trskd;tpm;rsm; - wordpress.com...bgjy&&sdcjhonfh tmvifrfynm&sifvnf; jzpfayonf/ olonf...
TRANSCRIPT
xkwfa0ol\trSmpm .............................................................. 7 1
jrefrmbmomjyefqdkol\trSmpm ............................................. 9
jrefrmbmomjyefqdkrItm;
wnf;jzwfol\trSmpm ........................................................... 19
pma&;ol\trSmpm ................................................................. 21
aomif[D;'ftrsKd;tpm;rsm; aomif[D;'f t&f-½lAlAD;,[f ............................................. 36
aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof...................... 45
aomif[D;'f tvf-tdAm'[f............................................... 55
&S&D;uf\trsKd;tpm;rsm;
½lAlAD;,[ftodonmtwGif;&Sd &S&D;uftrsKd;tpm;rsm;........... 76
1. wkyEdIif;,SOfudk;uG,fjcif;qdkif&m&S&D;uftrsKd;tpm;.... 77
2. jiif;qefjcif;aMumif; &S&D;ufjzpfjcif;........................ 83
tv’m[ft&Sifjrwf\emrawmf? *kPfawmfrsm;ESifhywfoufí
jzpfay:wwfaom&S&D;uf...................................................... 88
1. vlom;tjzpf ykHazmfjcif;ESifhqdkifaom&S&D;uf.............. 89
2. vlom;\tqifhudk udk;uG,f&mt&SifESifh
wef;wlxm;jcif;jzifh jyKvkyfaom&S&D;ufykHpH............... 90
tdAm'[fc0yfudk;uG,frItwGif;ay:aom&S&D;uf..................... 93
1. &S&D;uftBuD;pm;..................................................... 93
2. &S&D;ufti,fpm; ................................................... 99
t&f-&d,m (jypm;rI) ............................................. 100
tm'rfESifhcsKyfqdkonfh tv’m[f\y#dnmOf
A&fZm;cf ........................................................................... 105
tBudKzef;qif;jcif; ........................................................... 108
vlom;\tajccHobm0-zdoGf&[f .................................... 116
arG;&mygrkpfvifrfrsm; ........................................................ 121
y#dnmOf (w&m;0ifqdkcJhaomopöm) .................................... 123
taqmifvufzGJYESifh twdwfedrdwfaumufjcif; taqmifvufzGJYrsm; .......................................................... 129
taqmifvufzGJYrsm;ESifhywfoufonfh
pnf;rsOf;pnf;urf;rsm; ..................................................... 137
twdwfedrdwfaumufjcif; .................................................. 145
zm;vf (aumif;aomtwdwfedrdwf) .................................... 154
twdwfedrdwfaumufjcif;ESifhywfoufí
tpövmrf\jyXmef;csuf ..................................................... 156
tem*wfuHMur⁄mudk a[mudef;xkwfjcif; *sifefavmu? *sifefurÇm ................................................... 167
tem*wfa[mudef;xkwfjcif;ESifhoufqdkifaom
tpövmrf\owfrSwfjyXmef;csufrsm; .................................. 183
aA'ifq&mxHvnfywfjcif; ......................................... 183
tem*wfa[mudef;xkwf
q&mrsm;tm; ,kHMunfjcif; .......................................... 186
eu©wfaA'ifynm rkpfvifrfaA'ifeu©wfq&mrsm;\ ckcHajymqdkcsufrsm; .......... 199
aA'ifvu©Pm? a[mpmwrf;rsm; zwf½Iavhvmjcif;ESifh
qdkifaom tpövmrf\owfrSwfjyXmef;csufrsm; ................... 203
arSmftwwfynm arSmftwwfynm\ trSefwu,fwnf&SdrI .......................... 211
pkef;ya,m*twwfynmESifhywfoufí
tpövmrf\owfrSwfjyXmef;csufrsm; .................................. 235
tEIdif;rJh BuD;us,fjrifhjrwfrI? xGwfjrwfrI udk;uG,f&mt&Sif\xif&Sm;xl;jcm;rI ................................... 244
udk;uG,f&mt&Siftv’m[fh"gwf udef;atmif;jcif;
todonm\ tEÅ&m,f .................................................... 248
&Sif;vif;xif&Sm;aomoufaojycsufrsm; ............................ 251
tusOf;csKyf ....................................................................... 269
tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;arQmfjrifawGYjcif;
tv’m[ft&Sifjrwf\ ykHawmf ............................................. 279
wrefawmfrlqm rS tv’m[ft&Sifjrwftm;
zl;arQmf&ef awmif;qdkjcif; ................................................... 282
wrefawmfjrwfrk[r®'frS tv’m[ft&Sifjrwftm;
zl;jrifEdkifcJhygovm;/ ......................................................... 285
½IdifoGmefrm&femwfonf tv’m[ft&SifjrwftoGif
aqmifEdkifjcif; ................................................................... 287
pl&[ftef;-e*sfrf\ teuft"dyÜg,f ................................... 291
tv’m[ft&Sifjrwftm; rzl;jrif&jcif;\
aemufuG,f&Sd todynm ................................................... 293
aemifwrvGefb0wGif tv’m[ft&Sifjrwftm;
zl;jrif&rnfjzpfjcif; ........................................................... 294
wrefawmfjrwfrk[r®'ftm; jrifEdkifjcif; ........................ 299
olawmfpif udk;uG,frI
tv’m[ft&Sifjrwf\ csD;jr§ifhrI ........................................... 305
ouú0g ............................................................................ 310
0vD-olawmfpif ............................................................... 317
zem-vlom;ESifhudk;uG,f&mt&Sif
wpfaygif;wnf; jzpfoGm;jcif; ............................................ 326
udk;uG,f&mt&SifESifhvlom;aygif;pnf;jcif; .......................... 334
½l[kv’m[f-tv’m[ft&Sifjrwf\0dnmOfawmf ..................... 339
ocFsKdif;tkwf*lylaZmfyorI
uG,fvGefaoqkH;olrsm;odkY OD;wnfOD;wdkufí
qkawmif;ywÅemjyKjcif; ..................................................... 359
bmomw&m;rsm;\ qifhuJajymif;vJrIykHpH .......................... 369
,dk,Gif;qkwf,kwfvmaom bmoma&;ykHpH .......................... 373
&S&D;ufac: wkyEIdif;,SOfudk;uG,fjcif;\tp ......................... 378
ajzmifhrwfrSefuefaomolawmfpifrsm;tm;
tvGeftusL; csD;rGrf;jcif; ................................................... 382
ocFsKdif;tkwf*lrsm;odkY oGm;a&mufZd,m&ofjyKjcif;tay:
wif;usyfpGm wm;jrpfjcif; .................................................. 386
ocFsKdif;ajrrsm;tm; tdAm'of0wfjyKqkawmif;&ef
ae&mrsm;tjzpf jyKvkyfjcif; ................................................ 395
uA&focFsKdif;rsm;twGif;rS rwfpf*sd'frsm; .............................. 399
wrefawmfjrwf\uA&focFsKdif; .................................... 400
wrefawmfjrwf\AvD0wfausmif;awmftwGif;
qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif; ........................................ 404
ed*kH; ........................................................................................ 407 a0g[m&pm&if; ........................................................................ 413 usrf;udk; .................................................................................. 426
csD;rGrf;axmyemjyKjcif;[lorQonf tjrifhjrwfqkH;jzpfawmfrlaom? wpf qlwnf;? wpfyg;wnf;jzpfawmfrlaom? teEÅu½kPmawmf&Sif tv’m[f t&SifjrwfESifhom xdkufwefawmfrlygonf/ tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg; rS aumif;csD;r*Fvmtjzmjzmonf t&Sifjrwf\ eAD&plvfwrefawmfrsm;\ aemufqkH;wrefawmfcsKyfjzpfawmfrlaom wrefawmfjrwfrk[r®'ftay: üvnf;aumif;? udk,fawmfjrwf\ tdrfawmfol? tdrfawmfom;rsm;tay:ü vnf;aumif;? qG[mA[fom0uBuD;rsm;tay:üvnf;aumif;? udk,fawmf jrwf\vrf;pOftay:ü ud,mrofaemufqkH;aeYwdkifatmif z0g;ajcxyf vdkufem usifhBuHtm;xkwfBurnfh yk*¾dKvfrGef? yk*¾dKvfjrwfrsm;tay:üvnf; aumif; usa&mufawmfrlygapaomf/
aomif[D;'fonf tpövmrfh,kHMunfcsuf\ A[dktcsuftjcmjzpfay onf/ vlom;tm; udk;uG,f&mt&Sif\ cvDz[fudk,fpm;vS,ftjzpf zef qif;awmfrlcJhí ,if;wm0eftm; urÇmajrjyifwGif b0wnfaqmufrIjyK&m 0,f vdkufemusifhBuHtm;xkwf&ef yxrOD;qkH; r[mvlom;BuD; tm'rf vufxufrSpwifí owfrSwfjyXmef;cJhavonf/
½IdifoGmefonf vlom;wdkY\ xif&Sm;aom xm0& &efolBuD;yif jzpf onf/ ¤if;onf vlom;tm; vrf;rSefrS a0;uGmoGm;atmif BudK;yrf; tm;xkwfjcif;tm; wpfjym;om;rQavQmhvdrfhrnfr[kwf[k usdefqdkcJhonf/ ¤if;½IdifoGmefonf vlom;wdkYtm; rdpäm'd|dt,l0g'jzpfonfh bk&m;trsm; tm; udk;uG,fjcif;0g'ESifh Ad'gtofvkyfief;rsm;wGif NidwG,fepfrGef;atmif txl; BudK;pm;í aqmif½Gufaeonf/ usrf;jyKol a'gufwmAdvmvfzD;vpf onf ¤if;jyKpkonfh þpmtkyfwGif rdpäm'd|dt,ltqrsm;rS vGwfuif;onfh aomif[D;'foabmw&m;odkY a&muf&SdEdkifaom vrf;aMumif;udk &Sif;vif; xif&Sm;pGmjzifh wifjyxm;ayonf/
tcsdefjynfh? pGrf;tm;jynfh 'tf0[fvkyfief;udk vkyfudkifaeonfh 'gtD a'gufwmtAltrDe[f AdvmvfzD;vpfonf r'De[ftpövmrfhwuúodkvfrS
bGJY&&SdcJhonfh tmvifrfynm&Sifvnf; jzpfayonf/ olonf t*Fvdyf bmompum;jzifh pmtkyfrsm;pGm a&;om;cJhavonf/ þpmtkyftwGif;ü olonf aomif[D;'fESifhoufqdkifonfhu@rsm;udk tvGef vG,ful½dk;&Sif; aomykHpHESifh bmompum;udk tokH;jyKxm;ayonf/ þonf pm½Iolrsm; tm; rsm;pGm taxmuftuljyKayvdrfhrnf/
tvf-[rf;'kvdv’m[f? þpmtkyfudk ae&mwdkif;ü pm½Iolrsm;rS vG,f ulpGm 0,f,l &&SdEdkifayonf/ þwnf;jzwfxkwfa0rIwGif pma&;olrS ydkrdk aumif;rGefatmif jyefvnfpdppfwnf;jzwfxm;ayonf/
tv’m[ft&Sifjrwfonf jyKpkoltm;vnf;aumif;? bmomjyefqdkol q&mrBuD; a'gufwmvSvS0if;tm;vnf;aumif;? jrefrmbmomjyeftm; pDpOfwnf;jzwfay;ol q&m½Idifcfrk[r®'f,mpD;eftm;vnf;aumif;? þpm tkyfjzpfajrmufa&;twGuf tbufbufrS 0dkif;0ef;ulnDcJhMuaomolrsm; tm;vkH;udk aumif;jrwfvSonfh r*Fvmrsm; oGef;avmif; ay;oem;awmfrl ygap/ tmrD;ef/
Ustadh Muhammad Ibn ‘Abdul-Muhsin Al-Tuwaijri
Managing Director,
International Islamic Publishing House, IIPH
Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia.
15-Jun-2010
الحمد لله الواحد بأسمائه و صفاته و ألوهيته و ربوبيته و الصلاة و السلام على نبيه و رسوله الأمين المبعوث
رحمة للعالمين إمام الموحدين محمد بن عبد الله و على آله و صحبه الكرام و من إهتدي بهديه إلى يوم الدين
cspfvSpGmaom pm½Iol .....
uREkfyfwdkYonf tv’m[ft& Sifjrwf\ txl;u½kPmawmfjzifh þrsuf
arSmufavmuwGif tpövmrftm; rdrdwdkY\ b0wnfaqmufrIvrf;ñTef
tjzpf vdkufemusifhBuHemcH usKd;EGHwnfaqmufaeonfh Nidrf;csrf;a&;0g'D
rkpfvifrfrsm; jzpfMuayonf/ ,aeY ppfrSefaom rkpfvifrfwdkif;onf urÇm
ay:&Sd ta&miftaoG;pkH? ykHo@mefrsKd;pkHjzifh uGJjym;jcm;em;aeMuonfh rkpf
vifrfrsm;udk pkpnf;í usrf;jrwfuk&ftmefrSjyqdkonfh tkr®ofaoh0g[d'[f
ac: wpfpkwpfpnf;wnf;aom rkpfvifrftkr®oftjzpf jrifvdk? awGYvdkMuí
enf;vrf;rsKd;pkHjzifh BudK;yrf;aeMuayonf/ tcsKdUonf tpövmrfhEdkifiHa&;
pepfrsm;udk jyKjyifonfhenf;vrf;jzifhvnf;aumif;? tcsKdUonf tpövmrfh
pD;yGm;a&;pepfrsm;udk jyKjyifonfh enf;vrf;jzifhvnf;aumif;? ponf
ponfjzifh BudK;yrf;aeMuayonf/ uREkfyfwdkYonf uREkfyfwdkY\ rkpfvifrf
rsm;tm; jyKjyif&eftwGuf wrefawmfjrwf\ enf;AsL[modkY jyefvSnfh
Mu&ayrnf/ tb,fhaMumifhqdkaomf uREkfyfwdkY rkpfvifrfrsm;tzdkY taumif;
qkH;aom pHerlemonf wrefawmfjrwf\ xHawmfyg;ü &Sdjcif;aMumifh
yifwnf;/
tu,fí pm½Iolonf uREkfyfwdkY\cspfeAD ESpfb0ocif aus;Zl;awmf
&Sifrk[r®'f\ tx¦KyÜwÅdusrf;rsm;udk avhvmMunfhrnfqdkygvQif pm½I
oltaeESifh eADwrefawmfrk[r®'fonf tv’m[ft&Sifjrwf\ eAD
wrefawmftjzpf csD;jr§ifhcH&onfhtcsdefrSpí q,fESpfwdkifwdkif aomif[D;'f
opömw&m;bufodkYom zdwfac:cJhjcif;udk awGY&ayrnf/ taMumif;rlum;
aomif[D;'fopömw&m;onf tpövmrf\ tESpfom&? tkwfjrpfwumh
tkwfjrpfwdkY\ tkwfjrpfjzpfjcif;aMumifhyifwnf;/ tpövmrf\ tjcm;aom
r@dKifrsm;jzpfonfh qGvmof? qGD,mrf? ZumofESifh [*sfwdkYonf ,if;
q,fESpf\aemufydkif;wGifrS jyXmef;cJhjcif; jzpfayonf/ qdkvdkonfum;
aomif[D;'fw&m;onf ESvkH;om;twGif; pGJNrJwnfwHhoGm;aomtcgrS
tjcm; ynwfcsufrsm;? usifhokH;rIrsm;? pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;? Oya'rsm;?
enf;Oya'rsm;udk wifjycJhavonf/ wrefawmfjrwfrS ]]toifwdkY
onf owdjyKMuavmh/ cE¨mudk,ftwGif;ü tom;wkH;wpfwkH; &Sdonf/
,if;tom;wkH;onf ajzmifhrwfrSefuefoGm;aomtcg cE¨mudk,f\ tjcm;
tpdwftydkif;rsm;onf ajzmifhrwfrSefuefoGm;ayrnf/ ,if;tom;wkH;onf
ysufpD;,dk,Gif;oGm;aomtcg cE¨mudk,f\ tjcm; tpdwftydkif;rsm;onf
vnf; ysufpD;,dk,Gif;oGm;ayrnf/ ,if;tom;wkH;um; ESvkH;om;yif jzpf
ayonf/}}1
xdkYaMumifh ,if;ESvkH;om;tm; ajzmifhrwfrSefuefatmif BudK;yrf;&ay
rnf/ þae&mwGif pm½IolrS ar;rnfrSm uREkfyfonf uREkfyf\ESvkH;om;
tm; rnfuJhodkY ajzmifhrwfrSefuefatmif jyK&rnfenf;/ rnfonfh enf;
vrf;udk tokH;jyK&rnfenf;/ xdkar;cGef;tm; uREkfyftaeESifh ajzqdk&vQif
oif\ESvkH;om;tm; ajzmifhrwfrSefuefatmif vkyfvdkygu toifonf
usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEéofawmftwdkif; usifhokH;ygav/ enf;vrf;um;
,if;ESvkH;om;ü yxrOD;pGm aomif[D;'fopömw&m; xGef;um;vmatmif
BudK;yrf;yg/ qdkvdkonfrSm aomif[D;'fynm&yfrsm;udk avhvmqnf;yl;í
vdkufemusifhokH;yg/ tenf;qkH; &S&f[f tvf-tuD;'[f toGf-oG[m0D
,[fusrf;udk ppfrSefaom tmvifrfynm&SifwpfOD;OD;xHwGif csOf;uyfí
1 ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;BuD;? tDrmefusrf;i,f? tcef;-39? ['D;qftrSwf-52? pm-83? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? a'gufwmrk[r®'f rk[fpifefcg;ef? 1997? 'g½kpf pvmrfykHESdyfwdkuf? &D,m'fNrdKUawmf? aqmf'Dta&AD,m;EdkifiH/
oif,lyg/ avhvmyg/ usifhokH;yg/ aomif[D;'fopömw&m;onf ESvkH;
om;ü ajcjrpfcdkifrmvmaomtcgwGif tpövmrfhynwfcsufrsm;tm; vdkuf
emusifhokH;&müvnf; ajzmifhrwfrSefuefvmayrnf/ aomif[D;'frSefrS tpö
vmrfrSefayrnf/ taMumif;rlum; aomif[D;'fonf tpövmrf\ touf
aoG;aMumjzpfjcif;aMumifhyif/ uREkfyfwdkY rkpfvifrfrsm;teufrS t½G,f
a&mufNyD;olwdkif;? todÓPfjynfholwdkif;onf yxrOD;qkH; rjzpfrae
oif,lavhvmwwfajrmuf&rnfh ynm&yfum; aomif[D;'fynm&yfyif
jzpfayonf/ tDrmrfAkcg&D ocif rdefYawmfrlonf/ tdvfrfynmtm;
pum;ESifh trvfusifhokH;rIrjyKcif oif,l&ayrnf/ taxmuftxm;tjzpf
jrifhjrwfvSawmfrlaom tv’m[frS crf;em;xnf0gaom usrf;jrwf
uk&ftmefwGif rdefYawmfrlxm;onfrSm-
...
]]odkYjzpfay&m (tkd-eADwrefawmf?) tv’m[ft&SifjrwfrSwyg;
qnf;uyfudk;uG,f&mt&Sif[lí tvsif; r&SdaMumif; aumif;pGm
od&Sd ,kHMunfxm;ygav/ xkdYjyif toifonf rdrd\ csdKUwJhrIESifh
pyfvsOf;í vGwfNidrf;csrf;omcGifhudk yefMum;toem;cHygav/}}2
azmfjyyg tm,ofawmfwGif tv’m[fonf tdvfrfynmtm;
pum;ESifh trvfusifhokH;rI\tvsif azmfjyí rdefYawmfrlxm;ayonf/3
tv’m[ft&SifjrwfrS acwfumvtoD;oD;ü wrefawmfrsm;tm; vlrsKd;
wdkif;? ae&ma'owdkif;odkY apvTwfcJh&onfh t"dutaMumif;t&if;rSm
aomif[D;'fbufodkY zdwfac:&ef jzpfayonf/4 wenf;tm;jzifh
aomif[D;'f[lonf wrefawmfwdkif;\ 'tf0[fzdwfac:rIyif jzpfayonf/
2 usrf;jrwfuk&ftmef? 47; 19/ 3 ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;BuD;? tdvfrfynmusrf;i,f? tcef;-10? pm-96? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? a'gufwmrk[r®'frk[fpifefcg;ef/ 4 ñTef;-usrf;jrwfuk&ftmef? 21; 25 ESifh 16; 36/
tm&ADvdkqdk&ygvQif وة الرسلالتوحيد، دع jzpfayonf/ þtcsuf wpf
csufwnf;ESifhyif aomif[D;'fw&m;onf rnfrQ ta&;BuD;aMumif; v,f
jyifwGif qifoGm;ouJhokdY xif&Sm;pGm &Sdaeonfjzpf&m todÓPf ykHrSef
&Sdolwdkif;taeESifh qifjcifokH;oyfEdkifayvdrfhrnf/
aomif[D;'f\qefYusifbufpum;vkH;um; &S&D;uf( كيشر )yif jzpfonf/
]aomif[D;'f}onf aumif;usKd;csrf;omtjzmjzmwdkYtwGuf a&aomufjrpf
jzpfouJhodkY ]&S&D;uf}onf raumif;rItpkpkwdkY\ aygufzGm;&mXmeyif jzpf
ayonf/ ]&S&D;uf}onf jypfrItpkpkwdkYwGif tBuD;av;qkH;yif jzpfonf/
tv’m[frS
...
]]rkcs{uef tv’m[ft&Sifjrwfonf ]&S&D;uf} (tjcm; wpfpkHwpf&m
udk t&SifjrwfESifh wGJbuf,SOfNydKif udk;uG,fjcif;udk) tvsif; csrf;
omvGwfNidrf;cGifhay;awmfrlrnf r[kwfacs/ odkY&mwGif xdkwGJbuf
,SOfNydKif udk;uG,frIrSwyg; tjcm; jypfrI'kp½dkufwdkYudkrlum; rdrd
tvdk&Sdawmfrlaomoltm; vGwfNidrf;csrf;omcGifh ay;oem;awmfrl
tHh/}}5
tv’m[ft&SifjrwfESifh wpfpkHwpf&mudk ,SOfwGJí udk;uG,fjcif;onf
pifppf tv’m[ftm; ykefuef aomif;usef;jcif; jzpfayonf/ xdkt&Sif
jrwftm; ykefuef aomif;usef;rIxuf BuD;av;qdk;½Gm;vSonfh tjypf[lí
r&Sdacs/ tv’m[fonf ]&S&D;uf} jyKvkyfaomolrsm;udk rnfonfhtcgrQ
csrf;omcGifh tvsif; ay;awmfrnf r[kwfacs/ ]&S&D;uf}rSty usefaom
tjypfBuD;i,fwdkYudkrl t&Sifjrwf tvdkawmf&SdygvQif csrf;omcGifh ay;oem;
awmfrlayvdrfhrnf/
5 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 48/
þrQ tjypfBuD;aom jypfrIjzpfonfh ]&S&D;uf}rS tjrefqkH;a&SmifMuOfí
ppfrSefaom aomif[D;'fynmudk avhvmoif,lqnf;yl;um vufawGY
vdkufem usifhokH;oifhayonf/ uREkfyfwdkY\ jrefrmjynf&Sd rkpfvifrfrsm;
tMum;üomru?urÇmhEdkifiHtoD;oD;&Sd rkpfvifrfrsm;tMum;wGifyg ]&S&D;uf}
xdkufaom ,kHMunfcsufrsm;? tjyKtrlESifh usifhokH;rIrsm;um; 'kESifha';yif/
þodkY jzpf&jcif;\ tajccHtaMumif;t&if;rSm aomif[D;'fynm&yftm;
avhvmoif,l? vdkufemusifhokH;rIrsm; tvGefY tvGefenf;yg;aomaMumifh
jzpfavonf/ uREkfyfwdkY jrefrmrkpfvifrfavmuü aomif[D;'fpmayESifh
ywfoufí a&;om;? oifMum;? a[majymrIrsm;rSm tawmfyif enf;vQuf
&Sdygonf/ odkYtwGuf uREkfyfwdkY\ tmvifrfynm&Sifrsm;taeESifh ta&;
tBuD;qkH; r[kwfaom? uGJvGJcGifh&Sdaom jyóemrsm;ay:wGif tcsdefukef
qkH;aejcif;rsm;udk &yfwHhí ta&;wumh ta&;BuD;qkH;jzpfonfh? uGJvGJcGifh
r&Sdonfh? tpövmrf\ aomif[D;'fynm&yfrsm;udk rdrdwdkYudk,fwdkif cdkifrm
aom t&if;tjrpfrsm;rS avhvmoif,lí a&;om;? oifMum;? a[majymrI
rsm;udk rdrdwdkY wwfEdkifpGrf;onfESifhtnD jyKvkyfMu&ef tvGef ta&;BuD;
aeayonf/
uREkfyfwdkYonf obm0tcspfw&m;t& rdrdudk,fudkvnf;aumif;? rdrd
wdkY\ rdom;pkrsm;udkvnf;aumif; tvGef cspfcifMuavonf/ ppfrSefaom
cspfolonf rdrd\ cspfaomolrsm;ü ab;'ku©wpfpkHwpf&m jyif;xefpGm
cPjzpfap? xm0&jzpfap usa&mufrnfudk xm;bdOD;? ql;pl;onfudkyif
r½Ivdk? rjrifvdk? rMum;vdkMuacs/ xdkYaMumifh rdrdwdkY\cspfolrsm;tm; tNrJ
xm0& *s[Eérfi&JrD;twGif;ü aexdkifí jyif;xefqdk;0g;vSonfh tZmAf
tjypf'Pf cHpm;&rnfjzpfonfh ]&S&D;uf} jypfrIrS rdrdudk,fwdkif a&Smif&Sm;í
rdrd\ rdom;pkrsm;udkvnf; a&Smif&Sm;&ef oGefoif qkH;r&ayrnf/ þum;
tv’m[f trdefYawmfudk vdkufemjcif;yif/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif
tvGefw&m oefY&Sif;pifMu,fawmfrlaom tv’m[frS
...
]]tdk-rktfrifef ouf0if,kHMunfoltaygif;wdkY? toifwdkYonf
rdrdwdkYukd,frsm;udkvnf;aumif;? rdrdwdkY\ tdrfoltdrfom;rsm;udk
vnf;aumif; (*s[Eérfi&J)rD;(\ ab;tEÅ&m,f)rS uif;vGwfap
Muukefavmh/}}6
xdkYaMumifh rdrdudk,fwdkif ]&S&D;uf} ab;qdk;rS a&SmifMuOfí aomif[D;'f
w&m;tm; xdef;odrf; apmifha&Smifh&rnf/ rdrdESifhtwlwuG rdrdwdkY\
tdrfoltdrfom;? om;r,m;wdkYudkvnf; em;csíwpfrsKd;? ajcmufvSefYí
wpfzkH? acsmhí wpfrsKd;? remusifatmif ½dkufESufíwpfoG,f tpGrf;&SdorQ
oGefoifqkH;r w&m;jyMu&ayrnf/ i&JrD;\ab;tEÅ&m,frS rdrdwdkYudk,f
udk umuG,fMuouJhodkY rdrdwdkY\ tdrfoltdrfom;rsm;? om;r,m;rsm;tm;
vnf; umuG,fMu&ayrnf/ þonf rkpfvifrfwdkif;\ wm0efyif/ ,if;
(66; 6) tm,ofawmf&Sd ]t[fvDukrf} qdkonfhpum;pkwGif tdrfol
tdrfom;? om;r,m;? aqGrsKd;om;csif;rsm;? wynfhom;? aemufvdkuf
i,fom;? rdrdESifhqufoG,fvQuf&Sdaomtaygif;toif;rsm;tm;vkH; tusKH;
0ifayonf/
uREkfyfonf urÇmausmf'gtD a'gufwmtAltmrDe[f Advmvf zD;vpf
a&;om;jyKpkonfh aomif[D;'f\ tajccHtkwfjrpfrsm; (Fundamen -tals of
Tawhid) qdkonfh pmtkyfudk zwfNyD;aomtcgü tpövmrf\tajccH
aomif[D;'fopömw&m;\ ta&;BuD;ykHudk rsuf0g;xifxif ydkí odjrifvm
cJhygonf/ pm½IoltaeESifh uREkfyftm; ]]0[mAD}}? ]]pvzD}}[k trnfwyf
aumif; wyfrnfjzpfaomfvnf; uREkfyfrS tmrcHcsufay;EdkifonfhtcsufrSm
uREkfyfonf wrefawmfjrwfrS ,laqmifvmcJhaom tpövmrfhb0wnf
aqmufrIvrf;pOfudk udk;uG,f&mt&Sif tv’m[f\ tvdkawmftwdkif;
6 usrf;jrwfuk&ftmef? 66; 6/
b0wnfaqmuf&ef BudK;pm;tm;xkwfaeonfh rkpfvifrfwpfOD;om jzpf
onf/ uREkfyfonf t[fvf tvf-pGEé[f 0vf-*srmt[f (اهل السنة و الجمعة)
]0if} wpfOD; jzpfonf/ uREkfyfwdkY jynfaxmifpkzGm; wdkif;&if;om;
rkpfvifrftaygif;rSm aomif[D;'fopömw&m;qdkif&m tajccHtkwfjrpfrsm;
udk ravhvm? roif,lcJh&aomaMumifh rsm;pGmaom]&S&D;uf} tjyKtrl
rsm;udk jyKvkyfcJhMuygonf/ jyKvkyfaeMuygonf[laomtcsufudk owdjyK
rdygonf/ xdkYaMumifh vuf&SdrkpfvifrfvlxkESifh aemifvmaemifom;rsm;tzdkY
tpövmrf\ta&;BuD;qkH; tajccHtkwfjrpfjzpfonfh aomif[D;'f\tajccH
oabmw&m;rsm;udk rdrdodovdk odapcsif? oifcef;pm,lNyD; rdrdwdkY\b0
udk wrefawmfjrwfrk[r®'f\ vrf;pOftwdkif; z0g;ajcxyf vdkufem
usifhokH;NyD; tv’m[ft&SifjrwfESpfoufaom ouú0g&Sif rkouúDrsm;jzpfap
vdkaomaMumifh tv’m[ft&Sifjrwf\ ESpfNrdKUrIudk a&SU½Ií jzLpifaomo'¨g
w&m;(tdcfvmqGf)jzifh bmomjyefqdkcJh&jcif; jzpfygonf/ þusrf;wGif
rlvusrf;&Sif ½Idifcfa'gufwmAdvmvfzD;vpfonf taxmuftxm; pkHvif
cdkifrmpGmjzifh wifjyxm;aomaMumifh taxmuftxm;udk qmavmif rGwf
odyfaeMuonfh pm½Ioly&dwfowfrsm;twGuf b0ifusaprnf[k arQmfvifh
ygonf/ usrf;\oabmum; tvGefav;eufvSygaomaMumifh pm½Iol
rsm;taeESifh tEkvkH y#dvkHzwfNyD;? rdrdywf0ef;usif&Sd? rkpfvifrfrsm;tm;
ppfrSefaom rktfrifef? rkpfvifrfrsm;jzpfatmif 'tf0[fjyK&mwGif vufpGJ
pmtkyfwpftkyftjzpf tokH;0ifayvdrfhrnf/
þpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf tzufzufrS wwfpGrf;orQ 0dkif;0ef;
ulnDMuaom rdwfaqGrsm;tm;vkH;tm; aus;Zl;wif&SdygaMumif; rSwfwrf;
wiftyfygonf/ txl;ojzifh þpmtkyftm; wnf;jzwfay;onfh uRefr\
cifyGef; q&marmfv0Drk[r®'f,mpD;eftm; txl; aus;Zl;wifygonf/
]]tvGefw&m oefY&Sif;pifMu,fí teEÅu½kPmawmf&Sifjzpfawmfrl
aom tv’m[ft&SifjrwfxH uRefawmfrsKd;r qkawmif;yw¦emjyKyg\/
tdk-uRefawmfrsKd;rwdkYtm; zefqif;awmfrlaomt&Sif? uRefawmfrsKd;wdkY arh
avsmhíjzpfap? rSm;,Gif;cRwfacsmfíjzpfap (jyKrdaom raumif;rIESifh pyf
vsOf;í) t&Sifjrwfonf uRefawmfrsKd;rwdkYtm; tjypf'Pfay;awmfrrlyg
ESifh/ xdkYjyifw0 tdk-uRefawmfrsKd;rwdkYtm; zefqif;aomt&Sif? t&Sifjrwf
onf uRefawmfrsKd;rwdkYtvsif a&S;txuftqufqufu vlrsKd;wdkYtay:
ü wifxm;awmfrlouJhodkY uRefawmfrsKd;rwdkYtay:ü av;vHaom0efudk
wifawmfrrlygESifh/ xdkYjyif tdk-uRefawmfrsdK;rwdkYtm; zefqif;awmfrlaom
t&Sif? uRefawmfrsdK;rwdkY rwwfpGrf;Edkifaom wm0efudkvnf; t&Sifjrwf
onf uRefawmfrsdK;rwdkYtm; xrf;&GufapawmfrrlygESifh/ xdkYjyif t&Sifjrwf
onf uRefawmfrsKd;rwdkYtm; cGifhvTwfawmfrlyg? ¤if;jyif t&Sifjrwfonf
uRefawmfrsKd;rwdkYtm; (tjypfrsm;rS) vGwfNidrf;csrf;omcGifhudk ay;oem;
awmfrlyg/ xdkYjyif t&Sifjrwfonf uRefawmfrsKd;rwdkYtay:0,f? oem;
n§mwmawmfrlyg/ t&SifjrwfonfomvQif uRefawmfrsKd;rwdkYtm; ulnD
apmifrawmfrlaomt&Sif jzpfawmfrlyg\? t&Sifjrwfonf uRefawmfrsKd;r
wdkYtm; ]umzd&f} r,HkrMunf aoGznf jiif;qefaomolrsm;tay:0,f
(atmifEdkifapjcif;iSg) ulnDapmifrawmfrlyg/}}
]]tdk-tv’m[ft&Sifjrwf? uRefawmfrsKd;r\ BudK;yrf;tm;xkwfrIudk
vufcHawmfrlyg/ uRefawmfrsKd;r\ uG,fvGefaoqkH;oGm;NyDjzpfaom zcif
BuD;tAÁ'kv’m[f? rdcifBuD;a':&mAD,mESifh rkpfvifrf aqGrsKd;om;csif;rsm;?
rkpfvifrf q&morm;rsm;? rkpfvifrf taygif;toif;rsm;tm; *s[Eérfi&JrD;
ab;rSvnf;aumif;? uA&ftZmAfrSvnf;aumif; z,f&Sm;ay;awmfrlyg/
*sEéoftrwokcbkHtm; csD;jr§ifh ay;oem;awmfrlyg/ tdk-tv’m[ft&Sif
jrwf? uG,fvGefaoqkH;oGm;&SmNyD;jzpfaom rk0[f[d'D;eftaygif;tm; aemif
wrvGefb0ü aumif;jrwfvSaom tusKd;aus;Zl;rsm;udk csD;jr§ifh ay;oem;
awmfrlyg/ uRefawmfrsKd;rtm;vnf; rk0[f[d'D;efrsm;\abmifwGif xnhf
oGif;a&;rSwfawmfrlyg/}}
]]tdk-tv’m[ft&Sifjrwf? rkpfvifrftrsKd;om;? trsKd;orD;taygif;wdkY
tm; [d'g,of(w&m;vrf;rSef)? ouú0gw&m;? usef;rmjcif;? csrf;om
jcif;? *kPfodu©m&Sdjcif;?BuD;yGm;wdk;wufjcif;ponfh r*Fvmtaygif; csD;jr§ifh
ay;oem;awmfrlyg/ þpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf tzufzufrS 0dkif;0ef;
ulnDaomolrsm;tm;vkH;tm; ESpfb0? ESpfXmewGif aumif;jrwfvSonfh
tpm; ay;oem;awmfrlyg/ þpmtkyftm;jzifh vlom;vkH; tusKd;cHpm;
EdkifpGrf; ay;oem;awmfrlyg/ txl;ojzifh rkpfvifrfrsm; tusKd;cHpm;EdkifpGrf;
ay;oem;awmfrlyg/ uRefawmfrsKd;r\ 'dktmudk vufcH oabmwlawmfrl
yg/}} tmrD;ef/
هذا ... وفي الختام نسأل الله سبحانه و تعالى أن يرزقنا العلم النافع و العمل به على هدى الكتاب الكريم و
نعم المعين. السنة النبوية. أنه المولى و
a'gufwmvSvS0if;
B.A (Geo:), B.Ed, M.Ed, Ph.D (Edu:) University of Tsukuba, Japan
Diploma in Dai’ya, Al-Azhar, Yangon
Email: [email protected]
tv’m[ft&Sifjrwf\ aomifzD;ufpGrf;tm;ay;rIjzifh
[D*sf&Douú&mZf- 1431 ckESpf? &rfZmefvjrwf? 30 &uf? Mumoyaw;aeY?
c&pfouú&mZf- 2010 ckESpf? pufwifbmv? 9 &ufwGif
jrefrmbmomjyefqdk NyD;qkH;ygonf/
لحمد لله الذي هدانا للإسلام، وما كنا لنهتدي لولا أن هدانا الله، والصلاة والسلام على رسوله النبي ا
الأمي، الذي أرسله بالهدى ودين الحق، ليظهره على الدين كله، وعلى آله وصحابته، ومن سلك سبيلهم إلى
يوم الدين. أما بعد:
cspfvSpGmaom pm½Iol ..... twfpfvmrktvdkif;uGef;rf ......
tv’m[ft&Sifjrwfonf t&Sifjrwftvdk&Sdonfholrsm;tm; ajrmufjrm; vSonfh taumif;trGefrsm;udk csD;jr§ifhawmfrlEdkifonfhtm;avQmfpGm uREfkyf \ZeD; a'gufwmvSvS0if;tm; taMumif;cHí uREkfyfonf tvGef BuD; us,fjrifhjrwfaom 'tf0[fvkyfief;ü þpmtkyftm;jzifh yg0ifcGifh&cJhay onf/ tvf[rf;'kvdv’m[f/ uREkfyfwdkY\ rdcifbmompum;jzpfonfh jrefrmbmompum;jzifh aqmf'Dtma&AD;,m;rS xkwfa0onfh pmtkyfrsm;ü þpmtkyfonf 'kwd,ajrmufpmtkyfjzpfayonf/ yxrpmtkyfrSm usrf; jrwfuk&ftmef jrefrmbmomjyefjzpfayonf/q&mrBuD;a'gufwmvSvS0if; onf jrefrmrkpfvifrfordkif;ü tpövmrfhpmayrsm;tm; jrefrmbmomodkY bmomjyefqdkolrsm;teuf yxrOD;qkH;aom yg&*lbGJY&ynm&Sif bmom jyefol trsKd;orD;wpfOD; jzpfayonf/ yg&*lbGJYr&&Sdonfh jrefrmrkpfvifrf bmomjyefqdkol trsKd;orD;tcsKdU &SdcJhygonf/ aomif[D;'fESifhywfoufí bmomjyefqdk&mürl jrefrmrkpfvifrftrsKd;orD;ynm&Sifrsm;teufrS yxr OD;qkH; trsKd;orD;ynm&Sif jzpf[efwlygonf/
þpmtkyfü tpövmrfhb0wnfaqmufrIvrf;pOf\ tkwfjrpfwumh tkwfjrpfwdkY\ tkwfjrpfjzpfaom? tpövmrfü ta&;wumh ta&;wdkYteuf ta&;BuD;qkH;jzpfaom aomif[D;'ftaMumif;udk pm½Iolrsm;taeESifh wpf aysmfBuD; zwf½I&ayrnf/ xdkYjyif þpmtkyfü aomif[D;'f\qefYusifzuf jzpfonfh ]&S&D;uf}\taMumif;vnf; zwf½I&ayrnf/ tb,fhaMumifhqdk aomf taMumif;t&mwpfcktm; ,if;ESifhqefYusifbuftaMumif;t&mESifh EIdif;,SOfwifjyjcif;jzifh ydkí ajymifajrmufoGm;onf/ vSyoGm;ayonf/
pm½IoltaeESifh þpmtkyfü yg&SdonfhtaMumif;t&m tm;vkH;tm; vufcHcsifrS vufcHayrnf/ vufcHjcif;? vufrcHjcif;onf pm½Ioll\udpö om jzpfayonf/ uREkfyfwdkY\wm0efrSmum; tpövmrfhaomif[D;'fopöm w&m;taMumif;udk cdkifrmwdusaom taxmuftxm;rsm;jzifh jyKpkxm; aom þpmtkyftm; bmomjyefqdk? wnf;jzwfjcif; jzpfonf/ tu,fí pm½IoltaeESifh þpmtkyfygtaMumif;t&mwpfckcktm; bmomjyefqdk&mü trSm;wpfpkHwpf&mudk awGY&Sdygu jzLpifaomo'¨gw&m;jzifh taMumif; Mum;ay;rnfqdkvsSif txl;yif aus;Zl;wif&Sdygonf/ tv’m[ft&Sifjrwf onf uREkfyfwdkYtm; ajzmifhrwfrSefuefaom w&m;vrf;rSefay:0,f aoqkH; onfhwdkifatmif xm;&Sdawmfrlyg/ [d'g,ofr&&Sdao;aom olrsm;udkvnf; [d'g,ofcsD;jr§ifhay;oem;awmfrlygap/ tmrD;ef/ uREkfyfwdkYtm; vlBuD;rif; wdkY\ 'dktmü owd&ay;yg&ef arwÅm&yfcHygonf/ udk,f? pdwf? 0dnmOf okH;yg;pvkH; usef;rmcsrf;omMuygap/
Email: [email protected]
rkpfvifrfwdkif; odxm;Muonfh todonmwpfckrSm aomif[D;'fopöm
w&m;onf tpövmrfomoem\ tajccHtkwfjrpfjzpfonf[laom tcsuf
jzpfonf/ xdkaomif[D;'fopömw&m;udk لاإله الا الله (tv’m[ft&SifjrwfrS vGJí
c0yfudk;uG,f&mt&Sif r&Sd)[laom ykHaoenf;ESifh azmfxkwfwifjyavh&Sd
onf/ ,if;\qdkvdk&if;oabmrSm ppfrSefaomudk;uG,f&mt&Sif[lonf
wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;om&SdNyD;? xdkt&SifonfomvQif c0yfudk;uG,f
rItpkpkudk cHxdkufaom t&Sifjzpfonf/ þonf tDrmef(udk;uG,f&mt&Sif
tv’m[ftm; ppfrSefaom ,kHMunfjcif;)ESifh ukzf&f(udk;uG,f&mt&Sif
tv’m[ft&Sifjrwftm; r,kHMunfjcif;)Mum;wGif wduspGm ydkif;jcm;ay;
vdkufaom? ½dk;&Sif;vSaom ykHaoenf;vnf; jzpfygonf/ tpövmrfh ,kH
MunfcsuftwGif;&Sd udk;uG,f&mt&Sifudk ,kHMunfjcif; aomif[D;'fopöm
w&m;onf okH;yg;wpfql0g'udk jiif;y,fí udk;uG,f&mbk&m;wpfqlwnf;
om&Sdonf[k vufcH,kHMunfxm;aom t,l0g'jzpfNyD;? urÇmwGif *sL;bm
om? c&pf,mefbmomESifh tpövmrfbmomwdkYonf xdkbmomtrsKd;tpm;
wGif ygonf[k trsm;vufcHxm;Muonf/ odkY&mwGif c&pf,mefbmom?
*sL;bmomwdkYrSm okH;yg;wpfql0g'udk vufcHxm;aomaMumifh tpövmrfh
aomif[D;'fopömw&m;\ oabmw&m;t&qdkvQif c&pf,mefrsm;\
,kHMunfrIudk bk&m;trsm;udk;uG,frI0g'tjzpfvnf;aumif;? *sL;0g'tm;
½kyfxk½kyfyGm;rsm;udk udk;uG,frI\ odrfarGYnHhoufaom ykHpHwpfrsKd;jzpfonf
[k qdkEdkifygonf/
xdkYaMumifh aomif[D;'fopömw&m;\ oabmw&m;onf tvGef
av;eufvSaomaMumifh ¤if;udk rkpfvifrfrsm; em;vnfoabmayguf&ef
us,fus,fNyefYjyefY xyfrH &Sif;vif;wifjy&ef vdktyfayonf/ þtcsufrSm
rSefuefaMumif; tcsKdUaomrkpfvifrfrsm;rS xifxif&Sm;&Sm;BuD; o½kyfjycJh
onfudk avhvmod&SdEdkifygonf/ Oyrm- tdAfEktm&AD7rS aomif[D;'fudk
em;vnfoabmaygufcJhonfrSm ]]tv’m[ft&Sifjrwfonf tm;vkH;aom
t&mrsm;jzpfNyD;? tm;vkH;aomt&mrsm;onf tv’m[fjzpfonf/ xdkYaMumifh
tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;om &Sdonf/}}[k qdkonf/ þuJhodkYaom
,kHMunfcsufrsm;udk tpövmrfhacwfa&pD;aMumif;wGif; ]obm0avmu&Sd
t&mcyfodrf;udk bk&m;tjzpf udk;uG,faom0g'}[k owfrSwfNyD;? ,if;odkY
,kHMunfjcif;onf ukzf&fjzpfonf/
tcsKdUaomrkpfvifrfrsm; Oyrm-rktfoZdvmrsm;8uvnf; aomif[D;'f
opömw&m;rS tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;udk cGJxkwfNyD;? tv’m[f
onf t&m0w¦Kwdkif;wGif&Sdovdk ae&mwdkif;wGif &Sdonf[k ½IjrifcHpm;Mu
onf/ þuJhodkYaomt,ltqudk ppfrSefaom pvzf tqGf-qGmav[D;ef
olawmfpifrsm;u jiif;y,fcJhonf/ ,if;uJhodkY ,kHMunfcH,lrIrsm;udk
rdpämt,l (t,ltqvGJrSm;jcif;)[k owfrSwfcJhonf/ wrefawmfjrwf
7 rk[r®'fAifeftvDAifeftm&ADonf c&pfouú&mZf 1165 CE wGif pydefü arG;zGm;cJhNyD; c&pfouú&mZf 1240 CE ckESpfwGif (,ckqD;&D;,m;EdkifiH) 'rpuwfNrdKUü uG,fvGef cJhonf/ olrS olonf tv’m[ft&Sifjrwf\ tjrifhjrwfqkH;emrawmf (tdpfarhttf ZGmrf) todynmESifh twGif;ydkif;tvif;udk ydkifqdkifcJhonf[k a<u;aMumfcJhonf/ ol onf olYudk,fol eADwrefawmfjzpfjcif; (eA0of) xufjrifhjrwfaom tqifhtwef; &Sdonf[k tokH;cscJhaom 0dvm,ofac: olawmfpifjzpfjcif;\ aemufqkH;ydwfjzpf onf[k &nfñTef;cJhonf/ ¤if;uG,fvGefaoqkH;NyD;? aemuf&mpkESpfrsm;ü ol\ aemuf vdkufrsm;rS olYtm; olawmfpif[lonfh *kPfxl;udk csD;jr§ifhcJhNyD;? olYtm; t&Sf-½Idifckvf twfufA&f(tBuD;us,fqkH;aomq&mBuD;)[laombGJYudk ay;tyfcJhonf/ odkYaomf tpö vmrfhOya'odyÜHynm&SifBuD;trsm;pkrS olYtm; rdpäm'd|d[kowfrSwfcJhonf/ ol\tawG; tac: oabmw&m;rsm;udk ola&;om;jyKpkcJhonfh tvf-zkok [mok tvf-ruúD;,[f ESifh zkqlvf tvf-[duD;rfwGif awGYEdkifayonf/ ½I- H.A.R. Gibb, and J.H. Karmers,
Shorter Encyclopedia of Islam, Ithaca, New York: Cornell University Press, 1953, Pp.
146-7 8 0pD;vfAifeftwGfwGtfESifh tr&fAifeftkAkdif&fwdkYrS tkrdkif,mrif;qufumv (c&pf ouú&mZf 8 &mpktapmydkif;umv)wGif xlaxmifcJhonfh qifjcifwkHw&m; OD;pm;ay; onfh tawG;tac:'óeqdkif&mrZf[Af jzpfonf/ ¤if;t,ltqonf tAÁmppf EdkifiHawmfudk ESpfwpf&mausmfvTrf;rdk;NyD; 12 &mpkwdkif vTrf;rdk;cJhaom t,ltq jzpf onf/ ½I- Shorter Encyclopedia of Islam, Pp. 421-6
rk[r®'f ouf&Sd xif&Sm;&SdpOfumvrSpí ,ckacwfumvtxd rdpäm
t,l0g'udk ,kHMunfvGJrSm;oGm;Muaom *dkPf;*Ptrsm;pk\ vrf;vGJoGm;
Mu&onfh t"dutaMumif;t&if;rSm aomif[D;'fopömw&m;rS aoGznfcGJ
xGufoGm;&aom taMumif;t&if; jzpfonf/ tpövmrf\ tESpfom&?
tpövmrf\opömw&m;udk tm;xkwfMuukefaomvlrsm; tm;vkH;onf ¤if;
wdkY\aemufvdkufrsm;tm;vkH;udk aomif[D;'fopömw&m;\ tajccH tESpf
om& oabmw&m;rsm;udk tmedoifysufjy,fatmifjyKvkyfjcif;jzifh aomif
[D;'f NydKysufatmif tm;xkwfBudK;yrf;cJhMuonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf
aomif[D;'fw&m;onf &plvfeADwrefawmfrsm;tm;vkH;rS ,laqmifvmcJh
aom udk;uG,f&mt&SifxHrS xkwfjyefcsrSwfay;onfh 0[Dvrf;ñTefcsuf
rsm;\ tjrKawoabmw&m;jzpfaomaMumifhyif jzpfonf/ tm;vkH;aom
eADwrefawmfrsm;? &plvfwrefawmfrsm;onf tpövmrf\bufawmfom;
rsm; jzpfMuNyD;? ¤if;wdkYtm;vkH;rS tv’m[ft&Si fjrwfrSwyg; tjcm;aom?
vGJrSm;aomudk;uG,f&mrsm;udk z,f&Sm;NyD;? tv’m[fwpfyg;wnf;udk
om c0yfudk;uG,f0wfjyKMu&ef aomif[D;'f[laomtodonmudkom oif
Mum;vrf;ñTefay;cJhonf/ vlom;rsm;wGif udk;uG,f&mt&SifESifhywfoufí
t½dkif;tpdkif;rsm;\ tawG;tac:'óersm; 0ifa&mufvmonfESifhwNydKif
euf ¤if;wdkYtm; trsKd;rsKd;taxGaxGaom aoGznfvrf;rSm;onfh tawG;
tac:? t,ltqrsm;tm;vkH;udk vG,fulpGm a&m*gul;quf cHMu&NyD;?
ppfrSefaom? wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;aomt&Sifudk ab;z,fxm;NyD;?
twkta,mif bk&m;rsm;udk udk;uG,f&mrsm;tjzpf vufcH udk;uG,fjcif;odkY
OD;wnfoGm;Muonf/
wrefawmfjrwfrk[r®'frS tm;vkH;aom rkpfvifrfrsm;tm; txif
t&Sm; owday;ajymMum;cJhonfrSm udk,fawmfjrwfvufxufrwdkifrD vGef
avNyD;aom eADwrefawmfrsm;vufxuf wdkif;a'otoD;oD;wGif aomif
[D;'fopömw&m;rS aoGznfoGm;cJhjcif;\Oyrmrsm;rSm txift&Sm; &SdcJh
aMumif;? xdkYaMumifh rkpfvifrfrsm;taeESifh rdrd\usifhokH;rI vrf;aMumif;
twdkif; teD;pyfqkH; z0g;ajcxyf vdkufemusifhokH;Mu&ef vrf;ñTefcJhonf/
wpfaeYaomtcgwGif wrefawmfjrwfBuD;rS rdrd\ qG[mA[fBuD;
rsm; ESifhtwlwuG xdkifaepOf wrefawmfjrwfrS ajrBuD;ay:wGif
rsOf; aMumif;wpfaMumif; qGJcJhonf/ xkdYaemuf xyfrHí ,if;rsOf;ajzmifhrS
tzufzufodkY cGJjzmxGufaeaom tjcm;rsOf;aMumif;rsm;udkvnf; qGJom;
avonf/ xkdtcg qG[mA[fBuD;rsm;rS xdkrsOf;aMumif;rsm;onf rnfodkY
aomteuft"dyÜg,f&Sdygoenf;? udk,fawmfjrwftaeESifh rnfonfh
t&mudk qdkvdkcsifygoenf;[k ar;jref;avQmufxm;cJhavonf/ xdktcg
wrefawmfjrwfBuD;rS vrf;cGJrsm;udk ñTefjyí ¤if;wdkYonf b0wGif
a&vdkufvGJolrsm;? vrf;vGJoGm;olrsm;? vrf;rSm;oGm;olrsm;\vrf;aMumif;
rsm;jzpfaMumif;? xdkvrf;cGJrsm; wpfckcsif;\xdyfwGif ½dIifoGmefwpfaumif
csif;onf xdkifaevQuf vlom;wdkYtm; vrf;rSm;odkY vdkufMu&ef aoG;
aqmifjzm;a,mif;vQuf&SdaMumif; &Sif;jycJhonf/ xdkYaemuf wrefawmfjrwf
BuD;rS tv,fwGif&Sdaom ajzmifhrwfonfh rsOf;aMumif;udk ñTefjy NyD;
þonf tv’m[ft&SifjrwfrS vdkvm;ESpfoufaomvrf;aMumif; (0g)
tv’m[fhvrf;jzpfaMumif; &Sif;jycJhonf/ qG[mA[fBuD;rsm;rS qufvufí
&Sif;jy&efawmif;qdkaomtcg xdkvrf;onfyif rdrdwrefawmf\ vrf;
jzpfaMumif; atmufazmfjyyg usrf;jrwfuk&ftmef\tm,ofawmfudk ½Gwf
zwfo&ZÑm,fcJhonf/
[
]
]]xkdrSwyg; (toif ajymMum;ygav/) þonf ig\ ajzmifhrwf
rSefuefaom w&m;vrf;pOfaywnf;/ okdYjzpfay&m toifwkdYonf
xkd vrf;pOfukdom vkdufMuavukef/ xkdYjyif tjcm; tjcm;aom
vrf;pOfrsm;ukd rvkdufMuukefvifh/ tb,fhaMumifhqkdaomf ,if;
vrf;pOfrsm;onf toifwkdYtm; xkdt&Sifjrwf\ vrf;awmfrS
uGJuGmaprnf jzpfaomaMumifhyif/}}(usrf;jrwfuk&ftmef? 6;153)9
xdkYaMumifh uREkfyfwdkYrS ta&;BuD;qkH;? em;vnfxm;oifhonfhtcsufrSm
aomif[D;'fonf wrefawmfjrwf()rS oifMum;ay;cJhaom? udk,fawmf
jrwf\ qG[mA[fom0uBuD;rsm;u em;vnfoabmaygufcJhaom vrf;
aMumif;yif jzpfonf/ odkYr[kwfygu wpfOD;wpfa,mufonf aoGznf
vrf;rSm;oGm;cJhMuaom vrf;vGJolrsm;\vrf;odkY tvG,fwul usa&muf
oGm;EdkifonfrSm &Sif;vif;vSonfhtcsufyif jzpfonf/ xdkolwdkYonf rdrd
wdkYudk,fudk rdrdwdkY aomif[D;'fopömw&m;ay:wGif &yfwnfaeygonf?
qGvmof0wfjyKaeMuygvQuf? Zumof10ay;aqmifaeMuygvQuf? qGD,mrf
OykofaqmufwnfaeMuygvQuf? [*sfjyKygvQufESifh vrf;rSm;rsm;odkY
a&mufoGm;wwfMuygonf/ xdkYaMumifh teEÅÓPfawmf&Sif tv’m[f()
rS xdktcsif;t&mudk usrf;jrwfuk&ftmef\ atmufygtm,ofawmfwGif
twdtvif; ñTefjyxm;ygonf/
ا يؤمن أ كث رهم بالله]و [ م كون ر هم مش إلاو و
]]pifppfaomfum; ¤if;wdkYteuf rsm;pGmaom olwdkYonf tv’m[f
t&Sifjrwftm; wpfpHkwpf&mudk xkdt&SifjrwfESifh wGJzuf EIdif;,SOf
udk;uG,fjcif; rjyKbJ ouf0if,HkMunfMuonf r[kwfaywum;/}}
(usrf;jrwfuk&ftmef? 12; 106)
9 qG[mADBuD;tAfEkrwfptl;'frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfepmtD ? tDrmrf
t[fr'f ESifh tDrmrft'f-'g&DrD ocifrS pkpnf;wifjycJhí ½Idifcf tvf-tvfAm
eD ocifu ppfrSefaom['D;qfawmftjzpf owfrSwfcJhonf/ ½I- udomAf twfpf-pGEé[f? twGJ-1? pm-13? ['D;qftrSwf-17/ 10 wpfESpfvQif wpfBudrfrjzpfrae ay;aqmif&aom qG'u[ftvSL'ge/
rnfodkYqdkap? t*Fvdyfbmompum;jzifh pmzwfolwpfOD;onf t*F
vdyfbmompum;jzifh a&;om;xkwfa0xm;aom pmtkyfrsm;udk EdIif;,SOf
Munfhygu qGvmof? Zumof? qGD,mrfESifh [m*sf? tpövmrfhpD;yGm;a&;?
EdkifiHa&;wdkYESifh ywfoufonfh pmtkyfpmwrf;rsm;rSm tajrmuftjrm;
xkwfa0xm;aomfvnf; aomif[D;'ftaMumif;a&;om;xm;aom pmtkyf[l
í vufurf;pmapmifESifh pmtkyfi,fwpftkyf? ESpftkyfrQom&SdaMumif;udk
awGY&ayonf/ xdkYaMumifh tpövmrfwGif aomif[D;'fopömw&m;\ ta&;
ygrI tcef;u@rSm enf;yg;oa,mif jzpfaeygonf/ þodkY a&;om;
wifjyrIrsm;onf vlom;wpfa,muftwGuf ¤if;a&SUqufzwf½Irnfh pm
tkyfpmwrf;rsm;tay:xm;&Sdonfh,lqcsuf oabmxm;tay:wGifyg vTrf;
rdk;rI&Sdaeayonf/ wpfpkHwpfa,muftaeESifh tpövmrfESifhywfoufaom
vltrsm;em;vnfvG,fonfh pmtkyfrsm;udkzwfvQif aomif[D;'ftaMumif;
udk pmrsufESmwpf0ufrQom a&;om;wifjyxm;NyD;? usefaom pmtkyfwpf
tkyfvkH;onf tpövmrf\tjcm;r@dKifrsm;taMumif;udk tao;pdwfcsJUí
&Sif;vif;wifjyxm;onfudk awGY&ayrnf/ trSefrSm aomif[D;'fonf
tpövmrf\t"dutusqkH; tajccHtkwfjrpfjzpfNyD;? tjcm;aom tpövmrfh
r@dKifrsm;rSm xdkaomif[D;'ftay:wGifrlwnfí wnfaqmufxm;jcif; jzpf
onf/ vlwpfa,mufonf ¤if;\aomif[D;'fopömw&m;tay: &yfwnfrI
rcdkifrmygu tjcm;r@dKifrsm;tay: &yfwnfrIonfvnf;tm; rawmifh
awmhyJ olonf vl½dkif;vlpdkif;rsm;uJhodkY ½dk;&m"avhxkH;pHrsm;\ vTrf;rdk;rIudk
jyif;xefpGmcH&ayvdrfhrnf/ rkpfvifrfESifh rkpfvifrfr[kwfolrsm;tMum;&Sd
vGJrSm;aom,kHMunfrI? aomif;usef;aeaom t,ltqtrSm;rsm;udk jyKjyif
Edkif&ef vrf;rSefjyay;Edkif&eftwGuf aomif[D;'fESifhywfoufaom pmtkyf
pmayrsm;udk ydkrdkjyKpk&ef? bmomjyef&ef vdktyfonfrSm oHo,jzpfzG,f
r&Sd/
,ck uREkfyf a&;om;jyKpkxm;aom þpmtkyfonf t*Fvdyfpmzwfy&d
owftwGuf aomif[D;'fopömw&m;qdkif&m tpövmrfhynm&yfe,fy,f
twGif;&Sd t"duusaom taMumif;t&mrsm;udk cGJjcrf;pdwfjzmem;vnfEdkif
&ef BudK;yrf;tm;xkwfxm;csufjzpfonf/ þpmtkyfonf aomif[D;'fynm
&yfqdkif&m *E¨0iftm&ADpmayvuf&mwpfckjzpfaom tvf-tuD;'[f toGf
-oG[m0D;,[f(العقيدة الطهاوية)11uJhodkYaompmtkyfrsm;udk csOf;uyfavhvmí
a&;om;jyKpkxm;aomfvnf; uREkfyfonf tpövmrfh *E¨0ifpmayvuf&mrsm;
twGif;yg&Sdaom bmoma&;qdkif&m tjiif;yGm;zG,fudpörsm;udk acwfopf
t*Fvdyfpmzwf y&dowfrsm;ESifh roifhavQmfygaomaMumifh txl; owdjyK
í a&Smif&Sm; a&;om;xm;ygonf/
,ckpmtkyfwGif yg&Sdaom taMumif;t&mrsm;onf t*Fvdyfbmom
pum;jzifhoifMum;aeonfh Manerat Ar-Riyadh English Medium Islamic School
wGif owÅrwef;rS 'Gg'órwef;txd ausmif;olausmif;om;rsm;twGuf
uREkfyfrS jyifqif oifMum;ay;cJhaom oifcef;pmrsm;udk pkpnf;xm;onfh
taMumif;t&mrsm; jzpfygonf/ xdkYaMumifh þpmtkyftwGif; a&;om;
xm;aom t*Fvdyfpmtqifhtwef;rSm cufcJ½IyfaxG;onfh ta&;tom;rsKd;
r[kwfyg/ þaomif[D;'fqdkif&m oifcef;pmrsm;onf tar&duefjynf
axmifpkESifh taemuftdE´d,uRef;pka'owGif acwfpm;aeaom zdu[f
(tpövmrfhhw&m;Oya')qdkif&m oifcef;pmrsm;? ['D;qfESifh ozfpD;&fynm
&yfvm taMumif;t&macgif;pOfrsm; a'G;a&m,Sufwif qufEG,faeyg
onf/ ¤if;pmtkyfpmwrf;rsm;udk aocsmpGm pdppfavhvmNyD;? tquftpyf
&Sdaom acgif;pOftcsKdUudk aygif;pyfjcif;tm;jzifh oifhawmf&mwdkYudk pkpnf;
NyD; pmtkyf\ acgif;pOfi,frsm;tjzpf pkpnf;cJhygonf/
tv’m[ft&SifjrwfrS uREkfyf\tm;xkwfrItay: vufcHoabmwl
awmfrlNyD;? zwf½Iolrsm;tay: tusKd;cHpm;rI&&Sdygap&ef uREkfyf 'dktmjyKyg
onf/ atmifjrifrItm;vkH;onf t&Sifjrwf\ tvdkawmft&omjzpfNyD;?
11 tv’mr[f tdAfEk tAltdZfZ tvf-[ezD ? &S&f[f tvf-tuD'[f tofG-oG[m 0D,[fusrf;? AD½lofNrdKU? tvf-rufoAf? tvf-tpövmrD? tVrtBudrf? 1984/
t&Sifjrwf\ oabmwlESpfNrdKU vufcHjcif;onfomvQif uREkfyf\ vdkvm;
csuf jzpfygonf/ tmrD;ef
Dr. Abu Ameenah Bilal Philips
tcef; (1)
pmayoabmt& aomif[D;'f[laompum;vkH;\ t"dyÜg,frSm wpf
aygif; wpfpnf;xJjzpfjcif; (wpfpkHwpf&mudk wpfckwnf;jzpfatmif vkyf
jcif;) (0g) ]]wpfjzpfjcif;}}[k t"dyÜg,f&ygonf/ ¤if;aomif[D;'f (توحيد)
pum;vkH;\ &if;jrpfpum;vkH;rSm ]]0[f['}}(وحد) jzpfNyD;? pkpnf;jcif;?
pnf;vkH;jcif;? aoG;pnf;nDñGwfjcif;ponfjzifh teuf&onf/12 rnfodkYyif
qdkapumrl aomif[D;'f[laompum;vkH;udk tv’m[ftwGuf okH;EIef;
aomtcgwGif ¤if;onf aomif[D;'kv’m[f13 (توحيد الله)[k jzpfoGm;NyD; ,if;
\teuft"dyÜg,frSmvnf; vlom;\ jyKrlvIyf&Sm;rI[lorQonf xdkt&Sif
ESifh wdkuf½dkufjzpfap? oG,f0kdufíjzpfap qufEG,faeonf[k qdkvdkjcif;
jzpfonf/ ,if;rSm tv’m[ft&Sifjrwfonf t&f-½lAlAD;,[f ac: tEIdif;rJh
12 J.M. Cowan, The Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic, Spoken
Language Services Inc., New York, 3rd Edition, 1976, p: 1055. 13 aomif[D;'f[lonfhpum;vkH;onf usrf;jrwfuk&ftmefESifh wrefawmfjrwf\ ['D;qfusrf;*efrsm;ü rawGY&Sd&acs/ odkYaomf [pf*s&Douú&mZf (9)ckESpfü wref awmfjrwfrS rktmZfAifef*sAvfociftm; ,DrifEdkifiHodkY tkyfcsKyfol bk&ifcH tjzpf apvTwfcJhaomtcgwGif udk,fawmfjrwfrS rktmZfociftm; rdefYrSmawmf rlcJhonfrSm- ]]toifonf t[fvGwfvfudomAfac: c&pf,mefESifh *sL;rsm;xHodkY oGm; a&mufí tpövmrfhvrf;pOfokdY zdwfac:'tf0g[f jyKvkyf&rnf jzpf&m toifhtaeESifh yxrOD;qkH; ¤if;wdkYtm; ,k0[f[d'kvfvm[f(يوحد الله) ac: tv’m[ft&Sifjrwfonf wpfqlwnf;? wpfyg;wnf; wnf&SdaMumif;udk zdwfac:oifhayonf/ tAÁm;pf ocif\ qifhjyefcsufudk tDrmrfAkcg&D ocifu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f
tvf-Akcg&Dusrf;? t&AD-t*Fvdyfbmomjyef? a'gufwmrk[r®'frk[fpifefcgef? &d,m'f NrdKUawmf? tvf-[m&dqmykHESdyfwdkuf? 1981? twGJ-9? pm-348-9? ['D;qftrSwf-469 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? t&AD-t*Fvdyfbmomjyef? tAÁ'kvf [mrD;'fqGd'f'DuD? vm[dk&fNrdKU? ½Idifcfrk[r®'ft&Sf&zfykHESdyfwdkuf? 1987?twGJ-1? pm-14-15? ['D;qftrSwf-27/ ,if;['D;qfwGif wrefawmfjrwfrS aomif[D;'f (توحيد)
[lonfh emrfpum;vkH;rS qif;oufvmonfh ypöKyÜefumvjy Bud,mpum;vkH;jzpfaom ,k0[f[d'k(يوحد)qdkonfh pum;vkH;tm; okH;qGJcJhavonf/
udk;uG,f&mt&Sifjzpfonfvnf;aumif;?twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof ac: xdk
t&Sifjrwf\ jzpfwnf&SdrIqdkif&m trnfemrawmfrsm;? *kPfawmfrsm;ESifh
ywfoufí wkEIdif;rJhudk;uG,f&mt&Siftjzpfvnf;aumif;? tkvl[D;,[f
tdAm'[fac: c0yfudk;uG,femcHwnfaqmufrI[lorQudk cH,lxdkuf&mwGif
tEIdif;rJh udk;uG,f&mt&Sifjzpfonf[kvnf;aumif;? ouf0if,kHMunfjcif;
jzpfonf/ þu@trsKd;tpm;(3)rsKd;onf aomif[D;'fynm&yf\ a&S;ol
awmfpifrsm;\tpOftvmt& cGJjcm;xm;jcif; jzpfonf/
txufazmfjyyg aomif[D;'ftrsKd;tpm; (3) ckrSm wpfckESifhwpfck wpf
pdwfwpfydkif;tm;jzifh xyfaeNyD; cGJxkwfí r&Edkifyg/ azmfjyyg trsKd;tpm;
rsm;teufrSwpfckckudk csefvSyfvdkufvQif aomif[D;'fopömw&m;\oabm
w&m;udk tjynfht0 azmfaqmifEdkifrnf r[kwfawmhacs/ aomif[D;'f
okH;rsKd;okH;pm;xJrS wpfpkHwpf&mudk csefvSyfjcif;onf (pmayoabmt&)
tv’m[ft&Sifjrwftm; tjcm;bk&m;rsm;ESifh pifNydKifxm;í wkyEIdif;,SOf
udk;uG,fjcif; (½kyfyGm;qif;wk udk;uG,fjcif;)uJhodkYyif &S&D;uf jzpfonf/
azmfjyyg aomif[D;'ftrsKd;tpm; (3) rsKd;udk atmufygtwdkif; acgif;pOf
ay;í &nfñTef;azmfjyEdkifonf/
1/ aomif[D;'f t&f-½lAlAD;,[f (udk;uG,f&mt&Sifjzpfjcif;ü wpfyg;
wnf;jzpfjcif;udk xdef;odrf;awmfrljcif;)
þopömw&m;\ teufoabmrSm tv’m[ft&Sifjrwfonf w kEIdif;rJh
wpfyg;wnf;jzpfawmfrljcif;ESifh xdkt&SifonfomvQif tEIdif;rJhtcsKyftjcm
tmPmydkifjzpfawmfrlaMumif;udk qdkvdkonf/
2/ aomif[D;'f twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof (emrawmfrsm;ESifh*kPfawmf
rsm;\ wpfaygif;wpfpnf;wnf;jzpfjcif;oabmudk xdef;odrf;awmfrljcif;)
þopömw&m;\qdkvdk&if;t"dyÜg,frSm tv’m[ft&Sifjrwf\emrawmf
rsm;ESifh *kPfawmfrsm;\ tEIdif;rJhjzpfjcif;oabmESifh {uefjzpfjcif;oabm
udk qdkvdkonf/
3/ aomif[D;'f tvf-tdAm'[f (udk;uG,fjcif;cHxkdufrIwGif wpfyg;
wnf;jzpfjcif;udk xdef;odrf;awmfrljcif;14
þopömw&m;\ tESpfoabmrSm tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;
onfomvQif c0yfudk;uG,f qnf;uyfrI[lorQudk cH,lxdkufawmfrljcif;
oabmudk qdkvdkonf/
aomif[D;'foabmw&m;udk u@tvdkuf trsKd;tpm;cGJjcm;jcif;udk
wrefawmfjrwfBuD; rk[r®'frSaomfvnf;aumif;? wrefawmfjrwf
\ qG[mA[fom0uBuD;rsm;rSaomfvnf;aumif; jyKvkyfcJhjcif; r&Sdyg/
tb,fhaMumifhqdkaomf xdkacwfxdktcsdeftcgwGif ,kHMunfjcif;qdkif&m
oabmw&m;udk txufazmfjyygykHpHrsKd;ESifh cGJjcrf;pdwfjzmavhvm&ef rvdk
tyfcJhaomaMumifh jzpfygonf/ odkYaomfvnf; txufazmfjyygaomif[D;'f
trsKd;tpm;rsm;qdkif&m tajccHoabmw&m;rsm;tm;vkH;udk usrf;jrwfuk&f
tmef\ tm,ofawmfrsm;ESifh wrefawmfjrwf\ zGifhqdk&Sif;vif;csuf
rsm;? qG[mA[fom0uBuD;rsm;\ tqdktrdefYrsm;? zGifhqdk&Sif;vif;
csufrsm;wGif awGYEdkifonf/ þtcef;\ aemufydkif;u@rsm;vm &Sif;vif;
azmfjycsufrsm;udk pm½Iolrsm;zwf&aomtcg txufygoabmw&m;rsm;
taMumif; tif&Smtv’m[f ydkrdk &Sif;vif;oGm;rnf jzpfonf/
aomif[D;'fopömw&m;udk þuJhodkY trsKd;tpm;cGJ&ef vdktyfvmjcif;
rSm tpövmrfomoemonf tD*spf? bdkifZifwdkif? yg&Sm;ESifh tdE´d,EdkifiH15
14 tv’mr[f tdAfEk tAltdZfZ tvf-[ezD ? &S&f[f tvf-tuD'[f tofG-oG[m 0D,[fusrf;? pm-78/ 15 awmiftm&S? rsufarSmufacwf ygupöwefEdkifiH? tdE´d,? b*Fvm;a'h&Sf ponf jzifh/
rsm;odkY ysHUESYHoGm;aomtcsdefwGif jzpfonf/ xdkokdY ysHUESHYoGm;aomtcsdefwGif
oufqdkif&m a'otoD;oD;\ ,Ofaus;rI"avhxkH;pHrsm; 0ifa&muf a&m
,SufoGm;jcif;aMumifh jzpfonf/ þa'orsm;rS vlom;rsm; tpövmrfudk
cdkvIHvmMuaomtcsdefwGif ¤if;wdkYESifhtwl ¤if;wdkY\ &Sd&if;pGJ rd½dk;zvm
ouf0if,kHMunfrIqdkif&m ajc&mvuf&mrsm;? t<uif;tusef? tptersm;
onf ¤if;wdkYESifhtwl ,SOfwGJí yg0ifvmMurnfrSm obm0yif jzpfonf/
tpövmrfokdY ul;ajymif;0ifa&mufvmolrsm;xJrS tcsKdUu ¤if;wdkY\
udk;uG,f&mt&SifESifhywfoufonfh trsKd;rsKd;taxGaxGaom 'óetawG;
tac:t,ltqrsm;udk a&;om;wifjyjcif;? aqG;aEG;ESD;aESmjcif;rsm; jyKvkyf
vmMuonfhtwGuf ½kd;pif;í uspfvpfcdkifrmonfh tpövmrfh,kHMunfcsuf
rsm;udk Ncdrf;ajcmufvmcJhMuonf/ xdkYtwl ppfrufa&;&mt& qefYusif
EdkifpGrf;r&Sdonfh tpövmrfh&efolrsm;rS tajctaet& tpövmrfodkY 0if
a&mufvmMuaomolrsm;onf tjyifbef;tm;jzifh tpövmrfh ta&NcKHxm;
Muaomfvnf;? twGif;ydkif;wGif tpövmrfudk vQdKU0SufpGm qefYusifNyD;
zsufpD;&ef BuHpnfaeMurIrsm;&SdcJhonf/ þonf aomif[D;'ftrsKd;tpm;
rsm; cGJjcm;azmfjy&jcif;\ taMumif;t&if;wpfckvnf; jzpfonf/ þodkY
aom rkemzduf ac: ta&NcKHrkpfvifrfrsm;rS? tv’m[ft&SifjrwfESifhywf
oufonfh rlv,kHMunfcsufrsm;? tawG;tac: t,ltqrsm;udk ysufpD;
oGm;atmif? ,drf;,dkifoGm;atmif wuf<upGm0g'jzefYrIrsm; &SdvmcJhjcif;
aMumifh tpövmrfESifhtpövmrf\yxrOD;qkH;r@Kdifjzpfaom tDrmef,kHMunf
csufudk NzdKcscH&rnfhtaetxm;txd pkd;&drfzG,f&mtajctaeodkY a&muf
vmcJhonf/
rkpfvifrfordkif;ynm&Sifrsm;\tqdkt& vlom;ü vGwfvyfaom a½G;
cs,fcGifh (Free Will) ESifh BudKwifwdkkif;wm owfrSwfxm;aomuHw&m; (uH
Mur®m) (Qadar) [lonfr&SdaMumif;? yxrOD;qkH;wifjyvmolrSm tD&wf
vlrsKd;wpfOD;jzpfNyD;? ¤if;\ trnfrSm aqmifqef (Sausan) jzpfonf/
xdkolrSm c&pf,mefomoemrS tpövmrfomoemodkY ul;ajymif;vmaomol
jzpfonf/ aqmifqefonf aemifwGif c&pf,mefbmomodkY jyefvnf
0ifa&mufcJhonf/ ol\t,ltqtm; ¤if;\wynfhjzpfol AqGf&mNrdKUwGif
aexdkifonfh rtfA'fAifefcgvd'f tvf-*sK[meDqdkoltm; ul;qufNyD;
aemuf rlvbmomodkY jyefvnf 0ifa&mufcJhjcif; jzpfonf/ rtfA'fonf
rdrdq&m\ t,ltqudk rdrdtm; zrf;qD;uGyfrsufjcif; rcH&rDtxd jzefYcsd
cJhonf/ rtfA'ftm; c&pfouú&mZf 700 jynfhESpfwGif tkrdkif,mrif;
cvDz[f tAÁ'kvfrmvduf Aifef r&f0gef (685 - 705)u zrf;qD; uGyf
rsufcJhonf/16 xdkacwftcgtwGif; ouf&Sdxif&Sm;&SdcJhaom qG[mA[fBuD;
rsm;jzpfMuonfh tAÁ'kv’m[fAifeftkr&f (694)ESifh tAÁ'kv’m[fAifef
tbDatmifzm (705) wdkYrS ouú'D;&fudk jiif;y,faomoltm; EIwf
qufjcif;(pvmrfay;jcif;)rjyK&efESifh xdkokdY tv’m[ft&Sifjrwf\ BudKwif
wdkif;wm owfrSwfcsufudk jiif;y,faomolrsm;\ *semZ[fqGvmof 0wf
jyKay;jcif; rjyK&ef wm;jrpfcJhonf/ þodkY jyKvkyfcdkif;jcif;onf xdkyk*¾dKvf
rsm;tm; qG[mA[fBuD;rsm;rS umzd&faoGznfjiif;y,faomolrsm;[k owf
rSwfcJhjcif;aMumifhyif jzpfonf/17
rnfodkYyifjzpfapumrl c&pf,mef'óejzpfaom? vGwfvyfaomqE´
ESifhywfoufonfh jiif;ckHrIrsm;u ¤if;t,ltqudk axmufcHrnfholrsm;udk
qufvuf &SmazGay;cJhonf/ 'rwfpuwfNrdKUrS ½dkifvefAifefrkpfvifrfqdkol
onf rtfA'f\ vufatmufwGif wynfhtjzpf ynmoif,l qnf;yl;cJhol
jzpfNyD;? cvDz[fBuD; tkr&fAifeftAÁ'kvftZD;Zf (717-720) \ a&SU
arSmufra&mufrDtxd vGwfvyfaomqE´ESifhywfoufí wifjy&mwGif
csefyD,H tawmfqkH;ol jzpfcJhonf/ cvDz[focifBuD; uG,fvGefoGm;
aomtcg ½kdifvefrS ol\t,ltqESifh wifjyaqG;aEG;rIrsm;udk jyefpNyD;
16 [mzD;ZftdAfEk[*s&f ? o[fZD;Af tof-o[fZD;Afusrf;? [dkifN'mA'fNrdKU? twGJ-10? pm-225/ 17 tv’mr[ftAÁ'kvfum[d&f tdAfaeY oGm[d&f tvf-A*f'g'D ? tvf-z&fuf Adkif;ef tvf-zd&mufusrf;? AD½l'fNrdKU? 'g½kvfrtf&dz[fykHESdyfwdkuf? pm-19-20/
vltrsm;udk wifjycJhonf/ aemufxyf cvDz[fjzpfvmaom [d&Srf;
Aifefrmvduf (724-743) vufxufwGif olonf zrf;qD;uGyfrsufjcif;
cHcJh&onf/18
þtjiif;yGm;rItwGuf xif&Sm;aom tjcm;yk*¾dKvfwpfOD;rSm t,fvf
*stf'fAifef'd&f[rfqdkoljzpfNyD;? xdkolrSm vGwfvyfaomqE´ESifh ywfouf
aom'óeudk vufcHonfomru? tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;
yg0ifaom usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk acwfopfyavwdk
\'óe½IaxmifhrS jyefvnf t"dyÜg,fzGifhqdkNyD; wifjycJhonf/ olonf
aemifwGif cvDz[ft½dkuft&mudk qufcHrnfh r&f0efAifefrk[r®'f\ om;
awmf? tdrfa&SUrif;om;\ q&mvnf; jzpfcJhonf/ 'rwfpuwfwGif jyK
vkyfcJhonfh t,fvf*stf'f\ oifMum;ydkYcsrIwGif olonf tv’m[ft&Sif
jrwf\ tcsKdUaom*kPfawmfrsm; Oyrm- t<uif;rJh jrifjcif;? tEdIif;rJh
Mum;jcif;wdkYudk jiif;y,fcJhonf/ þodkY wifjyrIrsm;udk tkrdkif,ofrif;
quf&Sd tkyfcsKyfolrsm;rS ¤if;tm; &mxl;rS rz,f&Sm;rcsif; jyKvkyfcJhonf/19
xdkYaemuf t,fvf*stf'f onf ulzmNrdKUodkY xGufajy; wdrf;a&SmifoGm;cJhNyD;?
