cras que temos_cras que queremos
TRANSCRIPT
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
1/92
O CRAS QUE TEMOS
O CRAS QUE QUEREMOSVolume 1Orientaes Tcnicas | Metas de Desenvolvimento dos CRAS | Perodo 2010/2011
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
2/92
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
3/92
expedIentePRFB|DR
V-PRFB|mT
mDSCF|TC
SE|RPSSEA|mC
SnAS|DC
SnSAn|mT
SnRC|TF
SAGi|PJ
SESEP|AF
secretArIA nAcIonAl de AssIstncIA socIAl
SA|VG
DPSB|ACADPSE|TmG
DGSAS|SA
DBA|mJF
DRSPSuAS|CGS
DEFnAS|AJGH
orgAnIzAo
ACA
mSFTmKRA
PmA
CGO
SA
elABorAo
BDAA
CCS
CGO
DAVmEBYC
JFC
KAF
KRA
mSFTm
PmA
RmCF
SRC
CE|mRmR
B|TOD
E|TL,RRSTn
PGD|KRO
revIso
ACA
DCmJF
SA
colABorAo
JCR
LCSB
LOPF
mAR
TAR
TSRO
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
4/92
ApresentAo 6
Introduo 8
dImenso AtIvIdAdes reAlIzAdAs 13
DadosGerasdaDesoAtvdadesRealadas 15
1.Realaracopahaetodefalas(2008/2009) 17
Acopahaetofalaregrpo 21
Acopahaetopartclarado 23
2.Realarocas/grposdecovvcacofalas(2009/2010) 29
3.Realarvstasdoclares(2008/2009) 35
4.AcopahaetoprortrodasfalasedescpretodecodcoaldadesdoPrograaBolsaFala(PBF)(2009/2010) 38
5.AcopahaetoprortroafalascobeecrosdoBPCebeefcosevetas(2010/2011) 44
6.Oretao/acopahaetoparaserooBPC(2009/2010) 52
7.EcahaetoparaserodefalasoCadastrocoparaPrograasSocas-Cadco(2009/2010) 54
8.Realarbscaatva(2009/2010) 57
9.Realaratvdadedegestodoterrtro,artcladoarededeProteoSocalBsca(2010/2011) 61
Esclarecetosas 65
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
5/92
dImenso HorrIo de FuncIonAmento 66
DadosGeras 66
DimEnSORECuRSOSHumAnOS 68
DimEnSOESTRuTuRAFSiCA 72
a)metasdeDesevolvetodosCRAS 72
b)Espaospassvesdecopartlhaeto 76
c)Aplcaodosrecrsosdocoacaetofederal,repassadospelo
FdonacoaldeAssstcaSocalFnASaosfdoscpas,do
DFeestadasdeassstcasocal,qatoDesoEstrtraFsca 78
Anexo 1 82
reFerncIAs BIBlIogrFIcAs 90
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
6/92
VOT,mDCRAS
P
6
OSisteaicodeAssistciaSo-
cial (SuAS), aplaete coeo-
rado o dia 8 de jho de 2011,
qadodaaprovaodoPLSuASoCogresso nacioal, foi criado por
deteriaoiicialdogoverofe-
deral,coopropsitodefazerc-
prirdeliberaodaCoferciana-
cioal de2003. Foiaterializado,
hcercade6aos,aPolticanacio-
al(2004)eistitdoporeioda
noraOperacioalBsicadoSuAS
(2005).Oeoreesforoparasa
iplatao, qe coto co ex-
pressivoapoiodosetesfederados,
sereeteospercetaiselevads-
sios(99,5%)deadesoaoSuAS,
porpartedosicpioseDFede
todososestados.Apeas151i-
cpiosaidaoposseoCetro
deReferciadeAssistciaSocial(CRAS),idadepblicadaproteo
socialbsicaobitolocal.
Essaovacocepodaassistcia
social,orgaizadaeSistema nico,
pretede sperar a ao frage-
tada e segetada; direcioar sa
orgaizaoetorodaatriciali-
dade sociofailiar, e descetralizar
servios, ofertado-os e locais
prxiosdaoradiadasfalias.O
olhardoprossioalsevolta,assi,
paraafaliaeparaossese-
bros,edadoterritrio,espao
ode se aifesta as vlerabi-
lidadeseriscos,poreiodefe-
eoscoplexoseltifacetados,
qe pode icidir difereteete
sobreasfaliase,ealgscasos,ais especialete sobre de
sesebros.
Aologodestesaos,apoltcade
assstcasocalsecosoldo,or-
gao,evesepreparadopara
a fase de valorao da qal-
dadedosservosprestados,oqe
depededaelhoradagesto.nocaso da proteo bsca, algas
coqstas erece destaqe: a
realao da traso dos serv-
osdeedcaofatlparaose-
torresposvel;adeodeses
servos,poreodaTpcaona-
coal;apblcaodecaderosde
oretaoparatccosegestores;asttodeprocessosdeexpa-
soqalcadadasdadespbl-
cas e a resposabldade de aco-
pahaeto e otoraeto dos
servosporpartedosEstados.
AsttodoCesoSuASfode-
terateparaaexstcadea
lhadebaseparadetcaodasttoedoaproraetodos
CRAS. E segda, a deo de
dcadordoCRAS,eparcera
cooDepartaetodeGestodo
SuAS (DGSuAS) e da Secretara de
Avalao e Gesto da iforao
ApresentAo
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
7/92
7VOT,mDCRASP
(SAGi), cotrb para a avalao
daevolododcador,estas-
rehstrca,oqeclocoa
deo de etas de desevolv-eto dos CRAS, escaloadas para
osprxosaos,cooobjetvode
drosprocessosdeplaejae-
toporpartedosetesfederados,de
foraaassegraraofertadoServo
deProteoeAtedetoitegral
Fala(PAiF)segdoospadres
oratvosdoSuAS.
nestesetdo,odocetoqeora
apresetaosbastatepertete
eteottodecolaborarparaa
qalcaodoPAiF,aldereforar
a copreeso de qe a oferta de
servosdepededeplaejaeto,
orgaaoegesto.nestaestera,
chaa-se ateo para a prcpalferraetadoSuAS,osrecrsosh-
aos, qe precsa ser alocados
as fes segdo se perl, de
fora a assegrar qe seja valo-
rados, capactados e oretados.
Esta pblcao favorece, portato,
aelhorapreesodasmetas de
desenvolvimento dos CRAS qe, por
save,cotrbeparaaevolo
do ndice de Desenvolvimento dos
CRASetodooBrasl.
AorgaizaodoSuAStora-sei-
prescidvel para o efretaeto
dosovosdesaosqesecoloca
paraosprxiosqatroaos.neste
cotexto,cotarcoCRASdeqali-
dadecodioecessria,ebora
osciete,paraqeaassist-ciasocialprotagoizelgarce-
traloPlaoBrasilsemisria.Por
eiodabscaativa,daorgaizao
desaestrtradegestodoSuAS
(aSecretaria,oCRASeCREAS),da
ofertadeserviossocioassisteciais
paraasfaliasaisvlerveise
pobresedoecaihaetopara
otros servios, trata-sede colocar
erotaprojetoabicioso,qe
desaa as polticas setoriais a se
articlare os icpios e os
territrios, fazedo chegar servios
ailhes de brasileiros qe deles
ecessita.uatarefadetalever-
gadra apreseta desaos grades
paraareaqeseecotraeprocessodecostitio.
Aos trabalhadoresdoSuAS, cose-
lheiros e ebros das coisses
depactao,dedicaosestedoc-
eto,qepretedeseroprieiro
deasrieO CRAS que temos, o
CRAS que queremos, iagrada
coestateticatoiportatee
oporta, dasMetas de Desenvolvi-
mento dos CRAS.
D R A C
S N A S
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
8/92
VOT,mDCRAS
P
8
A stto do processo de avala-
o perdca das dades CRAS e
CREAS(CetrodeRefercadeAsss-
tcaSocaleCetrodeRefercaEspecalado de Assstca Socal,
respectvaete)-deoadamo-
toraetoSuAS1-costtao
fdaetalparaacosoldaodo
Sstea co de Assstca Socal
(SuAS),oqearcaocodea
ovafase do Sstea, ao pertr o
acopahaetocotodaopera-coalaodeservosobtoda
PoltcaPbcadeAssstcaSocal.
noaode2007,asforaesdo
motoraeto SuAS/Ceso CRAS
dco a Linha de Base dos CRAS,
possbltadoadetcaodass-
taescosderadassatsfatras
para o desevolveto de CRAS(Resolo da Cosso itergesto-
res Trpartte/CiT 1/2007). neste
cotexto,coottodeapoaros
mcposeDstrtoFederal(DF)qe
apresetara staes satsfat-
ras, fo estabelecdo o processo de
acompanhamento da implementao
do PAIF nos CRAS, pela Unio e Esta-
dos(ResoloCiT06/2008).
Covstasapossbltarootora-
etodaprcpaldadepblca
deproteobscadoSuAS,eper-
trcoheceraevolodastao
dosCRAS,poreodedcadores,
a Secretara nacoal de Avalao
e Gesto da iforao (SAGi), e
apooSecretaranacoaldeAsss-
tcaSocal(SnAS),elaboroondi-ce de Desenvolvimento dos CRAS ID
CRAS,qefodsctdoeecotro
acoaldemotoraetodoSuAS,
coEstados,DstrtoFederal(DF)e
represetates do Fr nacoal
de Secretros Estadas de Asss-
tca Socal (FOnSEAS), Colegado
nacoaldosGestoresmcpasdeAssstcaSocal(COnGEmAS)eda
dreodosColegadosEstadasde
Gestores mcpas de Assstca
Socal(Coegeas),oaode2008,
aproradoe,esegda,adotado.
Oreferdodcadororesltadoda
cobao de qatro Indicadores
Dimensionais,asaber:AtvdadesRe-aladas,HorrodeFcoaeto,
RecrsosHaoseEstrtraFsca.
Paracadadeso,hqatrograus
de desenvolvimento(scete,re-
glar, scete o speror), cjas
varves,vercvesaaleteo
CesoSuAS,dcaogradec-
preto das oratvas do SuAS
para aqela deso. O iD CRAS
costt-se, portato, a coba-
o dos gras de desevolveto
desoas, cjo resltado ex-
presso e Indicador Sinttico,
qe por sa ve apreseta10 est-
gos dedesevolvetodos CRAS
(varade1a10,sedo10odce
deCRAScjas4desessosperores).
Introduo
Resoles1de18/04/07;05de
06/12/07;6de01/07/08e07de19/08/08,da
CossoitergestoresTrpartteCiT.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
9/92
9VOT,mDCRASP
O aadreceto do processo de
acopahaeto dos CRAS por
eo dos dados obtdos o Ce-
so SuAS/CRAS, ass coo o boresltado do processo de acopa-
haeto, realado por Estados e
uo, das staes cosderadas
satsfatras para o desevolv-
etodeCRAS,reveloaport-
cadoestabelecetodecopro-
ssos pactados acoalete
paraaelhoracotadosCRAS,vsado sa adeqao gradatva
aospadresoratvosdoSuAS.
Desta fora, o ao de 2010, por
eo de pactao acoal (Re-
solo CiT 5/2010), stt-
-se as Metas de Desenvolvimento
dos CRAS por Perodo Anual. Para
o cpreto das etas, qeso clatvas, progressvas e or-
gaadas por deses2, fora
dedos cco perodos aas:
2008/2009, 2009/2010, 2010/
2011, 2011/2012, e 2012/2013.
Cada perodo se ca o prero
da aps o ecerraeto do Ceso
SuAS/CRASdeaoealao
ltodadepreechetodore-
ferdoCesodoaosbseqete.
As Metas de Desenvolvimento co-
soldaoprocessodeelhorado
prcpalservodeproteobsca,
corroboradoparaaevolodo-
dcedeDesevolvetodosCRAS,
a edda e qe plsoa oplaejaeto dos etes federados
para o desevolveto das aes
de acopahaeto e assessora
tccadosestadosaoscpos;
do mstro do Desevolveto
SocaleCobateFoe(mDS)ao
DFeaosEstados;edoscpos
sarede,cladocoocpr-etodasoratvasparaaoferta
doServodeProteoeAtede-
toitegralsFalas(PAiF)eorga-
aodosotrosservosdeprote-
obscaosterrtrosdosCRAS.
