceitos,mapas,esquemasemolduras,quedoformamaneirapelaqualaspessoaslidamcominformaesvindasdoambiente.

    3.Essasinformaesfluematravsdetodosostiposdefiltrosdeturpadores,antesdeseremdecodificadaspelosmapascognitivos.

    4.Comoconceito,asestratgiassodifceisderealizaremprimeirolugar.Quandosorealizadas,ficamconsideravelmenteabaixodopontotimoe,subseqentemente,sodifceisdemudarquandonomaissoviveis.

    8.7Crticacontribuioecontextodaescolacognitiva

    Estaescolacaracterizadamaisporseupotencialdoqueporsuacontribuio.Aidiacentralvlida,poisoprocessodeformaodeestratgiatambmfundamentalmentedecognio,particularmentenarealizaodasestratgiascomoconceitos.Masaadministraoestratgica,naprtica,senonateoria,aindaprecisaganharosuficientedapsicologiacognitiva.

    Adespeitodetodososcomportamentosestratgicosestranhosqueocorrem,inclusivea"letargiaestratgica"degerentessobrecarregados,quesimplesmentedesistemdetentardesenvolverestratgias,algunsgerentesconseguemdarnotveissaltosdecognio.Essaescolatambmchamaa

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 12/15

    atenoparadeterminadosestgiosdoprocessodeformaodeestratgiaemespecialperodosdeconcepooriginaldeestratgia,perodosdereconcepodasestratgiasexistenteseperodosdeapego,pelasorganizaes,sestratgiasexistentes,devidoafixaescognitivas.

    precisocompreenderamentehumana,assimcomoocrebrohumano,paracompreenderaformaodeestratgia.Masissopodeterimplicaesmaisimportantesparaapsicologiacognitivacomofornecedoradeteoriadoqueparaaadministraoestratgicacomosuaconsumidora.

    9ESCOLADEAPRENDIZADO:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSOEMERGENTE

    Estaescolainiciounumcertosentidocomartigo"ACinciadeAlcanaroObjetivodeQualquerManeira",deCharlesLindblom,em1959.NesteartigoCharlessugerequeoprocessodeformulaopolticadogovernoconfusoequeomundotambmo.Comolivro"EstratgiasparaaMudana:IncrementalismoLgico",deBrianQuinnem1980,aescoladeaprendizadotomoucorpo.Elaprovocoudebatesquepersistemathoje:

    QuemrealmenteformulaaestratgiaOndeissoocorredentrodaorganizao?Atquepontooprocessodeliberadoeconsciente?Aseparaoentreformulaoeimplementaoimportante?

    Elasugerequeaformulaotradicionaldaestratgianocorresponderealidadedasorganizaes.Aperguntachave:comoasestratgiasseformamnasorganizaes,nocomosoformulados.WalterKiechel(1984)sugeriuqueapenas10%daestratgiaformuladaimplementada.Aculpasemprerecaiusobreosexecutantesenonaestratgiaemsi,pormoproblemapoderiaestarexatamentenaseparaoentreformulaoeexecuo.Quandoocorreumredimensionamentoestratgiconumaorganizao,nemsempreoresponsvelaaltaadministrao,pormresultadodevriasdecisesemdiversosnveisaolongodotempo,redirecionandoautomaticamenteaestratgia.

    9.1EmergnciadaEscoladeAprendizado

    Incrementalismodesarticuladoprocessoserial,teraputicoefragmentadocomoresultadodeumatentativaderesolverproblemas,aoinvsdeexploraroportunidades.

    IncrementalismolgicoSegundoQuinn(1980)oprocessoincremental,pormnodesarticulado.Asdecisestomadasemcadasubsistemadeumaorganizaovmdeumpadroconsistente,quedeveserdesenvolvidonamentedosestrategistas.Eleformuloudozeprescriesparaoincrementalismolgico:

    1Liberarosistemaformaldeinformao2Criaratenoorganizacional3Gerarcredibilidade,mudarsmbolos4Legitimarnovospontosdevista5Buscarmudanastticasesoluesparciais6Ampliaroapoiopoltico7Superaraoposio8Estruturarconscientementeaflexibilidade9Desenvolverbalesdeensaioebolsesdecomprometimento10Cristalizarofocoeformalizarocomprometimento11Empenharseemmudanasconstantes12Reconhecerqueaestratgianoumprocessolinear

    EmpreendimentoestratgicoBaseadonasiniciativasestratgicasquenascemnofundodahierarquiaesobemviaosgerentesdenvelmdioatosaltosexecutivos.Opapeldosgerentesdenvelmdiocrucial,poiselesprecisamconvenceraaltaadministraodequeaaoempreendedoradefatorelevanteequevaleapenainvestir.