ol\tawG;tac: t,ltqrsm;udk qufvuf wifjycJhonf/ aemuf
vdkufaemufygrsm;pGmu ,kHMunfvufcHvmMuNyD;? ol\ t,ltqonf
vltrsm;Mum;odkY us,fus,fjyefYjyefY pdrfh0ifa&muf&dSoGm;aomaMumifh
tkrdkif,mrif;qufrS tkyfcsKyfol cvDz[fcgvd'fAifef tAÁ'kv’m[frS olYudk
vlxka&SUarSmufwGif c&pfouú&mZf (736) ckESpfü uGyfrsufokwfoif
tjypfay;cJhavonf/ odkYaomfvnf; t,fvf*stf'f\ t"duwynfhBuD;
wpfOD;jzpfonfh *s[frfAifefqkzf0gefrS olYq&m\'óersm;udk od&frDZfNrdKU
ESifh AvmcfNrdKUrsm;twGif;0,f jzefYcsdcJhavonf/ ¤if;\ rdpäm'd|dt,l0g'
18 tv’mr[frk[r®'ftdAfaeYtAÁ'kvfu&D;rf t&Sf-&Sm[f&wfpfomeD ? tvf-rdvvf 0 tef-ed[mvfusrf;? AD½l'fNrdKU? 'g½kvfrtf&dz[fykHESdyfwdkuf? 'kwd,tBudrf? 1975? twGJ-1? pm-30/ 19 tDrmrft[fr'ftdAfaeY[efAvf ? t&f-&'f'k tvm tvf-*s[frD,[fusrf;? &d,m'fNrdKUawmf? 'g½kvfvd0gykHESdyfwdkuf? yxrtBudrf? 1977? pm-41-43/
rsm;onf wzef ysHUESHYoGm;cJhjyef&m c&pfouú&mZf (743) ckESpfwGif tkdrdkif
,mrif;qufrS bk&ifrif;jrwfemqd&fAifefq,m&frS uGyfrsufcJhavonf/20
tapmydkif;&Sd cvDz[fBuD;rsm;ESifh tkyfcsKyfolrsm;onf tpövmrfh
tajccHoabmw&m;rsm;ESifh eD;pyfcJhNyD;? vlxk\ tpövmrfhtodw&m;rSm
vnf; wrefawmfjrwf\ qG[mA[fom0uBuD;rsm;ESifh xdkqG[m
A[fom0BuD;rsm;\ wynfhaemufvdkufrsm;&SdcJhjcif;aMumifh jrifhrm;cJhav
onf/ xdkYaMumifh ajAmifusus 0g'jzefYrIrsm;udk azsmufzsuf&ef awmif;qdk
csufrsm;onfvnf;? tkyfcsKyfolrsm;\em;odkY tvsiftjref aygufMum;cJh
onf/ tkyfcsKyfolrsm;rSvnf; vsifjrefpGm wkefYjyefta&;,lrIrsm; jyKvkyfEdkif
cJhonf/ aemufydkif;wGif qufcHcJhMuukefaom cvDz[frif;qufrsm; vuf
xufü rdrdwdkY\ pnf;pdrftmPmwGif ,pfrl;azmufjyefMuukefNyD; bmom
a&;jyóemrsm;wGif pdwfyg0ifpm;rI tm;enf;cJh Muonf/ tkyfcsKyfolrsm;
bmoma&;wGif tm;enf;vmMuí tkyfcsKyfcHvlxkrSmvnf; todw&m;
uif;rJhvmMuNyD;? tajctaerSm tpövmrfhtrSefw&m;rS aoGznf,drf;,dkif
vmí pdk;&drfbG,f&mtajctaeodkY qdkufa&mufcJhonf/
tpövmrfhtifyg,mus,fjyefYvmonfESifhtrQ ajrmufrsm;pGmaom vl
om;rsm; tpövmrfodkY 0ifa&mufvmMuonf/ xdkYtwl rsm;jym;vSonfh
ppfEdkifcH&aomEdkifiHrsm;rS vGJrSm;aomoif,lrIrsm;rSmvnf; tajrmuftrsm;
jzpfvmaomaMumifh azmufjyefa&;orm;rsm;udk zrf;qD;uGyfrsuf owfjzwf
jcif;onfvnf; rdpäm'd|drsm;\ 'DvIdif;rsm;udk [efYwm;Edkifjcif; r&Sdawmh
ay/ xdkYaMumifh rdpäm'd|dt,l0g'rsm;ESifh rdpäm'd|drsm;udk tawG;tac:t&
&ifqdkif,SOfNydKifESdrfeif;&ef wm0efrSm xdktcsdef? xdkumvwGif&SdcJhaom
tdkvrmtpövmrfhomoemhynm&Sifrsm;\ ykckH;ay:odkY usa&mufvmcJhonf/
xdkynm&Sifrsm;onf tpövmrfudk pdefac:vmcJhaom trsKd;rsKd;tjym;jym;
20 tv’mr[frk[r®'ftdAfaeYtAÁ'kvfu&D;rf t&Sf-&Sm[f&wfpfomeD ? tvf-rdvvf 0 tef-ed[mvfusrf;? AD½l'fNrdKU? 'g½kvfrtf&dz[fykHESdyfwdkuf? 'kwd,tBudrf? 1975? twGJ-1? pm-46/
aom 'óeynm&Sifrsm;? ¤if;wdkY\ 'óetawG;tac:rsm;ESifh ¤if;wdkY\
aemufvdkufaemufygrsm;? bmom? t,l0g'rsKd;pkHwdkYtm; trsKd;tpm;
cGJjcrf;pdwfjzmNyD; pepfwus okawoejyKvkkyfí usrf;jrwfuk&ftmefESifh
pGEé[frS oabmw&m;rsm;udk xkwfEIwf,lum qefYusifwkefYjyefrIrsm; jyK
vkyfcJhonf/
txufazmfjyyg jzpfysufcJhrItpkpkrSm aomif[D;'fynm&yfudk arG;zGm;
ay;vdkufaom aemufcHordkif;aMumif;jzpfNyD; aomif[D;'ftrsKd;tpm;rsm;ESifh
¤if;trsKd;tpm;wpfckcsif;tvdkuf yg0ifaeaom taMumif;t&mu@toD;
oD; ay:aygufvmcJh&onfh taMumif;t&if;vnf; jzpfonf/ ,cktcg
acwfopfodyÜHynm&yfwGif e,fy,ftvdkuf taMumif;t&mrsm;udk u@
cGJí txl;jyK tao;pdwfavhvmouJhodkY tpövmrfhtodynm&yfrsm;udk
vnf; u@rsm;cGJí txl;jyK avhvmvdkufpm;jcif;twwfonfvnf;
acwfpm;vmcJhonf/ xdkYaMumifh aomif[D;'fopömw&m;udkvnf; trsKd;t
pm; cGJjcrf;pdwfjzmí eufeufeJeJ avhvmcJhMu&m? ¤if;onf tpövmrfom
oem\ toufZD0defjzpfaMumif; ydkrdkí owdjyKrdcJhMuonf/ aomif[D;'f
trsKd;tpm;wpfckcsif;onf tpövmrfhwpfckvkH;\ tpdwftydkif;jzpfouJhodkY?
tpövmrfhvlYabmif tzGJUtpnf;BuD; t"GefY&SnfzGHUNzdK;wdk;wufa&;\ tajccH
tkwfjrpfjzpfaMumif;udkvnf; owdjyKrdcJhMuonf/
aomif[D;'f t&f-&AlAD;,m[f (udk;uG,f&mt&Sifjzpfjcif;ü (zefqif;? xdef;odrf;
apmifha&SmufrIü) wpfyg;wnf;jzpfjcif;udk xdef;odrf;awmfrljcif;)
þaomif[D;'ftrsKd;tpm;onf tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;?
wpfqlwnf;uom vuf&Sd wnf&Sdaeaomt&m0w¦Krsm;? ouf&SdoufrJh
rsm;tm; wpfpkHwpf&m bmrQr&Sdao;aomtajctaerS &Sd&modkY zefqif;
pD&ifawmfrlaomt&Sifjzpfawmfrlonf[laom tajccHusaom todonm
ay:wGif tajccHxm;onf/ xdkzefqif;cHrsm;xHrS wpfpkHwpf&m vdktyfrI
r&SdbJESifh xdkt&Sifjrwfonf ¤if;wdkYtm; xdef;odrf;jcif;ESifh apmifha&Smuf
jcif;wdkYudk jyKaeawmfrlaomt&Sif jzpfonf/ xdktv’m[ft&Sifjrwfonf
omvQif vuf&Sd wnf&Sdaeaom pMu0VmBuD;ESifh pMu0VmtwGif; &Sd&Sd
orQaom ouf&Sdrsm;? oufrJht&m0w¦Krsm; tm;vkH;\ wpfyg;wnf;aom
t&SifocifjzpfNyD;? xdkpMu0VmBuD;udk ydkifpdk;&mwGif tEIdif;rJh tmPm ydkifpdk;
awmfrlaomt&Sifocif tppf jzpfonf/ t&ADa0g[m&wGif zefqif;&Sif
ESifh xdef;odrf; apmifha&Smufawmfrlaomt&Sif[lonfh *kPf&nftwGuf
tokH;jyKaom a0g[m&rSm ]½lAlAD,m[f} jzpfNyD; ¤if;onf &Af (رب) (t&Sif
ocif) qdkonfhpum;vkH;rS qif;oufvmonf/
þaomif[D;'ftrsKd;tpm;t& udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[f)onf
tcsKyftjcmtmPm tm;vkH;udk ydkifpdk;awmfrlaomt&Sif? wpfyg;wnf;
wnf&Sdaeawmfrlonfh teEÅbkef;awmf&SifjzpfNyD;? xdkt&Sifonfom tzef
qif;cHwdkYtm; a½GUvsm;EdkifcGifh? ajymif;vJEdkifcGifhay;xm;aomt&Sif jzpf
awmfrlonf/ qdkvdkonfrSm zefqif;cHwdkYrS ¤if;wdkY\ jyKjyifpD&ifrI? wDxGif
zefwD;rIwdkYtwGuf? xdkt&Sifjrwf\ cGifhjyKcsuf twdkif;twmxuf ausmf
vGefí rnfodkYrQ aqmif½GufEdkifpGrf;r&Sdyg/ þoabmw&m;\ tESpfom&
udk oabmayguf em;vnfap&eftvdkYiSm wrefawmfjrwfrS tNrJ ½Gwf
qdkavh&Sdonfh pmydk'fi,frSm ]]vma[mifvm 0vmul;0o tdv’m[f
Adv’m[f}} qdkvdkonfrSm.. tv’m[ft&Sifjrwftvdkawmfr&SdbJESifh raumif;
rIrsm;rS a&SmifMuOfEdkifaom pGrf;tm;ESifh aumif;rIrsm;udk usifhaqmifEdkif
onfh pGrf;tif&Sdvrfhrnf r[kwfacs/ xdkYtwl rnfonfh a½GUvsm;rIESifh rnf
onfh pGrf;tm;rQ r&SdEdkifyg/ ½lAlAD;,[fESifhoufqdkifaom todonmudk
rsm;pGmaom usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;wGif awGUEdkifonf/
[ ]
]]tv’m[ft&Sifjrwfonfyif t&m&mudk zefqif;awmfrlaomt&Sif
jzpfawmfrlonfhjyif xdkt&Sifjrwfonfyif t&mcyfodrf;wdkYtay:
0,f xdef;odrf;awmfrlaomt&Sif jzpfawmfrl\/}}21
[ ]
]]pifppfaomfum; tv’m[ft&SifjrwfonfomvQif toifwkdYtm;
vnf;aumif;? toifwkdY jyKvkyf usifhrlMuaomt&m0w¬Krsm;ukd
vnf;aumif;? (tm;vHk;ukdyif) zefqif;awmfrlcJh\/}}22
[
]
]]toifwdkYonf xdk (umzd&f r,HkrMunf aoGznfjiif;y,faom)
olwdkYtm; owfjzwfcJhMuonf r[kwfay/ pifppfwrlum;
tv’m[ft&Sifjrwfonfyif xdkolwdkYtm; owfjzwfawmfrlcJhav
onf/ xdkenf;wlpGm (tdk-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wdkY
tm;) (oJrsm;jzifh) yufcJhpOfuvnf; toif yufcJhonf r[kwf
NyD/ pifppfrSmrlum; tv’m[ft&Sifjrwfyif yufawmfrlcJhav
onf/ (,if;odkY jyKawmfrljcif;um;? xdkt&Sifjrwf\ oufao
vu©Pm xif&Sm;aptHhaomiSmvnf;aumif;?) xdkt&Sifjrwf\
&plvfwrefawmftm; qufvufí wnfNrJaptHhaomiSm vnf;
aumif;? ]rktfrifef} ouf0if,HkMunfolwdkYtm; rdrdtxHawmfrS
rGefjrwfaom prf;oyfjcif;udk prf;oyfawmfrltHhaomiSm vnf;
aumif; jzpfacsonf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf {uefrvGJ t<uif;
21 usrf;jrwfuk&ftmef? 39; 62/ 22 usrf;jrwfuk&ftmef? 37; 96/
rJh Mum;awmfrlaomt&Sif? t<uif;rJh odawmfrlaom t&Sifjrwfyif
jzpfawmfrlacsownf;/}}23)24
[
]
]]ab;'ku©[lorQwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwf\trdefYawmfESifhom
oufa&muf\/ xdkYjyif rnfolrqdk tv’m[ft&Sifjrwftm;
ouf0if,kHMunfygvQif xdktv’m[ft&Sifjrwfonf ¤if;\
pdwfESvkH;udk w&m;vrf;rSef jyoawmfrl\/ trSefpifppfaomfum;
tv’m[ft&Sifjrwfonf t&mcyfodrf;wdkYudk t<uif;rJhod&dSawmfrl
aom t&Sifjrwfyif jzpfawmfrl\/}}25
wrefawmfjrwfrS aomif[D;'f t&f-½lAlAD;,[fESifhywfoufí
qufvufNyD; tao;pdwf &Sif;jycJhonfrSm ]]owdjyKavmh? vlom;rsKd;EG,f
wpfckvkH;wGif yg0ifaom vlom;rsm;tm;vkH;pkpnf;í toifhtm; ulnD&ef
wpfpkHwpfckjyKvkyfrnfqdkygu ¤if;wdkYonf tv’m[ft&SifjrwfrS toifh
twGuf BudKwifwdkif;wm a&;rSwfxm;onfhtwdkif;twmtxdom ulnD
Edkifrnf jzpfonf/ tvm;wlyif vlom;rsKd;EG,fwGifyg0ifaom vlom;rsm;
tm;vkH; pkpnf;í toifhtm; xdcdkufepfematmif jyKvkyfrnfqdkvQifvnf;
toifhtwGuf tv’m[ft&SifjrwfrS BudKwifa&;rSwfxm;onfh twdkif;
twmxdom xdcdkufepfemapEdkifrnf jzpfonf/ xdkYxufydkí xdkvlom;rsm;
23 usrf;jrwfuk&ftmef? 8; 17/ 24 þtjzpftysufonf A'&fppfyGJ\tpü wrefawmfjrwfonf oJrsm;udk rdrd vufjzifh qkyfudkifvQuf &efolrsm;tay:odkY ypfaygufcJhonfh wrefawmfjrwf\ rktf*sdZ[fwef;cdk;awmfudk &nfñTef;ayonf/tv’m[ft&Sifjrwfonf tvGef a0;uGmpGm wnf&Sdaeonfh tpövmrfh&efolrsm;\ rsufESmrsm;ay:odkY xdkoJrsm;udk a&muf&SdapcJh onf/ 25 usrf;jrwfuk&ftmef? 64; 11/
tm;vkH;onf rnfodkYrQ jyKvkyfEdkifpGrf;? pGrf;aqmifEdkifpGrf;&Sdrnf r[kwf
yg/}}26 xdkYaMumifh vlom;taeESifh vufcH&&Sdaom aumif;onfh uHMur®m
ESifh raumif;onfhuHMur®m[lonf tv’m[ft&SifjrwfrS xdkvlom;tm;
vuf&Sd avmuDb0wGif prf;oyfppfaq;&ef BudKwifwdkif;wm owfrSwf
csufom jzpfonf/ jzpfysufvmrnfh tajctaersm;? jzpf&yfrsm;onf
t&Sifjrwf\ owfrSwfcsuftwdkif;om jzpfonf/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif
tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmfrlxm;onfrSm-
[
]
]]tdk-]rktfrifef} ouf0if,kHMunfoltaygif;wdkY? toifwdkY\ ZeD;
rdef;rwdkYwGifvnf;aumif;? toifwdkY\ om;orD;wdkYwGif vnf;
aumif;? toifwdkY\ &efolrsm; &dSaeMuayonf/ odkYjzpf ay&m
toifwdkYonf ¤if;wdkYudk owdjyKMuavukef/ xdkYjyif tu,fí
toifwdkYonf (xdkolwdkYtm;) cGifhvTwfMuygvQif vnf;aumif;?
vspfvsL½IMuygvQif vnf;aumif;? vGwfNidrf;csrf;omcGifh ay;Mu
ygvQif vnf;aumif;? {uefrvGJ tv’m[ft&Sifjrwfonf tvGef
w&m cGifhvTwfcsrf;omay;awmfrlaom? tvGefw&m Muifemoem;
awmfrlaomt&Sif jzpfawmfrl\/}}27
txufazmfjyyg tm,ofawmf\qdkvdk&if;rSm vuf&Sd avmuDb0\
aumif;aomt&mrsm;twGif;ü tv’m[ft&Sifjrwftay: ,kHMunfcsuf
26 tdAfEktAÁm;pfocifu qifhjyefcJhNyD; tDrmrfod&frdZD ocifu pkpnf;cJhonf/
½I- tdZfZk'f'D;eftDAf&m[ifrfESifh 'efeD;pf *Refpef a'AD;pf? tef-e00D \ ['D;qfawmf (40)? t*Fvdyfbmomjyef? 'rwfpuwfNrdKUawmf? qD;&D;,m;EdkifiH? usrf;jrefuk&ftmef xkwfa0a&;ykHESdyfwdkuf? 1976? pm-68? ['D;qftrSwf-19/ 27 usrf;jrwfuk&ftmef? 64 ; 14/
cdkifrmrIudk ppfaq;onfhpmar;yGJyrm? jyif;xefonfh prf;oyfrIrsm;&Sdonf
[k qdkvdkonf/ tvm;wlyif vuf&Sdb0\ aMumufrufzG,f&m tjzpf
tysufrsm;wGifvnf; t&Sifjrwf\ prf;oyfcsufrsm; yg0ifEdkifaMumif; azmf
jyxm;onf/
[
]
xkdYjyifw0 (tdk-rktfrifeftaygif;wdkY) rcRwf{uef igt&Sifjrwf
onf toifwdkYukd wpfpkHwpfckaom aMumuf½GHUpkd;&drfapjcif;jzifh
aomfvnf;aumif;? iwfrGwfapjcif;tm;jzifhaomf¤if;? Opömypönf;
rsm; qkH;yg;apjcif;jzifhaomfvnf;aumif;? toufaoaMu ysufpD;
apjcif;jzifhaomfvnf;aumif;? aumufyJoD;ESHrsm; ysufjym;apjcif;
jzifhaomfvnf;aumif;? «(wenf;)om;orD;rsm; aoqkH;apjcif;
jzifhaomf¤if;?» prf;oyfawmfrlvwåHU/ okdY&mwGif (xdkuJhokdY prf;oyf
aom ab;tEÅ&m,frsm;ukd) cEÅDw&m;jzifh onf;cHol taygif;tm;
0rf;ajrmufbG,f&m aumif;csD;r*Fvmowif;ukd (tdk-eADwref
awmfrk[r®'f) toifonf ajymMum;ygav/}}28
jzpfysufwwfaom oabmw&m;rsm;onf wpfcgwpf&H taMumif;
aMumifh tusKd;jzpfonf[laom (Cause and Effect Relationship) toGifo@mef
udk aqmifaomfvnf; wpfcgwpf&H xdkoabmudk raqmifay/ txl;ojzifh
tjrifwGif qdk;0g;aomfvnf; aumif;jcif;&vm'f &&SdEdkifouJhodkY? wpfcg
wpf&HwGif aumif;aomt&mrS qdk;jcif;[laom raumif;onfh&v'fudk &&Sd
Edkifayonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS vlom;\ vwfwavm em;vnf
oabmaygufEdkifjcif;\ tvGefwGif&Sdaom? ykHrSefr&Sdaom (ykHaoum;us
28 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 155/
r[kwfaom) taMumif;w&m;rsm;\ aemufuG,f&Sdtodynm ([dufr[f)
\ oabmw&m;udk &Sif;jyonf/ vlom;\ uefYowfcsufrsm;&Sdonfh
todÓPfESifh A[kokwyrmPjzifh tv’m[ft&Sifjrwf\ t<uif;rJh ÓPf
awmfudk oabmraygufEdkifacs/
]]okdY&mwGif toifwkdYonf wpfpHkwpf&mukd ½GHU&Smpufqkyfaomf
vnf; pifppfrSm xkdt&monf toifwkdYtbkdY taumif;jzpfwef
&m\/ xkdenf;wlyif toifwkdYonf wpfpHkwpf&mukd ESpfouf
aomfvnf; pifppfrSm xkdt&monf toifwkdYtbkdY tqkd;jzpfwef
&monf/ trSefpifppf tv’m[ft&SifjrwfonfomvQif(taumif;
ESifh tqkd;ukd wyftyfaocsmpGm) od&Sdawmfrl\/ toif wkdYrlum;
(wpfpHkwpf&mukdrQ wdusaocsmpGm) odem;vnfMuonf r[kwf
Muacs/29
vlom;\b0wpfoufwmwGif tjyifbef;tm;jzifh raumif;aom
jzpf&yfrsm;onf wpfcgwpf&H tvGefaumif;aom? taumif;qkH; tae
txm;odkY ajymif;vJoGm;EdkifouJhodkY? wpfcgwpf&H tjrifwGif vlom;wdkY\
ESpfouf vdkvm;awmifhwonfh aumif;aomt&mrsm;onf tEÅ&m,fjzpf
apaom? xdcdkufepfemapaomt&mrsm;tjzpfodkY ajymif;vJ a&muf&SdoGm;
Edkifonf/ tusKd;quftm;jzifh vlYavmuwGif vlom;wdkYtm; vTrf;rdk;ae
onfh jzpfysufrItpkpkwdkYonf ¤if;wdk\ todÓPftm;jzifh a½G;cs,frIrsm;
tay:wGifom rlwnfonf/ ¤if;a½G;cs,frIrsm;onfvnf; olwdkY\ a½G;
cs,fydkifcGifhtwdkif;twmtwGif;ü a½G;cs,faom a½G;cs,frIrsm;\ &v'f
29 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 216/
omjzpfNyD;? ¤if;wdkY\ a½G;cs,frI tppftrSef\ &v'fum; r[kwfay/
wenf;qdkaomf ]]vlom;rS BuHpnfNyD; udk;uG,f&mt&SifrS pDrHonf}}[k
ajymEdkifonf/
uHaumif;jcif;? uHqdk;jcif;ESpfrsKd;pvkH;onf tv’m[ft&SifjrwfxHawmf
rS jyXmef;owfrSwfcsuft& jzpfysufjcif; jzpfonf/ ,kefajcaxmufrsm;?
t½Gufav;½GufxGufaom yJ½dkif;yif? Muuf iSufn§yf½dk;ponfh uHaumif;
apaom taqmifvufzGJYypönf;wdkYudk aqmifxm;jcif;aMumifhvnf;aumif;?
uHaumif;aom*Pef;rsm;? q,fhESpf&moDcGifponfwdkYaMumifhvnf;aumif;
uHaumif;jcif; r[kwfacs/ tjcm;wpfzufwGif edrdwfaumufjcif;onf
&S&D;uftrsKd;tpm;wGif tusKH;0ifonf/ Oyrm-aomMuma&aMumif; roGm;
aumif;[laom t,ltqxm;jcif;? 13 *Pmef;? uGJusaomrSef? aMumif
eufponfwdkYaMumifh uHraumif;jcif; r[kwfacs/ ,if;odkYedrdwfraumif;
[k,lqjcif;? edrdwfaumufjcif;wdkYonfvnf; tv’m[ft&SifjrwfESifh pGrf;
tm;wpfckudk EIdif;,SOf,kHMunfjcif; jzpfonf/ trSefpifppf taqmif
vufzGJYrsm;? twdwfedrdwfrsm;udk ,kHMunfjcif;onf aomif[D;'f t&f-
½lAlAD;,[ftrsdK;tpm;t& &S&D;ufxdkufonf/
wrefawmfjrwf\ qG[mADwpfyg;jzpfaom tGufA[focif
rS qifhjyefawmfrlonfrSm ]]wpf&HaomtcgwGif vlwpfpkrS tv’m[fhwref
awmftm; vma&mufawGYqkHMuNyD;? ¤if;wdkYrS wrefawmfjrwfxHawmf
wGif AdkiftwfopömcH,lcJhMuonf/ xdktcg wrefawmfjrwfrS vl
q,fa,mufwdkYteuf udk;a,muf\ opömcH,lrIudk vufcHcJhaomfvnf;
wpfOD;udkrl jiif;y,fcJhonf/ xdktcg xdkyk*¾dKvfudk;OD;rS wrefawmfjrwf
tm; rnfonfhtaMumif;aMumifh xdkol\ opömcH,lrIudk vufrcH&yg
oenf;[k avQmufxm;ar;jref;Mu&m wrefawmfjrwfrS xdkolonf
taqmif (umuG,fxm;onfhvufzGJY)30udk 0wfqifxm;jcif;aMumifh jzpf
onf[k jyefvnf ajzMum;cJhonf/ xdktcg txufygyk*¾dKvfrS rdrd\
0wf½kHxJrS vufudk xkwfNyD; taqmifvufzGJYudk qGJjzKwfvdkufavonf/
xdkYaemuf ¤if;taqmifvufzGJYudk cGJazmufzsufpD;vdkufNyD; wrefawmfjrwf
xHawmfü opömcH,lcJhonf/wrefawmfjrwfrk[r®'frS ]]rnfolrqdk
taqmif (cvSJY? vufzGJY)udk 0wfqifxm;jcif;? aqmifxm;jcif;onf
]]&S&D;uf}} jzpfonf}}[k rdefYawmfrlcJhonf/31
usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,wfawmfrsm;udk taqmif (0g) vufzGJYrsm;
uJhodkY jyKvkyfpDrHí qGJBudK;? om;a&tdwftwGif;xnfhí 0wfqifjcif;jzifh
raumif;qdk;0g;rsm;\ tEÅ&m,frS uif;a0;atmif jyKvkyfjcif;? uHaumif;
rIrsm; rdrdwdkYwGif jzpfay:atmif jyKvkyfjcif;tavhtxrsm;onf a½S;acwf
t½dkif;tpdkif;rsm;\ "avhp½dkufrsm;ESifh tenf;i,fom uGJjym;jcm;em;
onf/ wrefawmfjrwfESifh ¤if;\ qG[mA[fBuD;rsm;onf xdk
uJhodkYaomt&mrsm;udk zuf&Siftjzpfvnf; 0wfqifcJhjcif; r&SdcJhay/ wref
awmfjrwfBuD;rS
]]tpövmrfESifh roufqdkifaomt&mwpfckudk wDxGifaomolonf
jiif;qefjcif;? ypfy,fjcif;cH&rnf}}32 [k rdefYawmfrlcJhayonf/
30 taqmifvufzGJYqdkonfrSm ¤if;udk0wfqifjcif;jzifh uHaumif;vmNyD; raumif; rItaygif;rS wm;qD;ay;Edkifonf[k ,kHMunftm;xm;aomt&m jzpfayonf/ 31 tDrmrft[fr'f ocifu pkaqmif;wifjycJhonf/ 32 rdcifrGefBuD; tmtd&Sm[f ocifru qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkcg&D ocifu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-3? pm-535? ['D;qf trSwf-861 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-3? pm-931? ['D;qftrSwf-4266 ESifh 4267/ tDrmrftAl'g0l;'f ? pkeeftAl'g0l;'fusrf;? t[fr'f[mpef? t*Fvdyf bmomjyef? vm[dk&fNrdKU? ½Idifcfrk[r®'f t&Sf&zfykHESdyfwdkuf? 1984? yxrtBudrf? twGJ-3? pm-1294/
þonfrSm rSefygonf/ usrf;jrwfuk&ftmef? pl&[f tvf-zvm;uf
ESifh tvf-em;pfudk tpGJcRwfjcif;ESifh raumif;qdk;0g;ESifxkwfjcif; twGuf
txl; xkwfjyefcsrSwfay;aom pl&[frsm;jzpfonf/ odkYaomf wrefawmf
jrwfrS ¤if;pl&[frsm;udk rnfodkY tokH;cs&rnfudk oifhavQmfaom
enf;vrf;jzifh o½kyfjycJhonf/
]]wrefawmfjrwfBuD;tm; ½IdifoGmefrm&fewf\tquftEG,f *sifef
ewfqdk;rsm;ESifh *sm'ljyKvkyfjcif; (jyKpm;jcif;? zrf;pm;jcif;) cH&aomtcg
wrefawmfjrwfrS tvDtdAfaeYtADoGmvpfAfociftm; pl&[f
zvm;ufESifh pl&[f tef-em;pfESpfyk'fudk wpfydk'fNyD;wpfydk'f ½GwfqdkapcJh
onf/ xdkYaemuf aexdkifraumif; (ya,m*) jzpfaomtcgwGif rdrdbm
om ESpfyk'fpvkH;udk ½GwfzwfcJhonf/}}33
wrefawmfjrwfrS pl&[f tvf-zvm;ufESifh tvf-em;pfwdkYudk
a&;om;í vnfyif;wGif pGJxm;jcif; r&SdcJhay/ xdkYtwl vufarmif;üaomf
vnf;aumif;? cg;üaomfvnf;aumif; ywfíxm;cJhjcif;r&Sdovdk xdkodkY jyK
vkyfMu&ef rnfolYudkrQvnf; trdefYay;awmf rrlcJhacs/
aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof (tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfrsm;
ESifh *kPf&nfawmfrsm; \ wpfaygif;wpfpnf;xJjzpfjcif;udk xdef;odrf;awmfrljcif;)
þaomif[D;'ftrsKd;tpm;ü t"dutm;jzifh tcef;u@(5)ckcGJjcm;Edkif
onf/ ¤if;wdkYrSm-
1/ tv’m[f\ emrawmfrsm;ESifh *kPfawmfrsm;\ wpfaygif;
wpfpnf;wnf;jzpfjcif;udk xdef;odrf;awmfrljcif;
33 rdcifrGefBuD; tmtd&Sm[f ocifru qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkcg&D ocifu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;?twGJ-6? pm-495? ['D;qftrSwf -535 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-3? pm-1195? ['D;qftrSwf-5439-40/
tv’m[f\ emrawmfrsm;udk ac:a0:wo&mwGif tv’m[ft&Sif
jrwfESifh tv’m[fhwrefawmfu tv’m[ft&Sifjrwftm; rnfodkYrnfykH ac:
a0:wooifhonfudk oifjyxm;ouJhodkYom ac:a0:wojcif; jyKoifhí
xdktrnfemrrsm;? *kPfawmfrsm;ü ¤if;wdkY\ odomxif&Sm;aom t"dyÜg,f
rsm;&Sdaomfvnf; xdkt"dyÜg,frsm;jzifh ac:a0:wojcif; rjyKtyfacs/
xdkYjyif tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfrsm;? *kPfawmfrsm;\ teuf
t"dyÜg,fudk zGifhqdk&mwGifvn f; tv’m[ft&SifjrwfESifh tv’m[fhwrefawmf
rS zGifhqdk &Sif;vif;xm;onfxuf ydkrdkí zGifhqdk&Sif;vif;wifjyjcif;
rjyKoifhay/ Oyrmtm;jzifh usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[ft&Sifjrwf
onf r,kHMunfolrsm;ESifh rkemzduf (ta,mifaqmifrkpfvifrfrsm;)udk
a'gotrsufxm;&Sdonf[k qdkxm;onf/
[
]
]]xdkrSwyg; xdkt&Sifjrwfonf tv’m[ft&SifjrwfESifhywfoufí
raumif;aom xifjrif,lqcsufudk xifjrif,lqMuukefaom
]rkemzpfuf} rkpfvifrf ta,mifaqmif a,musfm;? rdef;rwdkYtm;
vnf;aumif;? ]rk&Sf&pfuf} wpfpkHwpf&mudk tv’m[ft&SifjrwfE Sifh
wJGzuf EdIif;,SOf udk;uG,fMuaom a,musfm;? rdef;rwdkYtm;vnf;
aumif;? jypf'Pfay;awmfrltHhaomiSm jzpf\/ ¤if;wdkYü ab;qkd;
onf qdkufa&mufawmhrnf jzpf\/ xdkYjyif tv’m[ft&Sifjrwf
onf ¤if;wdkY\tay:ü trsufxGufawmfrlrnf/ xdkYjyif ¤if;wdkY
tm; u½kPmawmfrS uif;a0;apawmfrlrnf/ xdkrSwyg; xdkt&Sif
jrwfonf ¤if;wdkYtzdkY ]*s[Eérf} i&JbkHudk tqifoifh jyKvkyfí
xm;awmfrl\/ pifppfrSmrlum; ,if;i&JbkHonf vGefpGm qdk;&Gm;vS
aom ae&mxdkifcif;yif jzpfayonf/}}34
txufazmfjyyg tm,ofawmft& a'gotrsufxGufjcif;onf udk;
uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfwpfckjzpfonfrSm xif&Sm;yg
onf/ odkYaomf xdkt&Sif\ trsufa'goonf tjypf'Pf[líum; rqdk
Edkifacs/ tb,fhaMumifhqdkaomf a'gotrsufonf vlom;\ tm;enf;
csufjzpfaomfvnf;? tv’m[ft&Sifjrwfonf vlom;uJhokdY a'gotrsuf
xGufaomaMumifh wpfzufom;udk tjypf'Pfay;onf[líum; rqdkEdkif
acs/ taMumif;rlum; tm;enf;aom vlom;\ obm0ESifh tv’m[f
t&Sifjrwf\ *kPf&nfum; vkdufavsmnDaxG r&Sd/ EIdif;,SOfí r&acs/
xdkYaMumifh azmfjyygtm,ofawmfrS ñTefjyxm;onfrSm tv’m[ft&Sif
jrwf\ trsufa'goonf vlom;\ trsufa'goESifh rwlnDaomaMumifh
t&Sifjrwf\ ñTefjycsuftwdkif;om vdkufem aqmif½Gufoifhayonf/
usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[frS rdefYawmfrlxm;onfrSm
ء …] [… ليس كمثله ش
]]xdkt&SifjrwfESifh wlaomt&m[líum; rnfonfh wpfpkHwpf&m
rQyif r&SdNyD/}}35
qifjcifwkHw&m;udk tajccHaom pOf;pm;qifjcifjcif;jzifh &&Sdonfh
aemufqkH;&v'fonfum; udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[ft& Sifjrwf) \
wnf&Sdaejcif;udk jiif;qefjcif;yif jzpfonf/ vlom;onf touf&Sif
&yfwnfaeMuonf/ tv’m[ft&SifjrwfrSvnf; rdrdonf &Sifoef &yfwnf
aeonf[k qdkonf/ odkY&mwGif &SifoefrI ykHo@mefonfum; rwlMu
acs/ txufazmfjyyg qifjcifwkH0g'Drsm;twGufrl tv’m[f t&Sifjrwf
34 usrf;jrwfuk&ftmef? 48; 6/ 35 usrf;jrwfuk&ftmef? 42; 11/
onf &Sifoefjcif;vnf; r&SdouJhodkY? wnf&Sdjcif;vnf; r&Sdacs/ þae&m
wGif owdjyKoifhonfhtcsufrSm tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPf&nfawmfESifh
vlom;\ t&nftaoG;rSm trnftm;jzifh wlaumif;wlrnf jzpfaomf
vnf;? t&nftaoG;\ 'D*&Dtqifhtwef;rSm rwlnDEdkifacs/ *kPf&nfrsm;
udk udk;uG,f&mt&SiftwGuf &nfñTef;aomtcgü vlom;\ tm;enf;
csKdU,Gif;rI? csKdUwJhrI? rjynfhpkHrIrsm; uif;vGwfí t<uif;rJh ykHo@meftjzpf
&nfñTef;onf[k em;vnf&ayrnf/ (rSwyg; tjcm;r&Sd/)
(2) aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzm;of\ 'kwd,u@rSm
tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfudk ac:a0:wo&mwGif emrnftopf?
*kPfawmftopfrsm;jzifh ac:a0:wojcif; rjyKtyfbJ? t&SifjrwfrS rdrd
udk,fudkrdrd &nfñTef;ac:a0:aom trnfemrrsm;ESifhom ac:a0:wooifh
onf/ Oyrmtm;jzifh tv’m[ft&SifjrwfrS rdrdonf a'goxGufwwf
onf[k rdefYMum;xm;aomfvnf; tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmftm;
a'goBuD;awmfrlaomt&Sif tvf-*g'GdAf (الغاضب) [laom *kPfawmfrsKd;
rwyfoifhacs/ xdkodkYaom trnfemrrsKd;jzifh rac:oifhacs/ taMumif;
rlum; tv’m[ft&Sifjrwfudk,fawmfwdkifESifh xdkt&Sif\ wrefawmfrsm;u
xdkuJhodkYaom trnfemrawmfrsKd;udk &nfñTef;ac:a0: tokH;jyKcJhbl;onf
r&SdcJhaomaMumifh jzpfonf/ azmfjyygtrnfonf (pmayoabmt&)
udkufnDaomtrnfjzpfaumif;jzpfEdkifaomfvnf; udk;uG,f&mt&Sif\ emr
awmfudk vGJrSm;aomenf;jzifh azmfjyjcif;rjyK&ef xdef;odrf;&rnf jzpfonf/
tb,faMumifhqdkaomf uefYowfcsuf&Sdaom vlom;rS uefYowfrJh teEÅ
bkef;awmf&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm; ac:a0:owfrSwf&ef t&nftaoG;
r&Sd? rxdkufwefaomaMumifh jzpfayonf/
(3) aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof\ wwd, trsKd;
tpm;rSm udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[ft&Sifjrwf) tm; &nfñTef;wo&m
wGif xdkt&Sifjrwfu zefqif;xm;onfh tzefqif;cHrsm;\ t&nftaoG;
rsm;ESifh trnfrSnfhac: &nfñTef;worIudpö rjyKrd&ef jzpfygonf/ Oyrm
jyK&rnfqdkvQif or®musrf;ESifh aomif&ofusrf;wdkYwGif ]]tv’m[ft&Sif
jrwfonf yxr ]6} &ufwdwd pMu0VmBuD;udk zefqif;NyD;aemuf ]7}
&ufajrmufaomaeYwGif tdyfpuftem;,lawmfrlcJhonf}}36 [k azmfjyxm;
onf/ xdkYaMumifh *sL;ESifh c&pf,mefbmom0ifrsm;onf pae (0g) we*F
aEGaeYudk tm;vyf&uftjzpf owfrSwfí tem;,lMuonf/ taMumif;rl
um; xdkaeYwGif tvkyfvkyfygu tjypftukodkvfjzpfonf[k ,lqaom
aMumifh jzpfonf/ udk;uG,f&mt&Siftm; þodkY ajymqdk,lq owfrSwf
jcif;onf t&SifjrwfESifh tzefqif;cHrsm;udk pHcsdefn§djcif;jzpfonf/ vlom;
\ obm0rSm yifyifyef;yef; tvkyfvkyfNyD;aomtcgü acR;odyf tm;jznfh
&eftvdkYiSm tdyfpuftem;,l&ayonf/37 wzef or®musrf;ESifh aomif&of
usrf;rsm;wGif tv’m[ft&Sifjrwftm; vlom;ESifh ykHaqmifcdkif;EIdif;jyxm;
onf/ vlom;obm0 rdrdwdkY\ raumif;rIrsm;udk odjrifvmaomtcg
wGif aemifw&ouJhodkY udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[f)rSvnf; rdrd\
raumif;aom BuHpnfvkyfaqmifrI trSm;rsm;twGuf aemifw&onf[k
azmfjyxm;onf/38 þonf vkH;0 rSm;,Gif;aom t,ltq jzpfonf/
xdkYtjyif udk;uG,f&mt&Siftm; ]]oefY&Sif;aom 0dnmOfawmf}}[k trnfay;
ac:a0:jcif;onfvnf;aumif;? udk;uG,f&mt&SifwGif 0dnmOf&Sdonf[k ,kH
Munfjcif;onfvnf;aumif; aomif[D;'ftvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof
udk vkH;0 zsufpD;vdkufjcif; jzpfonf/ usrf;jrwfuk&ftmefü rnfonfh
ae&mwGifrQ tv’m[ft&SifjrwfrS rdrdudk,fudk rdrd ]]0dnmOf}} &Sdonf[k
vnf;aumif;? ]]oefY&Sif;aom0dnmOfawmf}}[lívnf;aumif; azmfjyxm;
36 ]]bk&m;ocifonf zefqif;aomtrIudk vwfpowfawmfrlcJhNyD;onfjzpfí zefqif;orQaom trIt&mwdkYonf NyD;pD;NyD;rS xdkowÅraeYü Nidrf0yfpGmaeawmf rl\/}} (urÇmOD;usrf;? 2; 2) xm0&bk&m;\ or®musrf;? ,k'oef bmomjyef/ 37 qefYusifbuftm;jzifh tv’m[ft&Sifjrwfonf usrf;jrwfuk&ftmefü &Sif; vif;jywfom;pGm rdefYawmfrlxm;onfrSm ]]xdkt&Siftm; tdyfpufjcif;onfvnf;aumif;? idkufjrnf;jcif;onfvnf;aumif; rzdpD;Edkifacs/}} 38 ]]xm0&bk&m;onf rdrdvlwdkYtm; tjypfay;rnfhtBuHudk aemifw&awmfrl\/}} (xGufajrmuf&musrf;? 32; 14) xm0&bk&m;\ or®musrf;? ,k'oef bmomjyef/
jcif; r&SdouJho dkY? tv’m[fhwrefawmf rk[r®'f\ ['D;qfMo0g'awmf
rsm;wGifvnf; xdkodkY &nfñTef;ajymqdkrI vkH;0 r&Sdyg/ pifppf tv’m[f
t&SifjrwfrS ]0dnmOf}onf t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;\ wpfpdwfwpfa'o
jzpfaMumif;om &nfñTef;xm;ygonf/39
tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;ESifhywfoufí uREkfyfwdkYtm;vkH;rS
oabmaygufí vdkufemoifhonfh t"duoabmw&m;rSm usrf;jrwf uk&f
tmef\ atmufygtm,ofawmfwGif azmfjyxm;onfh oabmw&m; jzpf
onf/
[ ]
]]xdkt&SifjrwfESifh wlaomt&m[líum; rnfonfh wpfpkHwpf&mrQ
yif r&SdNyD/ xdkt&Sifjrwfonfyif t<uif;rJhMum;awmfrlaomt&Sif?
jrifawmfrlaom t&Sifjzpfawmfrl\/}}40
jrifjcif;ESihfMum;jcif;onf vlom;\ t&nftaoG;jzpfaomfvnf; ¤if;
jrifjcif;ESifh Mum;jcif;udk udk;uG,f&mt&Sif\ *kPfawmftjzpf &nfñTef;
aomtcgwGif udk;uG,f&mt&Sif\ wkEIdif;rJh jynhfpkHrIoabmw&m;aMumifh
vlom;rsm;\ Mum;jcif;? jrifjcif;ESifh tvsOf;rwlEdkifyg/ vlom;\ tjrif
ESifhtMum;tm½kHwdkYwGif uefYowfcsufrsm;&SdaeaomaMumifh jrifEdkif? Mum;
EdkifzdkY&m vlom;twGuf em;rsm;? rsufaphrsm;vdktyfaomfvnf; udk;uG,f&m
t&Sif tv’m[ft&SifjrwftwGufum; em;? rsu faphpaom vlom;\
cE¨mudk,ftpdwftydkif;rsm; rvdktyfay/
39 tv’m[ft&SifjrwfrS &Sif;vif;jywfom;pGmjzi fh rdefYawmfrlxm;onfrSm ]]xdkolwdkY onf toifwrefawmf (rk[r®'f)tm; ½l[f0dnmOfESifh ywfoufí ar;jref;Mu avonf/ odkYjzpf&m tdk-eADwrefawmf xdkolwdkYtm; þokdY) ajymMum;ygav/ ½l[f0dnmOf[lonf igudk,fawmf\ &Aft&Sifjrwf\ trdefYawmfjzifh (wnf&Sdaejcif; jzpfayonf/ ñTef;-usrf;jrwfuk&ftmef? 17; 85 40 usrf;jrwfuk&ftmef? 42; 11/
tMuif vlom;rS ol\&Aft&Sifudk odem;vnfEkdifrIrSm tenf;i,frQ
om jzpfonf/ xdktenf;i,f[laom yrmPonfvnf; udk;uG,f&mt&Sif
rS ol\wrefawmfrsm;udk xkwfjyefydkYcsrIrSom jzpfonf/ xdkYaMumifh
vlom;onf xdkusOf;ajrmif;vSaom uefYowfrItwGif;ü r&Sdrae &Sdae
rnfom jzpfonf/ xdkYaMumifh vlom;onf ¤if;\todÓPfudk vGwf
vyfpGm appm;vdkufaomtcg udk;uG,f&mt&Sifudk ykHazmf&mwGif olonf
trSm;rsm;twGif;üom oufqif;&awmhonf/ vlom;taeESifh ¤if;\ zef
qif;&Sif(Creator)udk usOf;ajrmif;aom vlYtodÓPftwGif;rS tzefqif;
cHrsm; (Creature)ESifhom ykHazmfMunfhrdMuaomaMumifh jzpfonf/
ykHazmfjcif; (wpfpkHwpf&mudk ½kyfykHjzifh azmfjyjcif;) udk tvGefESpfouf
Muaom c&pf,mefomoem0ifrsm;onf vlom;ESifhtvGefqifwlaom
½kyfykHyef;csDrsm;? ½kyfyGm;rsm;? yef;yk½kyfvkH;½kyfxkrsm;udk jyKvkyfMuNyD; ¤if;wdkY
udk udk;uG,f&mt&Sif\ ykH&dyfrsm;[k ac:a0:aeMuonf/ þt,ltqrsm;
tm;vkH;u ¤if;wdkYtm; ]]a,½Ic&pfawmfonf bk&m;jzpfonf}}[laom ,kH
Munfcsufudk vrf;cif;ay;vdkufaom t"dutaMumif;t&if; jzpfonf/
xdkYaMumifh ¤if;wdkYtaeESifh udk;uG,f&mt&Sifudk vlom;uJhodkY cH,lonfh
todonmudk vufcHvdkufonfESifhwpfcgwnf; ]a,½Ic&pfawmf}tm; ]udk;
uG,f&mt&Sif}tjzpf vufcH,kHMunf&efrSm jyóem wpfpkHwpf&m r&Sdawmh
acs/ (bk&m;rS vlYZmwdcHonf[k ,lq,kHMunfjcif; taMumif;t&if;onf
bk&m;ocif (udk;uG,f&mt&Sif)tm; vlom;\toGifjzifh ykHazmfMunfhxm;
aomaMumifh jzpfonf/)
(4) aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof\ pwkw¦ trsKd;
tpm;rSmum; vlom;tm; udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPf
awmfrsm;tm; cGJa0ay;jcif;? trnfemray;jcif;? rSnfhac:jcif; rjyKtyf
aMumif; azmfjyonfh trsKd;tpm; jzpfonf/
Oyrmjy&aomf – or®musrf;ü &SifaygvkrS qmvif;rf\ bk&ifjzpfol
r,fvfcD Z,f'ufcf (Melchi -zedek) qdkonfh yk*¾dKvftm; aomif&ofusrf;
(Genesis 14: 18-20)rS ,lí wifjy&mwGif &SifaygvkrS a,½Ic&pfawmf
ESifh xdkr,fvfcDZ,f'ufcfwdkY ESpfOD;pvkH;tm; udk;uG,f&mt&Sif\
*kPfawmfwpfyg;jzpfonfh ]]tpr&Sd? tqkH;r&Sd}} [lonfh *kPfawmfudk ay;
í wifjyxm;onf/
]]qmvif;rf\ bk&ifjzpfol xm0&bk&m;\ w&m;awmfudk a[mMum;
awmfrlaom bkef;awmfBuD; (ykyf&[ef;)vnf;jzpfonfh r,fvfcDZ,f'ufcf
onf bk&ifrsm;\ om;owfyGJrS jyefvmaom tDA&m[ifrfESifh awGYqkH
aomtcg tDA&m[ifrfu r,fvfcDZ,f'ufcftm; aumif;csD;ay;NyD; ol\
ydkifqdkifrItm;vkH;\ q,fykHwpfykHudk cGJa0ay;cJhonf/ ol\trnfemrudk
teufjyef&vQif aumif;rI\bk&if? qmvif;rf\bk&ifjzpfouJhodkY Nidrf;
csrf;jcif;\ bk&ifvnf; jzpfonf/ olYwGif tazvnf; r&Sd? tarvnf;
r&Sd? rnfonfh om;tdrfwGifrS oaE¨rwnfcJh/ olonf arG;zGm;onfhaeY
r&SdouJhodkY ol\ b0oufwrf;onfvnf; tqkH;owfonf r[kwf/
olonf xm0&bk&m;\ om;awmfjzpfovdk xm0& w&m;a[mq&m
(&[ef;BuD;) tjzpf xm0& &Sdrnf/}}41
]]xdkenf;wl c&pfawmfonf ,Zfyka&m[dwfrif;t&mü rdrdudk,fudk rdrd
csD;ajr§mufonfr[kwf/ oifonf ighom;jzpf\/ ,aeYyif oifhudk NrdKU
jzpfoGm;apNyD[k rdefYawmfrlaomf olonf c&pfawmfudk csD;ajr§mufawmf
rl\/ xdkodkYESifhtnD usrf;pmwpfcsufvmonfum; oifonf r,fvfcD
Z,f'ufcfenf;wl xm0&,Zfya&m[dwfjzpfonf[kvmownf;/}}42
&SDtmrkpfvifrftkyfpk (,DrifEdkifiHrS Zdkif'DrZf[Af0ifrsm;rSvGJí) trsm;pk
onf ¤if;wdkY\ tDrmrfacgif;aqmifBuD; (12) yg;rSm trSm;uif;aom
41 Hebrews, 7: 1-3, Holy Bible, Revised Standard Version. 42 Hebrews, 5: 5-6, Holy Bible, Revised Standard Version.
rtfql;rfrsm;jzpfonf[k ,kHMunfvufcHMuonf/43 xdkYjyif xdktDrmrfBuD;
rsm;taeESifh twdwf? tem*wfESifh rjrif&aom (*dkufbf) tuG,fü
&Sdonfht&mrsm;udk odjrifEdkifpGrf;&SdNyD;? ¤if;wdkYtaeESifh vlyk*¾KdvfwpfOD;wpf
a,muf\ uHMur®m(Destiny)udk ajymif;vJEdkifpGrf;&Sdonf/44 ¤if;wdkY\ pGrf;
tm;onf jrLrIefcefYrQ&Sdonfh tzefqif;cHt&mrsm;udkyif vTrf;rdk; cs,f
vS,fEdkifaom pGrf;tm;&Sdonf[k ,kHMunfMuonf/45 xdk&SDtmrkpfvifrf
tkyfpktaeESifh ¤if;wdkY\ tDrmrfBuD;rsm;tay: tvGeftrif; MunfndK av;
pm;rIESifh tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;wGifom &SdEdkifaom *kPfawmfrsm;
43 rk[r®'f&doGm tvf-rkZzfz&f a&;om;jyKpkonfh ]]&SDtmtpövmrf\ ,kHMunfcsuf}} [l onfhpmtkyfwGif ¤if;u ]]uREkfyfwdkYtaeESifh tDrmrfBuD;rsm;onf eAD&plvfwrefawmf rsm;uJhodkY ¤if;wdkYarG;onfrSpí uG,fvGefaoqkH;onfhwdkifatmif &nf½G,fcsufjzifh jzpf ap? r&nf½G,fbJjzpfap? twGif;üjzpfap? tay:,Htm;jzifhjzpfap rSm;,Gif; cRwfacsmfrI [lorQrS uif;pifonfh rtfql;rfrsm;(tjypfuif;pifolrsm;) jzpfonf[k tDrmef,kHMunf Muacsonf/ taMumif;rlum; tDrmrfBuD;rsm;onf tpövmrfomoemudk xdef;odrf; apmifha&Smufolrsm;jzpfMuNyD; tpövmrfomoemonf ¤if;wdkY\ xdef;odrf; apmifha&Smuf rIatmufü &Sdayonf/}} See- “Faith of Shi’a Islam”, Muhammad Rida Al-Muzaffar,
USA, Muhammadi Trust of Great Britain and Northern Ireland, 2nd Edition, 1983, p.
32, See also: Islam, Syed Said Akhtar Rizvi, Tehran: A Group of Muslim Brothers,
1973, p. 35. 44 tvf-rkZzfz&fu qufvufazmfjycJhonfrSm ]]uREkfyfwdkYrS axmufcHonfrSm tDrmrf BuD;rsm;\ pGrf;tifonf Asm'dwf&&Sdjcif;jzifh taumif;qkH;aom tqifhtwef;odkY a&muf&SdcJhavonf/ xdkYaMumifh uREkfyfwdkYtaeESifh tDrmrfBuD;rsm;\ pGrf;tifonf aumif;uifrScsay;onfhpGrf;tif jzpfonf[k ajymEdkifonf/ þodkYjzifh tDrmrfBuD;rsm; onf rnfonfhae&m? rnfonfhtcsdefwGif&Sdonfh rnfonfh taMumif;t&m owif; tcsuftvufrsm;udkrqdk em;vnf od&SdEdkifayonf/ ,if;odkY em;vnfjcif;rSm tDrmrf onf q&mocifwpfOD;\ vrf;ñTefrI (0g) ,kwÅdaA'enf;usus awG;awm qifjcif jcif;rsm; ryg0ifbJ aumif;uifrS csay;onfh pGrf;tifaMumifhom em;vnfjcif; jzpfayonf/ ½I-“Faith of Shi’a Islam”, Muhammad Rida Al-Muzaffar, USA,
Muhammadi Trust of Great Britain and Northern Ireland, 2nd Edition, 1983, p. 32. 45 tvf-ckrdeDu azmfjycJhonfrSm ]]{ueftrSef tDrmrfBuD;rsm;onf *kPfodu©m tvGef jrifhrm;aom? jrifhjrwfaom tqifhtwef;wGif &Sdonf/ tzefqif;cHrsm;\ cvDz[f udk,fpm;vS,f jzpfonf/ xdkYjyif zefqif;cH tm;vkH;wdkYtay:0,f Edkifeif;vTrf;rdk; awmfrlaom? tcsKyftjcmtmPm ydkifqdkifawmfrlaomyk*¾Kdvfrsm;vnf; jzpfawmfrlay onf/}} ½I- Ayatullah Musavi Al-Khomeini, “Al-Hukoomah Al-Islamiyah”, Beirut:
At-Talee’ah Press, Arabic Edtion., 1979, p. 52
udk xdktDrmrfBuD;rsm;wGif&Sdonf[k omomxdk;xdk; ,kHMunfrIuyif ¤if;wdkY
tm; tv’m[ft&SifjrwfESifh wkbuf,SOfNydKif udk;uG,f&mbk&m;rsm;tjzpf
,kHMunfrdovdk jzpfoGm;aponf/
(5) zefqif;cHvlom;rsm;tm; udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[f)\
trnfemrawmfrsm;ESifh rrSnfhac:oifhjcif;
tcsKdUaomxl;jcm;onfh trnfemrrsm;tm; ¤if;wdkY\ rwdusaomykHpH
jzifh (Oyrm - &tl;zf (0g) &[D;rf)ponfjzifh tv’m[fhwrefawmftwGuf
omru vlom;rsm;twGufvnf; okH;pGJcGifh&Sdaomfvnf; ¤if;trnfemrrsm;
a&SUwGif tAf'k&f (aus;uRef (0g)tapcH) [laompum;vkH;udk xnfhí
trnfrSnfhac:oifhayonf/ (Oyrm – tAf'k&f &tl;zf? tAf'k&f &[D;rf)
ponfwdkYjzifhom ac:a0:oifhayonf/)
[
]
]]{uefrvJG toifwkdYteufrSyif &plvfwrefawmfwpfyg;onf
toifwkdYxH a&muf&SdvmcJhacsNyD/ toifwkdY awGUBuHK&aom 'ku©
onf xkd&plvfwrefawmf\tay:ü tvGef 0efav;vSonf/
(¤if;jyif xkd&plvfwrefawmfonf) toifwkdYESifhywfoufí
aumif;&maumif;aMumif;rsm;ukdom tmomqE´ jyif;jypGm wyf
rufol jzpf\/ (xkdrSwpfyg;) ]rktfrifef} ouf0if,HkMunfol
wkdYESifh ywfoufí tvGefw&m El;nHhodrfarGUol? tvGefw&m
oem;MuifemolwpfOD;(vnf;) jzpfacsownf;/}}46
46 usrf;jrwfuk&ftmef? 9; 128/
t&f-&tl;zf (tvGefw&m El;nhHodrfharGYaomol)ESifh t&f-&[D;rf
(tvGefw&m oem;Muifemaomol)[laom trnfemrrsm;rSm udk;uG,f&m
t&Sif\ tjrifhqkH;aom oem;MuifemrI'D*&Dudk azmfjyaom pum;vkH;rsm;
jzpfaejcif;aMumifh udk;uG,f&mt&SiftwGufom xdkufwefonf/ vlom;
ESifh rxdkufwefyg/ xdkudk;uG,f&mt&Sif\ *kPfawmfudk vlom;twGuf
tokH;jyKvkdaomtcgwGif tAf'k&f&tl;zf (0g) tAf'k&f&[D;rf[líom rSnfh
ac:oifhonf/ tvm;wl tAf'k&f&plvf (wrefawmfjrwf\uRef)? tAf'Gef
eAD (eADwrefawmf\uRef)ESifh tAf'kvf [lpdkif;ef ([lpdkifef\ uRef)
[laom trnfemrrsm;udkvnf; rrSnfhac:oifhyg/ aus;uReftapcH[l
aompum;vkH;rSm tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfrsm;ESifhomwGJí rSnfh
ac:oifhygonf/ azmfjyyg taMumif;t&if;rsm;aMumifh rkpfvifrfrsm;tm;
tAf'D (ig\aus;uRef)? trfrmoD (ig\uRefr)[laom pum;tokH;tEIef;
rsm;udk ¤if;wdkY\txufBuD;uJolESifh qufqHaomtcgwGifawmifrS rokH;
pGJap&[k wm;jrpfxm;ygonf/47
aomif[D;'f tvf-tdAm'[f (c0yfudk;uG,fjcif;cHxdkufrIwGif
wpfyg;wnf;jzpfjcif;udk xdef;odrf;jcif;)
aomif[D;'ftrsKd;tpm; (3) rsKd;teuf yxrtrsKd;tpm;ESifh 'kwd,
trsKd;tpm;ESpfckudk us,fus,fjyefYjyefY vdkufemusifhokH;NyD; wwd,trsKd;
tpm;jzpfonfh aomif[D;'f tvf-tdAm'[f (c0yfudk;uG,fjcif;cHxdkufrI
wGif wpfyg;wnf;jzpfjcif;udk xdef;odrf;jcif;)udk wdwdusus vdkufem
usifhokH;jcif; r&Sdygu tpövmrf\aomif[D;'fopömw&m;udk vkH;0 NyD;jynfh
pkHatmif taumiftxnfazmf&m ra&mufacs/ xdkYaMumifh aomif[D;'f
t&f-&AlAD,[fESifh aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmofqdkonfh
aomif[D;'fESpfrsKd;ESpfpm;udk aomif[D;'f tvf-tdAm'[fESifh wGJzuf
47 tDrmrf tAl'g0l;'f ? pkeef tAl'g0l;'fusrf;? t[fr'f[mpef? t*Fvdyfbmomjyef? vm[dk&fNrdKU? ½Idifcfrk[r®'ft&Sf&zfykHESdyfwdkuf? 1984? yxrtBudrf? twGJ-3? pm-1385-6? ['D;qftrSwf-4957/
taumif txnfazmf&efrSm tpövmrfhaomif[D;'f opömw&m;twGuf
rjzpf rae vdktyfcsuf jzpfonf/
azmfjyygtcsufudk tv’m[ft&Sifjrwf udk,fawmfwdkifrS usrf;jrwf
uk&ftmefwGif taxmuftxm; cdkifvkHpGmESifh wrefawmfjrwfrk[r®'f
vufxuf rk&Sf&D;ufrsm; (qif;wk½kyfyGm;rsm;udk udk;uG,fcJholrsm;)tm;
twdtvif; zGifh[ ajymMum;xm;aomtcsuf jzpfonf/ xdkrk&Sf&D;ufrsm;
onf aomif[D;'f\ yxrtrsKd;tpm;ESpfckudk vufcH,kHMunfMuaomf
vnf; aomif[D;'f tvf-tdAm'[fudk vdkufemusifhokH;cJhjcif; r&SdMu/
xdkYaMumifh usrf;jrwfuk&ftmefwGif wrefawmfjrwfrS tm&AfvlrsKd;
umzd&f rk&Sf&D;ufrsm;udk ajymMum;cJhonfrSm
[
]
]](tdk-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wdkYtm;) þodkY ajymqdk
ar;jref;Muygav? ]]tcsif;wdkY toifwdkYtm; tmumordk;aumif;
uifrS vnf;aumif;? yx0DajrBuD;rS vnf;aumif;? rnfol rnf0g
pm;eyf&du©m axmufyHhavoenf;/ odkYwnf;r[kwf rnfolonf
em;rsm;ESifh rsufpdrsm;udk pdk;ydkifygoenf;/ xdkenf;wlpGm rnfol
onf ouf&Sdudk oufrJhrS xGufapí oufrJhudk ouf&SdrS xGufap
oenf;/ xdkrSwpfyg; rnfolonf trIudpöt00udk pDrHcefYcGJ
avoenf;}} [k ar;jref;ygav/ xdktcg ¤if;wdkYu ]]tv’m[f
t&Sifjrwf}} [líyif rkcs ajymqdkajzMum;Muayrnf/}}48
[ ]
48 usrf;jrwfuk&ftmef? 10; 31/
]]pifppfaomfum; (tkd-eADwrefawmf) tu,fíom toifonf
¤if;wdkYtm; toifwkdYukd rnfol zefqif;cJhoenf;[k pkHprf;
ar;jref;cJhygvQif ¤if;wdkYu tv’m[ft&Sifjrwfyif (zefqif;awmfrl
cJhonf)[k {uefrvGJ ajymqdk (ajzMum;) Muayrnf/}}49
[
]
]]xkdrSwyg; tu,fí toifonf ¤if;wkdYtm; ]]rnfolonf
rkd;aumif;uifrSrkd;a&ukd &GmoGef;ap oenf;? wzef aoNyD;aom
(0g) ajcmufaoGU vsuf&SdNyD;aemuf yx0Dajrukd xkdrkd;ajrjzifh
rnfol &SifapchJoenf;? (0g) pdrf;vef;pkdajyapcJhoenf;?}} [k
ar;jref;cJhygvQifvnf; ¤if;wkdYonf ]]tv’m[ft&Sifjrwf}} [lí
yif {uefrvJG ajymqkdMuayrnf/}}50
ruú[fNrdKUom; tm&Afrk&Sf&D;ufrsm;tm;vkH;onf teEÅbkef;awmf&Sif
tv’m[ft&Sifjrwftm; ¤if;wdkY\ &Afzefqif;jyKpk auR;arG;xdef;odrf;
apmifha&Smufawmfrlaomt&Sifjzpfonf[k vufcHMu? odMuaomfvnf; þ
todonf ¤if;wdkYtm; rkpfvifrf (tv’m[ft&Sifjrwftm; ouf0if ,kH
Munfol? trdefYemcHaom Nidrf;csrf;a&;&olrsm;) rjzpfapcJhyg/ usrf;jrwf
uk&ftmefwGif tv’m[ft&SifjrwfrS
[ ]
49 usrf;jrwfuk&ftmef? 43; 87/ 50 usrf;jrwfuk&ftmef? 29; 63/
]]pifppfaomfum; ¤if;wdkYteuf rsm;pGmaomolwdkYonf tv’m[f
t&Sifjrwftm; wpfpHkwpf&mudk xkdt&SifjrwfESifh wGJzuf EIdif;,SOf
udk;uG,fjcif;rjyKbJ ouf0if,HkMunfMuonfr[kwfaywum;/}}51
ynm&SdokcrdefBuD; rk*sm[d'f ocif52onf þtm,ofawmfESifh
ywfoufí atmufygtwdkif; zGifhqdk&Sif;vif;cJhonf/
tm&Afumzd&frsm;\ tv’m[ft&Sifjrwftay: olwdkY\ ouf0if
,kHMunfcsufrsm;ESifh ywfoufNyD; olwdkY\ azmfjycsufrsm;udk axmuf½Ií
atmufygtwdkif;od&Sd&ygonf/ olwdkYu ]]tv’m[ft&Sifjrwfonf uREkfyf
wdkYtm; zefqif;awmfrlcJhonf/ uREkfyfwdkYtm; ½dkZD&du©m csD;jr§ifhawmfrlonf/
uREkfyfwdkYtm; &Sifap? aoapEdkifonf/ odkYaomf tv’m[ft&Sifjrwfonf
uREkfyfwdkYtm; t&SifjrwfESifh tjcm;t&mrsm;udk wkzufEIdif;,SOf udk;uG,f
jcif;(&S&D;uf)rS wm;jrpfawmfrrlcJhay}}[k ,kHMunfcJhMuonf/}}53 azmfjycJh
aom tm,ofawmfrsm;rS od&Sd&onfrSm umzd&fr,kHMunfolrsm;onf
tv’m[ft&Sifjrwf\ t<uif;rJhtcsKyftmPmawmf? t<uif;rJh ydkifpdk;Edkif
rIESifh t<uif;rJhbkef;wefcdk;udk,kHMunfcJhjcif;taMumif;udk &Sif;vif;pGm od&Sd
&ayonf/ trSefpifppf xdkolwdkYonf [*sfjyKjcif;? qGm'um tvSL'ge
jyKjcif;? uk&fAmeDom;aumifrsm;udk pGefYvTwfvSL'gef;jcif;? tv’m[ft&Sif
jrwftm; wdkifwnfí usdefqdkjcif;ponfwdkYuJhodkYaom tdAm'ofrsm;udk
,kHMunfpGmjzifh pGefYvTwfvSL'gef;okH;pGJcJhMuavonf/ xdkYjyif xdkumzd&f
r,kHMunfolrsm;onf vdktyfcsuf&Sdaomtcgüvnf;aumif;? &moDOwk 51 usrf;jrwfuk&ftmef? 12; 106/ 52 ynm&SdokcrdefBuD; rk*sm[d'f Aifef *sKdAdkif&f tvf-ruúD (642-722)ocifonf
qG[mADBuD; tAÁ'kv’m[fAifeftAÁm;pfocif\ xif&Sm;ausmfMum;aom wynfhBuD; jzpfayonf/ ocif\ usrf;jrwfuk&ftmef\ ozfpD;&f (tvif;jyusrf;) qdkif&m qifhjyefcsufrsm;udk tAÁ'k&f-&[frmeftoGf-oG[D&f ocifrS jyKpkcJhNyD; ]]rk*sm[d'f ozfpD;&f}}qdkonfh emrnfjzifh twGJESpfwGJcGJvQuf xkwfa0cJhonf/ tpövmrmA'fNrdKU awmf? r*sfrtf tvf-Ak[l;qf/ 53 tdAfaeY*s&D;&f toGf-oGAf&D ocifu pkaqmif;cJhwifjyonf/
qdk;½Gm;jcif;ESifh taotvJ aMumufrufzG,f&mab;'ku©rsm;usa&mufaom
tcgüvnf;aumif; tv’m[ft&Sifjrwftm; wrf;wrI? qkawmif;yw¦em
jyKrIrsm;udk jyKcJhMuavonf/ wpfcgwpf&HwGif ¤if;wdkYonf tdAf&m[ifrf
ocif\omoemudk vdkufemusifhokH;olrsm;jzpfol[kyif a<u;aMumf
cJhMuacsonf/ xdkuJhodkY a<u;aMumfrIaMumifhyif tv’m[ft&Sifjrwfonf
atmufygtm,ofawmfudk xkwfjyef ydkYcsay;awmfrlcJhavonf/
[
]
]]wrefawmf tdAf&m[ifrfonf ,[l'Dvnf; r[kwfcJhay? c&pf
,mefvnf; r[kwfcJhay? trSefpifppftm;jzifh ]][eDzf}} ajzmifhrwf
rSefuefaom? ]]rkpfvifrf}} trdefYawmfemcHaom yk*¾dKvfjrwf wpfyg;
omvQif jzpfcJhayonf/xkdwrefawmf (tdAf&m[ifrf)onf ]]rk&Sf
&duf}} bk&m;trsm; ukd;uG,faomolrsm;wGif tygt0ifvnf;
r[kwfcJhay/}}54
tcsKdUaom ruú[fNrdKUom;rsm;onf aoNyD;wzef jyefvnf&Sifjyef x
ajrmufjcif;ESifh ud,mrof (urÇmhw&m;pD&ifrnfhaeY)ESifh BudKwifwdkif;wm
owfrSwfxm;aom uHMur®m(ouú'D;&f) wdkYudk ,kHMunfouf0ifMuonf/
¤if;wdkY\ ,kHMunfcsufrsm;ESifhywfoufí ppfrSefaom taxmuftxm;
rsm;udk tpövmrfray:xGef;rDumvrsm;wGif &SdcJhonfh uAsmvuFmrsm;wGif
awGY&SdEdkifonf/ Oyrm - uAsmq&mZl[dkif;&frS jypf'PfpD&ifcH&rnfh t
aMumif;udk atmufygtwdkif; azmfjyxm;onf/
]]tjypf'Pfonf a½TUqdkif;xm;jcif; cH&rnf/ ¤if;tjypf'Pfonf
pmtkyfwpftkyfü a&;rSwfxm;NyD; ud,mrof urÇmysufokOf;aemufqkH;aeY
54 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 67/
wdkifatmif xdef;odrf;xm;rnf jzpfonf/ (0g) ¤if;rw&m;rI\ jypf'Pfudk
vQifjrefpGmjzifh tjypfay;jcif;cHaumif; cH&rnf/}}
tefom&m[frS &nfñTef;azmfjycJhonfrSm
]]tdk-tDADvf? oifonf aojcif;w&m;rS rnfonfhae&modkY ajy;vTm;
ykef;a&Smifrnfenf;/ aumif;uifbkHrS uREfkyf\t&Sifocifonf ¤if;\
uHMur®mtqkH;owfudk BudKwif qkH;jzwf owfrSwfNyD;jzpfonf/}}55
ruú[fNrdKUom;rsm;onf tv’m[ft&SifjrwfESifh ywfoufí t&Sifjrwf
onf ¤if;wdkY\ &Aftjzpf vufcHod&Sdem;vnfMuNyD;? aomif[D;'fopöm
w&m;udk od&Sd0efcHMuaomfvnf; tv’m[ft&SifjrwfrS ¤if;wdkYtm; umzd&f
r,kHMunfolrsm;? trSefw&m;udk jiif;y,faomolrsm;[lí vnf;aumif;?