Portato,aosttrasetasdefor-
apactada,todososetesseco-
proetecoosecpreto,
oqetorasealcaceresposab-ldadedetodos.OSuASgahaas-
sqaldadeesecosoldacoo
dretodelhesdebraslerosqe
ecesstadossesservos.
Osxos,procedetoseresposa-
bldadesdecadaete,edecorr-
cadoscerosecotradosapsa
vercaodoalcaceoodase-
tasaas,becoodoprocessode
acopahaetoeapootcco(e
aceroqadocober),pelose-
tesfederados,paraagestoeoferta
dosservosdoSuASoscpos
brasleros(tabprevstaoPac-
todeAproraetodaGestodos
Estados),foradedosaResol-oCiT08/2010.Ocoheceto,
AiDCRAS:
RH,EF,A
RHF.n
,
,
nOB-RHSuAS.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
10/92
VOT,mDCRAS
P
10
doo e aplcao da referda Re-
solo,porpartedetodososatores
evolvdos,tora-seprescdvel.
Tedocooadesaspressas
apreveno de situaes inadequadas
que venham a prejudicar e/ou inviabi-
lizar a oferta dos servios, programas,
aes e benefcios de assistncia so-
cial, tora-se preete o protago-
sodosEstadosoapootcco
aos cpos, resposves pela
ofertadosservos.Etede-sedes-
taforaqe,aoprecoaraesde
acopahaetoprevetvoepro-atvo, a Resolo CiT 08/2010
refere-seaoapootccotatopara
elhoradagestocpal,qa-
toparacapactaodosprossoas
qeexectaoservo,oqeex-
ge grades esforos o setdo de
aalsardados,orgaareplaejar
aes,devedoaseqpesestadas
dspordetepopararealaode
estdos,esedoecessrovestr
asaforaotcca.
uadasforasdevablaraorga-
aodoprocessodeacopaha-
etoaoscposresdeat-
lao dos dados dspoblados
eaplcatvosdomDS,dspoveso ste, tal coo o lk: Monitora-
mento SUAS Censo Suas ferramen-
tas Indicadores do SUAS. Ter
paoraaclarodeqasetasest-
pladasparadeteradopero-
dooforaalcaadasdesa
portca, pos este resltado
podeserdeteradopordferetes
varves qe cope as etas.Etoscasosoalcacedase-
tas prevstas para deterado
perodopodeterresolosples,
coo, por exeplo, os casos e
qe ecessro stalar placa de
detcaodoCRAS;oder
coordeadorparaoCRAS,oada
asstaeseqeaprcpale-
cessdade orgaao da gesto
e capactao (para vablao do
PAiF,dabscaatvaeartclaodos
servosdeproteobscaoterr-
trodoCRAS).
Resdaete, segdo as ore-
taesdaResoloCiT08/2010,caso as etas de desevolveto
do perodo aal qe se ecerro
o seja alcaadas para o
as CRAS, o cpo dever, o
ao vgete, elaborar Plao de
Provdcas, dedo aes para
sperao das dcldades eco-
tradas,dcadoresposvesepra-
os para se cpreto. nestes
casoscaberaosEstados(eaomDS
oqetageaoDstrtoFederal)a
elaboraodePlaodeApoo,qe
cosste e streto de plae-
jaetodoapootccoe,qado
forocaso,deapooacero,para
asperaodasdcldades-
cpas(edoDF)degestoeexec-o dos servos socoassstecas,
cosderadasasaesprevstas(o
asereprevstas)o(s)Plao(s)de
Provdcas.AefetvdadedoPlao
de Apoo, elaborado pelos Estados
(e mDS), e decorrca da elabo-
raodePlaodeProvdcaspor
partedoscpos(edoDF),oda
detcao de ecessdades dos
cpos, depede de bo
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
11/92
11VOT,mDCRASP
dagstcodoporqedooc-
pretodasetasdedesevolv-
etodosCRAS.
AalsedoCesoCRAS2010d-
coerosgcatvodeCRAS
qeoatgraasetasestp-
ladas para o perodo 2009/2010,
qeseecerroe24deotbro
de2010.nestescasos,cadac-
po(oDF)deverelaborarPlaode
Provdcas, cldo ele todos
osCRAScjasetaspactadaso
teha sdo cprdas at o o-
eto.Cotdo,portateco-preederqetoportateqato
elaborarPlaosdeProvdcade-
sevolverestratgasparaocpr-
eto,atoltodadopreech-
eto do Ceso SuAS/CRAS 2011,
dasetasestpladasparaopero-
do2010/2011.istoplcarare-
dodoqattatvodePlaosde
Provdcasasereelaboradoso
aode2012,apsaalsedoCe-
soCRAS2011.
Fcaclaro destafora,qopor-
tateodesevolvetodeaes
proatvas pelos estados (e mDS),
cotrbdoparaaatecpaode
probleas, para a detcao edvlgao de boas expercas e
solesqederacerto,axla-
do os cpos a alcaare as
etasdetrodosperodosestpla-
dos pela Resolo CiT 05/2010.
Ereso,oocpretodas
etasoperodoestpladoreper-
cte tab e aor vole de
trabalho para os estados (e mDS),qedeveroseorgaarparaapoar
oscpos(eDF)aelaborao,
alse dos plaos de provdcas
eelaboraodo(s)plao(s)deapoo.
nsto resde dos desaos do
SuAS,prortroesteoeto,de
fortaleceroapootccoeace-
ro,dosEstadosaoscpos(edo
mDSaoDFeEstados).
Atarefaestratgcadeacopahar
o cpreto das oratvas do
SuAS e das etas acoalete
pactadas, de fora a assegrar a
qaldade dos servosprestados
atrbdaaocotrolesocal,ecadaveldegovero.Ass,sepreqe
ecessro, a elaborao de Plao
deProvdecas(cposeDF)e
PlaodeApoo(EstadosemDS),be
coosedesevolvetoealse
paracocessodepraosadcoas
ecpretocograporta-
tetarefadosCoselhosmcpas,
DstrtaseEstadasdeAssstca
Socaleparaasstcasdepact-
ao(CossesitergestorasBpar-
tteCiB;eTrpartteCiT).
Coopresetedoceto,omDS
pretede apoar teccaete os
gestoresetccosdosestados,para
qe possa exercer se papel oapooaoscpos,becoo,os
gestoresetccosdoDFec-
posparaassessoraraseqpesdos
CRAS,vsadooalcacedasmetas
deDesevolvetodosCRASpre-
vstasat2011.Desta-setab
aosCoselhosdeAssstcaSocal,
qe cpre o portate papel
decotrolesocal,cotrbdocosbsdos tccos para acopa-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
12/92
VOT,mDCRAS
P
12
haetoda platao e coso-
ldao dos CRAS, be coo para
aprovao e acopahaeto do
desevolveto, sepre qe co-
ber,deplaodeprovdcas(para
cposeDF),eplaodeapoo
(ocasodosEstadosemDS).
Sero detalhadas cada a das d-
esesparaasqasforade-
das metas de Desevolveto do
CRAS, esclarecedo sa portca
paraaofertacoqaldadedoPAiF,
paraagestoartcladaetrebee-
fcoseservoseparaaartclaodos servosde proteobscaos
terrtros dos CRAS. Dadas as par-
tclardades de cada deso, a
abordage de cadaa delas ser
dferecada.
Etededo qe as atvdades de-
sevolvdas costte a essca
dosCRAS,opto-seporcarestedoceto pela alse da de-
soAtividades Realizadas.Paratato,
sero apresetadas oretaes ge-
ras,tedoporbaseasoratvasdo
SuAS,aldealgasalsesco
base e craeto de varves
(recrsos haos e espao fsco,
porexeplo)doCesoSuAS2010,co o tto de detcar sa -
caooalcacedasetas,
eadaalgassgestesdeaes
eergecas,paragaratadaoferta
dos servos drate o perodo de
execodoplaodeprovdcas.
E segda, ser apresetada a d-
eso Horrio de Funcionamento,qe, aps apresetao das atv-
dadesqecadaCRASdeverealar,
apota para a ecessdade de o
CRAS fcoar por, o o, 40
horas seaas cofore prevsto
e oretaes e para a qal ta-
bserobservadaacado
qattatvodeprossoasdevel
sperorooalcacedasetas.
na seqca, ser abordada a d-
eso Recursos Humanos, cetral
para a oferta do prcpal servo
de proteo bsca (PAiF) e para a
gestodoterrtrodoCRAS.Trata-
-se de oretaes acerca das or-
atvas do SuAS, qe pretedecotrbrparaoplaejaetode
aesecpretodasetaspre-
vstasparaoperodoaalecrso
(2010/2011).
Falete, e e cosoca co
as atvdades a sere realadas,
apreseta-se a deso Estrutura
Fsica, qesercopostaportrst-pcos:a)etasdedesevolveto
dos CRAS; b) espaos passves de
copartlhaetoec)aplcaodos
recrsosdocoacaetofederal
paraoPAiF.
Espera-se desta fora cotrbr
para a orgaao do processo de
gesto da forao sobre alca-
ceoodasetasprevstaspara
o perodo 2009/2010 e desaos
detcadospara2010/2011,para
oacopahaetodosestadosaos
mcpos e do mDS ao DF, be
coosbsdaroscoselhosatare-
fadeassegraraqaldadedosser-
vos.Tehatodosaboaletraetotrabalho!
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
13/92
13VOT,mDCRASP
Ocpretodasetasqeco-
pe a deso Atividades Re-alizadas pode parecer prera
vsta sples, depedete apeas
deoretaes,ashvrasatv-
dadesdoServodeAtedetoe
Proteo itegral s Falas (PAiF)
qedepededexosestabelec-
dosderefercaecotrarreferca
dosroosstea3,deartcla-
odoPAiFcodeasservosdeproteobsca;deeqpeeespao
fscocoforeexgcas;daexs-
tcadecoordeadordoCRAS;
deeqpescapactadas;defora-
esedadosqesejadspobl-
ados perodcaete ao CRAS, de
gesto artclada etre servos e
beefcos;deeqpaetos(cooatovel,coptador).
Oocpretodeaesa
etapodeterdferetesotvaes
e especalete sso qe prete-
deos ostrar. Sedo ass, o -
cpoeDstrtoFederal(DF)deve
aalsarastaodecadaCRAS,te-
doseprecoohoroteasetasaserecprdasecadaperodo
aal, e j car se processo de
adeqao.Osestados,porsave,
ecesstaro aalsar foraes
cotdas o gerete http://aplcaco-
es.ds.gov.br/sag/pataar_cras, de
foraadetcarasetasasere
cprdas at o lto da do pre-
echeto do Ceso SuAS/CRAS
20114, orgaar os cpos por
desaos, apo-los tcca e, o -
aceraete,realarvstasloco,
capactao e oretao e, sepre
qe ecessro, acopahar a ela-
boraodosPlaosdeProvdcas,
obedecedo os praos estplados
aResoloCiT08/2010.Oeso
deverserfetopelomDS,erelao
aoDF.
Co o tto de cotrbr para a
reexosobrepossvesotvosde
o cpreto e dferetes es-
tratgasqedeveroserpropostas
para sperao, ser apresetada
aq a alse qattatva dos
dadosrelatvossvarvesqeco-
peadesoatvdadesreal-
adas,obtdosoCesoSuAS/CRAS
2010, estabelecedo relao co
otrosdadosdspovesoCeso,
bscado detcar possves o-
tvosqedcltaraoalcacedas
etas prevstas para os perodos
aas 2008/2009 e 2009/2010;
becoodosqepossasecos-
ttr e dcldades para alcacedasetasoperodo2010/2011.
V
AR.
C
SASSuAS,
.C
,,CRASC
REA
SCREAS.A,DF.
dImenso AtIvIdAdes reAlIzAdAsCoordenao-Geral de Servios Socioassistenciais a Famlias
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
14/92
VOT,mDCRAS
P
14
Cobaseosresltadosecotrados,
seroacrescdasalgasoretaes
o setdo de axlar oscpos
asperaodasdcldadesdet-
cadas e apresetadassgestesde
aesdecartereergecal,drate
a vgca de Plaos de Provdca
(qadocober),paragaratadere-
alao de atvdades fdaetas
aoPAiF,evtadoassprvarapop-
laodeatedetosecessros.As
oretaes pretede ada cotr-
brcoaseqpesestadas,parao
cpretodesaresposabldade
deapootccoaoscposparaalcacedasetasacoaletepac-
tadas, e qe garate a qaldade
dos servos prestados aos sros
daassstcasocal.