    EstratgiaemergenteAestratgiaplanejadaetraduzidaemaeschamaseestratgiadeliberada.Aestratgiaemergente,quepartedaefetivamenterealizada,focalizaoaprendizadoestratgico.Elaemergedeindivduosoudegruposesobepelaorganizaoattornarseumaestratgica.Asriasespciesdeestratgiasso:

    planejadaempreendedoraideolgicaguardachuvaprocessodesarticuladoraconsensoimposta

    ConformeMintzberg,omodelobsicodeestratgiaoseguinte:

    Asestratgiascrescemcomoervasdaninhas.AsestratgiaslanamsuasrazesparatodososladosAsestratgiastornamseorganizacionais,quandopassamasercoletivas.Osprocessosdeproliferaopodemserconscientes,ounoegerenciados,ouno.NovasestratgiasemergentespermeiamaorganizaoduranteosperodosdemudanaGerenciaresteprocessoreconhecereintervirquandonecessrio.

    Omodeloestufadeformaodeestratgia:

    Somenteumestrategista(CEO)formulaasestratgiasElassaemdoprocessoprontasElasdevemserimplementados

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 13/15

    Gerenciamentodoprocesso

    Naescoladodesigndevesedescobrirospontosfortesefracos,pormissonopossvelsemexperimentao.aquiqueaescoladoaprendizadoentra,pregandoqueatravsdaexperimentaoprticaqueseaprendeesedescobreospontosfortesefracos.Eesteumprocessocontnuo.Quatroprocessosbsicosparticipamdasmudanascomportamentaisecognitivas.Oquadroabaixoilustraestaafirmao:

    Aorganizaoaprendizaplenaexpressodaescoladeaprendizado.Amaiorvantagemestnacapacidadedelidarcomoinesperadoecomsituaesemrpidamudana,conferindoflexibilidadeorganizao.

    Aabordagemde"capacidadesdinmicas",introduzidoporPrahaladeHamelconsideraaadministraoestratgicacomoumaprendizadocoletivo,quevisadesenvolvereexplorarascompetnciasdistintivas,difceisdeseremimitadas.Essaabordagem,naverdade,emhbridoentreaescoladedesigneadeaprendizado.

    Aescoladeaprendizadoapresentaoqueasempresasfazem,aoinvsdeinformaroqueelasdeveriamfazersobcondiescomplexasedinmicas.

    10ESCOLADEPODER:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSODENEGOCIAO

    Opoderaquiestudadooexercciodeinfluenciaalmdapuramenteeconmica.Aescoladepodercaracterizaaformaodeestratgiacomoumprocessoabertodeinflunciaparanegociarestratgiasfavorveisadeterminadosinteresses.

    10.1PoderMicro

    Ojogopolticoestemtodasasorganizaeseinfluenciaaestratgiaadotada.Aformulaodaestratgiaumprocessoquealmdecognitivoedeaprendizagem,tambmfrutodenegociaoeconcesses.Aescoladepoderdefendeamaiorcompreensodopapeldeindivduosorganizadosounonaformulaooureformulaodecomportamentos.Elademonstraqueaestratgiaoriundadesteprocessono"tima"e,sim,refleteosinteressesdosgruposmaispoderososdaorganizao.MacmillaneGuthsugeremusarapolticaparaobteraceitaodasestratgias:

    A.ReconhecerasrealidadespolticaseadministrlasB.Reconhecerocarteressencialdoempenhodagernciaintermediria.C.AprenderausarinstrumentospolticosclssicosD.AdministrarocomportamentodascoalizesE.Tomarprovidenciasdiretascontraacoalizooponente

    10.2PoderMacro

    Opodermacrotratadainterdependnciadeumaorganizaocomseuambienteexterno:clientes,fornecedores,sindicatos,governo,etc.Soluesmaispopularesaplicadosaopodermacro:

    Anlisedosinteressados(comportamentoecoalizes)ManobrasestratgicasFormulaocooperativadeestratgica(Redes,estratgiacoletiva,alianasestratgicas,terceirizaoestratgica).

    10.3Premissasdaescoladopoder

    AformaodaestratgiamoldadaporpoderepolticaAsestratgiassoemergenteseassumemaformadeposiesoumeiosdeiludir.Podermicropersuaso,barganhaeconfrontodireto.Podermacromanobrasestratgicas,redes,alianas,terceirizaes.