rk&Sf&D;uf bk&m;trsm;tm; udk;uG,f,kHMunfolrsm;[lívnf;aumif; owf
rSwfcJhonf/ þonfrSm ¤if;wdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm; ,kHMunf
c0yfudk;uG,fonfhtjyif tjcm;t&mrsm;udkvnf; wGJzuf udk;uG,f&mrsm;
tjzpf owfrSwfudk;uG,f ,kHMunfcJhjcif;aMumifh jzpfayonf/
xdkYaMumifh aomif[D;'fopömw&m;wpfckvkH;\ ta&;tBuD;qkH;u@rSm
aomif[D;'f tvf-tdAm'[f (c0yfudk;uG,frIcHxdkufjcif;wGif wpfyg;wnf;
om jzpfawmfrljcif;udk xdef;odrf;jcif;) jzpfonf/ tm;vkH;aom c0yf
udk;uG,fjcif;onf tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;twGufom jzpf&
rnf/ tb,fhaMumifhqdkaomf xdkt&Sifwpfyg;wnf;uom c0yfudk;uG,f
jcif;udk cHxdkufawmfrlaomaMumifh jzpfonf/ xdkt&Sifwpfyg;wnf;onf
omvQif udk;uG,fqnf;uyfolrsm;\ vdk&mqE´rsm;tm; tmrcHcsufay;Edkif
aomaMumifhyif jzpfonf/ xdkYtjyif udk;uG,f&mt&Sif tv’m[fESifh
55 odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? tv’mr[f pkvdkifrmef tdAfaeY tAÁ'kvf 0[f[Af ? AD½l'fNrdKU? tvf-rufoAf tvf-tpövmrDykHESdyfwdkuf? 'kwd,tBudrf? 1970? pm-34/
vlom;\tMum;wGif Mum;vl (0g) yGJpm;rvdktyfyg/ tv’m[ft&SifjrwfrS
vlom;tm; rdrdxHodkY wdkuf½kduf c0yfudk;uG,f? qkawmif;yw¦emjyK&ef
txl; tav;ay; ñTefMum;xm;onf/ xdkYtjyif vlom;tm; rdrdwpfyg;
wnf;udk c0yfudk;uG,fqnf;uyfapjcif;rSm rdrdrS vlom;udk zefqif;&jcif;
\ t"dutaMumif;t&if;ESifh eAD&plvfwrefawmfrsm;tm;vkH;udk apvTwf
&jcif;\ t"dutESpfom&vnf; jzpfonf/ tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmf
rlxm;onfrSm –
[ ]
pifppfaomfum; igt&Sifjrwfonf *sifefowå0gwdkYtm; vnf;
aumif;? rEkóvlom;wdkYtm; vnf;aumif;? igt&Sifjrwftm;
qnf;uyf udk;uG,fMu&efomvQif zefqif;awmfrlcJh\/56
[ ]
]]pifppfaomfum; {uefrvGJ igt&Sifjrwfonf vlrsKd;wkdif;wGif
&plvfwrefawmfwpfyg;udk apvTwfawmfrlNyD; toifwdkYonf
tjcm;udk;uG,f&mrsm;udk pGefYvTwfy,f&Sm;í (wpfqlwnf;aom
tv’m[ft&Sifjrwftm;omvQif c0yfudk;uG,fMuavukef[k(a[m
Mum; apawmfrlcJhavonf/)}}57
tv’m[ft&SifjrwfrS vlom;tygt0if pMu0Vmtm; zefqif;&jcif;\
&nf½G,fcsufudk NyD;jynfhpkHatmif em;vnfEdkifpGrf;onf vlom;\ twGif;
tm½kHcHt*Fgrsm;ESihf pGrf;&nfrsm;\ tvGefwGif &Sdonf/ vlom;onf
uefYowfcsuf&Sdaom zefqif;cHjzpfí uefYowfcsufrJhaom tv’m[ft&Sif
56 usrf;jrwfuk&ftmef? 51; 56/ 57 usrf;jrwfuk&ftmef? 16; 36/
jrwf\ vkyfaqmifrItpkpkudk em;vnfEdkifatmif aMumif;usKd;qifjcifEdkif
aom? em;vnfEdkifaom pGrf;tm; r&SdEdkifyg/ xdkYaMumifh udk;uG,f&mt&Sif
(tv’m[f)rS vlom;\ obm0wGif wpfpdwfwpfa'otm;jzifh udk;uG,f
&mt&Sifudk rDScdktm;udk;jcif;? ,kHMunfjcif;ESifh t&SifhxH udk;uG,f? c0yf
qnf;uyfjcif;\ oabmobm0udk xnfhoGif;xm;awmfrlonf/ xdkYtjyif
vlom;rsm;tm; t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;&nf½G,fcsufudk em;vnfEdkifap
&ef owday;? vrf;ñTefoifMum;ay;rnfh eADwrefawmfrsm; apvTwfawmf
rlcJhjcif;ESifh vrf;ñTef usrf;*efrsm; xkwfjyefydkYcsay;awmfrlcJhjcif; jzpfonf/
xdkYaMumifh udk;uG,f&mt&Sif\ apvTwfjcif;cH&aom eAD&plvfwrefawmf
tm;vkH;wdkY\ t"duvrf;ñTefrSm aomif[D;'f tvf-tdAm'[fac:
tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;tm; c0yfudk;uG,f emcHwnfaqmuf&ef
jzpfonf/ tusKd;quftm;jzifh &S&D;ufac: wky EIdif;,SOfudk;uG,fjcif;onf
tqdk;0g;qkH;? tBuD;av;qkH;tjypfjzpfNyD; ¤if;wdkYxJrS tqdk;wumh tqdk;
qkH;rSm tv’m[ft&Sifjrwftjyif tjcm;aombk&m;rsm;udk udk;uG,fjcif;ESifh
wzef tv’m[ft&SifjrwfESifh tjcm;bk&m;rsm;udk wkyEIdif;,SOf udk;uG,f
jcif;wdkY jzpfonf/
rkpfvifrfwdkif;aeYpOf 0wfjyK&aom? ig;BudrfqGvm;oftwGif; wpfaeY
vQif 17 Budrf rjzpfrae ½Gwfzwfo&ZÑm,f&onfh pl&[ftvf-zmod[[f
ac: usrf;jrwfuk&ftmef\ tzGifhu@wGif ]]t&Sifjrwfwpfyg;wnf;udkom
vQif uREkfyfwdkY c0yfudk;uG,fqnf;uyfyg\/ t&Sifjrwfwpfyg;wnf;
xHawmfrSomvQif ulnDapmifrrIudk arQmfudk;yg\/ t&Sifjrwfwpfyg;wnf;
xHawmfrSomvQif tultnDawmif;cHyg\/}} [laom tm,ofawmfrS
&Sif;vif;pGm ñTefjyxm;onfhtcsufrSm tm;vkH;aom c0yfudk;uG,f qnf;
uyfjcif;wdkYonf wkHYjyeftajzay;Edkifaom tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;
wnf;twGufom jzpf&rnf[laomtcsuf jzpfonf/ wrefawmfjrwf
rk[r®'frS tdAm'[f ac: c0yfudk;uG,fjcif;ü tv’m[ft&Sifjrwf wpf
yg;wnf;wpfqlwnf;omvQif cH,lxdkufawmfrlaMumif;pyfvsOf;í atmuf
ygtwdkif; twnfjyK rdefYrSmcJhonf/
]]toifonf 'dktmqkawmif;yw¦emjyK&mwGif tv’m[ft&Sifjrwf
xHawmfyg;üom qkawmif;ygav/ xdkYjyif tu,fí toifonf
tultnDvdktyfí ulnDapmifrrIudk &SmazG&mwGifvnf; tv’m[f
t&SifjrwfxHawmfyg;üomvQif ulnDapmifrrIudk &SmazGygav/}}58
xdkYtjyif t&SifjrwfESifh vlom;Mum;wGif Mum;cH yGJpm;rvdktyfaMumif;
t&Sifonf vlom;ESifh teD;qkH;ae&mwGif &SdaeaMumif;udkvnf; usrf;jrwf
uk&ftmef\ rsm;pGmaomtm,ofawmfrsm;wGif vrf;ñTefxm;NyD;jzpfonf/
t&Sifjrwf\ vlom;ESifheD;uyfrIudk atmufygtwdkif; usrf;jrwfuk&ftmef
wGif azmfjyxm;onf/
[
]
]]xdkYjyifw0 «tdk-eADwrefawmfrk[r®'f» igt&Sifjrwf\uRef
rsm;onf igt&SifjrwfESifh ywfoufí toifhxH ar;jref;Muaom
tcg0,f (toifonf þuJYodkY ajzMum;ygav) rkcs{uef
igt&Sifjrwfonf (,if;olwdkYESifh) eD;uyfpGmyif &Sdawmfrl\/
igt&Sifonf qkawmif;yw¬emjyKol\ qkawmif;yw¬emjyKcsufudk
oabmwl vufcHawmfrl\/ odkYjzpfav&m ,if;olwdkYonf
igt&Sifjrwf\ trdefYawmfrsm;udk vufcHem,lí igt&Sifjrwf
58 qG[mADBuD;tdAfEktAÁm;pfocifu qifhjyefcJhNyD; tDrmrfod&frdZD ocifu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- tdZfZk'f'D;eftDAf&m[ifrfESifh 'efeD;pf *Refpef a'AD;pf? tef-e00D \ ['D;qfawmf (40)? t*Fvdyfbmomjyef? 'rwfpuwfNrdKUawmf? qD;&D;,m; EdkifiH? usrf;jrefuk&ftmefxkwfa0a&;ykHESdyfwdkuf? 1976? pm-68? ['D;qftrSwf-19/
udkom ,HkMunfjrwfEdk;Mu&rnf/ odkYrSomvQif ,if;olwdkYonf
ajzmifhrwf rSefuefaom w&m;vrf;udk &&SdMuolrsm; jzpfwef
&m\/}}59
[
]
]]xdkrSwyg; {uefrvJG igt&Sifjrwfonf rEkóvlom;tm; zef
qif;awmfrlcJh\/ xdkYjyif igt&Sifjrwfonf ¤if;ü ¤if;\ pdwfu
rodrom ay:aygufapaomt&mudkvnf; odawmfrl\/ pifppf
aomfum; igt&Sifjrwfonf ¤if;\vnfacsmif; aoG;aMumxuf
yif ¤if;ESifh ydkrdkeD;uyfpGm &Sdaeawmfrl\/}}60
tjyeftvSefoabmt& aomif[D;'f tvf-tdAm'[f ac: c0yf
udk;uG,fjcif; cHxdkufrIwGif wpfyg;wnf;jzpfjcif;udk twnfjyK&eftwGuf
tm;vkH;aom Mum;cHrsm;? yGJpm;rsm;udk jiif;y,f&ef vdktyfonf/ qdkvdk
onfrSm tv’m[fESifh vlom;Mum;wGJzufEIdif;,SOf tultnD awmif;cH&
aom Mum;cHrsm;tm;vkH;udk vkH;0 jiif;y,f&efvdktyfonf/ tu,fí
tMuifol wpfOD;wpfa,mufonf uG,fvGefaoqkH;oGm;aom yk*¾dKvf
wpfOD;tm; ¤if;wdkY\ b0&SifoefaexdkifrItwGuf tultnDay;yg&ef qk
awmif;qk,l? udk;uG,fqnf;uyf? ylaZmfyojcif;onf tv’m[ft&Sif
jrwfESifh xdkuG,fvGefoludk EIdif;,SOfudk;uG,fjcif;rnf\/ tb,fhaMumifh
qdkaomf tdAm'[fac: c0yfudk;uG,frIudk zefqif;&Sif tv’m[fESifh
¤if;\ tzefqif;cHrsm;tMum;wGif &S,f,mcGJa0ay;jcif;aMumifh jzpfonf/
wrefawmfjrwfrS tjywfom;qkH;a0g[m&ESifh rdefYawmfrlcJhonfrSm
59 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 186/ 60 usrf;jrwfuk&ftmef? 50; 16/
]]'ktm (qkawmif;yw¦emjyKjcif;) onf tdAm'[f (c0yfudk;uG,f
jcif;) rnf\/}}61
xdkYjyif tvGef jrifhjrwfpifMu,foefY&Sif;awmfrlaom tv’m[ft&Sif
jrwf rdefYawmfrlonfrSm
[ ]
]]odkYygvsuf toifwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftjyif tMuif
t&mudk c0yfudk;uG,fMuavoavm/ xdkt&monf toifwdkYtm;
vHk;0 tusdK;jzpfxGef;apEdkifonfvnf; r[kwfay/ toifwdkYtm;
tusKd;,kwfapEdkifonfvnf; r[kwfay/}}62
[ ]
]]{uefpifppf toifwdkYonf tv’m[ft&SifjrwfrSty [pfac:
(udk;uG,fqnf;uyf) Muukefaomt&mwdkYrSmvnf; toifwdkYuJh
odkYyif uRefrsm; (tzefqif;cHrsm;)omvQif jzpfMuukef\/}}63
tu,fí tMuifolwpfOD;wpfa,mufonf wrefawmfjrwf (0g)
tjcm; eAD&plvfwrefawmfwpfyg;yg;udkvnf;aumif;? *sifefrsm; udkaomf
vnf;aumif;? 0vDatmifvD,m olawmfpifBuD;rsm;udkaomfvnf; aumif;
[pfac:woí tultnDawmif;cHjcif; (0g) ¤if;wdkYtm; tv’m[f
t&Sifjrwf\xHawmfyg;wGif [pfac:woolrsm;u rdrdwdkY\ vdktifqE
61 tDrmrf tAl'g0l;'f ? pkeef tAl'g0l;'fusrf;? t[fr'f[mpef? t*Fvdyfbmomjyef? vm[dk&f NrdKU? ½Idifcfrk[r®'ft&Sf&zfykHESdyfwdkuf? 1984? yxrtBudrf? twGJ-1? pm-387? ['D;qftrSwf-1474/ 62 usrf;jrwfuk&ftmef? 21; 66/ 63 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 194/
rsm; jynfh0ap&ef tultnDawmif;cHay;yg&ef awmif;yef toem;cHjcif;
tm;vkH;wdkYonf &S&D;uf (wkyEIdif;,SOfudk;uG,fjcif;) jzpfonf/ a*guf
qkvfttfZGmrf ( ) [lonfh todonmrSm owduif;rJh vspfvsL½I
Muaom? vrf;vGJaeMuaomvlwpfpkrS ½IdifcftAÁ'kvfum'&f tvf-*sDvmeD
64qdkonfh yk*¾dKvfBuD;tm; *kPfjyKac:a0:onfh todonm jzpfonf/
þtodonmonf aomif[D;'f tvf-tdAm'[f trsKd;tpm;wGif yg0if
onfh tESpfom&oabmt& &SD;&fufjzpfonfudk awGYEdkifonf/ tb,f
aMumifhqdkaomf *sDvmeDocifBuD;tm; rSnfhac:aom txufyg trnfemr
jzpfonfh a*gufqkvfttfZGmrf*kPfyk'f\ pmayqdkif&mteuf t"dyÜg,frSm
]]u,fwifjcif;rsm;\ tBuD;tus,fqkH; t&if;tjrpf? ab;tEÅ&m,frsm;rS
u,fwifEdkifqkH;aomol (u,fwifjcif;\t&Sif)}}[k t"dyÜg,f&ygonf/
þodkYaom *kPfyk'frsm;udk ydkifpdk;aomt&SifrSm tv’m[ft&Sif wpfyg;
wnf;om jzpfaomaMumifhyif/ tu,fí wpfpkHwpfckaom raumif;onfh
64 ½IdifcftAÁ'kvfum'&f*sDvmeD (1077-1166) onf [efAvDrZf[Af Oya'
ausmif;BuD;ESifh b*f'g'fNrdKU&Sd &DAmofausmif;\ ausmif;tkyfBuD; jzpfcJhavonf/ ol\ a[mMum;csufrsm; (1302 ckESpfwGif udkif½dkNrdKUü xkwfa0cJhonfh ]]tvf-zof[f t&f-&AfAmeD}} qdkonfh pmtkyfwGif pkpnf; wifjycJhonf) ü olonf tvGef jyif;xefonfh a&S;½dk;pGJt,lrsm;ESifh usrf;jrwfuk&ftmeftm; '@m&Dqefqef? ykHjyif qefqef zGifhqdk &Sif;vif;cJhonf/ tdAfEkt&AD (arG;-1165 ckESpf)rS ½IdifcftAÁ'kvfum'&f *sDvmeD tm; olYacwf? olYumv\ ukoGAfjzpfaMumif; a<u;aMumfcJhonf/ xdkYjyif ½Idifcf
tAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD ocifonf tv’m[ft&SifjrwfrSty tjcm; tzefqif;cH tm;vkH;wdkYxuf ydkjrifhjrwfonfhtqifhtwef;&Sdonf[k ¤if; (tdAfEkt&AD) u azmfjycJh
onf/ tvDAifef,lpGzf t&Sf-&Smofomaemf0D (uG,fvGef – 1314ckESpf)u A[f*smof tvf-twfpf&m&f (1304 ckESpfwGif udkif½dkNrdKUü xkwfa0cJhonf)[k trnf&onfhusrf; wpfapmiftm; jyKpkcJhonf/ xdkusrf;twGif;ü usrf;jyKolonf ½dIifcf tAÁ'kvf um'&f \ ajrmufjrm;pGmaom ud&mrofwefcdk;awmfrsm;udk a&;om; jzefYcsdcJhavonf/ um'&D,mo&Dum\ pdvfpdvmtpOftqufZ,m;onf ½dIifcftAÁ'kvfum'd&f xHodkY jyefvnf OD;wnfoGm;ouJhodkY um'&D,mo&Dum\ ½l[meD,of 0dnmOfa&;&musifhpOfrsm;ESifh enf;Oya'rsm;onf aemufqkH;tqifhwGif ½dIifcftAÁ'kvf um'd&f xHodkYom jyefvnf a&muf&SdoGm;ayonf/ ½I- Shorter Encyclopedia of
Islam, Pp. 5-7 and 202-205
uHMur®may:aygufvmaomtcg (tEÅ&m,fqdk;? ab;qdk; usa&mufaom
tcgrsKd;udk qdkvdkonf/) tcsKdUaomolrsm;u ½IdifcftAÁ'kvfum'&f *sDvmeD
ocifBuD;tm; azmfjyyg ]a*gufpkvfttfZGmrf} [lonfh ]]u,fwifjcif;
\ t&Sif}}[lonfh *kPfyk'fjzifh ocif\ trnfemrudk woNyD; ol\
ulnDapmifrjcif;? umuG,fapmifha&SmufrIudk awmif;cHwwfMuayonf/
tv’m[ft&SifjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmefwGif
[ ]
]]¤if;jyif (tdk-vlom;) tu,fíom tv’m[ftoQifjrwfonf
toifhtm; (þrsufarSmuf avmuDb0üjzpfap? aemifwrvGef
b0üjzpfap) ab;tEÅ&m,f wpfpHkwpf&m oifhapawmfrlygvQif
xdktoQifjrwfrSwyg; ,if;ab;tEÅ&m,fudk uif;a0; yaysmufap
Edkifol[lí wpfOD;wpfa,mufrQ r&Sdacs/}}65
usrf;jrwfuk&ftmeft&? ½kyfyGm;qif;xkrsm;udk c0yfudk;uG,fqkawmif;
aeMuaomruú[fNrdKUom;rsm;tm; ¤if;wdkY\½kyfyGm;qif;xkrsm;udk tdAm'[f
c0yfudk;uG,frIjyKaeonfhtaMumif;udk ar;jcif;cH&aomtcg
[ ]
]]¤if;wkdYonf uREkfyfwkdYtm; tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg;okdY
eD;uyfapMu&efomvQif uREkfyfwkdYonf ¤if;wkdYtm; qnf;uyf
ukd;uG,fMuonf([k qkdMuukef\)/}}66
ruú[fNrdKUom; umzd&frsm;? rk&Sf&dufrsm;u xdk½kyfyGm;qif;xkrsm;udk
tv’m[ft&Sifjrwftm; qufoG,f&ef Mum;cHtjzpf tokH;jyKcJhonf[k qdk
65 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 17/ 66 usrf;jrwfuk&ftmef? 39; 3/
Muonf/ xdkYaMumifh tv’m[ft&SifjrwfrS xdkruúm[fNrdKUom; rk&Sf&D;ufrsm;
tm; bk&m;trsm;udk;uG,folrsm;? rdpäm'd|drsm;[k ac:a0:cJhjcif; jzpfonf/
rkpfvifrfrsm;teuf tv’m[ft&Sifjrwftjyif tjcm;aomt&m0w¦Krsm;?
vlom;rsm;xHyg;ü qkawmif;yw¦em jyKaeMuaomolrsm;onf txufyg
tcsufudk aumif;pGmqifjcifokH;oyfoifhonf/
wmqyfpfrS aqmvf (aemifwGif aygvf[ktrnfwGifol)\ oifMum;
ydkYcsjcif;? vTrf;rdk;jcif;cH&aom c&pf,mefbmom0ifrsm;onf ]a,½Ic&pf
awmf} wrefawmftDqmESifh ol\ rdcifrGef ]r&f,rf }tm; ewf
tjzpf udk;uG,fMuonf/ (tcsKdUu ½kyfxkoGef;vkyfí? tcsKdUu ½kyfxk
roGef;vkyfbJ)/ xdkYaemuf rdrdwdkY\ qkawmif;yw¦emrsm;udk xdk½kyfxk
a&SUwGif ½GwfqdkNyD; a,½Ic&pfawmfESifh r&f,rf ocifrwdkYudk
OD;wdkufí jyKvkyfMuonf/ c&pf,mefrsm;teuf uufovpfac: b&if*sD
bmom0ifrsm;wGif acwftcgudkvdkufí ay:xGef;vmaom olawmfpifrsm;
&SdNyD;? ¤if;wdkY\ c0yfudk;uG,f 'kdtmawmif;qkrsm;udk xdkolawmfpifrsm;odkY
OD;wnfí jyKvkyfMuonf/ ¤if;wdkY\ ,kHMunfcsufrSm xdkolawmfpif rsm;rS
vuf&SdavmuDurÇm\ ta&;udpörsm;udk vTrf;rdk;cs,fvS,fEdkifaom
pGrf;&nf&Sdonf[k ,kHMunfMuaomaMumifhjzpfonf/
uufovpfbmom0ifrsm;onf ¤if;wdkY\ bkef;awmfBuD;rsm;udk
tv’m[ft&SifjrwfESifh ¤if;wdkYtMum;&Sd Mum;cHay;aomt&mrsm;[k ,kH
Munf owfrSwfMuonf/ ¤if;wdkY\ vGJrSm;aomt,ltqrSm xdkbkef;awmf
BuD;rsm; (zcrnf;awmf? r,fawmf? tudkawmf? trawmfrsm;onf)
tdrfaxmif om;arG;rI rjyKjcif;? oefY&Sif;pifMu,frI? tjypfuif;pifrIaMumifh
¤if;wdkY\ pum;udk (awmif;qk 'kdtmrsm;udk) tv’m[ft&SifjrwfrS ydkí
em;axmifvdkonf/ ¤if;wdkYawmif;aom'dktmonf ydkí jynfhrnf[k xif
jrif,lqaeMujcif; jzpfonf/ tvm;wlyif ajrmufjrm;vSpGmaom
&SDtmrsm;onf &ufowÅywfwGif tcsKdUaomaeYrsm;udk owfrSwfívnf;
aumif;? wzef wpfaeYwGif tcsKdUaom em&Drsm;udk tcsdefay;ívnf;
aumif; cvDz[fBuD; tvDocif? zmoGdr[f ocifr? tDrmrf
[mpefocif? tDrmrf[lpdkifefocif67wdkYtm; &nfpl;í qkawmif;
yw¦em jyKMuonf/ þonfrSm ¤if;wdkY\ vGJrSm;aom? ,dk,Gif;oGm;aom
,kHMunfcsufjzpfNyD;? txl;ojzifh ¤if;wdkY\trSm;rSm vlom;ESifh tv’m[f
t&SifjrwfMum;&Sd Mum;cHrsm;jyKvkyfxm;jcif;aMumifh jzpfonf/
tpövmrfhabmifwGif;rS tdAm'[f (c0yfudk;uG,fjcif;)onf qGD,mrf
Oykof oDvapmifhxdef;jcif;? Zum;of (qif;&Jom;'geaMu; ay;vSLjcif;)?
[*sf (ruúm[fNrdKUodkY oGm;a&mufí bk&m;zl;c&D;xGufjcif;)ESifh uk&fAmeD
(wd&dpämefom;aumifrsm;udk pnf;urf;enf;vrf;usus vSD;jzwfpGefYvSLjcif;)
ponfwdkYxufydkí omvGefygonf/ tdAm'[f[laomtodonmESifh
vkyfaqmifrItwGif; cspfcifjrwfEdk;jcif;? ouf0if,kHMunfjcif;? ,kHykHtyfESH
jcif;? taMumufw&m; ... ponfwdkYudk udk;uG,f&mt&Sifwpfyg;wnf;
xHodkYom OD;wnfaqmif½Gufoifhon f/ xdkcHpm;rIrsm;tm;vkH;udk tv’m[f
t&SifjrwfrSvGJí rnfolwpfOD;wpfa,muf? wpfpkHwpf&mudkrQ wef;wl
&nfwl tcspfxm;jcif;? tcspfydkjcif;? taMumufxm;jcif; rjyK&efudk
usrf;jrwfuk&ftmefwGif oifMum;xm;NyD; jzpfonf/
[
]
]]okdY&mwGif vlom;wd kYteufrS tcsdKUwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwf
ESifhNydKifqdkifí (rdrdwdkY\) OD;pD;em,ursm;ukd ukd;uG,fMuav
onf? ,if;olwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm; cspfMunf jrwfEdk;
67 zmodGr[f ocifronf wrefawmfjrwfrk[r®'f\ taxG;qkH; orD;awmf jzpfonf/ xdkocifrBuD;onf wrefawmfjrwf\ nD0rf;uGJjzpfonfh tvD Aifef tADoGmvdAfESifh vufxyfxdrf;jrm;cJhonf/ tDrmrf[mpefESifh tDrmrf[lpdkifef rSm ¤if;wdkYZeD;armifESH\ om;awmfrsm; jzpfMuonf/
bdouJhokdYyif rdrdwdkY\ OD;pD;em,ursm;ukd cspfMunfjrwfEdk;Mu
ukef\/}}68
[
]
]] toifwdkYonf tMuiftrsKd;om;wdkYtm; tb,faMumifh rwdkuf
cdkufMuoenf;/ xdktrsKd;om;wdkYonf rdrdwdkY\uwdopömudk
vnf; azmufzsufcJhMuukef\/ xkdYjyif ¤if;wdkYonf wref
awmfjrwf (rk[r®'f) tm; (ruúmNrdKUrS) ESifxkwf&efvnf; oE¨d|mef
cscJhMuukef\/ xkdrSwyg; ¤if;wdkYonfyifvQif toifwdkYtm;
OD;pGmyxr pwifwdkufcdkufcJhMuukef\/ toifwdkYonf ¤if;wdkY
tm; aMumuf½GHUMuavoavm? pifppfwrlum; tu,fí toif
wdkYonf ]rktfrifef} ouf0if,HkMunfolrsm;jzpfMuvQif tv’m[f
t&Sifjrwftm; ydkrkdíyif aMumuf½GHUxdkufayownf;/}}69
[ ]
]]...¤if;jyif toifwdkYonf tu,fí ]rktfrifef} ouf0if,kHMunf
olrsm;jzpfMuygvQif? tv’m[ft&Sifjrwftay:üomvQif ,kHMunf
pdwfcs tm;xm;Muavukef/}}70
pifppf ]]tdAm'[f}} [lonfha0g[m&\ teuft"dyÜg,frSm emcH
wnfaqmufjcif;? ½dkusKd;vdkufemjcif; jzpfonf/ emcHwnfaqmufonf[k
qdk&mwGif tv’m[ft&Sifjrwftm; Oya'udk jyXmef;ay;aom t<uif;rJh
Oya'jyKaom t&Sifjrwftjzpf ,kHMunfí tv’m[ft&Sifjrwf\ Oya'
68 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 165/ 69 usrf;jrwfuk&ftmef? 9; 13/ 70 usrf;jrwfuk&ftmef? 5; 23/
(&S&Dt[f)twdkif; vdkufemusifhokH; emcHwnfaqmufjcif; jzpfonf/
avmuDb0wGif &S&Dt[fOya'tay:ü tajcrcHbJ rdrdwdkYESpfouf&m usifh
aqmifaernfqdkygu xdkusifhaqmifrIonfvnf; udk;uG,f&mt&Sif\
Oya'udk vspfvsL½I&mrnf\/ xdkodkY &S&Dt[f\ jyifywGif&Sdaom Oya'
rsm;udk vdkufemusifhokH;NyD;? xdkOya'pepfrsm;onf rSefuefonf[k ,kH
Munfaeygu ¤if;onfvnf; tv’m[ft&SifjrwfESifh tjcm;aom udk;uG,f
&mrsm;udk wGJzuf ,SOfzufudk;uG,faeouJhodkYjzpfNyD; &S&D;ufajrmufonf/
tv’m[ft&SifjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmefwGif
[ ]
]]¤if;jyif rnfolrqdk tv’m[ft&Sifjrwf xkwfjyefcsrSwfawmf
rlonfh (trdefYawmf)twdkif; w&m;ppfaq; pD&ifqkH;jzwfjcif;udk
rjyKcJhrl? xdkuhJodkYaomolrsm;onf ]]umzd&f}} aoGznfjiif;y,faom
olrsm;yif jzpfMuayownf;/}}71
wpfcgaomf t'DtdAfaeY[moifrf[kac:onfh qG[mADBuD;onf
(xdkqG[mADBuD;rSm c&pf,mefomoemrS tpövmrfomoemodkY 0ifa&muf
vmcJhonfhyk*¾Kdvf jzpfonf/) wrefawmfjrwfBuD;rS atmufygtm,of
awmftm; ½Gwfzwfo&ZÑm,faeonfudk Mum;cJhonf/
[ ]
]]xkdolwdkYonf rdrdwkdY\ "r®q&mwdkYudkvnf;aumif;? bkef;BuD;
&[ef;wdkYudkvnf;aumif;? ]r&f,rf}\om;awmf ]rpD[f}udk vnf;
71 usrf;jrwfuk&ftmef? 5; 44/
aumif;? tv’m[ft&Sifjrwftm; pGefYí (rdrdwdkY\) t&Sifocif
rsm; jyKvkyfxm;cJhMuavonf/}}72
xdktcgqG[mADBuD; tdAfEk[moifrfrS wrefawmfjrwftm;
]]trSefpifppf uREkfyfwdkY c&pf,mefrsm;onf xdkbkef;awmfBuD;rsm;ESifh w&m;
a[mq&mrsm;tm; c0yfudk;uG,f qnf;uyfjcif; rjyKvkyfMuyg}}[k
avQmufxm;cJhavonf/ xdktcg wrefawmfjrwfrS ]]xdkbkef;awmfBuD;
rsm;? w&m;a[mq&mrsm;onf tv’m[ft&Sifjrw frS w&m;0if cGifhjyKxm;
aomt&mrsm; ([vmvf) udk w&m;r0if cGifhjyKxm;jcif; r&Sdonfht&m
rsm; ([&mrf) tjzpf ajymif;vJMuonf/73 xdkYjyif w&m;r0ifcGifh rjyK
xm;aomt&mrsm; ([&mrf)udk w&m;0ifcGifhjyKxm;aomt&mrsm; ([
vmvf)tjzpf ajymif;vJcJhMuonf74 r[kwfygavm}}[k qG[mADBuD;
tdAfEk[mwifrftm; ar;cGef;xkwfcJh&m qG[mADBuD;rS ]]trSefyif/
uREkfyfwdkY xdktrIrsm;udk jyKvkyfcJhMuygonf}}[k wkHYjyefajzMum;cJhavonf/
xdktcg wrefawmfjrwfrS ]],if;uJhodkY tv’m[ft&Sifjrwf\ trdefY
awmfudk vspfvsL½INyD; xdkbkef;awmfBuD;rsm;\ jyifqifowfrSwfcsufrsm;
udk vdkufemusifhokH;jcif;onf xdkbkef;awmfBuD;rsm;? w&m;a[mq&mrsm;
udk toif vdkufem½dkusKd;? emcHwnfaqmufjcif; jzpfonf/ þonf
72 usrf;jrwfuk&ftmef? 9; 31/ 73 c&pf,mefw&m;a[mq&mrsm;onf wpfOD;xufydkí vufxyfxdrf;jrm;jcif;tm; wm;jrpfcJhavonf/ (wenf;tm;jzifh wpfvifwpfr,m;pepftm; jyXmef;cJh avonf/) xdkYjyif wpf0rf;uGJ nDtpfudkarmifESrrsm;ESifh vufxyfxdrf;jrm;jcif;rSvnf; wm;jrpf cJhavonf/ ½dkrefuovpfwdkYonf bkef;awmfBuD;rsm;tm; vufxyfxdrf;jrm;jcif;rS wm;jrpfcJhavonf/ xdkYjyif a,bk,stm;jzifh uGm&Sif;jywfpJjcif;rSvnf; wm;jrpfcJhav onf/ 74 c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;onf 0ufom;pm;okH;jcif;? aoG;pm;okH;jcif;? t&uf aomufjcif;wdkYudk [vmvf (w&m;0ifcGifhjyKxm;aomt&m)tjzpf jyKvkyfxm;av onf/ xdkYjyif ¤if;wdkYtwGif;rS tcsKdUaomolrsm;onf udk;uG,f&m t&Siftm; vlom; wpfOD;\ ykHo@mefjzifh wkyykHazmfí yef;csDqGJjcif;? ½kyfxk qif;xk jyKvkyfvkyfjcif;udk cGifhjyKcJhavonf/
xdkolrsm;udk &nfpl;aom oif\ tdAm'[f jzpfayonf}}[k rdefYMum;cJhav
onf/75
xdkYaMumifh aomif[D;'ftvf-tdAm'[f\ txl;xif&Sm;aom? tpdwf
tydkif;wpfckrSm &S&Dt[fw&m;Oya'udk taumiftxnfazmfjcif; jzpf
onf/ txl;ojzifh rkpfvifrfvlOD;a&trsm;pk&Sdonfh vlYtzGJYtpnf;rsm;wGif
usifhokH;&rnf jzpfonf/ ,cktcg rkpfvifrfEdkifiH[kac:aeMuonfh EdkifiH
rsm;wGif EdkifiHawmftpdk;&rsm;onf udk;uG,f&mt&SifrS jyXmef;ay;aom
w&m;Oya'(Divine Law) ac: &S&Dt[fw&m;Oya'udk vspfvsL½INyD;? tjcm;
EdkifiHrsm;rS wifoGif;xm;aom t&if;&SifpepfESifh uGefjrLepfpepfwdkY\ zGJY
pnf;ykHtajccHOya'rsm;? w&m;Oya'enf;pepfrsm;udk usifhokH;aeMuonf/
xdkrkpfvifrfEdkifiHtrsm;pkwGif &S&Dt[fw&m;Oya'udk acsmifxdk;xm;MuNyD;?
ta&;odyfrBuD;onfh tcef;u@tcsKdUtwGufom tokH;jyKusifhokH;aejcif;
aMumifh ¤if;\ tcef;u@rSmvnf; wjznf;jznf; arS;rSdefvmNyD; uG,f
aysmufvkeD;eD; jzpfaeonf/
tvm;wlyif tcsKdUaom rkpfvifrfEdkifiHrsm;wGif tpövmrfhOya'onf
pmtkyfrsm;twGif;üom &SdaeNyD;? avmuDOya'rsm;(vlvkyfOya'rsm;)udk
tm;ay;í usifhokH;aeMuonf/ odkYtwGuf &S&Dt[fOya'udk Oya'\
tcef;u@toD;oD;wGif touf0ifatmif usifhokH;&ef vdktyfayonf/
rkpfvifrfEdkifiHrsm;? rkpfvifrf ydkifeufe,fajrrsm;wGif &S&Dt[fOya'tpm;
tjcm; Oya'rsm;udk usifhokH;aejcif;onfvnf; &S&D;ufxdkufNyD; ukzf&f
jzpfapEdkifaom vkyfaqmifcsuf jzpfayonf/ xdkYaMumifh rkpfvifrfEdkifiHrsm;
&Sd rkpfvifrfrsm;taeESifh rdrdwdkYonf Oya'udk ajymif;vJusifhokH;&ef trdefY
tmPmay;Edkifaomae&mudk &xm;ol? tmPmyg0g&Sdolonf rdrdwdkY\
vuf&Sd usifhokH;aeaom Oya'udk y,fzsufí &S&Dtofw&m;Oya'udk
ajymif;vJusifhokH;&rnf jzpfonf/ xdkuJhodkYaomae&m? tmPmyg0g r&Sdol
75 tDrmrfod&frdZD ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/
rsm;taeESifh rdrdwdkYtpdk;&rS usifhokH;aeonfh umzd&fOya'udk jypfwif ½IHYcs
NyD;? &S&DtofOya'usifhokH;&ef awmif;qdk taumiftxnfazmfoifhonf/
þodkY rjzpfEdkifvQifvnf; rkpfvifrfrsm;taeESifh aomif[D;'fopömw&m;
udk xdef;odrf;&ef? t&Sifjrwf ESpfoufrIudk &&Sd&ef &S&Dtof rusifhokH;aom?
tpövmrfryDoaomtpdk;&udk txiftjrifao; pufqkyf½GYH&Smoifhayonf/
tcef; (2)
aomif[D;'fopömw&m;udk avhvmjcif;twGuf aomif[D;'f\ qefY
usifbufjzpfaom ]&S&D;uf} (tv’m[ft&SifjrwfESifh wkyEIdif;,SOfudk;uG,f
jcif;)udk *½kwpdkuf? pepfwus ravhvmygu NyD;jynfhpkHaom avhvmjcif;
rrnfEdkifay/ ]&S&D;uf}ESifhywfoufonfh tcsKdUaom oabmw&m;rsm;ESifh
¤if;wdkYaMumifh aomif[D;'fopömw&m; rnfodkY ysufokOf;EdkifaMumif; Oyrm
tcsKdUudk tcef;(1)wGif wifjyNyD;jzpfygonf/ rnfodkYqdkapumrl þtcef;
wGif ]&S&D;uf}udk oD;oefYacgif;pOfwpfcktjzpf wifjyoGm;rnf jzpfygonf/
pm½Iolrsm; od&Sdxm;NyD;onfhtwdkif; ]&S&D;uf} rjyKvkyf&efrSm tvGef ta&;
BuD;aomaMumifh usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[ft&SifjrwfrS tcdkiftrm
oufaotaxmuftxm;jyí ñTefjyxm;onfudk awGYEdkifonf/
[ ]
]]{uefpifppf tv’m[ft&Sifjrwfonf ]&S&D;uf} wpfpHkwpf&mudk
rdrdESifh wGJbuf,SOfNydKif udk;uG,fjcif;udk vGwfNidrf;csrf;omcGifh
tvsif; ay;awmfrlrnf r[kwfay/ odkY&mwGif xdkwGJbuf,SOfNydKif
udk;uG,frI (&S&D;uf) rSwyg; tjcm;jypfrI'kp½dkufwdkYudkrlum; rdrd
tvdk&Sdawmfrlaomoltm; vGwfNidrf;csrf;omcGifh ay;oem;awmfrl
tHh/}}76
taMumif;rlum; ]&S&D;uf}onf vlom;tm; zefqif;&onfh &nf½G,f
csuf tppftrSefudk qefYusifaeaomaMumifh udk;uG,f&mt&Sif tv’m[f
t&Sifjrwf\ a&SUawmfarSmuf0,f tqdk;0g;qkH;? tjyif;xefqkH;ESifh cGifh
rvTwfEdkifqkH; tjypf*dke[f jzpfonf/ 76 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 48/
pmayoabmt& ]&S&D;uf}\ teuft"dyÜg,frSm ]]twlwGJzufjcif;?
a0pka0ykH cGJa0jcif;? rQ,ljcif;? wGJbufaygif;pnf;jcif;? qufpyfjcif;}}
ponfjzifh teuft"dyÜg,f zGifhqdkEdkifonf/77 tpövmrfhenf;us ]&S&D;uf}\
t"dyÜg,fudk zGifhqdk&aomf ]]tv’m[ft&SifjrwfESifh wef;wlwGJzufEIdif;,SOfí
ae&may;rI? c0yfudk;uG,frIqdkif&m tjyKtrlrSeforQudk ]&S&D;uf}}} [kac:
onf/ aomif[D;'fopömw&m;qdkif&m ynm&yfe,fy,ftwGif;ü ]&S&D;uf}udk
trsKd;tpm;(3)rsKd;cGJí us,fus,fjyefYjyefY avhvmqef;ppfEdkifayonf/ xdkY
twGuf yxrOD;qkH;taeESifh aomif[D;'f t&f-½lAlAD;,[f (udk;uG,f&m
t&Sifocifjzpfjcif;ü tEIdif;rJh ]wpf} jzpfjcif;)? aomif[D;'f tvf-twfpf
rmtf 0qGf-qGdzmof (udk;uG,f&mt&Sif\ *kPfawmfESifh emrawmfrsm;qdkif
&mwGif wpfaygif; wpfpnf;wnf;jzpfjcif;)ESifh aemufqkH;trsKd;tpm;
aomif[D;'f tvf-tdAm'[f (c0yfudk;uG,fjcif; cHxdkufrIwGif tEIdif;rJh
]wpf} jzpfjcif;)wdkY tusKH;0ifonf/
½lAlAD;,[ftodonmtwGif;&Sd &S&D;uftrsKd;tpm;rsm;
txufyg ]&S&D;uf}trsKd;tpm;wGif tv’m[ft&SifjrwfESifhwef;wl (0g)
wef;wleD;yg;xm;í t&Sifjrwf\ zefqif;cHwpfpkHwpf&mudk ,kHMunf udk;
uG,fjcif;ESifh zefqif;jcif;wpfckvkH;wGif t&Sifocif (zefqif;&Sif) vkH;0
r&Sd[k ,kHMunfjcif;wdkY yg0ifayonf/ urÇmay:&Sd bmoma&;pepfBuD;
rsm;teuf trsm;pkBuD;onf ½lAlAD;,[ftwGif;&Sd ]&S&D;uf}\ yxr trsKd;
tpm;wGif tusKH;0ifNyD; 'óetawG;tac:ynm&Sifrsm;ESifh ¤if;wdkY\
vlvkyf 'óersm;tm;vkH;onf azmfjyyg ]&S&D;uf}trsKd;tpm;\ 'kwd,
trsKd;tpm;twGif;ü tusKH;0ifayonf/
77 J.M. Cowan, The Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic, Spoken
Language Services Inc., New York, 3rd Edition, 1976, p: 468.
(1) wkyEIdif;,SOf? wGJzufEIdif;,SOf c0yfudk;uG,fjcif;qdkif&m &S&D;uftrsKd;tpm;
þ]&S&D;uf}trsKd;tpm;cGJwGif t"duusonfh tjrifhwumh tjrifhqkH;rSm
t<uif;rJhtmPmudk ydkifpdk;awmfrlaom udk;uG,f&mt&Sifudk vufcHonf? &Sd
onf[k ,kHMunfonf/ odkYaomf xdkudk;uG,f&mt&Sif\ t<uif;rJhtmPm
awmf? bkef;awmfydkifqdkifrIudk ¤if;xufpGrf;tm;yg0g edrfhusaom? tm;enf;
aom bk&m;i,frsm;? 0dnmOfrsm;? aorsKd;rsm; (aojcif;ESifhtqkH;owfaom
vltygt0if ouf&Sd owÅ0grsm;)? aumif;uif&Sd ae? v? eu©wf? Mu,f?
wm&m? Ouúmrsm; ... ponfjzifh rsufarSmufavmu&Sd t&m0w¦Krsm; ...
ponfwdkYrS tmPmcGJa0ydkifpdk;onf[k ,kHMunfjcif;jzpfonf/ azmfjyyg
,kHMunfrIpepfrsm;rSm bmoma&;ynm&Sifrsm;ESifh 'óeynm&Sifrsm;u
cGJjcm;owfrSwfxm;aom bmomt,l0g'?pepfBuD;rsm; jzpfonf/ ¤if;wdkYrS
wpfqlwnf;aombk&m;udk ,kHMunfaomt,l0g'udk wpfqlwnf;aom
0g' (Monotheism)[lívnf;aumif;? bk&m;trsm;udk ,kHMunfaom t,l
0g'udk A[kemx0g' (Polytheistic) bk&m;wpfqlxufydkí ,kHMunfaom
0g'[lívnf;aumif;? ydkif;jcm;owfrSwfMuonf/
odkYaomf tpövmrfomoem\ tvdkt& txufazmfjyyg t,ltq?
,kHMunfrItm;vkH;onf bk&m;trsm;udk ,kHMunfvufcHaom A[kemx0g'
twGif;ü tusKH;0ifayonf/ taMumif;rlum; bmomt,l0g' tm;vkH;
onf rlv t&if;tjrpfoabmtm;jzifh aomif[D;'fopömw&m;ay:wGif
tajccHí udk;uG,f&mt&SifrS xkwfjyef csrSwfjcif;cH&aom bmomw&m;rS
trsKd;rsKd;taxGaxG aoGznf,drf;,dkifNyD;? ¤if;aoGznfrI'D*&DtqifhqifhrS
jyefvnf ay:xGufvmaom? jzpfay:vmaom bmomw&m;rsm; jzpfaom
aMumifhyif/
[dE´dLt,l0g'wGif NA[®Ponf tjrifhqkH;tmPm&Sif bk&m;csKyfjzpf
NyD;? ¤if;onftpESifh tqkH;&Sdaom t&mtm;vkH;twGif;ü twGif;ydkif;qdkif
&m vrf;ñTefaomtiftm;[lívnf;aumif;? ae&mtESHY pdrfh0ifysHUESHYoGm;Edkif
onfh pGrf;tm;[lívnf;aumif;? rajymif;vJEdkifaom xm0&wnfNrJaom?
tm½kHig;yg;ESifh rcHpm;Edkifaom? yk*¾dKvfwpfOD;csif;pDudk oD;oefY ydkifpdk;Edkif
aom t<uif;rJhtmPmydkifbk&m;tjzpf [dE´Lbmom0ifrsm;u ouf0if
,kHMunfMuonf/ ]NA[®P}onf pMu0VmBuD;udk zefqif;aombk&m;jzpf
aomfvnf;? ¤if;onf rdrdtmPmudk cGJa0tkyfcsKyf&eftwGuf xdef;odrf;
apmifha&Smufaombk&m; ]AdóEdk;}ESifh zsufpD;aombk&m; ]oD0}wdkYudk zef
qif;í tmPmcGJa0 tkyfcsKyfapawmfrlcJhonf/78 xdkYaMumifh [dE´L0g'wGif
okH;yg;wpfql[lonfht,ltq&SdNyD;? ¤if;onf aomif[D;'frS ,drf;,dkif
vmaomt,ltq jzpfonf/ xdkYaMumifh [dE´L0g'\ ½lAlAD;,[ftwGif;rS
]&S&D;uf}onf udk;uG,f&mt&Sif\tmPmudk udk,fpm;vS,frsm;cGJí zefqif;
jcif;? xdef;odrf;apmifha&Smufjcif;ESifh zsufpD;,kwfodrf;jcif; tmPmrsm;udk
cGJa0wm0ef,lapaomtrsKd;tpm; jzpfonf/
c&pf,mef,kHMunfrIwGif udk;uG,f&mt&Sifonf rdrdudk,fudkrdrd yk*¾Kdvf
(3)yg;wGif udef;0yfonf[k qdkonf/ tzbk&m;ocif? om;awmf (a,½I
c&pf)ESifh oefY&Sif;aom0dnmOfawmf[lí (3)yg;aygif;rS wpfql jzpfonf[k
,kHMunf\/ xdkokH;yg;aombk&m;wdkYrSm wpfckwnf;jzpfNyD;? tajctae
wpfckwnf;wGif (3)OD; wNydKifwnf; cGJa0ae&m,lxm;jcif; jzpfonf/79
wrefawmftDqmtm; udk;uG,f&mt&Sif\ nmbufwGif xdkifapjcif;
jzifh urÇmhta&;udpöt00udk qkH;jzwfpD&if&aom tmPm tyfESif;xm;NyD;
tDqmocif\ bk&m;ocifjzpfjcif;tqifhudk jr§ifhwif ay;xm;onf/
oefY&Sif;aom0dnmOfawmf (Holy Spirit)[laom bk&m;rSm [D;b½l;or®m
usrf;pm ("r®a[mif;) t& udk;uG,f&mt&SifrS ¤if;\ zefqif;jcif;qdkif&m
pGrf;tm;udk udk,fpm;jyKaomt&m[k teufzGifhaomfvnf;? c&pf,mefrsm;
\ t,ltqwGifum; xdkoefY&Sif;aom 0dnmOfawmfonf udk;uG,f&m
78 W.L. Reese, Dictionary of Philosophy and Religion, New Jersey Humanities
Press, 1980, Pp. 66-67 and 586-7. See also John Hinnells, Dictionary of Religions,
England, Penguin Books, 1984, Pp. 67-8. 79 Dictionary of Religons, p. 337
t&Sif\ OD;acgif;jzpfonf[k ,kHMunfMuonf/ aemufydkif;wGif &Sifaygvk
(John Paul)rS xdkoefY&Sif;aom 0dnmOfawmftm;? a,½Ic&pfawmf\ ajymif;
vJoGm;aom rlvpdwf (Alter Ego of Chirst)? ajymif;vJaom0dnmOf xdk
0dnmOf\pGrf;tm;onf a,½lc&pfawmf ysHvGefawmfrlNyD; (uG,fvGef)
&ufaygif; 50 jynfhaomaeYwGif jyefvnf &Sifjyefxajrmufapjcif;tm;jzifh
pGrf;tm;udk xif&Sm;apNyD;? aemifwGif c&pf,mefrsm;tm; vrf;ñTefjyo
onf[k ykHazmf toufoGif;cJhonf/80
tusKd;quftm;jzifh c&pf,mef,kHMunfcsufü ½lAlAD;,[f todonm
twGif;rS ]&S&D;uf} ay:aygufvmjcif; jzpfonf/ a,½Ic&pfawmfESifh
oefY&Sif;aom0dnmOfawmftm; xdkudk;uG,f&mt&Sif\ tmPmydkifpdk;rIwGif
tmPmcGJa0ay;NyD; pDrHtkyfcsKyfapjcif; jzpfonf/ ¤if;wdkY\ ,kHMunfcsuf
wGif a,½Ic&pfawmfrS urÇmhavmu\a&;&mtm;vkH;udk pD&if qkH;jzwfNyD;
¤if;c&pf,mefbmom0ifrsm;tm; b0aexdkifrItpkpktwGuf oefY&Sif;aom
0dnmOfawmfrS ulnDvrf;ñTefonf[k ,kHMunfMuonf/
Zdk½dktufpwD;&ef;ac: yg&Sef;vlrsKd;rsm;onf udkk;uG,f&mt&Sifudk t[l;
&m;rmZ'g (Ahura Mazda)[k ac:a0:orkwfMuNyD; xdkt&Sifonf c0yfudk;
uG,frItpkpkudk t<uif;rJhcH,lxdkufawmfrlaomt&Sif? aumif;aomt&mrsm;
tm;vkH;udk zefqif;awmfrlaomzefqif;&Siftjzpf vufcH ,kHMunfMuonf/
t[l;&m;rmZ'g\ zefqif;rIt&m (7)ckxJrS rD;onf wpfcktygt0if
jzpfNyD;? ¤if;onf t[l;&m;rmZ'g\ om;awmf (0g) udk,fpm;vS,fawmf
[k ,lqMuonf/ ¤if;wdkYonf udk;uG,f&mt&Sifudk ,kHMunfvufcHaomf
vnf; ½lAlAD;,mtodonm\twGif;rS ]&S&D;uf}udk usL;vGefMuonf/ ¤if;
wdkY\ ]&S&D;uf}jzpf&aomtaMumif;t&if;rSm raumif;aom tiftm;pkrsm;?
tMurf;zufrI? qdk;0g;rIESifh aojcif;w&m;ponfh ... raumif;aomt&m
tm;vkH;udk zefqif;aom tjcm;bk&m;wpfql&Sdonf[k ,kHMunfjcif;yif
80 Dictionary of Philosophy and Religion, p. 231.
jzpfonf/ ¤if;bk&m;rSm tef*&mrdefEsL (Angra Mainyu) jzpfí ¤if;rS
zefqif;pDrHuGyfuJonf[k ,kHMunfjcif;jzpfonf/ xdkbk&m;udk ]tarSmif}qdk
onfh oauFwjzifh udk,fpm;jyKonf/81 xdkYaMumifh ½lAlAD;,[fac: udk;
uG,f&mt&Sif\ tcsKyftjcm tmPmydkifpdk;jcif;onf udk;uG,f&mt&SifESifh
raumif;qdk;0g; ewfrdpämrsm;onf yg0gtmPmudk &S,f,mcGJa0,lae&
onf[kqdk&mMuayrnf/ þonfrSm raumif;aomvkyf&yfrsm;udk jyKvkyf
jcif;[laom *kPfawmfonf udk;uG,f&mt&SifESifh rxdkufwef? udk;uG,f&m
t&Sif\*kPfawmftjzpf vufrcHvdkaom vlom;\qE´aMumifh ay:ayguf
vm&aom ]bk&m;NydKif} jzpfonf/ wenf;qdkaomf udk;uG,f&mt&Sif\
tmPmudk ewfrdpämqdk;rsm;\tqifhESifh wef;wlESdrfhcsNyD; owfrSwfaom
aMumifh aomif[D;'f t&f-½lAlAD;,[foabmt& ]&S&D;uf} jyKvkyfjcif;yif
jzpfonf/
a,m½lbbmomw&m;(Yoruba Religion)onf tmz&duwdkuf taemuf
bufurf;ajca'orsm;&Sd vlrsKd;pkrsm;\ udk;uG,f&mbmomw&m; jzpf
onf/ þbmom0iftrsm;pkudk Edkif*sD;&D;,m;EdkifiHwGif awGYEdkifonf/ bm
om0ifOD;a&rSm (10)oef;ausmf&Sdonf/ xdkbmom0ifrsm;onf tdkvdk½l;rm
&,f (Olorumare) 0g tdkvdk&d,yfpf (aumif;uifbkH\ t&Sif)[k trnfwGif
aom udk;uG,f&mt&Sifudk ,kHMunfudk;uG,fMuonf/ rnfodkYyifqdkapum
rl acwfopf Orisha Worship ac: ewfa'0gwmrsm;udk &Sdcdk;ylaZmf yoaom
tavhtx&SdNyD;? ¤if;onf pnf;usrf;wif;usyfonfh wpfyg;ruaom
ewfbk&m;rsm;udk udk;uG,faom bmomw&m;toGifudk aqmifonf/82
tusKd;quftm;jzifh a,m½lbbmom0ifrsm;onf ½lAlAD;,[f todonm
twGif;rS udk;uG,f&mt&Sif\vkyfief;aqmifwm tm;vkH;udk ewfrsm;? rdpäm
rsm;? 0dnmOfrsm;udk tmPmcGJa0ay;xm;aomaMumifh ]&S&D;uf} jzpfayonf/
81 Dictionary of Religions, Pp. 361-2. 82 Dictionary of Religions, p. 358.
xdkYtwl awmiftmz&du&Sd ZlvlrsKd;EG,fpkrsm;onf wpfqlwnf;aom
udk;uG,f&mt&Sifudk ,kHMunfMuonf/ bk&m;\ bGJYawmfrSm tGefulvGef
ulvl (Unkulunkulu) jzpfNyD;? a&S;usaom yxrOD;qkH;jzpfaom? MunfndK
jrwfEdk;bG,f taumif;qkH;jzpfaomt&Sif[k t"dyÜg,f&onf/ txl;jyK ac:
a0:aom*kPfawmfESifh emrawmfrSm aumif;uifudk pdk;ydkifawmfrlaomt&Sif
(Nkosi Yaphezulu)ESifh yxrOD;qkH; jzpfay:awmfrlaomt&Sif (Muveling quan
-qi) jzpfonf/ ¤if;bk&m;\ BuD;us,frIudk aumif;uif(tzdk)ESifh urÇmajr
(tr)tjzpfvnf;aumif;? vlYavmurS txD;ESifhtr (tzdkESifhtr)
ykHo@mefjzifh udk,fpm;jyK azmfjyonf/
Zlvl;bmomw&m;wGif vQyfpD;vufjcif;ESifh rdk;BudK;ypfjcif;onf udk;
uG,f&mt&Sif\ vkyfaqmifrIrsm;jzpfNyD;? emrusef;rI? a&m*gb, jzpfyGm;
rIrsm;ESifh tjcm;aom ab;tEÅ&m,frsm;onf uG,fvGef aoqkH;oGm;cJhaom
bkd;bGm;bDbifrsm;\ Idlozi or Abaphansi (urÇmajrjyifatmufü &Sdonfh
t&mrsm;)\vkyf&yfrsm;jzpfonf[k ,kHMunfonf/ bkd;bGm;bDbifrsm;\
0dnmOfrsm;u touf&Sifoefaeaom vlom;rsm;\uHMur®mudk pdk;rdk;cs,f
vS,fonf[k ,kHMunfonf/
¤if;0dnmOfrsm;onf rdrdwdkYtm; tpm;tpmrsm; qufuyfjcif;? rd½dk;
zvmxkH;wrf;pOfvmrsm;udk vkyfaqmifjcif;? pGefYvTwf vSL'gef;rIjyKjcif;ESifh
tepfemcHjcif;wdkYudk ESpfoufauseyfNyD;? xdkvkyf&yfrsm;udk vkyfaqmifoludk
apmifrMunfh½Ionf/ ¤if;vkyf&yfrsm;udk rvkyfaomolrsm;udk tjypf'Pf
cwfonf[k ,kHMunfMuonf/ bdk;bGm;bDbif 0dnmOfrsm;\ tvdkqE´udk
tifef,ef* (Inyanga)ac: tMum;tjrif q&m (uHMur®ma[mMum;ol)rsm;
uwqifh odEdkifonf[k vufcH ,kHMunfonf/83 xdkYaMumifh Zlvl;bmom
w&m;twGif;&Sd ½lAlAD;,[ftodonmrS ]&S&D;uf}trsKd;tpm;onf vlY
avmuzefqif;jcif;[lonfh todonmwGif omru? vlYavmu\
83 Ibid, p. 363.
aumif;usKd;? qdk;usKd;udk csKyfudkifcs,fvS,fonf[laom*kPfawmfonf
uG,fvGef aoqkH;oGm;aom rdbbdk;bGm;rsm;\ 0dnmOfrsm;\ csKyfudkif
vTrf;rdk;rI &Sdaeonf[k ,kHMunfjcif;wdkYjzpfonf/
rkpfvifrfrsm;tMum;&Sd odomxif&Sm;aom ½lAlAD;,[ftodonmt
wGif;rS ]&S&D;uf}trsKd;tpm;rSm atmifvD,mac: 0vDolawmfpifBuD;rsm;\
0dnmOfrsm;ESifh rSefuefajzmifhrwfaom tusifhoDv&Sdonfh yk*¾dKvfrsm;\
0dnmOfrsm;u ouf&Sd&SifoefvQuf&Sdaom vlom;rsm;\ avmuDa&;&mudpö
rsm;omru tmcd&ofwrvGefa&;&m udpörsm;udkyg vTrf;rdk;oufa&mufEdkif
onf[k ,kHMunfjcif; jzpfonf/ azmfjyyg olawmfpifBuD;rsm;\ 0dnmOf
onf vlom;wpfOD;wpfa,muf\ vdktifqE´rsm;udk jznfhpGufay;Edkifonf
[lívnf;aumif;? ab;qdk;? uyfqdk;tEÅ&m,fqdk;rsm;udk z,f&Sm; ay;Edkif
onf[lívnf;aumif;? rnfolrqdk (rkpfvifrfjzpfap? rkpfvifrf r[kwf
aom tjcm;bmom0if^bmomrJhjzpfygap)? ¤if;wdkYtm; [pfac:wornf
qdkygu oufqdkif&m wrf;wolrsm;tm; tultnDay;onf[k ,kHMunf
Muavonf/
ocFsKdif;ylaZmfyoolrsm;? ocFsKdif;udk;uG,folrsm;u udk;uG,f &mt&Sif
tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;\ t&nftaoG;jzpfaom avmuD?
avmukwÅ&ma&;&mrsm;udk vTrf;rdk;cs,fvS,fEdkifpGrf;udk aoqkH;ol 0vD
atmifvD,molawmfpifrsm;\0dnmOfrS csKyfudkifcs,fvS,fEdkifpGrf;&Sdonf[k
,kHMunfNyD;? tdAm'wf (c0yfudk;uG,f ylaZmfyo)aeMujcif; jzpfonf/
qlzDtrsm;pk (rkpfvifrf*rÇD&"r®udk vdkufemusifhBuHolrsm;)taeESifh tuG,f
udk jrifEdkifaomolrsm; ( )84 \ ukokAf (Qutub)[kac:onfh
84 pmayoabmt& ]]tuG,frSt&mrsm;udk jrifEdkifaomolrsm;}}[kac:onf/ (¤if;wdkY\ tqdkt&) urÇmBuD;onf wdusaom ta&twGuf&Sdonfh olawmfpifBuD;rsm;\ xdef; odrf; apmifha&SmufrI\atmufwGif &Sdaeayonf/ olawmfpifBuD;wpfyg;yg; uG,fvGef aoqkH;oGm;aomtcg ,if;ae&mwGif tjcm;wpfyg;udk csufcsif; tpm;xdk;onf/ ½I-Shorter Encyclopedia of Islam, p. 582.
tqifhodkY a&muf&SdoGm;onfh qlzDBuD;u rdrdae&mpcef;XmerSaeí vuf&Sd
avmuDurÇm\ ta&;udpörsm;udk pDrHtkyfcsKyfvQuf&Sdonf[k ,kHMunfMu
avonf/85
(2) jiif;qefjcif;aMumifh &S&D;ufjzpfjcif;
þ&S&D;uftrsKd;tpm;wGif udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf wnf
&SdaeawmfrlaMumif;udk ajAmifususjzpfap? oG,f0kdufí (EIwfqdwfaejcif;
jzifh)jzpfap? jiif;qefaom'óetawG;tac:rsm;? t,ltqrsm; yg0ifay
onf/ tcsKdUaomudpö&yfrsm;wGif bk&m;ocif (udk;uG,f&mt&Sif) r&Sdjcif;
udk bk&m;rJh0g'(Atheism)[k ac:onf/ tcsKdUaomudpö&yfrsm;wGifum; udk;
uG,f&mt&Sif&SdaMumif;udk vufcHonf[k xkwfazmfajymqdkaomfvnf;?
udk;uG,f&mt&Sifudk vufcHudk;uG,frIoabmw&m;rS MunfhvQifum;? ¤if;
udk jiif;y,faeoa,mif&Sdaom? bk&m;trsm;udk wNydKifeufwnf; vufcH
udk;uG,f,kHMunfaom0g'(Pantheism) ykHpHjzifh awGY&onf/
tcsKdUaom a½S;a[mif;bmomw&m;rsm;wGif udk;uG,f&mt&Sif wnf&Sd
jcif;udk vufrcHyg/ ¤if;bmoma&;pepfrsm;twGif;wGif txif&Sm;qkH;
aom bmomw&m;rSm a*gwrAk'¨\ bmomw&m;jzpfonf/ Ak'¨0g'onf
[dE´L0g'\ Zmwfpepfudk y,fzsuf&eftm;xkwfaom jyKjyifajymif;vJa&;
vIyf&Sm;rIrS aygufzGm;vmNyD;? *sdef;0g'ESifh acwfNydKif bDpD ]6} &mpkwGif
ay:aygufcJhaom omoemjzpfonf/ bDpD ]3}&mpkwGif Ak'¨bmomonf
tdE´d,EdkifiH\ EdkifiHawmfbmom jzpfcJhonf/ Ak'¨0g'onf [dE´L0g'rS
qufEG,faygufzGm;vmcJhaomaMumifh Ak'¨udk,fawmfwdkif rdrdonf (udk;
uG,f&mt&Sif udk,fpm;? udk,fyGm;) 0ifpm;aom t0w&bk&m; (vl0if
pm;bk&m;) jzpfonf[k aMunmcJhonf/ xdkYaemuf Ak'¨0g'onf tdE´d,rS
aysmufuG,foGm;NyD; aemifwGif w½kwfjynf? tjcm;aom tm&Sta&SUzsm;
EdkifiHrsm; (*syef? udk;&D;,m;) okdYyg vTrf;rdk;oGm;onfudk awGY&\/
85 Shorter Encyclopedia of Islam, Pp. 55.
a*gwrAk'¨ y&dedAÁmefpHoGm;NyD;aemuf bDpD 400 rS 250 twGif;wGif [de
,eESifh r[m,e[laom Ak'¨bmom*dkPf;cGJBuD;ESpfck ay:xGef;vm cJhonf/
[de,e*dkPf;onf Ak'¨0g'twGif; tapmqkH;ESifh twif;usyfqkH; 0g'wpfck
jzpfonf/ ¤if;*kdPf;\t,l0g'rSm ]]udk;uG,f&mt&Sif}} [lonf r&Sd/ xdkY
aMumifh rdrd\ 'ku©qif;&Jrsm;udk uif;vGwfatmif? uRwfwef;0ifatmif
tm;xkwf&efrSm rdrd\ wm0efomjzpfonf}}86[laom tcsufudk &Sif;vif;
xif&Sm;apcJhonf/ xdkYaMumifh a&S;a[mif; Ak'¨0g'\ t"du tom;ay;
aom oifMum;rI? zdtm;ay; ,kHMunfaprIrSm ½lAlAD;,[ftodonmtwGif;
]&S&D;uf} jzpfonfh Oyrmwpf&yf jzpfonf/ tb,faMumifhqdkaomf ¤if;wdkY
onf udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[f) wnf&Sdjcif;udk aNAmifusus vkH;0
jiif;qefjcif;aMumifh jzpfonf/
tvm;wlyif *sdef;0g'onf 0gZmrem (Vardhamana) ac: r[m0D&
(Mahavira) rS pepfwus pkpnf;wifjycJhaom t,l0g'wpf&yf jzpfonf/
¤if;\ oifMum;rIwGif udk;uG,f&mt&Sif[lír&Sd? vGwfvyfaom (vGwf
ajrmufaom) pdwf0dnmOfonf? bk&m;uJhodkY raojcif;? tvkH;pkHudk odjrif
Edkifaom oAÁnKwÓPfpOfudk &Edkifaomtqifhtwef;odkY a&muf&SdEdkif
onf/ xdkYaMumifh *sdef;bmomw&m;qdkif&m vlYtpkta0;rsm;u tuRwf
w&m; &oGm;aom? uRwfwef;0ifoGm;aom &[EÅmrsm;udk bk&m;[k owf
rSwfí? ¤if;&[EÅmrsm; ouf&Sdxif&Sm;&SdpOfumvwGif ½dkaoav;pm;rI jyK
ouJhodkY ¤if;wdkY uG,fvGefoGm;aomtcg ¤if;wdkY\ ½kyfxkBuD;rsm;udk
MunfndKav;pm; ½dkaoudkif;½Idif;Muonf/
tjcm;a&S;usaom jiif;y,fjcif;? jiif;qefjcif;qdkif&m &S&D;ufrSm wref
awmfrlpmvufxuf? zm½dkbk&if (zd&fatmifef)\ tjzpftysufü awGY
Edkifayonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS zd&fatmifonf tv’m[ft&Sifjrwf
wnf&Sdjcif;udk jiif;qefcJhaMumif;? wrefawmfrlpmESifh tD*spfEdkifiHom;
86 Dictionary of Philosophy and Religion, p. 72.
rsm;tm; rdrdonfomvQif tm;vkH;aom zefqif;jcif;\ t&SifjzpfaMumif;
qdkcJhonf/ ¤if;tcsufudk usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[ft&SifjrwfrS
zd&fatmif\ pum;&yfrsm;udk atmufygtwdkif; ñTefjyxm;onf/
[ ]
]]xdkzd&fatmifefu (tdk-rlpm?) trSefyif tu,fí toifonf
uREfkyfrSvJGí tjcm;aom udk;uG,f&mt&Sif wpfyg;yg;udk a½G;cs,f
cJhygvQif {uefrvJG uREkfyfonf toifhtm; tusOf;axmif
csxm;rnf[k ajymqdk usHK;0g;cJhav\/}}87
[ ]
]]xdkYaemuf ¤if;(zd&fatmifef)u ]]uREfkyfonfyif toifwdkY\ jrifh
jrwfqHk;aomt&Sifjzpfonf}}[k ajymqdk(aMunm)chJavonf/}}88
19 &mpkESifh 20&mpktwGif; Oa&my'óeynm&SiftcsKdUu udk;uG,f&m
t&Sifr&SdaMumif; aemifwGif ]]udk;uG,ft&Sif'óe\ aoqkH;rI}} (tqkH;
owfjcif;)[k a<u;aMumfcJhonf/ *smrmef'óeynm&Sif zDvpfyf rdef;vef;
'g; (Philipp Mainlander) (1841-1876)rS ¤if;\t"duusaom a&;om;
wifjyrIjzpfonfh “The Philosophy of Redemption, 1876}} (jyefvnf tzwf
q,fjcif;? a½G;Ekwfjcif;)[lonfh 'óewGif atmufygtwdkif; wifjyxm;
ygonf/
wenf;tm;jzifhqdkaomf ]]u,fwifjcif;'óe}}[kvnf; ac:qdkEdkifyg
onf/ ¤if;'óe\ tvdkt& udk;uG,f&mt&Sif&Sdonf[k ,kHMunfvufcH
jcif;rSm rdrdwdkY\ 'ku©yifv,fa0aeaom jrm;ajrmifvSonfh qif;&JrI?
87 usrf;jrwfuk&ftmef? 26; 29/ 88 usrf;jrwfuk&ftmef? 79; 24/
cHpm;rIrsm;aMumifh aysmf½Tifjcif;[lonfr&Sd/ rdrdwdkY\ 'ku©rsm; uif;a0;ap
&ef tm;udk;&m? cdkvIH&mtjzpf udk;uG,f&mt&Sif[lonfh todonmudk
vufcH,kHMunfMujcif; jzpfonf/ xdkYaMumifh avmuD\ qif;&J'ku©
cHpm;rIrsm; r&Sdawmhygu udk;uG,f&mt&Sifonf vdktyfawmhrnf r[kwf
acs/ xdkYaMumifh udk;uG,f&mt&Sif r&Sdawmhygu qif;&J'ku©cHpm;&jcif;
[laom oabmw&m;vnf; r&Sdawmhacs/ aysmf½Tifjcif;om usef&pfrnf/
xdkYaMumifh udk;uG,f&mt&Sifudk jiif;qefjcif;onfom taumif;qkH;tajz
jzpfonf[k cH,laom'óe jzpfonf/89
y&yf&Sm;rS z½dkif;'&pfcsf eD;Zfacs; (Friedrich Nietzche (1844-1900) rS
txufazmfjyyg ]]udk;uG,f&mt&Sif\ aoqkH;jcif;}} 'óeudk axmufcH
cJh\/ ¤if;u wifjycJhonfhtqdkrSm ]]udk;uG,f&mt&Sif (bk&m;)}} [lonf
rSm vlom;rS rdrd\cufcJrI? qif;&J'ku©rsm;twGuf cHpm;&aom pdwfrouf
omrI? pdwfzdpD;rItwGuf ESpfodrfhrI&,lNyD; r[mvlom;tjzpf a&muf&SdvdkrI
twGuf ykHazmfxm;onfh ]ykH&dyf} «wenf;qdk&aomf ]todÓPfxJrS ykH&dyf}
(Mental Image)» wpfckom jzpfonf/ vlom;tqifhrS ]]r[mvlom;}}tjzpf
zefwD;&ef pdwful;wGif ykHazmfxm;aom ]Mum;cHaygif;ul;} wpfckom
jzpfonf/90
20 &mpk\ jypfopf'óeynm&SifwpfOD;jzpfonfh *sdef;aygvf qmw
&m,f (Jean Paul Sartre)rSvnf; ]udk;uG,f&mt&Sif aoqkH;jcif;}[lonfh
'óeudk axmufcHcJhonf/ ol\t,ltqt& udk;uG,f&mt&Sif[lonf
¤if;\ rl&if;a0g[m&rsm;ESifh qefYusifuGJjym;jcif;aMumifh trSefwu,f
rwnf&SdEdkif/ ]udk;uG,f&mt&Sif}[lonfht,ltqrSm vlom;taeESifh rdrd
89 Dictionary of Philosophy and Religion, p. 327. 90 Dictionary of Philosophy and Religion, p. 391.
\ jzpfwnfrI tajctaet& rjzpfrae rSef;qykHazmf&rnfh ]pdwful;ykHazmf
rI} wpfckom jzpfonf/91
'g0if\ 1882 ckESpfwGif a&;om;cJhonfh pmwrf;t& ]vlom;onf
wefcdk;BuD;aom vl0HwpfrsKd;om jzpfonf/} ol\t,ltqudk 19 &mpk\
vlrIa&;odyÜHynm&Sifrsm;ESifh 'óetawG;tac:ynm&Sifrsm;\ oDtdk&D
wGif vufcHxm;Muonf/ ,if;oDtdk&Drsm;rS ]udk;uG,f&mt&Sif rwnf&Sd
aMumif;} t,ltqtwGuf odyÜHenf;usaom tajccHoabmw&m;rsm;
csrSwfay;onf/ ¤if;wdkY\ t,ltqt& bmomw&m;[lonf udk;uG,f
&mr&Sdaom bk&m;rJh0g'rS udk;uG,f&mt&Sif wpfyg;wnf;udk udk;uG,faom
0g'odkY qifhuJajymif;vJ jzpfay:vmonf/ ,if;odkY bmomw&m;\
qifhuJajymif;vJjzpfay:vmjcif;onf vlom;\ qifhuJajymif;vJí jzpf
ay:aom vl0Hb0rS vlom;b0odkY a&muf&Sdjcif;? wzef vGwfvyfaom
wpfOD;csif;pDaeaom vlom;rS EdkifiHESifh aexdkifaom EdkifiHom;tqifhodkY
qifhuJajymif;vJjcif;wdkYESifh qufpyfaeonf[k qdkvdkjcif;jzpfonf/
qifhuJajymif;vJjcif;oDtdk&Dudk vufcHMuaomolrsm;onf ]zefqif;
jcif;} [lonfh oabmw&m;\ tESpfom&qdkif&m ar;cGef;rsm;udk a&Smif
MuOf&ef BudK;pm;onf/ txl;ojzifh ¤if;wdkYrS rajzray;Edkifao;aom
jyóemrSm t&Sifjrwf\ *kPfawmfwpfckjzpfaom ]r&Sd&mrS &Sd&modkY jzpf
ay:apjcif;} jzpfonf/ vuf&Sd jzpfwnfaeaom ½kyf? j'yftm;vkH;\
tponf rnfodkY pwifcJhNyD;? tb,faMumifh vuf&SdtajctaeodkY tqkH;
owfa&muf&Sdae onfudk tajzray;Edkifjcif; jzpfonf/ ,cktcg xdkt,l
tqudk vufcHxm;Muukefolrsm;onf um;vfrwfpfcf (Karl Marx)\
aemufvdkufaemufygrsm; jzpfonf/ um;vfrwfpfcfonf uGefjrLepf0g'D
wpfOD;jzpfovdk? ¤if;onf qdk&S,fvpf0g'D odyÜHynm&SifwpfOD;vnf; jzpf
onf/ ¤if;\ t,ltqt& ]]t&m0w¦Ktm;vkH;\ rlvtponf j'yfrsm;
91 Dictionary of Philosophy and Religion, Pp. 50-9.
\ a½GUvsm;rIESifhom oufqdkifonf/}} (j'yfrIefrsm; a½GUvsm;rIudk qdkvdk
onf/) rwfpfcf\ 0g't,ltqt& ]]udk;uG,f&mt&Sif (bk&m;)[lonf
vlom;\ pdwful;,Of ykHazmfrIwpf&yfom jzpfonf/ vlom;rsm; txl;
ojzifh tkyfcsKyfol vlwef;pm;rS tkyfcsKyfa&;tmPmudk tqifhqifh tarG
qufcH tkyfcsKyfEdkif&efESifh tkyfcsKyfcHvlwef;pm;trsm;pktm; ¤if;wdkYtrSef
wu,f &Sifoefae&aom b0tajctaerSefudk zkH;uG,fxm;&ef? vlxk
taeESifh tkyfcsKyfolvlwef;pm;\ zdESdyftkyfcsKyfrIudk tm½kHrpl;pdkufEdkifap&ef
zefwD; xm;aom wHwdkif; (tumtuG,f) wpfckjzpfonf/}}
rkpfvifrfrsm;wGif awGY&onfh jiif;qefjcif;jzifh jyKvkyfaom ]&S&D;uf}
twGuf Oyrmwpf&yfrSm tdAfEkt&ADuJhodkY qlzDrsm;rS t&mtm;vkH;onf
tv’m[ft&Sifjrwfjzpfí tv’m[ft&Sifjrwfonf tm;vkH;aomt&mwGi f
udef;0yfaeonf[k ,kHMunfjcif;jzpfonf/ ¤if;wdkY\ ,kHMunfcsuft&
tv’m[ft&Sifjrwf\ oD;jcm; &yfwnfEdkifpGrf; (Separate Identity)udk jiif;
qefjcif;jzifh tv’m[ft&Sifjrwf\ wnf&Sdjcif;udk jiif;qefvdkufjcif; jzpf
onf/ þt,ltqudk 17 &mpk\ 'wfcsfvlrsKd;? *sL;'óeynm&Sif bm
½l;csf pyDEdkZm (Baruch Spinoza) \ wifjyrIwGifvnf; awGY&SdEdkifonf/ ol\
t,ltqrSm udk;uG,f&mt&Sif[lonfrSm vlom;tygt0if pMu0Vm wpf
ckvkH;\ tpdwftydkif;rsm;tm;vkH;udk aygif;pnf;xm;aomt&m jzpfonf/
tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmf? *kPfawmfrsm;ESifh ywfoufí
jzpfay:wwfaom &S&D;uftrsKd;tpm;rsm;
þtrsKd;tpm; ]&S&D;uf}wGif tm&Aft½dkif;tpdkif;rsm;\ jyKvkyfavh&Sd
onfh tavhtusifhrsm; yg0ifonf/ ,if;tavhtxrsm;rSm tv’m[f
t&Sifjrwftm; ¤if;\ zefqif;cHrsm;\ *kPf&nfESifh trnfrSnfhac:jcif;?
wzef tzefqif;cHrsm;tm; tv’m[ft& Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;? bGJYawmf
rsm; trnfay;í rSnfhac:jcif;wdkY ESpfrsKd;pvkH;yg0ifonf/
(1) vlom;tjzpf ykHazmfjcif;ESifhqdkifaom &S&D;uf
tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmf? *kPfawmfrsm;ESifh oufqdkifí jzpf
avhjzpfx&Sdaom ]&S&D;uf}trsKd;tpm;wGif tv’m[ft&Sifjrwftm; vlom;
ESifh wd&dpämefrsm;\ ykHyef;o@mef? t&nftaoG;rsm;jzifh ykHazmfjcif; jzpf
onf/ urÇmay:wGif vlom;\ wd&dpämefrsm;tay:vTrf;rdk;EdkifrI? BuD;us,f
jrifhjrwfrIudk taMumif;jyKí ½kyfxk½kyfyGm;jyKvkyfudk;uG,folrsm;rS udk;uG,f
&mt&Sif\ zefqif;jcif;udk azmfjy&ef? rsm;aomtm;jzifh vlom;\ toGif
o@mefudk okH;avh&Sdonf/ tusKd;quftm;jzifh zefqif;&Sif\ ykH&dyf
(ykHawmf)udk aq;jc,fjcif;? ykHoGif;jcif;? ykHazmfjcif;? yef;ykxkjcif;wdkY jyKvkyf
Muonf/ ,if;odkY ykHo@mefudk jyKvkyfykHoGif;&mwGif xdk½kyfxk? qif;xk?
½kyfyGm;awmfrsm;udk udk;uG,folrsm;ESifh ykHo@meftoGiftjyif vu©Pmrsm;
udk erlem,lí xkvkyfavh&SdMuonf/ Oyrmjy&vQif? [dE´LbmomESifh Ak'¨
bmom0ifrsm;onf tm&Swdkufom; a,musfm;rsm;\ ykHo@mefudk ½kyfyGm;
qif;xkrsm; tajrmuftjrm;xkvkyfí udk;uG,fylaZmfMuonf/ xdkodkY tm&S
wdkufom; a,musfm;rsm; (tdE´d,? jrefrm? w½kwf? udk;&D;,m;? *syef ...
ponfjzifh)\ ykHudk xGif;xkylaZmf&jcif;rSm xdkvlom;rsm;\ ykH&dyfrsm;onf
udk;uG,f&mt&Sif\ zefqif;jcif; o½kyfouefudk xif&Sm; &Sif;vif;pGm
xif[yfEdkifonf[k ,kHMunfMujcif;aMumifh jzpfonf/
acwfopf c&pf,mefbmom0ifrsm;taeESifh wrefawmftDqm
onf udk;uG,f&mt&SifrS vlYZmwdcHNyD; ]]vl0ifpm;bk&m;}} jzpfonf[k
,kHMunfMuonf/ wenf;qdkaomf zefqif;&Siftm; zefqif;cHb0odkY ouf
qif;apjcif; jzpfonf/ þonf udk;uG,f&mt&Siftm; vlom;toGif
oGwfoGif;jcif;qdkif&m ]&S&D;uf}\ xif&Sm;aomOyrmjzpfonf/ rdkufu,f
tdrf*sJvdk (Michaelangelo, 1565) uJhodkYaom xif&Sm;ausmfMum;onfh c&pf
,mefyef;csDynm&SifrS udk;uG,f&mt&Sif\ ykHawmfudk ykHqGJ&m? ykHazmf&mwGif
udk,fvkH;wD;jzpfaeaom Oa&myvltkdwpfa,muftjzpf ykHazmfcJhonf/ olY
wGif jzLazG;aom qHyif (aiGa&mifqHyif) rsm;ESifh rkwfqdwfarG;rsm;&SdNyD;?