As atvdades costte a ess-
cadoCRAS,posateralasas
prcpas fes, qas seja:
gestodoterrtroeofertadoPAiF,
prcpalservodeProteoSocal
Bsca,qedeveserofertadoobrga-
toraeteoCRAS.
As atvdades deve ser reglares,
coperodcdadededadeacor-
do co plaejaeto prvo das
aesdoPAiF,deodoarespoders especcdades dos terrtros,
cofocoocpretodaata-
oprotetva,proatvaeprevetva
prpras deste servo. Para tato,
destaca-se coo aes fdae-
tas a realao da bsca atva ea
serodefalasedvdoso
Cadastro co de Prograas So-
cas, qe so deterates paraalcacedasdeasetasecjode-
talhaetoseecotra,respectva-
eteasetas8e7.
Daesaforaqeparaasdeas
deses, as etas da deso
Atividades Realizadas foram escalo-
nadas ao longo dos anos, de forma
cumulativa5ecostteporta-
tesdesaos,coforeseverada-
te.Aosttrestasetas,bsca-se
darcocretdesatvdadesesse-
casaoPAiFegestodoterrtro.
A orde de apresetao das e-
tas relatvas s atvdades obedecea a lgca as ddtca do qe
teporal (data de cpreto da
eta). Pretede-se, ass, rearar
a atrcaldade socofalar, pre-
coada pela Poltca nacoal de
Assstca Socal (PnAS), a prote-
obsca,evdecadoacetral-
dade do acopahaeto falar
oPAiF.Esegdaabordaosaaocoletva(ocacofalas),
qe pode ser cobada co o
acopahaeto,asqesecos-
tt e atedeto do PAiF, qe
refora o carter de preveo da
proteobscaedeforao/ds-
csso sobreos dretossocas.na
seqca, apreseta-se a eta derealaodevstadoclar,oqe
exgeaorgaaodoprocesso
detrabalhoeabscadasfalase
stao de aor vlerabldade,
cldo aqelas qe ecessta
ser serdas o acopahaeto
oealgatedeto.
CA.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
15/92
15VOT,mDCRASP
Aps, portato, copreederos a
essca do trabalho socal co as
falas,apreseta-sedasetasre-
lacoadasprordadedeacessos
falasestaodeaorvle-
rabldadesocal,detreasqasse-
clefalasbeecrasdetras-
fercaderedaerscodeperder
odretoreda(descpretode
codcoaldadesdoPBF),asfalas
debeecrosdoBeefcodePres-
taoCotada(BPC)edobeefco
evetal. Dasotras etas de de-
sevolvetodosCRASssevab-
la se fore estabelecdos xos,resposabldades e procedetos,
por parteda Secretara decada -
cpo oDF, qe garata eca-
haetoparaacessodedvdose
falasdetrodoscrtros,aosbee-
fcosetrasfercadereda.
Esegda,seroapresetadasdas
etasdegestodoCRAS,cjoc-
pretoecessroparaqeapro-
teotegralsfalassejaasseg-
rada. H ada das cosderaes
as, qe bsca abordar elee-
tosessecasdopapelCRASparao
fcoaeto doSstea, o s-
ttdosporeodeetas.Eres-
o,aorgaaodadaaestapartedo doceto pretede evdecar
qeasetasopoderoserc-
prdas soladaete. edda qe
so cprdas, de fora plaejada
ereglar,docosstcaaoPAiF,
atrcaldadesocofalareterr-
toralao,fdaetosdoSuAS.
Cabeadaesclarecerqeparacadaetaserdcadooperodoaal
eqedevesercprdaodeve-
ratersdocprda.Asetasqe
se refere ao perodo 2008/2009
cocdecoasstaescosde-
radassatsfatras,dedasaRe-
soloCiT06/2008,qedera
orgesMetas de Desenvolvimento
dos CRAS.Cooaresoloqes-
ttasmetasde2010eelasso
clatvas, aqelas prevstas para
o perodo 2008/2009devera ter
sdocprdas,jtaetecoas
etas do perodo 2009/2010, at
24deotbrode2010.
o a a, i-tas a dntcar possvs varvsqu possa dcutar cuprntod ua ta, spr qu s rr arcursos huanos basou-s no pa-rtro stabcdo para o prodoanua vgnt (2010/2011), qu an-da no quva xgnca da Nor-
a Opracona Bsca d RcursosHuanos do SUAS (NOB RH)6.
mas do qe costtr ca refe-
rca,oscraetosdedadosdo
Ceso SuAS 2010 aq propostos
pretede estlar os cpos,
DF e, sobretdo os Estados a prat-
care etodologas alogas qeqalqealetradasforaes
dspoves, cldo otras var-
vesrelacoadasaoocpre-
todeaeta,deforaadsporde
dagstco realsta, qe possa
qalcaroapootccoaos-
P,A:m
DCRAS.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
16/92
VOT,mDCRAS
P
16
cposeDFpara alcace dasetas,
qalcaodosservoseorgaa-
odaproteobscadoSuAS.
DadosGerasdaDesoAtvdadesRealadas
Os dados geras sobre oalcace o
odasetasrelatvassatividades
realizadas indicam que a incorporao
das variveis Acompanhamento prio-
ritrio a famlias com benecirios do
BPC e benefcios eventuais e Realizar
atividades de gesto do territrio, arti-
culando a rede de proteo social b-
sica, no perodo vigente 2010/2011,
teve grande impacto em termos de
desaos. Em 2009/2010, 66,3% dos
CRAS atingiram as metas previstas nes-
ta dimenso, porm em 2010/2011
este percentual caiu para 17,69%,
conforme aponta o Grco 01.
De forma geral, podemos armar que
o cumprimento das metas previstas
para o perodo anual em curso est
diretamente relacionado capacida-
de de gesto, clareza de objetivos
do PAIF e insero da pessoa com
decincia nos servios de proteo
bsica do SUAS.
no etato, o cpreto das
etas estpladas para o perodo
2009/2010 tab apreseta de-
saosaoscposeDF,qee-
rece apoo, respectvaete, dos
estadosedomDS.
Otextoqesegefacosderaes
sobrecadaetadedesevolve-
todoCRAS,dadesoAtvdades
Realadas, co coetros geras
acercadopossvelapootccopara
speraodosdesaospostosqa-
lcaodoprcpalservodepro-
teobscaparaasfalas.
Grco 01: Rsutado Gra da Dnso Atvdads Raadas bas doCnso SUAS/CRAS 2010
PCRASm
DCRAS
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
17/92
17VOT,mDCRASP
Atvdades(metasdeDesevolvetodosCRAS)
1. reAlIzAr AcompAnHAmento de
fAmliAS (2008/2009)O acopahaeto falar o
btodoSuASdedocooo
conjunto de intervenes desenvol-
vidas em servios continuados, com
objetivos estabelecidos, que possibi-
litam famlia acesso a um espao
onde possa reetir sobre sua realida-
de, construir novos projetos de vidae transformar suas relaes sejam
elas familiares ou comunitrias7.
Trata-se de processodecarter
cotadoeplaejado,porperodo
detepodeterado,oqalh,
apartrdevlerabldades,dea-
dasepotecaldadesapresetadas
pelasfalas,adeodosobje-tvos a sere alcaados, realada
deforacojtaetreosprosso-
asefalas.Tecooaldade
efretarasstaesdevlerab-
ldade socal, prever a ocorrca
derscose,ovolaesdedretos,
detcar e estlar as poteca-
ldades das falas e terrtros,
aaarassegraasdeassstca
socaleprooveroacessodasfa-
lasesesebrosadretos.
BRASiL.CiT.
APGi
S,BTR
SAS-
SuASRn,.
B,mDS:.
Destaca-seqeoacopahaeto
falar processo trseca-
ete lgado tato s especcda-
desdafala,qatodoterrtro-
osterrtrosexpressaasforasde
relacoaeto socal predoa-
tes,qeporsavesodretaete
ecadospeloscotextossocal,
cltraleecocodoterrtro.
o terrtro qe se evdeca as
cotradesdarealdade:osco-
tosedesgaldadesqeperpassa
ere-sgcaasrelaesfalares
ecotras.Desseodo,opro-
ssoal resposvel pelo acopa-haeto falar deve faer a
letra do terrtro de vvca da
fala a ser acopahada(cls-
ve a partr dos dados da vglca
socaldocpo),bscadoco-
preederqasascaracterstcas,rs-
cos,vlerabldadesepotecalda-
despresetesoterrtropacta(opodepactar)avdafalar,
ecotejarcoa letradasprpras
falas,sobreoterrtro.
O acopahaeto falar
processo teccaete qalcado,
exectadoporprossoasdevel
speror,cobaseepresspostos
tcos, dretres terco-etodol-gcas8, coheceto do terrtro
edasfalasqealresdee,o
PAiF,podeser:a)partclarado,se
ACRAS
,
.R-,,
SuAS
.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
18/92
VOT,mDCRAS
P
18
destadoasoeteafalao
b)egrpo,sedrgdoagrpo
defalasqevvecastaes
de vlerabldadeo t ecess-
dadesslares.
O acopahaeto o bto do
PAiF destado s falas qe
apreseta staes de vlera-
bldades qe reqere a proteo
de assstca socal para garata
de ses dretos socoassstecas,
acessoaosdretossocaseapla-
odesacapacdadeprotetva,de-
adado, para sso, a ateodferecada, olhar as ateto
dosprossoasdoCRAS,posessas
staesvvecadas,casooso-
frarpdaterveoprossoal
eacessoaservos,podetorar-se
rscosocale,ovolaodedretos.
ua ve serdas o acopaha-
eto, objetva-se ada cotrbr
paraoalcacedeaoresgrasde
atooa, para a capacdade de
vocalaodasdeadaseeces-
sdades,paraoapooprossoals
falasqedeadaeparaode-
sehodeprojetosdevda.
Cooregrageraleedecorrca
dastaode vlerabldade, de-veserproradasoacopaha-
etodoPAiF:
F CRAS,CRE-
ASCREAS,
PAEFi
SPA-
EFi-
,PSE.
FB-
P C BPC
,
;
F PB
FPBF;
FPBm
R$,;
D , - ,
,,
,-
-
.
Ass,precedeoprocessodeaco-
pahaeto das falas: a bsca
atva (ver eta 8), o terrtro de
abragcadoCRAS,dasfalasestaodevlerabldadesocal,a
oblaoparasecoparece-
tooCRASoavstadoclarpor
prossoal, acolhda partc-
larada e/o e grpo, de odo a
detcarqasfalasecessta,
edesejapartcpardoprocessode
acopahaetofalar.
Oacopahaetofalarsea-
terala a partr da sero da(s)
fala(s),apsalseprvadast-
aodevlerabldadevvecada,
edecorrcadeacordoetre
a(s) fala(s) e o(s) prossoal(s),
a partr do teresse deostrado
pela(s) fala(s) e faer per-
crso, sob resposabldade de
prossoalqecopeaeqpede
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
19/92
19VOT,mDCRASP
refercadoCRAS,resposvelpela
ofertadoPAiF,adetergarat-
das as segraas aaadas pela
poltcadeassstcasocal,oaces-
soaotrasaesdoPAiF,aservos
socoassstecase,oaotrosser-
vossetoras.Esteprossoalte
ecessaraete, o o vel
sperorcopleto.
O acopahaeto falar -
ca-se aps decso cojta da(s)
fala(s) e do(s)prossoal(s) so-
breecessdade,desdeqeafala
estejadeacordoeesclarecdasobrecoprossosqeabasaspartes
asse.Apsestaescolha,real-
adoestdosocaldafala,o
qal esta dee (jto co pros-
soal),eapartrdesasdeadas,
vlerabldades e potecaldades,
becoodesadspobldadee
preferca,oododeacopaha-
etoasertlado:seegrpo
o partclarado; be coo os
objetvosqeseqeratgrcoo
acopahaeto.