    10.4Crtica,contextoecontribuio

    Aformaodaestratgiaenvolverpoder,pormenvolvetambmlideranaecultura(desprezadasporestaescola).Apolticatemseuladopositivonoprocessodemudana,pormpodegerardesperdcioedistoro.Elaestpresenteemespecialdurantemudanasimportantes,emorganizaesgrandesemaduras,emorganizaesdeexpertscomplexasedescentralizadaseduranteperodosdebloqueio.Elamostrasetilempromovermudanasestratgicasparacombateragentesquequeremmanterostatusquo.

    11ESCOLACULTURAL:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSOCOLETIVO

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 14/15

    Opoderenfocainteressesprprioseacultura,interessescomuns.Aculturadeterminacomoumaorganizaoageereageaosestmulos.Aculturaainterpretaodomundoedasatividadeseartefatosqueasrefletem.Aculturacoletivaaculturaorganizacionalcogniocoletiva,ouseja,amentedaorganizao(crenas,tradies,hbitos,manifestaes).

    11.1Premissasdaescolacultural

    Aformaodaestratgiaumprocessodeinteraosocial,baseadonascrenaseinterpretaescomuns.Umindivduoadquireessascrenasatravsdeumprocessodeaculturaoousocializao.Ascrenasquesustentamaculturaorganizacionalnopodemsertotalmentedescritas.Aestratgiatornaseumaintenocoletivaerefletesenospadresdeusodosrecursosecapacidade.Aculturaumagentedeperpetuaodaestratgiaexistenteedificilmentepropesoluesarrojadas.

    11.2Ligaesentreculturaeestratgia

    Estilodetomadadedecisesaculturaservecomofiltroqueinfluenciaaanliseetomadadedeciso.Resistnciamudanasestratgicas.Superararesistnciasmudanasestratgicas.Valoresdominantes.Choquedeculturas.

    11.3Recursoscomobasedevantagemcompetitiva

    Culturamaterialsoosrecursostangveiseintangveisdeumaorganizao.Nosoosprodutosquecompetemnomercado,esimossistemasdeproduodeseusfabricantes.DiversificaoTeoriabaseadaemrecursosCulturacomorecursochavedifcilcopilas,portantotambmnopossvelreproduzirseusefeitos.Umdosmaioresrecursosdeumaorganizaosoaspessoaseseusconhecimentoseexperincias.Direo

    11.4Crtica,contribuioecontexto

    Estaescolaapresentaaameaadedesencorajarmudanasmuitasvezescrticasenecessrias,elevarestagnaoeaarrogncia.Elaexplicacommuitafelicidadeoquejexiste,masnocuidadoqueestporvir.Acontribuiodestaescolaestnadimensocoletivistadeprocessosocial,queasseguraumlugarparaoestiloorganizacionalaoladodoestilopessoal.Aformaodaestratgiatornaseaadministraodacogniocoletiva.Estaescolaseaplicamaisaorganizaescomculturasmaisricas,sgrandesorganizaeseaperodosespecficosdamaiorpartedasorganizaes,comoperodosdereforo,deresistnciasmudanas,derecomposioederevoluocultural.

    12ESCOLAAMBIENTAL:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSOREATIVO

    Ageraodaestratgianestaescalasedporespelhamento,reagindoaumambientequeestabeleceasregras.Eleposicionaoambienteaoladodalideranaedaorganizao(astrsforascentrais).Oquestionamentoquesefaznormalmente,seoslideresrealmentepossuemopesestratgicasemrelaoaoambienteexterno.Outrasescolastambmconsideramoambienteexterno,pormcomabordagensdiferentes.Emrelaoaosestrategistas,aevoluodentrodasescolassedeudesdeaquelespertencentesdireodaempresa,descendoahierarquiaeseespalhandopelaorganizao(exemplo:EscolaCultural).NaEscolaAmbiental,oprprioambienteexternoassumeocomandoeditaasregras.Entendaseambientecomooconjuntodeforasexternasorganizao.

    12.1AsPremissasdaEscolaAmbientalso:

    1.Oagentecentraloambiente2.Aorganizaodevereagiroueliminadadojogo3.Alideranapassivaeservedeponteentreaorganizaoeoambiente4.Asorganizaesformamnichos

    12.2AVisodeContingncia

    AEscolaAmbientalsebaseianateoriadacontingncia.ConformeMintzberg,hquatrogruposdeambientequantoa:

    1.Estabilidadepodevariardeestveladinmico,semregrasecomdesfechosinesperados.2.Complexidadepodevariardesimplesacomplexo.Caberessaltarqueumambientecomplexopodesertransformadonumambientesimplesatravsderacionalizao.3.DiversidadedemercadoPodevariardeintegradosadiversificados.4.Hostilidadepodevariardefavorvelahostil.