AufwDuefausmif;awmf (AufwDuefNrdKU&Sd jrifhjrwfaom c&pf,mef bk&m;
&Sdcdk;ausmif;)\ rsufESmusufwGif ykHazmfxm;onfh ½kyfxk jzpfonf/
c&pf,mefurÇmwGif xkvkyfxm;onfh ½kyfyGm;rsm;teuf txufyg ykHawmf
onf taumif;qkH;? tjrifhqkH; bk&m;ocifudk udk,fpm;tjyKEdkifqkH;[k
,lqMuonf/
(2) vlom;\ tqifhudk udk;uG,f&mt&SifESifh wef;wlxm;jcif;jzifh jyKvkyfaom
&S&D;ufykHpH
tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmofwGifyg0ifonfh ]&S&D;uf}trsKd;tpm;
wpfckrSm vlom;rsm;ESifh vlom;wdkY zefwD;jyKvkyfxm;aomt&mrsm;udk
tv’m[ft&Sifjrwf\emrawmfrsm;jzifh ac:a0:jcif;ESifh wzef xdkt&Sif\
*kPfawmfrsm;ESifh woac:a0:owfrSwfjcif;wdkY yg0ifonf/ Oyrmtm;jzifh
qdk&aomf a&S;a[mif;tm&AfvlrsKd;rsm;onf ¤if;wdkY\ ewf½kyfrsm;? bk&m;
½kyfxkrsm;udk tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfrsm;rS qif;ouf vmaom
trnfrsm;ESifh woac:a0:jcif; jzpfonf/ ¤if;wkdY\ ewfbk&m;rsm;teuf
ewfbk&m; 3 yg;tm; ac:a0:woaom? rSnfhac:xm;aom trnfemr
rsm;rSm tvf-vm;of (¤if;onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tv’m[fqdkonfh
*kPfawmfrS ,lxm;aomtrnf jzpfonf)? tvf-tkZfZm[f (¤if;onf
tv’m[ft&Sifjrwf\ tvf-tZD;Zfqdkonfh*kPfawmfrS ,lxm;aomtrnf
jzpfonf)? tvf-rkewfxf (¤if;onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tvf-rem;ef
qdkonfh*kPfawmfrS ,lxm;aomtrnf jzpfonf)wdkY jzpfMuonf/ wref
awmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdpOf umvtwGif;u tma&AswGif
wrefawmftwkwpfyg; ay:aygufcJhNyD;? xdk wrefawmftwk\ bGJYawmfrSm
,rm;r[f jzpfNyD;? ¤if;bGJYawmfonf tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;ESifh
xdkufwefaom*kPfawmfjzpfonfh ]]&[frmef}}qdkonfhpum;vkH;rS qGJ,lxm;
aom pum;vkH;jzpfonf/
&DStm*dkPf;rsm;teuf txl;ojzifh qD;&D;,m;EdkifiH? Elqdkif&D;,m;a'o
&Sd &SDtmrsm;onf wrefawmfrk[r®'f\ wpf0rf;uGJnDawmfvnf;jzpf?
om;rufawmfvnf;jzpfol tAloGmvdAf\om;? cvDz[fBuD; tvD
ociftm; tv’m[ft&Sifjrwf\ udk,fyGm;[k ,kHMunfMuNyD;? ¤if;tm;
tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;udkvnf; ay;xm;ayonf/ ¤if;&SDtm
tkyfpkrsm;teuf tdpfrmtDvD (Ismaillis)rsm;? ¤if;wdkYtm; t*g;cef;eD;pf
(Agha Khanees)rsm;[kvnf;ac:jcif;cHMu&aom tkyfpkwpfpk &Sdonf/ ¤if;
tkyfpk\ acgif;pOfwGif yg0ifonfh t*g;cef;tm;? ¤if;\ aemufvdkuf
rsm;u udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf 0ifpm;aomyk*¾dKvfjzpfonf[k
,kHMunfMuavonf/ þuJhodkYaom ,kHMunfrIrsKd;aMumifh ]&S&D;uf} jzpf
oGm;aomolrsm;wGif vbEGefEdkifiHrS '½l;ZD (Druze) rsKd;EG,frsm;vnf;
yg0ifMuonf/ ¤if;wdkYu zmwDrdk'f cvDz[ftvf-[muif;rfAd tr&D;
vm;vf (Fatimid Caliph Al-Hakim Bi Amrillah) tm; tv’m[ft&SifjrwfrS
vlom;tjzpf udk,fpm;vS,fjyK xif&Sm;apaom vl0ifpm;bk&m;[k ,kH
MunfMujcif; jzpfonf/ qlzDrsm;teuf tvf-[vfvwf*sfuJhodkY qlzD
rsm;u a<u;aMumfMuonfrSm ¤if;wdkYonf tv’m[ft&SifjrwfESifh wpfxyf
wnf;usonf/ wpfxyfwnf; jzpfoGm;onf[kqdkMu\/ ,if;uJhodkY
zefqif;cHrsm;u zefqif;&Siftv’m[fESifh tqifhwljzpfoGm;onf[k ,kH
Munfjcif;rSmvnf; txufazmfjyyg tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmofqdkif
&m ]&S&D;uf}trsKd;tpm;wGif tusKH;0ifonf/
,ckacwftcgwGif rsm;pGmaom 0dnmOfa&;&mq&mrsm; (0dnmOfac:Edkif
ol? 0dnmOfpD;ol^yl;olrsm;)ESifh 0dnmOfavmuESifh vlYavmuMum;wGif
&yfwnf qufoG,fay;Edkifolrsm; (Oyrm- &SmvDrufuvdef;ESifh a*sZuf
Edkufxf (Shirley Maclaine and J.Z Knight) wdkYu rdrdwdkYudk,fudk rdrdwdkY jrifh
jrwfaom bk&m;ocifxHrS yg0g&&Sdxm;aomolrsm;[lívnf;aumif;? om
rmef vlom;rsm;[lívnf;aumif; a<u;aMumfavh&Sdonf/ ausmif;rsm;wGif
tdkif;pwdkif;\ &DavwDywDoDtdk&D (E=mc2 pGrf;tifonf j'yf\yrmPESifh
tvif;\ tjrefudk ESpfxyfwifxm;aomudef;\ ajr§mufv'fwefbkd;ESifh
nDonf)udk oifMum;jcif;onfvnf; tvf-twfpfrm;tf 0qGf-qGdzm;of
ESifhqdkifaom ]&S&D;uf}trsKd;tpm;wGif tusKH;0ifonf/ xdkoDtdk&Du qdkxm;
onfrSm tifem*sDudk zefwD;ívnf; r&? zsufpD;ívnf; r&/ pGrf;tifudk
ykHo@mefajymif;vJíom &onf/ ¤if;onf j'yf\ yrmPudk vdkufíom
ajymif;vJEdkifonf/ odkY&mwGif j'yfESifhpGrf;tif ESpfrsKd;pvkH;onf tv’m[f
t&SifjrwfrS zefqif;xm;aom t&mjzpfouJhodkY ¤if;wdkYudk t&SifjrwfrS
tcsdefra½G; zsufpD;vdku zsufpD;Edkifonf/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif
tv’m[ft&SifjrwfrS
[ ]
]]tv’m[ft&Sifjrwfonfyif t&m&mudk zefqif;awmfrlaomt&Sif
jzpfawmfrlonf/}} 92
[ ]
]] ,if;yx0Dajray:ü &SdorQwdkYonf (rNrJ) ysufpD;qdwfokOf;tHh
aomt&mrsm;yif jzpfukef\/}}93
tdkif;pwdkif;\ &DavwDAwDoDtdk&DrS ñTefjyonfrSm j'yfESifhpGrf;tifESpf
rsKd;pvkH;onf tpvnf; r&Sd? tqkH;vnf; r&Sd? ¤if;wdkYonf pMu0VmBuD;
wnfNrJaeonfh twdkif;twmtxd xm0& rysufrokOf;wnf&Sdaernf/
¤if;wdkYudk zsufpD;ívnf; r&/ ajymif;vJívnf; r&/ txufazmfjyyg
]]tpvnf; r&Sd? tqkH;vnf; r&Sd? zefwD;ívnf; r&/ ajymif;vJí
92 usrf;jrwfuk&ftmef? 39; 62/ 93 usrf;jrwfuk&ftmef? 55; 26/
vnf;r&/ xm0& wnfaernf}}[laom *kPft*Fgt&nftaoG;rSm
tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;\ *kPfawmfjzpfonf/
'g0if\ qifhuJajymif;vJjcif;oDtdk&DwGif toufZD0ef\ qifhuJ
ajymif;vJ jzpfay:jcif;udk atmufygtwdkif; azmfjyxm;onf/ touf"gwf
onf oufrJht&m0w¦KrS udk;uG,f&mt&Sif\ 0ifa&muf pGufzufrI wpfpkH
wpf&mrygbJ jzpfay:vmonf[k qdkonf/ 'g0ifoDtdk&Dudk ouf0if
,kHMunfolacgif;aqmifwpfOD;jzpfol qmt,fvf'ghpf[wfpfav (Sir Aldous
Huxley)rS txufazmfjyyg t,ltqESifhywfoufí atmufygtwdkif;
azmfjyxm;onf/
]]'g0ifoDtdk&Donf aMumif;usKd;qufpyfqifjcif pOf;pm;a0zef aqG;
aEG;jcif;e,fy,frS udk;uG,f&mt&Siftm; owÅ0gcyfodrf;\ zefqif;&Sif
[laom t,ltqwpfckvkH;udk z,f&Sm;ypfvdkufonf/}}94
tdAm'[fc0yfudk;uG,frItwGif; jzpfay:aom &S&D;uf
þtrsKd;tpm; ]&S&D;uf}wGif udk;uG,f&mt&Siftjyif tjcm;aomt&m
rsm;udk OD;wdkufylaZmfyorI? c0yfudk;uG,frIjyKjcif;ESifh qkvmbfrsm;? aus;
Zl;awmfrsm;? apmifrrIrsm;udk zefqif;&Sifxuf zefqif;cH rsm;xHrS arQmfudk;
jcif;? &,lEdkifonf[k ,kHMunfjcif; jzpfonf/ þ]&S&D;uf}trsKd;tpm;wGif
trsKd;cGJ ESpfck yg0ifonf/
1/ &S&D;uftBuD;pm; (t"du&S&D;uf) (شرك الأكبر)
þuJhodkYaom ]&S&D;uf}trsKd;tpm;rSm wpfpkHwpfa,mufonf tv’m[f
t&SifjrwfrSvGJí tjcm;aom vlyk*¾dKvf? t&m0w¦Kwpfcktm; OD;wdkufí
c0yfudk;uG,f? ylaZmfyo? qkawmif;qk,ljyKaomtcgrsKd;wGif xdkufoifh
94 Quoted in Francis Hitching"s, TheNeck of the Giraffe, (New York: Ticknor and
Fields, 1982, p.254 from Tax and Callender, 1960, vol.III, p.45)
aom ]&S&D;uf} jzpfonf/ txl;ojzifh ½kyfyGm;qif;wkrsm; ylaZmfyojcif;
onf txif&Sm;qkH; Oyrm jzpfonf/ tv’m[frS eADwrefawmfrsm;
tm;vkH;tm; apvTwfí w&m;vrf;rSef ñTefjyap&onfh taMumif;t&if;
rSm vlom;rsm;tm; ½kyfyGm;qif;wkrsm; udk;uG,fyojcif;rS uif;a0;ap&ef
jzpfonf/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif
[ ]
]]pifppfaomfum; {uefrvGJ igt&Sifjrwfonf vlrsKd;wkdif;wGif
&plvfwrefawmfwpfyg;udk apvTwfawmfrlNyD; ]]toifwdkYonf
tjcm;udk;uG,f&mrsm;udk pGefYvTwfy,f&Sm;í (wpfqlwnf;aom
tv’m[ft&Sifjrwftm;omvQif c0yfudk;uG,fMuavukef}} [k
(a[mMum; apawmfrlcJhavonf)/}}95
txufazmfjyyg tm,ofawmftwGif;yg0ifaom oGm*l;of (Taghut)
[laompum;\ t"dyÜg,frSm tv’m[ft&Sifjrwftjyif tjcm; udk;uG,f&m
wpfpkHwpf&mudk udk;uG,fjcif;ESifh tv’m[ft&SifjrwfESifh wpfpkHwpf&mudk
,SOfwGJudk;uG,fjcif;wdkY tusKH;0ifonf/ Oyrm- tcspf (cspfjcif;w&m;)
onf c0yfudk;uG,frI\ ykHo@mefwpfrsKd;jzpfí? NyD;jynfhpkHaomykHazmfrIwGif
¤if;tcspfw&m;onf tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;xHodkYom &nfpll;
jyo&rnf/ tpövmrfwGif tv’m[ft&Sifjrwftm; cspfonf[kqdkvQif?
xdkt&Sifjrwftm; vkH;0emcH½dk;usKd; b0aqmufwnf&rnf/
xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrwftay:wGifxm;&Sdaom tcspfw&m;onf
tzefqif;cHrsm;jzpfaom? rdrd\ rdbESpfyg;? om;orD;? ZeD;r,m;? tpm;
taomufponfwdkYtay:xm;aomtcspfESifh wef;wl r&Sdap&/ tu,fí
tv’m[ft&Sifjrwf tay:wGifxm;aomtcspfESifh tjcm;tzefqif;cHrsm;
95 usrf;jrwfuk&ftmef? 16; 36/
tay:xm;onfh tcspfwef;wljzpfygu? t&Sifjrwf\ *kPfawmfudk edrfhus
aponfhtwGuf aomif[D;'f twfpfrmtf 0qGf-qGdzm;ofabmifwGif;rS
]&S&D;uf} xdkufonf/ xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;xHodkY
om OD;wnfí rdrdcHpm;rIrsm;udk pkpnf;xm;&rnf/ usrf;jrwfuk&ftmef
wGif tv’m[ft&SifjrwfrS wrefawmfjrwfrk[r®'ftm;
[ ]
]](tdk-eADwrefawmf) toifonf (vlcyif;wkdYtm; þodkY) ajym
Mum;ygav/ tu,fí toif wdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm;
cspfMunfjrwfEdk;Muygrl ig\trdefYMo0g'rsm;ukd tpOfwpkduf
vdkufemMuukef/ (odkYr SomvQif) toifwdkYtm; tv’m[ft&Sifjrwf
onf cspfMunf jrwfEdk;awmfrltHhh/}}96
wrefawmfjrwfBuD;rS ¤if;\qG[mA[fBuD;rsm;tm; rdefUrSmcJhonf
rSm-
]]toifwdkYonf oifwdkY\ om;orD;rsm;? toifwdkY\ zcifrsm;
ESifh vlom;rsKd;EG,ftm;vkH;xufydkí uREfkyftm; rcspfMunf rjrwf
Edk;oa½GUumvywfvkH; toifwdkYonf ppfrSefaom rktfrifef ouf
0if,kHMunfolrsm; jzpfEdkifMurnf r[kwfacs/}}97
wrefawmfjrwftm; cspfcifjrwfEdk;rIonf ¤if;\vlom;0g' (0g)
udk,f&nfudk,faoG;ay:wGif tajccHonfr[kwfbJ ¤if;\ udk;uG,f&m
t&SifxHrS &&Sdonfh owif;pum;ay:wGif tajccHonf/ xdkYaMumifh
96 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 31/ 97 tewfpfocifu qifhjyefcJhí tDrmrfAkcg&D ocifu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-1? pm-20? ['D;qftrSwf-13 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-31? ['D;qftrSwf-71/
tv’m[ft&Sifjrwfudk cspfaomtcspfuJhodkYyif udk,fawmfjrwftm; cspfcif
jrwfEdk;jcif;udkvnf; udk,fawmfjrwf\ rdefYrSmcsufrsm;udk tjynfht0
vdkufemusifhBuHemcHwnfaqmufjcif;jzifh cspfcifrIudk jyo&ef jzpfonf/
tv’m[ft&SifjrwfrSaemufqkH;xkwfjyefcsrSwfay;aom usrf;jrwfuk&ftmef
\ tm,ofawmfwGif
[ ]
]]rnfolrqdk &plvfwrefawmf\ trdefYawmfrsm;udk vdkufemyg
vQif? xdkolonf {uefpifppf tv’m[ft&Sifjrwf\ trdefYawmf
rsm;udk vdkufemonfrnf\/}}98
xdkYjyif
[ ]
]]toifonf (,if;olwdkYtm;) ajymMum;ygav/ toifwdkYonf
tv’m,ft&Sifjrwf\ trdefYawmfrsm;udkvnf;aumif;? &plvfwref
awmf\trdefYawmfrsm;udkvnf;aumif;? vdkufemMuukef/}}99
tu,fí vlom;onf wpfpkHwpfa,muf (0g) wpfpkHwpf&mudk rdrdESifh
tv’m[ft&SifjrwfMum;wGif ,laqmifvmygu (qdkvdkonfrSm-tv’m[f
t&Sifjrwfxufydkí wpfOD;wpfa,muftm; wpfpkHwpf&mudk cspfjrwfEdk;cJhyg
vQif) xdkyk*¾dKvf (0g) xdkt&mtm; c0yfudk;uG,fjcif;rnf\/ xdkodkYqdkygu
aiGaMu;onf vlom;\ bk&m;jzpfvmEdkifonf/ (0g) wpfpkHwpfa,muf\
vkdtifqE´onf ]bk&m;} jzpfEdkifonf/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJh
onfrSm
98 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 80/ 99 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 32/
]]'d&f[rf a½T'*Fg;jym;udk c0yfudk;uG,faomolonf tNrJwap
aMumufrufzG,f&m jzpfaeayrnf/}}100
xdkYjyif usrf;jrwfuk&ftmefü tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmfrlxm;onf
rSm
[ ]
]](tdk-eADwrefawmf?) rdrd\pdwftvdkqE´udk rdrd\ udk;uG,f&m
tjzpf jyKvkyfcJhaomol\ taMumif;udk toifonf odjrifcJhNyD
r[kwfavm/}}101
tdAm'[f (c0yfudk;uG,fjcif;) ESifhoufqdkifonfh ]&S&D;uf}vkyfjcif;\
qdk;usKd;rsm;udk trsm;qkH; ñTefjyxm;onf/ tb,faMumifhqdkaomf xdkodkY
bk&m;wk? bk&m;a,mifrsm;udk c0yfudk;uG,fjcif;onf tv’m[ft&Sifjrwf
\ zefqif;jcif; &nf½G,fcsufESifh qefYusifaomoabmudkaqmifaom
aMumifh jzpfonf/ ¤if;udk tv’m[ft&SifjrwfrS
[ ]
]]pifppfaomfum; igt&Sifjrwfonf *sifef owå0gwdkYtm;vnf;
aumif;? rEkó vlom;wdkYtm; vnf;aumif;? igt&Sifjrwftm;
qnf;uyf udk;uG,f Mu&efomvQif zefqif;awmfrlcJh\/}}102
t"du ]&S&D;uf} (&S&D;uftBuD;pm;) qdkonfrSm? pMu0Vmt&Siftm;
qefYusifykefuefaomtrIjzpfNyD;? ¤if;onf tBuD;qkH;? tqkH;pGefqkH; 100 tDrmrfAkcg&D rS qifhjyefcJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? t&AD-t*Fvdyf bmomjyef? twGJ-8? pm-296? ['D;qf trSwf-443/ 101 usrf;jrwfuk&ftmef? 25; 43/ 102 usrf;jrwfuk&ftmef? 51; 56/
qdk;0g;aomjypfrI jzpfonf/ þuJhodkYaomjypfrIonf tvGef BuD;rm;?
qdk;0g;vSjcif;aMumifh vlwpfOD;wpfa,muf\ aumif;rIvkyf&yftm;vkH;udk
y,fzsufjcif;cH&rnfjzpfNyD;? ¤if;yk*¾dKvftm; xm0&i&Jom;tjzpf pHjref;ae
xdkif&atmif jyifqifay;aom (0g) i&JtwGuf tmrcHcsufay;aomjypfrI
jzpfonf/ tusKd;quftm;jzifh rSm;,Gif;aom? vGJrSm;aombmomw&m;
onf þuJhodkYaom ]&S&D;uf}wGif tajccHwnfaqmufxm;onfudk awGY&
ayrnf/ vlvkyfbmomw&m;rsm;tm;vkH;onf wenf; (0g) tjcm;
wenf;jzifh zefqif;jcif;bufodkY zdwfac:í udk;uG,fqnf;uyfaponfudk
awGY&ayrnf/ c&pf,mefbmomwGif bmom0ifrsm;tm; a,½I[kac:wGif
aom bk&m;wpfjzpfvJ wrefawmf (wrefawmftDqm)tm; udk;uG,f
&mt&Sif 0ifpm;onf[k ,lqvQuf udk;uG,fqnf;uyfaponf/ c&pf
,mefrsm;teuf uufovpfbmom0ifrsm;onf ar&D (r&f,rfocifr
tm;) bk&m;\ r,fawmftjzpf? tcspfxm;NyD; udk;uG,fqnf;uyfMuukef
\/ rDumtD;vfac: rvmtdum[fwpfyg;udk tav;tjrwfxm;NyD;
pufwifbm 29 &ufaeYudk pdefYrdkufu,fvfaeYtjzpf owfrSwfí yGJawmf
usif;yMuonf/ ¤if;wdkYtaeESifh olawmfpifrsm;tm; ouf&Sdxif&Sm;&Sdaom
vl jzpfap? ykHazmfykHoGif;xm;NyD;aomt&mudkjzpfap (olawmfpif\ ½kyfykHudk
ykHazmfjcif;) udk;uG,fqnf;uyfMuukef\/103
txufazmfjyyg ]&S&D;uf}trsKd;tpm;udk usL;vGefMuaom rkpfvifrfrsm;
rSm wrefawmfjrwfrk[r®'ftm; c0yf udk;uG,fMuolrsm;ESifh qlzD
olawmfpifrsm;\ u&mrof ac: yg0gpGrf;tm;udk (tvGeftuRH) ,kHMunf
MuNyD;? xdkolawmfpifrsm;rS ¤if;wdkY\ 'ktm (qkawmif; yw¦emrsm;udk)
tajzay;Edkifonf[k ,kHMunfjcif;? xdkolawmfpifBuD;rsm;udk tpOftquf
tvdkuf,kHMunfjcif;rsm; tusKH;0ifonf/usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[f
t&SifjrwfrS atmufygtwdkif; rdefYawmfrlxm;avonf/
103 William Halsey (ed), Colliers Encyclopedia, USA, Crowell-Collier Educational
Foundation, 1970, Vol. 16. p.110.
[
]
]](tdk-eADwrefawmf) toifonf (xdkolwdkYtm; þodkY) ajymqdk
ygav/ toifwdkY ajymjyMuukef? tu,fí tv’m[ft&Sifjrwf\
jypf'Pfonf toifwdkY\tay:ü usa&mufvmcJhonf &Sdaomf?
odkYwnf;r[kwf ]]ud,mrwf}} (&SifjyefxrnfhaeY) onf toifwdkY
xH qdkufa&mufvmcJhonf&Sdaomf (xdkuJhodkYaom tcsdefumvrsKd;ü
vnf;) toifwdkYonf tv’m[ft&SifjrwfrSwyg; (rdrdwdkY udk,f
wdkif bk&m;tjzpf jyKvkyfudk;uG,fMuukefaom) tjcm;t&mrsm;udk
yif [pfac:Murnfavm/ toifwdkY rSefuefaomolrsm; jzpfMuyg
vQif (xdkodkYaomtcsdefrsKd;wGifvnf; tv’m[ft&Sifjrwftm; pGefY
vTwfí rdrdwdkY\ udk;uG,f&mrsm;udkom [pfac:oifhayonf/)104
(2) &S&D;ufti,fpm; (شرك الاصغر)
r[frl;'ftdAfaeYvkAdkif'frS qifhjyefxm;onf/ wrefawmfjrwf rk[
r®'f rS rdefYawmfrlonfrSm-
]]uREkfyf wrefawmfrS toifwdkYESifh ywfoufí ydkNyD; pdk;&drfaom
jypfrIrSm ]&S&D;uftqGf*&f} ac: ]&S&D;ufti,fpm;rsm;} jyKvkyfrnf
udk pdk;&drfonf/ xdktcg azmfjyygqG[mADrS wrefawmfjrwf
tm; ]tdk-tv’m[fh wrefawmf? ]&S&D;ufti,fpm;} (0g) &S&D;uf
tao;pm;[lonfrSm tb,fuJhodkYaom ]&S&D;uf}trsKd;tpm;?
rnfuJhodkYaom tjyKtrlrsm;udk qdkvdkygoenf;} [k ar;jref;
avQmufxm;cJhonf/ xdktcg tv’m[fhwrefawmfrS ]t&f-&d,m
ac: jypm;rI jzpfonf/ xdkolrsm;twGuf ud,mrofaeYwGif
104 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 40/
tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrlonfrSm ]toifwdkYonf ½kyfypönf;
(½kyfavmu)&Sd toifwdkY &nfpl;jyocJhaom olrsm;xHrS oifwdkY\
aumif;aomvkyf&yfrsm;\ tpm;ay;rI (qkvmbf) udk &,lMu
ukefavmh} [k rdefYawmfrlcJhavonf/105
r[frl;'ftdAfaeYvkAdkif'focifu qufvufajymjycJhonfrSm wrefawmf
jrwfonf xGufvmcJh NyD;aemuf rdefYMum;awmfrlcJhonfrSm
]]tdk-vlom;wdkY? toifwdkYonf vQKdU0SufpGmjyKvkyfMuaom
]&S&D;uf}rsm;udk owdxm;Muavukef/ xdktcg vlom;rsm;u ]tdk-
tv’m[fh&plvf wrefawmf? ]vQKdU0Sufaom&S&D;uf}[lonf tb,f
enf;}[k ar;jref;avQmufxm;Muonf/ xdktcg wrefawmfjrwf
u ]vlwpfa,mufonf qGvmof0wfjyK&ef tdyf&mrS Edk;x
aomtcg vlodatmifjyKvkyfjcif;? wzef qGvmof0wfjyKaeonf
udk vltrsm;u Munfh½IaeaomtcgwGif qGvmof0wfjyKrIudk
tvGefvSypGm aqmufwnf&ef BudK;pm;tm;xkwfjcif; (0g) rdrd
qGvmof0wfjyKonfudk olwyg;odatmif jyKvkyfjcif;wdkY jzpfay
onf}[k rdefYawmfrlcJhavonf/106
t&f-&d,m (jypm;rI)
&d,m[lonfrSm c0yfudk;uG,fqnf;uyfjcif;qdkif&m vkyf&yfrsm;udk jyK
vkyfawmhrnf[kqdkvQif ywf0ef;usif&Sd vltrsm;\ csD;rGrf;rI? txifBuD;
av;pm;rIudk &,l&ef BudK;pm;tm;xkwfrIudk qdkvdkonf/ þuJhodkYaom
105 tDrmrft[fr'f ? tDrmrftoGf-oGAf&meD ESifh tDrmrftvf-Akdif[uD
ocifrS rdrda&;om;onf tZf-Zk[l'fusrf;wdkYwGif toD;oD;wifjycJhonf/ ½I-odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? tv’mr[f pkvdkifrmef tdAfaeY tAÁ'kvf 0[f[Af ? AD½l'fNrdKU? tvf-rufoAf tvf-tpövmrDykHESdyfwdkuf? 'kwd,tBudrf? 1970? pm-118/ 106 tDrmrftdAfEkckZdkifr[f rS pkpnf;wifjycJhonf/
&d,mjypm;rI\ tukodkvfrSm? xdkyk*¾dKvf\ aumif;aomvkyf&yfaMumifh &&Sd
vmrnfh tusKd;p0gAftm;vkH;udk zsufpD;ypfonfhtjyif þodkY &d,m
jypm;jcif;aMumifh xdkyk*¾dKvftm; jyif;xefaom jypf'Pfudk &&Sdaponf/ þ
uJhodkYaom tjyKtrlrsKd;onf vlom;twGuf tEÅ&m,fBuD;rm;onf/
taMumif;rlum; vlom;\ obm0? rdrdywf0ef;usif&Sd vlom;wdkYrS rdrd\
aumif;rItwGuf csD;usL;cHvdkaomaMumifh jzpfonf/ xdkYaMumifh xdkuJhodkY
&d,mjypm;jcif;trIudk vlom;onf owdrxm;rdyJ usL;vGefrdavh&SdMu
onf/ þuJhodkYaom &S&D;ufjyKvkyfjcif;tEÅ&m,fonf ,kHMunfolrsm;
twGuf trSefyif pdk;&drfbG,f&maumif;aom jypfrIrsKd; jzpfonf/ xdkY
aMumifh c0yfudk;uG,f? ylaZmfqnf;uyfrI tm;vkH;twGuf OD;wnf&monf
udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;twGufom jzpf&rnf/
trSefrSm todynmjynfhpkHaom ,kHMunfolrsm;rS ]&S&D;uf}tBuD;pm;udk
jyKvkyfMuonfrSm tvGef enf;yg;onf/ tb,faMumifhqdkaomf ¤if;jypfrI
BuD;rSm BuD;rm;xif&Sm;aom ab;&eftjzpf ,kHMunfolwdkif;u owdjyKí
a&Smif&Sm;MuaomaMumifh jzpfonf/ odkYaomf omrmefvlom;rsm;uJhodkY ppf
rSefaom rktfrifefrsm;taeESifh &d,mjypm;rI[laom jypfrIudk usL;vGef&ef
rSm vG,fulonf/ taMumif;rlum; ¤if;jypfrIudk jyKvkyf&ef wdkufwGef;
csufrSm twGif;pdwfrS jzpfay:NyD;? ykef;uG,faeaom? rxif&Sm;aomaMumifh
jzpfonf/ ¤if;jypfrIonf vlwpfa,muf\ &nf½G,fcsufudk vkyfaqmif
csufwpfckjzifhvnf; vrf;aMumif; (OD;wnfcsuf) ajymif;vJoGm;apEdkifaom
aMumifh jzpfonf/ &d,mjypm;rIudk jzpfapaom aphaqmfwdkufwGef;rIonf
vlom;\ twGif;ydkif;qdkif&m emhzfaphtr&m ac: wdkufwGef; EdI;aqmfaom
pdwfjzifhvmaomaMumifh zkH;uG,faeaomfvnf; wGef;tm;BuD;rm;vSaom
aMumifh ydkí aMumufrufzG,faumif;aom]&S&D;uf} jypfrIrsKd;jzpfonf/ &d,m
\ tjzpfrSefoabmw&m;udk (ozfpD;&fyg&*lBuD;rsm;\ t"dywdjzpfaom)
tdAfEktAÁm;pfocifrS oG,f0dkufí ñTef;qdk qifhjyefcJhonfrSm-
]]&S&D;ufonf vuG,fn oef;acgif,HtcsdefwGif ausmufeufwkH;
ay:wGif y½Gufqdwfteufwpfaumif wGm;oGm;aeouJhodkY? rxif
&Sm;? rjrifom? zkH;uG,faeonfht&m jzpfonf/}}107
xdkYaMumifh vlwpfa,mufonf aumif;rIjyKaomtcgwGif rdrd\ &nf
½G,fcsufudk jzLjzLpifpifxm;&Sd&efESifh xdkaumif;rIjyKNyD;aomtcgwGifvnf;
pdwfukd oefYoefY&Sif;&Sif;xm;&Sd&ef vdktyfonf/ þodkY jzLpifjcif;o'¨g
w&m;xm;&ef? jzLpifjcif;o'¨gw&m;&&Sd&eftwGuf taumif;qkH;aom
enf;vrf;rSm rnfonfhaumif;rIudkrqdk rjyKvkyfrDtvsi f tv’m[ft&Sif
jrwf\ emrawmfESifh tpjyK&ef vdktyfonf/ vlom;wdkY aeYw"l0 rjzpf
rae jyKvkyf&ef vdktyfonfh pm;jcif;? aomufjcif;? tdyfjcif;? arxkefrSD0J
jcif;? aemufqkH; tdrfomoGm;jcif; ponfh udpötoD;oD;wGif wrefawmf
jrwfrS jyXmef;cJhonfh 'ktmrsm;udk ½Gwfqdkjcif;jzifh rkpfvifrfrsm;wGif
aeYpOfaeYwdkif; tusifhtrIrsm;onf tdAm'ofykHpH jzpfay:wdk;wuf zGYHNzdK;
vmap&efESifh tv’m[ft&Sifjrwftm; cspfaMumuf ½dkaocefYjim;wwfap
&ef jzpfayonf/ ouú0g (\tpdwftydkif;jzpfonfh) tv’m[ft&Sifjrwf
tm; cspfaMumuf½dkaocefYjim;jcif;onf rkpfvifrfrsm;ü zGHYNzdK;&Sifoefvm
jcif;jzifh ¤if;wdkY\ &nfpl;csufrsm;? vkyf&yfrsm;tm;vkH;onf jzLpifjcif;
o'¨gw&m; (tdcfvm;qGf) &Sdvmayvdrfhrnf/
wrefawmfjrwfonf rvdkvm;tyfonfh ]&S&D;uf} jyKrlaqmif½Gufrl
rsm;rS umuG,fEdkif&ef tcsdeftcgra½G; ½GwfqdkEdkifonfh wdusaom 'dktm
qkawmif;yw¦emrsm;udk oifMum;axmufyhHay;cJhavonf/ tAlrlpmrS
qifhjyefcJhrSm-
]]wpfaeYaomtcgü tv’m[fh&plvfwrefawmfrS w&m;a'óem
wpfcktwGif;ü a[mMum;cJhonfrSm ]tdk-vlom;wdkY yk½Gufqdwf
107 tdAfEktAD[mwifrfrS qifhjyefcJhNyD; odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf; wGif udk;um;wifjycJhonf/ pm-587/
wpfaumif oGm;aeonfudk rjrifEdkifouJhodkY xdkYxufydkí zkH;uG,f
aeonfh ]&S&D;uf}udk aMumuf½GYHa&Smif&Sm;Muavmh/ xdktcg qG[m
A[frsm;u wrefawmfjrwftm; ]]tdk- tv’m[fh &plvf
wrefawmf? xdkuJhodkYaom yk½Gufqdwfwpfaumif oGm;aeonf
xufydkí zkH;uG,faeonfh ]&S&D;uf}rsKd;rS a&Smif&Sm;&ef uREkfyfwdkY
onf tb,fuJhodkYvkyf&ygrnfenf;}[k ar;jref;avQmufxm;Mu
&m? udk,fawmfjrwfrS toifwdkYonf atmufyg'dktmudk ½Gwf
zwfavmh[k rdefYMum;awmfrlcJhygonf/
ك شيئا نعلمه و نستغفرك الل ا نعوذ بك أن نش لا نعلمه لا هم إن
toHxGuf / / tv’m[f[Grfr tifem etl;Zk Adu tef Ek&Sf&du
½Idif;tef etfvrk[f 0 ewfpfw*fzd½ku vdrm vm etfvrk[f
t"dyÜg,f/ / ]]tdk-tv’m[ft&Sif? uRefawmfrsKd;wdkYonf odvQuf
ESifh t&SifjrwfESifh wpfpkHwpf&mudk EIdif;,SOfí ]&S&D;uf}jyKvkyfjcif;
rsm;rS uif;a0;ap&ef t&Sifjrwf\xHawmfyg;wGif cdkvIHyg\/ xdkY
jyif uRefawmfrsKd;wdkYonf xdkt&mudk rodbJvQuf jyKvkyfrdjcif;
twGuf t&Sifjrwf\ vGwfNidrf;csrf;omcGifh&&Sd&ef awmif;cHyg
\/}}108
aemufazmfjyrnfh tcef;u@rsm;ü aomif[D;'ftrsKd;tpm; (3) rsKd;
wGif rnfonfhu@rsm;ü rnfodkYaom ]&S&D;uf}rsm; jzpfavh&Sdonfudk
(tif&Smtv’m[f) tao;pdwf wifjyoGm;rnfjzpfygonf/
108 tDrmrft[fr'f ESifh tDrmrftoGf-oGAf&meD ocifwdkYrS pkpnf;wifjycJh onf/
tcef; (3)
A&fZm;cf
tpövmrfü [dE´Lbmom\ ,kHMunfrIjzpfaom aoqkH;ol\ 0dnmOfrS
aoNyD;aemuf cE¨mopfodkY ul;ajymif;í 0ifpm;jcif; (0g) b0oHo&mvnf
jcif;[laom t,ltqrsKd;udk vkH;0 raxmufcHyg/109 þodkY 0dnmOfrsm;rS
cE¨mudk,ful;ajymif;í 0ifpm;jcif;udk tcsKdUaomolrsm;u uHr® (0g) uH[k
ac:onf/ ]]uH}}[lonfhoabmw&m;rSm vlyk*¾Kdvfwpfa,muf\ vuf&Sd
b0rS vkyfaqmifcsufrsm;onf xdkolaoqkH;NyD; aemufwpfBudrf xyfrH
arG;zGm;vmaomtcsdefü jzpfay:rnfhb0tajctaeudk qkH;jzwfay;onf
[k,kHMunfjcif; jzpfonf/110 tu,fí vlwpfa,mufonf qdk;oGrf;aom
oljzpfygu xdkolonf vlYtzGJYtpnf;twGif; Zmwftqifhtwef;edrfhaom
trsKd;orD;0rf;AkdufwGif jyefvnf oaE¨wnf arG;zGm;rnfjzpfNyD;? xdkyk*¾Kdvf
taeESifh aumif;aomvkyf&yfrsm;udk usifhaqmifjcif;tm;jzifh jrifhrm;aom
tqifhtwef;wGif&Sdonfh trsKd;orD;\ 0rf;AkdufwGif jyefvnf oaE¨wnf
109 þ,kHMunfcsuftm; qD;&D;,m;EdkifiHrS Ekqdkif½dkuf (tmvm0Drsm;)ESifh vAfEGefEdkifiHrS '½lZDrsm;uJhodkYaom rdpäm'd|d tdpfrmtdvD&SDtdkuf*kdPf;rsm;u arG;pm;cJhMu avonf/ ½I- Shorter Encyclopedia of Islam, Pp. 94-5, 454-4 110 uH[laompum;vkH;\ rl&if;t"dyÜg,frSm jyKvkyfrI? vkyfaqmifcsuf (0g) vkyf&yf[k t"dyÜg,f&onf/ ¤if;\aemufqufwGJ t"dyÜg,frSm uH\tusKd;[k jrefrma0g[m&jzifh ac:aeonfh vkyf&yf\ &v'f (0g) twdwfrS vkyfaqmifcsufrsm;tm;vkH;\ tusKd; oufa&mufrI[k zGifhqdkEdkifonf/ (rSwfcsuf / / uH uH\ tusKd;[laomt,ltq jzpfonf/) Chandogya Upanishad [kac:aom a0'usrf;\ tvdkt& twdwfb0wGif jyKvkyfcJhaom aumif;aomvkyf&yfrsm;ESifh aumif;aomqE´aZmrsm;u vlwpfa,muf tm; ¤if;aoNyD;onfhaemufwGif NA[®PtrsKd;orD;\ 0rf;AdkufwGif jyefvnfoaE¨wnf arG;zGm;onf[k zGifhqdkxm;onf/ qefYusif bufoabmtm;jzifh aoqkH;olonf ¤if;\ tukodkvf tusKd;rsm;ESifh raumif;aomqE´aZmrsm;aMumifh Zmwftqifhtwef; edrfhusaom trsKd;orD;\ 0rf;AdkufwGif jyefvnfoaE¨wnf arG;zGm;&onf[k zGifhqdk Muonf/ ½I- Dictionary of Religions, p.180
arG;zGm;rnf jzpfonf/ qefYusifzufoabmtm;jzifh xdkol onf
vlaumif;wpfa,mufjzpfygu ¤if;onf Zmwftqifhtwef; jrifhrm; onfh
trsKd;orD;\ 0rf;AdkufwGif jrifhjrwfaom? bmomw&m; ½dkao udkif;
½Idif;oltjzpf jyefvnf arG;zGm;rnfjzpfNyD;? xdkolonf þenf;tm;jzifh
qufwdkuf b0tqufquf yg&rDqufjcif;tm;jzifh olonf ydkí jrifhrm;
aom Zmwftqifh&Sd trsKd;orD;0rf;AkdufwGif oaE¨wnfcGifh &&Sdrnf jzpfNyD;
aemufqkH;tqifhwGif olonf NA[®PtEG,f0iftjzpfodkY a&muf&SdEdkifonf
[k ,kHMunfjcif; jzpfonf/ þenf;jzifh xdkyk*¾dKvfonf yg&rDjynfhoGm;
aomtcg ¤if;oHo&mvnfjcif;onf tqkH;owfoGm;NyD;? ¤if;\ cE¨mul;
ajymif; 0ifpm;aeaom 0dnmOfrSmvnf; zsufodrf;jcif;cH&NyD; (uRwfwrf;
0ifoGm;NyD;) urÇmajrwGif cE¨mcsvdkufjcif;tm;jzifh xdkjzpfpOfudk edAÁmef
(Nirvana)udk rsufarSmuf jyKonf? edAÁmefodkY 0ifonf[k ,kHMunfMuonf/
tpövmrftygt0if tjcm;aomaumif;uifususrf;rsm;udk &&Sdaom
bmomw&m;rsm; tm;vkH;wGif vlyk*¾dKvfwpfa,mufonf urÇmajrjyifwGif
aoqkH;oGm;ygu ud,mrofaemufqkH;aeYwdkifatmif jyefvnfí topf
wzef arG;zGm;rnfr[kwf[k ,kHMunfonf/ ud,mrofjzpfNyD;aomtcgwGif
vlom;rsKd;EG,ftm;vkH;onf ao&mrS jyefvnf &SifjyefxajrmufMu&rnf
jzpfNyD;? wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;jzpfaomrlaom? c0yfudk;uG,f qnf;
uyfjcif;[lorQudk cH,lxdkufawmfrlaom tv’m[ft&Sifjrwf\ w&m;pD&if
qkH;jzwfrIudk cHMu&rnfjzpfonf/ vlwpfa,muf aoqkH;oGm;aom tcsdef
rSpí ¤if;jyefvnf&Sifjyefxajrmuf&rnfhaeYrwdkifrcsif;? xdkolonf t&AD
a0g[m&ESifh A&fZm;cf (Barzakh)[kac:onfh qdkif;iHhxm;aom? apmifhqdkif;
ae&aomtajctaewpf&yfwGif &Sdaernf jzpfonf/111þudpöESifhywfouf
111 pmayoabmt& tumtqD;[k teuft"dyÜg,f&onf/ tv’m[ft&Sifjrwf rdefY awmfrlxm;onfrSm ]](xdkumzd&fwdkYonf aemifw&Murnfhol r[kwfay?) aemufqHk; wGif ¤if;wdkYteuf wpfOD;wpfa,muf\xHodkY r&Paojcif;w&m;onf a&muf&Sd vmaomtcg? xdkolonf (þodkY)avQmufxm;av\/ ]]tdk-uRefawmfrsKd;tm; zefqif; arG;jrLawmfrlaomt&Sifjrwf? t&Sifjrwfonf uRefawmfrsKd;tm; jyefvTwfawmfrlyg/
í a&S;ESpfaxmifaygif;rsm;pGmu aoqkH;cJhaom vlwpfa,mufonf
¤if;tm; jyefvnf &SifjyefxajrmufaprnfhaeYwdkifatmif ESpfaxmifaygif;
rsm;pGm xyfí apmifhqdkif;&jcif;udk xl;qef;tHhMozG,f&m[k r,lqoifhyg/
wrefawmfjrwfrk[r®'frS rdefYawmfrlcJhonfrSm ]vlwdkif;\ aoqkH;jcif;
onf ¤if;\ &Sifjyefxajrmufjcif;\ tpomjzpfonf/} tcsdef[lonfrSm
urÇmwGif aexdkifonfholrsm;twGufom&Sdaom todonm jzpfonf/ vl
wpfa,muf aoqkH;oGm;onfESifhwNydKifeuf xdkolonf tcsdef twdkif;
twm (Time Zone) [lonfhabmifrS ausmfvGefoGm;NyD;? ESpfwpfaxmifonf
rsufpdwpfrSdwfESifh nDoGm;ayvdrfhrnf/ xdkoabmw&m;ESifhpyfvsOf;í
tv’m[ft&Sifjrwfonf ½Gmwpf½Gmtm; ysufpD;apNyD;onfhaemuf jyefvnf
wnfapEdkifrI? vlwpfOD;tm; aoqkH;apNyD;onfhaemuf tb,fuJhodkY jyef
vnf &SifjyefxajrmufEdkifrnfenf;[lonfh tv’m[ft&Sifjrwf\ tEIdif;rJh
*kPfawmftm; oHo,&SdaomolwpfOD;\ tjzpftysufudk pl&[fAu&[f
wGif wifjyxm;onf/ xdktjzpftysufwGif tv’m[ft&SifjrwfrS xdkuJhodkY
t&Sifjrwf\ tEIdif;rJh*kPfawmftm; oHo,&Sdonfholtm; ESpfaygif;wpf
&m aoapNyD;? ¤if;tm; jyefvnf&Sifjyefxajrmufapí xdkoltm; ¤if;
tdyfaysmfcJhaomtcsdefumv rnfrQ MumcJhoenf;[laom ar;cGef;udk ar;
jref;&m xdkolrS atmufygtwdkif; tv’m[ft&Sifjrwftm; jyefvnf ajz
Mum;cJhayonf/
[ ... ]
uRefawmfrsKd;onf rdrdpGefYxm;cJhaom (avmuodkY jyefoGm;í) aumif;jrwfaom tusifh oDvudk usifhrlaqmufwnftHhaomiSm? ]]tvQif; rjzpfEkdifNyD/ {uefpifppf þonfum; xdkolonf (rdrdEIwfjzifhom) ajymqdkaeaom pum;wpfcGef;rQyif/ pifppf ¤if;wdkY\ a&SU0,f ¤if;wdkY &SifjyefxMu&rnfhaeYwdkifatmif tumtqD;wpfck (A&fZm;cf) &Sdaeacs NyDwum;/}} (usrf;jrwfuk&ftmef? 23; 99-100)
]]xdkolrS ]uRefawmfrsKd;onf wpfaeYwdwd (0g) wpfaeYavsmhavsmh
aecJhygonf}[k avQmufxm;cJhavonf/}}112
tvm;wlyif tcsKdUaomolrsm;onf Comas ac: owdvpfarhajrmjcif;
a&m*gcHpm;ae&olrsm;onf ¤if;wdkYowd&aomtcsdefü ¤if;wdkY owdvpf
tdyfaysmfcJhaomumvonf tvGefwdk;awmif;vSaomtcsdef jzpfonf/ (0g)
vkH;0 tdyfaysmfcJhonfh tcsdefr&Sd[k xifjrifwwfMuonf/ wpfcgwpf&H
uREkfyfwdkY vlom;rsm;onf em&Daygif;rsm;pGm tdyfaysmfaecJhaomfvnf;
tdyf&mrS Edk;xvmaomtcg wcPrQom arS;vdkufonf[k xifjrifwwf
Muonf/ xdkYaMumifh A&fZm;cfumvtwGif;ü &mpkESpfaygif;rsm;pGm apmifh
qdkif;ae&ef rvdktyfacs/ taMumif;rlum; xdktajctaewGif tcsdefumv
onf uefYowfabmiftjyifbufodkY a&muf&SdaeaomaMumifh jzpfonf/
tBuKd zefqif;jcif;
tpövmrfrS 0dnmOfonf tqufrjywf jyefvnf arG;zGm;onf[laom
t,ltqudk jiif;y,faomfvnf; uav;wdkif;? uav;wdkif;onf ¤if;wdkY
udk þurÇmavmutwGif;ü arG;zGm;jcif; rwdkifrDuwnf;u ¤if;wdkY\
0dnmOfrsm;onf wnf&SdNyD;om;jzpfonf[laom t,ltqudk todtrSwf
jyKonf/ þtaMumif;ESifh ywfoufí wrefawmfjrwfrS rdefYawmf
rlcJhonfrSm
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf tm'rftm;zefqif;NyD;onfhaemuf
tm&zwfaeY113ü etfrmef[kac:wGifaomae&mwGif tm'rf
xHawmfrS y#dnmOf0efcHcsufudk ,lawmfrlcJhonf/ xdktcsdefwGif
tv’m[ft&SifjrwfrS ud,mrofaeYrwdkifrDtxd acwfwdkif;? acwf
wdkif;wGif arG;zGm;vmrnfh tm'rf\ rsKd;qufrsm;tm;vkH;udk
112 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 259/ 113 tm&zwfaeYqdkonfrSm [d*sf&Douú&mZf\ 12 vajrmufjzpfonfh Zkvf[d*sf*s[fv \ udk;&ufajrmufaeY jzpfonf/
t&Sifjrwf\a&SUawmfarSmufü pk½kH;a&muf&SdapawmfrlNyD;? xdkolrsm;
xHrSvnf; y#dnmOf0efcHcsufudk ,lawmfrlcJhonf/ tv’m[ft&Sif
jrwfrS xdkolrsm;ESifh rsufESmcsif;qdkifí rdefYawmfrlcJhonfrSm ]ig
t&Sifonf toifwdkYtm;vkH;wdkY\ &Aft&Sif r[kwfygoavm}[k
ar;jref;&m? xdkolwdkYtm;vkH;rS jyefvnfajzMum;onfrSm ]rSefyg
onf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf uRefawmfrsKd;wdkY\ &Aft&Sifocif
jzpfawmfrlaMumif;udk oufaocHyg\}[k wkYHjyefajzMum;cJhMuav
onf/ tv’m[ft&Sifjrwfu ]igt&Sifonf ¤if;wdkY\ zefqif;&Sif?
ppfrSefaom? wpfyg;wnf;aom udk;uG,f&mt&SifjzpfaMumif;ukd
¤if;wdkYtm; tb,fhaMumifh oufaocHcdkif;cJh&onfh taMumif;
t&if;udk qufvuf &Sif;jyawmfrlavonf/} t&SifjrwfrS rdefY
awmfrlonfrSm ud,mrof w&m;pD&ifrnfhaeYü xdkvlom;wdkYu
]uRefawmfrsKd;wdkYonf xdktaMumif;t&mudk rod&SdcJhMuyg/ t&Sif
jrwfonf uRefawmfrsKd;wdkY\ udk;uG,f&mt&Sif tppftrSef jzpf
onfqdkaom taMumif;t&mESifhpyfvsOf;í uRefawmfrsKd;wdkYwGif
todynm r&SdcJhMuyg/ xdkYjyif rnfol wpfOD;wpfa,mufurQ
tv’m[ft&Sifjrwf wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;udkomvQif udk;
uG,f qnf;uyfoifhonf[k rajymqdkcJhMuyg/ tv’m[ft&Sifjrwf
rS qufvufí &Sif;jyonfrSm tu,fí tcsKdUaomolrsm;u
]uRefawmfrsKd;wdkY\ bdk;? bGm;? bD? bifrsm;onf t&SifjrwfESifh
wGJzuf wkyEIdif;,SOfí tjcm;aom udk;uG,f&mtwkrsm;udk udk;
uG,fcJhjcif;aMumifh uRefawmfrsKd;wdkYrS vdkufí udk;uG,fcJhjcif; jzpf
ygonf/ xdkvlvdrfrsm;\ vkyf&yftwGuf uRefawmfrsKd;wdkYtm;
zsufpD;awmhrnfvm;[k taMumif;jyvmvQif oufaojy&ef tvdkY
iSm jzpfonf/}}114
114 (usrf;jrwfuk&ftmef?7; 172-173)/ þ['D;qfonf qG[mADBuD; tdAfEktAÁm;pf ocifqifhjyefcJhonfh cdkifvkHonfh ['D;awmfjzpfNyD; tDrmrft[fr'f rS pkpnf;
txufazmfjyyg['D;qfawmfonf atmufazmfjyyg tm,ofawmf
rsm;udk wrefawmfjrwfrS zGifhqdk&Sif;jycJhonfh ozfpD;&fyif jzpfyg
onf/ tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmfrlxm;onfrSm
[
]
]]xdkrSwyg; (tdk-eADwrefawmf toifonf jyefvnfatmufarh
owd&ygav/) tcgwyg;wGif toifhtm; zefqif;arG;jrLawmfrl
aom t&Sifjrwfonf tm'rf\om;ajr;wdkY\ ausmufukef;rS
¤if;wdkY\ om;ajr;wdkYudk xkwfaqmifawmfrlcJhavonf/ xdkYaemuf
xdkt&Sifjrwfonf ¤if;wdkYudkyif ¤if;wdkYtay:ü oufaoxm;
awmfrlí ]]igt&Sifjrwfonf toifwdkYtm; zefqif;awmfrl aom
t&Sifjrwfyif r[kwfygavm}} [k rdefYMum;awmfrlcJhavonf/ xdk
tcg ¤if;wdkYu ]]trSefyif [kwfygonf? uRefawmfrsdK;wdkY udk,f
wdkifoufaocHMuygonf}} [k avQmufxm; (0efcH) cJhMuukef\/
(,if;odkY oufaoxm;awmfrlcJhjcif;rSm) toifwdkYonf ud,m
rwfac: &SifjyefxrnfhaeYwGif ]]uRefawmfrsdK;wdkYonf þonfudk
rodcJhMuyg}}[k rajymMu&efyif jzpfonf/ odkYwnf;r[kwf toif
wdkYonf ]]uRefawmfrsdK;wdkY\b? bdk;ab;bDbifwdkYrSm a&S;OD;rqG
wifjy cJhonf/ ½I-½Idifcftvf-tvfAmeD \ pdvfpdv[f tvf-t[m'D;qf tqGf-qG[D;[[f? ul0dwfEdkifiH&Sd t'f-'g½kpfpvzD,[fykHESdyfwdkufESifh trmrfNrdKU&Sd tvf-rufoA[f tvf-tpövmrD,[fykHESdyfwdkuf? 'kwd,tBudrfajrmuf? 1983? wGJ-4? pm-158? ['D;qftrSwf-1623/
uyif tjcm;t&mrsm;udk tv’m[ft&SifjrwfESifh wGJzuf udk;uG,f
cJhMuygonfomwnf;/ uRefawmfrsdK;wdkYrSmrlum; ¤if;wdkY\aemuf
wGif (arG;zGm;vmaom ¤if;wdkY\) om;ajr;rsm;om jzpfMuyg
onf/ odkYjzpf&m t&Sifjrwfonf (a&S;OD;rqGu) r[kwfrrSef
jyKvkyfcJhMuaomolwdkYaMumifh uRefawmfrsdK;wdkYtm; ysufpD;apawmf
rlygrnfavm}}[k ajymqdkMuvwåH/}}115
txufazmfjyyg tm,ofawmfrsm;ESifh wrefawmfjrwf\ zGifhqdk
&Sif;jycsufrsm;rS tcdkiftrm axmufjyaeonfhtcsufrSm vlom;wdkif;onf
udk;uG,f&mt&Siftm; ,kHMunf&ef wm0ef&Sdonf [laomtcsufESifh ud,m
rwfaeYwGif rnfonfh taMumif;jycsufudkrQ vufcHrnf r[kwfaMumif;
jzpfonf/vlom;wdkif;wGif udk;uG,f&mt&Siftm; ,kHMunf&ef[laom tod
onf ¤if;\0dnmOftwGif;ü pGJxifaeaomtodonmjzpfNyD;? tv’m[f
t&SifjrwfrS ½kyfxkudk;uG,faomolrsm;tm;vkH;udk ¤if;wdkY\ b0oufwrf;
twGif; ¤if;wdkYudk;uG,fcJhaom ½kyfxkrsm;udk jyoNyD; xdk½kyfxkrsm;onf
udk;uG,f&mt&Sif r[kwfaMumif; rsuf0g;xifxif jrifaprnf jzpfonf/
xdkYaMumifh todÓPfrSefaom vlom;wdkif;onf tv’m[ft&Sifjrwf\
zefqif;jcif;udk cH&aomaMumifh ppfrSefaom udk;uG,f&mt&Sifudk c0yf
udk;uG,f&ef vdktyfjcif;rSm odomxif&Sm;onfhtcsuf jzpfonf/ wref
awmfjrwfrS qufí rdefYawmfrlonfrSm
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf vlwdkif;vlwdkif;\ (tDrmef ouf0if ,kH
MunfrI) El;&ftvif;wef;udk ¤if;wdkY\ rsufvkH;ESpfvkH;pyfMum;
wGif xm;&Sdawmfrl\/ xdkYaemuf xdkt&Sifjrwfonf xdkvlom;
wdkYudk tm'rftm; jyoawmfrl\/ xdktcg tm'rfu
tv’m[ft&Sifjrwftm; avQmufxm;ar;jref;onfrSm ]tdk-t&Sif?
xdkolrsm;onf rnfolrsm; jzpfMuoenf;/} tv’m[ft&SifjrwfrS
115 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 172? 173/
]xdkolrsm;onf toif\ om;orD;rsm; (rsKd;qufrsm;)om jzpf
onf}[k rdefYawmfrlonf/ xdktcg zcifBuD;tm'rfonf xdk
om;orD;rsm;teuf wpfOD;wpfa,mufudk jrifrd\/ xdkol\ rsuf
vkH;ESpfvkH;Mum;&Sd vif;0if;awmufyrIudk txl; tHhMord\/ xdkt
cg zcifBuD; tm'rfu- ]]t&Sifjrwf? þolum; rnfol
enf;}}[k avQmufxm;&m? tv’m[ft&Sifjrwfu ]]þonf 'g0l;'f
jzpfonf}}[k ajzMum;awmfrlvdkuf\/ zcifBuD; tm'rf
u ]]t&Sifjrwfonf þol\ oufwrf;udk rnfa½GUrnfrQ
owfrSwfxm;awmfrlygoenf;}}[k avQmufxm;&m tv’m[ft&Sif
jrwfu ]]þol\ oufwrf;rSm tESpf (60) jzpfonf}}[k ajz
Mum;awmfrl\/ xdktcg zcifBuD;tm'rfu ]]tdk-t&Sifjrwf?
þol\ oufwrf;wGif uRefawmfrsKd;\oufwrf;rS tESpf (40)
udk jznfhay;awmfrlyg}}[k avQmufxm;cJhonf/ wrefawmfjrwf
rS rdefYMum;awmfrlonfrSm- zcifBuD;tm'rf\ ouf
wrf;teuf tESpf (40) om usefawmhonfhtcg aorif;onf
zcifBuD; tm'rfxHodkY a&muf&Sdvmawmh\/ xdktcg zcif
BuD; tm'rfu ]]uREkfyf\ oufwrf;wGif tESpf (40) usef&Sd
ao;onf r[kwfygavm}}[k ajym&m? aorif;u ]]toifonf xdk
tESpf (40)udk rdrd\om; 'g0l;'ftm; ay;cJhNyD; r[kwfygavm}}[k
ar;jref;&m zcifBuD;tm'rfonf jiif;vdkufavonf/ odkYjzpf
&m zcifBuD; tm'rf\ om;orD;rsm;onfvnf; jiif;Mu
avonf/ zcifBuD; tm'rfonf arhí (wm;jrpfxm;aom)
tyifrS toD;udk pm;okH;rdcJh\/ odkYjzpf&m zcifBuD;tm'rf\
om;orD;rsm;onfvnf; arhMuavonf/ zcifBuD;tm'rf
onf rSm;cJhrd\/ odkYjzpfay&m zcifBuD;tm'rf\ om;
orD;rsm;onfvnf; rSm;Muavonf/116
116 qG[mADBuD;tAl[k½dkif&[focifu qifhjyefcJhonfh qG[D;[f ppfrSef cdkifvkHonfh
tm'rfonf ½IdifoGmef\ aoG;aqmifjzm;a,mif;rIaMumifh rdrdrS
tv’m[ftm; ay;cJhonfh uwdudk arhavsmhcJhNyD;? tv’m[ft&Sifjrwf
wm;jrpfxm;aomtyifrS toD;udk pm;okH;cJhonf/ tvm;wl rsm;pGmaom
vlom;rsKd;qufrsm;onf tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;? wpfqlwnf;
tm; ,kHMunf&efESifh c0yfudk;uG,f&ef[laom ¤if;wdkY\ wm0ef0wÅ&m;
(uwdopöm)udk arhavsmhNyD;? xdkt&Sifjrwf\ zefqif;cHt&mrsm;tm; rSm;
,Gif; udk;uG,frdavh&Sdonf/
tv’m[ft&SifjrwfrS tm'rfxHrS xkwf,lcJhaomrsKd;qufrsm; ESifh
¤if;wdkY\ om;orD;rsm;udk ñTefjyawmfrlNyD; rdefYawmfrlcJhonfrSm ]]ig
t&Sifjrwfonf þvlrsm;udk *sEéoftrwokcbkHom;rsm;tjzpf jyKvkyf
awmfrlcJJhNyD;? xdkolrsm;onf *sEéofoDrsm;twGuf cdofrof (aumif;aom
tvkyfrsm;jyK vkyfí tvkyftauR;jyKjcif;) jyK&rnf/}} xdkYaemuf tjcm;
usef&Sdaom vlom;rsm;tm; ñTefjyNyD; ]igt&Sifjrwfonf xdkvlrsm;udk
*s[EérfrDrsm; (i&JbkHom;rsm;)tjzpf jyKvkyfawmfrlNyD;? xdkolrsm;onf i&J
om;rsm;\ wm0ef0wÅ&m;rsm;udk ulnDxrf;aqmif&if; i&JbkHom;rsm;
tjzpf aoqkH;&rnf/}} xdktcg wrefawmfjrwf\ qG[mADwpfOD;u
]]tdk-tv’m[fh&plvfwrefawmf? uREkfyfwdkYrS aumif;aomvkyf&yfrsm; usifh
BuHtm;xkwfjcif;onf rnfodkY taMumif;xl;rnfenf;/ rnfodkYaom
tusKd;&SdEdkifygrnfenf;}}[k avsmufxm;ar;jref;cJhonf/ wrefawmfjrwf
rS ]trSefyif? tv’m[ft&Sifjrwfonf ol\ AE´[faus;uRefwpfOD;
udk *sEéofoD (okcbkHom;) tjzpf zefqif;awmfrlcJhygvQif? xdkoltm;
*sEéofom;rsm;\ aumif;usKd;csrf;omtwGuf ¤if;aoqkH;onfhtcsdefwdkif
atmif vkyfaqmifay;Edkif&ef ulnDay;onf/ xdkYaemuf tv’m[ft&Sifjrwf
rS xdkyk*¾dKvftm; ¤if;\ jyKrlvkyfaqmifcsufaMumifhyif *sEéofokcbkHwGif
['D;qfawmfjzpfNyD; tDrmrfod&frdZD rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-tDrmrf tvf-tvfAmeD ocif wnf;jzwfcJhonfh tvf-tuD'[f toGf-oG[m0D,[fusrf;? atmufajcrSwf-221? pm- 241? tVrtBudrf? 1984/
ae&mcsxm;ay;rnf jzpfonf/ tu,fí t&Sifjrwfonf vlom;wpf
a,muftm; i&JrD;twGuf zefqif;cJhygu ¤if;tm; aoqkH;onfhwdkifatmif
i&Jom;rsm;twGuf tvkyftauR;jyKaprnf/ wzef xdkvkyf&yfrsm;aMumifh
yif ¤if;yk*¾dKvftm; i&JrD; (i&JbkH) twGif;odkY 0ifa&mufaprnfjzpfonf}[k
rdefYMum;awmfrlcJhonf/117
txufazmfjyyg wrefawmfjrwfBuD;\ rdefYMum;csuft& vlom;
wGif aumif;jcif;? qdk;jcif;? aumif;aomvkyf&yf (ukodkvf)? raumif;aom
vkyf&yf (tukodkvf)twGuf a½G;cs,f&ef vGwfvyfaomqE´ (Free Will)
(0g) vGwfvyfaom a½G;cs,frI (Free of Choice) r&Sd[k rqdkvdkyg/ tu,f
í vlwGif vGwfvyfaomqE´^a½G;cs,frIr&Sdygu ud,mrofaeY w&m;
pD&ifrIESifh qkay;? 'Pfay;pepf (*sEéof? *s[Eérf) cGJjcm;rIonf vkH;0
t"dyÜg,fuif;rJhoGm;rnf jzpfonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS *sEéofoD trw
okcbkHom;rsm;tjzpf zefqif;jcif;rSm t&Sifjrwfonf ¤if;tm; rzefqif;
cifuwnf;u xdkolonf aumif;jrwfaomopömw&m;? rSefuefaom udk;
uG,f,kHMunfrIudkjyKNyD;? tukodkvfudk a&Smifí ukodkvfjyKvkyf&ef a½G;cs,f
rnfudk t<uif;rJhod&SdaomaMumifh ¤if;tm; *sEéofokcbkHom;rsm;teufrS
wpfOD;tjzpf zefqif;awmfrlcJhjcif; jzpfonf/ *s[Eér®D i&JbkHom;rsm;tjzpf
zefqif;jcif; onfvnf; oabmw&m; twlwlyif jzpfonf/
tu,fí tMuifolwpfOD;wpfa,mufonf tv’m[ft&Sifjrwftm;
udk;uG,f&mt&Siftjzpf ,kHMunfNyD;? aumif;aomvkyf&yfrsm;udk jyKvkyfrnf
qdkygu tv’m[ft&SifjrwfrS ol\ ,kHMunfcsufrsm;udk wdk;yGm;vm&efESifh
117 cvDz[fBuD;tkr&ftdAfaeYcofGoGmAfocifrS qifhjyefcJhonf rSefuefcdkifvkHonfh ['D;qfawmfjzpfNyD; tDrmrftAl'g0l;'f ocif? tDrmrfod&frdZD ocifESifh tDrmrf
t[fr'f ocifwdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-pkeeftAl'g0l'f? t*Fvdyfbmomjyef?
twGJ-3? pm-1318? ['D;qftrSwf-4686/ tDrmrf tvf-tvfAmeD ocif wnf; jzwfcJhonfhtvf-tuD'[f toGf-oG[m0D;,[fusrf;? atmufajcrSwf-220? pm-240? tVrtBudrf? 1984/
aumif;aomvkyf&yfrsm; vkyf&ef tcGifhtvrf;rsm; ay;vdrfhrnf jzpfonf/
tv’m[ft&Sifjrwfonf rnfonfh ½dk;om;jzLpifaom,kHMunfrIudkrQ tv
[ó? tcsnf;tESD; jzpfaprnfr[kwf/ tu,fí xdk,kHMunfoltaeESifh
trSm;t,Gif;rsm;jyKvkyfrdvQif (vrf;rSefrS vGJacsmf)oGm;vQifawmifrS? ¤if;
tm; vrf;vGJroGm;atmif?vrf;rSm;rS vrf;rSefodkY jyefa&mufEdkifap&ef ulnD
vrf;ñTefay;rnf jzpfonf/ tu,fí xdkolonf vrf;vGJNyD;? raumif;rI
rsm; jyKvkyfrdvQif t&SifjrwfrS ¤if;\trSm;twGuf avmuDwGifyif tjypf
ay;rnfjzpfonf/ ¤if;tm; rdef;armaeaom todÓPfrS Ekd;xaprnf/
trSm;rS trSefodkY jyifqifvrf;wnfhay;rnf/ olonf trSm;wpfck usL;
vGefrdonfESifh wNydKifeuf tv’m[ft&SifjrwfrS ¤if;tm; xdktrSm;twGuf
tjypfay;rnfjzpfNyD;? rdrdtrSm;udk rdrdbmom owdjyKapNyD;? aemufxyf
rusL;vGefrdatmif owday;rnfjzpfonf/ pifppf tv’m[ft&Sifjrwfonf
tvGefw&m oem;Muifemn§mwmawmfrlaom teEÅu½kPmawmf&Sif jzpf
awmfrlonf/ ½dk;om;jzLpifaom ,kHMunfolrsm;\ toufZD0efrsm;udk xdk
olwdkY aumif;aomvkyf&yfrsm; vkyfaepOfumvwGif toufEkwfodrf;awmf
rlrnfjzpfNyD;? ¤if;wdkYtm; uHaumif;aom *sEéoftrwokcbkHom;rsm; jzpf
aprnfrSm trSef aocsmaomudpö jzpfonf/
tjcm;wpfzufwGif tv’m[ft&Sifjrwftm; ,kHMunfrIr&Sd/ aumif;
aomvkyf&yfrsm;udk rvkyfvQif? xdkolYtwGuf tv’m[ft&SifjrwfrS
raumif;aomvkyf&yfrsm;? 'kp½dkuftukodkvfrsm;twGuf vG,fulaprnf
jzpfonf/ ol\ raumif;rIrsm;udk ydkí atmifjrifapNyD;? olYtm; tuk
odkvfrsm; jyKvkyf&ef xyfí xyfí tm;ay;rnf (tusKd;ay;rnf) jzpf
onf/ aemufqkH;wGif xdkolonf raumif;rI'kp½kdufrsm; jyKusifh,if;ESifhyif
aoqkH;&rnfjzpfNyD;? ol\ raumif;rIaMumifhyif xm0&i&JrD;wGif xm0&
aexdkifoGm;&rnfjzpfonf/
vlom;\ tajccHobm0 - zdoGf&[f
tm'rftm; zefqif;NyD;aomtcsdefwGif tv’m[ft&Sifjrwfonf
rdrdtxHawmfrS ½l[f0dnmOfudk vlom;\cE¨mudk,ftwGif;odkY rIwfoGif;
awmfrlcJhjcif;aMumifhh xdky#dnmOf (opömw&m;) onf vlom;\ 0dnmOf
wGif ykHESdyfxm;bdouJhodkY pGJxifxm;NyD; jzpfonf/ þodkYaom jzpfpOf
onf oufqdkif&m vlom;uav;i,ftm; oaE¨aqmifpOf ]5} vajrmuf
t½G,fuwnf;uyif jzpfonf/ xdkYaMumifh uav;wpfa,muf arG;zGm;
vdkufaomtcg ¤if;uav;onf obm0t& tv’m[ft&Sifjrwftm; ,kH
Munfrnfjzpfonf/ þodkY obm0w&m;t& udk;uG,f&mt&Sif tv’m[f
tm; ,kHMunfudk;pm;jcif;udk tm&ADbmompum;wGif zdoGf&[f
kac:onf/ tu,fí uav;i,fudk ywf0ef;usifrS rnfonfh] 118(فطرة)
pGufzufrIrsKd;rygbJ BuD;jyif;apygu xdkuav;onf tv’m[ft&Sifjrwf
ESifh xdkt&Sifjrwf\wnf&Sdjcif;udk aumif;pGmoabmayguf? vufc
,kHMunfrnfrSm obm0 jzpfonf/ odkYaomf arG;zGm;vmaom uav;wdkif;
onf ¤if;rdom;pk (rdb)todkif;t0dkif;\ ykHoGif; vTrf;rdk;cs,fvS,frI?
jyKjyifpD&ifrIudk wdkuf½dkufaomfvnf;aumif;?oG,f0dkufíaomfvnf;aumif;
cHMu&ayonf/ wrefawmfjrwfrSwqifh rdefYawmfrlcJhonfrSm-
]]tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrlonfrSm ]igt&Sifjrwfonf ig\
aus;uRefAE´[frsm;tm; rSefuefaomomoem (,kHMunf udk;uG,f
rI)twGif; zefqif;cJhawmfrlaomfvnf;? ½IdifoGmefrdpämaumifrS xdk
olwdkYtm; vrf;vGJapawmfrlcJhavonf/ (vrf;rSm;odkY a&mufap
awmfrlcJhonf/)}}}119
xdkYjyif wrefawmfjrwfocif rdefYawmfrlcJhonfrSm –
118 tvf-tuD'[f toGf-oG[m0D;,[fusrf;? tXrtBudrf? pm-245/ 119 qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1488? ['D;qftrSwf-6853/
]]uav;wdkif;onf ]zdoGf&of} tajctaetwGif; arG;zGm;vmcJh
onf/ odkYaomf ¤if;\ rdbrsm;u xdkuav;tm; *sL;? c&pf,mef
... jzpfapcJhjcif; jzpfonf/ þodkY rdbaMumifh om;orD;rsm; tarG
qufcHjcif;rSm? wd&dpämefrsm;rS ¤if;wdkY\ om;? orD;i,frsm;udk
arG;zGm;ouJhodkY jzpfonf/ toifwdkYonf toifwdkYrS ajcvuf
jzwfawmufjcif; rjyKrD ajcvufjywfvQuf arG;zGm;vmaom
wd&dpämefrsm;udk jrifawGYowdxm;rdcJhygovm;/}}120
uav;i,f\ ½kyfydkif;qdkif&m cE¨mudk,fonf tv’m[ft&Sifjrwf zef
qif;ay;xm;onfh obm0twdkif; ½kyfydkif;qdkif&m obm0Oya'orsm;udk
vdkufem&rnfjzpfonf/ xdkenf;wl uav;i,f\ 0dnmOfrSmvnf; 0dnmOf
\rlvtpwGif,lcJhaom y#dnmOfpGJxifrIaMumifh tv’m[ftm; ¤if;\
zefqif;&Sif(&Af)tjzpf ,kHMunfvufcH&rnf jzpfonf/ rdbrsm;onf
uav;oli,frsm;udk ¤if;wdkY\enf;vrf;twdkif; vdkufemusifhokH;apaom
aMumifh uav;rsm;onf i,fpOfawmifaus;uav;b0wGif tm;enf;csdeJY
Mujcif;aMumifh ¤if;wdkYrSm rdbrsm;udk rqefYusifEdkifcJhMubJ olwdkY\ rdb
rsm; jyKorQ EkcJhMu&onf/ xdkYaMumifh þtqifhwGif uav;rsm;\
bmomw&m;qdkif&m udk;uG,f,kHMunfrIonf "avhxkH;pHESifh xdef;ausmif;
oGefoifrIt&jzpfvmaom? wenf;qdkaomf rd½dk;zvmtpOftvmwpf&yf
omjzpfí ¤if;wdkY\ ,kHMunfrIqdkif&m rSm;,Gif;rItwGuf tjypfr,lay/
xdkuav;i,fonf vli,fvl½G,fb0odkYa&mufí pOf;pm;? awG;awm
qifjcifEdkifaomtajctaeodkY a&muf&SdvmcsdefwGif ¤if;vufcH vdkufemae
aom bmomw&m;rsm;\ rSm;,Gif;onfhtcsufrsm;udk oufao tcdkif
trm? taxmuftxm; tjynfhtpkHESifh jyoEdkifygu ¤if;onf rdrd\ rSm;
,Gif;aeaom ,kHMunfrIrsm;udk pGefYvTwfí todÓPfqifjcifwkHw&m;ESifh
120 qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? t&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-8? pm-389-90? ['D;qftrSwf-597 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? t&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-4? pm-1398? ['D;qftrSwf-6423/
todynmt& vufcHEdkifaom (ppfrSefonfh) bmomw&m;aemufodkY
vdkufemusifhBuHaqmif½GufMuayrnf/121 þtqifhwGif ½dIifoGmefrdpämonf
oufqdkif&myk*¾dKvftm; rdrd\vuf&Sd bmomw&m;wGifae&efESifh trSef
w&m; (aomif[D;'fopömw&m;)rS ydkí ydkí vrf;vGJoGm;atmif taumif;
qkH; BudK;yrf;tm;xkwfayrnf/
½IdifoGmefrS raumif;rI'kp½dkufrsm;udk jyKrl&ef aoG;aqmifjzm;a,mif;
jcif;jzifh ¤if;tm; raumif;rItukodkvfwGif aysmfydkufatmif enf;aygif;pkH
jzifh jrLqG,fMuvdrfhrnf/ aysmf½Tifatmif jyKvkyfMuvdrfhrnf/ xdktcg ol
onf raumif;rI'kp½dkuftwGif;rS ½kef;rxGufvdkjcif;ESifh trSefw&m;odkY
ul;ajymif;vdkjcif; ESpfcktMum;wGif pdwf'ku©rsm; vGefqGJaernf/ tu,fí
olonf ol\rlv (zdoGf&[f)udk a½G;cs,fcJhrnfqdkvQif tv’m[ft&Sifjrwf
rS olYtm; qE´qdk;rsm;rS vGwfajrmuf&ef ulnDay;vdrfhrnf/ xdkYaMumifh
rsm;pGmaomolrsm;onf trSefw&m;udk odjrifMuí apmpD;pGm trSefw&m;
buf (udk;uG,f&mt&SifbufodkY vSnfh&ef) BudK;pm;tm;xkwfMuaomf
vnf; ratmifjrifMuacs/ ¤if;wdkY\ touft½G,fBuD;&ifhvmaom tcsdef
(vlBuD;jzpfvmaomtcg) usrSomvQif tpövmrfodkY 0ifa&mufvmMujcif;
jzpfonf/
þodkY vlom;\obm0(zdoGf&[f)tm; qefYusifwdkufcdkufonfh tif
tm;onf BuD;rm;vGef;onfjzpfí tv’m[ft&SifjrwfrS ajzmifhrwf rSefuef
onfh r[mvlom;BuD;rsm;udk a½G;cs,fum xdkolwdkYxHodkY 0[DAsm'dwfawmf
rsm; xkwfjyefydkYaqmifjcif;jzifh þrSufarSmufavmuDb0wGif rSefuef
wnfhrwfonfhvrf;pOfudk &Sif;&Sif;vif;vif;? jywfjywfom;om; jyoawmf
rlcJhavonf/ xdkajzmifhrwfrSefuefonfh r[mvlom;BuD;rsm;udk uREkfyfwdkY
onf wrefawmfrsm;[kac:qdkí ¤if;wdkYonf uREkfyfwdkYtm; uREkfyfwdkY\
121 tv’mr[f tdAfEk tAltdZfZ tvf-[ezD ? &S&f[f tvf-tuD'[f tofG-oG[m 0D,[fusrf;? pm-273/
obm0 (zdoGf&[f)rS ¤if;\&efolrsm;udk wGef;vSef wdkufcdkuf&mwGif ulnD
&eftwGuf apvTwfawmfrljcif; cHcJh&avonf/ ,aeY rsufarSmufurÇm\
vltzGJYtpnf;tm;vkH;ü&Sdonfh trSefw&m;ESifh rGefjrwfoefY&Sif;aom
tusifhoDvrsm;tm;vkH;onf xdkwrefawmfrsm;\ oifMum;rIrsm;om jzpf
onf/ tu,fí xdkwrefawmfBuD;rsm;\ oifMum;rIrsm;om r&SdcJhvQif
þurÇmavmuü wnfNidrfat;csrf;jcif;ESifh vkHNcKHrI &Sdvdrfhrnf r[kwfacs/
Oyrm- taemufEdkifiHwdkif;jynfrsm;teufrS trsm;pkBuD;onf bmoma&;
vTrf;rdk;rIrS uif;a0;í avmuDa&;oufoufom usifhokH;aom tpdk;&rsm;
[k trnfwyfxm;aomfvnf; vufawGYwGif wrefawmfrlpmrS ,l
aqmifoifMum;ay;cJhonfh ynwfawmf(10)yg; (Ten Commandments)udk
tajccHí wnfaqmufusifhokH;aeMuonfudk awGY&ayrnf/ ,if;ynwf
awmfrsm;rSm ]olwyg;\ Opömypönf;udk rcdk;&}? ]olwyg; toufudk
rowf&} ... ponfwdkY jzpfonf/
xdkYaMumifh vlom;\wm0efrSm eAD? &plvfwrefawmfBuD;rsm;\
vrf;pOftwdkif; vdkufem&ayrnf/ taMumif;rlum; xdkvrf;pOfonfom
ol\ obm0w&m;ESifh udkufnDaomaMumifh jzpfonf/ olYtaeESifh ol\
rdb? bdk;bGm;rsm;vkyfaomt&mrsm;udk vdkufrvkyf&ef jzpfonf/ txl;
ojzifh ¤if;\xHodkY aomif[D;'fopömw&m;ESifh ywfoufonfhtrSefw&m;
rsm; a&muf&SdvmaomtcsdefwGif xdkrd½dk;zvm udk;uG,f,kHMunfrIrsm;?
tavhtusifhrsm;? "avhxkH;pHrsm;onf rSm;,Gif;aMumif; od&SdoGm;ayrnf/
trSefw&m;odkY rvdkufemygu xdkolonf usrf;jrwfuk&ftmefü tv’m[f
t&Sifjrwf rdefYawmfrlxm;onfh vrf;rSm;vdkufaeaomol? vrf;vGJaeaom
ol jzpfvdrfhrnf/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmfrl
xm;onfrSm-
[
]
]]¤if;jyif (tajrmftjrifr&Sdaom) xdkolwdkYukd wOD;wa,mufu
([,f-tcsif;wdkY) toifwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwf xkwfjyef
csrSwf ay;oem;awmfrlaom w&m;a'oemrsm;ukd vkdufem
Muygukef[k ajymqdkygvQif ,if;olwdkYu ajymqdkMuonfrSm
xdkokdYtvsif;r[kwf? pifppfrSmum; tMuifw&m;vrf;pOfay:ü
tuREfkyfwdkYonf rdrdwdkY\ bdk;?ab;?bD?bifrsm;ukd awGY&\/ xdk
w&m;vrf;pOfukdomvQif uREfkyfwdkYonf vdkufemMutHh[k wkYHjyef
ajymqdkMuukefonf/ ¤if;wdkY\ bdk;? ab;? bD? bifwdkYonf
wpkHw&mukdrQ rqifjcifEkdifMuonfhjyif? w&m;vrf;rSefukd r&&SdMu
aomfvnf; (¤if;wdkYonf xdkokdYaom bdk;? ab;wdkY\ vrf;pOfukd
yif vkdufemMurnfavm)/}}122
trSefpifppf tv’m[frS rdbrsm;u uREkfyfwdkYtm; wrefawmfrsm;
\vrf;pOfESifh qefYusifí olwdkYvkyfapcsifonfh t&mrsm;udk vkyfcdkif;ygu
xdkrdbwdkY\trdefYudk qefYusif&ef (vdkufemjcif; rjyK&ef) wm;jrpfxm;NyD;
jzpfonf/ tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmfrlxm;onfrSm-
[
]
]]trSefpifppf igt&Sifjrwfonf vlom;tm; (þodkY) trdefYay;
awmfrl\/ toifonf rdrd\ rdbESpfyg;wdkYtm; aumif;pGm jyKpk&
rnf/ odkY&mwGif tu,fí toifü todynm (oufao
taxmuftxm;) rnfonfh wpfpkHwpf&mrQ r&Sdaomt&mudk
toifhtm; igt&SifjrwfESifh wJGzuf EdIif;,SOfudk;uG,f&ef xdkrdb
ESpfyg;u BudK;yrf;tm;xkwfcJhMuvQif toifonf (,if;wJGzuf
122 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 170/
udk; uG,frIESifhpyfvsOf;í) xdkrdbESpfyg;\ pum;udk rvdkufem
avESifh/ toifwdkYtm;vkH;onf igt&SifjrwftxHawmfodkY jyefvm
Mu&ayrnf/ xkdtcg igt&Sifjrwfonf toifwdkYtm; toifwdkY
jyKrlvsuf&SdcJhMuukefaom trIudpö(tvkH;pkH)wdkYESifhpyfvsOf;í tod
ay;awmfrlrnf/}}123
arG;&myg rGwfpvifrfrsm;
uHaumif;axmufrpGmjzifh rkpfvifrfrdom;pkrsm;wGif arG;zGm;vmMu
aom arG;&mygrkpfvifrfrsm;taeESifh owdBuD;pGmxm;&rnfhtcsufrSm rdrd
wdkYonf *sEéoftrwokcbkHodkY tvdktavQmuf 0ifa&muf&rnfh tmrcH
csuf &&SdNyD;om;[k rrSwf,loifhyg/ wrefawmfjrwfrS ]]rsm;pGmaom
rkpfvifrfrsm; (rkpfvifrftkr®of)onf *sL;rsm;ESifh c&pf,mefrsm;aemufodkY
vdkufMuayvdrfhrnf/ xdkodkY *sL;rsm;ESifh c&pf,mefrsm;ESifh eD;eD;uyfuyf
&SdMuaomaMumifh *sL;rsm;ESifh c&pf,mefrsm;onf uif;vdyfacsm\ tacgif;
twGif;odkY0ifygu rkpfvifrfrsm;uvnf; ¤if;wdkYenf;wl vdkuf0ifMuvdrfh
rnf}}[k owday;pum;ajymMum;cJhonf/124 xdkYjyif wrefawmfjrwfrS
]]ud,mrofaeYrwdkifrD tcsKdUaom rkpfvifrfrsm;onf ½kyfyGm;? ½kyfxkrsm;udk
½Sdcdk;ylaZmf yoMuayvdrfhrnf}}[kvnf; trdefY&SdcJhonf/125
txufazmfjyyg vkyf&yfrsm;udk jyKvkyfMuaomolrsm;wGif rkpfvifrf
rsm; yg&Sdygonf/ xdkolwdkYu ¤if;wdkYudk,fudk ¤if;wkdYrkpfvifrfrsm;[k xif
123 usrf;jrwfuk&ftmef? 29; 8/ 124 qG[mADBuD;tAlptD;'f tvf-ck'f&DocifrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfAkcg&D ocifu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-314 -5? ['D;qftrSwf-422 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-1403? ['D;qf trSwf-6448/ 125 qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[focifrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfAkcg&D ocifu pkpnf; wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-178? ['D;qf trSwf-232 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1506? ['D;qftrSwf-6944-5/
rSwfaeMuygonf/ odkYaomf xdkolwdkYwGif rkpfvifrfemrnf&Sd,kHrQESifh ud,m
rofaeYü rnfodkYrQ tusKd;xl;oufa&mufrI r&Sdyg/ þonf rnfodkYaom
rkpfvifrfrsm;ygenf;/ xdkolrsm;rSm atmufygvkyf&yfrsm;? jyKrlusifhokH;rI
rsm;udk jyKvkyfaeaomolrsm;jzpfygonf/
,cktcg urÇmwpf0Srf;&Sd rsm;pGmaom rkpfvifrfrsm;onf aoolrsm;udk
ocFsKdif;*l('&f*g)rsm; jyKvkyfNyD;? wzef ¤if;ocFsKdif;*ludk tajccHí (ocFsKdif;
*l)ay:wGif AvD0wfausmif;awmfrsm; wnfaqmufNyD;? tdAm'of c0yf udk;
uG,frIrsm; jyKaeMuonf/ qdkvdkonfrSm- 0vDolawmfpifBuD;rsm;[k
trnfwwfí ¤if;bmbmBuD;rsm;tm; ylaZmfyorIrsm; ¤if;wdkYtwGuf &nf
½G,faom ylaZmf&Sdcdk;rIrsm;ESifh tjcm;aom bmoma&;qdkif&m "avhxkH;wrf;
tpOftvmrsm;udk jyKvkyfaeMujcif; jzpfonf/ xdkenf;wl rdrdwdkYudk,fudk
rdrdwdkY rkpfvifrf[k ajymMum;NyD; tvDtm; tv’m[ft&Sifjrwf[k
oabmxm; udk;uG,folrsm;vnf; &Sdygonf/126 tcsKdUaomolrsm;rSm
vnf; usrf;jrwfuk&ftmef\tm,ofawmfrsm;udk tEÅ&m,fuif; taqmif
rsm;? vufzGJYrsm; jyKvkyfí uHaumif;ap&ef ¤if;wdkY\vnfyif;wGif csdwfpGJ
Muonf/ vufaumufwGif &pfywfonf/ vufpGyftjzpf jyKvkyfonf/
aomhcsdwfrsm;tjzpf ajymif;vJMujyefonf/ tcsKdUu taqmifrsm;udk um;
wGif csdwfqGJMujyefonf/ þuJhodkYaom rkpfvifrfrsm;\urÇmwGif arG;zGm;
vmaom rkpfvifrfrsm;onf rdrdwdkY\ rdbbdk;bGm;rsm;\ xkH;wrf;pOfvm
rsm;udk rsufpdpkHrSdwfí ,kHMunfaeMurIrsm;tm;vdkufí jyKrlusifhokH;rIrsm;udk
&yfwefYoifhNyD jzpfonf/ rdrdwdkYbmom awG;awmqifjcif qef;ppfoifh
onfhtcsufrSm rdrdwdkYonf rawmfwq uHaumif;axmufrí jzpfvm
aom rkpfvifrfjzpfovm; (0g) rdrdwdkYudk,fwdkif tpövmrfudk ESpfoufí
a½G;cs,fusifhokH;aeonfh rkpfvifrfrsm;jzpfovm;qdkonfhtcsufudk aumif;
pGm pOf;pm; qifjcifoifhygonf/
126 qD;&D;,m;EdkifiHwGif aexdkifonfh Elpdkif&D;pfrsm;ESifh ygvufpwdkif;EdkifiHESifh vbEGef EdkifiHwdkYwGif&Sdaom '½kZDrsm; jzpfMuonf/
¤if;wdkYtaeESifh tpövmrfonf rdrdwdkY\ rdb? bkd;? ab;? bD?bifrsm;?
rsKd;EG,frsm;? EdkifiHrsm;u vkyfcJhonfh tpOftvmrsm; (rd½dk;zvm"avhxkH;pH
ESifh udk;uG,f,kHMunfrIrsm;udk qdkvdkonf) vdkufvkyfcdkif;onfh bmom
vm;? usrf;jrwfuk&ftmef? wrefawmfjrwfESifh udk,fawmfjrwf\
qG[mA[f om0uBuD;rsm;ocifBuD;rsm; jyKusifhcJhonfhtwdkif; jyKrl
usifhBuH&rnfh omoemvm;qdkonfudk pOf;pm;oifhygonf/
y#dnmOf (w&m;0ifqdkcJhaomopöm)
vlom;tm; rzefqif;rD? tBudKumvwGif vlom;ESifh tv’m[ft&Sif
jrwfMum;xJü jyKvkyfcJhaomy#dnmOfrSm xdkvlom;onf tv’m[ft&Sif
jrwftm; teEÅbkef;awmf&Sif? zefqif;&Sif? rdrd\ udk;uG,f&mt&Siftjzpf
rSwfrdod&Sd&efESifh t&SifjrwfrSvGJí tjcm;aomudk;uG,f&mtwkrsm;udk c0yf
udk;uG,fjcif; rjyK&ef jzpfonf/ þonf &S[m'ofac: ,kHMunfcsuf
opömw&m;udk zGifh[xkwfazmfjcif;twGuf r&Sdrjzpf ta&;BuD;vSaom
teuft"dyÜg,f jzpfonf/ rkpfvifrfwpfOD;taeESifh &mEIef;jynfh jynfh0
aom rkpfvifrfwpfOD;jzpfvdkygu vmtdvm[ tdvfvvfvm[f (tv’m[f
t&SifjrwfrSwpfyg; c0yfudk;uG,f&mt&Sifr&Sd) [lonfh opömpum;udk
xkwfazmf aMujim&ygrnf/ þonfudk uvdr[f tof-aomif[D;'f
(Kalimah At-Tawhid) [k ac:ygonf/ þtqdkonf tv’m[ft&Sifjrwf
wpfyg;wnf;onfom udk;uG,f&mt&SifjzpfaMumif; wdkifwnfa<u;aMumf
aom opömw&m; jzpfonf/ þonf vlom;rS rdrdtm; vltjzpf rzef
qif;rD rlvblw 0dnmOftajctaewGif wdkifwnfcJhaom opömy#dnmOfudk
jyefvnf twnfjyKvdkufjcif;vnf; jzpfonf/ odkYaomf y#dnmOfudk jynfh0
atmif rnfokdY jyKvkyfMu&rnfenf;/ (xdkopömwnfatmif rnfodkY
taumiftxnfazmf&ygrnfenf;/)
xdky#dnmOfudk taumiftxnfazmf&efrSm vG,fulygonf/aomif[D;'f
opömw&m;udk ½dk;om;ajzmifhrwf o'¨gw&m;jzLpifpGmjzifh ,kHMunfNyD;?