O acopahaeto falar de-
adaacostrodePlaode
Acopahaeto Falar, o qal
costa plaejaeto detalhadodoprocessodeacopahaetoa
serrealado,tedoevstaosob-
jetvosaserealcaados.noPlao
soregstradososecotros(qa-
tos, drao, horro); o percrso
proposto; as tervees a sere
realadascoasfalasredas
egrpo(paraoacopahaeto
falaregrpo),asaes(colet-vas o partclaradas do PAiF) de
teressedecadafala,aperod-
cdade das edaes co os pro-
ssoasqeasacopahae,o
decorrerdoacopahaeto,ogra-
dalcpretodosobjetvoses-
tabelecdos,asrespostasdadaspelo
poderpblco,asadeqaesqeo
processodeacopahaetopode
reqerer,aefetvdadedaterve-
o,asaqsesalcaadas,etc.
Asedaessooetosprvle-
gadosparaosprossoas,eco-
jto co a(s) fala(s), avalare
seasofertasdeservosdeassst-casocalttdooefetodesejado
e se atede s expectatvas das
falas,becooseasrespostas
aos ecahaetos realados
paraosservossetorasforaefe-
tvas,oadaseoacessodoc-
etaocvloacessoredafo
garatdo (para os qe apreseta
crtrosdeacessoaoPBF,BPC,be-
efcosevetasootrosprogra-
asdetrasfercadereda-
cpas/estadas). As foraes
ssteatadas aps as edaes
deveserdsctdasoCRAS,coo
coordeador,eecahadasparao
velcetral,qecoordeaefages-
todoacopahaetodoacessoaservos(edretos).Sedoass,
eltastca,oacessoaser-
vosoderesposabldadedo
CRAS,asdovelcetral.
Oprocessodeacopahaetofa-
larreqerarealaodetervees
coasfalasredasegrpo(o
casodeacopahaetofalaregrpo)e,sepreqedetcadae-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
20/92
VOT,mDCRAS
P
20
T S f PAif
A f A f
i,,PAiF
C,,,: PAF mP iPAiF A
AP
AC
AfP
Af G
AAPE: C,
CPBF
SPSBPAEFiCREAS
SS
A.
OF
AC
F
F
cessdadeoteresse,serodasfa-
lasecobaesdeaesdo
PAiFqe,porsave,podeserpar-
tclaradasocoletvas,depededo
da dspobldade dos ebros das
falasesasdeadas.
Oacopahaetoopro-
cessoqevsaavalara(s)fala(s),
saorgaaotera,sesodos
devda,sadcadefcoa-
eto.Aocotrro,aatao
do servo socoassstecal co
foco a garata das segraas
aaadaspelapoltcadeassst-casocaleaprooodoacesso
das falas aos ses dretos, co
vstas ao fortaleceto da capac-
dadeprotetvadafala,apartrdas
respostasdoEstadoparasaprote-
osocal.
O acopahaeto falar exge,
portato, olhar sglar para as
coposes bastate heterogeas
defalas,aabordageadeqada
eoprecocetosadosovosarra-
jos,becoorecohecereopapel
doEstadoofortalecetodestasfa-
laseaofertadeservosqea-
plesacapacdadeprotetva.
O dagraa qe sege detalha as
dasforasdeserodefalas
o PAiF (atedeto e acopa-
haeto),deaeraaesclarecer
adfereaetreelasesbsdaradetcaodasfalasqeeces-
stadeacopahaetooaqe-
lasparaasqasoatedetos-
cete.Cosdera-seatedetoa
aoedatadeprestaoooferta
deateosfalaspeloPAiF,por
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
21/92
21VOT,mDCRASP
eo da acolhida, ao particulari-
zada, ao comunitria, ocina com
famlias e encaminhamento. Sendo
o atendimento necessariamente a in-
cluso no servio, a partir dele que
h identicao da necessidade de
iniciar o processo de acompanhamen-
to familiar. So atendidos todos os
indivduos ou famlias que participam
de alguma ao do PAIF.
Cosdera-seqe:
A P: - -
CRAS
,
,-
.E
-
-
,
,
-
PBF,-
BPC
-
PS-
ESG-D.O
,
.
E: -
-
-
-,
-
,-
BPC,
-
C . T
-.
O:.
A C: --
, -
.T
-
,
;
,-
,
-
,,
.A
,
--
PAiF.
A -
-
,-
S
ASSuAS.
AcompAnHAmento FAmIlIAr em
grupo
Oprocessodeacopahaetofa-
laregrpodcadoparares-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
22/92
VOT,mDCRAS
P
22
poder staes de vlerablda-
des vvecadas pelas falas co
forte cdca o terrtro. neste
setdo, fa-se ecessro realar
bodagstcosocoterrtoral
cohecer sas vlerabldades
e potecaldades e sa cdca,
deodoacosttrgrposdefa-
lascoadades,ecessdades
ecaracterstcasslares,defora
a efetvar se acopahaeto,
torado-oprocessodecopar-
tlhaetodeexpercasetreos
partcpates,dereexosobreare-
aldade,deacessoforaoso-bredretosecostrodeprojetos
devdaqepossblteaplao
dosdretossocas.
Essaforadeacopahaetofa-
lar prev: a) o desevolveto
deecotroscoasfalasre-
dasegrpo,poreodeo
asrepresetates,sobacoorde-
ao de tcco de vel s-
peror da eqpe de referca do
CRAS;b)aelaboraodePlao
de Acopahaeto Falar, o
qalcostaroosobjetvoscos
e especcos a sere alcaados
pelos partcpates, be coo o
desevolveto do processo deacopahaeto;c)arealaode
edaes perdcas co os tc-
cos, para otoraeto e ava-
laodoprocessodeacopaha-
eto, efetvdade da terveo,
aplaodacapacdadeprotetva
e estabeleceto de ovos co-
prossos,qadoforocaso;d)-
seroeaesdoPAiF,cofore
ecessdades.
Acredta-seqeoacopahae-
tofalaregrpocotrbpara
resltados as efetvos, pos, ao
oblar grpo de falas,
propca-seatrocadevvcasqe
toraesseacopahaetoa
expercadeepoderaetodas
falas e, coseqeteete, do
terrtro,posprooveoaeto
dacapacdadedasfalasdevoca-
larsasdeadas,prodrco-
sesos,deacetaradfereaede
egocarcotosdeodoovo-
leto,adetcaoecosoldao
deredesdeapoosocal,acostr-o de projetos cotros, pro-
ddo processos de protagos-
oeatooadapoplaoede
resposablaodopoderpblco
porarededeproteosocale
garatadedretos.
Paraseefetvaroacopahaeto
e grpo, os prossoas deve
voltar se olhar para as falas e
os dvdos. Portato, tato as
deses dvdas (de cada
fala) qato as do grpo (qe
costte detdades coletvas)
devesercosderadasetrabalha-
das.Ogrpoodeveterrelevca
aoroeordoqeaspessoasqeocope.Oseja,prec-
sorelacoaroobjetvodotrabalho
egrpocoasecessdadesdos
sespartcpates.
Sgestesdestaesdevlera-
bldades qe reqere a proteo
de assstca socal para garata
desesdretos,asqasdeveserproradooacopahaetofa-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
23/92
23VOT,mDCRASP
laregrpo,coforedecsodo
prossoalefalas9:
Detreasfalasbeecrasde
prograadetrasfercadere-
daedosbeefcosassstecas:
F - PBF,
-
PAiF,
;
F,BPC
E , -
PAiF ;
FPBm.
Falas cotrarreferecadas ao
CRAS, pelo CREAS aps deslga-
etodoPAEFi(o,odeoho-ver,pelaProteoEspecal)co:
A
. S
,
.
C,A.
A,P
GiS,B
TRSuAS.
S
,
:
;
;
;
.
-
;
-
,-;
.
Falaspertecetesaospovos
e codades tradcoas (-
dgeas,qlobolas,cgaose
otros);
Falas vvedo e terrtroscocotosfdros(dge-
as, qlobolas, extratvstas,
detre otros) o vvedo e
cotextos de extrea volca
(reascofortepreseadocr-
eorgaado,trcodedrogas,
detreotros);
Falasrec-retradas de seterrtrodeorge,efo
dapleetaodeepree-
detoscopactosabe-
tasesocas;oqevvee
reascorscodedeslaeto
oadaereasatgdaspor
caladadespblcas;
Falascovclosfraglados
etrepaselhosde0a6aos;
o falas ooparetas, co
lhosodepedetes,cofrgl
oloacessoaservossocoas-
sstecasesetorasdeapoo;
Falas co craa(s) e o
adolescete(s) qe ca()soho(s) e casa o sob o
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
24/92
VOT,mDCRAS
P
24
cdadodeotrascraas/ado-
lescetes; o passa() to
tepoara,devdoasca
de servos socoassstecas,
deedcao,cltra,laerede
apoofala;
Falascojovesde15a17
aos,codefasageescolaro
foradaescola,cofrglolo
acessoaservossocoassste-
casesetorasdeapoo;
Falasqeocosegega-
ratr a segraa aletar deses ebros o co adoles-
cetegrvdacoprecrasco-
desparaproversessteto;
Falas co o as te-
grate desaparecdo(s), fale-
-cdo(s),tero(s)oegresso(s)
dossteaprsoal,coespe-
calateosterasgesta-tesetres;
Falas o dvdos co v-
vcadedscrao(tco-
-racas e cltras, etras, de
gero, por oretao sexal,
pordeccaeotras);
Falas qe atede os cr-tros dos prograas de tras-
ferca de reda e beefcos
assstecas,asqeadao
fora cotepladas; e falas
co tegrates se a devda
docetaocvl.
ACOmPAnHAmEnTO
PARTiCuLARizADO
O acopahaeto partclara-
do deve ser proposto s falas
e staes de vlerabldades,
e codes desfavorves paraacopahaeto e grpo: seja
porqe a fala deada a
ateo rpda, por rsco de retor-
arstaodeextreapobrea
orecarerscosocal;oscasos
e qe a fala te dcldades
desedeslocaratoCRAS(qado,
porexeplo,hpessoaqeeces-
sta de cdados); por ecessdade
deproteoaalgdesese-
bros;qadoafalaosesete
avotadeparapartcpardoaco-
pahaetoegrpo(sete-se-
tdada e evergohada); qado
astaodeadasglo;oqa-
doseshorrossocopatves
coodo(s)grpo(s).
O acopahaeto falar part-
claradoprev:a)aelaboraode
PlaodeAcopahaetoFa-
lar,oqalcostaroosobjet-
vosaserealcaadospelafala,
be coo o desevolveto do
processodeacopahaeto;b)a
realaodeedaesperdcas
coostccos,paraotorae-
toeavalaodoprocessodeaco-
pahaeto, efetvdade da ter-
veo, aplao da capacdade
protetvadafalaedeode
ovoscoprossos,qadoforo
caso;ec)seroeaesdoPAiF,
coforeecessdades.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
25/92
25VOT,mDCRASP
Sgestesdestaesdevlera-
bldades qe reqere a proteo
de assstca socal para garata
desesdretosasqasdeveser
proradooacopahaetopart-
clarado,coforedecsodopro-
ssoalefalas12:
Detreas falas beec-rasdeprograadetrasfe-
rcaderedaedosbeef-cosassstecas:
F - PBF,
,-
PAiF;
F,BPC
E
-
PAiF .
Falas cotrarreferecadas ao
CRAS, pelo CREAS aps deslga-
etodoPAEFi(o,odeoho-
ver,pelaProteoEspecal)co:
A -
;
E-
i.
CA.
A,PG
iS,BT
RSuAS.
S
PB:
,.
;
,
; -
;;.;
i-.
Falascoalgebroqe
vveesolaeto;
Fala co deca de egl-
gcaaalgdesesebros.
Ressalta-se qe o acopahae-to falar reala a terveo
tcca qalcada co objetvos
deterados, cja efetvdade de-
pede dretaete do copros-
so do prossoal resposvel pelo
acopahaeto falar, do coor-
deadordoCRAS,dogestorc-
pal de assstca e do prefeto, agarata dos dretos das falas.
isto,precsoqeoprefetodea,
jtocoassecretarassetorasdos
cpos, as artclaes capaes
deassegraro acessodasfalasa
servos setoras; qe o gestor -
cpaldeassstcasocalreforceo
servodevglcasocal;assegre
qeasforaesdspovessobreas falas chege co reglar-
dade e de fora terrtoraladaaos
CRAS (assegrado a tegrao e-
trebeefcos,trasfercasdere-
da e servos) e coproeta-se e
qalcarcotaeteaofertados
servossocoassstecas;ocoorde-
ador reale a gesto terrtoral daredesocoassstecaleassegreqe
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
26/92
VOT,mDCRAS
P
26
aeqpederefercadoCRASteha
aattdeproatvaadetcao
das falas qe sero serdas o
acopahaetodasfalas;eqe
o prossoal de vel speror do
CRAS tle se arcaboo terco-
-etodolgco e tcco-poltco de
odoapropcarsfalasate-
detoefetvoedeqaldade15.