    AmaiorexpressodaEscolaAmbientalachamada"ecologiadapopulao".Seusseguidoresolhamasorganizaesadistncia,emtermosdecomportamentocoletivo.

    AocontrariodaEscoladePosicionamento,aquiasorganizaesnoseconfrontamdiretamente.oambientequeestabeleceoscritriosdepermanncianomercado.SegundoHannan,asorganizaesquetiramomximodoambientesochamadas"especialistas"eenfatizamaeficincia.Aquelasquemantmreservasestratgicassochamadas"generalistas"eenfatizamaflexibilidade.Avisodosecologistasdapopulaosempredirecionadaparaasdeficinciasqueameaamasorganizaes:deficinciadesernovo,doenvelhecimento,dapequenezedaadolescncia(transioentreainfnciaeamaturidadedeumaorganizao).Asorganizaesdeveriamconsiderarascondiesqueaumentamourestringemsuasopesestratgicas.Hage(1976)afirmouqueasorganizaesescolhemsuasrestriese,assim,restringemsuasopes.

    13ESCOLADECONFIGURAO:AFORMAODEESTRATGIACOMOUMPROCESSODETRANSFORMAO

  • 07/03/2015 [CQ]EscolasdaAdministrao

    http://www.cronosquality.com/ae1.html 15/15

    CRONOSQUALITY.COM home empresa consultoria treinamentos nossotime biblioteca contato

    EstaEscoladiferedetodasasdemais,poispossibilitaintegrarsuasmensagens.Elaapresentaaorganizaoeomeioqueacercacomo"estadosdeconfigurao"eageraodaestratgia,comoum"processodetransformao".Esteprocesso,naverdade,atransposiodeumestadoparaoutro.Oqueestaescolafazdescreveraestabilidaderelativadaestratgiadentrodedeterminadosestados,somenteinterrompidosporsaltosparanovosestados.

    Aconfiguraodeumaorganizaopesquisadaedescritaporacadmicos,porserconceitual,enquantoqueatransformao(mudanadeestadooudeconfigurao)praticadaporexecutivoseprescritaporconsultores.EnquantonaEscolaAmbientalprevalecemos"separadores",queisolamvariveisparaestudlosaospares,naEscoladeConfiguraoprevalecem"agrupadores",quemvomundoemcategoriasclaraseprecisas.

    13.1AsPremissasdaescoladeconfiguraoso:

    1.Asorganizaespodemserdescritasnaformadeumaconfiguraoestvelnumdeterminadocontexto.2.Saltosqunticosperidicos(transformao).3.Ositens1e2descrevemociclodevidadaorganizaes.4.Afunodaadministraoestratgicageriraconfiguraoeatransformaosemdestruiraorganizao.5.Asescolasdepensamentodaformaodaestratgiasoconfiguraesparticulares.6.Asestratgiasresultantesdependemdomomentoedasituaovigente.

    OlivropioneirodaAdministraoEstratgicaedaEscoladeConfiguraofoiescritoem1962porAlfredChandlerechamase"EstratgiaeEstrutura:CaptulosnaHistoriadoEmpreendimentoIndustrial".SegundoMintzbergumaorganizaopodeserdescritacomosendo:

    1.Empreendedorasimples,pequena,jovem,comestruturainformaleflexvel,numambientedinmico.MquinadotipoTayloristaeencontradaemempresasmadurascomproduoemmassa.2.Profissionalgerenciamentoporprofissionaisealtamentedescentralizado.3.Diversificadavriasunidadesrelativamenteindependentescomadministraoliberal(frouxa).4.Adhocraciarenemespecialistasdevriasmodalidadesemequipescriativas,ondeopoderestnoconhecimento.5.Missionriadeculturaforte,comcooperaomtuadeseusmembros,poucaespecializaoecrenascomuns.6.Polticanopossuindoelementosdominantes,atendnciaderuptura,originandoforaspolticas.Podemsertemporriasourelativamentepermanentes.

    Millerintroduziuoconceitodearquticos,eosestadosdeestratgias,estrutura,situao,processoetransiesentrearquticos.Asmudanasaquisoconsideradasqunticas,noincrementais,quandomuitascoisasmudamradicalmenteeaomesmotempo(revoluoestratgica).Eletambmalertaqueconfiguraesconstrutivaspodemsetornardestrutivaseissofazpartedojogo.Oimportantefazerasnecessriascorreesdeestratgia.Acaractersticamaisimportantedestaescolaamudana,ouosaltodeumestadoparaoutro,adaptandoseumanovaestratgia.Aescoladeconfiguraocontribuinaadministraoestratgica,namedidaquetrazordemparaomundodaformaodaestratgia.


Top Related