]&S&D;uftrItpkpk}udk a&SmifMuOfí xdkopöm,kHMunfcsufudk aeYpOfb0wnf
aqmufrIwGif vufawGYusifhokH;jcif;yif jzpfonf/ &Sd&fuf[lonfrSm
tv’m[ft&SifjrwfESifh tjcm;udk;uG,f&mrsm;udk wkyEIdif;,SOf udk;uG,fjcif;
yif jzpfonf/ xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrw fESifh,lcJhaom y#dnmOfudk
jynfh0atmif taumiftxnfazmf&efrSm ]&S&D;uf}udk a&SmifMuOfí
tv’m[fh&plvf wrefawmfjrwf\vrf;pOf(pGEé[f)udk z0g;ajcxyf
vdkufem usifhokH;jcif;yif jzpfonf/ taMumif;rlum; wrefawmfjrwfBuD;
ocifonf tv’m[ft&SifjrwfrS apvTwfawmfrlcJhNyD;? aomif[D;'f
opömw&m;udk udk,fawmfjrwf\b0wGif vufawGY usifhokH;jycJhonfh ( أسوة
/ac: taumif;qkH;pHerlemjycJhaom wrefawmfjzpfjcif;aMumifhyif (الحسنة
vlom;onf tv’m[ft&Sifjrwfonfom rdrd\ zefqif;&Sif? udk;uG,f&m
t&Sif tppftrSefjzpfaMumif; xkwfazmfaMujimcJhjcif;aMumifh? olwdkYtaeESifh
tv’m[ft&SifjrwfESifh tv’m[fh&plvfwrefawmfu aumif;jrwfaomt&m
rsm;[k owfrSwfxm;onfht&mrsm;udkom vkyfaqmif&rnf/ tv’m[f
t&SifjrwfESifh tv’m[fh&plvfwrefawmfu raumif;aomvkyf&yf? raumif;
aomudpö[k owfrSwforQudk a&SmifMuOf&ayrnf/ þodkY tv’m[ft&Sif
jrwfESifh tv’m[fh&plvfwrefawmfwdkY\ vrf;ñTefoifMum;csufrsm;udk
vdkufemusifhokH;jcif;jzifh vlom;\b0wGif aomif[D;'fopömw&m;udk
pdwfydkif;qdkif&m (0dnmOfydkif;)wGif tavhtusifhjyKouJhodkY jzpfoGm;rnf/
þodkYjyKvkyfjcif;enf;vrf;onf tvGef ta&;BuD;ygonf/ tb,fh
aMumifhqdkaomf vkyf&yfwpfckonf aumif;onf[k xif&aomfvnf;
raumif;aomtvkyf jzpfaewwfonf/ Oyrmjy&aomf- qif;&Jom;wpf
a,mufonf bk&if;rif;jrwfESifh awGYqkHpum;ajymvdkygu rdrdwGif awGYqkH
cGifh? ajymqdkcGifh&&Sd&ef vkHavmufaomt&nftaoG; yg0gr&SdaomaMumifh
tdrfa&SUrif;om; (0g) bk&ifhteD;wGif cpm;cGifh&aom 0efBuD;rSL;rwfponfh
wpfpkHwpfa,muftm; csOf;uyfí rdrdtpm; rdrdajymvdkaompum;udk ajym
cdkif;jcif;onf ,kwÅdwefaom udpö&yfwpfckjzpfonf[k xifp&m&Sdygonf/
odkYaomf tv’m[ft&SifjrwfESifh tv’m[fh&plvfwrefawmfwdkYrS uREkfyf
wdkYtm; rdrdwdkYajymvdkonfhpum;rsm;? qkawmif;vdkonfh 'dktmrsm;udk rnf
onfh Mum;cHrQrvdkbJ wdkuf½dkuf awmif;qdkEdkifaMumif; &Sif;vif;pGm ñTef
Mum;xm;ayonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmefwGif
[ …]
]]xdkYjyif toifwdkYtm; zefqif;arG;jrLawmfrlaom t&Sifjrwf
onf (þodkY) rdefYMum;awmfrlcJh\/ toifwdkYonf igt&Sifjrwf
xHawmfwGif qkawmif;yw¬em jyKMuavukef/ igt&Sifjrwfonf
toifwdkY\ qkawmif;yw¬emjyKcsufudk vufcHawmfrlrnf/}}127
xdkYjyif wrefawmfjrwfu rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]tu,fí toifonf qkawmif;yw¦emjyKvdkygu tv’m[f
t&SifjrwfxHawmfüom qkawmif;yw¦em jyKMuavukef/ xdkYjyif
tu,fí toifonf (wpfpkHwpf&m) tultnD awmif;cHvdkyg
u tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg;üom awmif;cHMuavukef/}}128
txufwGif wifjyxm;ouJhodkY tcsKdUaomvkyf&yfrsm;rSm qdk;onf[k
xif&aomfvnf; vufawGYrSm aumif;aewwfonf/ Oyrm-cdk;aom oludk
vufjzwfypfjcif;? t&ufaomufaomoludk Budrf'Pfay;jcif; ponfwdkY
onf t½dkif;qefvGef;onf/ vlrqefqdk;0g;onf[k xifp&maumif;ay
onf/ xdkYjyif jyif;xefvGef;onf? &ufpufvGef;onf[k xifp&m&Sdonf/
127 usrf;jrwfuk&ftmef? 40; 60/ 128 qG[mADBuD;tdAfEktAÁm;pfocifu qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfod&frdZD ocifu pkpnf; wifjycJhonf/ ½I-tdZfZk'f'D;eftDAf&m[ifrfESifh 'efeD;pf *Refpef a'AD;pf? tef-e00D \ ['D;qfawmf (40)? t*Fvdyfbmomjyef? 'rwfpuwfNrdKUawmf? qD;&D;,m; EdkifiH? usrf;jrefuk&ftmefxkwfa0a&;ykHESdyfwdkuf? 1976? pm-68/
odkYaomf tv’m[ft&SifjrwfESifh tv’m[fh&plvfwrefawmfrS owfrSwf
jyXmef;ay;xm;aom tjypfay;enf;jzpfí aumif;aom tusKd;&v'f &Sdae
onfrSm trSefyif/
xdkYaMumifh tv’m[ft&SifjrwfESifh xm;cJhonfh? y#dnmOf,lcJhonfh
opömonf rdbbdk;bGm;wdkY\ tpOftvmudk vdkufemusifhokH;jcif; rjyKbJ?
tpövmrfudk rdrdbmom a½G;cs,f vdkufemusifhokH;rSomvQif trSefyif
wnfrnf jzpfonf/ wenf;qdkaomf tpövmrf\ tajccHopömw&m;?
oabmw&m;rsm;udk vufawGYtokH;csjcif;? taumiftxnfazmfjcif;onf
omvQif rdrdwdkY,lcJhonfh y#dnmOfudk taumiftxnfazmfjcif; jzpf\/
vlom;\ zdoGf&[f (obm0)onf tpövmrftay:wGif tajccHxm;
onfhtwGufaMumifh vlwpfa,mufonf tpövmrfudk jynfhjynfh00
usifhokH;ygu ¤if;vlom;\ jyify A[dE¨ jyKrlvIyf&Sm;rIrsm;onf ¤if;\
twGif;tZÑwo@mefESifh udkufnDrI&&SdoGm;rnfjzpfonf/ xdktcg vlom;
\ twGif;ydkif;ESifh tjyifydkif;wdkYonf wpfxyfwnf;us aygif;pnf;
oGm;rnfjzpfNyD;? ¤if;onf aomif[D;'fopömw&m;\ t"du aomhcsuf
vnf; jzpfonf/ ¤if;\ &v'frSm tm'rftm; rSefuefaom? bmom
w&m;udkif;½dIif;aomoltjzpf zefqif;jcif;\ t"duu@vnf; jzpfonf/
¤if;\ &v'f (tv’m[ft&Sifjrwftm; rdrd\ udk;uG,f&mt&Sif jzpf
aMumif; ,kHMunfouf0if vdkufemusifhokH;jcif;)aMumifh tm'rf tm;
rvmtdum[f aumif;uifwreftm;vkH;u p*sd'[f ysyf0yfOD;csMu&jcif;
jzpfonf/ þonf vlom;tm; urÇmN*dKvf\ cvDz[f udk,fpm;vS,f
awmftjzpf a½G;cs,f&jcif;\ taMumif;t&if;vnf; jzpfonf/ tb,f
aMumifhqdkaomf aomif[D;'fopömw&m;udk trSefwu,f ,kHMunfaomolrS
omvQif urÇmN*dKvfudk w&m;rQwpGmjzifh pDrHtkyfcsKyfEdkifrnf jzpfaom
aMumifhyif/
tcef; (4)
aomif[D;'fopömw&m;ESifhywfoufí aomif[D;'f t&f-½lAlAD;,[f
(&Afjzpfjcif;ü wpfyg;wnf;jzpfjcif;)udk tcef; (1)wGif tv’m[ft&Sifjrwf
tm; pMu0VmBuD;\ zefqif;&Sif? xdef;odrf; apmifha&Smufawmfrlaomt&Sif
[k t"dyÜg,fzGifhqdkcJhygonf/ txufygtodonmt& pMu0VmtwGif;&Sd
vlom;rsm;tm;vkH;ESifh tv’m[ft&Sifjrwf\ qufEG,frItpkpkwGif vlom;
tygt0if pMu0VmtwGif;&Sd ouf&Sd? oufrJht&mtm;vkH;udk r&Sd&mrS &Sd&m
odkY zefqif;jcif;? wzef ¤if;wkdYtm; xdef;odrf;apmifha&Smufjcif;wdkYwGif
tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;uom xdef;csKyfxm;onf[laom,kHMunf
rIyif jzpfonf/ zefqif;jcif;? xdef;odrf;apmifha&Smufjcif;tjyif tajctae
tcsdeftcgtvdkufjzpfay:aeonfh pMu0VmBuD;\ysufpD;rI? pMu0Vm
twGif; jzpfysufaerI tpkpkwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwf\ trdefYawmfESifh
omqdkifonf/ wenf;qdk&aomf aumif;aomuHMur®m? qdk;aomuHMur®m
onf t&Sifjrwf\qE´awmf (tvdkawmf) ay:wGifom rlwnfonf/
rnfodkYqdkap ordkif;wavQmuf acwftcgtoD;oD;ü vlom;rS tBudrf
Budrftzefzef xkwfvmcJhonfhar;cGef;rSm ]]tem*wfwGifjzpfvmrnfh tcsdef
onf aumif;aomtcsdefvm; (0g) qdk;aomtcsdefvm;qdkonfudk BudKwif
í odEdkifrnfh enf;vrf;rsm; r&SdEdkifygoavm}}[lonfh ar;cGef;jzpfonf/
tu,fíom xdkuJhodkY BudKwifí odEdkifrnfqdkvQif raumif;aom Mur®m
qdk;udk a&Smifz,fEdkifrnfjzpfouJhodkY aumif;aomuHMur®mESifh atmifjrifrI
rsm;udk vufrvGwfpwrf; &,lEdkifrnfjzpfayonf/ tvGef a&S;usvSonfh
acwfumv rsm;uyif tcsKdUtcsKdUaom vlom;rsm;u rdrdwdkYonf t&Sif
jrwf\ zkH;uG,fxm;aom todÓPfynm (Hidden Knowledge) udk vufcH
&&Sdaomolrsm;jzpfonf[k vdrfvnfvSnfhjzm;cJhMujcif;aMumifh todynm
uif;rJhonfh vlxkBuD;u xdkvlyk*¾dKvfrsm;tem;wGif aemufvdkufaemufyg
rsm;tjzpf 0ef;&HvQuf&SdNyD;? BuD;rmaom yrmP&Sdonfh aiGaMu;Opömrsm;jzifh
xdkvQdKU0Suftyfaom? tvGefta&;BuD;onfh owif;tydkif;tpuav;rsm;
&&Sdatmif tm;xkwfcJhMuonfudk awGY&ayrnf/
txufazmfjyyg vdrfvnfvSnfhjzm;wwfaomvlrsm;u raumif;aom
uHMur®mqdk;? ab;qdk;rsm;udk wm;qD;EdkifpGrf;&Sdonf[k t,kHoGif;Mujyef&m
vlomrefrsm;onf ,cktcef;u@wGif azmfjyoGm;rnfjzpfaom uHaumif;
aponfh taqmifvufzGJYrsm;udk aqmifxm;wwfMu&m? xdkodkY taqmif
vufzGJYrsm;jyKvkyfí aqmifxm;wwfonfh"avhudk rsm;pGmaom vlYtzGJY
tpnf;rsm;wGif awGY&SdEdkifygonf/ wzef tcsKdUaom todynm? Oyrm-
vlom;wpfOD;u tjcm;aom vlom;rsm;\ uHMur®mudk BudKwifodEdkif
onf[laom (edrdwfa[m? uHMur®mrSef;) ynm&yfonfvnf; vlod rsm;
vmaomynm&yftjzpf &yfwnfvmcJhonf/ xdkYaMumifh twdwfrsKd;pkH?
edrdwfrsKd;pkHESifh ¤if;wkdY\teufudk aumufjcif;? t"dyÜg,fzGifhjcif; enf;
vrf;rsm;udkvnf; vlY,Ofaus;rItoD;oD;wGif awGYEdkifonf/ rnfodkYqdkap
ynm&yfwpfckrSm vQdKU0SufpGm usef&SdvmcJhNyD;? rsKd;qufwpfckrS aemufrsKd;
qufwpfckodkY wqifhNyD;wqifh vufqifhurf;vmcJh&m xdkodkY vlom;\
uHMur®mudk a[mEdkifaom? edrdwfaumufEdkifaom ynm&yfrsm;rSm ykHpH
trsKd;rsKd;jzifh &SdaeMuonf/ ¤if;ynm&yfrsm;udk *rÇD&ynm (0g) *E¨m&D
ynm? uHMur®m BudKwifa[mMum;aomynm? arSmftwwfponfjzifh
ac:a0:Muavonf/
txufazmfjyyg *rÇD&ac: *E¨m&Dtwwf? arSmftwwfESifh vlom;\
uHMur®mudk BudKwifcefYrSef;onfh xl;qef;aom?twwfynmrsm; xGef;um;
vmNyD;? urÇmwvTm;ü wGifus,faeaomaMumifh ¤if;wdkYESifhqdkifaom ,kH
Munfcsufrsm;? tavhtusifhrsm;ESifh ywfoufonfh tpövmrfh todonm
udk &Sif;vif;pGm azmfxkwfwifjy&ef ta&;BuD;vmayonf/ taMumif;rl
um; txufazmfjyyg tavhtusifhrsm;tm;vkH;\ a&aomufjrpfonf
&S&D;uftBuD;pm;jzpfapjcif;aMumifh xdktwwfynmrsm;? ,kHMunfrIrsm;?
trltusifhrsm;udk aumif;pGm oabmayguf em;vnfrI r&Sdygu rkpfvifrf
wpfOD;onf t"duusaom ]&S&D;uf} (&S&D;uftBuD;pm;) xdkufrnfjzpfaom
aMumifhyif/
,ckwifjyrnfh tcef;(4)wGif tv’m[ft&Sifjrwf\ qdGzmof*kPfawmf
rsm;ESifh ywfoufí tpövmrf\ &yfwnfrItaetxm;ESifh t&Sifjrwf\
zefqif;jcif;tay: rnfodkY tdAm'[f (c0yfudk;uG,fqnf;uyfjcif;) jyKtyf
onfudk tv’m[ft&Sifjrwf\ ]wpfyg;wnf;} udk;uG,f qnf;uyfcHxdkuf
jcif;qdkif&m *kPfawmfrsm;ESifh wGJzufí tao;pdwf wifjyoGm;rnfjzpf&m
txufazmfjyyg vkyf&yfrsm;? ,kHMunfcsufrsm;onf t&Sifjrwf\ qGdzmof
*kPfawmfrsm;ESifh rnfodkYrnfykH qefYusifaeonfudk ykdí tao;pdwf &Sif;
vif; jywfom;pGm em;vnfEdkifrnf jzpfonf/ xdk,lqcsuf? ,kHMunfcsuf
rsm;qdkif&m tqdkrsm;tm;vkH;udk usrf;jrwfuk&ftmef? wrefawmfjrwf
\pGEé[fESifh tpövmrfhOya'rsm;tay:wGif tajccHí cGJjcrf;pdwfjzmavhvm
wifjyoGm;ayrnf/ þodkY cGJjcrf;pdwfjzmavhvmjcif;jzifh aomif[D;'fopöm
w&m;qdkif&m todonmudk ½dk;om;pGmjzifh &SmazGqnf;yl;aeolrsm;tzdkY
vrf;ñTeftjzpf &Sdaeayvdrfhrnf/
taqmifvufzGJUrsm;
wrefawmfjrwfvufxufuwnf;u tm&AfvlrsKd;rsm;tMum;wGif
taqmifrsm;? vufzGJYrsm; 0wfqifwwfaom tavhtx&SdcJhonf/ ¤if;wdkY
onf vufaumufrsm;? (vufarmif;tay:ydkif;wGif pnf;xm;aom) vuf
Muyfrsm;?vufusif;ajcusif;rsm;ü ykwD;aphrsm;? c½kcGHrsm;ponfwdkYjzifh
oDukH;xm;onfh vnfqGJrsm;udk raumif;qdk;0g;rsm;tm; armif;ESifwm;qD;
umuG,f&ef? aumif;aomuHMur®m (vmbfaumif;)rsm;&&Sd&ef? vmbfac:
&ef? ykHpHrsKd;pkHESifh taqmifvufzGJYrsm; jyKvkyfí 0wfqifcJhMuonf/ tif;
tdkif? cg;vSnfh? vufzGJY? taqmifrsm;udk urÇmha'otoD;oD;wGif ykHpHrsKd;pkH
ESifh awGYMu&ayrnf/NyD;cJhonfhtcef;rsm;wGif azmfjyxm;ouJhodkY taqmif
vufzGJYrsm;wGif ,kHMunfjcif;? tm;udk;jcif;onf tv’m[ft&Sifjrwf\ ½lAl
AD,of (&Afjzpfjcif;ü wpfyg;wnf;jzpfjcif;) [laom ,kHMunfcsufudk
qefYusif&ma&mufonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf t&Sifjrwf zefqif;xm;
aom t&m0w¦Krsm;rS raumif;qdk;0g;rsm;udk wm;qD;umuG,fEdkifonf?
aumif;aom uHMur®mrsm;udk ,laqmifay;Edkifonf[k ,kHMunfaerIaMumifh
jzpfonf/
þuJhodkY tif;tdkif? cg;vSnfh? vufzGJY? taqmifypönf;rsm;ESifhqdkifaom
o½kyfouefrsm;? ,kHMunfrIrsm;tm;vkH;udk tpövmrfrS qefYusifonf/
xdkodkY qefYusif&mwGif wrefawmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdpOfumv
u &SdcJhonfh ,kHMunfrIrsm;udkomru? xdkumvu jyKvkyfcJhaom tavh
tusifhrsm;udk tajccHí ¤if;wkdYESifhqifwlaom ,kHMunfrIrsm;udk quf
vuf usifhokH;jyKvkyfcJhaom tavhtxrsm; tm;vkH;tm; rnfonfhumv?
rnfonfha'owGifrqdk usifhokH;jcif;? ,kHMunfjcif;udk jypfwif ½IHUcsonf/
wm;jrpfydwfyifonf/ trSefpifppf þodkYaom ,kHMunfrIrsm;? usifhokH;rI
rsm;onf a&S;a[mif;tm&Aft½dkif;tpdkif;rsm;\ ½kyfxkudk;uG,faom t,l
tq? ,kHMunfcsufudk tm;ay;&ma&mufonfhtjyif xdktaqmifvufzGJY
rsm; udk,fwdkifu ½kyfxk½kyfyGm; udk;uG,fjcif;\ ykHo@mefcGJ wpfcktaeESifh
wnf&Sdaejcif;aMumifhyif jzpfonf/ þqufEG,frIudk c&pf,mefbmom\
uufovpf*kdPf;rsm; (uufovpftoif;awmf)\ bk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;
wGif a,½Ic&pfawmf (wrefawmftDqm)ociftm; ewftjzpf ½kyfxk
xkvkyfudk;uG,fyojcif;? a,½Ic&pfawmf\ rdcifr&f,rf ocifrESifh
olawmfpifrsm;udk ½kyfxkrsm; xkvkyfí ylaZmfqnf;uyfjcif;rsm; jyKvkyfae
Muonfudk awGY&ayrnf/ xdkYenf;wl ¤if;wdkY\ ½kyfxki,frsm;? ykHawmf
rsm;? ½kyfykHrsm;? ½kyfyGm;rsm;? a½T? aiG? ow¦Krsm;ESifh jyKvkyfxm;aomrlykHrsm;?
wHqdyfrsm;? b,ufrsm;tm;vkH;udk jyKvkyfNyD; vmbfaumif;ap&ef &nf
½G,fí 0wfqifxm;? aqmifxm;avh&SdMuonf/
tm&AfvlrsKd;rsm;onf wrefawmfjrwfrk[r®'f vufxufawmfwGif
tpövmrfomoemtwGif;odkY 0ifa&mufvmMuaomtcgü ¤if;wdkYtwl
tm&ADbmompum;ESifh ormtifrf(التمائم)(wpfckudef;ykHpHrSm orDr[f(تميمة))
[kac:aom taqmifvufzGJYrsm;tay: ,kHMunfcsufonfvnf;twl wGJí
a&muf&Sdvmonf/ tvm;wl wrefawmfjrwfBuD;\ ¤if;taqmif
vufzGJUrsm; 0wfqifjcif;? ,kHMunfjcif;tay: [efYwm;rIrsm;? ydwfyif
wm;qD;rIrsm;ESifhqdkifaom rdefYMum;csufrsm;udk ajrmufrsm;pGm rSwfwrf;
wifxm;onfudk awGY&SdEdkifonf/ atmufazmfjyyg ['D;qfawmfrsm;rSm
¤if;rSwfwrf;rsm;teufrS tenf;i,fyif jzpfonf/ tifr&mef Aifef
[kqGKdifefu qifhjyefcJhonfrSm-
]]waeYwGif wrefawmfjrwfrS vlwpfOD;\ vufarmif;wGif aMu;
0gjzifh jyKvkyfxm;onfh vufMuyfwpfck 0wfqifxm;onfudk jrifaom
tcg udk,fawmfjrwfu xdkoltm; ]toif ysufpD;ygap? þt&monf
rnfonfht&menf;}[k ar;awmfrl&m xdkolrS ]tvf-0g[de[f129[k ac:
wGifonfh zsm;ema&m*grS umuG,f&ef 0wfqifxm;aomvufzGJY jzpfyg
onf}[k jyefajzcJhonf/ wrefawmfjrwfu ],if;t&mudk cRwfypf
vdkufyg/ trSefpifppf ,if;vufMuyfonf toif\ tm;enf;rIudk ydkí
wkd;yGm;ap vdrfhrnf/ tu,fí toifonf þt&mudk 0wfqifvQuf
aoqkH;cJhygu oifonf rnfonfhtcgrQ atmifjrifvdrfhrnf r[kwf
acs/}}130
xdkaMumifh emrusef; zsm;emaeolrSjzpfap? usef;rmaeolrS jzpfap?
a&m*ga0'emudk umuG,f&ef (0g) ukpm;&ef &nf½G,fcsuf? ,kHMunfcsuf
jzifh aMu;eD? aMu;0g? oHponfwdkYjzifh jyKvkyfxm;aom vufaumuf?
129 pmayt"dyÜg,ft& tm;enf;jcif;[k t"dyÜg,f&onf/ tqpfa,mifemudk &nfñTef; jcif;vnf; jzpfEdkifayonf/ 130 tDrmrft[fr'f ? tDrmrftdAfEkrm*s[f ESifh tDrmrftdAfEk[dAÁmef ocif
wdkYrS pkpnf; wifjycJhonf/
vufMuyf? vufpGyfponfwdkY 0wfqifjcif;tm; wif;usyfpGm wm;jrpfxm;
onf/ þodkY wm;jrpfjcif;wGif zsm;ema&m*gukojcif;udk [&mrf wm;jrpf
xm;aomt&mjzifh aq;ukojcif;vnf; tusKH;0ifonf/ [&mrfypönf;jzifh
aq;ukojcif;ESifh ywfoufí wrefawmfjrwfrS
]]toifwdkYonf emrusef;jzpfaomtcg wpfOD;ESifhwpfOD; tjyef
tvSef aq;ukoay;Edkifonf/ odkYaomf wm;jrpfxm;aomt&m
rsm;jzifh ukojcif; rjyK&/}}131
tAl0guD;'f tvf-vdkifpD ocifrSvnf; qifhjyefcJhonfrSm
]][d*sf&Douú&mZf(10)ckESpfwGif wrefawmfjrwfonf [lEdkifef
ppfyGJ132twGuf xGufawmfrlcJh&m ¤if;wdkYonf Zmoktef0g;of133
teD;rS jzwfoef;oGm;cJhonf/ ½kyfxkqif;xkrsm;udk udk;uG,faom
olrsm;onf ¤if;wdkY\ vufeufud&d,m wefqmyvmrsm;udk
xdkopfyif\ tudkif;tvufrsm;wGif uHaumif;ap&ef (ppfatmif
Edkifap&ef) &nf½G,fcsufjzifh csdwfqGJavh&SdMuonf/ tpövmrfodkY
0ifa&mufvmcJhonfrSm rMumao;aom qG[mA[fom0uBuD;
tcsKdUu wrefawmfjrwftm; rdrdwdkY rkpfvifrfrsm;twGuf
vnf; xdkuJhodkYaom opfyifrsKd;ESifhtvm;wl opfyifwpfyifudk
a½G;cs,f owfrSwfay;yg&ef awmif;qdkcJhMu&m wrefawmfjrwf
BuD;rS pGAÁ[mev’m[f134? þuJhodkY awmif;qdkrIonf
131 tDrmrftAl'g0l;'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1087? ['D;qftrSwf-3685 ESifh Adkif[uDusrf;/ 132 ,if;ppfyGJonf [d*sf&Douú&mZf(10)ckESpftwGif; wrefawmfjrwfESifh tma&AD; ,ef; t½dkif;tpdkif; umzd&frk&Sf&D;ufrsm;tMum; jzpfyGm;cJhonfh BuD;us,faom aemufqkH; ppfyGJ jzpfonf/ 133 pmayt"dyÜg,ft& ],if;t&may:wGif csdwfqGJxm;onfht&mrsm;}[k t"dyÜg,f&yg onf/ ?tv’m[ft&Sifjrwfonf tvGef jrifhjrwf oefY&Sif;pifMu,fawmfrlaom - سبحان الله 134csKdUwJhrItaygif;rS uif;pifawmfrlaomt&Sifjrwf jzpfawmfrlygonf/
wrefawmfrlpm\ tGr®ofom;rsm; (aemufvdkufrsm;)onf
wrefawmfrlpmtm; atmufygtwdkif; awmif;qdkcJhouJhodkY
awmif;qdkrIyif jzpfayonf/
[ …]
]] .... (xdktcg) ¤if;(tpö&mtDvD trsKd;om;)wdkYu tdk-(eADwref
awmf) rlpm? toifonf uREfkyfwdkYtzdkYvnf; ¤if;wdkYü &Sdukefaom
udk;uG,f&mrsm;uJhodkY udk;uG,f&mwpfqludk jyKvkyfí ay;ygavmh
[k ajymqdkMuavonf/ ....}}135
uREkfyf\ touf0dnmOfudk pdk;ydkifawmfrlaom t&Sifjrwf\uprf?
oifwdkYonf oifwdkY\ a&SUrS oGm;Muavukefaomolrsm;\ enf;
vrf;twdkif; vdkufemMuayvdrfhrnf/}}136
txufazmfjyyg ['D;qfawmfwGif wrefawmfjrwfrS uHaumif;
aom taqmif? vufzGJY[laomtodynmudk jiif;y,fonfhtjyif rkpfvifrf
rsm;onf c&pf,mefESifh *sL;rsm;\ vrf;pOftwdkif; vdkufMurnf[laom
BudKwifa[mudef;udkvnf; xkwfxm;ayonf/ rkpfvifrfrsm;onf Zdud&fjyK
vkyf&mwGif tokH;jyKaom pdwfykwD;rSmvnf; uufovpfbmom0ifrsm;\
pdwfykwD;udk twk,lí jyKvkyfxm;jcif; jzpfonf/ xdkYtwl armifvl;'f
(wrefawmfjrwf\ arG;aeYusif;yjcif;) rSmvnf; c&pf,mef omoem0if
rsm;\ c&pfprwfaeYudk twkcdk;í jyKvkyfjcif; jzpfonf/ rkpfvifrfrsm;
tMum; 0vDolawmfpifBuD;rsm;tm; (tvGeftusL;) ,kHMunfrI? ¤if;wdkYu 135 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 138/ 136 tDrmrfod&frdZD ? tDrmrfepmtD ? tDrmrft[fr'f wdkYrS pkpnf; wifjycJh onf/ tDrmrf½dIifcftvf-tvfAmeD ocifrS ,if;['D;qfudk rSefuef cdkifvkHaom ['D;qfjzpfonf[k owfrSwfcJhonf/ ½I-qG[D;[fpkeefod&frdZDusrf;? Ad½k'fNrdKU? tvf-rufoAf tvf-tpövmrD? yxrtBudrf? 1988? twGJ-2? pm-235? ['D;qftrSwf-1771/
vlom;ESif h tv’m[ft&SifjrwftMum; ¤if;0vDolawmfpifBuD;rsm;u Mum;
0ifay;EdkifrIudk ,kHMunfjcif;rSm c&pf,mefbmom0ifrsm;rS ¤if;wdkY\
olawmfpifrsm;(Saint)udk ,kHMunfjcif;? bk&m;ocif\ udk,fpm;vS,fawmf
rsm;tjzpf ,kHMunfjcif;wdkYESifh rnfodkYrQ jcm;em;jcif; r&Sdyg/ xdkYaMumifh
wrefawmfjrwfrk[r®'f\ BudKwifa[mudef;rSm trSefwu,f jzpfae
ygNyD/
xdkYtjyif wrefawmfjrwfrS &nf½G,fcsufjzifh taqmifvufzGJYrsm;
udk tumtuG,ftjzpf 0wfqifjcif;\ tusKd;qufudk tav;teufjyKí
jyif;jyif;xefxef ajymMum;cJhonf/ xdkodkY taqmifvufzGJYrsm;udk tum
tuG,ftjzpf&nfpl;í 0wfqifaomolrsm;tay:odkY t&Sifjrwf\vtfeof
(usdefqJrI) usa&mufrnfjzpfaMumif;? tGufA[ftdAfaeYtmrd&focifrS
wrefawmfjrwf\ wpfcgu rdefYawmfrlcJhonfhpum;udk atmufyg
twdkif; qifhjyefcJhonf/
]]taqmifvufzGJY? cg;vSnfhudk 0wfqifxm;ol (0g) olwyg;udk
0wfqifapol rnfolYudkrqdk tv’m[ft&SifjrwfrS qkH;½IH;rI?
epfemrI? rwnfrNidrfrI jzpfaprnf jzpfonf/}} 137
xdkYaMumifh taqmifvufzGJY? cg;vSnfhrsm;ESifh ywfoufí wrefawmf
jrwf\ trdefY? ñTefMum;csufrsm;udk qG[mA[fom0uBuD;rsm;rS
wif;usyfpGm vdkufem aqmif½GufcJhMuayonf/ tusKd;quftm;jzifh xdk
qG[mA[fBuD;rsm;rS rdrdwdkY\ vlYtzGJYtpnf;ESifh rdom;pkrsm;tMum;
awGYBuKHcJhMuaom tif;tdkif? cg;vSnfh? taqmifvufzGJYrsm;ESifh ywfouf
onfh rSwfwrf;rsm;udk pepfwus wifxm;cJhonfudkvnf; awGY&ayonf/
tk&f0[focifu qifhjyefcJhonfrSm-
137 tDrmrft[fr'f ESifh tDrmrftvf-[muif;rf wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/
]]wrefawmfjrwfBuD;\ qG[mADom0uBuD;wpfOD;jzpfol [dkZdkif
z[focifrS emrusef;jzpfolwpfOD;\ tdrfodkY vlemMunfh&ef (owif;
ar;? tm;ay;ESpfodrfh&ef) oGm;cJhaomtcsdefwGif xdkvlemrS ol\ vuf
armif;wGif vufusyfwpfuGif; 0wfqifxm;onfudk awGYjrifcJh&m? [dkZdkif
z[frS xdkvufusyfudk qGJjzKwf,lí vTwfypfcJhonf/ xdkYaemuf [dk
Zdkifz[focifrS atmufygtm,ofawmfudk ½Gwfzwf o&ZÑm,fcJhonf/
[ ]
]]pifppfaomfum; ¤if;wdkYteuf rsm;pGmaom olw dkYonf tv’m[f
t&Sifjrwftm; wpfpHkwpf&mudk xkdt&SifjrwfESifh wGJzuf EIdif;,SOf
udk;uG,fjcif; rjyKbJ ouf0if,HkMunfMuonf r[kwfayw
um;/}}138 139
tjcm;aom tcgor,wpfckwGif [dkZdkifz[frS emrusef;jzpfae
aomvl\ vufarmif;udk udkifwG,fMunfh&mwGif csnfuwÅDygESifh jyKvkyf
xm;aom vufusif; (vufusyf) wpfckudk &SmazGawGY&SdcJhonf/ xdktcg
[dkZdkifz[focifrS xdkoltm; ]]þt&monf rnfonfht&menf;}}[k
ar;cJh&m xdkolrS ]]þt&monf uREkfyftwGuf txl; jyKvkyfay;xm;onfh
rEÅmefjzpfonf}}[k ajzcJhonf/ xdktcg [dkZdkifz[focifrS xdkol\
vufarmif;rS xdkvufusyfuGif;udk jzKwfypfcJhonf/ xdkYaemuf xdkolYtm;
]]toifonf þvufusyfuGif;udk0wfqifvQuf uG,fvGefaoqkH;cJhygvQif
uREkfyfonf oif\ rdkif,oftwGuf *semZ[fqGvmofudk zwfay;rnf
r[kwfacs}}[k qufí ajymcJhonf/140
138 usrf;jrwfuk&ftmef? 12; 106/ 139 tDrmrftdAfEktAD[mwifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ 140 tDrmrftdAfEk0guD;tf rS pkpnf;wifjycJhonf/
qG[mADBuD;tAÁ'kv’m[f tdAfaeYrwfpftl;'f\ ZeD;jzpfol ZdkifeAf
ocifrrS ajymcJhonfrSm ]]wpfcgu rdrd\vifa,musfm;jzpfol tdAfEk
rwfptl;'focifonf rdrd\vnfyif;wGif 0wfqifxm;onfh vnfqGJ
(BudK;jzifh jyKvkyfxm;onfh qGJBudK;uJhodkYt&m)udk awGYaomtcg? ¤if;rS
rdrdtm; ]]þt&monf rnfonfht&menf;}}[k ar;cJhygonf/ xdktcg
uRefrrS ]]þt&monf uRefrudk ulnD&ef &nfpl;í jyKvkyfxm;aom?
rEÅmefudkxnfhoGif;í uspfxm;onfh vnfqGJjzpfaMumif;? wkefYjyef&Sif;jycJh
&m? uRefr\ vifa,musfm;jzpfolrS xdkBudK;udk uRefrvnfyif;rS qwfueJ
qGJ,lNyD; jzKwfypfvdkuf\/ xdkYaemuf ¤if;rS uRefrtm; ]]trSefpifppf?
tAÁ'kv’m[f(Aifefrwfptl;'f)\ rdom;pk0ifrSefvQif ]&S&D;uf} jyKvkyf&ef
rvdkacs}}[k ajymcJhonf/ xdkrSwqifh uREkfyf (tAÁ'kv’m[fAifefrwfptl;'f)
onf tv’m[fh&plvfwrefawmfrS atmufygtwdkif; rdefYMum;cJhonfudk
Mum; cJh&ygonf[k ajymMum;cJhavonf/
]]trSefyif rEÅmef? taqmifvufzGJY? cg;vSnfhponfwdkYonf
]&S&D;uf} jzpfonf/}}
xdktcg ZdkifeAf rS jyefvnf wkefYjyefajymcJhonfrSm ]oifonf
tb,fhaMumifh þodkY ajymqdk&ygoenf;/ uRefr\ rsufcrf; (rsufvkH;)
rsm;onf wcsdefvkH; qwfceJ? qwfceJvIyfaeaomaMumifh uRefronf
*sL;vlrsKd;q&mwpfa,mufxHa&muf&SdcJhí xdkq&mrS þvnfqGJvufzGJY udk
ay;vdkufjcif;jzpfonf/ ¤if;udk 0wfqifvdkufaomtcg ¤if;rsufvkH;vIyf
jcif;a&m*grSm aysmufuif;oGm;cJhonf}[k ajymcJhonf/ xdktcg tdAfEk
rwfpftl;'frS ]]trSefpifppf ½IdifoGmefrS oif\ rsufvkH;udk vufjzifh
xdk;qGjcif;om jzpfonf/ toifrrS þvufzGJYudk 0wfqifxm; jcif;onf
toifrtm; vSnfhpm;jcif;omjzpfNyD;? ¤if;aMumifh ½IdifoGmefrS rsufvkH;udk
rEdk;qGawmhaomaMumifh oifr rcHpm;&awmhjcif; jzpfonf/ toifrtae
ESifh xdkjyóemrsKd;rjzpf&ef wrefawmfjrwfBuD; ½Gwfqdkavh&Sdonfh
atmufyg'dktmudk ½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;jzifh vkHavmufygonf/
اف لا شفاء إلا شفاءك، شفائا لا يغادره سقم إذهب البأس رب الن اس و أشف أنت الش
toHxGuf / / ]]tdZf[mAdvfAmtfpf? &AfAefem;pf0tf&SzD tef;o t&Sf-&SmzD?
vm&SDzmt tdvfvm &SDzmtkuf? &SDzmtef vm,k*g'd½k[l purm}}
t"dyÜg,f / / ]]cHpm;ae&aom a0'emrsm;udk z,f&Sm;ay;awmfrlyg tdk-
vlom;taygif;wdkY\ &Aft&Sifjrwf/ t&Sifjrwfonf t&Sf-&SmzD (a&m*g
a0'emrsm;udk aysmufuif;apawmfrlEdkifaom t&Sifjrwf) jzpfawmfrlo
uJhodkY (,ck uRefawmfrsKd;^rsKd;r cHpm;ae&aom a&m*ga0'emudk) vkH;0
aysmufuif;apawmfrlyg/ t&Sifjrwf\ aysmufuif;aprI? ukorIrSvGJí
tjcm;aysmufuif;aprI[lí r&Sdyg/ t&Sifjrwf\ aysmufuif;apjcif;jzifh
rnfodkYaom zsm;emrIrsKd;rS xyfí rjzpfEdkifawmhyg/}}141
taqmifvufzGJYrsm;ESifh ywfoufonfh pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;
txufwGif wifjyoGm;NyD;onfhtwdkif; tif;tdkif? cg;vSnfh? vufzGJY
taqmifrsm;ESifh ywfoufonfh wm;jrpfrIonf wrefawmfjrwfBuD;
rk[r®'f oufawmfxif&Sm;&SdpOfumvu tm&Afa'otwGif;&Sd tm&Af
vlrsKd;rsm; jyKvkyf0wfqifcJhonfh taqmifvufzGJYrsm;udkom ydwfyif wm;
jrpfcJhjcif; r[kwfyg/ rnfonfh t&yfa'orsKd;wGifrqdk? tvm;wl &nf
½G,fcsufjzifh jyKvkyf 0wfqifjcif;? aqmifxm;jcif; jyKvkyfrnfqdkygu ¤if;
141 tDrmrftAl'g0l;'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1084? ['D;qftrSwf-3874/ xdkYjyif tDrmrft[fr'f ? tDrmrf tdAfEkrm*s[f ? tDrmrftdAfEk[dAÁm;ef ocifwdkYrSvnf; pkpnf; wifjycJhonf/ ½dIifcftvf-tvfAmeD ocifrS ,if;['D;qfawmftm; cdkifvkHaom['D;qfawmftjzpf owfrSwf cJhonf/ ½I-qG[D;[fpkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-736-7?['D;qftrSwf-3288/ ,if;'dktmtm; rktfrifefwdkY\rdcifrGefBuD; tmtd&Sm[f ocifrESifh qG[mADBuD; tewfpfrS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf ocifwdkYrS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-7? pm-427-8? ['D;qftrSwf-5638-9 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-3? pm-1195? ['D;qftrSwf-5434/
wdkYtm;vkH;onfvnf; wm;jrpfrIwGif tusKH;0ifayonf/ ,cktcg
taemufurÇmwGif ¤if;wdkY\ enf;ynmzGYHNzdK;wdk;wufrI? odyÜHynmqkdif&m
atmifjrifrIrsm;ESifh rtyfpyfonfh taqmifvufzGJYrsm;udk wGifus,fpGm
jyKvkyf okH;pGJ aqmifxm;Muonfudk awGYEdkifayonf/ taemufwdkif; vlY
tzGJYtpnf;twGif; tif;tdkif? cg;vSnfh? vufzGJY? taqmifrsm; rnfrQ ½Iwf
axG;jzpfay:aeonfudk vltcsKdUrS ¤if;wdkY taqmif aqmifxm;Muí t,l
onf;olrsm;taMumif;udk pOf;pm;vdkpdwfyif r&Sdawmhacs/ ¤if;wdkYtm;
tajccH jyKpkysKd;axmifvmaom aemufcHtaetxm;aMumifh olwdkY\
]&S&D;uf}rSm ydkí ydkí xif&Sm;qdk;0g;vmawmhonf/ atmufwGif azmfjyxm;
aom OyrmESpfckrSm taemufwdkif;vlYtzGJYtpnf;\ xif&Sm;vSonfh
taqmifrsm;xJrS Oyrm (2) ck jzpfonf/
,kefajcaxmuf
,kef\aemufajcaxmuf\ ajconf;rsm;? wenf;qdkaomf a½T (0g)aiG
jzifh jyKvkyfxm;onfh aemuf,kefajcaxmufrsm;\ ykHwlrsm;udk vuf
aumufrsm; (0g) qGJBudK;vnfqGJrsm;wGif xGif;xk csdwfqGJí uHaumif;ap
onfh taqmifvufzGJYypönf;rsm;tjzpf 0wfqifavh&SdMuonf/ ,cktcg
oef;aygif;rsm;pGmaom taemufEdkifiHom;rsm;onf azmfjyyg taqmif?
vufzGJYrsm;udk 0wfqifaeMuonfudk awGYEdkifayonf/ txufazmfjyyg
,kef\aemufajcaxmufonf uHaumif;onf[laomt,ltq\ rlv
tprSm ],kefrsm;\ obm0? ¤if;wdkYckefaomtcg aemufajcaxmuf ESpf
acsmif;udk ajrBuD;wGif tm;,lNyD; ckefaomtavhtxay:wGif tajccHxm;
onf/}
a&S;tpOftvm,kHMunfrIrsm;t& ,kefrsm;onf ¤if;wdkYckefaomtcg
aemufajcESpfacsmif;udk ajrBuD;wGif axmufí ajratmuf&Sd ewfa'0wm
rsm;ESifh wkdifyifpum;ajymMuonf[laom ,kHMunfcsufrS tpjyKcJhonf/
xdkYaMumifh ,kefajcaxmufESifh ajconf;rsm;onf vlwpfOD;wpfa,muf\
uHaumif;jcif; (0g) aumif;aomuHMur®mudk ac:,laponfht&m jzpfonf
[k ,kHMunfvmjcif; jzpfonf/
jrif;cGmrsm;
tar&duefjynfaxmifpk&Sd rsm;pGmaomtdrfrsm;\ t0ift0wGif jrif;
cGmrsm;udk wHcg;rsm;wGif oHESifh½dkufí csdwfpGJxm;onfudk awGYEdkifonf/
xdkYtjyif jrif;cGmykHpHjyKvkyfxm;onfh? jrif;cGmav;rsm;udk uHaumif;aom
taqmif? vufzGJYtjzpf vufaumufrsm;? aomhcsdwfrsm;ESifh vnfqGJ?
qGJBudK;rsm;wGif csdwfqGJ0wfqifavh&SdMuonfudk awGY&ayrnf/ þodkY 0wf
qifMuaomolrsm;u ¤if;wdkY xdkodkY0wfqifxm;½kHjzifh uHaumif;jcif;rsm;
u ¤if;wdkYxH a&muf&Sdvmrnf[k ,kHMunfxm;onfudk awGY&ayrnf/
þ,kHMunfcsuf\ rlvtprSm a&S;a[mif; *&d'@m&Drsm;wGif
tajccHxm; onfudk awGY&ayrnf/ a&S;a[mif;*&d'@m&Drsm;wGif jrif;udk
]jrifhjrwfaomowÅ0g}tjzpf ,kHMunfMuayonf/ jrif;cGmudk tdrfwHcg;wGif
csdwfqGJ xm;ygu aumif;aomuHMur®monf tdrfESifhtdrfoltdrfom;rsm;xH
a&muf&Sdvmrnf[k ,kHMunfcJhMuonf/ jrif;cGm\ tyGifhzufonf tay:
zufodkY vSefaeygu uHaumif;NyD;? ¤if;onf atmufzufodkY pdkufaeygu
uHMur®maumif;rsm;onf ,kdzdwfoGm;rnf[k ,kHMunfMuonf/
taqmifvufzGJYrsm;tay: ,kHMunfjcif;onf tzefqif;cHrsm; (0g)
jyKvkyfxm;aom ypönf;rsm;tm; raumif;onfh uHMur®mudk armif;ESif
xkwfEdkifonf? z,f&Sm;ypfEdkifonf? wm;qD;ay;Edkifonf[laom wefcdk;
yg0grsm; ay;xm;jcif; jzpfonf/ xdkYaMumifh xdkodkYaomt,ltqudk
vufcHxm;ol? ,kHMunfolonf tv’m[ft&Sifjrwf\ ½lAlAD;,ofac:
tcsKyftjcmtmPm pdk;ydkifjcif;tay: qefYusifjiif;y,f&m a&mufayonf/
tb,fhaMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sifjrwf\tmPm ydkifpdk;rIudk zefqif;cH
ypönf;rsm;ESifh uefYowfvdkufjcif;aMumifh jzpfonf/ trSefpifppf xdk
taqmifvufzGJYrsm;udk ,kHMunfolrsm;onf taqmifvufzGJYypönf;rsm;u
tv’m[ft&Sifjrwfxufydkí pGrf;tm;&Sdonf[k ,lqMuaomaMumifh jzpf
onf/ trSefrSm ¤if;wdkYtaeESifh tv’m[ft& SifjrwfrS wdkif;wmowfrSwf
ay;xm;onfh uHMur®m(ouú'D;&f)udk taqmifvufzGJU ypönf;rsm;u um
uG,f[efYwm; ay;Edkifonf[k ,kHMunfaomaMumifh jzpfonf/ xdkYaMumifh
txufwGif azmfjyNyD;cJhaom tdAfEkrwfpftl;'frS qifhjyefcJhonfh
['D;qfawmft& ,if;onf &S&D;ufjzpfonf[laomtcsufudk odEdkifonf/
atmufazmfjyyg tGufAm[fAifeftmrd&focifrS qifhjyefcJhonfh ['D;qf
awmfwGifvnf; ,if;tcsufonf ydkí cdkifrmaMumif; awGY&ayrnf/
]]wpf&HaomtcgwGif trsKd;om;wpfq,fa,mufyg0ifaom vl
wpfpkrS tv’m[fhwrefawmftm; vma&mufawGYqkHMuNyD;? ¤if;wdkYrS
wrefawmfjrwfxHawmfwGif opömcH,lcJhMuonf/ xdktcg
wrefawmfjrwfrS vlq,fa,mufwdkYteuf udk;a,muf\
opömcH,lrIudk vufcHcJhaomfvnf; wpfOD;udk jiif;y,fcJhonf/ xdk
tcg xdkyk*¾dKvfudk;OD;rS wrefawmfjrwftm; tb,faMumifh
xdkol\opömcH,lrIudk vufrcH&ygoenf;[k avQmufxm; ar;
jref;Mu&m wrefawmfjrwfrS xdkolonf taqmif (umuG,f
xm;onfhvufzGJY)142udk 0wfqifxm;jcif;aMumifh jzpfonf[k jyef
vnf ajzMum;cJhonf/ xdktcg txufygyk*¾dKvfrS rdrd\ 0wf½kH
xJrS vufudk xkwfNyD; taqmifvufzGJYudk qGJjzKwfvdkufavonf/
xdkYaemuf ¤if;taqmifvufzGJYudk cGJazmuf zsufpD;vdkufNyD; wref
awmfjrwfxHawmfü opömcH,lcJhonf/ wrefawmfjrwfrk[r®'f
rS ]]rnfolrqdk taqmif(vufzGJY)udk 0wfqifxm;jcif;?
aqmifxm;jcif;onf ]&S&D;uf}jzpfonf}}[k rdefYawmfrlcJhonf/143}}
142 taqmifvufzGJYqdkonfrSm ¤if;udk0wfqifjcif;jzifh uHaumif;vmNyD; raumif;rI taygif;rS wm;qD;ay;Edkifonf[k ,kHMunftm;xm;aomt&m jzpfayonf/ 143 tDrmrft[fr'f ocifESifh tDrmrfod&frdZD ocifwdkYu pkaqmif; wifjycJh onf/ ½Idifcftvf-tvfAmeD u ppfrSefcdkifvkHonfh ['D;qfawmftjzpf owfrSwfcJh
usrf;jrwfuk&ftmefqdkif&m taqmifvufzGJYypönf;rsm;
wrefawmfjrwfBuD;\ qG[mA[fom0uBuD;rsm;jzpfonfh tdAfEk
rwfpftl;'f? tdAfEktAÁm;pf ESifh [dkZdkifz[focifwdkYonf usrf;
jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk taqmifvufzGJYypönf;rsm;tjzpf
jyKvkyf0wfqifjcif;tm; qefYusif uefYuGufcJhMuonf/ tcsKdUaomynm&Sif
rsm; txl;ojzifh omADtl;efrsm; (aemufvdkufrsm;-qG[mA[fBuD;rsm;
\ wynfhrsm;)u usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk tokH;
jyKí taqmifvufzGJYypönf;rsm; 0wfqifjcif;udk cGifhjyKcJhMuonf/ odkYaomf
trsm;pkaom ynm&SifBuD;rsm;url ,if;uJhodkY usrf;jrwfuk&ftmef\
tm,ofawmfrsm;udk tokH;jyKí taqmifvufzGJY ypönf;rsm; jyKvkyfí
0wfqifjcif;? jyKvkyfjcif;udk qefYusifcJhMuonf/
rnfodkYyifqdkapumrl ['D;qfawmfrsm;wGif azmfjya&;om;xm;onfh
taMumif;t&mrsm;t& taqmifvufzGJYrsm;udk wm;jrpf&mwGif usrf;jrwf
uk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;ygaom taqmifvufzGJYypönf;ESifh usrf;
jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;rygaom taqmifvufzGJYypönf;[lí
cGJjcm; ñTefMum;xm;jcif; r&Sdyg/ xdkYjyif uREkfyfwdkY\ ordkif;pOfquf rkpf
vifrfrsm;taeESifh wrefawmfjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,of
awmfrsm;udk taqmifvufzGJYypönf;rsm;tjzpf jyKvkyfí 0wfqifcJhonf?
wzef ¤if;wdkYudk 0wfqif&ef cGifhjyKcJhonf[laom taxmuftxm;
wpfpkHwpf&mrQ r&Sdyg/ usrf;jrwfuk&ftmefqdkif&m taqmifvufzGJYrsm;
0wfqifjcif;onf wrefawmfjrwfrS rEÅmefrsm;? raumif;qdk;0g;rsm;udk
wm;qD;jcif; enf;vrf;rsm;ESifh qefYusifaeygonf/ wrefawmfjrwf
\pGEéofvrf;pOft& raumif;qdk;0g;rsm; csOf;uyfvmaomtcg ¤if;wdkYudk
wm;qD;ESifxkwf&eftvdkYiSm usrf;jrwfuk&ftmefrS pl&[f 113 ESifh 114?
wzef tm,ofawmf 2;255 &Sd tm,ofokvfuk&fpDudk ½Gwfzwf
onf/ ½I- pdvfpdv[f tvf-t[m'D;qf tqGf-qG[D;[[f? twGJ-1? pm-261? ['D;qftrSwf-492/
o&ZÑm,fjcif; jzpfonf/144 xdkYtwl aumif;aomuHMur®m? vmbfvmb
rsm;? qkvmbfrsm;udk yGm;rsm;ap&eftwGufvnf; tvm;wl enf;vrf;
twdkif; usrf;jrwfuk&ftmefvm pl&[frsm;? tm,ofawmfrsm;udk ½Gwfzwf
o&ZÑm,fjcif;ESifh vufawGYtokH;csjcif;yif jzpfonf/ wrefawmfjrwf
rS rdefYawmfrlonfrSm
]]rnfolrqdk tv’m[f\ usrf;jrwfuk&ftmefrS pmvkH;wpfvkH;
(tu©&mwpfvkH;)udk ½Gwfzwfonf&Sdaomf aumif;usKd;p0g;Af
wpfck &&SdrnfjzpfNyD;? xdkaumif;usKd;\ tusKd;rSm wpfq,fq
&Sdonf}}[k rdefYawmfrlonf/ uREkfyftaeESifh xdkodkYqdk&mwGif الم
(tvdzfvmrD;ef) onf pmvkH;wpfvkH;[k rqdkvdkyg/ ا (tvdzf)
onf wpfvkH;? ل (vmrf)onf wpfvkH;? م (rD;ef)onf wpfvkH;[k
qdkvdkygonf/}}145
usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk vufzGJYi,frsm;jyKvkyfí
0wfqifjcif;onf zsm;emaeaomvlrS q&m0ef\ aq;pm (0g) aq;ñTef;
udk aqmifxm;jcif;ESifh tvm;wlonf/ zsm;emaeaomol (vlem)onf
q&m0ef\ aq;ñTef;pmudk zwfNyD;? aq;udk &,lokH;pGJ&rnfhtpm;? aq;pm
udk vdyfNyD; (0g) tvkH;i,fav; jyKvkyfNyD;? om;a&ESifh jyKvkyfxm;aom
tdwftwGif;odkY xnfhí qGJxm;ouJhodkY jzpfonf/ ¤if;taeESifh xdkokdY
qGJxm;,kHrQjzifh ¤if;\ a&m*gonf aysmufuif; csrf;omNyD;? usef;rmoGm;
rnf[k ,lqjcif;aMumifh jzpfonf/
144 qG[mADBuD;tAl[k½dkif&[frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-6? pm-491? ['D;qftrSwf-530/ 145 tDrmrft[fr'f ESifh tDrmrftvf-[muif;rf ocifwkdYrS pkpnf;wifjycJh onf/ ½Idifcftvf-tvfAmeD rS ppfrSefcdkifvkHonfh ['D;qfawmftjzpf owfrSwfcJh onf/ ½I- qG[D;[fpkeefod&frdZDusrf;? twGJ-3? pm-9? ['D;qftrSwf-2327/
xdkYenf;wl usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk taqmif
vufzGJYrsm; jyKvkyfí 0wfqifjcif;jzifh raumif;qdk;0g;rsm;udk armif;ESif
xkwfEdkifNyD; (wm;qD;EdkifNyD;) uHMur®mqdk;rsm;udk z,f&Sm;Edkifonf? uHMur®m
aumif;rsm;udkvnf; &&SdapEdkifonf[k ,kHMunfjcif;onf &S&D;ufxdkuf
onf/ tb,faMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sifjrwf\ zefqif;cHrsm;tay:
yg0gwpfrsKd;(pGrf;tm;)udk rdrdbmomrdrd owfrSwfNyD; tv’m[frS
owfrSwfwdkif;wmjyXmef;xm;onfh ouú'D;&fudk y,fzsuf&m a&mufonf/
tusKd;quftm;jzifh xkdolonf tv’m[f t&Sifjrwftm; tm;udk;tm;xm;
,kHykHudk;pmrIjyK&rnfhtpm; ¤if;jyKvkyfzefwD;xm;aomt&m (taqmif
vufzGJY)udk rSDcdktm;xm;aeayvdrfhrnf/ þonfrSm taqmifvufzGJYypönf;
rsm; jyKvkyfokH;pGJjcif;aMumifh jzpfay:vmrnfh ]&S&D;uf}\ tESpfom&yif
jzpfonf/ tDqmAifef[rfZ[focifu ajymMum;cJhonfrSm
]]wcgu uREkfyfonf tAÁ'kv’m[fAifeftkdudkif,ifrfxHodkY oGm;
a&mufvnfywfaomtcg [rfZ[fonf ¤if;ESifhtwl&SdaeaMumif;
awGYcJh&onf/ uREkfyfrS tAÁ'kv’m[ftm; ]toifonf taqmifvufzGJY
(orDrm[f)udk r0wfqifbl;vm;}[kar;&m? tAÁ'kv’m[frS ]]tv’m[f
t&Sifjrwfonf uREkfyfwdkYtm;vkH;tm; xdktaqmifvufzGJY 0wfqifjcif;rS
uif;a0;apawmfrlEdkif&ef ulnDapmifrawmfrlygap/ tv’m[fh&plvfwref
awmfu ]rnfolrqdk? taqmifvufzGJYtjzpf vnfqGJ? vufaumuf
rsm; 0wfqifxm;cJhvQif ¤if;onf xdktaqmifvufzGJYay:üom rSDcdk tm;
xm;aeayrnf}}[k rdefYMum;awmfrlcJhonfudk toifrodavoavm/}}146
146 tdAfEkrwfpftl;'frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrft[fr'f ? tDrmrfod&frdZD ESifh tDrmrftvf-[muif;rf wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ tDrmrftvf-tm&fetftl;&f ocifu &S&m[f twfpf-pGEé[fusrf;wGif ¤if;['D;qf\ tqifhtwef;tm; [pef (aumif;rGefcdkifvkHaom)tqifh&Sdonf[k owfrSwfcJhonf/ ½I- &S&f[f twfpf-pGEé[f? Ad½l'fNrdKU? rufoAf tvf-tpövmrD? yxrtBudrf? 1978? twGJ-12? pm-160-1? atmufajcrSwf-5/
tvm;wl usrf;jrwfuk&ftmefudk omrmefrsufpdjzifh rjrifEdkifatmif
tvGef ao;i,faom ykHpHwl jyKvkyfNyD; avmhuufoD;tjzpf jyKvkyfqGJxm;
jcif;onfvnf; &S&D;ufudk zdwfac:jcif; jzpfayonf/ tvm;wlyif ]tm
,ofokvfuk&fpD}udk rGrf;rHvSyatmif a&;om;NyD; ao;i,faomt&mjzifh
jyKvkyfum aqmifxm;jcif;? pmtjzpfa&;om;NyD;? avmhuufoD;? &ifxdk;?
vufpGyfrsm;tjzpf jyKvkyf0wfqifjcif;onfvnf; ]&S&D;uf}udk tm;ay;jcif;
yif jzpfonf/ wpfpkHwpfa,mufonf azmfjyyg uk&ftmefi,f (0g) tm
,ofokvfuk&fpDudk tvStywefqmqif&ef &nf½G,fcsufjzifh 0wfqif
jcif;jzpfygvQif &S&D;ufrxdkufyg/ odkYaomf txufyg usrf;jrwfuk&ftmef
ykHpHi,fESifh tm,ofokvfuk&fpD 0wfqifaomolrsm;rSm raumif;qdk;0g;
rsm;udk wm;qD;&ef &nf½G,fí 0wfqifMuonfjzpf&m? tpövmrfh
aomif[D;'fopömw&m;\ tajccHoabmw&m;udk jiif;y,fqefYusif&m
a&mufNyD;? &S&D;ufxdkufoGm;Edkifonfudk owdcsyfoifhayonf/
xdkYaMumifh rkpfvifrfrsm;taeESifh usrf;jrwfuk&ftmefudk uHaumif;ap
aom taqmifvufzGJYypönf;tjzpf aqmifxm;jcif;? okH;pGJjcif;udk *½k
wpdkufESifh owdjyK a&Smif&Sm;oifhayonf/ rkpfvifrfr[kwfaomolrsm;u
¤if;wdkY\ bmoma&;qdkif&m taqmifvufzGJYrsm; jyKvkyfokH;qGJMuouJhodkY
um;rsm;wGif csdwfqGJxm;jcif;? aomhcsdwfwGif csdwfqGJxm;jcif;? vuf
aumufrsm;? vnfqGJrsm;wGif csdwfqGJxm;jcif;rsm; rjyKvkyfoifhyg/ xdkodkY
jyKvkyfjcif;onf ]&S&D;uf}\ wHcg;0udk zGifhay;jcif;? zGifhí BudKqdkjcif;ESifh
tvm;wlojzifh vkH;0 rjyKvkyfoifhyg/ rkpfvifrfwpfOD;taeESifh tpövmrfh
aomif[D;'fopömw&m;udk jzLpifo'¨gMunfvifpGmjzifh rdrd\,kHMunfrIudk
oefYpifpGm owdxm;í wnfaqmuf&ef BudK;pm;tm;xkwf&ayrnf/
twdwfedrdwfaumufjcif;
tpövmrfomoemray:xGef;rD tcsdefumvu tm&AfvlrsKd;rsm;onf
iSufrsm;ESifh wd&dpämefrsm;\ vIyf&Sm;rIrsm;udkMunfhí twdwfedrdwfaumuf
avh&SdMuNyD;? rdrdwdkY\ aeYpOfb0wnfaqmufrI vkyfief;rsm;? vkyf&yfrsm;
udk azmfjyyg edrdwfrsm;t& vkyfaqmifavh&SdMuonf/ xdkodkY iSufrsm;ESifh
wd&dpämefrsm;\ vkyfaqmifcsufrsm;udkMunfhí twdwfedrdwfaumufjcif;
udk tm&ADbmompum;jzifh odG,&[f(الطيرة)[kac:onf/ odG,&[f[l
onfh tm&ADpum;vkH;onf oGtf&mqdkonfh tm&ADpum;vkH;rS qif;ouf
vmNyD; oGtf&m\t"dyÜg,frSm ysHoef;jcif;? ysHoef;rI[k teuf&onf/
Oyrmtm;jzifh wpfpkHwpfa,mufonf c&D;xGuf&ef tpjyKaomtcg iSuf
wpfaumifonf rdrdtay:rS jzwfoef;oGm;onfudk awGY&ygvQif ¤if;iSuf
\ysHoef;jcif; vm;&mudk Munfhí twdwfedrdwf aumufMuonf/ Oyrm-
iSufonf vuf0JbufodkY ysHoef;oGm;ygu raumif;aom twdwfedrdwf
jzpfonf/ uHMur®mqdk;ESifh BuKHawGY&awmhrnf [k ,kHMunfMuNyD;? c&D;udk
rqufawmhbJtdrfodkY jyefvSnfhavh&SdMuonf/ (rSwfcsuf-jrefrmvlrsKd;rsm;
wGifvnf; vrf;wGif rdrda&SUwGif a>rwpfaumif vrf;udk jzwful;ygu
tvm;wl ,kHMunfrIrsKd;&SdMuonfudk awGYEdkifonf/) tpövmrfrS þuJhodkY
aom ,kHMunfrIrsKd;udk w&m;r0if? ysufjy,faponfh taMumif;t&if;rSm
xdkokdY ,kHMunfrIrsKd;onf aomif[D;'f tvf-tdAm'[f ESifh aomif[D;'f
twfpfrm;tf 0qGf-qGdzmofudk ysufpD; ,kd,Gif;apaom aMumifh jzpfonf/
twdwf? edrdwfaumufjcif;udk vufcH,kHMunfjcif;tm;jzifh xdkolwpfOD;
onf-
1/ tv’m[ft&Sifjrwftay:ü o0uvfac: ,kHykHtyfESHjcif;? ,kHMunf
udk;pm;jcif;[laom c0yfudk;uG,frIudk tm;enf;apEdkifonf/
2/ vlom;wGif aemifjzpfvmrnfh uHMur®mudk (uHaumif;rnf? uHqdk;
rnfudk) BudKwifcefYrSef;Edkifjcif;[laom *kPft*Fgt&nftaoG;? pGrf;tm;&Sd
onf[k ,kHMunfí tv’m[ft&SifjrwfrS wdkif;wmowfrSwfxm;onfh
wuú'D;&f (aumif;jcif;? qdk;jcif;)udk a&Smif&Sm;Edkifaom t&nftaoG;
ay;tyf&ma&mufí tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfudk wky&ma&muf
onf/ odG,&[fac: twdwfedrdwfaumufjcif;tay: wm;jrpfjcif;\
tajccHtaMumif;t&if;udk wrefawmfjrwfBuD;\ajr;awmf tDrmrf
[lpdkifefocifrS qifhjyefcJhonfh['D;qfawmft& od&SdEdkifonf/ wref
awmfjrwfrk[r®'frS rdefYawmfrlcJhonfrSm-
]]wpfpkHwpfa,mufonf twdwfedrdwfaumufjcif;udk rdrdtwGuf
aumuf,l&mwGif vuf&Sd tajctaetwGufjzpfap? tem*gwf
twGuf edrdwfaumufol? tem*wftwGuf a[mudef;xkwfol?
wpfpkHwpfa,muftm; ñIdU,lzrf;pm;olonf uREkfyfwdkYtxJrS
r[kwfacs/}}147
þae&mwGif ]uREkfyfwdkY}[laomemrfpm;onf tpövmrfh EdkifiHawmft
wGif;&Sd wdkif;oljynfom; rkpfvifrfrsm;tm;vkH;udk qdkvdkonf/ odG,&[f
onf xdkjyKvkyfol? ,kHMunfolwpfOD;wpfa,muftm; tpövmrfh,kHMunf
jcif;\ jyifywGif&Sdonfh tjyKtrlwpf&yf[k ,lqonf/ odG,&[fESifh
ywfoufí wrefawmfjrwf\ rdefYqdk ñTefMum;csufudk rktm0d,[f
tdAfaeYtvf-[muif;rfocif\ qifhjyefcsufrSvnf; odEdkifayonf/
]]rktm0d,[focifrS wrefawmfjrwftm; ]uREkfyfwdkY\
txJwGif iSufrsm;\ysHoef;&mvrf;aMumif;udkvdkufí twdwf?
edrdwfaumuf,ljcif;rsm; &Sdaeygonf}[k wifjy&m wrefawmf
jrwfrS jyefí rdefYawmfrlonfrSm ]þodkY jyKrljcif;rSm toifwdkY
xif&mjrif&m pdwfqE´twdkif; jyKrlaejcif;om jzpfonf/ ,if;
147 tDrmrfod&frdZD ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/
twdwfedrdwfaumufjcif;rsm;aMumifh oifwdkY\ vkyfaqmifcsuf
rsm;udk taESmifht,SufrjzpfygapESifh/}}148
txufwGif rdefYqdkcJhaom ]]oifwdkY\ vkyfaqmifcsufrsm;udk taESmifh
t,SufrjzpfygapESifh}}rS qdkvdkonfrSm ]]oifwdkYbmom oifwdkY pdwfwdkif;
us twdwf? edrdwfaumuf,ljcif;jzpfí ,if;wdkYaMumifh oifwdkY aqmif
½Gufrnfhudpörsm;tm; r&yfwefYMuESifh/ rnfonfhtwdwfedrdwfESifhrQ rqdkif}}
[k qdkvdkjcif;jzpfonf/ xdkYaMumifh twdwf,ljcif;? edrdwfaumufjcif;
onf tjzpfrSefr[kwfaom vlom;wdkY\ xif&m? jrif&m? pdwful;,Of
xm;aom vkyfZmwf? xGifvkH;? NzD;vkH;rsm;om jzpfonf/ xdkYaMumifh wref
awmfjrwfrS teEÅ bkef; awmf&Sif tv’m[ft&Sifjrwfonf ]iSufrsm;\
ysHoef;rIvrf;aMumif;ESifh ywfoufí wpfpkHwpf&m\ edrdwfvu©Pmtjzpf
rowfrSwfcJhyg[lonfh oabmudk aocsmpGm &Sif;jycJhonf/ atmifjrif
jcif;? usqkH;jcif;? qkH;½IH;jcif;onf iSufrsm;\ ysHoef;jcif;ESifh rnfodkYrQ
roufqdkif/ xkdodkY iSufrsm; ysHoef;jcif;ESifhqdkifaom edrdwfa[mjcif;?