Nssa dro, pod-s arar qusont s raa o acopanha-nto aar quando as aas os prossonas dn conjunta-
nt os objtvos a sr atngdos,as aquss a sr acanadas oprcurso a sr trhado para acsso adrtos suprao d stuas dvunrabdad vvncadas, cons-trundo u Pano d Acopanha-nto faar, raando da-s prdcas co prossonas co nsro panjada as do
PAif, s vrcada a ncssdad.
Bsco-se,ocasodoocpr-
etodavarvelacompanhamen-
to de famlias, detcar possves
terfercas do nmero de pros-
sionais de nvel superior;a existncia
de coordenadoretabdaestr-
trafsca(duas salas, sendo pelo me-
D- i G
D m iGDm
SuAS,
. P iGDm
iDCRAS,
. Q
,
iGD .
A,
CRAS,iD
CRAS,,iGD.
nos uma com capacidade superior a
15 pessoas), etededo qe tato
oacopahaetopartclarado
qatooacopahaetoegr-
po,hqesecotarcoestesespa-
os,eboraaexstcadepeloe-
osadestassalaspertaqea
atvdadesejaexercda,esoqe
parcalete,atqeasolode-
tva seja alcaada. A exstca
dasalaeorportateporqe
garatearealaodoacopaha-
eto partclarado, do estdo
socaleetrevstasdvdas,se-
pre qe ecessro, o eso dosatedetos partclarados (qe
veha a ser ecessrosao logo
do processo de acopahaeto).
Jassalascoletvassofdae-
tasparaqeoacopahaetoe
grpogahe cetraldade oCRAS.
Fcaclaro,ass,qeparaoexerc-
copleodestaatvdadesoeces-srosprossoasdevelsperor
be preparados, capactados e e
qattatvoscete,eqeoCRAS
dspohadeespaosaproprados.
Observa-se, cofore tabela 01, a
segr,qe116CRASorealao
acompanhamento de famlias, atv-
dadefdaetalecetraldoPAiF.
Detreos116CRASqeoreal-
a acompanhamento de famlias,
qattatvo elevado (71,6%)
o poss coordeador, prosso-
alcofesdeorgaaoda
gesto doservo coo, por exe-
plo,alsededadoseforaes
sobreasfalasresdetesoterr-tro;deodecrtrosdepro-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
27/92
27VOT,mDCRASP
raodesrosoatedeto;plaejaeto,jtocotccosdo
PAiF, do atedeto e acopaha-
etos falas; dscsso reglar
dos acopahaetos e resltados
obtdos;dstrbodetarefaseatr-
bes etre os tccos; orgaa-
odoprocessodetrabalhoeeca-
haetoreglardeforaes
edadosparaovelcetral,partcpa-
odereesreglarescoeq-
pedaSecretara,paragaratrqeas
atvdadesessecasdoCRASseja
realadaseqesejaassegradaca-
pactaoparaaeqpedoCRAS.
fdaetal, portato, qe a eq-
pe do Estado aborde esta qesto
coogestorcpal,oretado--osobreaecessdadededcao
detccodevelsperor,co
vcloestattroocossoado,
co perl descrto as Oretaes
TccasparaoCRAS16,paraexercer
afodecoordeador.
BRASiL. m D
S C F. O T:CRASCRAS.
.B:mDS,.
Observa-se qe a aora dos CRASqe o reala o acopahae-
to falar, 77,6%possoo
das salas, sedo pelo eos a
delas co capacdade speror a 15
pessoas17. Cofore vos, qado
osCRASodspseredeespaof-
scopararealaroacopahaeto
dasfalasegrpos(22,4%),a
soloeergecalcarestaat-
vdadeporeodoacopahae-
to partclarado, at qe o espao
fsco seja adeqado. nestes casos,
deve-se prorar as falas para as
qasadeqadooacopahaeto
partclarado,elaboradooPlaode
Acopahaetoecoacordo
coafala,prevedoresposabl-dades das das partes. Pode-se, ad-
coaleteecooalteratvate-
porra, artclar croograa de
aescootroeqpaetopblco
doterrtro,qedspohadeespao
para atvdades egrpo, at qe o
espaofscosejaadeqado.
m,,CRAS
,
.
Taba 01 CRAS qu no raa acopanhanto d aas
s N CRAS P
N %
P ,
n ,
P ,
n ,
Possui2salas,sendopelomenos1comcapacidadesuperiora15pessoas ,
n:,
,F:CSuASCRAS
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
28/92
VOT,mDCRAS
P
28
Para todos os CRASqe o dspo-
ha do espao fsco ecessro,
h qe se reforar jto ao gestor
cpal a ecessdade de ade-
qao da estrtra fsca e de ela-
borao de Plao de Provdcas,
qe dever prever tato a solo
detva qato a(s) solo(es)
teporra(s) para o cpreto
destaeta.Daesafora,cabe
ao Estado elaborar Plao de Apoo,
paraoqepoderdesevolverlhas
de apoo acero para refora e
costro de CRAS, especalete
paraaqelesqefcoaees-paosalgadose,ocoporesd-
cadoresadesoestrutura fsica.
AaoradosCRASqeoalcaa
estaeta(69,8%)tabposso
qattatvo ecessro de prosso-
asdevelsperor.nestecaso,
portate probleatar, qe, e-
boraosCRASpossaoqattatvo
de prossoas, estes pode estar
exercedo otras fes qe o
aqelas prpras do PAiF (coo por
exeplo: cadastraeto o atal-
ao cadastral de beecros do
Prograa Bolsa Fala; ocas de
clsoprodtva;desevolveto
dosservosdecovvcaeforta-lecetodevclos,deteotros),
oqeacabaprejdcadoaofertado
servo.Oestadodeveestarateto
a esta qesto, e oretar tecca-
ete os prossoas e gestores
sobreopapeldaeqpetccados
CRAS,eespecaladostccosde
velsperor,cjafoprordal
ofertaroPAiF,eqetasvees
t assdo otras atvdades, o
aclado fes, e detreto
dasaprcpalatrbo,qedeve
serassegradadesdej.Ocoordea-
dordoCRAS,porsave,deverelar
paraqeaeqpetccaderefer-
cadoCRASassasasfes.
Aadeqaodoqattatvodepro-
ssoastabdeveserabordada
co o gestor cpal, atetado
paraopraoestpladoaResolo
CiT05/2010(Aexo1).
nocasodosCRASqeapreseta
probleas relatvos a Recursos Hu-manos e Estrutura Fsica, sgere-se
adaaletradasdeasOreta-
esqecopeestedoceto.
Coo o cpreto desta eta
costtacetraldadedoPAiF,s-
gere-se qe os estados orgae
processosdecapactaoeforao
cotadadaeqpederefercadosCRASsobretrabalhosocalco
falas,paraoqesetoracetral
abordar uma reexo sobreococe-
todefala:sesdeveresedretos;
afalaocotextodapoltcade
assstca socal; o sgcado de
terrtro para a proteo socal do
SuAS,detreotros,preparadoos
prossoas para qe exera de
foraadeqadasafo.
Aetaqeserapresetadaase-
gr, realar ocas/grpos de
covvca co falas, devera
ter sdocprdao perodoaal
qeseecerroe2010ea
ao coletva do PAiF fdaetalparaocpretodesesobjet-
vos,eespecalfortalecetodos
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
29/92
29VOT,mDCRASP
laoscotros,oacessoadre-
tos,oprotagosoeapartcpao
socal.Tabcosttportate
atvdadecopleetaraoacopa-
haetofalar.
2. ReAlizAR OfiCiNAS/GRUPOS
de convIvncIA com FAmlIAs
(2009/2010)
Apreseteetafarefercare-
alaodeocas/grposdecov-
vcacofalas.Deodoaax-
laracopreesodessaao,ser
tlada soete a deoaooca, evtado ass casar e-
tedeto eqvocado dessa ao,
evtadocofd-lacooacopa-
haetofalaregrpo(eta1).
Ocascofalassocopree-
ddas coo ecotros prevaete
orgaados,coobjetvosdecrto
praoasereatgdos,coco-jto de falas, por eo de ses
resposvesootrosrepreseta-
tes, sob a codo de tccos de
velsperordoCRAS,coot-
todessctarareexosobre
teadeteressedasfalas,sobre
vlerabldades e rscos o pote-
caldadesdetcadosoterrtro,
cotrbdoparaoalcacedeaq-
ses,eespecalofortaleceto
doslaoscotros,oacessoad-
retos,oprotagoso,apartcpao
socaleparaapreveoarscos.
As ocas co falas favorece
o processo de probleatao e
reexo crtca de qestes tasvees crstaladas, atraladas e
dvdaladas,possbltaoete-
detodeqeosprobleasvve-
cados partclarete o por a
fala so probleasqe atge
otros dvdos e otras falas;
cotextala staes de vlera-
bldadeersco;eassegraareexo
sobredretossocas,possbltado
aovacopreesoeterao
coarealdadevvda,egado-se
a codo de passvdade, favore-
cedo processos de daa e de
desevolvetodoprotagosoe
daatooaeprevedoaocor-
rcadestaesderscosocal.
As ocas costte, ass, a
aosocoedcatva,aeddae
qecotrbeparaacostrode
ovos cohecetos; favorece o
dlogoeocovvocoasdfere-
as;probleataascdcasde
rscoe vlerabldadeoterrtro,
estla a capacdade de part-
cpao, cocao, egocao,
toada de decses, estabelece
espaosdedfsodeforaoe
recoheceopapeldetrasfora-
osocaldossjetos.
Destaca-se tab qe a realao
deocascosttportatestr-etodecohecetodasvlerab-
ldadesepotecaldadesdoterrtro,
poscetvaaexpressodesaberese
percepesdapoplaosobreselo-
caldevvca,sbsdadooprocesso
devglcasocaldoterrtro.Ass,
ao eso passo qe possblta ao
Servoaprofdarsecoheceto
sobreoterrtro,tabpropcasfalasareexosobreoeso.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
30/92
VOT,mDCRAS
P
30
Oqe so e cooacessar ossos dretos (cvs, poltcos,socas,
cltras,ecocos,abetas):
DBFBPCBE:,,-,,-,,,,.
DDCB,CPF,RG,-:,,
CRAS-,.
D:- ;;,.
D:,,,,,.P
,E.i , - .C ,,.
Dm:,,,,.i-,-
,. D : ,-,BPCBPC.
D:-,,-.
D:--
,.O.
Sosgestesdeteasaseredesevolvdoseocascofalas:
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
31/92
31VOT,mDCRASP
Asocasdevecoporoqadro
de aes do PAiFde fora reglar,
assdo cada seaa, qea
osteacoodferete
asertrabalhado,coforedeada
doterrtroeplaejaetodoSer-
vo.uaocapodedarorgea
aaocoletva,coocapaha,
palestra, ass coo pode cotr-
brparadetcarafalaqe
deveseracopahadaoafa-
laqeecesstadeatedetopartclarado.
OsdesaosdavdaefalaO,,,,,,.
A,
,-.
C:,,,,,.
O,:,
,, , -,,.
Avdaoterrtro:speradovlerabldadesedetcado
potecaldadesT:D,-,,-,;,.
T:-,.
Sont possv arar qu sraa ocnas/grupos d convvn-ca co aas s ssa ao co-pusr d odo rguar panjadoo ro d as do PAif, co a na-dad d ortacr os aos aars countros, proovr o acsso adrtos, o protagonso a partc-pao soca prvnr a ocorrncad stuas d rsco. S as oc-nas raada(s) no tvr() sdopanjada(s) ou no tvr() objt-
vos a sr acanados, no s podarar qu ssa ao o raada.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
32/92
VOT,mDCRAS
P
32
ivestga-se a possvel relao do
oalcacedestaetacoasse-
gtes varves do Ceso SuAS/
CRAS 2010: qattatvo de Recr-
sos Haos (nmero de prossio-
nais de nvel superior), existncia de
coordenador no CRAS; existncia de
materiais pedaggicos, esportivos e
culturais; espaos fsicos disponveis
(possuir 2 Salas, sendo pelo menos
uma com capacidade superior a 15
pessoas), e oferta de servios de con-
vivncia e fortalecimento de vnculos
no CRAS.
idetco-se, cofore tabela 02,
qe653CRASorealaocas
cofalas,eborasejaestaa
dasaescetrasdoPAiF,vstoqe
possblta o desevolveto da
socabldadeepertea,cotrb-
do para o fortaleceto dos laos
Taba 02 CRAS qu no raa ocnas/grupos d convvnca coaas
S Q CRAS P
N 3 %
P ,
n ,
P ,
n ,
P, ,
n, ,
P, ,
n:,
,
OBS.: D CRAS
, ,,SCFV.
F:CSuASCRAS
cotros,o acesso a dretos, o
protagoso, a partcpao socal
eparaapreveoarscos.
DetreosCRASqeorealao-
casobserva-seqeasdaeta-
de(63,1%)oposscoordeador,
prossoalresposvelpelagesto
doPAiF.Paraoatedetodefa-
lasoCRAS,fa-seecessroorga-
ar a oferta de aes coletvas e
partclaradas, o qe depede do
coheceto do terrtro, das -
cdcasdevlerabldadesers-
cosedodesehodasestratgasdepreveoqeserodesevolvdas
coasfalas,detreelasasoci-
nas. Esta orgaao depede de
plaejaeto,otoraetoeava-
lao,sedo,portato,prescd-
vel a preseadecoordeador.
portate,paraocpretoda
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
33/92
33VOT,mDCRASP
eta,qeoestadoesclareaoges-
torcpalsobreaecessdadeda
dcaoedatadedostc-
cosdevelsperor,qeatedaaos
crtros de vclos estabelecdos
paraesteperodoaalecoperl
copatvel, para a fo de coor-
deador desta dade pblca. Do
cotrro,cabeaelaboraodePla-
odeProvdcas.
Por otro lado, cofore observao
costate da tabela 02, 58,2% dos
CRAS tab oferta, e sas de-
pedcas, servo(s) de covv-ca e fortaleceto de vclos, dos
qas266 (54,5%) posse apeas
a sala co capacdade speror a
15pessoas,oqepodeestarcrado
deadacocorretepelo espaof-
sco.portateqeoestadoesteja
atetoaofatodeqeosCRASpode
ofertar otros servos de proteo
bsca,asapeasqadoestejaga-
ratdaaofertacoqaldadedoPAiF,
coforeestabelecdoasoratvas
do SuAS. nos casos e qe hover
copartlhaetodesalasetrePAiF
eotrosservosdeproteobsca,o
estadodeveroretarogestoreoco-
ordeadordoCRASparaorgaarcro-
ograasdeatvdades,garatdoes-paoparaofertadosservosseqe
hajaqalqertpodeprejoaoPAiF.
Depededodasvarvesevolvdas
ocpretodestaeta,sere-
cessroelaborarPlaodeProvdcas
qegarataoajstedaofertadoPAiF
edosservosdecovvca,eso
qeestesltostehadeserdeslo-
cadosparaotroespaofsco,oterr-
trodoCRAS.
Fca adaevdecadoqeo o al-
cacedessaetaoestforteete
relacoadoascadeespaofs-
co,jqe74,7%dosCRASposseo
odassalas,sedopeloeos
adelascocapacdadesperora
15pessoas.noetato,paraaqeles
CRASeqeaatvdadeoreal-
adaporfaltadesalaparaasde15
pessoas,hqesepreversolopara
qeaetasejacprda.
Olocalparaodesevolvetodas
ocasdegraderelevca,vsto
qeelepassaaserrefercaparaasfalas,opotodeecotro.O
espaofscoprecsaseradeqado,
reetdoabeteacolhedore
favorvelstrocas,teraoeco-
vvcadesespartcpates.Sge-
re-se,etretatoqe,casoootvo
doocpretodestaetaseja
aoexstcadesalacocapa-
cdadepara15oaspessoaso
CRAS,sejateporaraetedet-
cadoespaoprxo,eotra-
dadepblcadoterrtro,oeco-
tradas alteratvas as adeqadas
acadarealdade,deforaqeesta
aosejagaratdaaossrosdo
SuAS.
Rssata-s, por, qu a utaod spaos ora do CRAS dv srua atrnatva rgnca, pos autao proongada abr argpara dscontnudad das atvda-ds. Portanto, ssa utao dvrsr prvsta coo rgnca noPano d Provdncas, sndo obr-
gatro tab prvr praos paraa souo dntva.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
34/92
VOT,mDCRAS
P
34
Verca-seqe76,7%dosCRASqe
o reala ocas t o qa-
ttatvo de tccos de vel spe-
ror cofore estabelecdo para o
perodo vgete. Por, o estado
devealertarosgestorescpas
paraofatodeqeosCRAStde
fcoar co as eqpes tccas
copletas, por 40 horas seaas.
Aldsso,aseqpespodeestar
sobrecarregadas,exectadootras
atvdades qe o esteja dreta-
eterelacoadasssasfes.
Sestoestverocorredo,certae-
tehaverprejoparaarealaodasatvdadesdoPAiF,oqepode
estarpactadoaorealao
dasocas. nestecaso,fa-see-
cessrooretarogestorcpal
(edoDF)sobreagarataedata
da oferta do atedeto s fa-
las pelo PAiF; be coo avalao
da ecessdade de qattatvoaordetccosdeforaagaratr
aofertadosservosdecovvca
(sepreqeostccosdevels-
perorestveresedodesvadosde
safoparaofertarservosde
covvcaoCRASoforadele)e/
odeotrasatvdadesqeostc-
cosestejaassdo(atalao
cadastral,porexeplo).
nosCRASosqasestaetao
vesedocprdaporfaltadere-
crsoshaos,ecessroqeo
estadodsctaessaprordadeco
o gestor cpal, esclarecedo
sobreaportcadocpre-
to desta eta de desevolveto
dos CRAS, be coo ecessdade
deelaboraodePlaodeProvd-
cas, sepre qe o for possvel
cprredataeteaeta.
Falete,costata-seqe49,3%
dosCRASqeorealaestaao
oposseateraspedaggcos,
cltraseesportvos.Estepodeser
dosfatoresqetablta
odesevolvetodestaaocole-
tvadeatedetosfalas.Vale
ressaltaraecessdadedeoestado
oretarogestorcpaleocoor-
deadordoCRAS,sobreqeate-
rassoadeqadosaestaatvdade
e forar qas recrsos podeser tlados para essa aldade,
cosderadas as fotes de a-
caeto de cada CRAS. Os saldos
e cota de recrsos destados
aosservosdeproteobsca,a
foradospsosdeproteobsca
(coacaeto do mDS), tab
poderosertladosparaesse,
excetado-se os saldos do Projo-
veAdolescete,qespodeser
aplcados o prpro servo. ifor-
aes referetes tlao de
recrsosdocoacaetofederal
poderoserobtdasanotaTcca
Oretaes referetes aplcao
ereprograaodosrecrsosa-
cerosrepassadospeloFdonaco-aldeAssstcaSocal,dspovel
ostedomDS:http://www.ds.gov.
br/assstecasocal.
Sgere-seadaqeoestadoore-
teaseqpesdosCRASqato-
portcaecoplexdadedodese-
volvetodeocascofalas.
Cooapreparaodasocasde-adaplaejaeto,estdodete-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
35/92
35VOT,mDCRASP
as,pesqsadas tccasa sere
tladas, artclao co otros
prossoasqe possa cotrbr
paraqalcaroscotedosasere
desevolvdos, a capactao e for-
ao cotada dos tccos de
vel speror e coordeadores do
CRAS deve ser assegradas, co
todo o sporte tcco ecessro
para qe esta seja a costro
coletva.
Aetasegte,qesereferere-
alaodevstasdoclares,es-
tratgcaparalocalaodefalasestaodeaorvlerablda-
desocal,oqetehadclda-
desdeacessaroCRAS.eleeto
portate para o trabalho socal
cofalasreferecadasaoCRAS,
paraoacessoaservosebeefcos,
ecoada-secoacocepode
qeaeqpedoCRASdevesedeslo-
caratossrosasvlerves.
3.REALizARViSiTASDOmiCiLiARES(2008/2009)
A vsta doclar costt pro-
cedeto qe cope algas
aesdoPAiF,codestaqepara
a acolhda e para a ao partc-
larada (co a fala o co
algs ebros de a esa
fala).
A vstadoclar deve ser reala-
dacoocosetetodafala.
Sgere-se,parafacltarodesevol-
veto do processo de coca-
o,oestabeleceto,sepreqepossvel,decotatoprvoetre
osprossoaseafalaeoage-
daetodavstadoclar.
tlada para o atedeto s
falas e sa dade doclar,
estaes especcas,as qas
afala,eespecaloresposvel
falar, apresete dcldades e
copareceraoCRAS,porvlerab-
ldadesdversas.Te,portato,-
portcagrade,aeddaeqe
aeqpederefercadoCRASdes-
loca-separachegaratpossvel
sro,detcadopelaeqpepor
alg otvo, sgcado, e v-roscasos,apossbldadedeafa-
laacessarosservosdoSuASeter
ses dretos garatdos. As vstas
doclarespodeadasertla-
das coo estratga de aprofda-
etodeterveesqeoso
possves e grpo, de vclao
da fala ao PAiF e para oblar
redessocasdeapoofala.
Ao se locoovere at o doc-
lodasfalas,possbltadoaos
tccos cohecer a realdade dos
terrtros,asforasdecovvca
cotra,arrajosfalares-rol
de foraes to portates
paraadeqarasaesdoPAiFparaoalcacedosecarterprevetvo,
proatvo, protetvo e garatdor de
dretos.
A vsta docar dv copor oquadro d atvdads rguars doPAif, ar sntdo no conjunto dasortas sr sstatcant pa-
njada.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
36/92
VOT,mDCRAS
P
36
no caso da varvel realao de
vstas doclares, bsco-se
detcar possves terfercas
doqattatvo deRecrsos Ha-
os(nmero de prossionais de nvel
superior), a existncia de transporte(existncia de veculo no CRAS - ex-
clusivo ou no), e a existncia de co-
ordenador, eleetos fdaetas
destaatvdade.
Coforedadosdatabela352CRAS
ocpreaetaderealarv-
stas doclares, atvdade fda-
etal para acopahaeto decasos os qas h possbldade
delocooodealgebroda
fala.
A exstca de veclo o se
ostro a varvel recorrete a
potodedcarapossvelcor-
relao co a o realao de
vstas doclares (e esoos cposdedo egrade
porte), vsto qe 76,9% dos CRAS
qeorealavstasdocla-
resposseveclo.H,oeta-
to,qesevercar,estescasos,se
o veclo est dspovel para so
da eqpe tcca do CRAS. Para
os 23,1% de CRAS qe o real-
avstadoclareoposse
veclo, h qe se vercar se a
oexstcadoveclotesdo
o prcpal otvo do o cpr-
etodestaeta.Casos,cabe
oretao ao gestor cpal, e
deo, e Plao de Provd-
cas,deestratgasqeassegre
qedeedatoestaatvdadeseja
cada(porexeplo,portlao
deveclo(s)dspovel(s)asecre-
taracpaldeassstcasocal,coprevsodeescala(s)parao(s)
CRAS),astabqeasol-
odetvasejaprevsta.naslo-
caldades ode o for ecessro
so de veclo, otras alteratvas
de deslocaeto das eqpes po-
dero ser ecotradas, de fora a
segaratroacessodaseqpes,sfalas qe ecessta da prote-
odoEstado.
DetreosCRASqeorealav-
stasdoclares,cercade40%o
posseoqattatvo,exgdopara
Tabela03CRASqeorealavstasdoclares
S N CRAS P
N %
P ,
n ,
P ,
n ,
P
,
n ,F:CSuASCRAS
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
37/92
37VOT,mDCRASP
o perodo 2010/2011, de tccos
develsperor.Estaasta-
oqeexgeqeoestadoorete
o gestor para a alcace das etas
derecrsoshaos,oparaaela-
borao de Plao de Provdcas,
odeocpodeverprever
praoparacoporaeqpetcca,
deacordocoasetasprevstasa
ResoloCiT05/10.