BudKwiftwdwfedrdwf aumuf,ljcif;onf vlwdkY\uHMur®mESifh rnfodkYrQ
roufqdkifacs/ tpövmrfray:xGef;rDumvu vlom;wdkYrS aumuf,lcJh
aom twdwfedrdwfrsm;onf jzpf&yfrsm;ESifh wdkufqdkifrIrsm; &Sdaumif;&SdEdkif
rnfjzpfaomfvnf; ¤if;wdkufqdkifrIrsm;onf iSufwdkY\ ysHoef;jcif;ESifh
rnfokdYrQ roufqdkifacs/
wrefawmfjrwf\ qG[mA[fBuD;rsm;onf iSufrsm;\ysHoef;
jcif;tay: twdwfedrdwfaumuf,ljcif;qdkif&m o½kyfoumefrsm;udk
wif;wif;usyfusyf jiif;y,fcJhonf/ xdkodkY jiif;y,fjcif;udk ¤if;wdkY\
rdwfaqGo*F[rsm;ESifh ¤if;wdkY\ ausmif;ol? ausmif;om;rsm;tm; twd
tvif; ajymMum;cJhonf/ Oyrm-tduf&dr[frS ]uREkfyfwdkYonf wpf&H
cgu tdAfEktAÁm;pfESifhtwlwuG xdkifaepOfwGif iSufwpfaumifonf
148 ½I- qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1209? ['D;qftrSwf-5532/
uREkfyfwdkY\acgif;ay:rS jzwfí pl;pl;0g;0g; atmfoGm;aomtcg uREkfyfwdkY
txJrS wpfOD;u ]aumif;avpG? aumif;avpG?}[k a&½GwfcJhonf/ xdktcg
tdAfEktAÁm;pf ocifu xdkolYtm; tjypfazmfqkH;ronfhtaeESifh ]þodkY
iSufrS pl;pl;0g;0g;atmf[pfjcif;ESifhywfoufí aumif;jcif;? qdk;jcif; wpfpkH
wpf&m r&Sdacs}}149 [k ajymqdkcJhonf/
tvm;wl omAdtl;ef ac: qG[mA[fBuD;rsm;\ aemufvdkufrsm;
uvnf; þodkY twdwfaumufjcif;? edrdwf,ljcif;? edrdwfzwfjcif;ESifh
ywfoufí jiif;y,fcJhaMumif;udk rkpfvifrfrsm;\ wwd,rsKd;qufjzpf
aomolrsm; (omAdtl;efrsm;\ aemufvdkufrsm;)udk twdtvif; oifMum;
ay;cJhonf/ Oyrmqdk&aomf? wpf&HaomtcgwGif oGm0l;pf onf ol\
tazmfrsm;ESifhtwl c&D;oGm;aepOf usD;uef;wpfaumifonf ql;ql;0g;0g;
atmf[pfvdkuf&m oGm0l;pf \tazmfrS ]aumif;onf}[k a&½Gwfvdkuf
onf/ xdktcg oGm0l;pf rS ],if;uJhodkY usD;uef;atmfjcif;onf tb,f
aMumifh aumif;ygoenf;/ toifonf uREkfyfESifh a&SUqufí rvdkuf
ygESifh}[k ajymqdkcJhonf/150
odkY&mwGif qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;151wGif wrefawmfjrwf rk[r®'f
\ ['D;qfawmfwpfyk'fü wifjyxm;onfhtcsufwGif orHumvQHum
MunfhvQif tjiif;yGm;bG,f&m t"dyÜg,frsm;yg0ifaeonf/
]]raumif;aomtwdwfedrdwfrSm okH;ckaomt&mwGif &Sd\/ ¤if;
t&mrsm;rSm trsKd;orD;rsm;? pD;eif;EdkifaomowÅ0grsm;ESifh tdrfrsm;
jzpfMuonf/}}152
149 odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'f? pm-428/ 150 ñTef;NyD;/ 151 tDrmrfAkcg&D ocif pkaqmif;a&;om;jyKpkcJhonfh tcdkifvkHqkH;aom['D;qf awmfrsm;tm; pkaqmif;a&;om;jyKpkonfhusrf; jzpfonf/ 152 qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-447-8? ['D;qftrSwf-666/
rdcifrGefBuD;tmtd&Sm[f( )ocifrrS txufazmfjyyg ['D;qfawmf\
taMumif;t&mESifh ywfoufí omrmefaumuf,laom teuft"dyÜg,fudk
jiif;y,fcJhonf/ ¤if;['D;qfawmf\ rl&if;t"dyÜg,fudk atmufygtwdkif;
&Sif;vif; zGifhqdkcJhonf/
]]tAlumpifrf153tm; usrf;jrwfzk&fumef (uk&ftmef)udk csay;
awmfrlaom t&Sifjrwf\ uprf? tMuif rnfolrqdk xdk['D;qfawmfudk
qifhjyefcJhonfqdkygu xdkolonf vlvdrfjzpfonf/ tv’m[fh&plvfwref
awmfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm ]tMuif todÓPfynm uif;rJhaomolrsm;u
ajymavh&SdMuonfrSm ]trSefpifppf trsKd;orD;rsm;? tdrfrsm;ESifh 0efwif
owÅ0grsm;wGif odG,&[f[kac:onfh raumif;aomtwdwfedrdwfrsm; &Sd
onf/} xdkYaemuf rdcifrGefBuD; tmtd&Sm[f rS atmufygtm,ofawmf
udk ½Gwfzwfo&ZÑm,fcJhonf/
[
…]
]]rnfonfh ab;'ku©rQyif urÇmajrüvnf;aumif;? toifwdkY
udk,füvnf;aumif;? qdkufa&mufonf r[kwfay/ odkY&mwGif ig
t&Sifjrwfonf ,if;ab;'ku©? urÇmajrESifh toifwdkY\ touf
ZD0defrsm;udk zefqif;awmf rrlrDuyifvQif rSwfwrf;pmtkyfwGif
(a&;om;íxm;awmfrlNyD; jzpf\)/}}154 155
153 tAlumpifrfqdkonfrSm wrefawmfjrwf\ emrnfwpfrsKd;jzpfonf/ þ ae&mü usdefqdkcsufrSm ]tv’m[ft&Sifjrwftm;wdkifwnfí} [k t"dyÜg,f&ygonf/ 154 usrf;jrwfuk&ftmef? 57; 22/ 155 tDrmrft[fr'f ? tDrmrf[muifrf ESifh tDrmrftdAfEkckZdkifr[f ocifwdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/
['D;qfawmfonf ppfrSefcdkifvkHaomfvnf; uREkfyfwdkYtaeESifh ydkí
wdus tao;pdwfaom tjcm;['D;qfawmfwpfckt& ,if;['D;qftm;
t"dyÜg,f zGifhqkdoifhygonf/
]]raumif;aomtwdwfqdk;? edrdwfqdk;rsm;&SdcJhonfqdkvQif ¤if;wdkY
onf jrif;rsm;? rdef;rrsm;ESifh tdrfrsm;wnf&Sd&m ae&mrsm;wGif &Sd
Edkifonf/}}156
xdkYaMumifh wrefawmfjrwfrS raumif;aomtwdwfqdk;? edrdwfqdk;
rsm;&Sdaejcif;udk twnfjyK ajymMum;cJhjcif; r[kwfyg/ wrefawmfjrwf
rS raumif;aomtwdwfqdk;rsm;? edrdwfqdk;rsm; ay:aygufavh&Sdaom
t&mrsm;? ae&mrsm;udk ñTefjyaejcif;om jzpfonf/ edrdwfqdk;rsm;onf
trSefwu,f &SdaeonfqdkvQif ¤if;wdkYtaeESifh xdkae&mrsm;rSom ay:
aygufEdkifonf[k ñTefjyjcif;jzpfygonf/ tb,fhaMumifh txufazmfjyyg
okH;ckaomt&mudk txl;0daoojyKí azmfjycJh&ygoenf;/ taMumif;
t&if; &Sdygonf/ azmfjyyg tpD;teif;owÅ0g? aexdkif&m tdrf,mESifh
trsKd;orD;wdkYonf xdkacwf vlom;a,musfm;wdkYtwGuf r&Sdrjzpf ta&;
BuD;aomt&mrsm;jzpfaomaMumifhyif/ tjcm;aom taMumif;t&if;rSm
uHMur®mqdk;rsm; ay:aygufcJhaom tBudrfta&twGufrsm;cJhaomaMumifh
jzpfonf/ xdktcsif;t&mESifhqufpyfí wrefawmfjrwfrS xdkuJhodkY
aom tjzpfqdk;rsm;rS uif;a0;ap&ef awmif;cH&rnfh'dktmudkvnf; quf
vufí oifMum;ay;cJhygonf/ azmfjyygt&m0wÅKrsm;? tpD;teif;ESifh
vlom;trsKd;orD;rsm;udk ykdifqdkif&aomtcgESifh ¤if;ae&mwdkYudk 0ifa&muf
aomtcg? pD;eif;&aomtcgwGif atmufyg'dktmudk ½GwfqdkMu&ef rdefY
Mum;cJhonf/ wrefawmfjrwfrS rdefYMum;cJhonfrSm
156 qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? pm-435?['D;qftrSwf-649? qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1208? ['D;qftrSwf-5528-9? pkEl;eftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1099? ['D;qftrSwf-3911/
]]toifonf trsKd;orD;wpfOD;udk vufxyfxdrf;jrm;aomtcg
(0g) trsKd;orD;aus;uRefwpfOD;udk 0,fvmaomtcsdefwGif olr\
qHNrdwfpudk udkifwG,fí tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfjzifh
tpjyKí t&Sifjrwf\ulnDapmifrrI? aus;Zl;awmf&&SdrItwGuf
atmufyg'dktmudk ½Gwfqdk&rnf/
ه ي ل ا ع ه ت ل ب ا ج م شر ا و ه شر ن م ك ب ذ و ع أ و ه ي ل ا ع ه ت ل ب اج م ي خ ا و ه ي خ ك ل أ س أ ن إ م ه لل ا
toHxGuf / / tv’m[f[kr® tifeD twfpftvku cdkif&[m
0cdkif& rm*sAvfo[m tvdkif;[? 0 ttl;ZkAdu rifef&S&f&d[m
0&S&f&d rm*sAvfo[m tvdkif;[d/
t"dyÜg,f / /tdk-tv’m[ft&Sifjrwf? uRefawmfrsKd;onf t&Sif
jrwf\xHawmfyg;ü olr\taumif;qkH;t&mESifh tv’m[ft&Sif
jrwfrS (¤if;tzdkY) jyKvkyfay;xm;onfh rdef;robm0\ tpdwf
tydkif;wpfcktwGuf taumif;qkH;jzpfap&ef awmif;cHyg\/ xdkY
jyif uRefawmfrsKd;onf t&Sifjrwf\xHawmfyg;ü olr\
raumif;rIrsm;rS uif;a0;ap&efESifh t&SifjrwfrS (¤if;tzdkY) jyKvkyf
ay;xm;onfh rdef;robm0\tpdwftydkif;wpfcktwGuf raumif;
rIrsm;rS uif;a0;ap&ef cdkvIHyg\/}} tu,fívlwpfOD;rS ukvm;
tkyfwpfaumifudk 0,fvmonfqdkyguvnf; xdkukvm;tkyf\
bdkYudk udkifí tvm;wl 'kdtmjyK&ef vdktyfayonf/157
qifhjyefcsufwpf&yfü wrefawmfjrwfrk[r®'frS uREkfyfwdkYtxJrS
rnfolrqdk tdrfodkY0ifaom tcsdefwGif atmufazmfjyyg 'dktmudk olYtae
ESifh ½Gwfzwfoifhhayonf/
157 qG[mADBuD;tr&fAifef½dItdkufAfu qifhjyefcJhí tDrmrftAl'g0l;'f u pkpnf; wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-579? ['D;qftrSwf-2155 ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/
ق ل ا خ م شر ن م ات ام الت الله ت م ل ك ب ذ و أع
toHxGuf / / ttlZk Aduvdrmodvfvm[dof orf;rm;od rifef
&S&f&d rmcgvuf
t"dyÜg,f / / ]uRefawmfrsKd;onf tv’m[ft&Sifjrwf zefqif;xm;
onfh raumif;rItpkpkrS uif;a0;ap&ef tv’m[ft&Sifjrwf\ NyD;
jynfhpkHaom pum;awmfrsm;jzifh t&SifjrwfxHawmfyg;ü tum
tuG,f,lyg\/}158
atmufazmfjyyg tjcm;['D;qfawmfwpfckwGifvnf; twdwfedrdwf
aumufjcif;udk axmufcHouJhodkY jzpfaeaMumif; awGY&ayrnf/
]]tewfpfAifefrmvdufocifu ,[f,mAifefptD;'f\
ajymMum;csufudk udk;um;wifjycJhonf/ ]trsKd;orD;wpfOD;onf
wrefawmfjrwfxHodkY a&muf&SdvmcJhNyD; tdk -tv’m[fh&plvf
wrefawmf? tdrfwpftdrf &SdcJhygonf/ ,if;tdrfü vlrsm;pGmaexdkif
cJhMuovdk olwdkYonf Opömypönf; rsm;pGmudkvnf; ydkifqdkifcJhMuyg
onf/ ,cktcg ,if;ü aexdkifolrsm;onf wjznf;jznf; avQmh
enf;vmouJhodkY Opömypönf;rsm;onfvnf; wwdwdESifh ukefoGm;
ygonf/ uRefrwdkYtaeESifh ,if;aetdrfudk pGefYcGgoifhygovm;}}
[k ar;jref;avQmufxm;&m wrefawmfjrwfrS ]]xdktdrfonf
tv’m[ft&Sifjrwf\ usdefpmoifhaomaMumifh ,if;tdrfudk pGefYcGg
oGm;yg}}[k jyefí rdefYMum;awmfrlcJhygonf/}}159
158 acgifv[fAifefaoh[muif;rf rS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1421? ['D;qftrSwf-6521/ 159 tDrmrftAl'g0l;'f ESifh tDrmrfrmvduf ocifwdkYu pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1099-100? ['D;qftrSwf-3913 ESifh rktfoGtf
wrefawmfjrwfrS xdktdrfudk pGefYcGmcdkif;jcif;rSm odG,&[fac:
twdwfedrdwfaumufjcif; ykHpH r[kwfyg/ vlrsm;u pdwfydkif;qdkif&mwGif
xdkae&m? xdktdrfudk uHMur®mqdk;0g;apaom? txD;usefapaomae&m[k
xifjrifvmjcif;aMumifh jzpfonf/ edrdwfraumif;[k ,kHMunfjcif;? ,lq
jcif;aMumifh r[kwfacs/ þodkYaompdwfcHpm;rIrsKd;rSm vlom;\ pdwfESvkH;
twGif; tv’m[ft&SifjrwfrS xnhfoGif;ay;xm;aom pdwfcHpm;rIrsKd; jzpf
onf/ vlom;\ obm0t&? raumif;aom uHMur®mqdk;? tjzpfqdk;ESifh
BuKHH&ygu t&m0w¦Kwpfckyifjzpfapumrl? ¤if;ypönf;udk,fwdkif rnfokdYrQ
ab;qdk;? Mur®mqdk; ray;Edkif? rjzpfapEdkifaomfvnf; xdkt&m0w¦Kudk
rkef;wD;vmNyD;? wwfEdkifvQif xdkt&mudk pGefYcGmcsifvmonf/ rSwfom;oifh
onfhtcsufrSm txufwGif azmfjycJhaom trsKd;orD;\ awmif;qdkcsuf
onf raumif;aomuHMur®mqdk;? ab;qdk;rsm;\ zdpD;ESdyfpufrI? 'ku©
a&mufrItNyD;wGifrSom jzpfwwfaom vlYobm0awmif;qdkcsuf jzpfonf/
'ku©ab;qdk; rwdkifrDu r[kwfacs/ tv’m[ft&Sifjrwf\ usdefpm us
a&mufaomae&m (0g) vlom;rsm;onf olwdkY\tay:ü raumif;aom
Mur®mqdk;rsm; usa&mufonfrSm rSefygonf/ xdkYaMumifh xdkuJhodkYaom
ae&mrsm;rS pGefYcGmjcif;? a&Smifz,fjcif;onf rSefaomvkyf&yfjzpfygonf/
þae&mwGif tv’m[ft&Sifjrwf\ vtfeofusdefpmoifhjcif;qdkonfrSm
xdkyk*¾Kdvfrsm;rS tukodkvfjypfrItcsKdUudk usL;vGefcJhjcif;aMumifh tv’m[f
t&Sifjrwf\ tjypfay;rIudk cHpm;&jcif;yif jzpfonf/
vlom;\obm0rSm uHMur®mqdk;aponfht&mrsm;udk a&Smifz,fpGefYcGm
csifouJhodkY rdrdwdkYtm; uHaumif;apaom? atmifjrifapaomt&mrsm;?
vlyk*¾dKvfrsm;ESifh eD;pyfvdkonfrSmvnf; obm0yifjzpfonf/ ,if;odkYaom
cHpm;csufrsm;rSm odG,&[fr[kwfaomfvnf;? xdkcHpm;csufudk ae&m
txm;vGJygu (vlyk*¾dKvf? t&m0w¦Krsm;tay: ykHcsvdkufygu) ¤if;onf
tDrmrfrmvduf ? rk[r®'f&[drk'´D;ef? t*Fvdyfbmomjyef? vm[dk&fNrdKU? ½dIifcfrk[r®'f t&Sf&zfykHESdyfwdkuf? 1980? pm-413? ['D;qftrSwf-1758/
odG,&[f (twdwfedrdwfaumufjcif;) trIudk usL;vGefrdonfhtwGuf
]&S&D;uf}xdkufoGm;ayrnf/
þodkY odG,&[fac: twdwfaumufjcif;? edrdwfzwfjcif;rS ]&S&D;uf}
odkY ul;ajymif;jcif;onf vlwpfOD;wpfa,mufrS tjcm;olrsm;wGif us
a&mufcJhonfhtjzpfqdk;? uHMur®mqdk;rsm; jzpfay:apcJhonfhae&mrsm;ESifh
t&m0w¦Krsm;udk a&Smif&Sm;&if;rS jzpfay:vmwwfonf/ xdkYtwl tjcm;ol
rsm; BuKHawGYcJhaom uHMur®maumif;aponfh t&m0w¦Krsm;? ae&mrsm;?
vlyk*¾dKvfrsm;udk &SmazGMu&if;ESifhvnf; ]&S&D;uf} xdkufoGm;wwfayonf/
yk*¾dKvfwpfOD;wpfa,mufrS xdkae&mrsm;? t&m0w¦Krsm;udk uHaumif;ap
jcif;? uHqkd;apjcif;? *kPft&nftaoG;rsm; rdrdzmom ay;vdkufNyD;? wNydKif
eufwnf;rSmyif xdkt&mrsm;udk c0yfudk;uG,fjcif; ykHpHwpfrsKd;jzifh c0yf
udk;uG,fNyD;om; jzpfaeayvdrfhrnf/
zm;vf (aumif;aomtwdwfedrdwf)
tewfpfocifu qifhjyefcJhonf/ wrefawmfjrwfrS rdefY
awmfrlcJhonfrSm
]]ewfzrf;pm;í a&m*gul;qufjcif;160ESifh twdwfedrdwfqdk;[lonf
r&Sd/ odkYaomf igudk,fawmfonf ]zm;vf}udk ESpfoufonf/ xdk
160 tDrmrfAkcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf wdkYrS pkpnf;wifjycJhNyD; tAl[l½dkif&[f rS qifhjyefcJhonfh ['D;qfawmfwpfckwGif wrefawmfjrwfrS ewfzrf;pm;í a&m*gul;pufjcif;udk jiif;y,fcJhonf/ tma&As aus;awmom;wpfa,mufu ]tdk-tv’m[fh&plvfwrefawmf? oJuEÅm&twGif; ukvm;tkwfrsm;\ zsm;emjcif;onf tb,faMumif;aMumifhygenf;/ ,if;zsm;emaeaom ukvm;tkwfonf ukvm;tkwfrsm; tMum;twGif;odkY ,if;\ zsm;emjcif;udk o,faqmifvmaomtcg ukvm;tkwf tm;vkH;wdkYonf zsm;emukefMuayonf}[k avQmufxm; ar;jref;&m wrefawmfjrwf rS ]odkYjzpfvQif ,if;yxrOD;qkH; emrusef; jzpfonfh ukvm;tkwftm; emrusef; jzpfapawmfrlonfrSm rnfolenf;}[k jyefMum;cJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-411-2? ['D;qftrSwf-612 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1206? ['D;qftrSwf-5507/ ½I-pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-3907/ wref
tcg qG[mA[fom0uBuD;rsm;u ]zm;vf[lonf tb,fenf;}
[k ar;jref;avQmufxm;&m udk,fawmfjrwfu ]aumif;aom
pum;}[k ajzMum;cJhygonf/}}161
t&m0w¦Kypönf;rsm;ESifhywfoufonfh raumif;aom twdwf? edrdwf
aumufjcif;onf tv’m[ft&SifjrwfESifh ywfoufí raumif;aomtawG;
rsm;jzpfapaomaMumifhvnf;aumif;? ]½Sd&fuf}jzpfapEdkifaom tawG;tac:
t,ltqrsm; yg&SdaeaomaMumifhvnf;aumif;? raumif;onfhudpö&yfyif
jzpfayonf/ aumif;aom edrdwfaumuf,ljcif;? twdwf,ljcif;wGif
tv’m[ft&SifjrwfESifhywfoufí aumif;aomcsOf;uyfrIudk jzpfapaomf
vnf;? t&m0w¦Krsm;? zefqif;cHrsm;tay: t&Sifjrwf\ *kPfawmfudk
owfrSwfcGJa0ay;aomaMumifh ]&S&D;uf}jzpfapjcif;oabmw&m; tusKH;0if
vQuf&Sdonf/ xdkYaMumifh wrefawmfjrwfrS zm;vfac: aumif;aom
twdwf? edrdwfaumufjcif;^zwfjcif;udk ESpfoufonf[k rdefYawmfrlaom
tcg qG[mA[fom0uBuD;rsm;onf tvGef tHhtm;oifhoGm;cJhjcif; jzpf
onf/ rnfodkYqdkapumrl wrefawmfjrwfrS zm;vfac: aumif;aom
twdwf aumufjcif;^zwfjcif;\ twdkif;twmudk tpövmrfhenf;t&
vufcHEdkif bG,f&mudk uefYowfay;cJhjcif; jzpfonf/
Oyrmwifjy&aomf-rusef;rmjzpfaeaom yk*¾dKvfwpfOD;tm; qmvif;rf
(usef;rma&;aumif;aomol)[kac:wGifjcif;jzifhvnf;aumif;? ypönf;wpfpkH
wpf&m aysmufaeaomoltm; 0g*sd'f (&SmazGawGY&Sdol) [lí vnf;aumif;
trnfay;ac:a0:jcif; jzpfonf/ tvm;wl arQmfvifhjcif;ESifh taumif;
awmfjrwfonf tpövmrfrwdkifrDu &SdcJhonfh tv’m[ft&SifjrwfrStyjzpfaom tjcm; bk&m;rsm;? ewfa'0wmrsm;? ewfbk&m;rsm;\ zrf;pm;jcif;aMumifh a&m*g ul;pufrI jzpfay:onf[laom ,kHMunfcsufudk jiif;y,fcJhayonf/ 161 tDrmrfAkcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf wdkYrS pkpnf; wifjycJhonf/½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? ['D;qftrSwf-436 ESifh 651 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1208? ['D;qftrSwf-5519/ ½I-pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1098? ['D;qftrSwf- 3906/
jrif0g'tm;jzifh uHraumif;jcif;? uHMur®mqdk;jcif;rsm;udk wGef;vSefwwf
atmif aqmif½GufEdkifayonf/ ,kHHMunfolrsm;rS tcsdefumvwdkif;wGif
tv’m[ft&SifjrwfESifhywfoufí taumif;jrif0g'ESifh jrifwwf&ef vdk
tyfayonf/162
twdwfedrdwfaumufjcif;ESifhywfoufí tpövmrf\jyXmef;csuf
txufwGif azmfjyxm;cJhaom ['D;qfawmfrsm;t& odG,&[fonf
twdwf? edrdwfaumufjcif;ESifh ywfoufonfh a,bk,s ,kHMunfcsuf
jzpfaMumif; xifxif&Sm;&Sm; od&onf/ wrefawmfjrwf\ pGEé[f
vrf;pOfwGif iSufrsm;\ ysHHoef;rIt& uHMur®maumif;^raumif;? twdwf
aumufjcif;? edrdwfzwfjcif;udk vkH;0 jiif;y,fonf/ a&S;a[mif;tm&Af
vlrsKd;rsm;u iSufrsm;ysHoef;jcif;tay: twdwfedrdwfaumufMuouJhodkY
tjcm;EdkifiH? tjcm;a'orsm;wGifvnf; tjcm;aom ykHpHwpfrsKd;rsKd;ESifh
twdwfedrdwfaumufMuavonf/ twdwfedrdwfaumufjcif;\ t&if;
tjrpfoabmw&m;rSm twlwlyif jzpfavonf/ þodkY twdwfedrdwf
aumufjcif;rsm;\ rlvtp t&if;tjrpfoabmw&m;udk qef;ppfygu
]&S&D;uf}jzpfjcif;rSm ydkí yDjyifavav jzpfonf/ atmufwGif azmfjyrnfh
twdwfedrdwfrsm;onf taemufwdkif;vlYtzGJYtpnf;wGif awGY&Sd&onfh ra&
rwGufEdkifavmufatmif rsm;jym;onfh twdwfedrdwfrsm;xJrS Oyrm
tenf;i,fom jzpfonf/
opfyif^opfom;rsm;udk wD;acgufjcif;
wpfpkHwpfa,mufrS udpöwpfcktwGuf aus;Zl;wifaomtcgESifh vl
wpfOD;rS rdrd\aumif;aom uHMur®mudk rajymif;vJvdkaomtcg (uHH
rqdk;vdkaomtcg) ]opfyif^opfwkH;^opfom;udk wD;acgufyg}[k ajymavh
&SdMuonf/ xdkYodkY ajymaomtcsdefwGif teD;tem;&Sd opfyif? opfwkH;
162 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-434-5/
rsm;udk vSnhfywfMunfhNyD;wD;&rnfh opfyif? opfwkH;udk &SmazGavh&Sdonf/
,if;odkY jyKvkyfaom tavhtx\ rlvt&if;tjrpfrSm Oa&myom;rsm;\
opfyifrsm;wGif opfyifapmihfewfrsm;&Sdonf[laom t,ltqrS qif;
oufvmonf/ ¤if;wdkYtaeESifh opfyifudk wD;acgufcGifh&Sd? r&Sd? opfyifrS
ewfrif;udk cGifhawmif;jcif; jzpfonf/ xdkodkY opfyifudk wD;acgufNyD;?
rdrdwdkY\ vdktifqE´rsm; jynfhoGm;ygu xdkopfyifqDodkY wpfacgufvmNyD;
wD;acgufNyD; aus;Zl;wifaMumif; ajymavh&Sdonf/
qm;zdwfpifjcif;? vGifhpifjcif;
taemufwdkif;wGif qm;zdwfpifxGufygu rMumrDumvtwGif;
raumif;aomMur®mqdk;usa&mufawmhrnf[k ,kHMunfMuonf/ xdkodkY
qm;zdwfpifaomtcg ,MwmacsonfhtaeESifh zdwfpifoGm;onfh qm;yGifh
rsm;udk b,fbufykckH;udk ausmfí ypfavh&Sdonf/ þtwdwfedrdwfaumuf
jcif;\ rlvt&if;tjrpfrSm qm;\ rlv*kPfowÅdjzpfaom t&m0w¦Krsm;
udk rykyfrodk;atmif xdef;odrf;Edkifjcif;oabmrS jzpfay:vmonf/ þodkY
qm;rS tpm;tpmypönf;rsm;udk rykyfrodk;atmif xdef;odrf;Edkifjcif;rSm
arSmfpGrf;tm;aMumifhjzpfonf[k ,kHMunfMuonf/ xdkYaMumifh zdwfpifoGm;
onfh qm;rsm;onf raumif;rIuHMur®mqdk;\ owday;jcif;jzpfonf[k
,lqMujcif;aMumifh jzpfonf/ zdwfpifoGm;aomqm;rsm;udk b,fbufykckH;
ay:rSausmfí ypfjcif;onf raumif;qdk;0g;rsm;udk tpmauR;jcif;jzifh
auseyfESpfodrfhaponf[k ,kHMunfMujcif;aMumifh jzpfonf/
rSefuGJjcif;
rSefwpfcsyfonf trSwfrxifusuGJjcif;ESifh ywfoufí (7) ESpfpm
uHqdk;jcif;\ edrdwfjzpfonf[laom t,ltqudk vlrsm;pGmu vufcH
,kHMunfxm;Muonf/ a&S;a[mif;vlrsm;u ,kHMunfawG;xifMuonfrSm
a&xJwGif xif[yfvmaom ¤if;wdkY\ ykH&dyfrsm;onf ¤if;wdkY\ 0dnmOf
rsm; jzpfonf/ xdkYaMumifh vlwpfOD;wpfa,mufrS a&xJodkY ausmufcJ
wpfvkH;udk ypfvdkufí a&vIdif;rsm; ysHUusJ½dkufcwfoGm;jcif;onf ¤if;wdkY\
pdwf0dnmOfrsm; ysHUusJoGm;jcif;jzpfonf[k ,kHMunfMuonf/ rSefrsm; uGJ
jcif;tm;jzifh twdwfedrdwfraumif;[k ,lqjcif;onf ¤if;a&S;a[mif;vl
rsm;\ 0dnmOfrsm; ysHUvGifhoGm;jcif;[laom t,ltqrS ajymif;vJjzpfay:
vmjcif; jzpfonf/
aMumifeuf
vlwpfOD;wpfa,mufonf oGm;ae&mvrf;aMumif;\a&SUrS aMumifeuf
wpfaumif jzwfoef;oGm;ygu xdkolYtwGuf raumif;aomuHMur®mqdk;
iifawmhrnf[laom trSwftom;? tcsufay;jcif; jzpfonf[k ,kHMunf
Muonf/ (jrefrmhvlYtzGJYtpnf;wGif rdrdoGm;&mvrf;wGif vrf;aMumif;a&SU
wnfhwnfhrS a>rwpfaumif jzwfoGm;vQif edrdwfraumif;[laom t,l
tqESifhwlonf/) txufyg aMumifeufESifhywfoufNyD; edrdwfqdk;onf
[laom t,ltqrSm tv,facwfrS vlom;rsm;\ t,ltq jzpfonf/
xdkacwfwGif aMumifeufonf pkef;rrsm;\ tdrfarG;wd&dpämef[laom t,l
tqrS qif;oufjzpfay:vmonf/ pkef;r? ua0rrsm;\ arSmftwwfESifh
pD&ifxm;aom azsmf&nfwGif aMumifeufrsm;\ OD;aPSmufrsm;? zm;rsm;\
cE¨mudk,ftpdwftydkif;rsm;? a>rrsm;ESifh tif;qufydk;rTm;rsm; yg0ifonf/
pkef;r\ tdrfarG;wd&dpämefaMumifeufonf arSmfazsmf&nf rukefrcsif;? 7ESpf
wdwd touf&Sifygu xdkaMumifeufonf pkef;rtjzpf ajymif;vJoGm;
onf[k ,kHMunfcJhMuonf/
13 *Pef;
tar&duefjynfaxmifpkwGif ]13}*Pef;udk uHraumif;aomeHygwf[k
,lqojzifh ajrmufjrm;pGmaom wdkufcef;wGJrsm;\ taqmuftOD;BuD;rsm;
wGif ]13}xyfajrmuftvTmudk ]13}vTm[k rac:bJ ]14}vTm[k ac:Mu
onf/ ]13} *Pef;usaom aomMumaeYudk txl; a&SmifMuOfMuonf/
]13}*Pef;usaom aomMumaeYwGif c&D;oGm;vmjcif;ESifh txl;udpörsm;
aqmif½Gufjcif;? pD&ifusif;yjcif;udk a&SmifMuOfMuonf/ xdkuJhodkYaom
]13}*Pef;usaom aomMumaeYrsm;wGif wpfpkHwpfckaom raumif;aom
Mur®mqdk;? uHqdk;onfhtjzpfrsKd;ESifh BuKHBudKufygu xdk*Pef;ESifh aeY&uf
aMumifhjzpfonf[k ,kHMunfMuonf/ xdkYaeYudkom tjypfykHcsMuonf/
txufyg,kHMunfcsuf? twdwf? edrdwfaumufjcif;tavhtxonf
omrmefvlrsm;üomru odyÜHynm&Sifrsm;üyif xdkt,ltqrsKd;&Sdonfudk
tHhMozG,fawGY&onf/ Oyrm-1970 ckESpfwGif vay:odkY ypfvTwfcJhaom
tydkvdktmumo,mOfrSL;rS ajymcJhaompum;udk avhvmygu xdkoabm
w&m;udk xif&Sm;pGm jrifEdkifayonf/ xdktmumo,mOfrSL;tm; ol\,mOf
urÇmajray:odkY qif;oufvmcsdefwGif olonf tb,fhaMumifh vurÇm
wGif ajcrcsEdkifbJ ysufpD;vkeD;yg; jzpfcJh&ygoenf;[k ar;jref;aomtcsdef
wGif ]]pD;eif;oGm;aom,mOf\ eHygwfrSm tydkvdk ]13} jzpfNyD;? tmumo
,mOfudk ypfvTwfcJhaomtcsdefrSm aomMumaeY? ]13}em&D (aeYvnf-1;00
em&D) jzpfaomaMumifh xdkodkY ratmifjrifcJh&jcif;jzpfonf}[k ajzcJhonf/
txufazmfjyyg ]13}*Pmef;ESifhywfoufí raumif;aom twdwf
edrdwftjzpfaumufjcif;\ rlvtprSm or®musrf;pmtwGif;rS wrefawmf
tDqm\ aemufqkH;npmpm;yGJwGif yg0ifcJhonfh vlOD;a&rSm ]13} OD;
jzpfonf/ ¤if; ]13}OD;teufwpfOD;rSm ],k'} jzpfNyD;? ¤if;onf wref
awmftDqmociftm; opömazmufcJhaomoljzpfonf[k ,lqjcif;cH&
ol jzpfonf/ ]13}*Pmef;usaom aomMumaeYudk uHraumif;[k ,lq
aom taMumif;t&if; ESpfck&Sdonf/ yxrtaMumif;t&if;rSm aomMum
aeYonf wrefawmftDqmtm; vuf0g;uyfwdkifwGif um;pifwifí
aojcif;jypf'Pfudk ay;cH&aomaeY jzpfonf/ tv,facwf (Oa&my
,Ofaus;rI) \ t,ltqt&? aomMumaeYonf pkef;rrsm;? ua0rrsm;
pka0;í tpnf;ta0; obifusif;yaomaeY jzpfonf[k ,kHMunfjcif;rSm
tjcm;taMumif;t&if;jzpfonf/
txufazmfjyyg ,kHMunfrIrsm;wGif aumif;jcif;qdk;jcif;udk jzpfapjcif;
[laom tv’m[ft&Sifjrwf\*kPfawmfudk t&Sifjrwf\ zefqif;cHrsm;u
&S,f,mcGJ,lxm;aomaMumifh jzpfonf/ raumif;aomuHMur®mqdk;rsm;udk
aMumuf½GHUjcif;? aumif;aomuHw&m;twGuf arQmfvifhjcif;onf tv’m[f
t&Sifjrwfwpfyg;wnf;xHodkYom OD;wnfoifhonf/ OD;wdkufoifhonf/
tv’m[ft&SifjrwfrS vGJí xdkokdYOD;wnf? OD;wdkufjcif; cHxdkufaomt&Sif
r&Sd/ tem*gwfESifhywfoufí BudKwifodjrifjcif;? rjrifEdkifaom uHMur®m
udk BudKwifa[mjcif;ponfh t&nftcsif;onf tv’m[fwpfyg;wnf;wGif
om&Sdonfh t&nftaoG; jzpfonf/ þtcsufudk tv’m[ft&SifjrwfrS
rdrd\ *kPfawmfudk ]rjrifEdkifaomt&mudk BudKwifodjrifaomt&Sif} (
) [laomemrawmfjzifh twdtvif; azmfjyxm;NyD; jzpfonf/ usrf;
jrwfuk&ftmefwGif tv’m[ft&SifjrwfrS wrefawmfjrwftm; 0efcHcdkif;
aponfrSm ]]wrefawmfjrwfonf rjrifEdkifaom tem*wfudk jrifEdkif
ovm;? raumif;aomuHMur®mqdk;? tjzpfqdk;rsm;rS a&SmifMuOfEdkifyg
ovm;/ Mur®mqdk;rsm;udk BudKwifjrifEdkif? a&SmifEdkifygu a&SmifcJhrnf
r[kwfygoavm}}163[laom tm,ofawmfjzifh tv’m[ft&SifjrwfrSvGJí
xdkodkY tem*gwfudk BudKwifjrifEdkifaomol r&SdaMumif;? twdtvif;
wifjyxm;\/
xdkYaMumifh twdwfedrdwfrsm;udk ,kHMunfjcif;onf aomif[D;'fopöm
w&m;\ t"dutpdwftydkif;udk xdcdkufapaomaMumifh ]&S&D;uf} xdkufaom
jypfrIjzpfonf[k owfrSwfEdkifonf/ þtcsufrSefuefaMumif;udk tdAfEk
rwfpftl;'frS wqifhqifhjyefaom atmufyg['D;qfawmft& odEdkif
onf/
163 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 188/
]]odG,&[fonf ]&S&D;uf} jzpfonf/ odG,&[fonf ]&S&D;uf} jzpf
onf/ odG,&[fonf ]&S&D;uf} jzpfonf/}}164
qG[mADBuD;tAÁ'kv’m[f Aifef tr&fAifeft,fvf-twfqGfrS wzef
wrefawmfjrwfrk[r®'f\['D;qfawmfESifhqufpyfí atmufygtwdkif;
qifhjyefcJhonf/
]]rnfolrqkd? twdwf? edrdwfaumufNyD; wpfpkHwpfckudk rjyKvkyf&ef
wm;jrpfcHcJhyg&ygu ¤if;onf ]&S&D;uf} jzpfonf/ ¤if; ]&S&D;uf}rS
ajy&m ajyaMumif; jyKvkyf&efrSm tb,ft&menf;[k qG[mA[f
rsm;rS ar;jref;aomtcg wrefawmfjrwfrS toifwdkY
onf
ك ك و لاإله غي طي ك و لا طي إلا هم لا خي إلا خي الل
toHxGuf / / ]]tv’m[f[kr® vmcdkif&f& tdvfvmcdkif&f½ku
0vmodGKif;&d tdv’m oGdKif;½ku 0vmtdvm[ *dkif;½ku}}
]]tdk-tv’m[f? t&SifjrwfrS owfrSwfay;aomaumif;jcif;xuf
ydkí aumif;aomt&m r&Sdyg/ iSufrsm;onfvnf;aumif;? tjcm;
t&mrsm;onfvnf;aumif;?aumif;jcif;udk owfrSwf ray;Edkifyg/
t&SifjrwfrSwyg; c0yfudk;uG,f&mt&Sif r&Sd}}[lonfh 'dktmudk
awmif;qdkMuavukef/165
txufazmfjyyg ['D;qfawmfrsm;t& txift&Sm;od&SdEdkifaomtcsuf
rSm? odG,&[fac: twdwfedrdwfaumif;jcif;onf iSufrsm; ysHoef;jcif;
wpfckwnf;omr[kwfaMumif; odEdkifonf/ twdwfedrdwfaumufjcif;\
164 tDrmrftAl'g0l;'f ? tDrmrfod&frdZD ESifh tdAfEkrm*s[f rS pkpnf; wifjy cJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1096-7? ['D;qftrSwf-3901/ 165 tDrmrft[fr'f ESifh toGf-oGAf&D rS pkpnf;wifjycJhonf/
ykHo@mefrsKd;pkHyg0ifaeaMumif; odomonf/ twdwf? edrdwf,ljcif;
ykHo@mefonf ae&mudk vdkufíaomfvnf;aumif;? tcsdefumvudk vkduf
íaomfvnf;aumif;? uGJjym;jcm;em;oGm;Edkifaomfvnf; ¤if;wdkY tm;vkH;
wGif ]&S&D;uf}\ a,bk,susaom toGifo@mef &Sdaeonfudk awGY&
ayrnf/
xdkYaMumifh rkpfvifrfrsm;taeESifh þuJhodkYaom ,kHMunfcsufrsm;rS
aygufzGm;vmonfh cHpm;csuf? cHpm;rIrsm;tm;vkH;udk owdxm;í a&Smif
MuOfoifhonf/ tu,fí ¤if;wdkYtaeESifh trSwfwrJh (owdrrlrdbJ)
jzpfjzpf? tusifhygaeaomaMumifhjzpfjzpf azmfjyyg twdwfedrdwfrsm;
aumufjcif;? xdktwdwfedrdwfaumufjcif;aMumifh uHMur®mqdk;? uHMur®m
aumif;rsm;jzpfay:vmrnf[k ,kHMunfcJhygu txufwGif wifjyxm;
NyD;aom? 'dktmudk ½Gwfzwfí tv’m[ft&SifjrwfxH cdkvIHoifhonf/
tpövmrfrS þtpdwftydkif; (twdwfedrdwfaumufjcif;)udk tav;ay;
í wm;jrpfonf/ tb,faMumifhqdkaomf ¤if;tjyKtrlonf ao;rTm;
oa,mif&Sdaomfvnf; t"dusaom ]&S&D;uftBuD;pm;rsm;}tjzpf BuD;xGm;
vmEdkifaomaMumifh jzpfonf/ &S&D;uftBuD;pm;rsm;tjzpf ajymif;vJjzpfay:
&ef rsKd;aphvnf; jzpfaomaMumifhyif/
þtrIwGif ½kyfyGm;? ½kyfxkrsm;tm; c0yfudk;uG,f &Sdcdk;ylaZmfyojcif;
vlom;ESifhMu,f? eu©wfwm&mrsm;udk ½Sdcdk;,kHMunfjcif;wdkYvnf; tusKH;0if
onf/ txufyg ½kyfyGm;qif;wk vlom;ESifh Mu,feu©wfrsm;udk ,kHMunf
udk;uG,fjcif;onf ½kwfw&uf csufcsif; ay:aygufvmaomt&mrsm;
r[kwf/ &Snfvsm;aomumvwGif tcsdef,lí wjznf;jznf; wpfpwpfp
tjrpfwG,f BuD;xGm;vmaom? ,kHMunfudk;uG,frIrsm; jzpfMuonf/
vlom;\ tv’m[ft&Sifjrwftay: o0uúvf,kHMunfudk;pm;rIonf
t&Sifjrwfwpfyg;wnf;tm; oD;oefY c0yfudk;uG,fjcif;onf wjznf;jznf;
,dk,Gif;ysufpD;vmNyD; wjznf;jznf; ,dk,Gif;ysufpD;vmNyD;? t"duusaom
]&S&D;uf}rsm; tjrpfwG,f? BuD;xGm;vmcJhjcif; jzpfonf/ xdkYaMumifh tpö
vmrfrS xdkuJhodkY rvdkvm;tyfaom? tzsufrsKd;aphrsm; rcsrD? raumif;aom
"avhqdk;tusifhqdk;rsm; tjrpfrwG,fcif BudKwifí wm;qD;jcif; jzpfonf/
tpövmrfrS vlom;wdkYtwGuf b0wnfaqmufrItpkpkwGif tao;trTm;
udpöav;rsm;rcsef vrf;ñTefrI tao;pdwfay;xm;jcif; jzpfonf/ tb,fh
aMumifhqdkaomf uREkfyfwdkY\ udk;uG,f&mt&Sifonf rdrd\ vlom;rsm;\
obm0w&m;udk BudKwifí odjrifonfhtwGuf azmfjyyg raumif;aom
"avhqdk;? tusifhqkd;rsm;? rsKd;aphrcsEdkifatmif tjrpfrwG,fEdkifatmif
vrf;ñTefrI jyKxm;jcif; jzpfonf/ þtusifhp½dkufqdk;rsm;onf ao;rTm;
oa,mif&Sdaomfvnf; rkpfvifrfrsm;\ ,kHMunfrIqdkif&m tajccH oabm
w&m;rsm;udk zsufpD;ypfEdkifaomaMumifhyif/
tcef; (5)
vGefavNyD;aomtcef;u@rsm;wGif wifjyoGm;cJhonfhtwdkif; vlom;
rsm;tMum;ü olwdkYudk,folwdkY rjrifEdkifonfhtem*wfudk odEdkifonfh tod
ynm&Sdol[kqdkcJholrsm; &SdcJhygonf/ [kwfygonf/ xdkuJhodkYaom vlyk*¾dKvf
rsm;udk tem*gwfuHMur®mudk BudKwifa[mol? tem*gwfa[mudef; xkwf
ol? tMum;tjrifaygufol? tem*gwf\jzpf&yfrsm;udk BudKwif edrdwfvu©
Pmjyol? tem*gwfudk BudKwifodol? ewfa[mq&m? aA'ifeu©wfq&m
ESifh vu©Pmq&mrsm;tm;vkH; tusKH;0ifygonf/ azmfjyyg tem*wf
a[mudef;xkwfolrsm;onf ¤if;wdkY\ owif;tcsuftvufrsm; (a[m
Mum;csufrsm;)udk Mum;cHaygif;pkH? enf;vrf;aygif;pkHudk tokH;jyKí azmf
xkwfMuonf/ tcsKdUu vbuf½Gufrsm;udk Munfhjcif;? rsOf;aMumif;rsm;
qGJom;jcif;? udef;*Pmef;rsm; a&;csjcif;? vu©Pm Munfhjcif; ^zwfjcif;?
12 &moDcGifudk Munfhí a[mudef;xkwfjcif;? zefvkH;udk vSnfhí Munfhjcif;?
t½dk;rsm;udk wD;acgufjcif;^vIyfcgMunfhjcif;? wkwfacsmif;rsm;udk ypfcsjcif;
(wlESifh pmcsonf) ponfjzifh enf;vrf;aygif;pkH &SdMuygonf/ þtcef;
u@onf urÇmay:&Sd vlom;rsm; jyKvkyfaeMuonfh tem*gwfuHMur®m
a[mudef;xkwfjcif;qdkif&m twwfynmrsm;tm;vkH;udk wifjyoGm;ayrnf/
odkYaomf arSmftwwfudkum; csefvSyfxm;ayrnf/
arSmftwwfESifhobm0vGefpGrf;tm;rsm;jzifh oufarG;0rf;ausmif; jyKol
rsm;udk ¤if;wdkY\ rjrifEdkifaomt&mrsm;tm; xkwfjyefrI (a[majymrI)ESifh
tem*gwfudk BudKwifcefYrSef;rI enf;vrf;rsm;t& t"dutkyfpkBuD;ESpfpk
cGJjcm;Edkifonf/ yxrtkyfpkrSm ¤if;wdkYudk,fwdkifwGif azmfjyyg arSmftwwf?
tem*wfESifhvQdKU0Sufxm;aomudpörsm;udk BudKwifodjrifEdkifaom tod
ynmrsm; r&Sdaomfvnf;? a,bk,swdkufqdkifrIrsm;? jzpfwwfaom oabm
w&m;rsm;udk tajccHí ¤if;wdkY\ azmufonfrsm;udk NzD;jzef;a[mMum;
aeolrsm; yg0ifonf/ xdkuJhodkYaom tem*wfa[mq&m? q&mrrsm;onf
t"dyÜg,fuif;rJhonfh ½dk;&m"avhp½dkufrsm;udk tpOfvdkufoGm;NyD;? aemuf
qkH;&rnfhtajzudk a,bk,scefYrSef;csufrsm;xJrS wGufcsuf a[mMum;rI jyK
Muonf/ ¤if;wdkY\ a[mMum;csufrsm;teuf a,bk,stm;jzifh wdkufqdkif
rIrsm;&SdwwfNyD;? trSefjzpfvmonfhudpörsm;vnf; &SdMuonf/ þodkYaom
tem*gwfa[mq&m? q&mrrsm;udk ,kHMunfolrsm;onf ¤if;wdkY a[m
Mum;csufrsm;txJrS wdkufqdkifjzpfay:vmonfhcefYrSef;csuf? a[mMum;csuf
rsm;udkom owd&avh&SdMuNyD;? ¤if;wdkY\ rSm;,Gif;aom cefYrSef;csuf? a[m
ajymcsufrsm;udk tvG,fwul arhypfavh&SdMuonf/ þodkY a[majymjcif;
\ t"duaomhcsufrSm ta[mcHvlom;rsm;\ wcsKdUw0uf arhavsmhaeMu
aom (owd r&Sdw&Sdjzpfaeaom) jzpfaeonfh tawG;rsm;udk jyefvnf
owd&Edkifatmif vrf;zGifhay;onfh enf;vrf;om jzpfonf/
wenf;qdkaomf ta[mcHolrsm;tm; edrdwfjyar;cGef;rsm;ESifh ¤if;wdkY\
jzpf&yftrSefrsm;udk ¤if;wdkYbmom zGifhtHvmatmif vrf;aMumif;ay;?
edrdwfjyar;cGef;rsm;? tawG;rsm;jzifh vIHYaqmf ac:aqmifoGm;onfhoabm
jzpfonf/ Oyrmqdk&aomf? tar&duefjynfaxmifpktygt0if ajrmuf
tar&duwdkuf&Sd EdkifiHrsm;? a'orsm;wGif ESpfwpfESpf\ tqkH;ydkif;odkY csOf;
uyfvmaomtcg tem*wfa[mq&mrsm;u vmrnfhESpfopftwGuf
trsKd;rsKd;? taxGaxGaom BudKwifa[mpmwrf;rsm;udk xkwfa0jzefYcsdavh &Sd
Muonf/ 1980 ckESpftwGuf xdkq&mrsm;\ BudKwifa[mudef;rsm;?
rSefuefrItaetxm;udk wdkif;wmppfaq;rIwpf&yfjyKvkyfcJh&m? trSefqkH;[k
vltrsm;vufcHxm;Muonfh tem*gwfa[mq&mrsm;\ a[mudef;rsm;
teuf 24% omvQif wdkufqdkifrSefuefrI &SdaMumif; odEdkifonf/
'kwd,tkyfpkrSm *sifefrsm;ESifh tquftoG,fvkyfolrsm;jzpfaMumif;
awGY&onf/ þtkyfpkrSm ydkí ta&;BuD;onfhtkyfpk jzpfonf/ tb,f
aMumifhqdkaomf ¤if;wdkY\ vkyf&yfrsm;onf &S&D;ufxdkufaom jyif;xef
onfh tjypf*dke[fxdkufaomvkyf&yfrsm; jzpfonf/ ¤if;wdkYESifhywfowf
aom owif;tcsuftvuf a[mMum;csufrsm;rSm tvGef rSefuefwdusae
wwfonfhtwGuf rkpfvifrfjzpfap? rkpfvifrfr[kwfoljzpfap? ¤if;a[m
Mum;csufrsm;twdkif; vdkufemvdkpdwf jyif;jywwfí þtkyfpkrSm tEÅ&m,f
&Sdaom zdofe[ftkyfpk jzpfonf/
*sifefavmu? *sifefurÇm
tcsKdUaomvlrsm;u *sifefrsm; jzpfwnfaejcif;\ trSefw&m;udk r,kH
MunfMuay/ jiif;y,fwwfMuayonf/ *sifefqdkonfh tm&ADpum;vkH;rSm
trsm;udef;jzpfNyD; *sifefeD;qdkonfh wpfckudef;rS qif;oufvmonf/
*sifefrsm;ESihfywfoufí usrf;jrwfuk&ftmefwGif u@trSwf-72 wpfck
vkH;wGif pl&[ftvf-*sifef[k oD;oefYtrnfay; azmfjyxm;onfh pl&[f
u@ wpfckyg&Sdonf/ pmayoabmtm;jzifh *sefe? ,*Ref;Ek (t"dyÜg,frSm
- zkH;xm;onf? umuG,fxm;onf? rjrifEdkifatmif jyKvkyfxm;onf)
qdkonfh tm&ADBud,memrfrS qif;oufvmonfh *sifef[laompum;vkH;
tm; tm&ADpmayynm&Sifrsm;u ]tvGef vdr®myg;eyfaom EdkifiHjcm;om;
rsm;^tjcm;avmuom;rsm;}[k t"dyÜg,fzGifhqdkMuonf/ tcsKdUynm&Sifrsm;
url *sifef[lonf rSefuefaompdwfr&Sdonfh vlom;jzpfNyD;? ¤if;wdkYwGif
rD;awmufrD;vQH\ obm0&Sdonf[k qdkMuonf/ trSefpifppf *sifef[l
onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tzefqif;cHwpfrsKd;jzpfNyD;? ¤if;wdkYonf
vlom;wdkYESifhtwl þurÇmajray:wGif ,SOfwGJ aexdkif touf&Sifoefae
Muonfh owÅ0gwpfrsKd; jzpfonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS vlom;udk rzef
qif;cifuwnf;u *sifefrsm;udk zefqif;NyD;jzpfonf/ vlom;udk zefqif;
&mü tokH;jyKaomt&m0w¦KESifh *sifefrsm;udk zefqif;&mü tokH;jyKaom
t&m0w¦Krsm; rwluGJjym; jcm;em;onf/ xdkYaMumifh usrf;jrwfuk&ftmef
wGif tv’m[ft&SifjrwfrdefYawmfrlxm;onfrSm
]]xdkrSwyg; pifppf{uef igt&Sifjrwfonf vlom;udk yHkoGif;NyD;
jzpfaom? toHjrnfaom ½THUykyfajcmufjzifh zefqif;awmfrlcJhav
onf/ ¤if;jyif *sif(ef)owå0gudk (vlom;tm; zefqif;awmfrrlrD)
tvsifuyljyif;vSpGmaomrD;jzifh zefqif;awmfrlcJhavownf;/}}166
xdkzefqif;cHrsm;udk ]*sifef}[k trnfay; ac:a0:Mu&onfh taMumif;
t&if;rSm ¤if;wdkYonf vlom;\ rsufpdESifh rjrifEdkifatmif zkH;uG,fxm;
jcif; cH&aomaMumifh jzpfonf/ tdAfvD;pf (½dIifoGmef)onf *sifefavmu
twGif;rS jzpfonf/ ¤if;onf rvmtdu[f aumif;uifwrefrsm;\
tokdif;t0dkif;wGif yg0ifcGifh&SdcJhaomfvnf;? rvmtdu[f aumif;uifwref
rsm;tm;vkH;tm; tv’m[ft&SifjrwfrS tm'rftm; p*sd'[fOD;cs&ef
trdefYay;cJhaomtcg ¤if;tdAfvD;pf½dIifoGmefonf t&Sifjrwf\ trdefYawmf
tm; jiif;qefcJhayonf/ xdkodkY t&Sifjrwf\ trdefYawmfudk rnfonfh
taMumif;aMumifh jiif;qef&onfhtaMumif;t&if;udk ¤if;onf ar;jref;
jcif; cHcJh&ayonf/ xdktaMumif;t&mESifhywfoufí usrf;jrwfuk&ftmef
wGif
[ ]
]]xkd]]tdAfvD;pf}}u ]](tkd-t&Sifjrwf) uRefawmfrsKd;onf xkdvlom;
xuf jrifhjrwfygonf/ t&Sifjrwfonf uRefawmfrsKd;tm; rD;jzifh
166 usrf;jrwfuk&ftmef? 15; 26-7/
zefqif;awmfrlí xkdvlom;ukdrlum; &THUajrjzifh zefqif;awmf
rlcJhygonf}}[k avQmufxm;cJhavonf/}}167
rdcifrGeftmtd&Sm[f ocifrS qifhjyefcJhonf/ eADwrefawmfjrwf
rk[r®'f rS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]rvmtdu[faumif;uifwrefrsm;udk tvif;a&mifrS zefqif;
xm;NyD; *sifefrsm;udkum; ]tcdk;rJh rD;}rS zefqif;xm;onf/}}168
tv’m[ft&SifjrwfrS cef;em;xnf0gaom usrf;jrwfuk&ftmef
wGif rdefYawmfrlxm;onfrSm
[ ]
]]¤if;jyif (jyefvnfí owd&Muavukef?) wpf&Ha&mtcg0,f ig
t&Sifjrwfonf aumif;uifwrefwkdYtm; ]]toifwkdYonf
tm'rf\ ta&SU0,f OD;csMuavukef}} [k rdefYMum;awmfrlcJhay&m
tdAfvD;pfrSwpfyg; aumif;uifwreftaygif;wkdYonf OD;cscJhMu
ukef\/ ,if;tdAfvD;pfrSmrlum; *sifefowå0gwkdYteufrS jzpfcJh
onf/}}169
xdkYaMumifh tdAfvD;pftm; rvmtdu[faumif;uifwreftqifhrS edrfh
usoGm;aomol[lívnf;aumif;? ¤if;t,ltqESifhqifwlaom tjcm;
t,ltqrsm;onfvnf;aumif; rSefuefrI r&Sdyg/
167 usrf;jrwfuk&ftmef? 38; 76/ 168 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1540? ['D;qftrSwf-7134/ 169 usrf;jrwfuk&ftmef? 18; 50/
*sifefrsm;tm; ¤if;wdkYwnfrSD&m ae&mXmeudkvdkufí okH;rsKd;okH;pm;
cGJjcm;Edkifonf/ wrefawmfjrwfrk[r®'frS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]*sifefwGif okH;rsKd;okH;pm;&Sdonf/ wpfrsKd;rSm avxJwGif wpfcsdef
vkH; ysHoef;aeMuaomtrsKd;tpm;jzpfNyD;? tjcm;trsKd;tpm;rSm a>r
ESifh acG;wd&dpämefrsm;uJhodkY aexdkifaom *sifefrsm;? ajray:ü ae&m
wpfckwGif twnfwusaeaom owÅ0grsm;ESifh ajray:ü ae&m
twnfwusr&Sd vSnfhvnfaeMuaom *sifefrsm;[lí okH;rsKd;
okH;pm;&SdaMumif; od&onf/}} 170
wzef *sifefrsm;udk ¤if;wdkY\ ,kHMunfcsuft& ESpfrsKd;ESpfpm; cGJjcm;
EdkifaMumif;? wpfrsKd;rSm *sifefrkpfvifrf (,kHMunfolrsm;)ESifh *sifefumzd&f
(*sifefjiif;qefolrsm;)[lí jzpfonf/ *sifefrsm;\ ,kHMunfrIESifh ywfouf
í tv’m[ft&SifjrwfrS pl&[f*sifefu@wGif atmufygtwdkif; azmfjy
xm;onf/
[
]
]](tkd-eADwrefawmf) toifonf ajymMum;ygav/ ighxH0,f
þokdY ]]0[f,f}} trdefYawmf xkwfjyefjcif; cHcJh&avonf/
{uefpifppf *sifefwpfpkonf (uk&ftmefusrf;jrwf)ukd Mum;em
170 tDrmrftoGf-oGAf&D ocifESifh tDrmrftvf-[muif;rfocif rS pkpnf; wifjycJhonf/
cJhMuav\/ xkdYaemuf ¤if;wkdYonf (rdrdwkdY *sifeftrsKd;om;wkdYxH
jyefoGm;cJh&m þokdY) ajymMum;cJhMuav\/ (tcsif;wkdY?) {uef
rvJG uREkfyfwkdYonf thhHMozG,fjzpfaom uk&ftmefusrf;jrwfukd
Mum;emcJhMu&\/ ,if;uk&ftmefusrf;jrwfonf ajzmifhrSefaom
w&m;vrf;ukd ñTefjyonfjzpf&m uREkfyfwkdYonf xkd uk&ftmef
usrf;jrwfukd ouf0if,HkMunfcJhMuavNyD/ ¤if;jyif uREkfyfwkdY
onf rnfolwpfOD;wpfa,mufukdrQyif rdrdwkdYtm; zefqif; arG;
jrLawmfrlaom t&SifjrwfESifh wJGzufEdIif;,SOfMurnf r[kwfNyD/
xkdYjyif {uefrkcs uREkfyfwkdYtm; zefqif; arG;jrLawmfrlaom t&Sif
jrwf\ *kPfusufoa&onf jrifhjrwfvS\/ xkdt&Sifjrwfonf
rnfol wpfa,mufudkrQ Muif&mMuifzuftjzpf a&G;aumuf wif
ajr§mufawmfrlcJhonfvnf; r&Sday/ om;orD;tjzpf jyKvkyfawmfrl
cJhonfvnf; r&Sdacs/ ¤if;jyif {ueftrSef uREkfyfwkdYteuf tod
ÓPfacgif;yg;olwkdYonf tv’m[ft&SifjrwfESifhywfoufí vHk;0
rw&m;aom pum;rsm;ukd ajymqkdavh&SdcJhMu\/}}171
[
]
]]xkdrSwpfyg; {uefrvJG uREkfyfwkdYwGif tcsKdUrSm rkpfvifrf (trdefY
awmfukd vkdufemol)rsm; jzpfMuukef\/ xkdenf;wlpGm tcsKdUrSm
rw&m;aomolrsm; jzpfMuukef\/ pifppf ]]tpövmrf}} omoem
awmfukd vufcHaomolwkdYonf vrf;rSefukd &SmazG &&SdcJhMuaom
171 usrf;jrwfuk&ftmef? 72; 1-4/
olrsm;yif jzpfMuukef\/ okdY&mwGif rw&m;aomolwkdYrSmum;
]*s[Eérf}i&J\ avmifpmrsm;yif jzpfMuukef\/}}172
*sifefrsm;tMum;&Sd r,kHMunfolrsm;ESifhywfoufí tm&ADa0g[m&ESifh
t*Fvdyfa0g[m& ESpfrsKd;pvkH;wGif trnfrsKd;pkH &SdMuonf/ Oyrm- tdzf
&D;oGf? ½dIifoGmef? u&D;ef? 'JrGef;(pf)? 'DaA;vf? pypf&pfxf? *dk;pfxfponfjzifh
trsKd;rsKd;ac:a0:okH;pGJMuonf/ xdk*sifefowÅ0gwdkYonf vlom;wdkYtm;
enf;trsKd;rsKd;jzifh vrf;rSm;odkYa&mufatmif vrf;ñTefMuonf/ rnfolrqdk
½dIifoGmef*sifefrdpäm\pum;udk em;axmifygu *sifef\ tcdkif;tap tvkyf
orm;jzpfoGm;NyD;? vl½IdifoGmef (raumif;qdk;0g;? rdpämaumif) jzpfoGm;ay
rnf/ tv’m[frS rdefYawmfrlxm;onfrSm-
[ … ]
]]¤if;jyif xkdUuJhokdUyif igt&Sifjrwfonf eADwrefawmftoD;oD;
wkdYtzdkY vl½IdifoGmefrsm;ukd vnf;aumif;? *sifef½IdifwGmefrsm;ukd
vnf;aumif; jyKvkyfxm;awmfrl\/...}}173
vlom;wdkif;? vlom;wdkif;wGif ¤if;wdkYtwGuf *sifefwpfaumiftNrJ
wGJzuf&SdaeNyD;? ¤if;udk u&D;ef (taygif;tazmf)[k ac:onf/ þodkY
vlom;wpfOD;csif;pDtm; *sifeftaygif;tazmfwGJbufxm;&Sdjcif;rSm vlom;
twGuf þrsufarSmufb0ü prf;oyfrIwpfrsKd; jzpfonf/ *sifefonf tNrJ
wap xdkvlom;\ edrfhusaomqE´rsm;udk tm;ay;NyD;? aumif;jrwfaom
vkyf&yfrS aoGznfatmif tNrJaoG;aqmif rnfjzpfonf/ wrefawmfjrwf
rS azmfjyyg*sifefESifh vlom;\qufEG,frIESifhygwfoufí atmufyg
twdkif; ñTefMum;xm;avonf/
172 usrf;jrwfuk&ftmef? 72; 14-15/ 173 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 112/
]]oifwdkYwpfOD;csif;pDtwGuf tazmftjzpf *sifefwpfaumifudk jyK
vkyf wGJzufxm;NyD; jzpfonf/ xdktcg qG[mA[fom0uBuD;rsm;
u ]]tdk-tv’m[fh&plvfwrefawmf? udk,fawmhfrSmaum *sifef&Sdygo
vm;}}[k avQmufxm;ar;jref;&m? udk,fawmfjrwfrS ][kwf
onf? uREkfyfwGifvnf;bJ *sifef&Sdygonf/ odkYaomf tv’m[f
t&Sifjrwf\ tultnDjzifh uREkfyfrS xdk*sifeftm; *sifef½dIifoGmefrS
*sifefrkpfvifrfjzpfapNyD; ¤if;onf uREkfyftm; aumif;aomt&m
rsm;udkom wdkufwGef;EId;aqmfygonf} [k jyefvnf ajzMum;cJh
onf/}}174
wrefawmfpkvdkifrefociftm; *sifefowÅ0gtm;vkH;udk Ekdifeif;
tkyfcsKyfEdkifonfh rktf*sdZ[fwefcdk;awmftm; (tv’m[ft&SifjrwfrS) csD;jr§ifh
xm;ygonf/ tv’m[frS rdefYawmfrlxm;onfrSm
[ ]
]]xdkrSwyg; pkvdkifrmef\tzdkY xdkpkvdkifrmef\ Adkvfajcrsm;udk
*sif(ef) owå0gwdkYteufrS vnf;aumif;? vlwdkYteufrSvnf;
aumif;? iSufowå0gwdkYteufrSvnf;aumif;? pk½Hk;apjcif;udk cHcJh
Mu&ukef\/ wzef xdkAdkvfajcwdkYrSm (pepfwus pDwef; csDwuf
EdkifMutHhaomiSm) wm;jrpfjcif;udkyif cHMu&ukef\/}}175
odkYaomf *sifefavmuudk Edkifeif;vTrf;rdk;Edkifjcif;[lonfh pGrf;tm;udk
wrefawmfpkvdkifref ocifrSvGJí rnfolYudkrQ xdkpGrf;tm; ay;oem;
jcif; rcHcJh&yg/ rnfolwpfOD;wpfa,mufrQuvnf; *sifefrsm;udk vTrf;rdk;
Edkifjcif; r&Sd/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm
174 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1472? ['D;qf trSwf- 6757 175 usrf;jrwfuk&ftmef? 27; 17/
]]trSef raeYnu *sifefrsm;twGif;rS tdzf&D;oGf176[kac:wGifonfh
*sifefwpfaumifonf uREkfyftm; wHawG;axG;NyD;? uREkfyf\
qGvm;of0wfjyKrI ysufjym;atmif jyKvkyfcJhygonf/ odkYaomf
tv’m[ft&SifjrwfrS uREkfyftm; xdk*sifefowÅ0gudk Edkifeif;Edkif
onfhpGrf;tm; ay;vdkufygonf/ eHeufrdk;vif;aomtcg olYtm;
oifwdkYtm;vkH; jrifawGYMuap&ef uREkfyfonf ¤if;udk AvD0wf
ausmif;awmf\ wdkifwpfwdkifwGif csnfaESmifxm;&ef tvdk&Sd
cJhygonf/ odkYaomf uREkfyfonf uREkfyf\aemifawmf wrefawmf
pdkvdkifref\ 'dktmudk owd&cJhygonf/ ,if;'dktmrSm
[ … ]
]]xkd(]]pkvkdifrmef}}onf) avQmufxm;yefMum;cJhav\/ tkd-uRef
awmfrsKd;tm; zefqif; arG;jrLawmfrlaomt&Sif? t&Sifjrwfonf
uRefawmfrsKd;tm; cGihfvTwfcsrf;omay;awmfrlyg/ ¤if;tjyif t&Sif
jrwfonf uRefawmfrsKd;rSwpfyg; rnfol wpfpHkwpfa,mufrQyif
r&xkdufaom pkd;rkd;tkyfcsKyfrIrsKd;ukd uRefawmfrsKd;tm; csD;jr§ifhawmfrl
yg? {uefpifppf t&Sifjrwfonf vGefpGm &ufa&mpGm ay;urf;
awmfrlaomt&Sifyif jzpfawmfrlygonf/}}177 178
xdkYaMumifh wrefawmfpkvdkifrefrSvGJí vlom;rsm;wGif *sifefrsm;
udk ydkifpdk; vTrf;rdk;EdkifpGrf; r&Sday/ þonf wrefawmfpkvdkifreftay:
wGif tv’m[ft&SifjrwfrS ay;oem;csD;jr§ifhxm;aom txl; rktf*sdZm[f
176 oefrmaom (0g) cGef;tm;pGrf;tif&Sdaom raumif;qdk;0g;*sifef? ½I- E.W. Lane,
Arabic-English Lexicon, Cambridge, England, Islamic Texts Society, 1984, Vol.2,
p. 2089. 177 usrf;jrwfuk&ftmef? 38; 35/ 178 tDrmrfAkcg&D ocifESifh tDrmrfrkpfvifrf ocifwdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-1? pm-268? ['D;qftrSwf-75 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-273? ['D;qftrSwf-1104/
wefcdk;awmfjzpfaomaMumihfyif/ *sifefrsm;ESifh qufoG,frIonf bmoma&;
t& wm;jrpfxm;aom? pnf;urf;rsm;udk rcefYav;pm;jyKjcif;yif/ *sifef
rsm;udk rawmfwqjzpfap? wrifwum &nf½G,fíjzpfap? ydkifqdkifatmif
jyKvkyfjcif; (*sifefarG;jcif;)? ¤if;wdkYudk rdrdwdkYvdkvm;aomtcg qufoG,f
cdkif;apjcif;rsm;udk jyKvkyfjcif;onf w&m;awmfESifhqefYusifí wm;jrpfxm;
aomudpö jzpfonf/179 raumif;qdk;0g;*sifef (*sifef½dIifoGmef)onf þ
enf;jzifh ¤if;\tazmf vlom;tm; tultnDay;aumif;ay;rnfjzpfaomf
vnf;? xdkvlom;tm; tv’m[ft&Sifjrwftay: ,kHMunftyfESHjcif;udk
ysufjy,fatmif? raumif;rI*kdem[f 'kp½dkufrsm; usL;vGefatmif vIHYaqmf
wdkufwGef; trdefYay;rnf jzpfonf/ xdk*sifef½dIifoGmefrsm;\ &nf½G,fcsuf
rSm tjcm;aomvlom;rsm;tm; olwdkYwwfEdkifoavmuf tpGrf;ukef
BudK;pm;í raumif;rI'kp½dkufrsm;udk usL;vGefEdkiforQ usL;vGefap&ef vIHY
aqmfay;jcif; jzpfonf/ ¤if;wdkY\ aemufqkH; &nfrSef;csufrSm tv’m[f
t&SSifjrwfrSty tjcm; udk;uG,f&mrsm;udk &Sdcdk;ylaZmf&efESifh tv’m[f
t&SifjrwfESifh wGJzuf EIdif;,SOfudk;uG,frIrsm; jyKvkyf&ef jzpfonf/
uHMur®ma[mudef;xkwfolrsm;onf *sifefrsm;ESifhqufoG,fí y#dnmOf
jyKvkyfNyD;onfESifhwNydKifeuf *sifefrsm;rS ¤if;wdkYtm; tem*gwfwGifjzpfrnfh
tcsKdUaomjzpf&yfrsm;? udpö&yfrsm;ESifhywfoufí owif;tcsuftvufrsm;
udk owif;ay;avh&Sdonf/ *sifefrsm;onf tem*gwfwGif jzpfrnfh
udpö&yfrsm;ESifhywfoufí rnfodkY owif;tcsuftvufrsm; pkaqmif;
MuykHudk wrefawmfjrwfrS azmfjycJhonf/ wrefawmfjrwfrS
qufpyfwifjycJhonfrSm *sifefrsm;onf aumif;uifbkHrsm;\ atmufydkif;
txyfrsm;wGif vIyf&Sm;oGm;vmEdkifpGrf;&SdMuaomaMumifh? ¤if;wdkYonf
rvmtdu[f aumif;uifwrefrsm;\ tcsif;csif; tem*gwf pDrHudef;ESifh
ywfoufí rnfodkYrnfykHjyKvkyfrnf? jzpfysufrnfponfjzifh aqG;aEG;csuf
179 a'gufwmtAltrDe[fAdvmvfzD;vpf? ]]tdAfEkodkifrD,[f ocif\ *sifefrsm;ESifh ywfoufaompmwrf;}}? aomif[D;'fykHESdyfwdkuf? &d,m'fNrdKUawmf? 1989? pm-21/
rsm;? ajympum;rsm;udk acsmif;ajrmif;em;axmifMujcif;jzifh tem*gwfwGif
BudKwifjzpfysufrnfwdkYudk od&SdMujcif;jzpfonf/ xdk*sifefrsm;onf aumif;
uifbkH\ atmufydkif;tvTmrsm;rS acsmif;ajrmif; em;axmifcJhMuaom
owif;tcsuftvufrsm;udk ,laqmifí urÇmajrodkY jyefqif;vmNyD; ¤if;
wdkYESifh tquftoG,f&Sdaomolrsm;udk owif;ay;ajymMum;jcif; jzpf
onf/180 txll;ojzifh þodkYaomtjzpftysufrsm;onf wrefawmfjrwf
\ tcsdefumvrwdkifrDu trsm;qkH;&SdcJhMuNyD;? tem*wfa[mudef;
xkwfolrsm;onfvnf; tvGef wdusaom owif;tcsuftvufrsm;udk
tem*gwftwGuf BudKwifí ajymEdkifcJhMuonf/ ¤if;wdkYonf EdkifiHawmf
w&m;½kH;rsm; (bk&ihfvTwfawmfw&m;½kH;rsm;)wGifyif tqifhjrifh&mxl;rsm;
&&SdcJhMuí tvGefxif&Sm;vmMuNyD;? vlom;rsm;tMum; tvGef a&yef;pm;
olrsm; jzpfonf/ tcsKdUaom urÇmha'orsm;wGif ¤if;wdkYudk c0yf udk;uG,f
&Sdcdk;ylaZmfrIrsm;yif &SdcJhMuonf/
wrefawmfjrwfrk[r®'focif yGifhay:vmNyD;aemuf tajctaerSm
ajymif;vJoGm;cJhonf/ tv’m[frS rvmtdum[faumif;uifwrefrsm;
tm; aumif;uifbkH\ atmufydkif;tvTmrsm;udk aumif;pGm apmifhMuyf&ef
trdefYay; BuD;MuyfapvdkufaomaMumifhvnf;aumif;? aumif;uifbkHodkY
0ifa&mufvmcJhMuaom *sifefrsm;udk OuúmcJrsm;ESifh ypfaygufzrf;qD;jcif;?