Cercade60%deCRASqeore-
ala vsta doclar atede o
qattatvo exgdo de RH. nestes
casos,hqesevercarseoCRASte coordeador. Caso s, cabe
qestoarseaeqpeestocpa-
da co otras fes qe a des-
vadestatarefa;seodspede
foraes (e dados) estratgcos
pararealarasvstas;ooco-
preedeaecessdadederealao
destas vstas. mtos CRAS ada
trabalhadeodoreatvo,oseja,
ereaobscadasfalaspelo
servo.udosdesaosdaprote-
obscafaercopreederaos
coordeadores e eqpes de CRAS,
be coogestores cpas, so-
breaportcadasvstasdoc-
larescoostretodeclso
da poplao vlervel potecal-etesradaAssstcaSocal.
ua varvel relevate, qe parece
pactartoaorealaode
vstasdoclares,aexstca
do coordeador. Aal, detre sas
fesestadegerrasfora-
es do terrtro, dedo e pro-
graado,jtocoaeqpe,qasfalasdeverorecebervstasdo-
clares,sejaasaesdeacopa-
haeto falar, de atedeto
dasfalas,odebscaatva.Dos
CRAS qe forara o realar
essaeta,63,5%oposseco-
ordeador. Portato, para se c-
preto,ecessroqeoestado
oreteogestor,paraqedesgee
capacte,oasrpdopossvel,
dostccosdevelsperorpara
exercerafodecoordeador.
Qalqerqesejaootvodoo
cpretodestaetadedese-
volveto do CRAS parece pert-ete qe o estado vsta e ca-
pactao, forao cotada e
oretao tcca para sperao
do descpreto de oratva.
nocasodosCRASqeorecebe
reglareteforaesqeax-
leasdecsesrelatvasreala-
odasvstasdoclares,por-
tatecapactarosgestores,dretores
eeqpesdasSecretarasmcpas
paraqeorgaeadspobla-
odeforaesestratgcaspara
qe as eqpes dos CRAS possa
plaejarestaatvdade,sepreqe
ecessro.
Asdasprxasetas(eros4e5)refere-seapblcosqede-
ve ser prortaraete serdos
o acopahaeto de falas,
sepre qe detcadaecessda-
deoteresse.Coosopblcos
prortros,portateqeseds-
poha de foraes sstetcas
o CRAS, sobre estas falas, qe
deverosercotatadaspelaeqpetcca de vel speror do CRAS,
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
38/92
VOT,mDCRAS
P
38
sepreqeecessro,poreoda
bscaatva(vereta8),qepodese
ateralarclsveporeodev-
stadoclar.Paratato,sereces-
sroqeasSecretarasmcpas(e
doDF)garata,sobsacoordea-
o,agestoartcladadeservos,
beefcos e trasferca de reda,
deforaavablaralocalaoda-
qelasfalasqeseecotrae
staodevlerabldadeorsco
socal,paraqelhessejagaratdos
osdretossocasedeforaaco-
trbrparaorgaarotrabalhodas
eqpesdosCRAS.
OscposeDFdeveseatetar
paraasdfereasareglardadede
evodeforaesparaosCRAS,
esetratadodefalasbeec-
rasdetrasfercaderedaode
beecrosdoBPC,becoopara
osprocedetosasereadotados,
ecadacaso,coforeprevstoo
ProtocolodeGestoitegrada,ree-
tdo, portato, dferetes estrat-
gasasereadotadaspelaseqpes
derefercadoCRAS.
Para axlar o cpreto destas
etas, sgere-se qe o cpo
orgae,agestodaSecretara,areadeVglcaSocal,desgado
aestaaresposabldadedegerro
xodeforaesetreorgo
gestoreosCRAS.AreadeVgl-
caSocaldeveassegraraosCRASo
acesso s lstages terrtoraladas
(oes e edereos de beec-
rosBPC,doBolsaFala,clsve
dasfalasedescpretodecodcoaldades,edoPlaoBrasl
se msra,) ecessras para pla-
ejaraproraodeatedeto,
acopahaetoedebscaatva.
Deve, ada, oretar acerca da e-
cessdadedeaesdebscaatvae
coletarforaesjtoaosCRAS
e,qadoforocaso,ser-lasos
ssteasdeforaoecessros
(por exeplo, o Sstea de Cod-
coaldades - SiCOn), de fora a
observareaalsarasofertaseaes
dasdades,vis-a-visasecessda-
desdoterrtro.
4.ACOmPAnHAmEnTO
PRiORiTRiODASFAmLiASEmDESCumPRimEnTODE
COnDiCiOnALiDADESDOPROGRAmABOLSAFAmLiA(PBF)
(2009/2010)
O acopahaeto prortro dasfalasedescpretodeco-
dcoaldades do PBF a por-
tateaodoPAiF,aeddaeqe
a detcao dos otvos de des-
cpretopodedesvelarstaes
reveladoras do alto gra de vlera-
bldade das falas. As codcoa-
ldadesvsaoreforododretodeacessospoltcasdesade,edcao
e assstcasocal, possbltapro-
over a elhora das codes de
vdadafalabeecraerefora
aresposablaodopoderpblco
agaratadeofertadessesservos.
O adeqado otoraetododes-
cpreto de codcoaldades
tora-sefdaetalparaalocala-odasfalas,becooparade-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
39/92
39VOT,mDCRASP
tcaoderscosevlerabldades
qedcltaoseacessoaosserv-
ossocasaqetdreto.
Aatvdadedeacopaharasfa-
lasedescpretodecodco-
aldades,poreodoPAiF,odeve
serposta,asscostrdae
cojtocoafala,covstas
sperao dos fatores qe gerara
o descpreto de codcoal-
dades. Algas falas reqerero
acopahaeto partclarado,
otras acopahaeto e grpo,
j otras deadaro atedeto(vereta1).
O acopahaeto falar vol-
tado a esse pblco deve segr as
oretaes geras qe trata do
acopahaetofalarob-
todoSuAS.OProtocolodeGesto
itegrada(Art20,co)araqe
o acopahaeto s famlias doPBF e PETI que esto em suspenso
do benefcio por dois meses devero
ter carter mais particularizado, ten-
do seu acesso garantido por meio de
busca ativa, de modo a assegurar o
direito das crianas, adolescentes e jo-
vens, bem como a segurana de renda
da famlia. As demais famlias deveroser acompanhadas por meio de ativi-
dades de carter mais coletivo.
Coottodeapoarosc-
pos,DFeestadosesseprocesso,o
Protocolo de Gesto itegrada pre-
vqeomDSdeverdspoblar
foraes sobre as falas e
descpretodecodcoalda-des(doPrograaBolsaFalaedo
PrograadeErradcaodoTrabalho
ifatl/PETi),oqefocprdopor
eodoSiCOneotrosssteasda
RedeSuAS.
Deacordocooprotocolo,cabeao
Estado aalsar e ssteatar for-
aesrecebdaseotrosdadosds-
poves, e apoar os cpos o
desevolvetodeestratgaspara
preveoeefretaetodesta-
esdevlerabldadeerscosocal.
OscposeDFdeve,porsa
ve,garatrqeasforaester-rtoraladaschegeaosCRAS(o
CREAS),coareglardadeecess-
ra,deforaaerqecerocohe-
cetodoterrtrodeabragca
doCRASepossbltaralocalao
destas falas (por bsca atva o
vstadoclar).
Todoprocessodeacopahaetofalar dever ser regstrado, pelo
tcco, o Pronturio da Famlia.
Sepreqesetratardefalase
descpreto de codcoal-
dades e sspeso do beefco
por dos eses, cjosotvos e-
seje acopahaeto pelo PAiF,
eotccoresposvelpeloaco-
pahaeto cosderar pertete
aterrpoteporradosefetos
dodescpretodecodcoal-
dadesdoPBF,deve-seassegrarqe
este regstro (poscoaeto favo-
rveldotccoterrpo)seja
serdoomdlodeAcopaha-
etoFalardoSiCOn.Asero
daforaoossteapodeserrealadapelogestordoPBF,(qese-
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
40/92
VOT,mDCRAS
P
40
roregstradaseforlro,ao
edeposregstradasoSstea);o
dretaete pelo prossoal qe
reala o acopahaeto falar,
desdeqetehaacessoaosstea
para sero de dados18.nocaso
dosCRASqeoacessaoSiCOn
eqeaserodaforaoser
fetaporotroprossoalqeo
otccoresposvelpeloacopa-
haetodafala,topor-
tateqesejagaratdoosglodas
foraes prestadas pela fala
aoprossoaldoPAiF.Estasfor-
aes estaro regstradas, a o,eforlroedeverochegar,de
forasglosa,atoprossoalqe
aslaaroSstea.
O SiCOn perte qe o cpo
oDF,ovelcetral,vsaleto-
das as falas e descpre-
to,paraasqashoveterrpo
teporra dos efetos do desc-
preto, qe esto e acopa-
haeto. Desde qe atedda o
acopahada pelo PAiF o PAEFi,
essaferraetaperteadaqea
falatehasasegraadere-
daaaada,esoqeestejae
descpretodecodcoalda-
des, cotrbdo para a speraodasdcldadesqeapedede
cprrascodcoaldades.
Explcadoelhor,oscasosate-
tes Proteo Bsca, a eqpe de
A
SiCOn
,
,.
refercadoCRAS,apsreceberas
foraes terrtoraladas, deve
faer estdo socal e vercar
se o descpreto de codco-
aldades aterala a ocorrca
de staes de vlerabldade e
rscosocal,traadoestratgasde
atedetocodetescoasse-
graasaaadaspelapoltcade
assstcasocal(ProtocolodeGes-
toitegradaArt21,1),becoo
de ecahaeto para otros
setores, o para Proteo Especal,
sepre qe ecessro. Deve ser
ateddas o acopahadas pelaProteo Socal Bsca as falas
cjootvodedescpretode
codcoaldades, de pelo eos
desesebros,sejagravde
aadolesccae,eglgcados
pas o resposves e relao
craaoaoadolescete.
OProtocoloadaefataqeos
casosdedescpretodecod-
coaldadesseotvoforado
pelaedcao,tologoascasasdo
descpreto seja detca-
das,aeqpedoCRASdeveforar
aorgogestordaAssstcaSocal,
para regstro o SiCOn19, para qe
toe as provdcas cabves, porvel de proteo socal adeqado
(Protocolo de Gesto itegrada Art.
21, 2). Seootvododescpr-
n,
CBF
SA
S,SmDF
SiCOn,PBF
CRAS.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
41/92
41VOT,mDCRASP
etosereferraotraspoltcasse-
toras,aeqpedoCRAS,apessoa
docoordeador,devercocaro
rgogestordareaespecca(Art.
24,co).
Cocldo, o(s) prossoal(s) res-
pos-vel(s)peloacopahaeto
dasfalasedescpretode
codcoaldades,deveroregstrar
o SiCOn (o ecahar fora-
o para regstro) todas as falas
paraasqassefeopopela-
terrpoteporriadosefetosdo
descpretodecodcoalda-dessobreobeefco(Art.11,iX).A
terrpo vsa coceder o tepo
ecessroparaqeasstaesde
vlerabldade e rsco socas, qe
pedeodcltaoacessodas
falas aos dretos de edcao,
sadeeassstcasocal,prevstos
pelaCosttoFederal,sejas-
peradas,esforocojtoetre
poderpblcoefala.
Este esforo, o capo da asss-
tca socal, se trad a sero
dessafalaeprocessodeaco-
pahaetoeoatedetoere-
gstrooSiCOn,peloeosacada
seseses,atqeafalavolteacprrascodcoaldades,qa-
dodeverseraalsadaapert-
cadosedeslgaetodoacopa-
haetodoPAiF.
Ressalta-seasaveqeore-
gstro do acopahaeto falar
oSiCOnosbsttoregstrodo
acopahaetofalar,defora
detalhada,eprotro,qedeve
seratdooCRAS,paratodasas
falasacopahadas;eacos-
trodoPlaodeAcopahae-
toFalar(vereta1).Aiterrpo
TeporradosEfetosdoDesc-
pretodeCodcoaldades,qe
otva o preecheto do SiCOn,
costt-se a edda qe os
tccosdevelaarosepre
qe a cosderare portate, o
processodeacopahaeto,para
agaratadosdretosdasfalas.
ca i crAs a-
s o SiCON, sr ncssro quncanh co rguardad asr dnda pa Scrtara mun-cpa ou do Df, noras qu,aps ncanhadas ao rgo cn-tra, dvro sr rgstradas no Si-CON, por prossona dsgnadopara sta uno, co cudado parano prdr praos portants,
qu possa rprsntar prju-os para as aas bncrasd transrnca d rnda do PBf.