ESdyfuGyfjcif;rsm;aMumifhvnf;aumif; tajctaerSm vkH;0 vkH;0 ajymif;vJ
oGm;awmhonf/ þtcsufudk tv’m[ft&SifjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmef
twGif;&Sd atmufygtm,ofawmfü *sifefwpfaumif\ ajympum;udk azmf
jyí xif&Sm;aponf/
180 ½I- qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1210? ['D;qftrSwf-5538/
[
]
]]xkdYjyif {uefpifppf uREkfyfwkdYonf rkd;aumif;uifukd pl;prf;
cJhMu&m ,if;rkd;aumif;uifudk uREkfyfwkdYonf oefpGrf;aom
tapmifhtMuyfwkdYjzifh vnf;aumif;? rD;usDrD;cJwkdYjzifh jynfhESufpGm
awGU&SdcJhMu&ukef\/ ¤if;jyif {ueftrSef uREkfyfwkdYonf ,if;rkd;
aumif;uifrS (owif;rsm;) em;axmif&ef xkdif&mae&mrsm;wGif
(oGm;)xkdifavh &SdcJhMuukef\/ ,ckaomf rnfolrqkd (oGm;a&muf)
em;axmifonf&Sdaomf rD;usDrD;cJwpfckukd rdrdtm; toifh apmifh
vsuf (BudKaeonfukd) awGU&Sd&ayrnf/}}181
[
]
]]xdkrSwyg; igt&Sifjrwfonf ,if;rdk;udk ESifxkwfjcif;cH&aom
½IdifoGmefrdpämaumif toD;oD;wdkYrS xdef;odrf; apmifha&Smufawmfrl
onf/ odkY&mwGif tMuif ½IdifoGmefrdpämaumif (wpfaumifaumif)
onf wdwfwqdwf (pum;udk) em;axmifcJhygvQif (cdk;0Suf em;
axmifcJhygvQif) vif;0if;aomrD;awmufrD;vQHonf ¤if;\aemuf
okdY (xufMuyfruGm) vdkufavawmhownf;/}}182
181 usrf;jrwfuk&ftmef? 72; 8-9/ 182 usrf;jrwfuk&ftmef? 15; 17-18/
tdAfEktAÁm;pfocifrS trdefY&SdcJhonfrSm ]]wrefawmfjrwfESifh
¤if;\ qG[mA[fom0uBuD;wpfpkonf ]tkumZf} [ktrnf&Sdonfhaps;odkY
oGm;a&muf&ef xGufawmfrlcJhaomtcg raumif;qdk;0g; *sifef½dIifoGmefrsm;
onf aumif;uifbkHrS owif;tcsuftvufrsm;udk em;axmifjcif;rS
wm;jrpfydwfyifcH&onf/ aumif;uifatmufqkH;tvTm (uREkfyfwdkY awGYjrif
ae&aomrdk;aumif;uifwGif) rD;usDrD;cJrsm;obG,f OuúmcJrsm;ESifh ¤if;wdkY
tay: ypfusJjcif;cH&aomtcg? olwdkYonf ¤if;wdkY\ tquftoG,f
taygif;tazmf vlom;rsm;xHodkY jyefvmcJhMuonf/ xdktcg olwdkY\
taygif;tazmf vlom;rsm;u xdkodkYjzpf&aomtaMumif;t&if;udk ar;jref;
Muukef\/ xdktcg xdk*sifefrsm;u rdrdwdkY\tjzpftysufudk ajymjyMu
ukef\/ tcsKdUuvnf; urÇmajray:wGif wpfpkHwpf&m jzpfysufae[ef
wlonf[k ajymMu&m xdktaMumif;t&if;udk &SmazG&ef *sifefrsm;onf
urÇmajrtESHY ajcqefYí &SmazGMuukef\/ tcsKdUu wrefawmfjrwfESifh
udk,fawmf\ qG[mA[fBuD;rsm;pka0;í qGvmof0wfjyKwnfaqmuf&m
ae&modkY a&mufvmMu&m olwdkYonf usrf;jrwfuk&ftmeftm; ½Gwfzwf
o&ZÑm,faeaomtoHudk Mum;&onf/ xdktcg olwdkYtcsif;csif; ajymMu
onfrSm rvmtdu[faumif;uifwrefrsm;\ pum;ajymoHudk em;axmif
jcif;rS ydwfyifwm;qD;jcif;cH&onfrSm usrf;jrwfuk&ftmef ½Gwfzwfo&
ZÑm,foHaMumifh jzpfwef&monf/ olwdkYonf olwdkY\ tquftEG,f
vlom;rsm;ESifhawGYqkH&ef jyefMuukefNyD;? þodkYaom owif;pum;udk
ajymMum;Muavonf/
[
]
]](tcsif;wkdY?) {uefrvJG uREkfyfwkdYonf thhHMozG,fjzpfaom
uk&ftmefusrf;jrwfukd Mum;emcJhMu&\/ ,if;uk&ftmefusrf;jrwf
onf ajzmifhrSefaomw&m;vrf;ukd ñTefjyonfjzpf&m uREkfyf
wkdYonf xkduk&ftmefusrf;jrwfukd ouf0if,HkMunfcJhMuavNyD/
¤if;jyif uREkfyfwkdYonf rnfolwpfOD;wpfa,mufukdrQyif rdrdwkdY
tm; zefqif; arG;jrLawmfrlaomt&SifjrwfESifh wJGzuf EdIif;,SOf
Murnf r[kwfNyD/}}183 184
xdkYaMumifh *sifefrsm;onf wrefawmfjrwfocif ryGifhay:rDu
ouJhodkY tem*gwfwGif jzpfysufrnfh owif;tcsufrsm;udk vG,fulpGmjzifh
rpk aqmif;Edkifawmhacs/ xdkYaMumifh ,cktcgwGif ¤if;wdkY\ owif;tcsuf
tvufrsm;onf rsm;pGmaom vdrfvnf vkyfBuHajymqdkrIrsm;ESifh a&maESm
aeMuonfudk awGY&ayrnf/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]*sifefrsm;onf owif;tcsuftvufrsm;udk arSmfq&mrsm;ESifh
tem*gwf a[mudef;xkwfolrsm; (aA'ifq&mrsm;)\ yg;pyfodkY
a&mufatmif ydkYaqmifMuavonf/ wpfcgwpf&H rdk;aumif;uifrS
rD;usDrD;cJrsm;onf ¤if;wdkYowif;jyefrydkYEdkifrD ¤if;wdkYtm; ypf
aygufESdrfeif;Edkifonf/ ¤if;wdkYonf rD;usDrD;cJrsm; tEÅ&m,frS
uif;vGwfí oGm;onf&Sdaomf vdrfvnfrItaygif;rsm;pGmESifh
aygif;pyfí tem*gwfqdkif&m owif;tcsuftvufrsm;udk ydkY
aqmifMuavonf/}}185
rdcifrGefBuD;tmtd&Sm[f ocifrrS ajymMum;cJhonfrSm olronf
tv’m[fh&plvfwrefawmftm; aA'ifq&mrsm; (tem*wfa[mudef;xkwf
olrsm;)ESifhywfoufí ar;jref;cJhaomtcg? udk,fawmfjrwfrS ]¤if;wdkY
183 usrf;jrwfuk&ftmef? 72; 1-2/ 184 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-6? pm-415-6? ['D;qftrSwf-443 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-243-4? ['D;qftrSwf-908? od&frDZDusrf;ESifh rkpfe'ft[fr'fusrf;/ 185 ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-8? pm-150? ['D;qftrSwf-232 ESifh od&frDZD usrf;/
onf bmrQr[kwf} [k jyefvnf rdefYMum;awmfrlcJhonf/ xdktcg rdcifrGef
BuD;tmtd&Sm[f ocifrrS ]aA'ifq&mrsm;\ a[mMum;csufrsm;onf
wpfcgwpf&H rSefuefwdkufqdkifrIrsm; &Sdygonf}[k avQmufxm;aomtcg
wrefawmfjrwfrSatmufygtwdkif; rdefYawmfrlcJhonf/
]¤if;rSefuefcsufonf *sifefrsm;rS acsmif;ajrmif; cdk;0Sufí odaom
tcsuftvufrsm;omjzpfNyD;? xdk*sifefrsm;onf olwdkY\ rdwfaqG
tem*gwfa[mq&mrsm; (aA'ifq&mrsm;)\ em;wGif;odkY ydkYxm;
aom owif;tcsuftvufom jzpfonf/ odkYaomf xdkowif;rSef
ESifhtwl xdkaA'ifq&mrsm;onf &maygif;rsm;pGmaom vdrfvnfrI
rsm;vnf; twla&maESmaygif;pyfí a[mMum;Muonf}[l\/186
wpf&Ha&mtcgu qG[mADBuD;tkr&ftdAfaeYcoGfoGmAfocifonf
xdkifaeaomtcdkuf acsmarmcefYjim;aom vli,fwpfa,muf187onf olY
a&SUrS jzwfoGm;cJhonf/ qG[mADBuD;tkr&f ocifu ]]tu,fí uREkfyf
\ cefYrSef;csufrSm rrSm;cJhygvQif þolonf tpövmrfray:xGef;rDu
&SdcJhonfh ¤if;\ rlvbmomw&m;udkyif qufvuf cH,l usifhokH;aeol
jzpf&ayrnf/ (0g) þyk*¾dKvfonf ¤if;wdkY\ tem*gwfa[mq&mrsm;
(aA'ifq&mrsm;) twGif;rS wpfOD;jzpf&ayrnf}[k rdefY&Sdonf/ xdkvltm;
rdrdxHodkY ac:aqmifvmapNyD;? om0uBuD;tkr&frS rdrd oHo,&Sdonfh
tcsufudk ar;jref;cJh&m xdkyk*¾dKvfrS jyefvnfí ]rkpfvifrfwpfOD;taeESifh
þodkY pGyfpGJcH&onhfaeYrsKd;? ae&mrsKd;udk rBuKHbl;yg}[k ajymMum;cJhonf/
xdktcg om0uBuD;tkr&frS ]uREkfyfonf oifhtm; oifhjzpfysufrItpkHpkH
udk uREkfyftm; wifjy&ef tvdk&Sdonf}[k trdefYay;cJh&m? xdkyk*¾dKvfrS ]rSefyg
186 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-439? ['D;qftrSwf-657 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1209? ['D;qftrSwf-5535/ 187 ¤if;yk*¾dKvf\ trnfrSm p0g;'ftdAfaeYu&D;Afjzpfonf/
onf? uREkfyfonf *sm[dvd,of trdkufarSmifacwfu &SdcJhaomolrsm;\
aA'ifq&mwpfOD; jzpfygonf}[k jyefvnf ajymMum;cJhonf/
xdktcg cvDz[for®wBuD;tkr&frS xdkolYtm; ]odkYjzpfvQif toif
\*sifefrrS toifhtm; ajymcJhonfhtaMumif;rsm;twGif;rS txl;qef;qkH;
taMumif;t&m wpfckudk uREkfyftm; ajymjyyg}[k rdefYawmfrlonf/ xdkolrS
]wpfaeYü uREkfyfonf aps;twGif;wGif &SdaepOf xdk*sifronf pdk;&drf ylyefrI
tjynfhESifh uREkfyfxHodkYa&mufvmí ]*sifefrsm;tm;vkH;onf *kPfoa&ysuf
t&Suf&NyD;? vufrIdifcsaeonfudk toif rodrjrifygoavm/ xdkYjyif xdk
*sifefrsm;tm;vkH;onf ukvm;tkyfrrsm;ESifh ¤if;wdkYtm; pD;eif;olrsm;aemuf
odkY vdkufaeonfudk toif rjrifavoavm}[k jyefMum;vdkufonf/188
xdktcg om0uBuD;tkr&focifu ][kwfonf? rSefonf}[k jzwfí
ajymvdkufavonf/189
*sifefrsm;onf rdrdwdkYESifhqufEG,faeonfh vlom;tquftoG,frsm;
tm; ¤if;wdkY\ tem*gwfESifhywfoufívnf; owif;ay;Edkifonf/ Oy
rm-wpfpkHwpfa,mufrS aA'ifq&mxHodkY a&mufvmygvQif aA'ifq&m\
*sifefrS a&mufvmaomaA'ifar;ol\ u&D;ef190ac:udk,fcH*sifeftm; quf
oG,fí aA'ifar;rnfhol\ aA'ifar;&efrvmcif jzpfysufcJhonfh tjzpf
tysufrsm;ESifh ola&SUqufvkyfrnfh tpDtpOfqdkif&m owif;tcsuftvuf
rsm; tm;vkH;udk &,lEdkifonf/ xdkYaMumifh aA'ifq&mrS xdkaA'ifar;&efvm
ol {nfhonftm; olonf 'D[mawG vkyfr,f? [dk[mawG vkyfr,f? [dkudk
oGm;r,f? 'Dudk oGm;r,fponfjzifh a[mEdkifjcif; jzpfonf/ þenf;tm;
188 *sifefrsm;onf aumif;uifwrefrsm;xHrS owif;tcsufrsm;udk cdk;em;axmif jcif;rS wm;qD;jcif;cH&NyD;onfh aemuf xdk*sifefrsm;onf tb,ftaMumif;aMumifholwdkYonf ,if;uJhodkY wm;qD;cHcJh&onfudk od&Sd&ef ¤if;wdkY onf tm&Afrsm;\aemufodkY (pkHprf;axmufvSrf;&ef) vdkufcJhonf/ 189 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-5? pm-132? ['D;qftrSwf-206/ 190 vlom;wdkif;twGuf cefYtyfxm;onfh *sifefjzpfonf/
jzifh aA'ifq&monf aA'ifar;&efvmonfh {nfhonfvlpdrf;\ taMumif;
t&mrsm;udk xifxif&Sm;&Sm; od&SdEdkifonf/ aA'ifq&mtaeESifh xdkvlpdrf;
tm; ol\ rdbrsm;\trnf? olYudk rnfonfhae&mwGif arG;zGm;cJhonf/
uav;b0u rnfodkY aexdkifBuD;jyif;cJh&onf/ rnfodkYaom tavhtx&Sd
onfponfjzifh tao;pdwf ajymEdkifpGrf;&Sdonf/ vlpdrf;wpfa,muf\
twdwfrS jzpfysufcJhorQ twdtus ajymEdkifjcif;onf ppfrSefaom aA'if
q&mwpfa,muf? txl;ojzifh *sifefESifh tquftoG,f vkyfxm;aom
aA'ifq&mwpfa,muf\ t&nftaoG; jzpfonf/
*sifefrsm;wGif a0;uGmaomt&yfa'oodkY vQifjrefpGm rarmwrf; ajy;
vTm; oGm;EdkifpGrf;&Sdjcif;aMumifh owif;tcsuftvuf tajrmuftjrm;udk
wNydKifeuf &,lpkaqmif;EdkifpGrf; &Sdonf/ tvm;wl aysmufqkH;oGm;aom
ypönf;rsm;? zkH;uG,faeaom t&m0w¦Krsm;? rjrifEkdif? ravhvmEdkifcJhaom
tjzpftysufrsm;\ tjzpfrSefudkyif odEdkifpGrf;&Sdonf/ *sifefrsm;\ t&nf
tcsif; pGrf;tm;ESifh ywfoufaomoufaoudk wrefawmfpdkvdkifref
ESifh &SDAm bk&ifrBuD;bDvfudpfwdkY\ tjzpftysuftaMumif; usrf;
jrwfuk&ftmefwGif azmfjyxm;jcif;rS odEdkifonf/ xdktjzpftysufwGif &SDAm
bk&ifrBuD;bDvfuDpfrS wrefawmfpdkvdkifreftm; awGYqkH&efvmcJhaom
tcgwGif wrefawmfpdkvdkifrefonf *sifefwpfaumiftm; bk&ifr\
ykv’ifawmfudk olrydkifqdkif&m &SDAmEdkifiH\ eef;awmfrS ,laqmifapcJhonf/
[
]
]]*sif(ef)owå0gwdkYteufrS tvGefcGeftm; AvBuD;aom *sif(ef)
wpfOD;u udk,fawmfonf rdrdae&mrS rxrD uRefawmfrsdK;onf
xdk&mZyv’ifudk udk,fawmfxHodkY aqmifMuOf;cJhygrnf/ trSefaomf
um; uRefawmfrsdK;onf {uefrvGJ þudpöESifh pyfvsOf;í
jyKpGrf;Edkifol? ,HkMunfpdwfcs&olwpfOD;yif jzpfygonf[k avQmuf
xm;cJhav\/}}191
tem*gwfa[mudef;xkwfjcif;ESifhoufqdkifaom
tpövmrf\ owfrSwfjyXmef;csufrsm;
tem*gwfa[mudef;xkwfjcif; (aA'ifa[mjcif;)wGif bmoma&;qdkif
&m rav;rcefYjyKjcif;ESifh tpövmrfh,kHMunfcsufrsm;udk qefYusifjcif;wdkY yg
0ifaejcif;aMumifh? tpövmrfrS aA'ifa[mjcif;ESifhywfoufí cdkifrm jywf
om;aomjyXmef;csufrsm; owfrSwfxm;cJhonf/ aA'ifa[mjcif;ESifh wGJ
zufaeaom tvm;wl rnfonfh vkyf&yfrsKd;udkrqdk tpövmrfrS qefYusif
onf/ odkYaomf ¤if;wdkYtm; wm;jrpfydwfyifxm;aom tavhtusifh? tjyK
trlrsm;udk pGefYvTwf&eftwGuf tBuHay;rIrsm;udkum; cGifhjyKonf/
aA'ifq&mxH vnfywfjcif; (aA'ifar;&ef oGm;jcif;)
wrefawmfjrwfrk[r®'frS aA'ifar;jref;jcif;? aA'ifq&mxHoGm;
a&muf jcif;udpöESifhywfoufí ydwfyifonfh pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udk
csrSwfcJhonf/ wrefawmfjrwfBuD;\ Muif,mawmfwpfyg;jzpfol
[zfqGm ocifrrSwqifh qGzD,[focifr rS Mum;cJhonfudk
atmufygtwdkif; qifhjyefcJhonf/ [zfqGm ocifrrS wrefawmfjrwf
\ a[mMum;csufudk Mum;cJh&onfrSm-
]]aA'ifq&mxHodkY oGm;aomol? aA'ifq&mteD;odkY csOf;uyfNyD;
wpfpkHwpf&maomudpöESifhywfoufí ar;jref;aomol\ qGvmof
191 usrf;jrwfuk&ftmef? 27; 39/
0wfjyKwnfaqmufrIudk &ufaygif; 40 ESifh naygif; 40 wdkifwdkif
vufcHrnf r[kwf/}}192
txufyg['D;qfawmfwGif azmfjyxm;onfh tjypf'PfrSm aA'if
q&mxHoGm;ol? ar;jref;oltay:wGif owfrSwfxm;aom tjypf'Pf
jzpfonf/ xdkolYtaeESifh wpfpkHwpf&m odvdkpdwf? pl;prf;vdkpdwfESifh ar;,kH
rQESifh tjypf'Pfxdkufonf/ þwm;jrpfydwfyifcsufrSefaMumif;? cdkifvkH
aMumif;udk atmufygrktm0d,[f tdAfaeY tvf-[muif;rf twfpf-pvmrD
ocif\ qifhjyefaom ['D;qfawmfwGif awGY&onf/ olrS wrefawmfjrwf
tm;
]tdk-tv’m[fh&plvfwrefawmf? uREkfyfwdkYxJrS tcsKdUaomolrsm;
onf ewf0ifonf (ewfaA'ifq&m)xHodkY oGm;a&mufvnfywf
ar;jref;aeMuygonf}[k avQmufxm;ar;jref;&m wrefawmfjrwf
rS ]]¤if; ewf0ifonf (ewfaA'ifq&mrsm;)xH roGm;Muukef
vifh}[k trdefY&SdcJhygonf/}193
aA'ifar;&efoGm;,kHrQjzifh þrQjyif;xefaom tjypf'Pfudk owfrSwf
xm;jcif;rSm ¤if;onf tem*gwfuHMur®ma[mjcif;tay:wGif ,kHMunfjcif;
\ yxrtqifhjzpfaomaMumifhyif/ tu,fí vlwpfOD;wpfa,mufonf
aA'ifq&mxHodkY wpfacgufoGm;NyD; rdrd\ta&;udpöESifhywfoufí oHo
,&Sdaeaoma[mMum;csufxJrS tcsKdUonf rdrd\tjzpfrSefESifh wdkufqdkif
oGm;ygu xdkolonf ,if;aA'ifq&mudk ,kHykHtyfESHol? xdkrSwqifh wzef
tvGefwuf<uaom aA'if,kHMunfolwpfOD;jzpfvmEdkifonfrSm {uefyif/
192 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1211? ['D;qftrSwf-5540/ 193 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1209? ['D;qftrSwf-5532/
xdkYaMumifh aA'ifq&m (tem*gwfa[mudef; uHMur®mudk a[mol)
xHodkY csOf;uyfrdaomol wpfOD;csif;taeESifh ¤if;\ z&foGfqGvmofudk
&ufaygif; (40)wdkifwdkif wnfaqmuf&efrSm rvkyfrae&wm0ef jzpfaomf
vnf; xdkolYtaeESifh ¤if;0wfjyKwnfaqmufaom qGvmof\ tusKd;
p0gAfudkum; &&Sdrnf r[kwfay/ tu,fí xdkolrS rdrdwnfaqmufrnfh
qGvmofrsm;tm;vkH;udk pGefYvTwfcJhrnfqdkygu ¤if;onf tBuD;pm; tjypf
tukodkvfudk usL;vGefonfh tjypfxdkufayrnf/ þonfrSm tpövmrfh
"r®owf ynm&SifBuD;rsm;teuf trsm;pk\ tqdkt& cdk;,lxm;aom
Opömypönf;ay:wGif (0g) twGif;wGif wnfaqmuf&aom qGvmofESifh
tvm;wl jzpfonf/ omrmef tajctaewGif vlwpfa,mufrS rdrd\
zG&foGf (rjyKrae&) qGvmof wpfBudrf wnfaqmufygu ESpfckaomtusKd;
aus;Zl; &&Sdrnfjzpfonf/
1/ vlwpfOD;csif;rS jyKvkyfwnfaqmuf&efvkdtyfaomtcg qGvmof
\ wm0efaus&m a&mufonf/
2/ ¤if;qGvmofwnfaqmufonfhtwGuf tusKd;p0g;Afwpfck&&Sdrnf
jzpfonf/
cdk;,ljcif;xm;aomt&m0w¦Ktay:wGif (0g) twGif;wGif qGvmof
wnfaqmufjcif;jyKygu ¤if;\ zG&foGf(rjyKrae&jyK&rnfh) qGvmofwnf
aqmuf0wfjyK&rnfhwm0ef ausoGm;rnf jzpfonf/ odkYaomf ¤if;qGvmof
twGuf tusKd;p0g;Afum; &rnf r[kwfacs/194 qufvufí wrefawmf
jrwfrS tvm;wl zGoGf&f (rjyKrae jyK&rnfh) qGvmoftm; ESpfBudrf
wnfaqmufjcif;udkvnf; wm;jrpfcJhonf/ (yxrtBudrf 0wfjyKrItwGuf
tusKd;r&aomaMumifh tusKd;p0g;Af&vdkpdwfESifh xyfí0wfjyKjcif;udk wm;
jrpfjcif; jzpfonf/)
194 tDrmrfe00D xHrS udk;um;í odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-407 wGif udk;um;azmfjycJhonf/
tem*gwfa[mudef;xkwfq&m (0g) aA'ifq&mrsm;tm; ,kHMunfjcif;
tpövmrfhjyXmef;owfrSwfcsuft& aA'ifq&mwpfOD;xH aA'ifar;&ef
oGm;aomolonf aA'ifq&mtm; rjrifEdkifaom (*dkufbf) tuG,fudk
odaomol? wzef tem*gwfwGif jzpfysufvmrnfh udpö&yfrsm;udk BudK
wifodjrifol[k ,kHMunfxm;ygu xdkol\,kHMunfcsufonf ukzf&f jzpf
onf/ tAl[l½dkif&[fESifh tvf-[mpef ocif ESpfOD;pvkH;u
atmufazmfjyyg wrefawmfjrwf\ rdefYMum;csufudk qifhjyefcJhonf/
]]rnfolrqkd aA'ifq&m (tem*gwfa[mq&m)wpfOD;\ teD;odkY
csOf;uyfí wpfpkHwpf&mudk ar;jref;NyD;? xdkaA'ifq&m\ a[m
Mum;csufudk ,kHMunfygu wrefawmfjrwfrk[r®'f\tay:
wGif tv’m[f\ xkwfjyefcsrSwfay;aomt&m (usrf;jrwf
uk&ftmef)udk r,kHMunfjcif;yif jzpfonf/}}195
txufwGif azmfjyouJhodkY aA'ifq&mrS rjrifEdkifaomtem*wfudk
BudKwifodjrifonf[k ,kHMunfjcif;onf *dkufbftuG,fudk odjrifaom
tv’m[ft&Sifjrwf\*kPfawmfudk aA'ifq&mwGif &Sdonf[k ,kHMunfjcif;
jzpfonf/ tusKd;quftm;jzifh aomif[D;'f twfpfrmtf 0qGf-qGdzmofudk
csKd;azmuf&m a&mufonfhtjyif aomif[D;'fopömw&m;udk ysufpD;apaom
]&S&D;uf}ykHpHwpfrsKd; jzpfonf/
txufazmfjyyg aA'ifq&mudk ,kHMunfjcif;\ ud,m;pfqifjcifjcif;
oabmw&m;t& ukzf&fxdkufjcif;wGif aA'ifq&mrsm;? tem*gwf a[m
udef;xkwfq&mrsm;\ a&;om;xm;aompmtkyf? pmwrf;rsm;udk zwfjcif;
¤if;wdkY\ a[majymcsufrsm;udk a&'D,dkrS em;axmifjcif;? ½kyfjrifoHMum;
tpDtpOfrsm;udk em;axmifjcif;? Munfhjcif;wdkYvnf; yg0ifonf/ 20 &mpk 195 tDrmrft[fr'f ocifESifh tDrmrftAl'g0l;'f wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- tDrmrf tAl'g0l;'f ? pkeef tAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1095? ['D;qftrSwf-3895 ESifh Adkif[uDusrf;/
\ tem*gwf a[mudef;xkwfq&mrsm;? aA'ifq&mrsm;\ vkyfaeus
enf;vrf;rsm; jzpfonf/ þonfrSm ¤if;wdkY\ txda&mufqkH;enf;jzifh
BudKwifa[mudef;rsm;udk jzefYjcif;vnf; rnf\/
usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[frS rdrdrSvGJí rnfol wpfOD;wpf
a,mufrQ *dkufbftuG,fudk rjrifEdkifaMumif;? xdkokdY rjrifEdkifrIwGif
wrefawmfjrwfudk,fawmfwdkifyif yg0ifaMumif; twdtvif; &Sif;jy
xm;NyD; jzpfonf/
[ … ]
]]¤if;jyif xkdt&SifjrwftxHawmfwGif tuG,fü&Sdaom t&mrsm;
\ (aomhrsm;onf&Sd\)/ (wenf;) b@mawmfrsm;onf&Sd\/
,if;(aomhrsm;-b@mawmfrsm;ukd) xkdt&SifjrwfrSwyg; rnfolrQ
rodacs/}}196
[
]
]](tdk-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wdkYtm; þodkYxyfrHí)
ajymMum;ygOD;av/ igonf tv’m[ft&Sifjrwf tvdk&Sdawmfrl
onfht&mrSty? ightwGufyif rnfonfh tusdK;aus;Zl; jzpfxGef;
apjcif;udkrQvnf;aumif;? rnfonfh tusdK;aus;Zl; ,kwfapjcif;
udkrQvnf;aumif;? ydkifqdkifonf r[kwfacs/ tu,fíom
igonf rsufuG,fü &SdonfwdkYudkod&Sdygrl tusdK;aus;Zl;rsm;pGmudk
trSefyif&,lcJhNyD; jzpftHh/ ¤if;jyif igü (rdrdoufwrf;wavQmuf
196 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 59/
vHk;wGif) rnfonfh qif;&J'ku©rQ oufa&mufrnfvnf; r[kwf
ay/}}197
[ ]
]]toifonf ajymMum;ygav/ (tcsif;wdkY) tuG,fü&Sdaom
t&mrsm;udk tv’m[ft&SifjrwfrSwyg;? rdk;aumif;uifü &SdolwdkY
onfvnf;aumif;? yx0Dajrü&SdolwkdYonfvnf;aumif;? rnfol
wpfOD;wpfa,mufrQyif rodacs/}}198
urÇmwvTm; ewf0ifonf? ewfaA'if? aA'ifq&mrsm;ESifh tjcm;aom
tem*gwfa[mudef;xkwf q&mrsm;onf enf;vrf;trsKd;rsKd;usifhokH;NyD;
a[mMum;aeMuygonf/ rnfodkYaomq&m? rnfodkYaomenf;vrf;jzifh
jzpfap? rkpfvifrfrsm;tm; xdkq&mrsm;xHrS rar;jref;Mu&ef? rcsOf;uyf
Mu&ef wm;jrpfydwfyifxm;NyD; jzpfavonf/ vu©PmMunfhjcif;? aA'if
ar;jref;jcif;? uHMur®muGwfuD;? vbufajcmuf½Guf (vbuf½dk;axmif)
12 &moDcGifMunfhjcif;? ZD0ur®qdkif&m uGefysLwmtpDtpOfMunfhjcif;ESifh
oabmwlonfhenf;vrf;rsm;jzifh tem*gwfudk BudKwifcefYrSef;Muonf/
rnfodkYqdkap tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrdrSvGJí rnfonfh vlom; wpfOD;
wpfa,mufudkrQ uHMur®mudk BudKwif a[mMum;EdkifpGrf;&Sdonf[laom
a0g[m&wpfvkH;? wpfyg'rQ rokH;xm;acs/
[
]
197 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 188/ 198 usrf;jrwfuk&ftmef? 27; 65/
]]{uefrvGJ &Sifjyefxrnfhtcsdefudk odjrifjcif;onf tv’m[ft&Sif
jrwfüom &Sdayonf/ ¤if;jyif xdkt&SifjrwfonfomvQif rdk;a&udk
csay;awmfrl\/ xdkrSwyg; (rdcifrsm;\) om;tdrfrsm;ü rnfonfh
t&m&Sdonfudkvnf; xdkt&SifjrwfomvQif odawmfrl\/ pifppf
aomfum; rnfol wpfOD;wpfa,mufrQyif ¤if;rSm eufjzef
rnfonfhtrIudpö jyKvkyfrnfudk rodEdkifay/ xdkenf;wlpGm rnfol
wOD;wa,mufrQyif ¤if;rSm rnfonfhajr (t&yfa'o)ü aoqkH;
rnfudk rodEdkifay/ rvGJ{uef tv’m[ft&SifjrwfomvQif t&m
cyfodrf;wdkYudk t<uif;rJhodawmfrlaomt&Sif? t&mcyfodrf;wdkYudk
t<uif;rJh Mum;odawmfrlaomt&Sif jzpfawmfrlayownf;/}}199
xdkYaMumifh tpövmrfudk vufcH,kHMunfxm;ygonf[kqdkaom rkpf
vifrfrsm;taeESifh pmtkyfrsm;? r*¾Zif;rsm;? owif;pmrsm;twGif; yg0if
aom a[mpmwrf;rsm;? tem*wfudk BudKí odygonf[kqdkaom rnfol
wpfOD;wpfa,mufudkrQ r,kHMunf? rudk;pm;rd&ef owdusyfusyf jyKoifh
onf/ Oyrm- reufjzef (0g) obufcg (0g) aemuftywf (0g) aemuf
v ... ponfwdkYwGif jzpfay:rnfh &moDOwktajctae (rdk;½Gmrnf? aeyl
rnf? ESif;usrnf ...) ponfwdkYudk ajymygu tif&Smtv’m[f (tv’m[f
t&Sif jrwftvdkawmfwlygu) qdkonfhpum;udk xnfhoGif; ajym&ayrnf/
tvm;wl rkpfvifrfq&m0efwpfa,mufrS udk,f0efaqmif rdcifavmif;
wpfOD;tm; olrarG;zGm;rnfhtcsdefumv (aemuf 9 vtMum)ESifh uav;
(a,musfm;^rdef;r jzpfonfudk) ajymvdkygu tif&Smtv’m[f[k xnfhoGif;
ajym&rnfjzpfonf/ xdkowif;tcsuftvufrsm;onf uGefysLwmrS wGuf
csufxm;aom pm&if;tif;oabmw&m;t& cefYrSef;wGufcsufrIrsm;om
jzpfí twdtus rnfolrQ rajymEdkifyg/ xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrwf
qE´awmf&Sdygu rnfonfhaeY? rnfonfhtcsdef? rnfonfh&ufwGif usm;^
rav; arG;zGm;Edkifygonf[lí ajym&rnf jzpfygonf/
199 usrf;jrwfuk&ftmef? 31; 34/
tcef; (6)
vGefavNyD;aomumv (twdwfacwf)wGif rkpfvifrfynm&Sifrsm;u
ae? v? N*dKvf? eu©wfwm&mrsm; vSnfhywfoGm;vmaejcif;udk avhvm
onfh twwfynmtm;vkH;udk ]]oef*sD;rf}}( جيمتن )[k NcKHikHac:a0: owfrSwf
cJhonf/ xdkynm&yfudk tpövmrfhOya't& okH;rsKd;okH;pm;cGJjcm;í cGJjcrf;
pdwfjzm avhvmoGm;rnf jzpfonf/
(1) yxrtrsKd;tpm;rSm urÇmay:&Sd ouf&SdowÅ0grsm;ESifh tjcm;
aom tjcif;t&mrsm;tm;vkH;onf aumif;uifbkH&Sd ae? v? Mu,f?
eu©wfwm&m ponfwdkY\ vTrf;rdk;jc,fvS,frIcH&onf[laom ,kHMunf
csuf jzpfonf/ ¤if;,kHMunfrIt& aumif;uifu ae? v? Mu,frsm;\
vSnfhywfoGm;vmrIudk Munfhjcif;tm;jzifh tem*wfwGifjzpfay:vmrnfh
tajctaersm;udk BudKwif cefYrSef; wGufcsufEdkifonf[laom,kHMunfrI
jzpfonf/200
xdkuJhodkYaomynm&yfudk eu©wfaA'ifynm (Astrology)[k ac:wGif
onf/ ,if;ynm&yf\ rlvtpudk avhvmMunfhygu vGefcJhaom ESpf
aygif; 5000 ausmf (BC 3000 ausmf)cefYu rufqdkydkaw;rD;,m;a'owGif
oaE¨wnfcJhonfudk awGY&rnf/ xdkYaemuf xdkynm&yfonf *&d,Ofaus;rI
xGef;um;pOfumvtwGif; zGHYNzdK;wdk;wufNyD; txG#ftxdyfodkY a&muf&SdcJh
onfudk awGYayrnf/ a&S;a[mif; rufqdkydkaw;rD;,ef;ykHpH eu©wfaA'if
ynm&yfonf tdE´d,ESifh w½kwfEdkifiHrsm;odkY BC 6 &mpktwGif; ysHYESHY
a&muf&SdcJhonfudk awGY&ayrnf/ odkYaomf w½kwfjynfü Mu,feu©wf
rsm;\ vrf;aMumif;udk Munfhí tem*wfudk BudKwifcefYrSef;jcif;udkom
arG;pm;í zGHYNzdK;wdk;wufapcJhonf/
200 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-441/
rufqdkydkaw;rD;,m;a'owGif eu©wfaA'ifynm&yfonf xD;okH;eef;
okH;ynm&yfwpfck jzpfonf/ txl;ojzifh rif;a&;rif;&mudpö&yfrsm;? wdkif;
a&; jynf&mudpö&yfrsm; pDrHcefYcGJ&mwGif twdwfedrdwfaumuf,l&eftwGuf
tvGef ta&;ygaomynm&yf jzpfcJhonf/ yk@m;rsm;? [l;&m;rsm;onf
aumif;uif&Sd Mu,frsm; vIyf&Sm;oGm;vmrIaMumifh jzpfay:aeaom vu©
Pm&yfrsm;udk Munhfí bk&ifrsm;\ pDrHcefYcGJa&;twGuf tBuHÓPfrsm;
ay;cJhMuonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf xdka'otwGif;&Sd vlom;rsm;u
aumif;uifbkH&Sd ae? v? Mu,f? eu©wfwm &mrsm;onf pGrf;tm; BuD;rm;
aom ewfbk&m;rsm;jzpfMuonf[k ,kHMunfcJhjcif;aMumifh jzpfonf/ BC 4
&mpkwGif xdkaumif;uifbkHewfbk&m;rsm;qdkif&m ,kHMunfrI onf *&dodkY
a&muf&SdcJhonfhtcgü ¤if;wdkYonf *&dwdkY\ N*dKvfeu©wf wm&mrsm;qdkif&m
½dk;&mynm&yf\ tajccHt&if;tjrpf jzpfvmcJhonf/ *&da'owGif ]eu©wÅ
aA'}ynm&yfonf tem*wfudk BudKwif a[mudef;xkwfaom ]odyÜHynm}
tjzpf vufcHvmMuonf/ þonfrSm ¤if;ynm&yfudk xD;okH;eef;okH;om
ru? eef;awmf\ jyify? omrmefvlrsm;twGufyg tokH;0ifatmif BudK;pm;
tm;xkwfcJhjcif;aMumifh jzpfonf/201
ESpfaygif;(2000)ausmfMumNyD;aemuf eu©wfaA'ifynm&yfonf us,f
ysHUoxuf us,fysHUzGHYNzdK;vmNyD;? bmoma&;? 'óeduynmESifh rdpäm'd|d
ynm&yf (ewfudk;uG,f,kHMunfrI)wGif vTrf;rdk;rIrsm; &SdcJhonf/ xdkrSwqifh
Oa&my&Sd c&pf,mefbmom0ifrsm;tm;vnf; vTrf;rdk;vmcJhonf/ 13 &mpk
\ Oa&my'óeduynm&Sifrsm;jzpfaom 'efwD (Dante)ESifh pdefYaomrwf
tauG;ewfpfESpfOD;pvkH;wdkYonf ¤if;wdkY\ 'óe tawG;tac:rsm;wGif
eu©wÅqdkif&m taMumif;w&m;rsm;udk toD;oD;tou vufcHcJhMuonf/
þodkYaom aumif;uif&Sd eu©wm&mrsm;u vlom;wdkYESifh tjcm;t&mrsm;
\ tem*wfuHMur®mudk vTrf;rdk;Edkifonf[laom t,ltqudk wrefawmf
201 William D. Halsey (ed.), Collier’s Encyclopedia, USA, Crowell-Collier
Educational Corporation, 1970, Vol. 3, p. 103.
tDA&m[ifrf\ rsKd;EG,frsm;jzpfMuonfh qmAD;,ef;rsm;wGifvnf;
awGYEdkifonf/
qm;AD;,ef;rsm;u owfrSwfMuonfrSm ae? v? Mu,f? eu©wf
wm&mrsm;onf ¤if;wdkYtm; OD;csaeMuonf? ysyf0yfaeMuonf[l\/
¤if;wdkYonf txl;pDrHjyKvkyfxm;onfhae&mrsm;? bk&m; ausmif;rsm;wGif
aumif;uifbkH&Sd ae? v? Mu,f? eu©wfwm&mrsm;udk ae&mwuspDjc,fí
xkvkyfxm;aom ½kyfxk? ½kyfyGm;rsm;udk xkvkyfí ylaZmfyorIrsm; jyKvkyf
cJhMuonf/ þodkYpDrHxk vkyf&jcif;\ taMumif;t&if;rSm aumif;uifbkH&Sd
ae?v?Mu,f? eu©wfwmrsm;\ ewfbk&m;rsm;onf xdk½kyfxkrsm;twGif;odkY
qif;oufcdkatmif;MuNyD; qm;AD;,ef;vlom;rsm;ESifh qufoG,fMu um
xdkvlom;wdkY\ vdkvm;awmifhwcsufrsm;udk jznfhpD;ay;onf[k ,kHMunf
jcif;aMumifhyif/202 þuJhodkYaom eu©wfaA'ifynm&yf\ ykHpHudk ukzf&f
aoGznfjiif;y,fjcif;[k owfrSwfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf ¤if;onf
aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzm;ofudk csKd;azmufjcif;aMumifh
yif/ þodkY aumif;uifbkH&Sdt&mrsm;onf vlom;rsm;\ uHMur®mudk
vTrf;rdk; jc,fvS,fEdkifonf[laom ,kHMunfrIrsKd;onf tv’m[f\
t<uif;rJhtmPmudk cGJa0ay;&m a&mufonf/ xdktxJwGif tqkd;qkH;
tcsufrSm tv’m[f wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;uom wdkif;wm
owfrSwfEdkifaom u'&fac: uHMur®mouú'D;&fudk xdkaumif;uifbkH&Sd
t&mrsm;u csKyfudkif jc,fvS,fEdkifonf[laom ,kHMunfcsuf jzpfonf/
xdkYaMumifh eu©wfaA'ifynm&yfudk avhvmvdkufpm;ol? vdkufem
usifhokH;olonf umzd&f (aoGznfjiif;qef remcHaomol) jzpfonf/
tb,fhaMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;uom odjrifEdkif
aomuHMur®mudk ¤if;wdkYu BudKwifodjrifEdkifonf[k ,kHMunfajymqdkaeMu
jcif;aMumifh jzpfonf/ xdkodkY tv’m[ft&Sifjrwfwp fyg;wnf;om ydkifqdkif
202 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-441/
xm;aom *kPf&nfESifhtodudk rdrdwdkYudk,fudk rdrdwdkYay;NyD;? vlom;wdkYtm;
tv’m[ft&SifjrwfrS wdkif;wmowfrSwfxm;onfh ouú'D;&fudk jc,fvS,f
NyD; (tEÅ&m,frS uif;a0;atmifvkyfjcif;? aumif;aomuHMur®m? qkvmbf
udk&&SdatmifjyKvkyfjcif;)onf vGJrSm;aomvkyf&yf jzpfonf/ eu©wfaA'if
ynmonf qG[mADBuD; tdAfEktAÁm;pfocif qifhjyefcJhonfh ['D;qf
awmft& [&mrf wm;jrpfydwfyifxm;aomt&m jzpfonf/ wrefawmf
jrwfrS rdefYawmfrlxm;onfrSm
]]rnfolrqdk eu©wfaA'ifynm\ rnfonfhudkif;cGJ? ynm&yfcGJudk
rqdk avhvmqnf;yl;&&Sdolonf arSmftwwfynm\ udkif;cGJ?
ynm&yfcGJwpfckudk avhvmqnf;yl;&&SdonfESifh oabmtwlwlyif
jzpfonf/ xdkolonf ¤if;ynm&yftm; ydkí wwfajrmufavav
*dkem[ftukodkvf'kp½dkuf ydkí rsm;vmavav jzpfonf/}}203
(2) eu©wfaA'ifynm&yf\ 'kwd,trsKd;tpm;rSm atmufyg,kHMunf
olrsm;ESifh oufqdkifygonf/ ¤if;wdkYu ,kHMunfaeMuonfrSm aumif;uif
bkH&Sd ae? v? Mu,f? eu©wfwm&mrsm;\ ykHyef;o@mefESifh ¤if;wdkY\
a½GUvsm;oGm;vmrIonf tv’m[f\ qE´awmftwdkif; jzpfay:ae&NyD;?
¤if;wdkYonf urÇmN*dKvf&Sd vlESifh tjcm; ouf&Sd? oufrJht&m0w¦KwdkY\
uHMur®mudk jc,fvS,fxif[yfaeonf[laom ,kHMunfrI jzpfonf/204 þ
tqdkonf abbDvdkeD;,ef; eu©wfaA'ifynmudk avhvmqnf;yl;cJhonfh
rkpfvifrfynm&SifwdkY\tqdk jzpfonf/ tdkrdkif,mrif;quf\ aemufqkH;
ydkif;&Sd cvDz[ftkyfcsKyfolbk&ifrsm; vufxufü eu©wfaA'ifynmudk eef;
awmf\ vTwfawmfw&m;½kH;odkY pwif wifoGif;oifMum;cJhonfudk awGY&
\/ xdkumvwGif cvDz[f rif;qufwpfOD;csif;pDwGif ¤if;\ aeYw"l0
rif;a&;rif;&mrsm;udk tBuHay;rnfh wzef usa&mufvmrnfh ab;qdk;?
203 tDrmrftAl'g0l;'f ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1095? ['D;qftrSwf-3986 ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/ 204 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-442/
Mur®mqdk;rsm;udk a[mMum;ay;rnfh oD;oefYaA'ifq&m (yk@m;uJhodkYaom
olrsm;)wpfOD;pD &SdMuonf/
rkpfvifrftrsm;pkrS vufcH,kHMunfxm;MuonfrSm eu©wfaA'ifynm
onf ukzf&f (aoGznf jiif;qefremcHjcif;) jzpfonf/ xdkYaMumifh eu©wf
aA'if ynmudk rlvykHo@meftm;jzifhqdkvQif rkpfvifrfwdkif;rS umzd&f
(aoGznf jiif;qefremcHol) tjzpf wGef;ydkYay;EdkifaMumif; ¤if;wdkYu od&Sd
aeMuojzifh? ¤if;eu©wfaA'ifynm&yfudk vufcHusifhokH;vdkolrsm;rS tpö
vmrfrS vufcHEdkifaom ykHo@mefjzpfatmif jyKvkyfí usifhokH;aeMujcif;
jzpfonf/ tusKd;qufrSm eu©wfaA'ifqdkif&m BudKwifcefYrSef;csufrsm;udk
tv’m[ft&Sifjrwf\ qE´awmftjzpf ykHazmfjcif; jzpfonf/ rnfodkYqdkap?
þodkYaom eu©wfaA'ifrsKd; onfvnf; [&mrf (wm;jrpfxm;aomt&m)
jzpfonf/ ¤if;udk vufcHusifhokH;ol? ,kHMunfvdkufemolonfvnf; um
zd&f (trSefw&m;udk aoGznfjiif;qef remcHaomol) jzpfonf/ þodkY
aom ,kHMunfcsufrsm;onf tpövmrfray:xGef;rD trdkufarSmifacwfrS
vlom;wdkY\ ,kHMunfcsufESifh rnfodkYrQ uGJjym;jcm;em;jcif; r&Sdacs/
tv’m[ft&Sifjrwf\ tmPmawmfudk aumif;uifbkH&Sd ae? v? Mu,f?
eu©wfwm&mponfwdkYudk cGJa0ay;í ¤if; ae? v? Mu,f? eu©wfwm&mwdkY
\ oGm;vmaeykH? jzpfay:aeaom ykHyef;o@mefrsm;onf tv’m[ft&Sif
jrwf\ qE´awmfrsm;t& jzpfay:aejcif;jzpfNyD;? ¤if;wdkY\ teuft"dyÜg,f
udk teufaumuf? t"dyÜg,fazmfolrsm;u tv’m[ft&Sif jrwfwpfyg;
wnf;uom odEdkifpGrf;&Sdaom tem*wfudk BudKwif a[mMum;aeMujcif;
jzpfonf/ wenf;qdkaomf rdrdwdkYbmom tv’m[ft&Sifjrwf\ tmPm
awmfESifhae&mudk twif;0if,laejcif; jzpfonf/ aESmif;ydkif;ynm&Sifrsm;
onf eu©wfaA'ifMunfhjcif;(tem*wfa[mjcif;)ESifhywfoufaom &S&D
tofpnf;rsOf;Oya'orsm;udk vufawGY taumiftxnfazmfrI r&SdcJhaom
aMumifh rodvdkufbmomESifh eu©wfaA'ifynm (aA'ifa[mjcif;?
vu©PmMunfhjcif;? tem*wf uHMur®mudk BudKwifcefYrSef;jcif;) udk cGifhjyK
vmcJhMuonf/ xdkYaMumifh rkpfvifrftrsm;pktMum;wGif eu©wfaA'ifESifh
ywfoufaom ,kHMunfcsufrsm; ysHUyGm;vmcJhonf/
(3) eu©wfaA'ifynm&yf\ wwd,ykHpHrSm oabFmom;rsm; (a&
aMumif;wGif oGm;vmvIyf&Sm;olrsm;)ESifh oJuEÅm&twGif; c&D;oGm;rsm;ESifh
awmifolv,form;rsm;rS ¤if;wdkY\ c&D;oGm;vma&;ESifh v,f,mpdkufysKd;
a&;twGuf &moDOwk BudKwifcefYrSef;&eftwGuf aumif;uif&Sd ae? v?
Mu,f? eu©wfwm&mrsm;\ ykHo@mefudk Munfh½IcefYrSef; wGufcsufjcif;
jzpfonf/205 usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEé[ft& azmfjyyg enf;vrf;rsm;
twGuf usifhokH;jcif;? tjcm;tvm;wludpörsm;twGuf usifhokH;jcif;onf
tpövmrfhw&m;awmft& [vmvf (cGifhjyKxm;aomt&m) jzpfonf/ þ
odkY usifhokH;Edkifonf[k cRif;csuftaejzifh owfrSwf&jcif;\ taxmuf
txm;rSm atmufazmfjyyg usrf;jrwfuk&ftmef\tm,ofawmft& jzpf
onf/
[ ]
]]¤if;jyif xdkt&SifjrwfonfyifvQif tMuif t&Sifjrwfjzpfawmf
rl\/ xdkt&Sifjrwfonf toifwdkYtbdkY eu©wfwm&mrsm;udk
ukef;ajrESif ork'´&myifv,f\tarSmifrsm;wGif vrf;rSef&apjcif;
iSm jyKvkyfawmfrlcJhavonf/}}206
ynm&SdokcrdefBuD; uom'[f207 \tqdkudk tDrmrfAkcg&D rS
qifhjyefcJhonfrSm ]]trSefyif tv’m[ft&Sifjrwfonf Mu,fwm&mrsm;udk
vrf;jyrsm;tjzpfvnf;aumif;? ½IdifoGmefrdpämaumiftm; ypfayguf&efvnf;
205 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-447-8/ 206 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 97/ 207 wrefawmfjrwf\ qG[mA[fom0uBuD;rsm;xHwGif ynmoif,l qnf;yl;cJhMu onfh yk*¾dKvfrsm;twGif;rS xif&Sm;ausmfMum;onfh ynm&SifBuD; jzpfonf/
aumif; zefqif; pD&ifxm;ayonf/ xdkYtjyif Mu,frsm;udk tjcm;aom
&nf½G,fcsufrsm;ESihf &SmazGMunfh½I cefYrSef;wGufcsufMuvQif xdkolonf
qkH;½IH;epfemolom jzpfayvdrfhrnf/ xdkolonf rdrd wwfodem;vnfrI r&Sd
aomt&mudk ,kHMunfrdaomaMumifh aumif;aomb0 (wrvGef)\
aumif;aom &S,f,ma0pka0ykHudk qkH;½IH;&ma&mufayrnf/ xdkodkY jyKvkyf
aomol? ,kHMunfaomol? vdkufemusifhokH;aomolrsm;onf tv’m[f
t&Sifjrwf\ trdefYawmfudk vspfvsL½I&ma&muf\/ ¤if;wdkYonf Mu,f
rsm;? eu©wfrsm;tm; bk&m;ocifuJhodkY yg0g pGrf;tm;ay;NyD;? þN*dKvfcGif?
þeu©wfwGif vufxyfxdrf;jrm;aomolonf þodkYjzpfrnf? xdkokdY
jzpfrnf[kvnf;aumif;? þN*dKvf? þeu©wfay:aomtcsdefwGif c&D;oGm;
ygu þodkYtjzpfESifh BuKH&rnf? xdkokdYjzpfrnf? þMu,ftwdkif;vdkufygu
rdrdvdkcsifaomt&mudk &SmazGawGY&Sdrnf ponfjzifh rdrdwdkYbmom rdrdwdkY
owfrSwf ,kHMunfMuonf/
uREkfyf\ b0tawGYtBuKHt& Mu,fwdkif;onf eDaom? eufaom? &Snfaom? wdkaom? ½kyfqdk;aom? cspfp&m aumif;aom wd&dpämefrsm; toGifjzifh jzpfay:vmonf/ trSefpifppf Mu,f? eu©wfrsm;? iSufrsm;? owÅ0grsm;onf rjrifEdkifaomtem*wfudk BudKwif rodEdkifMuyg/ tu,fí vlom;wdkif;udk odapvdkygu tv’m[ft&SifjrwfrS tm'rf tm; oifMum;ay;cJhrnfjzpfonf/ wzef tm'rfrS vlom;rsKd; EG,frsm;tm; qufvuf oifMum;ay;ayrnf/ tb,faMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrdvufawmfjzifh tm'rftm; zefqif;awmf rlcJhNyD;? rvmtdu[faumif;uifwrefrsm;udk OD;csapcJhonf/ xdkYjyif t&Sif jrwfonf tm'rftm; avmu&Sdt&mtm;vkH;\ trnfemrrsm;udk oifMum;ay;cJhonfht&Sif jzpfawmfrlonf/}}
ynm&SdokcrdefBuD; uom'[f rS tokH;jyKxm;onfh ]Mu,frsm;}[l onfh pum;vkH;twGuf t"dyÜg,fuefYowfcsufrSm txufwGif azmfjycJh aom pl&[f tvf-teftmrf\ tm,ofawmf (97) t& jzpfonf/ azmfjy yg,lqcsufonf atmufygusrf;ydk'frsm;udkvnf; tajccHaeayonf/
[ ]
]]xkdrSwpfyg; {uefrvJG igt&Sifjrwfonf teD;qHk; (atmufqHk;)
jzpfaom rkd;aumif;uifukd rD;tdrfrsm;jzifh wifhw,fokdufNrdKufpGm
qif,ifxm;awmfrlonfhjyif igt&Sifjrwfonf ,if;rD;tdrfrsm;ukd
]]½IdifoGmef}} rdpämaumifrsm;tm; ypfcwf&ef vufeufud&d,mrsm;
tjzpf jyKvkyfawmfrlcJh\/}}208
wrefawmfjrwfrS &Sif;jycJhonfhtwdkif; *sifefrsm;onf aumif;uif
bkH\ tedrfhqkH;tydkif;txd c&D;ESifMuNyD;? rvmtdu[f aumif;uifwref
rsm;rS urÇmajray:wGif jzpfay:vmrnfh taMumif;t&mrsm;ESifhywfoufí
tcsif;csif; ajymqdkaqG;aEG;csufrsm;udk acsmif;ajrmif;em;axmifMuonf/
xdk*sifefrsm;onf urÇmajray:odkY jyefvmMuNyD; rdrdwdkY Mum;odvmcJhonfh
owif;tcsuftvufrsm;udk tem*wftm; cefYrSef;jcif;? BudKwif ajym
Mum;jcif;wGif yg0ifywfoufaeolrsm;udk owif;ay;Muonf/ xdkYjyif
wrefawmfjrwfrS qufvuf&Sif;jyonfrSm? usrf;jrwfuk&ftmefwGif
tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrlxm;onfrSm ]Mu,fa<ursm;? wenf;tm;
jzifh OuúmcJrsm;? Mu,fwm&mrsm; a<uusjcif;onf tv’m[ft&SifjrwfrS
rvmtdu[f aumif;uifwrefrsm;\ pum;rsm;udk acsmif;ajrmif; em;
axmif&ef vmonfh *sifefrsm;udk ypfaygufqkH;rjcif; jzpfonf/ xdkYaMumifh
tvGef &Sm;yg;vSonfhtcGifhtvrf;rSvGJí ¤if;*sifefrsm;rS (vGwfvGwfvyf
vyf) cdk;í em;axmifEdkifjcif; r&Sdawmhacs/ xdkYjyif wrefawmfjrwfrS
rdefYawmfrlonfrSm xdktem*wfa[maA'ifvu©Pmq&mrsm;onf tenf;
i,frQaomtjzpftysuftrSefrsm;ESifh vdrfvnfNzD;zsef;rIrsm;pGmudk a&maESm
208 usrf;jrwfuk&ftmef? 67; 5/
í a[majymaeMujcif;jzpfonf/209 xdkYaMumifh rkpfvifrfrsm;taeESifh
tv’m[ft&SifjrwfrS cGifhjyKxm;onfh udpö&yfrsm;twGufrSvGJí tjcm;
aom &nf½G,fcsufjzifh eu©wfwm&mrsm;tm; Munhf½Iavhvmjcif;udk rjzpf
rae a&SmifMuOf&ayrnf/ ¤if;rSm usrf;jrwfuk&ftmef\ ñTefjycsuft&
a&aMumif;? ukef;aMumif; (oJuEÅm&twGif;) c&D;oGm;jcif;rsm;twGuf
vrf;ñTeftjzpf okH;jcif;? wzef ¤if;wdkYESifhqufEG,faomudpö&yfrsm;rSvGJí
tjcm;udpö&yfrsm;twGuf tokH;rjyK&/
rkpfvifrfaA'ifeu©wfq&mrsm;\ ckcHajymqdkcsufrsm;
eu©wfaA'ifynm&yftwGif; yg0ifywfoufaeMuaom ynm&Sifrsm;?
aA'ifeu©wfMunfhq&mrsm;u usrf;jrwfuk&ftmef\ tcsKdUaom tm,of
awmfrsm;udk udk;um;í ¤if;wdkY\ vkyf&yfrsm; rSefuefaMumif; oufaojy
tajzñSdMuonf/ Oyrmtm;jzifh ,ckacwftcgor,wGif pl&[f tvf-
Al½l;*sfudk t*Fvdyfbmomjzifh Zodiacal Signs (12&moDcGif) [k bmomjyef
qdkaeMuonf/210 ¤if;pl&[ftvf-Al½l;*sf\ yxrtm,ofawmfü tv’m[f
t&Sifjrwfonf ]12&moDcGif} (12vtwGif; vnfywfajymif;vJ wwfaom
&moDpuf0ef;)udk wdkifwnfusdefqdkí ajymaMumif; azmfjyxm;onf/ þ
onfrSm tvf-Ak½l;*sf (البروج)[kac:aom tm&ADa0g[m&udk ]Zodiacal Signs}
(12 &moDcGif)[k qGJ,lbmomjyefqdkjcif;rSm rSm;,Gif;aeygonf/ xdktvf-
Ak½l;*sf (البروج) [kac:aom tm&ADa0g[m&\ t"dyÜg,frSefrSm ]Mu,frsm;\
tpDtpOf? ykHyef;o@mef? taetxm;zGJYpnf;ykH}om jzpfNyD; ]12&moDcGif
ykHo@mefrsm;}[k t"dyÜg,fr&yg/
209 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-7? pm-439? ['D;qftrSwf-657 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-4? pm-1209? ['D;qftrSwf-5535/ 210 ½I- Abdullah Yusuf Ali, The Holy Qur’an, English Translation, Beirut, Dar Al-
Quran Al-Karim, p. 1714.
,cktcg urÇmay:wGif vlom;rsm;odaeMuonfh ]12 &moDcGif}[l
aom todonmrSm a&S;a[mif; abbDvdkeD;,ef;ESifh *&dvlrsKd;rsm;\
Mu,frsm;yg0ifaom eu©wf (&moDtvdkuf? vtvdkuf ay:vGif xif&Sm;
vmonf) rsm;? Mu,ftpkta0;rsm; yg0ifaom Mu,frsm;\tpDtpOf?
txm;todkudk Munfhí wd&dpämefrsm;? vlom;rsm;toGif ykHazmfxm;jcif;om
jzpfonf/ xdkYaMumifh azmfjyyg tm,ofawmfudk Mu,fwm&mrsm;tm;
&Sdcdk;ylaZmfaomolrsm;\ vkyf&yfrsm; rSefuefaMumif;udk taxmuftxm;
tjzpf tokH;jyK&ef taMumif;r&Sday/ ¤if;wdkY\ ½kyfykHrsm;jzifh ykHazmfxm;
jcif;onf ¤if;wdkY\pdwful;pdwfoef;ESifh ykHazmfjcif;omjzpfNyD;? Mu,frsm;\
tpDtpOf? txm;todk? taetxm;? ykHyef;o@mefESifh rnfodkYrQ rouf
qdkifay/ þrQomruao;? tmumoaumif;uiftwGif;wGif ¤if;Mu,f
rsm;\ a½GUvsm;rIaMumifh ajymif;vJjzpfay:vmaom ykHyef;o@mefrsm;onf
tcsdefumvt& (12&moD ajymif;vJrI? 12 vajymif;vJrI) jzpfay:vm
aom ykHyef;o@mefrsm;om jzpfonf/
a&S;tcgu atmufazmfjyyg usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfudk
eu©wfaA'ifq&mrsm;u cvDz[frif;rsm;\ vTwf½kH;wGif rdrdwdkY\
vkyf&yfrSefuefaMumif; oufaojycJhMuonf/ ¤if; tm,ofawmfrSm
[ ]
]]¤if;jyif trSwfonm rSwfwkdifrsm;ukdvnf; (jyKvkyfawmfrlcJh\)/
xkdYjyif Mu,feu©wfrsm;jzifhvnf; (vlwkdYonf) vrf;rsm;ukd &Sm
awGUMuukef\/}}211
rkpfvifrfeu©wfaA'ifq&mrsm;rS ajymcJhonfrSm ]þtm,ofawmf
onf ]Mu,frsm;ESifh ¤if;wdkY\ ykHyef;o@mef? vu©Pm&yfrsm;u rjrif&
211 usrf;jrwfuk&ftmef? 16; 16/
aom? rjrifEdkifaomuHMur®m? tem*wfwGif jzpfay:rnfht&mrsm;udk xkwf
jyef ajymMum;aejcif; jzpfonf/ ¤if;wdkYudk odem;vnfjcif;jzifh vlom;rsm;
tm; tem*wfwGif rnfodkY aexdkifjyKrloifhaMumif; vrf;ñTefay;Edkifonf
[k ajymMum;cJhonf/212 wrefawmfjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmef\#Dum
ynm&Sif (ترجمان القرآن) [k ac:qdkcJhonfh ynm&Sif qG[mADBuD; tdAfEktAÁm;pf
ocifrS ]þusrf;jrwfuk&ftmef\ (16;16) tm,ofawmfwGif yg0if
onfh trSwfonmrSwfwdkifrsm;(Sign)[lonf ]aeYtcsdeftcgwGif awGYjrif
Edkifaomvrf;aMumif;rsm;? xif&Sm;aom ajrjyifo@mef trSwftom;rsm;}
udk qdkvdkjcif; jzpfonf/ ¤if;pum;vkH;rS ]Mu,frsm;om}[lí &nfñTef;xm;
jcif; vkH;0 r[kwf/ uREkfyfwdkYrS qufíajymMum;rnfhpum;rSm Mu,frsm;
ESifhtwl ¤if;wdkdYonf rSefuefpGm vrf;ñTefjcif;cH&ayvdrfhrnf/} qdkvdk&if;
rSm ¤if;wdkYonf (vlom;rsm;onf) ntcgwGif Mu,frsm;\ tvif;a&mif
jzifh ¤if;wdkYoGm;vm&m yifv,fa&aMumif;? ukef;aMumif;c&D;rsm;udk rSef
uefpGm vrf;ñTefjcif; cH&ayvdrfhrnf/213 wenf;tm;jzifhqdkaomf azmfjyyg
tm,ofawmf (16; 16) \teuf t"dyÜg,fonf pl&[ftvf-teftmrfrS
tm,ofawmf (98)ESifh twlwlyif jzpfonf/
rnfonfhudpöwGifrqdk txufazmfjyyg tm,ofawmfrsm;ESifh tjcm;
aom usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk eu©wfaA'ynmqdkif&m
odyÜHynm\ odyÜHtwktjzpf tokH;jyKcJhMujcif; jzpfonf/ trSefrSm xdkodkY
tokH;csjcif;onf vkH;0 rcdkifvkHay/ þodkY usrf;jrwfuk&ftmef\ azmfjyyg
tm,ofawmfrsm;udk tokH;jyKjcif;onf tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;
uom tem*wfudk odjrifEdkifonf[laom usrf;jrwfuk&ftmef\ tjcm;
aomtm,ofawmfrsm;ESifh qefYusifaeayonf/ tvm;wl wrefawmfjrwf
212 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-444/ 213 tDrmrftoGf-oGAf&D ocifrS ¤if;jyKpkcJhonfh ozfpD;&f(usrf;jrwfuk&ftmef tvif;jyusrf;) wGif pkpnf; wifjycJhonf/ ½I-*smrdtf tvf-A,mef otf0D;vf tvf-uk&ftmefusrf;? tD*spfEdkifiH? tvf-[vmADykHESdyfwdkuf? wwd,tBudrf? 1968? twGJ-14? pm-91/
rS rdefYawmfrlcJhonfh eu©wfaA'ifynmESifh qufEG,faeaom odyÜHynm
twkrsm;udk avhvmvdkufpm;jcif;? oif,ljcif;? usifhokH;jcif;? ,kHMunfjcif;
wdkYudk rjyK&[lonfh ['D;qfawmfrsm;udkvnf; qefYusif&m a&mufay
onf/ Oyrm- wrefawmfjrwf\ atmufyg['D;qfawmfjrwfudk
qG[mADom0uBuD; tdAfEktAÁm;pfocifrS qifhjyefwifjycJhonf/
wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm-
]]Mu,frsm;ESifhywfoufaom txl;ojzifh Mu,frsm;\ ykHyef;
o@mef? tpDtpOf? tpkta0;rsm;ESifhywfoufonfh rnfodkYaom
ynm&yfe,fy,f cGJrsm;udkrqdk oif,ljcif;onf arSmftwwfynm
\ tpdwftydkif;wpfckudk oif,ljcif; jzpfonf/}}214
xdkYtwl tAlr[f*smrfocifrSvnf; qifhjyefcJhonf/ wrefawmf
jrwf rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]uREkfyf tv’m[ft&SifjrwftrdefYawmfcH,lNyD;? uREkfyfr&Sdawmhonfh
tcsdef wGif uREkfyf\tGr®of aemufvdkufrsm;twGuf uREkfyf tpdk;
&drfqkH;? taMumufqkH;(udpörsm;)rSm ]tkyfcsKyfolrsm;rS w&m;rQwrI
r&SdbJ pD&iftkyfcsKyfrnfhudpö? Mu,frsm;udk ,kHMunfouf0ifjcif;
trIESifh tv’m[ft&SifjrwfrS owfrSwfjyXmef;xm;awmfrlonfh
u'&fac: uHMur®mudk jiif;y,fjcif;udpöwdkY jzpfonf/}}215
xdkYaMumifh eu©wfaA'ifynm&yfESifh ywfoufaom,kHMunfrI? vdkufem
usifhokH;rIonf tpövmrfü tajctjrpfr&Sdaom ,kHMunfcsufESifh vkyf&yf
jzpfonf/ trSefpifppf rnfolrqdk bmoma&;qdkif&m usrf;*efvmpum;
214 tDrmrftAl'g0l'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1095? ['D;qftrSwf-3896 ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/ 215 ynm&SifBuD;tDrmrftdAfEktqmud&f rS pkpnf;wifjycJhNyD; ynm&SifBuD; tDrmrf twfpf-pl,lwGD rS ,if;['D;qfawmftm; cdkifrmrSefuefaumif;rGefonfh['D;qfawmf tjzpf owfrSwfcJhonf/ 215 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-445/
rsm;wGif rdrdwdkY\t,ltq? tawG;tac:? ,kHMunfcsufrsm;udk aygif;pyf
í rdrdwdkYvdkovdk qGJ,lykHazmfcJhygu ,if;odkY ykHazmfjcif;onf *sL;vlrsKd;
rsm;\p½dkufvu©PmESifh qifwl jzpfonf/ *sL;vlrsKd;rsm;onf aomif&of
usrf;awmf\ rlvusrf;ydk'frsm;udk ,lNyD; ¤if;wkdYvdkvm;onfh pum;rsm;?
t,ltqrsm;udk w&m;r0ifrSef; odvQufESifh xnfhí ajymif;vJjcif;onf
,cifuwnf;u &SdcJhonfh xif&Sm;aom tusifhp½dkufvu©Pm\ om"u
wpfck jzpfonf/216
aA'ifvu©Pm? a[mpmwrf;rsm; zwf½Iavhvmjcif;ESifhqdkifaom
tpövmrf\ owfrSwfjyXmef;csufrsm;
txufwGif azmfjyxm;cJhonfhtwdkif; eu©wfaA'ifMunfhjcif;onfom
[&mrf (wm;jrpfxm;aomt&m) r[kwf? aA'ifq&mxHodkY vnfywfjcif;?
¤if;a[mMum;csufrsm;udk em;axmifjcif; (aA'ifar;jcif;)? eu©wfaA'if
ynmqdkif&m pmtkyfpmwrf;rsm; 0,f,lavhvmjcif; (aA'ifpmtkyf?
vu©Pmpmtkyfrsm; 0,f iSm;zwfjcif;)? aA'ifa[mpmwrf;rsm; zwfjcif;
tm;vkH;onfvnf; [&mrf (wm;jrpfydwfyifxm;aomt&m)rsm; jzpfonf/
eu©wfaA'ifynmonf txl;ojzifh tem*wfudk cefYrSef;&mwGifokH;onfh
ynm&yfjzpfaomaMumifh ¤if;ynm&yfudk avhvmvdkufpm;ol? vdkufem
usifhokH;olrsm;onf tem*wfa[mudef;xkwfaomolrsm;[k owfrSwf
onf/ wpfpkHwpfa,mufonf Horoscopes ac: arG;aeY? arG;vay:rlwnf
í a[mudef;xkwfaom? aA'ifa[mpmwrf;? vu©Pma[mpmwrf;rsm;udk
Munfhol? zwfol? vdkufem usifhokH;olESifh ywfoufí atmufazmfjyyg
wrefawmfjrwf \ ['D;qfawmfrS xGufay:vmonfh jyXmef;csuft&
qkH;jzwfayrnf/
]]rnfolrqdk aA'ifq&m? vu©Pmq&m (tem*wfa[mudef;
xkwfol wpfOD;OD;)xHodkY csOf;uyfNyD;? wpfpkHwpf&mudk ar;jref;yg
216 ½I- pl&[f tef-edpm[f? 4;47ESifh pl&[ftvf-rmtd'[f? 5;13 ESifh 5;41/
u xdkol\ qGvmof0wfjyKwnfaqmufrIudk aeYaygif; 40
wdwdESifh naygif; (40) tv’m[ft&SifjrwfrS vufcHrnf r[kwf
acs/}}217
NyD;cJhonfhtcef;wGif azmfjycJhonfhtwdkif; txufyg ['D;qfawmfrS
azmfjyaomtjypf'PfrSm wpfpkHwpfa,mufonf aA'ifeu©wfq&m wpf
OD;OD;tm; csOf;uyfí rdrdodvdkonfh udpöwpfckckudk ar;jref;NyD;? xdkol\
a[mMum;csufonf [kwfavoavm[laom oHo,rsKd;a&mufonfh ½dk;
&Sif;vSaomudpöudk azmfñTef;aeonf/ tu,fí wpfOD;wpfa,mufonf
aA'ifvu©Pmqdkif&m a[mMum;csufESifh ywfoufí tem*wfwGif rSef
rnfavm? rrSefrnfavm (jzpfrnfavm? rjzpfrnfavm) [lonfhoHo,
&SdolwpfOD;onf tv’m[frSvGJí wpfOD;wpfa,mufonf *dkufbf
(rjrifEdkifaomt&m)udk BudKwif odEdkifpGrf;&Sdonf[k ,kHrSm;jcif; jzpfonf/
þonf &S&D;ufykHpHwpfrsKd; jzpfonf/ tv’m[frS usrf;jrwfuk&ftmef
wGif xif&Sm;&Sif;vif;pGm rdefYawmfrlxm;onfrSm-
[ … ]
]]¤if;jyif xkdt&SifjrwftxHawmfwGif tuG,fü&Sdaomt&mrsm;\
(aomhrsm;onf&Sd\)/ (wenf;) b@mawmfrsm;onf&Sd\/ ,if;
(aomhrsm;-b@mawmfrsm;ukd) xkdt&SifjrwfrSwyg; rnfolrQ
rodacs/}}218
[ …]
217 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I - qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1211? ['D;qftrSwf-5540/ 218 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 59/
]]toifonf ajymMum;ygav/ (tcsif;wdkY) tuG,fü&Sdaomt&m
rsm;udk tv’m[ft&SifjrwfrSwyg;? rdk;aumif;uifü&SdolwdkYonf
vnf;aumif;? yx0Dajrü&SdolwkdYonfvnf;aumif;?rnfol wpfOD;
wpfa,mufrQyif rodacs/}}219
vlwpfOD;wpfa,mufonf ,kHMunfpGmjzifh aA'ifeu©wf? vu©Pm
q&mwpfOD;OD;\ a[mudef;? a[mpmwrf;ESifh a[majymcsufudk em;axmif
onfjzpfap? a&;om;csufudk zwf½Ionfjzpfap? ¤if;onf umzd&f (r,kH
Munfol)tjzpf usa&mufoGm;ayrnf/ atmufyg['D;qfawmfwGif wref
awmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm-
]]rnfolrqkd aA'ifq&m (tem*wfa[mq&m)wpfOD;\ teD;odkY
csOf;uyfí wpfpkHwpf&mudk ar;jref;NyD;? xdkaA'ifq&m\ a[m
Mum;csufudk ,kHMunfygu wrefawmfjrwfrk[r®'f\tay:
wGif tv’m[f\ xkwfjyefcsrSwfay;aomt&m (usrf;jrwf
uk&ftmef)udk r,kHMunfjcif;yif jzpfonf/}}220
,cifazmfjycJhaom ['D;qfawmfjrwfuJhodkYyif þ['D;qfawmfonf
vnf; pmayoabmt& tem*wf a[mudef;xkwfol[k &nfñTef;xm;jcif;
jzpfonf/ odkYaomf þa0g[m& ]tem*wfa[mudef;xkwfol}onf aA'if
vu©Pm? eu©wf[kom tokH;jyKoifhonf/ þolESpfOD;pvkH;onf tem
*wfudk BudKwifa[maomol jzpfonf/ aA'ifvu©Pmq&monfvnf;
tem*wfudk a[mudef;xkwfaomoluJhodkYyif aomif[D;'fudk qefYusif
aomol jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf xdkaA'if? vu©Pmq&mrS
vlom;rsm;\ udk,f&nfudk,faoG;rsm;onf Mu,feu©wfwm&mrsm;\ qkH;
219 usrf;jrwfuk&ftmef? 27; 65/ 220 qG[mADBuD;tAl[kd½dkif&[frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrft[fr'f ocifESifh tDrmrf tAl'g0l;'f wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1095? ['D;qftrSwf-3895 ESifh Adkif[uDusrf;/
jzwfrIt& jzpfay:aeonf/ ¤if;vlom;wdkY\ tem*wfuHMur®m (tem*wf
wGif jzpfay:vmrnfhtjzpftysufrsm;? vIyf&Sm;rIrsm;)onf Mu,frsm;\
ykHyef;o@mefwGif a&;om;xm;NyD;jzpfonf[k a&½GwfajymMum;aom
aMumifh jzpfonf/ omrmef tem*wfa[mudef;xkwfaomolrS ajymMum;
onfrSm cGufwpfck\ tajcwGifuyfí usef&pfaom vbufajcmuf½Guf
(zwf)rsm;\ ykHyef;o@mef? vufwGif&Sdaom vu©Pm ta&;taMumif;
rsm;rSvnf; tvm;wl tem*wf tjzpftysufrsm;udk &nfñTef;onf/
rnfonfhudpöwGifrqdk? tv’m[ft&Sifjrwf\ tzefqif;cH t&mrsm;rS
½kyfydkif;qdkif&m ykHyef;o@mefjzpfay:rItwGuf rjrifEdkifaom (*dkufbf) \
todynm&Sdonf[k qdkvdk&if; jzpfonf/
eu©wfaA'ifynmudk vdkufpm;jcif;ESifh aA'if? vu©Pma[mpmwrf;
rsm;udk zwf½Iavhvmjcif;onf tpövmrf\ tESpfom&ESifh tpövmrfh pdwf
"mwf vkH;0r&Sdaom? tpövmrfhjyXmef;csufrsm;udk &Sif;&Sif;vif;vif;BuD;
qefYusifjcif; jzpfonf/ xdkolonf bmrQ tESpfom&r&Sdaom 0dnmOf?
ppfrSefaom ,kHMunfcsuf tDrmef\ csKdNrdefaomt&omudk Nrnf;prf;cGifh
r&aom oem;p&maumif;aom 0dnmOfudk ydkifqdkifonfhowÅ0gom jzpf
onf/ xdkYaMumifhom xdkolonf xdkuJhodkYaom vrf;aMumif;rsm;? enf;
vrf;rsm;jzifh rdrdudk,fudkrdrd ajzodrfh&ef BudK;pm;jcif;jzpfonf/ trSefpifppf
þodkYaomvrf;aMumif;rsm; r&Sdrjzpf &SmazG&jcif;\ t"du taMumif;
t&if;rSm wdkif;wmowfrSwfxm;onfh uHMur®m (u'&f)rS vGwfajrmuf&ef
tm;xkwfjcif; jzpfonf/ þodkY vrf;vGJaeaomolrsm;\ vGJrSm;aom ,kH
MunfcsufrSm tu,fí olwdkYonf reufjzefwGifjzpfrnfh udpö&yfrsm;udk
BudKwifí od&Sdygu? ,aeYrSpí BudKwifjyifqifEdkifonf[k cH,lxm;jcif;
jzpfonf/ þenf;tm;jzifh olwdkYonf raumif;aomuHMur®mrsm;udk BudK
wif a&Smif&Sm;EdkifNyD;? aumif;aomt&mrsm;udk aoaocsmcsm trdt&
jyKvkyfMurnf jzpfonf/ rnfodkYqdkap? tv’m[ft&SifjrwfrS tv’m[fh
&plvf wrefawmftm; atmufygtwdkif; ajymMum;apcJhonf/
[
]
]]tu,fíom igonf rsufuG,fü &SdonfwdkYudkod&Sdygrl tusdK;
aus;Zl;rsm;pGmudk trSefyif &,lcJhNyD; jzpftHh/ ¤if;jyif igü (rdrd
toufwrf;wavQmufvHk;wGif) rnfonfh qif;&J'ku©rQ ouf
a&mufrnfvnf;r[kwfay/ igonf ouf0if,HkMunfaomolwdkY
tzdkY owday;EdI;aqmfolESifh 0rf;ajrmufzG,f&m owif;ajymMum;
olrQom jzpfacsownf;/}}221
xdkYaMumifh ppfrSefaomrkpfvifrfrsm;taeESifh þpufuGif;rsm;rS uif;
a0;atmif usihfBuHaexdkif&rnf jzpfonf/ xdkYaMumifh wpfpkHwpfa,muf
onf ¤if;wdkYudk r,kHMunfvQifawmif 12 &moDcGifwGif yg0ifaom
wd&dpämefrsm;ESifh tjcm;aomykHo@mefrsm;yg0ifaom? vufpGyfrsm;? qGJBudK;
rsm;? [rf;csdef;rsm; r0wfqif&/ ¤if;wdkYonf umzd&frsm;tm; ,kHMunf
ouf0ifatmif 0g'jzefY vkyfBuHajymqdkaom wDxGifzefwD;xm;onfh
,kHMunfrIpepf\ tpdwftydkif;rsm;?vufaqmifygq,frsm;jzpfaomaMumifh
rkpfvifrfrsm;rS vkH;0 a&SmifMuOf&rnf jzpfonf/ ,kHMunfol rnfonfh
rkpfvifrfrqdk rdrdwdkY\ arG;zGm;&m &moDcGif\ ykHo@mefudk tjcm;aom
olrsm;tm; ar;jref;jcif;? cefYrSef;ap cdkif;jcif; rjyKvkyf&/ ol olrwpfOD;
taeESifh owif;pm? *sme,f? r*¾Zif;? tifwmeufwGifygaom aA'if
vu©Pm a[mpmwrf;rsm;udk rzwf½I&/ em;rqif&/ rnfonfh rkpfvifrf
rqdk aA'if? vu©Pmq&mpaom eu©wfaA'ifynmqdkif&m q&m
wpfOD;OD;xHwGif rdrd\vkyf&yfrsm;ESifh ywfoufaom ar;jref;jcif;? BudKwif
cefYrSef;csufrsm; ajymapjcif;wdkYudk jyKvkyfrdygu xdkolonf tv’m[ft&Sif
jrwfxHawmfyg;ü aomifA[f (trSm;0efcH awmif;yefí trSefodkY jyefvSnfh
221 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 188/
jcif;) jyKvkyfí rdrd\tpövmrfudk topfwzef jyefvnf qef;opfapoifh
onf/
tcef; (7)
arSmftwwf[lonfrSm rsufvSnfhtwwf[kqdkygu rrSm;Edkifacs/
wenf;qdk&aomf vlom;wdkY\ tjriftm½kHudk vSnfhpm;jcif;[kvnf; ajym
Edkifonf/ ¤if;rsufvSnfhtwwfudk obm0vGef udk,fpm;vS,frsm;tm;
½dk;&m xkH;wrf;pOfvmenf;vrf;rsm;jzifh yifhzdwf? wdkifwnfjcif;tm;jzifh
vlom;ESifh obm0vGefukd,fpm;vS,frsm;\ yg0gpGrf;tm;rsm; aygif;pnf;
oGm;onf[laom ,kHMunfrIrsm; jzpfonf/ rsm;aomtm;jzifh xdkuJhodkY
aom arSmfpD&ifrI? rsufvSnfhjyjcif;wdkYudk ½dk;&mtcrf;tem;rsm;ESifh vlrsKd;
tvdkuf cH,lxm;aom ½dk;&mtpOftvmenf;vrf;rsm;? jyKrlrIrsm;ESifh jyK
vkyfavh&Sdonf/ (ewfq&m? ewf0ifonf? arSmfq&m? rsufvSnfhq&m
ponfh yk*¾dKvfrsm;rS ¤if;tjyKtrlrsm;udk aqmif½Gufavh&SdMuonf/)222
taemufwdkif;vlYtzGJUtpnf;wGif ½dk;&mxkH;wrf;pOfvmt& arSmftjzL
ac: obm0arSmfynmac: txufvrf;ynm (obm0\ tjcif;t&mrsm;?
jzpfpOfrsm;udk avhvmaomynm)onf ,cktcg acwfopf obm0odyÜH
ynm&yftjzpf zGHYNzdK;wdk;wufvmcJhonf/ þynmonf Black Magic ac:
arSmftrJynmrS rwlcGJjcm;í avhvmjcif; jzpfonf/ arSmftrJynmwGif
arSmfynmtrsKd;rsKd; yg0ifonf/ ¤if;ynm\ t"du&nf½G,fcsufrSm yk*¾dKvf
a&;&m 'ku©ay;&efjzpfNyD;? oufqdkif&m atmufvrf;q&m? arSmfq&mrS
obm0vGefpGrf;tm;rsm;udk yifhzdwfqkawmif;jcif;jzifh pD&ifonfudk awGY&
\/
pkef;ua0twwf? *rÇD&ynm? atmufvrf;paom a0g[m&rsm;rSm
arSmftwwfynmESifh ¤if;udk vufawGYusifhokH;olrsm;tMum;wGif a,bk,s
222 Reader’s Digest Great Encyclopedic Dictionary, New York: Fund & Wagnalls
Publishing Co., 10th Edition, 1975, p.813.
okH;pGJaeMuaompum;vkH;rsm; jzpfonf/ pkef;ua0twwf[lonfrSm
trsKd;orD;wpfOD;OD;rS jyKvkyfavh&Sdaom atmufvrf;arSmfynmjzpfNyD; xdk
trsKd;orD;wGif rSifpm? oapä? o&JbDvl;uJhodkY raumif;qdkk;0g; wpfrsKd;rsKd;
udk ydkifqdkifxm;onfudk awGY&onf/ *rÇD&twwfynm[lonfrSm obm0
vGefpGrf;tm;pk\ yg0gpGrf;tm;udk &,lNyD;? tem*gwfwGif jzpfysufrnfh
udpörsm;udk xdk;xGif;odjrifatmif jyKvkyfjcif;jzpfonf/ atmufvrf;ynm
qdkonfrSm uG,fvGefaoqkH;NyD;aom vlrsm;\0dnmOf rsm;ESifh qufoG,fí
a[majymjcif; jzpfonf/ ¤if;onfvnf; *rÇD&ynm \ tpdwftydkif;wpfck
jzpfonf/
t&ADpmaywGif pd[f&f (سحر) ac:onfh arSmftwwfynmwGif txuf
vrf;? atmufvrf;? pkef;ua0? *rÇD&twwfponfjzifh trsKd;tpm;
cGJjcm;owfrSwfrIr&Sdacs/ xdkYaMumifh tm&ADa0g[m& pd[f&f (سحر)wGif arSmf?
pkef;ua0? *rÇD&? atmufvrf; ...tm;vkH;yg0ifonf/ tm&ADa0g[m&
pd[f&f(سحر)wGif zkH;uG,fxm;aom? rjrifEdkifonfhtiftm;rsm;\ odrfarGY
aom? xdk;xGifodjrifaom rnfonfhudpö&yfrqdk tusKH;0ifonf/223
Oyrm- wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfh atmufyg['D;qfawmft&
]]trSefyif tcsKdUaompum;rsm;\ ykHo@mefonf arSmfynmt&
ajymaompum;rsm; jzpfonf/}}224
tvGeftajymaumif;aom? MoZmwduúdrESifhjynfhpkHaomolwpfOD;rS udpö
wpfck\ trSefudk trSm;jzpfatmif? trSm;udk trSefjzpfatmif ajymEdkifpGrf;&Sd
onf/ xdkYaMumifh wrefawmfjrwfrS xdkuJhodkYaom ajymenf;rsm;?