O acopanhanto prortro dasaas dscuprnto dcondconadads do PBf sontcop o ro d atvdads do PAifs h ua ntnconadad por par-
t da qup d rrnca do CRAS atndr ta pbco co prc-dnca por o d busca atva panjanto das as a srprgadas no acopanhanto, a a ia iiaapa aa, b coo po tpo dto j aplicado, conor prvs-to no Protocoo d Gsto intgrada.
Para tanto, os CRAS ( CReAS) d-pnd da dsponbao sst-tca d noras, por part do
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
42/92
VOT,mDCRAS
P
42
uncpo ou Df, trrtoraadas,sobr as aas dscupr-nto d condconadads, ot-vos, s advrtnca, boquo,1 suspnso ou 2 suspnso.
A ha a a sIcon sr orncda po gstor uncpado PBf, tanto para tcncos da Scr-tara d Assstnca Soca, quantopara o coordnador tcncos doCRAS, s or o caso. A dno dqu dv tr acsso do Scrt-ro muncpa d Assstnca Soca,ou qu dsgnar.
Adspoblaodeforaesaos
CRAS(eCREAS),pelaSecretara,be
cooalsedoretorodefora-
esdasdadesdeproteobsca
(eespecal),colocaodesao,paraos
gestores,decreetaravglca
socaldocpooDF,defora
apossbltaradetcaodasfa-las qe devero ser acopahadas
(o ateddas) pela proteobsca;
o coheceto das ecessdades
deservososterrtrosdosCRAS
e da ocorrca de vlerabldades
erscosebtocpaloDs-
trtal. Fa-se ada ecessro esta-
belecer dretres qe fortalea a
artclaoeredeo(s)terrtro(s)egaratracapactaodaseqpes
paraqeclaasfalasqee-
cessta,osservosdoSuAS,co-
trbdoparaacosoldaodea
rededeproteosocal.
nocasodavarvelrelatvaaoaco-
pahaetoprortrodasfalas
e descpreto de codco-
aldades do PBF fo vestgada a
possvelterfercadouso de lis-
tagens de benecirios do Programa
Bolsa Famlia; acesso ao SICON;
acesso a computador com internet
no CRAS; existncia de coordena-
dor;eqattatvodeRecrsosH-
aos,poreodavarvelnmero
de prossionais de nvel superior.
Cofore seobserva a Tabela04 a
segr, dos 1.541 CRAS qe o rea-
la o acopahaeto prortro
das falas e descpreto de
codcoaldadesdoPBF,1.167(cerca
de 76%) posse o qattatvo detccosdevelsperorprevstopara
operodoaal2010/2011.nocaso
dos 374 CRAS qe o dspe do
qattatvodetccosexgdo,fa-se
ecessroadeqaroqatoates,de
foraagaratrcodesbscaspara
ocpretodessaeta.
Por otro lado, costata-se qe
65,8%dosCRASqeocpre
estaetaopossecoordeador.
Essa stao preocpate, haja
vstaarelevcadocoordeadordo
CRASoprocessodegestoartc-
ladaetretrasfercaderedae
servos.naoretaocalsobre
esta eta ca clara a portcado papel de gesto, tato das Se-
cretarasqatodosCRAS,parase
cpreto.nestesetdo,osca-
soseqeohcoordeadorde-
sgado,portateqeogestor
cpal(odoDF)sejaoretado
a desgar coordeador; der
xosparaqeagestoartclada
etre servos e trasferca de
redafcoe;eqeocoordeador
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
43/92
43VOT,mDCRASP
sejacapactado,oqepode(edeve)
serfetocoapootccodaeq-
pedoestado.
nosdoscasosaqaalsados(CRAS
seqattatvodetccosde-
vel speror exgdo e se coorde-
adordesgado),fa-seecessro
elaborarPlaodeProvdcasparaqeeddasasdetvasseja
adotadas,decosttodaeqpe
derefercadoCRAS,clsveco
desgao de coordeador, caso a
etaadaotehasdocprda.
no etato, o cpreto desta
eta depede de otras varves,
aldaeqpetccaedesaca-
pactao, relacoadas plata-
o do Protocolo de Gesto. neste
setdo,teressatecostatarqe,
ebora72%dosCRASqeoc-
pre essa eta possa copta-
dor co acesso a teret o CRAS,
81,7%oposseootla
aslstagesdasfalasedesc-
pretoe77,7%oposseaces-
soaoSiCOn.Preraete,hqe
sechaarateoparaaqaldade
daredeqedacessoteretqe,
etoscasos,precra.Alds-
so, os dadosevdecaqe o fato
deCRAStercoptadoreacesso
ateretosgcaqeeleteha
acesso ole aos aplcatvos, vsto
qecercade78%dosCRASotacessoaoSiCOn.
Taba 04 CRAS qu no raa acopanhanto prortro dasaas dscuprnto d condconadads do PBf
S N crAs
P
N
PBf
. %
R ,
n ,
u ,
n . ,
TSiCOn ,
nSiCOn . ,P . ,
n ,
P ,
n . ,
P . ,
n ,
F:CSuASCRAS
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
44/92
VOT,mDCRAS
P
44
Otro dado qe chaa ateo
qecercade82%dosCRASore-
cebe,ootlaaslstages
das falas e descpreto.
noscasoseqeascodespara
aplataodoProtocolooes-
tejadadas,serecessrooretar
o gestor cpal (o do DF) para
qesttaprocedetosqega-
rataqeaforaoterrtoral-
ada(ocasodecposqet
asdeCRAS),sobrefalase
descpreto,chegesos
docoordeadordoCRAS,coreg-
lardade;eqeestesejaoretadoacoordearoprocessodebscaatva
dasfalasasvlerves;fae-
docoqeaeqpetccados
retoros ecessros sobre falas
eacopahaetoparaaeqpe
resposvelpelopreechetodo
SiCOn.Esseprocessoterdeseror-
gaadoparaqeagestoartcla-daetreservosetrasfercade
redaseefetveetodosos-
cposbrasleros.Trata-se,portato,
desttroseleetosfdae-
tasparaqeoProtocolodeGesto
itegrada20sejaplatado.
O estado precsa oretar o gestor
sobre ecessdade de orgaar agestodeservosetrasfercade
redaedeveassessorarocpo,
casosejadoseteresse,aorga-
arosprocessos,costtode
xosdeforaoeprocede-
tosetreaSecretaradeAssstca
SocaleosCRAS;becoodelet-
C
P.
raeplaejaetodeaesdoPAiF,
a partr das foraes recebdas,
pelocoordeadordoCRAS.uave
as, cabe destacar a portca
deestrtraodeareadeV-
glcaSocal obto dagesto
cpaledoDF,deforaacrar
copetcas para orgaar os
processosdeprodoegestoda
forao, co vstas ao plaeja-
etodasaesjtosfalasdo
terrtro.
Para qe o Estado possa cotrbr
efetvaeteesteprocesso,f-daetal qe cohea e doe o
Protocolo de Gesto itegrada; se
coloqeaoladodocpopara
sperao das dcldades, ass-
doastarefasdeapootccoe
acero,qadocober.
5.ACOmPAnHAmEnTOPRiORiTRiOAFAmLiAS
COmBEnEFiCiRiOSDOBPCEBEnEFCiOSEVEnTuAiS(2010/2011)
O acopahaeto prortro das
falascobeecrosdoBPCe
de beefcos evetas a -
portateaodoPAiF,posaplaas
forasdeproteosocaldoSuASa
estasfalas,apartrdopressposto
deqeoacessoabeefcoscotrb
paraasperaodestaesdevl-
erabldade,asaefetvasperao
destasreqertabaserodos
beecros os servos socoas-sstecas e, o e otras poltcas
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
45/92
45VOT,mDCRASP
setoras, deodo a proporcoaro
fortalecetodoslaosfalarese
cotros,becoooacessodas
falasaotrosdretos.
Oacopahaetodasfalasco
beecrosdoBPCpresspereco-
hec-los coo segetos popla-
coascograsderscoevlera-
bldadesocalvarados,cosderado
ascaracterstcasdocclodevdado
doso,dadeccaedograde-
capacdade da pessoa co dec-
ca, be cooas caracterstcasdas
falasedaregoodevve.
no caso das falas co pessoas
codeccabeecrasdoBPC,
oacopahaetofalardoPAiF
costt,etoscasos,apossb-
ldadedesetrabalharesperarbar-
reraseprecocetos(coafalae
codades);edeassegraracl-
sosocaleserodaspessoasestaodesolaetoosservos
doSuASedeotraspoltcaspbl-
cas.nestescasos,abscaatva(ver
eta8)eavstadoclar(vereta
3) costte o prero cotato
qalcadocoessasfalas,oqe,
aps elaborao do estdo socal,
decorre a avalao, jto co afala,sobresaseroeaco-
pahaeto(coletvoopartclar-
ado)oosatedetosdoPAiF.
O PAiF se apreseta, ass, cal-
ete,coooprcpalservoaser
ofertadoaessasfalas,etos
casosporeodoacopahae-
tofalarobtodoSuAS,qedeve segr as oretaes geras,
costates do Protocolo de Gesto
itegradaedameta1.
Partclarateodeveserdadas
falas das craas e adolesce-
tes beecros do BPC qe esto
foradaescola.Adeproovero
acessoescola,aocovvofalar
ecotroeaosdeasdretos
desse segeto poplacoal, fo
crado o Prograa BPC a Escola21
cooobjetvodeprooveraeleva-
odaqaldadedevdaedgda-
dede craas e adolescetes co
deccaebeecrosdoBPC.Oprograavoltadoprortaraete
paraosbeecrosde0a18aos,
garatdo-lhesoacessoeapera-
caaescola,becooacessoa
otrosdretos,oqe,etosca-
sos,depededotrabalhocaldo
PAiFcoasfalasodaaodo
coordeadordoCRAS,ategrao
coservosdeotrossetores.
O Prograa BPC a Escola, evol-
veaspoltcasdeassstcasocal,
edcao, sade e dretos ha-
os,deodoacrarcodespara
o desevolveto da atooa,
partcpao socal e eacpao
dapessoacodecca.uadesasprcpasaesadetca-
odebarrerasqepedeod-
cltaoacessoedcaoreglar
O P, P
i , ,
, ,
,,
, DF
.
-
8/3/2019 Cras Que Temos_cras Que Queremos
46/92
VOT,mDCRAS
P
46
eqepactaoacessoaotros
servos.Oquestionrio de identica-
o de barreiras para o acesso e per-
manncia na escola um instrumento
de gesto importante, que deve ser
disponibilizado s equipes dos CRAS
(ou CREAS) de municpios e DF que -
zeram adeso ao Programa22.
N toda aa co crana ado-scnt bncro do BPC sracopanhada po PAif, vsto quaguas podro sr atnddas. Ou-tras sro acopanhadas ou atnd-
das po PAefi. A dno d quassro ncanhadas para a protobsca ou spca s d co basna dntcao das barrras, qua Questionrio BPC na Es-cola, dpnd da struturao daVgnca Soca, nas Scrtaras dosuncpos, Df estados.
Detreasbarrerasdetcadas,de-veserfocodeaodeacopaha-
etooatedetopeloPAiF:
A
A
A
D
D
O
,-
SBPCE,mDS.
A-
A
Oacopahaeto(oatede-
to)aessasfalasdepededea
acolhda adeqada, do deseho de
Plao de Acopahaeto da
Fala;astabdeaattde
deteradadaSecretaramcpal
odoDF,vstoqeaacessbldade
garatdaporeodecapactao
dostccosecoordeadores;ade-
qaodasestrtrasfscas;dspo-blaodeaterasecraode
codes objetvas para desloca-
etodosbeecros,becoo
da acessbldade aos servos dos
deassetores.
Tabprecsoadotarestratgas
covstasaoacopahaetode
falas co dosos beecrosdoBPC,eespecalasqesee-
cotra e stao de aor vl-
erabldadesocal,epreverapoo
falaoacessoaosdretosdesses
ebros (servos socoassste-
cas e de sade, cltra e laer e
edcao),deforaagaratrses
dretos,prooverodesevolve-todesascapacdadesecotrbr
paraapreveodevolcaseo-
trasforasdevolaodedretos.
Nos casos qu houvr soan-to soca do bncro, o C