223 Arabic-English Lexicon, Vol.1, Pp. 1316-7. 224 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I - qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-445? ['D;qftrSwf-662 ESifh qG[D;[ftvf-rkpfvifrfusrf;/ tDrmrf tAl'g0l;'f ? pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1393? ['D;qftrSwf-4989 ESifh od&frdZDusrf;/
ajymykHtcef;u@rsm;udk arSmfuJhodkY? rsufvSnfhuJhodkYjzpfonf[k &nfñTef;
cJhjcif;jzpfonf/ tpövmrfomoemü &rfZefvjrwfwGif aerxGufrD
pm;aomtpmudk (pd[f&fqdkonfh rl&if;pum;vkH;rS qif;oufvmonfh)
pm[d&f (0g) pk[l&f[k ac:onf/225 xdktcsdefrSm tarSmifzkH;vTrf;xm;aom
tcsdef jzpfaeao;NyD;? n\tqkH;ydkif;tcsdef jzpfaeaomaMumifh jzpf
onf/226
arSmftwwfynm\ yuwdw&m; (trSefwu,f wnf&SdrI)
,ckacwftcgwGif rsufvSnfhtwwf? arSmftwwfynmonf trSef
wu,f&Sdygonf[laomtcsufudk jiif;y,fjcif;? vkH;0 vufrcHjcif;onf
xif&Sm;vmonf/ rsufvSnfh (0g) arSmftwwfESifhoufqdkifaom xif&Sm;
ausmfMum;onfh ykHjyifrsm;udk &Sif;vif;jy&mwGif aemufqkH;&v'frSm [Dp
wD;&D;,m; (Hysteria) a&m*guJhodkY vlom;wdkY\ pdwfydkif;qdkif&m azmufjyef
rIaMumifh jzpfay:onf[laom tajzomxGufonfudk awGYEdkifonf/ xdkY
aMumifh rsufvSnfh (0g) arSmftwwfonf ,kHMunfolrsm;twGufom ouf
a&mufrI &Sdonf[laomtcsufodkY a&muf&Sdvmonf/227 rsufvSnfh (0g)
arSmfqdkif&m jyuGufrsm;onf vlwdkY\ tawGrSm;? t,kHrSm;? tpGJrSm;wdkY
jzpfpOfudk vSnfhuGufvkyfjcif;? vSnfhpm;jcif;jzifhom ykHazmfxm;onfudk
awGY& ayonf/
tpövmrfrS vufzGJYrsm;? taqmifypönf;rsm;onf raumif;aom ab;
qdk;? Mur®mqdk;rsm;udk umuG,fEdkifonf[laom t,ltqESifh ¤if;ypönf;
225 See. Arabic-English Lexicon, Vol.1, Pp. 1317. 226 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-382/ 227 t&Sft&DrZf[Af\ ynm&SifwpfOD;jzpfol tv’mr[fzwfcf½Gwf'D;ef&mZD (uG,f vGef-1210 CE)rS ¤if;\ pl&[fAu&[f\ tm,ofawmf (102)tm; ozfpD;&ftus,f zGifhqdk&Sif;vif;rIwGif ,if;tawG;tac:udk wifjycJhonf/ xdkYaemuf ordkif;ynm&Sif tv’mr[ftdAfEkcvf'Gef;\ udk;um;wifjyrIaMumifh ¤if;tawG;tac:onf ydkrdkzGYHNzdK; wdk; wufcJhonf/
rsm;rS aumif;aomuHMur®mqkvmbfrsm;udk &,lEdkifonf[laom t,l
tqudk jiif;qefaomfvnf; arSmftwwf (0g) rsufvSnfhtwwfynm\
tcsKdU aomu@rsm;? tpdwftydkif;rsm;onf tppftrSefjzpfonf[laom
tcsufudk vufcHonf/ ,ckacwftcgwGif uREkffyfwdkY awGYBuKHod&Sdaeaom
rsufvSnfh(0g) arSmftwwfynmqdkif&m vkyf&yfrsm;onf Munfh½Ioly&d
owfrsm;udk t,ltrSm;? tawG;trSm;rsm;jzpfap&ef? ud&d,mwefqmyvm?
ypönf;ypö,rsm;okH;í vSnfhpm;xm;aomvSnfhuGufrsm;ESifhom jynfhESufae
onfrSm rSefygonf/
urÇmw0Srf;&Sd uHMur®ma[mudef;xkwfaomolrsm;teuf tcsKdUrSm
Magic ac: arSmftwwf? rsufvSnfhtwwfudk &S,moGD;efac: *sifef½dIifoGmef
rsm;ESifh qufoG,fí tokH;jyKa[mMum;aeonfudk awGY&onf/ *sifefrsm;
ESifh ¤if;wdkY\ t&nftaoG;rsm;udk ravhvmrD? arSmftwwfynm\
tcsKdUaomo½kyfouefrsm;udk tppftrSef[k tpövmrfrS vufcH&onfh
taMumif;udk usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEé[fvrf;pOfwGif azmfjyxm;onfh
taxmuftxm;rsm;udk avhvmMunfhMuygpdkY/ tpövmrfwGif trSefESifh
trSm;\ pHcsdef? pHñTef;jzpfaom usrf;jrwfuk&ftmefESifh ['D;qfawmfrsm;udk
avhvmqef;ppfjcif;onf vlom;tay: tv’m[ft&Sifjrwf\ vrf;ñTef
xkwfjyefcsrSwfrIrsm;udk avhvmjcif;jzpfí r&Sdrjzpf ta&;BuD;aom? vdktyf
aomudpövnf; jzpfonf/ arSmftwwfynmESifhywfoufaom tpövmrf\
tajccHtjrifESifhywfoufí usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[frS
atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;onf/
[
]
]]wzef (xkduJhokdYyif) ,if;(,[l'D bmom0if) rsm;xHokdY
tv’m[ft&SifjrwftxHawmfrS xkdolwkdYxHü &SdESifhNyD;jzpfaom
(aomif&mwf)usrf;jrwfukd axmufcHaom eADwrefawmf (rk[r®'f
) <ua&mufvmonfhtcg xkdusrf;&vlrsKd;wkdYteufrSyif
vlwpfpkonf rodMuouJhokdY tv’m[ft&Sifjrwf\ usrf;jrwf
(aomif&mwf)ukdyif rdrdwkdY\ ausmaemufokdY ypfy,fxm;Muav
onf/}}228
¤if;wdkYxHapvTwfcJhonfh wrefawmfrsm;ESifhywfoufí *sL;rsm;\
edzmufac: ta,mifaqmifrIudk axmufjyNyD;aemuf tv’m[ft&Sifjrwf
onf eADwrefawmfpkvdkifrefESifhywfoufonfh ¤if;wdkY\ vdrfvnf
vSnfhjzm;rIrsm;udk azmfxkwfjycJhonf/
[
]
]]xkdrQru (todtvdr®m uif;rJhMuukefaom ,if;,[l'Dbmom
0ifwkdYonf tv’m[ft&Sifjrwf\ "r®a'oemawmfukd rvkdufem
MubJvsuf) eADwrefawmfpkvkdifrmef() pkd;rkd;tkyfcsKyf rif;jyK
vkyfaeaomtcg0,f ½dIifoGmefrsm; &Gwfbwfo&ZÑm,fMuav
228 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 101/
aom pkef;ya,m*twwfukdom qnf;yl;vkdufpm;Muukef\/
«þwGifrQruao;? tcsKdUaom vlYAmvwkdYonf eADwrefawmf
pkvkdifrmef()ukdyif rdpäm'd|dt,lukdvkdufpm;onf[k pGyfpJGMu
onf/» pifppfwrlum; eADwrefawmf pkvkdifrmef()onf
rnfonfhtcgrQ rdpäm'd|dt,lukd vkdufpm;cJhonf r[kwfacs? okdY
&mwGif xkd½dIifoGmefwkdYomvQif rdpäm'd|dt,lukd vkdufpm;MucJh\/
,if;½dIifoGmefwkdYonfyifvQif pkef;ya,m*twwfukd vlwkdYtm;
oifMum;jyoay;Muavonf/ xkdYjyifw0 (,if;,[l'Dbmom
0ifwkdYonf) AmAdvHkNrdKU&Sd tyg;awmfapwref ESpfyg;jzpfaom
[m½lwfESifh rm½lwfwkdYtay:0,f usa&mufonfh pkef;ya,m*
twwfukdvnf; vkdufem qnf;yl;Muavonf/ xkdtyg;awmf
apwrefESpfyg;wkdYonf (rdrdwkdYxHusa&mufaom pkef;ya,m*
twwfrsm;ukd) rnfolwpfOD;ukdrQ oifMum;ay;avh r&Sd/ (oif
Mum;ykdYcsay;yg&ef awmif;qkdavQmufxm;vmolwkdYukd tkd-tcsif;
wkdY) tuREkfyfwkdYonf tv’m[ft&Sifjrwf\txHawmfrS (toif
wkdYtbkdY) tprf;toyfwpf&yftjzpfESifhomvQif qif;ouf a&muf
&SdvmMuonf/ toifwkdYonf (þ pkef;ya,m*twwfukd
qnf;yl;avhvmNyD;) rdpäm'd|dt,lukd rvkdufpm;Mu ukefvifh ([k
oGefoifqHk;rí jrpfwm;Muavonf)/ xdkokdY jrpfwm;jim;aomf
vnf; ,if;olwkdYonf xkdtyg;awmf apwrefESpfyg;wkdYxHrS ZeD;
armifESHESpfOD;ukd jywfpJapaomtwwfukd enf;cH oif,lMuukef
\/ pifppfqkdaomf xkdolwkdYonf tv’m[ft&Sifjrwf\ tvkd
awmf r&SdbJvsufESifh rnfolwpfOD;wpfa,mufukdrQ xkdtwwfjzifh
ab;tEÅ&m,f rjyKEkdifMuacs? trSefaomfum; ,if;olwkdYonf rdrd
wkdYtm; tusKd;aus;Zl;rjzpf xGef;apbJ tusKd;,kwf epfemapwwf
aom pkef;ya,m*twwfukdom enf;cHoif,lMuavonf/
pifppftm;jzifh (xkduJhokdY) tv’m[ft&Sifjrwf\ usrf;jrwfa'o
emawmfukd ypfy,fí pkef;ya,m*twwfukd avhvmqnf;yl;ol
rsm;tbkdYt&m aemifwrvGefb0wGif ukokdvftusKd; a0pka0yHk
r&&SdEkdifaMumif;ukdvnf; ,if;,[l'Dbmom0ifwkdYonf todyif
jzpfMuonf/ xkd,[l'Drsm;onf rdrdwkdYtoufESifhyif vJvS,fí
avhvm vkdufpm;qnf;yl;xm;aom xkdpkef;ya,m*twwfrsm;
onf qkd;,kwfodrfzsif;vSpGmwum;? xkdolwkdYonf (rdrdwkdY\b0
jzpftifukd) odMuygvQif aumif;avpG/}}229
*sL;vlrsKd;rsm;u ¤if;wdkY\ pkef;ya,m*twwfqdkif&m tavhtusifh
rsm;udk uAfvm (Cabala) [kac:wGif cJhonf/ ,if;onf pdwfwefcdk;udk
tajccHxm;aom eufeJonfh ÓPftjrifqdkif&m enf;pepf[k owfrSwf
cJhMuonf/ xdkuAfvmynmudk wrefawmfBuD; pkvdkifrmefxHrS oif
,lcJhonf[kvnf; qdkcJhMuonf/ xdkudpöESifhywfoufí *sL;vlrsKd;rsm;\
vkyf&yftrSefudk tv’m[frS &Sif;jycJhonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS xkwf
jyefcsrSwfcJhaom usrf;pmrsm;ESifh a&maESm arTaESmufNyD;? *sL;wdkYonf
aemufqkH;wrefawmfrk[r®'ftm; jiif;y,fcJhonf/ xdkYaemuf ¤if;wdkY
onf raumif;qdk;0g; *sif½dIifoGmefrsm;rS oifMum;ay;cJhonfh pkef;ya,m*
twwfynmqdkif&m enf;vrf;rsm;udk vdkufemaqmif½Guf&ef a½G;cs,fcJhMu
onf/ xdkraumif;qdk;0g;rdpämrsm;onf xdkpkef;ya,m* twwfynmrsm;udk
oifMum;jcif;tm;jzifh r,kHMunfrIudk 0efcHcJhMuonf/ xdkraumif;qdk;0g;
rdpämrsm;rS eu©wfaA'if[kac:aom pkef;ya,m*twwfudkvnf; oifMum;
ay;cJhMuonf/ a&S;tcgu xdkeu©wfaA'ifynm&yfudk abbDvkHEdkifiH&Sd
vlom;rsm;tm; prf;oyfppfaq;&ef apvTwfjcif;cH&aom [m½lwfESifh
rm½lwfaumif;uifwrefESpfyg;xHrS oifMum;cJhjcif; jzpfonf/
[m½lwfESifh rm½lwfwdkYrS abbDvkH&Sd vlrsm;udk pkef;ya,m*twwf
ynmudk oif,ljcif;tm;jzifh udk;uG,f&mt&Siftv’m[ftm; r,kHMunf
rI(ukzf&f) rjyKMu&ef? pkef;ya,m*twwfynmrsm;udk roifay;rD owd
229 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 102/
ay;rI jyKcJhMuavonf/ odkYaomf ¤if;wdkY\ owday;ajymMum;csufudk
tav;rrl *½krpdkufcJhMuacs/
¤if;wdkYonf eu©wfaA'if(Astrology)ynmrS vlESpfOD;tMum; &efyGm;
atmif &efwdkufenf;? vifr,m;ESpfa,mufudk cGJenf;wdkYudk txl;jyKí
oif,lcJhMuonf/ xdkodkYaomenf;vrf;rsm;udk wpfpkHwpfckaom twdkif;
twmtxd wwfajrmufjcif;tm;jzifh vlom;wdkYteuf rnfolrqdk rdrdwdkY
ESpfoufaomol\ tvdkt&? wzufom;\ xdcdkufrI? epfemrIudk xnfh
oGif;pOf;pm;rIrjyKbJ jyKvkyfay;Muonf/ þenf;jzifh ¤if;wdkYonf vlom;
wdkYtm; 'ku©ay;Muonf/ ¤if;wdkYu rdrdwdkYudk,fudk 'ku©ay;Edkifol[k xif
rSwfaeMuaomfvnf; trSefpifppf wzufvltm; xdcdkufepfemapjcif;?
repfemapjcif;trIudk qkH;jzwfaomolrSm tv’m[ft&Sifjrwfom jzpfonf/
xdkvlom;rsm;\ txufazmfjyyg vlwdkYudk xdcdkufepfemapEdkifaom tod
ynmrSm olwdkYtwGuf ppfrSefaomtusKd; r&Sdacs/ xdkynmudk oif,l
wwfajrmufjcif;onf ¤if;wdkYbmom xdcdkufepfemapjcif; jzpfonf/ xdkY
aMumifh ppfrSefaom pkef;ya&m*twwfudk vdkufemusifhokH;jcif;\ r&Sdrjzpf
vdktyfaom vkyfaqmifcsufrSm tv’m[ft&Sifjrwftm; r,kHMunf jcif;?
jiif;qefjcif;om jzpfonf/ pkef;ya&m*twwfudk jyKvkyfjcif;? vdkufem
usifhokH;jcif;? vdkufpm;jcif;onf olwdkYudk,fudkolwdkY *s[Eérf i&JbkHodkY
vm;&ef wdusaom tmrcHcsuf jyKvkyfjcif;jzifh xdcdkufepfemapjcif; jzpf
onf/
txufazmfjyyg pkef;ya&m*twwfESifh eu©wfaA'ifrsm;udk oif,lcJh
Muaom *sL;vlrsKd;rsm;onf xdkynmoif,ljcif;jzifh tv’m[ft&Sifjrwf\
vtfeof (usdefqJrI) usa&mufrnfudk odMuonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf
¤if;wdkY\ usrf;pmaomif&ofusrf;wGif xdkvkyf&yftm; twdtvif; wm;
jrpfxm;cJhonf/ ,cktcsdefwGif *sL;vlrsKd;rsm; zwf½Gwfo&ZÑm,faeMu
aom aomif&ofusrf;\ atmufygusrf;ydk'frsm;wGif xdktcsufudk awGY&Sd
Edkifonf/
]]toifwdkYonf oifwdkY\t&Sif (tv’m[ft&Sifjrwf)rS ay;oem;xm;
aomajr (bk&m;ocifrS ay;oem;xm;aomajr[lonf bk&m;ocifEdkifiH
awmf[k ¤if;wdkY ,ckokH;pGJaeaomae&m jzpfonf/) twGif;odkY 0ifa&muf
aomtcg? xdkEdkifiHrsm; (ysufokOf;oGm;NyD;jzpfaomEdkifiHrsm;) wGif tqdk;0g;
qkH;jzpfaom vkyf&yfrsm;udk roif,loifh/ rusifhokH;oifhacs/ oifwdkY
txJwGif rdrdwdkY\ tjypf*kdem[f tukodkvf'kp½dkufrsm;pifMu,fap&ef rdrd
wdkY\om; (0g) orD;rsm;udk rD;½IdUowfjzwf&ef vSLzG,fypönf;tjzpf ay;
urf;vSL'gef;ol r&Sdap&/ xdkYtwl *rÇD&twwf? [l;&m;tjzpf aqmif½Guf
jcif;? (tem*gwfa[mMum;ol)? edrdwfzwfol (edrdwfaumufol)? arSmfq&m
(0g) taqmif? vufzGJUjyKvkyfol? Mum;cHtjzpf aqmif½Gufol (vlESifh
*dkufbf&Sd t&mrsm;tMum;wGif udk,fpm;vS,fMum;cHtjzpf aqmif½Gufol)?
0dZÆm (arSmfq&m? pkef;xD;)? atmufvrf;q&mwdkY rjzpfap&/ rnfolrqdk
azmfjyyg vkyf&yfrsm;udk jyKvkyfaomolonf oif\t&Sif tv’m[hf
a&SUawmfarSmufwGif tvGef qdk;0g;aomvkyf&yf jzpfonf/ þqdk;0g;aom
vkyf&yfrsm;? usifhokH;rIrsm; jyKvkyfygu oifwdkY\t&Sif tv’m[ft&Sif
jrwfonf oifwdkYtm; armif;ESifxkwfrnf jzpfonf/}}230
aomif&ofusrf;awmfwGif txufazmfjyygtwdkif; azmfjyxm;aomf
vnf; xdkolwdkYonf tav;wrl *½kwpdkuf rjyKbJ? ¤if;wdkYonf xdkae&m
wGif r&SdcJhovdk [efaqmifaeMuonf/ aomif&ofusrf;awmfwGifvnf;
pkef;ya,m*? arSmftwwfynmudk yg0ifqifETJolonf rnfolrqdk i&JrD;
wGif aexdkif&rnf/ *sEéofokcbkH\ aumif;jrwfaomqkvmbfrsm;tm;vkH;
udk jzwfawmufNyD;? xm0&i&JbkHwGif aexdkif&rnf[k twdtvif; ñTefjy
xm;onf/ odkYaomf *sL;vlrsKd;rsm;onf txufazmfjyyg usrf;ydk'frsm;udk
aomif&ofusrf;rS z,f&Sm;NyD;? pkef;ya,m*twwf? arSmftwwfqdkif&m
ynm&yftrsKd;rsKd;udk vkdufpm;avhvmusifhokH;cJhMuonf/
230 Deuteronomy 18: 9-12.
tv’m[frS *sL;vlrsKd;rsm;\ pdk;&drfbG,ftajctaeudk odom xif
&Sm;ap&ef txufygusrf;ydk'frsm;udk ydwfvdkufNyD;jzpfaomfvnf; oem;u½k
Pmoufaomtm;jzifh rSwfpkwdkozG,f owday;csufudkom vuf&Sdusrf;
wGif usef&pfaponf/ tu,fí *sL;vlrsKd;rsm;onf aemifwrvGefb0\
aMumufrufzG,faumif;aom tjypf'Pfudk trSefwu,f od&Sdem;vnf
oabmaygufygu vuf&Sdwdkawmif;aomb0twGif;? ¤if;wdkY\ 0dnmOf\
tem*gwfuHMur®mudk tvGef aps;aygvSaom y&d,m,fvSnfhuGuf tcsKdU
tm;jzifh a&mif;pm;aeMuonfhjzpftifudk aumif;pGm aemifw&vdrfhrnf
jzpfonf/
þusrf;jrwfuk&ftmef\ tm,wfawmft& pkef;ya,m*twwf? arSmf
twwfonf wm;jrpfydwfyifxm;aomt&m ([&mrf) jzpfaMumif;udk
atmufazmfjyyg pum;pkt& odEdkifonf/
[ ]
]]pifppftm;jzifh (xkduJhokdY)tv’m[ft&Sifjrwf\ usrf;jrwf a'o
emawmfukd ypfy,fí pkef;ya,m*twwfukd avhvmqnf;yl;ol
rsm;tbkdYt&m aemifwrvGefb0wGif ukokdvftusKd; a0pka0yHk
r&&SdEkdifaMumif;ukdvnf; ,if;,[l'Dbmom0ifwkdYonf todyif
jzpfMuonf/}}231
i&JrD;wGif xm0&aexdkif&aomolonf ¤if;\[&mrf vkyf&yfrsm;t
wGuf tvGeftrif; qdk;0g;aom? tqrwef jyif;xefaom tjypf'Pf jzpf
onf/ txufazmfjyyg tm,ofawmfrS oufaojyonfh tjcm;tcsuf
wpfckrSm arSmfq&m? arSmfynm&Sif (arSmftwwfudk oifMum;ay;ol? oif
,lol ESpfOD;pvkH;onf) umzd&f (r,kHMunfjiif;y,faomol)rsm; jzpfonf/
231 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 102/
txufygtm,ofawmfwGif rnfolrqdk avhvmqnf;yl;olrsm;[lonf
rSm &,laomol? wwfajrmufaomol[k qdkvdkonf/ tv’m[frS arSmf
twwfudk vkdufpm;oltm; umzd&f (r,kHMunfol)[k &nfñTef;xm;ay
onf/
a&SUwGif azmfjycJhNyD;jzpfaom tcsdKUaomusrf;ydk'frsm;rS oufaojyxm;
onfhtcsufrSm tcsKdUaom arSmftwwfrsm;onf tppftrSefjzpfonf[l
aomtcsufjzpfonf/ qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;ESifh tjcm;aom['D;qf
usrf;rsm;rS azmfjyaomtcsufwpfckrSm wrefawmfjrwf udk,fawmfwdkif
yif arSmftwwf? pkef;ya&m*twwfynm\ tcsKdUaom tusKd;ouf
a&mufrI (jyKpm;rI)udk cHcJh&onf [laomtcsuf jzpfonf/
Zdkuf'ftdAfaeYt&furfrSqifhjyefcJhonfrSm ]vbD;bftdAfaeYtmpif;rf
[kac:aom *sL;wpfa,mufonf wrefawmfjrwftay:odkY arSmft
wwfqdkif&mpD&ifrI (0g) pkef;ya&m*twwfjzifh jyKpm;rIudk jyKvkyfcJhjcif;
aMumifh wrefawmfjrwfonf xdkpkef;ya&m* jyKpm;rIudk cHcJJh&onf/
xdkodkY wrefawmfjrwfrS *sL;vlrsKd;\ pkef;ya&mtwwfynmjzifh
jyKpm;rI\ tusKd;qufjzpfaom a0'emudk cHpm;&aomtcsdefü aumif;uif
wref *sDA&mtD;vfonf rkatmif0Zodkif;ef[kac:onfh pl&[f tvf-
zvm;ufESifh pl&[f tef-em;pfwdkYudk ,laqmifvmí xkwfjyefydkYcsay;
cJhonf/ *sDA&mtD;vfrS wrefawmfjrwftm; atmufygtwdkif;
ajymMum;cJhonf/
]*sL;vlrsKd;rS udk,fawmfhtm; pkef;ya,m*twwfynmjzifh jyKpm;rIjyKcJh
onfrSm trSefyif/ xdkpkef;ya,m*twwfynmjzifh pD&ifxm;onfh
taqmifvufzGJYwpfckonf a&wGif;wpfwGif;ü&Sdaeayonf/ xdktcg
wrefawmfjrwfrS qG[mADom0uBuD; tvDAifeftADoGmvdAf tm;
apvTwfí xdkpkef;ya,m*twwfynmjzifh pD&ifxm;onfh taqmifvufzGJY
udk oGm;a&muf&SmazGcJhavonf/ om0uBuD;tvDonf xdkvufzGJYESifh
twljyefvnfa&muf&SdcJhonfhtcg xdkvufzGJYudk wpfckcsif;pD pkpnf;apNyD;
txkH;rsm;tjzpf jyKvkyfaponf/ xdkYaemuf pl&[f tvf-zvm;ufESifh
pl&[f tef-em;pfyg tm,ofawmfrsm;udk wpftm,ofcsif;pD ½Gwfzwf
o&ZÑm,fapNyD;? xdkpkef;ya,m*twwfynmjzifh jyKvkyfpD&ifxm;onfh
taqmifvufzGJYudk ysufjy,fapcJhonf/ om0uBuD;tvDocifrS
pl&[ftvf-zvm;ufESifh pl&[ftef-em;pf? pl&[fESpfyk'fudk wpfydk'fcsif;pD
½Gwfzwfo&ZÑm,fNyD;aomtcg wrefawmfjrwfonf a&m*gcHpm;ae&m
rS xxdkifEdkifNyD;? ¤if;tm; pkef;ya,m*twwfjzifh jyKpm; xm;aom
csKyfaESmifrIrS uif;a0; vGwfajrmufoGm;avonf/232
urÇmN*dKvfay:&Sd EdkifiHwdkif;? a'owdkif;&Sd vlrsKd;wdkif;wGif pkef;ya,m*
twwfynmqdkif&m enf;vrf;tcsKdUudk usifhokH;vQuf&SdaMumif; rSwfwrf;
rsm; &Sdayonf/ tcsKdUaom pkef;ya,m*twwf? arSmfynm&yfrsm;onf
rSm;,Gif;í tppftrSefr[kwfaomfvnf; vlom;rsKd;EG,fwpf&yfvkH;rS arSmf
twwf? pkef;ya,m*twwf wzefobm0vGefpGrf;tm;rsm;ESifhywfoufí
jyKvkyfxm;aomykHjyifrsm;rSm tvGefqifwlMuNyD;? xdkodkY arSmftwwfqdkif
&m? pkef;ya,m*twwfqdkif&m ,kHwrf;pum;rsm;? tjzpftysufrsm;rSm
ykHjyifozG,f ,kH&cufaom taMumif;t&mrsm;udk rSwfwrf;wifMu&ef
oabmxm;wlMuonfudk awGY&\/
rnfolrqdk obmvGeftcsif;t&mrsm; urÇmwvTm; us,fjyefYpGm
&SdaerI? ¤if;wdkYESifhqdkifaom rSwfwrf;rsm;\ OyrmykHpHrsm; wlaeonfh
taMumif; t&if;udk csifhcsdef pOf;pm;oifhonf/ xdkodkY csifhcsdefpOf;pm;ygu
¤if;taeESifh a,bk,s oabmw&m;wpfckESifh ¤if;wdkY\ trSefoabm
232 tDrmrftAf'f tdAfaeY[krdkif'f ESifh tDrmrftvf-Akdif[uD ocifwdkYrS pkpnf; wifjycJhonf/ ,if;['D;qfawmftm; qG[D;[ftvf-Akdcg&Dusrf;ESifh qG[D;[frkpfvifrf usrf;rsm;wGifvnf; awGY&SdEdkifonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? t&AD-t*Fvdyf bmomjyef? twGJ-7? pm-443-4? ['D;qftrSwf-660 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? t&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-3? pm-1192-3? ['D;qftrSwf-5428/
w&m;udk oabmayguf em;vnfoGm;ayvdrfhrnf/ wapäajcmufaom
tdrfrsm;? ewfar;jcif;? aool\0dnmOfudkac:&mwGif tokH;jyK&ef txl;
pDrHxm;aom oifykef;? a[wDuRef;uJhodkYaom taemuf tif'D;pfuRef;rsm;
rS pkef;? ua0udk;uG,frI? bD;vl;o&JpD;jcif;? 0dnmOfyl;í tjcm;bmom
pum;rsm;udk ajymjcif;? avxJwGif ysHoef;jcif;ponfwdkYonf *sifefrsm;\
urÇmESifhxdawGYbl;jcif; r&Sdao;olrsm;twGuf xl;qef;axGvm ½IwfaxG;
p&m jzpfaernf/ azmfjyygtjzpftysufrsm;? ay:aygufrIrsm;onf urÇmh
a'o tpdwftydkif;toD;oD;wGif o½kyfoueftrsKd;rsKd;ESifh txift&Sm; &Sd
aeayonf/
rkpfvifrfurÇmwGifyifvQif xdkuJhodkYaom tjcif;t&mrsm;\ zdpD;rI?
'ku©ay;rIrsm;ESifh &ifqdkif awGYBuKHae&ayonf/ txl;ojzifh ½Idifcfrsm;
(q&mBuD;rsm;)? trsKd;rsKd;taxGaxGaom tpGef;a&muf qlzDrsm;\vrf;pOf
rsm;wGif awGY&ayrnf/ rsm;aomtm;jzifh ¤if;wdkYonf arSmftpGrf;jzifh
avxJwGif ypönf;rsm; ajr§mufjyjcif;? rdrdwdkYudk,fwdkif ysHoef;jyjcif;? wdk
awmif;aom tcsdeftwdkif;twmtwGif; tvGefa0;vHaom c&D;tuGm
ta0;udk oGm;jcif;? bmrSr&SdbJESifh aiGaMu;ESifh tpm;tpmrsm;udk &,ljy
jcif;ponf ponfwdkY jzpfonf/ ¤if;wdkY\ vrf;rSm;a&mufaeaom?
owdrrl *½krpdkufrdMuaom oem; zG,f&m aemufvdkufaemufygrsm;onf
azmfjyyg arSmftwwfqdkif&m pGrf;aqmifrIrsm;udk wef;cdk;jym#d[m (u&m
rof)uJhodkY ,kHMunfaeMuonfudk awGY&ayrnf/ xdkodkY ,kHMunfNyD;aemuf
rdrdwdkY\ Opöm "ersm;? toufZD0efrsm;udk xdkq&mocifrsm; (½Idifcfrsm;)
twGuf pGefYvTwfay;qyfwwfMuonf/ þtjcif;t&mrsm;\ aemufuG,f
wGifum; zkH;uG,faeaom? tEÅ&m,f&Sdaom*sifefrsm;\urÇmESifh qufoG,f
aeonfudk awGY&ayrnf/
NyD;cJhaomtcef;wGif azmfjyNyD;cJhonfhtwdkif; *sifefrsm;onf rjrifEdkif
aomt&mrsm;jzpfNyD;? ¤if;wdkYudk r&Sdrjzpf jrifawGYEdkifaomtcgwGif a>rrsm;?
acG;rsm;toGifjzifhom jrifawGYMu&ayonf/233 rnfodkYqdkap? tcsKdUaom
*sifefrsm;onf ¤if;wdkYqE´&Sdaom toGifo@mefudk aqmifEdkifonf/ ¤if;
wdkYtaeESifh vltoGifaqmifvdkaomtcgwGifvnf; vltoGifaqmifEdkifay
onf/ Oyrmtm;jzifh-
الله أبي هريرة عن ل عنه رضي فظي زكاةي عليهي وسلم صلى الله نيي رسول اللهي قال وك بيحي
ن الطعا يثو رمضان فأتاني آت فجعل سولي رفعنك إيلى ر لأ مي فأخذته وقلت واللهيمي
يدة قال فخليت عنه عليهي وسلم صلى الله اللهي يال ولي حاجة شدي قال إيني متاج وعل عي
يرك أبا هريرة يا عليهي وسلم صلى الله قال النبيي فأصبحت ف حة ما فعل أسي قال الباري
ه قد قلت يا رسول اللهي ته فخليت سبييله قال أما إين يالاش فرمي يدةش وعي شاا حاجةش شدي
ه ه إين عليهي وسلم صلى الله سيعود ليقولي رسولي اللهي كذبك وسيعود فعرفت أن
عامي فأخذته فقلت لأ يثو فجاء فرصدته سيعود ن الط صلى رفعنك إيلى رسولي اللهي مي
م الله ته فخليت س عليهي وسل يال لا أعود فرمي بييله قال دعنيي فإيني متاج وعل عي
يرك قلت يا ما فعل أ أبا هريرة يا عليهي وسلم صلى الله اللهي فأصبحت فقال لي رسول سي
ه قد ك رسول اللهي ته فخليت سبييله قال أما إين يالاش فرمي يدةش وعي ذبك شاا حاجةش شدي
ن الطعامي فأخذته فقلت لأ يثو الثاليثة فجاء فرصدته وسيعود رفعنك إيلى رسولي اللهي مي
ات أنك تزعم لا تعود ثم تعود قال دعنيي أعلي ر ثلاثي مر ينفعك مك كليمت وهذا آخي
ك فاق الله ا قلت ما هو قال إياا أويت إيلى فيراشي ي هي لا إيله إيلا هو الحي الله رأ آية الارسي
تيم الية فإينك القيوم ن اللهي حتى ت شيطان حتى حافيظ ولا يقربنك لن يزال عليك مي
يرك عليهي وسلم صلى الله بحت فقال لي رسول اللهي تصبيح فخليت سبييله فأص ما فعل أسي
233 ½I- tem*gwfuHMur®mudk a[mudef;xkwfolrsm;taMumif;a&;om;xm;onfh tcef; (5) wGif ¤if;twGuf taxmuftxm;udk Munfh½IMuygukef/
حة قلت يا رسول اللهيالب ه يعليم اري ي نيي كليمت ينفعنيي الله زعم أن ا فخل ت سبييله قال ما هي
ا ح لهي ن أو ي ميك فاقرأ آية الارسي ي قلت قال لي إياا أويت إيلى فيراشي تيم الية هي لا الله تى ت
ن اللهي وقال لي إيله إيلا هو الحي القيوم ولا يقربك شيطان حتى حافيظ لن يزال عليك مي
على اليري ف ء ه قد عليهي وسلم صلى الله قال النبيي تصبيح وكانوا أحرص ش أما إين
قال لا قال ااك أبا هريرة صدقك وهو كذوب تعلم من تاطيب منذ ثلاثي ليال يا
شيطان
qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[frS ajymMum;cJhonfrSm ]]&plvkv’m[f
onf uREkfyftm; &rfZmefvjrwf\ ZumofaMu;aiGESifh Opömypönf;rsm;
udk umuG,fxdef;odrf;apmifha&Smuf&ef wm0efay;cJhonf/ uREkfyf xdkodkY
apmifhMuyfaepOf? wpfpkHwpfa,mufonf a&muf&SdvmNyD;? tpm;tpmrsm;
udk wl;qG&SmazGaeoHudk Mum;&aomaMumifh uREkfyfonf xdkolYudk zrf;qD;
vdkufonf/ uREkfyfrS xdkolYtm; ]tv’m[ft&Sifjrwf\ uprf? uREkfyfonf
toifhtm; &plvkv’m[focifxH tyf&rnf}[k ajymMum;cJhonf/ xdk
olu uREkfyftm; ]trSefyif uREkfyfonf tvGef qif;&JEGrf;yg;oljzpfNyD;?
uREkfyftm; rSDcdkaeolrsm;vnf; &Sdygonf/ uREkfyfonf tvGefyif vdktyfae
aom qif;&JEGrf;yg;oljzpfygonf}[k awmif;yefavonf/ xdktcg uREkfyf
onf xdkolYtm; vTwfay;cJhonf/ aemufwpfaeYeHeufwGif &plvkv’m[f
ocifrS ]tdk-tAl[l½dkif&[f? toifh&JU tusOf;om;udk toif nu
rnfodkY jyKvkyfcJhoenf;}[k ar;jref;awmfrl&m? uREkfyfrS ]xdkolrS olonf
qif;&JEGrf;yg;vGef;í vdktyfaeaomol jzpfaMumif;? olYtm; rDScdkaeaom
rSDcdkolrsm;&SdaMumif;? toem;cHaomaMumifh uRefawmf vTwfay;vdkufyg
onf}[k avQmufxm;&m &plvkv’m[focifrS ]xdkolonf oifhtm;
trSefyif vdrfvnfcJhonf/ xdkol xyfí vmayOD;rnf}[k rdefYMum;awmfrl
onf/ aemufwpfaeYnwGif uREkfyfonf xdkoljyefvmrnfudk odaom
aMumifh vJavsmif;vQuf xdkolYtm; apmifhaecJhonf/ xdkolonf xdknwGif
wzef a&mufvmjyefNyD; tpm;tpmrsm;udk wl;qG &SmazGaejyefaomaMumifh
uREkfyfonf xdkolYtm; zrf;csKyfvdkufNyD; ]þwpfBudrfü uREkfyfonf toifh
tm; trSefwu,fyif &plvkv’m[focif\ vufodkY tyfrnf}[k
ajymcJh&m xdkolu ]olonf trSefwu,fyif qif;&JoljzpfNyD;? rdom;pk&Sd
aMumif; xyfí tyfaMumif;xyfjyefonf/} uREkfyfonf olYtm; oem;
ñSmwmrdí vTwfay;vdkufjyefonf/ aemufwpfaeYeHeufwGif &plvkv’m[f
ocifrS ]tdk-tAl[l½dkif&[f? toifh&JU tusOf;om;udk toif nu
rnfodkY jyKvkyfcJhoenf;}[k ar;jref;awmfrl&m? uREkfyfrS ]xdkolrS olonf
qif;&JEGrf;yg; vGef;í vdktyfaeaomoljzpfaMumif;? olYtm; rDScdkaeaom
rSDcdkolrsm;&SdaMumif;? nOf;nLtoem;cHaomaMumifh uRefawmf vTwfay;
vdkufygonf}[k avQmufxm;&m &plvkv’m[focifrS ]xdkolonf oifh
tm; trSefyif vdrfvnfcJhonf/ xdkol xyfí vmayOD;rnf}[k rdefYMum;
awmfrlonf/
xdkYaMumifh xdkaeYnwGifvnf; olYtm; uREkfyf xyfrH apmifhqdkif;aecJhyg
onf/ xdkodkY apmifhaeaomtcsdefwGif xdkolonf xyfrHa&muf&SdvmNyD;?
tpm;tpmrsm;udk jzefYusJvQuf wl;qG&SmazGvQuf&Sdonf/ xdktcg uREkfyfrS
]tv’m[ft&Sifjrwf\ upmrf? toifhudk &plvkv’m[focifxH ,aeY
tyfudk tyfESHrnf? þonf toif jyefrvmyg[k uwday;cJhNyD;aemuf
vmcJhonfrSm wwd,tBudrfajrmufjzpfonf[kajymNyD; oifjyefvmcJh jyef
NyD/ xdktcg xdkolrS ]uREkfyfonf oifhtwGuf tusKd;&Sdrnfh tv’m[ft&Sif
jrwf\rku©ygXfawmf(tm,ofawmf)tcsKdUudk oifMum;ay;ygrnf/ xdktcg
uREkfyfrS ]xdktm,ofawmfrSm rnfonfh tm,ofawmfjzpfoenf;}[k jyefí
ar;jref;cJhonf/ xdktcg xdkyk*¾dKvfrS wkHYjyefajymqdkcJhonfrSm ]toifonf
tdyf,mr0ifrDtvsif tm,ofokvfuk&fpD (pl&[ftvf-Au&[frS tm
,ofawmf 255) udk tprS tqkH;xd ½Gwfzwfo&ZÑm,f&ef jzpfonf/
toifonf xdkodkY ½Gwfqdkjcif;tm;jzifh tv’m[ft&SifjrwfbufrS rvmtd
u[f aumif;uifwref apmifhMuyfolwpfOD;onf toifESifhtwl wcsdef
vkH;&SdaeNyD;? oifhtm; xdef;odrf;apmifha&Smufay;aomaMumifh ½IdifoGmefonf
toifhxH xdkaeYn rdk;vif;onftxd aESmifh,SufEdkifrnfr[kwf}}[k ajymcJh
onf/ xdkYaemuf uREkfyfonf olYtm; jyefvTwfay;cJhygonf/
aemufwaeY rdk;vif;aomtcg &plvkv’m[focifrS uREkfyftm;
]tdk-tAl[l½dkif&[f? toifh&JU tusOf;om;udk toif nu rnfodkY pD&ifcJh
oenf;}[k ar;jref;awmfrlcJhonf/ xdktcg uREfkyfrS xdkolu uREkfyftwGuf
tdyf,mr0ifcif ]tm,ofokvfuk&fpD}zwf&ef ajymMum;cJhaMumif; &Sif;jycJh
ygonf/ xdkYjyif tm,ofokvfuk&fpD\ tusKd;aus;Zl;udk nu xdkol
&Sif;jycJhonfhtwdkif; jyefvnf &Sif;vif;jycJhonf/ xdktcg &plvkv’m[f
ocifrS ]trSefyif xdkolonf vlvdrfjzpfaomfvnf; trSefw&m;udk
ajymcJhonf/ tdk-tAl[l½dkif&[f? NyD;cJhaom okH;n vkH;vkH; oifESifh pum;
ajymcJhaomoludk oifodygovm;}[kar;&m? uREkfyfrS ]rodyg}[k jyefajym
cJh&m &plvkv’m[focifrS ]xdkolonf ½IdifoGmefrm&fewfyifjzpfonf}
[k tajzay;cJhygonf/234
*sifefrsm;onf tvGefa0;uGmaom ae&mXmeodkY rsufpdwrSdwf
vQyfwysuf twGif; tvGef vQifjrefpGm oGm;vmEdkifouJhodkY vlrsm;\
cE¨mudk,f twGif;odkYvnf; 0ifa&mufEdkifonf/ Oyrm- ewf0ifonf?
0dnmOfyl;q&m ... ponfwdkYonf *sifefrsm;0ifa&muf&ef jyifqifxm;aom
cE¨mudk,frsm; jzpfMuonf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf *sifefrsm;tm;
,if;uJhodkYYaom omrmefxufydkí tHhrcef;aompGrf;&nfrsm;udk ay;xm;
onf/ vlom;xufydkí tjcm;aomtzefqif;cHrsm;tm; pGrf;&nfpGrf;tm;
rsm; ydkí ay;oem;xm;aomfvnf; vlom;tm; tm;vkH;aomtzefqif;cH
rsm;\ o&zltjzpf a½G;cs,fxm;onf/
234 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-4? pm-319-20? ['D;qftrSwf-495/
*sifefrsm;ESifhywfoufaom azmfjyygtajccHpGrf;tm;rsm;? t&nftcsif;
rsm;udk oabmaygufxm;ygu tm;vkH;aom obm0vGefjzpf&yfrsm;?
arSmftwwfqdkif&m jzpf&yfrsm;onf vSnfhuGuf? vSdrfhuGufr[kwfygu ¤if;
jzpf&yfrsm;\ taMumif;t&if;udk vG,ful&Sif;vif;pGm odEdkifvdrfhrnf/
Oyrmtm;jzifh oapäajcmufonfqdkaom tdrfrsm;wGif tvif;a&mifrsm;
(rD;oD;? rD;acsmif;? rD;qdkif;rsm;) ydwfvdkuf? yGifhvdkufjzpfjcif;? tdrfeH&H
rsm;wGif csdwfqGJxm;aom ½kyfykHrsm;? um;csyfrsm; jyKwfusjcif;? t&m0w¦K
ypönf;rsm;onf avxJwGif ysHoef;aejcif;? Murf;jyifrsm; uRDceJ jrnfjcif;?
uRduRdjrnfjcif;ponfwdkYonf *sifefrsm;rS vIyf&Sm;aerIrsm;om jzpfonf/
¤if;wdkY\ cE¨m? ykHyef;o@mefrsm;udk rjrif&bJESifh vIyf&Sm;aerIom jzpf
onf/
ewfar;jcif;? 0dnmOfac:jcif;trIonfvnf; tvm;wl jzpf&yfrsKd; jzpf
onf/ aoqkH;olrsm;\ 0dnmOfrsm;u touf&Sifaeaomvlrsm;ESifh
qufoG,faeouJhodkY xif&onf/ aoqkH;oGm;aom aqGrsKd;om;csif;rsm;?
rdwfaqGo*F[rsm;\ toHudk rSwfrdaomolrsm;rS ¤if;wdkY&SifoefpOfu
jzpfcJhaomtjzpftysufrsm; jyefajymif;ajymaeaom toHrsm;udk Mum;&\/
xdktjzpftysufrsKd;onf aoqkH;cJhol\cE¨mudk,fwGif cefYtyfxm;jcif; cH&
aom*sifefrS &SifoefaeolwpfOD;OD;tm; yl;uyfí ajymMum;jcif; jzpfonf/
¤if;udk Mum;cHqifhac:jcif; (Medium Summoning)[k vnf; ac:Muonf/
&Sifaeolrsm;rS aoqkH;oGm;cJhNyD;aom aqGrsKd;rsm;\ toHudk Mum;&jcif;rSm
*sifefrS aool\toHudk wkí? xdkol&SifoefpOfu tjzpftysufrsm;udk
ajymjcif;jzifh &Sifolrsm;ESifh qufEG,fjcif; jzpfonf/
xdkenf;wl aoqkH;ol\ 0dnmOfrsm;udk ac:,l&ef txl; pDpOfxm;
aom oifykef;onfvnf; tvm;wl tajzudk ay;aeonf/ *sifefrsm;\
wdkufwGef;EId;aqmfrI? EId;qGrIonf oifhavQmfaom ywf0ef;usifwGif
oifhwifhavQmufywfaom taetxm;ESifh tHhMobG,faumif;aomjzpf&yf
rsm;udk awGYjrifEdkifygonf/ tcsKdUaomolrsm;onf t&m0w¦Kypönf;rsm;udk
rudkifwG,fbJESifh avxJwGif ajr§mufyifhjyonfudk toifjrifbl;ygvdrfh
rnf/ ¤if;jzpf&yfrSmvnf; *sifefrsm;\ vufrsm;ESifh ajr§mufyifhxm;jcif;
jzpfonf/ rjrifawGY&jcif;rSm *sifefwdkYonf rjrifEdkifatmif zkH;uG,fxm;
jcif;cH&aom tzefqif;cHrsm;jzpfaomaMumifhyif/
*sifefrsm;onf tvGefa0;uGmaomae&mESpfcktMum; wNydKifeufvdkvdk
vQifjrefpGm vIyf&Sm;oGm;vmEdkifonf/ rjrif&aom *sifefrsm;onf ¤if;wdkY
\tazmf? tjcm; *sifefrsm;ESifhqufoG,fí rdrd wdkYvdkcsifaom? odcsifaom
owif;tcsuftvufrsm;udk &,lEdkifonf/ xdkenf;vnf;aumif; oGm;vdk
aomc&D;udkvnf; tazmf*sifefrsm;u o,f,lydkYaqmifay;Edkifonf/ ¤if;wdkY
\ykHyef;o@mefudk rsufjrifxif&Sm;jyEdkifonf/ xdkenf;wl avxktwGif;rS
tpm;tpmrsm;ESifh aiGaMu;rsm;udk &,lay;jcif;rsm;rSmvnf; rjrifEdkifaom
*sifefrsm;\ tvGef vQifjrefaomvIyf&Sm;rIrsm;ESifh ulnDrIrsm;aMumifh jzpf
onf/235
tvGeftHhMop&maumif;vSaom xif&Sm;vSonfh vl0ifpm;rlrsm;rS
vnf; *sifefrsm;\ yl;uyfrIaMumifh jzpfonf/ tvGef ausmfMum;vSonfh
Oyrmwpf&yfrSm tdE´d,EdkifiHrS touf 7 ESpft½G,fom&Sdonfh &SefwDa'0D
jzpfonf/ xdkoli,fruav;onf olr\twdwfb0rS tjzpftysufrsm;
udk xif&Sm;&Sif;vif;pGmESifh tao;pdwfjyefajymEdkifonf/ olronf vuf&Sd
b0ü aexdkifaomtdrfrS tvGefa0;uGmaomjynfe,fwpfck&Sd rkwÅ&NrdKUrS
twdwfb0u aexdkifcJhaomtdrfudk twdtus ajymjycJhonf/ vlwdkYu
olr\ajymqdkrI rSef? rrSefudk ppfaq;&ef vdkufMunfhaomtcgwGif xdkNrdKU
rS vlrsm;u wpfcsdefu &SefwDa'0D aecJhonfqdkaom tdrf&SdcJhaMumif;
twnfjyKay;cJhonf/ xdkYtjyif xdkolrsm;rS &SefwDa'0Dtvsif b0(twdwf
b0)rS jzpf&yftao;pdwfrsm;udkvnf; twnfjyKEdkifcJhonf/ ,if;uav;r
235 See: Ibn Taymeeyah’s Essay on the Jinn, Pp. 47-59, for numerous accounts of
such incidences.
av;\ rodpdwfxJodkY *sifefrS tqdkygtcsuftvufrsm;udk ajymay;jcif;
jzpfonf/236
þuJhodkYaom tjcif;t&mESifhywfoufí wrefawmfjrwfrk[r®'f
rS atmufygtwdkif; ajymMum;cJhygonf/
]]trSefyif? vlom;\ jrifrufaom tdyfrufwGif okH;rsKd;okH;pm; cGJjcm;
Edkifonf/ wpfckrSm t&f-&[frmefac: tv’m[ft&SifjrwfxHawmfrSjzpfNyD;?
0rf;enf;aMuuGJbG,f&maumif;aom tdyfrufrsm;rSm ½dIifoGmefxHrS jzpf
onf/ tjcm;wpfrsdK;rSm rodpdwfwGifjzpfay:aom tdyfrufrsm; jzpf
onf/}}237
*sifefrsm;onf vlom;\ pdwftwGif;odkY 0ifa&mufEdkifonfomru
udk,fcE¨mtwGif;odkYvnf; 0ifa&mufEdkifonf[laomtcsufrSm oHo,jzpf
bG,f r&Sdacs/ xdkuJhodkY *sifefyl;jcif;ESifhywfoufonfh tjzpftysufrsm;rSm
ra&wGufEdkifatmif rsm;jym;vSonfh Oyrmrsm; &SdcJhonf/ c&pf,mefrsm;ESifh
bmomrJht½dkif;tpdkif;rsm;wGif a&S;tcsdefumvu *sifefrS vlom;\udk,f
cE¨mtwGif; acwÅ0ifa&mufjcif;? xdkodkY 0ifa&mufrIaMumifh pdwfa&mudk,f
yg xdef;rEdkifodrf;r&jzpfNyD;? aoG;½l;aoG;wef;jzpfjcif;? owdvuf vGwf
tajctaeodkYa&muf&SdNyD;? EdkifiHjcm;bmompum;rsm;udk ajymjcif;rsm; jyK
vkyfavh&Sdonf/ xdkuJhodkYaom tjcif;t&mrsm;udk tcsKdUaom qlzDrsm;238
\ Zdud&f239(bm0emyGm;rsm;aomtcsdef)twGif;wGif jyKvkyfavh&SdaMumif;
236 Colin Wilson, The Occult, New York: Random House, 1971, Pp. 514-515. 237 qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[f ocifrS qifhjyefchJNyD; tDrmrftAl'g0l;'f rS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I- pkeef tAl'g0l;'fusrf;? t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-3? pm-1395? ['D;qftrSwf-5001/ pdvfpdv[f tvf-t[m'D;qf tqGf-qG[D;[[f? twGJ-4? pm-487? ['D;qftrSwf-1870/ 238 rkpfvifrftkr®oftwGif;ü zGYHNzdK;wdk;wufcJhonfh qlzD0g' jzpfonf/ 239 udk;uG,f&mt&Sif\ trnfemrawmfrsm;udk pOfqufrjywf xyfzefwvJvJ ½Gwfqdk jcif; jzpfonf/ xdkYjyif rMumcP twD;trIwfjzifh cE¨mudk,frsm;udk ,drf;,dkifjcif; (odkY) ujcif;jyKvkyfMuavonf/
rSwfwrf;rsm;wGif awGU&onf/ tu,fí *sifefonf vl\cE¨mudk,f
twGif;odkY 0ifa&mufjcif;rSm umv&SnfMumoGm;ygu xdkvlom;\ t"du
udk,f&nfudk,faoG;yg ajymif;vJoGm;Ekdifonf/ 0ifa&mufaeaom *sifefrS
wpfcgwpf&H ,kwdÅrwefaom r[mvlom;\ pGrf;tm;rsm;udk jyoEdkif
onf/ odkYr[kwf 0ifa&mufaeaom *sifefrS ykHrSeftajccHudk tokH;jyKí
vlwdkYtm; vufawGYusus pum;ajymjcif;udkvnf; jyKvkyfavh&Sdonf/
tpGJcRwfjcif; (raumif;qdk;0g; ESifjcif;)240onf Oa&mywdkufwGif
tv,facwfu us,fysHUpGm usifhokH;cJhaom tavhtxwpf&yf jzpfonf/
c&pf,mefbmom0ifrsm;\ tpGJcRwfjcif;onf tif*sD;vfusrf;twGif; yg
0ifaom ra&wGufEdkifatmif rsm;jym;vSonfh a,½IocifrS tpGJ
cRwfay;cJhaomolrsm;udk taMumif;cHí ay:aygufvmonf/ or®musrf;
vm a*;&mqif;euf (Gerasenes) [laomEdkifiHodkY a,½IESifhaemufvdkufrsm;
a&muf&Sd oGm;aomtcg raumif;qdk;0g;uyfaeaom vlwpfOD;ESifh awGYqkH
cJhonf/ a,½IocifrS xdkolYtm; uyfaeaom raumif;qdk;0g;aumif
rsm; (*sifef½IdifoGmefrsm;) udk xdkolYxHrS xGufcGmoGm;&ef trdefYay;aom
tcg xdk½dIifoGmefrdpämrsm;onf olYxHrS xGufcGmcJhavonf/ xdkYaemuf
teD;tem;&Sd awmifukef;i,fwGif tpmpm;aeaom 0uftkyfwpftkyftwGif;
odkY 0ifa&mufoGm;cJhonf/ xdk0uftkyfonf awmifapmif;twdkif; w[kef
xdk; ajy;qif;oGm;NyD;? awmifajc&SdueftwGif; ESpfjr§KyfoGm;cJhMuonf
[l\/241 þtjzpftysufonf 1970 ckESpfESifh 1980 ckESpfrsm;twGif;
rsm;pGmaom ½kyf&SifZmwfum;rsm;\ acgif;pOfjzpfcJhonf/ Oyrm- tpGJcRwf
ol- ½kdUpfrm&Duav;ruav; (‘The Exorcism’ ‘Rosemary’s Baby) uJhodkYaom
Zmwfvrf;rsm; jzpfonf/
240 raumif;qdk;0g;uyfaeonfhyk*¾dKvfrsm; (0g) ae&mrsm;rS raumif;qdk;0g; *sifef ½dIifoGmefrsm;udk xkwfjcif;? ESifjcif; jzpfonf/ 241 See: Matthew, 8: 28-34, Mark 5: 1-20 and Luke 8: 26-39.
½kyf0g'udkvufcHMuaom taemufwdkif;0g'Drsm;\ a,bk,s oabm
xm;rSm obm0vGefpGrf;tm;rsm;? tiftm;pkrsm;tm;vkH;udk vufrcHMuyg/
xdkYaMumifh tpGJcRwfjcif;? raumif;qdk;0g;ESifjcif;onf taemufwdkif;om;
rsm;twGuf ,kwÅdrwefaom?aMumif;usKd;qifjcifí r&Edkifaom taMumif;
w&m;jzpfí ¤if;vkyf&yfudk t,lonf;jcif;\ aemufqufwGJ&vm'f[k
½IjrifMuonf/ þt,ltqonf tv,facwf (tarSmifacwf) twGif;
us,fus,fjyefYjyefY vufcH,kHMunfcJhMuaom pkef;ua0rsm;udk awmxkwf
jcif; (pkef;ua0rsm;udk ESifxkwfjcif;)ESifh rD;½IdUowfjzwfjcif; "avhrS
ajymif;vJjzpfay:vmonf/ odkYaomf tpövmrfwGifrl raumif;qdk;0g;
ESifjcif; (tpGJcRwfjcif;)udk usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEé[ftay: twnfjyK
xm;aomenf;vrf;rsm;t& trSefwu,f raumif;qdk;0g; uyf&Sm;aeonfh
olxHrS raumif;qdk;0g;udk armif;ESifxkwfonfh enf;vrf;rsm;udkom
vufcHonf/ usifhokH;onf/ ¤if;enf;vrf;rsm;onfomvQif ppfrSefaom
enf;vrf;rsm; jzpfonf/
*sifef (0g) raumif;qdk;0g;½IdifoGmefuyfaeaomoltm; *sifefudk xdk
yk*¾dKvfxHrS z,f&Sm;enf;rSm (3) enf;om &Sdonf/ yxrenf;vrf;rSm
uyfaeaom*sifeftm; tjcm;*sifefwpfaumiftm;jzifh qifhac:apjcif;jzifh
z,f&Sm;enf;jzpfonf/ tpövmrfwGif ,if;yxrenf;vrf;udk wm;jrpfxm;
ayonf/ taMumif;rSm *sifefudk ac:,ljcif;? qifhac:jcif;wGif bmoma&;
qdkif&m apmfum;armfum;jyKjcif; (0g) rav;rcefYjyKjcif; tjyKtrlrsm;
yg0ifaewwfjcif;aMumifh jzpfonf/ tpövmrfbmomudk ouf0if,kHMunf
aomolrsm;taeESifh *sifefrsm;udk vuf,yfac:jcif;onf tpövmrfh,kHMunf
csufudk rav;rcefY jyK&ma&mufonf/ þenf;vrf;onf arSmfq&m (0g)
pkef;rwpfOD;rS vlwpfOD;wpfa,mufay:wGif usa&mufaeaom usdefpm
(0g) jyKpm;jcif;udk z,f&Sm;&ef tm;xkwfaomenf;vrf;jzpfonf/
'kwd,enf;vrf;rSm &S&D;ufjyKvkyfí *sifef(0g)raumif;qdk;0g;½dIifoGmef
udk z,f&Sm;jcif; jzpfonf/ *sifefonf tpGJcRwfaomolrS c,awmif;yef
toem;cHí ukzf&fjyKvkyfjcif;udk oabmusvufcHaomtcgwGif ¤if;onf
uyf&Sm;aeaomolxHrS z,f&Sm;ay;rnf/ xdkokdY tpGJcRwfenf;onf udk;
uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm; ukzf&f (jiif;qefjcif;) jzpfonf/
xdkodkYjyKjcif;jzifh wpfOD;wpfa,muftaeESifh ,if;tpGJcRwfol\ vkyf&yfESifh
,kHMunfcsufonf rSefuefonf[k xifjrif,lqoGm;Edkifonf/ c&pf,mef
bkef;BuD;rsm;onf ¤if;wdkY tpGJcRwfaomtcg a,½Iociftm; yifhzdwfí
¤if;\ vuf0g;uyfwdkifudk tokH;jyKum ½IdifoGmeftm; ESifxkwfavh&Sdonf/
þonfrSm ¤if;wdkY a&S;tvsifu &SdcJhaom vl½dkif;vlpdkif;rsm;vufxuf
ewfbk&m;rsm;udk yifhzdwfí ESifaomenf;ESifh twlwlyif jzpfonf/
wwd,enf;vrf;rSm *sifef (0g) raumif;qdk;0g;½dIifoGmeftm; usrf;
jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmfrsm;udk ½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;jzifh tv’m[f
t&SifjrwfxHawmfyg;wGif cdkvIH&ef tm;xkwfjcif; jzpfonf/ usrf;jrwf
uk&ftmefvm tm,ofawmfrsm;\ jrifhjrwfaomusrf;pum;vkH;rsm;u
*sifefuyfaeaomol\ ywf0ef;usifavxktwGif;&Sdaeaom tajctaersm;
udk ajymif;vJaprnf jzpfonf/ xdkYaemuf uyfaeaom*sifefudk uk&ftmef
tm,ofawmftm; ½Gwfzwfo&ZÑm,fxm;aom ol\ trdefY? wzef xdk
olrS ref;rIwfay;jcif;jzifh ½IdifoGmefonf ¤if;uyfaeaomol\ udk,fcE¨mrS
z,fcGmoGm;rnf jzpfonf/ odkYaomf þodkY ½Gwfzwfo&ZÑm,fí *sifeftm;
ESifxkwfjcif;trIonf omrmefvlwpfa,mufrS jyKrlygu rnfodkYrQ t&m
xifrnf r[kwfay/ tDrmef,kHMunfrI cdkifrmNyD;? aumif;jrwfaom tusifh
oDv&Sdol? tv’m[ft&Sifjrwftm; ouú0g242w&m;&Sdol rkofouúD olawmf
aumif;rsm;rSom þodkYaomtrIjzifh *sifefudk armif;ESifxkwfEdkifayrnf/
242 tv’m[ft&Sifjrwftm; cspfaMumuf½dkao cefYjim;NyD;oumv tv’m[f t&SifjrwfrS wm;jrpfxm;aomt&mrsm;rS a&SmifMuOfí tv’m[ft&SifjrwfrS vdkufusifhokH;yGm;rsm;&ef trdefYay;xm;aomt&mrsm;udk vdkufemusifhBuH tm;xkwfjcif; jzpfonf/ jrefrmpmayü ]ouú0g}qdkonfh tm&ADpum;vkH;ESifh t"dyÜg,fwlnDaom pum;vkH;r&SdaomaMumifh
odkYaomf ,ckacwftcgwGif taemufwdkif;\ avmuDa&;&mrsm;\
vTrf;rdk;rlaMumifh tcsKdUaom rkpfvifrfrsm;onf *sifefpD;jcif;? *sifefuyfjcif;
udk ajymifajymifwif;wif; jiif;qefMuonfhtjyif wcsKdUrSm *sifefavmu\
wnf&SdrI? *sifefrsm;&SdaerIudkyif r,kHMunfawmh? vufrcHMuawmhay/
odkYaomf *sifefavmu\ wnf&SdrI? *sifefrsm; pD;jcif;? yl;jcif;? uyfjcif;
oabmw&m;rsm;udk usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEé[fESpfckpvkH;wGif twd
tvif; ñTefjyxm;ayonf/ ppfrSefaom ['D;qfawmfrsm;yg taxmuf
txm;rsm;t& wrefawmfjrwfrS vlom;wdkYtm; *sifefrsm; pD;aerIudk
tpGJcRwfjcif;? raumif;qdk;0g;ESifxkwfjcif;wdkYudk jyKvkyfcJhonfudk twd
tvif; awGYEdkifayonf/ xdkYtwl wrefawmfjrwf\ qG[mA[fBuD;
rsm; vufxufwGifvnf; wrefawmfjrwf\ cGifhjyKcsufjzifh tpGJcRwf
jcif;rsm; jyKvkyfcJhaMumif; cdkifvkHaomtaxmuftxm;rsm;t& odEdkifonf/
atmufwGif enf;vrf; (3) ckqdkif&m? qifhjyefcsufrsm;udk awGYEdkifyg
onf/ qG[mADBuD; ,tfvm tdAfaeY r&f&[focifu qifhjyefcJhonf
rSm-
]]wpfcgu uREkfyfESifh wrefawmfjrwfwdkYonf c&D;wpfckudkoGm;ae
pOf vrf;ab;ü uav;i,fwpfa,mufESifhtwl xdkifaeaom trsKd;orD;
wpfOD;\ teD;udk jzwfoGm;cJhMuonf/ olru wrefawmfjrwftm;
]tdk-tv’m[fh&plvfwrefawmf? þuav; (uRefr\om;av;) onf
wpfaeYvQif tBudrf rnfrQwdkifatmif usdefpmwdkufcHae&onfudk uRefr
rodyg/ þuav;onf a&m*ga0'emcHpm;ae&NyD; uRefrwdkYtm; 'ku©
a&mufapygonf}[k avQmufxm;cJhonf/ xdktcg wrefawmfjrwfrS
]uREkfyftm; xdkuav;udk vSrf;ay;yg/}[k rdefYonf/ xdktcg trsKd;orD;rS
uav;i,ftm; csDajr§mufí wrefawmfjrwfxHodkY urf;ay;aomtcg
wrefawmfjrwfrS uav;tm; rdrda&SU&Sd ukvm;tkyf\ ukef;ESD;\ tm&ADpum;vkH;rl&if;twdkif; ]ouú0g}[líom jyefqdk&jcif;jzpfonf/ (bmomjyef qdkol)
tv,fwGif xnfhvdkufonf/ xdkYaemuf wrefawmfjrwfrS uav;
i,f\ yg;pyfudk zGifhvQuf okH;Budrfwdkifwdkif rIwfoGif;vdkufonf/243
xdkodkY rIwfoGif;&mwGif EIwfrSvnf; ]]Adpördv’m[f (tv’m[ft&Sifjrwf\
emr awmfjzifh tpjyKyg\/) uREkfyfonf tv’m[ft&Sifjrwf\ aus;uRef
jzpfygonf/ xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrwf\ &efol? toifonf
uav;\ cE¨mudk,frS xGufygav}[k ajymqdkcJhonf/ xdkYaemuf uav;
i,ftm; trsKd;orD;xHodkY jyefí urf;ay;vdkufygonf/ xdkYaemuf uREkfyf
wdkYonf ,if;vrf;odkY (aemufwpfBudrf) jyefa&mufaomtcg rnfodkY
jzpfysufonfudk tusKd;taMumif; &Sif;jyygav}[k rSmMum;cJhonf/ xdkY
aemuf uREkfyfwdkY tjyefc&D;wGif olrtm; xdkae&mwGif jyefawGYcJhygonf/
olronf odk;okH;aumifESifhtwl awGY&aomaMumifh wrefawmfjrwfrS
]oifr\ om;uav; tajctae rnfodkY &SdygovJ}[k ar;jref;&m? xdk
trsKd;orD;rS ]udk,fawmfjrwftm; trSefw&m;ESifhwuG apvTwfawmfrl
cJhaom tv’m[ft&Sifjrwf\uprf? udk,fawmfjrwf ref;rIwfay;NyD;
onfh tcsdefrSpí xdkuav;i,fwGif wpfpkHwpf&m a&m*ga0'em cHpm;&rI
r&Sdawmhonfudk uRefrwdkY owdjyKrdMuygonf/ xdkYaMumifh udk,fawmf
jrwftm; aus;Zl;qyf&eftvdkYiSm þodk;okH;aumifudk ,lcJhygonf}[k
jyefvnf avQmufxm;cJhonf/ xdktcg wrefawmfjrwfrS uREkfyftm;
]xdkodk;okH;aumifxJrS wpfaumifudk qGJ,lcJhyg/ usefaom ESpf aumifudk
olrtm; jyefay;vdkufyg}[k rdefYawmfrlcJhonf/244 tGrfarhtAef Aifefaoh
tvf-0gZDrS qifhjyefcJhonfrSm
]]olr\ tzdk;awmfol Zm&Donf ol\rsKd;EG,fpkrsm;\ udk,fpm;vS,f
tzGJYrsm;ESifhtwl tv’m[fh&plvfwrefawmftm; awGYqkH&efoGm;aom
243 tm&ADbmompum; ]]ezo}}onf vQmxdyfudk ESpfcrf;ESpfvTmMum;odkYxnfhí rIwf jcif;jzpfonf/ þonf rIwfjcif;ESifh wHawG;tenf;i,fxkwfjcif; (wzv) ESpfckaygif; í xGufvmaomtajctaejzpfonf/ jrefrmpum;wGif ref;rIwfonf[k ajymavh&Sd onf/ 244 tDrmrft[fr'f rS pkpnf;wifjycJhonf/
tcg olonf pdwfaemufaeaom ol\om;udkyg olESifhtwl ac:aqmif
oGm;cJhavonf/ wrefawmfjrwf &Sd&mae&modkY a&mufaomtcg ]uRef
awmfESifhtwl pdwfaemufaeaom (½l;oGyfaeaom) om;wpfa,mufyg
&Sdygonf/ uRefawmfonf olYtm; ac:aqmifvm&jcif;rSm udk,fawmfjrwf
rS olYtwGuf a&m*gaysmufap&ef 'dktm qkawmif;yw¦emjyKay;yg&ef
arwÅm&yfcHygonf}[k avQmufxm;&m wrefawmfjrwfrS ]xdkom;
jzpfoltm; ac:aqmifvmapvdkufonf/} xdktcg Zm&Donf om;jzpfol
0wfqifvmaom t0wftpm;rsm;udk cRwfapNyD;? 0wfaumif;pm;vSrsm;
0wfqifapí wrefawmfjrwf\ a&SUawmfarSmufodkY ac:aqmifvmcJh
onf/ wrefawmfjrwfrS ]olYudk uREkfyfteD;odkY ac:aqmifvmyg/
uREkfyftm; ausmcdkif;í &yfapyg}[k trdefYay;vdkufonf/ xdkYaemuf wref
awmfjrwf onf ol\0wfpkHudk cyfMurf;Murf; pGJudkifvdkufNyD;? xdkol\
ausmukef;udk cyfjyif;jyif;½dkufí ]tv’m[ft&Sifjrwf\ &efol? toif
xGufavmh}[k trdefYay;vdkufonf/ xdktcg uav;onf bmrQ rjzpf
ouJhodkY ywf0ef;usiftm; vSnfhí Munfhaeonfudk awGY&\/ wrefawmf
jrwfrS xdkuav;tm; rdrd\a&SUwGif xdkifcsapvdkufNyD;? a&wcGuf
,lvm&ef awmif;qdkvdkufonf/ xdka&,lvmaomtcgwGif xdka&jzifh
uav;tm; rsufESmopfay;vdkufNyD; olYtwGuf 'kdtmawmif;ay;cJhonf/
'dktm NyD;qkH;oGm;aomtcg xdkuav;onf usef;rmyuwd csrf;ompGm
&SdcJhNyD;? Zm&D\ udk,fpm;vS,ftzGJUwGif xdkuav;i,favmuf usef;rm
aomol r&Sdacs/}}245
cg&d*sm[ftdAfaeYtqf-qmhvfxfrSajymcJhonf/ ol\ OD;av;jzpfolrS
ajymcJhonfrSm
245 Collected by Imam Ahmad and Abu Dawud at-Tayalasi from Matar ibn ‘Abd
Ar-Rahman, Usud Al-Ghabah, Vol.2, p.145. Ibn Hajar rated Umm Aban as an
acceptable narrator.
]]wpfcgu uREkfyfwdkYonf wrefawmfjrwfESifhtzGJYudk cGJcGmí
xGufcGmvmpOf tm&Afaus;awmom;rsm;\ rsKd;EG,fpkESifh awGYqkHcJhygonf/
¤if;wdkYxJrS tcsKdUu ]uREkfyfwdkY ajymcJhonfhtwdkif; oifwdkYonf xdkyk*¾dKvf
(wrefawmfjrwfrk[r®'f)xHrS aumif;aomt&mrsm;&&SdcJhonf r[kwf
ygavm/ oifwdkYrSm *sifef (0g) ½dIifoGmefuyfaeaomoludk ESifxkwf&ef
*gxmrEÅ&m; (0g) aq;0g;wpfrsKd;rsKd; &&SdcJhygovm;}[k awmif;qdk&m
uREkfyfrS ][kwfuJh&Sdygonf/} xdktcg xdkolrsm;u usdefpmrdí ½l;oGyfae
aomoludk uREkfyf\ a&SUodkYac:aqmifvmcJhonf/ uREkfyfonf xdkolYtm;
pl&[fzmod[[fudk reufwpfBudrf? naewpfBudrf? wpfaeYESpfBudrfEIef;
jzifh okH;&ufqufwdkuf ref;rIwfay;cJhygonf/ aeYpOf ½Gwfzwfo&ZÑm,fNyD;
wdkif; uREkfyfonf xdkolYtm; wHawG;jzifh axG;cJhygonf/ okH;&ufwdkifwdkif
xdkokdY ref;rIwfNyD;aomtcg xdkolonf rdrd rdaeonfh usdefpmrS
vGwfajrmufNyD;? taumif;yuwdjzpfvm\/ xdktcg tm&Afaus;awmom;
rsm;onf xdkodkY ukoay;onfhtwGuf uREfkyftm; vufaqmifay;yg
onf/ uREkfyfrS wrefawmfjrwftm; ar;jref;NyD;rS vufcHygrnf[k
ajymí wrefawmfjrwfxHodkY avQmufxm;&m ],lygav? odkYaomf
rnfolrqdk rSm;,Gif;aom*gxmrEÅ&m;udk ½Gwfzwfí a&m*gukoNyD; &&Sd
aomt&mudk pm;aomufygu xdkolonf xdktjypf*dkem[fudk cHpm;&rnf/
odkYaomf oifonf rSefuef aomenf;vrf;jzifh a&m*ga0'emudk uko
ay;cJhojzifh oif\ vkyftm;cudk oifpm;okH;xkdufygonf/246
pkef;ya,m*twwfynmESifhywfoufí tpövmrf\ owfrSwfjyXmef;csuf
pkef;ya,m*twwfudk avhvmvdkufpm;jcif; (oif,ljcif;)ESifh vdkufem
usifhokH;jcif; ESpfrsKd;pvkH;onf tpövmrfhOya't& ukzf&f (aoGznf jiif;
qefjcif;) tjypfxdkufouJhodkY &S&Dtwft& xdktjyKtrIrsm;udk vdkufem
usifhokH;olESifhywfoufí jyif;xefBuD;av;aom jypf'Pf owfrSwfxm; 246 tDrmrftAl'g0l;'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1092? ['D;qftrSwf-3887/
onf/ ¤if;\jypf'PfrSm rnfolrqdk pkef;ya,m*twwfynmudk vdkufem
usifhokH;olonf rdrdbmom aemifw&í pGefYvTwfrI rjyKygu xdkolYtm;
ao'Pfay;&rnf/ þOya'owfrSwfcsufonf qG[mADBuD; *Ref'kAf tdAf
aeY utAf\ qifhjyefcsuft& jzpfonf/ wrefawmfjrwf rS
]]pkef;ya,m*q&mrsm;twGuf jyXmef;owfrSwfxm;aom jypf'PfrSm "m;
jzifh ao'PfpD&if jcif;jzpfonf}} [k rdefYawmfrlcJhonf/247
wrefawmfjrwf0zm;ofuG,fvGefoGm;aomtcg aemufydkif;qufcH
onfh ajzmifhrwfrSefuef wduscJhonfh cvDz[for®wBuD;rsm; vufxuf
wGif azmfjyyg Oya'pnf;urf;csufudk wdwdusus vdkufem usifhokH;cJhMu
onf/ Awf*sf*sm;vm[fAifeftAf'[frS qifhjyefcJhonf ['D;qfawmf
wpfckwGif cvDz[fBuD;tkr&ftdAfaeYcoGmAfocifonf yg½Sm;ESifh a&mr
rsm;tm; wdkufcdkuf&ef ppfcsDwufaom rkpfvifrfwyfrBuD;tm; pmwpf
apmifa&;om;í ay;ydkYcJhonf/ xdkpmwGif Zdk½dktufpxm&D;,mef;rsm;248
247 tDrmrfod&frdZD ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ þ['D;qfawmf\ qifhjyef rIuGif; quf (pe'f)rSm 'GtD;zf (tm;enf;)aomfvnf; taxmuftxm;rsm;\ axmufyhHrIjzifh þ['D;qfawmfonf [pef (aumif;rGefcdkifvkHaom ['D;qfawmf \ tqifhtwef;odkY jr§ifhwifjcif;cH&ayonf/ tpövmrfh"r®owf Oya'ynm&Sif tDrmrfBuD;av;yg;teuf tDrmrfBuD;okH;yg; (tDrmrftAl[eDz[f ? tDrmrf rmvduf ? tDrmrft[fr'f ocifwdkYonf þ['D;qftay:wGif tajccHí "r®owfqkH;jzwfcJhMuonf/ usef&Sdaom tDrmrfBuD;jzpfonfh tDrmrf &SmzDtD ocifonf pkef;ya,m*q&mrsm;taeESifh olwdkY\ pkef;ya,m* twwfynmonf ukzf&f (aoGznf jiif;qef remcHjcif;)\ tqifhodkY a&mufrSomvQif owfrdefYay;&ef "r®owfjyXmef;cJhonf/ ½I- odkifpD;&f tvf -tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? tv’mr[f pkvdkifrmef tdAfaeY tAÁ'kvf 0[f[Af ? AD½l'fNrdKU? tvf-rufoAf tvf-tpövmrDykHESdyfwdkuf? 'kwd,tBudrf? 1970? pm-390-1/ 248 Zdk½dktufpx&d,ef (ac:) Zdk½dktufpx&m0g'onf vGefcJhaom ESpfaygif; (2500) ausmfcefYu yg&Sm;EdkifiH (,ck-tD&efEdkifiH) tm&d,efa'owGif tpjyK ay:xGef;cJhav onf/ tjcm;urÇmh txifu& bmomw&m;rsm;ESifh EdIif;,SOfvQif ouf0if,HkMunfol ta&twGuf enf;yg;aomfvnf;? þbmomw&m;onf urÇmha&S;tusqHk; bmom w&m;wpfck jzpfonf/ vuf&Sd tajctaewGif þbmom0ifta&twGufrSm (130 000) ausmfcefYom&Sdonf/ tD&efvlrsdK; Zdk½dktufpwmonf txufazmfjyyg Zdk½dk
tm;vkH; rdrdwdkY\rdcifrsm;?orD;rsm;? nDtpfrrsm;ESifh vufxyfxdrf;jrm;ae
onfh"avhudk y,fzsuf&ef trdefYay;vdkufonf/ Zdk½dktufpwm&D;,ef;rsm;
\ tpm;tpmrsm;onf t[favhudomAfrsm;249\ tpm;tpmrsm;twdkif;
pm;okH;&rnfEdkifaMumif;vnf; trdefYay;cJhonf/ aemufqkH; trdefYowfrSwf
csufrSm pkef;ya,m*q&mrsm;tm;vkH;tm; awGY&SdvQif owfypf&rnf[l
aomtrdefY jzpfonf/ Awf*sf*sm;vm[fAifeftAf'[frS ajymonfrSm
xdktrdefYudk tajccHNyD; pkef;ya,m*q&m okH;OD;tm; ao'gPfpD&ifcJhyg
onf/250
rk[r®'ftdAfaeYtAf'k&f&[frmefrS qifhjyefcJhonf/ wrefawmfjrwf
BuD;\ Muif,mawmf? cvDz[for®wBuD;tkr&focif\ orD;jzpf
ol [zfqGm ocifrBuD;onf uRefrwpfOD;tm; ¤if;onf [zfqGm
ocifrBuD;tm; pkef;ya,m*twwfjzifh jyKpm;cJhojzifh ,if;uRefrtm;
ao'Pf pD&ifcJhonf/251
þjypf'Pfonf vuf&Sd aomif&ofusrf;wGifvnf; azmfjyxm;onf/
*sL;ESifh c&pf,mefrsm;tay:wGifvnf; pkef;ya,m*twwfynmudk twd
tvif; wm;jrpfxm;onf/
tufpxd&efbmomw&m;udk xlaxmifol jzpfNyD; ]ygpD0g'} [lívnf; ac:a0:Mu onf/ ygpDbmom0ifrsm;\ xif&Sm;aomusrf;*efrsm;rSm 'gpmwD,mESifh tAufpfwm wdkY jzpfonf/ (½I-urÇmht"du bmomw&m;rsm;ESifh udk;uG,f&mt&Sift,ltq? a'gufwmvSvS0if;\ jrefrmbmomjyef/) 249 td[favhudomAfqdkonfrSm aumif;uifususrf;*efrsm;udk vdkufemusifhokH; usonfh *sL;ESifh c&pf,mefrsm;udk ac:ygonf/ qifhjyefcsuf\ þtpdwftydkif;udk tDrmrf Akcg&D ? tDrmrfod&frdZD ESifh tDrmrfepmtD ocifwdkYrS pkpnf;jycJhygonf/ 250 tDrmrft[fr'f ? tDrmrftAl'g0l;'f ESifh tDrmrftvf Adkif[uD ocifwdkY rS qifhjyefcJhygonf/ 251 tDrmrfrmvpfuf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-rk0oGfoGtftDrmrfrmvpfuf usrf;? t*Fvdyfpm-344-5? ['D;trSwf-1511/
]]trsKd;om; (0g) trsKd;orD;wpfOD;wpfa,mufonf pkef;ya,m*q&m
(0g) Mum;cHtjzpf aqmif½GufcJhrnfqdkygu ¤if;tm; ausmufwkH;? ausmuf
cJrsm;jzifh ypfaygufí ao'Pfay;&rnf/ xdkodkY ao'PfpD&if&mwGif xdkol
(0g) olrtm; ao'PfpD&ifaomtcg xGufvmonfhaoG;udk olwdkY\ cE¨m
udk,fay:wGif okwfavmif;&rnf/}}252
ppfrSefaomcvDz[fBuD;rsm;\ vufxuf aemufydkif;wGif txufyg
Oya'usifhokH;rIrSm wjznf;jznf; avsmhenf;vmonf/ tkdrdkif,mrif;quf
vufxufwGifrl pkef;ya,m*q&mrsm;ESifh tem*wfa[mudef;xkwfol aA
'ifvu©Pm? eu©wfq&mrsm;udk cGifhjyKcJh,kHru ,cifu wm;jrpfydwfyif
xm;aom ¤if;wdkY\ twwfynmrsm;udkyif avhvmvdkufpm; cGifhjyKcJh
onf/ tqdk;qkH;rSm EdkifiHawmfw&m;½kH;odkYyif ,if;pkef;ya,m*q&mrsm;
ESifh tem*wfa[mudef;xkwfol aA'ifvu©Pm? eu©wfq&mrsm;udk yifh
aqmif wm0efxrf;apjcif;jzifh xdkrdpämynmudk jynfolvlxktm; rdwfquf
ay;cJhjcif; jzpfonf/ xdkpkef;ya,m*q&mrsm;ESifh tem*wf a[mudef;xkwf
ol aA'ifvu©Pm? eu©wfq&mrsm;\ ynm&yfrsm;jzifh wifjycJhaom
w&m;Oya' tokH;csjcif;udk EdkifiHawmftaeESifh &yfwHhapcJhaomfvnf;
tcsKdUaom qG[mA[fom0uBuD;rsm;u xdkOya'udk vufcHNyD; rdrdwdkY
bmom vdkufemusifhokH;cJhMuonf/
tAltGwfpfref; tef-e[f'DrS qifhjyefcJhonf/ cvDz[f tvf-
0vD;'f tdAfaeY tAÁ'kvfrmvduf (c&pfouú&mZf 705-715)\ vufxuf
wGif ¤if;\ w&m;½kH;awmfü pkef;ya,m*twwfynmrsm;udk jyKvkyfavh&Sd
onfh pkef;ya,m*twwfynm&SifwpfOD; &SdcJhonf/ wpfcgu xdkpkef;
ya,m*q&monf vlwpfa,mufudk udk,fcE¨mESifh OD;acgif;udk wjcm;pD
ydkif;jzwfí jyxm;onf/ xdkodkY vlt&Sifvwfvwftm; acgif;ESifhudk,f
wjcm;pD jzwfxm;cdkuf y&dowfBuD;onf tHhtm;oifhojzifh [ifueJ?
252 Leviticus 20:27.
[mueJjzpfNyD;? rSifoufrdoGm;cJhonf[k qdk\/ xdkpkef;ya,m*q&mrS vl
\ acgif;ESifhudk,f wjcm;pDjzpfatmif ydkif;jzwfNyD;aemuf wzef jyefquf
jycJhonf/ xdkYaemuf acgif;jzwfcH&aomolonf arG;&myg taumif;
yuwdtwdkif; y&dowfBuD;a&SUarSmufwGif bmrQrjzpfcJhovdk jyefvnf
&Sifoefvmonf[k qdk\/ xdkpGrf;aqmifrIudk Munfh½IaecJhaom y&dowf
BuD;onf w½Idufrufruf &ifoyf½IarmjzpfcJhonf/ plAÁ[mev’m[f
(tv’m[ft&Sifjrwfonf csKdUwJhrItaygif;wdkYrS oefY&Sif;pifMu,fawmfrlyg
\/) xdk (pkef;ya,m*q&m) onf aooltm; &SifapcJh\/
qG[mADBuD;*Ref'kAfonf bk&ifcH0vD;'f\ w&m;½kH;awmfwGif
jzpfysufcJhaom txufazmfjyyg yGufavm½dkufoGm;aponfh pkef;ya,m*
q&m\ pGrf;aqmifrIudk Munfh½I&ef xdk½kH;awmfodkY vma&mufcJhonf/
aemufwpfaeYwGif qG[mADBuD; *Ref'kAfonf ¤if;\"g;udk aemuf
ausmwGif uyfí csnfaESmifNyD; ("g;udk aemufausmwGif odkif;í vG,fxm;
aom"g;tdrfwGif xnfhxm;jcif;udk qdkvdkonf) xdkae&modkY jyefvmcJhonf/
pkef;ya,m*q&monf ol\ jyyGJwGif ol\pGrf;aqmifrIudk jyo&ef
ajcvSrf;pwifvdkufonfESifh wNydKifeuf qG[mADBuD;*Ref'kAfocifonf
vlxky&dowfxJrS ½kwfw&uf xdk;azmufxGufvmNyD; xdkpkef;ya,m*q&m
\ OD;acgif;udk "g;ESifhydkif;vdkufNyD; tvefYwMum; jzpfaeonfh y&dowf
BuD;bufodkY vSnfhvdkufum ]]tu,fí þarSmfq&monf trSefwu,f
vl\OD;acgif;ESifhudk,fudk qufNyD; aooludk &SifoefapEdkifygu? ol\
OD;acgif;ESifh udk,fcE¨mudk olYbmom jyefqufNyD; touf&SifapEdkifrnf
r[kwfygavm}[k ajymvdkuf\/ cvDz[ftvf-0vD;'frS qG[mADBuD;
*Ref'kAftm; zrf;qD;cJhNyD; axmifoGif; tusOf;csxm;cJhonf/253
pkef;ya,m*q&m (0g) arSmfq&m? yÍövufq&mrsm;ESifhywfoufonfh
tpövmrfhpnf;rsOf;Oya' owfrSwfcsufudk jyif;jyif;xefxef owfrSwfxm;
253 tDrmrfAkcg&D ocifrS ¤if;\ jyKpkxm;aom ordkif;usrf;wGif wifjycJhonf/
&onfhtaMumif;t&if;rSm tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;wGifom&Sdonfh
aojcif;? &Sifjcif;udk pdk;rdk;cs,fvS,fEdkifonf[lonfh *kPfawmfudk arSmf
q&m? yÍövufq&m (0g) pkef;ya,m*q&mrsm;rS ydkifqdkifoa,mif jyKvkyf
jyaerItay: vlYtzGJUtpnf;twGif; ,kHMunfrItm;enf;vSaom vlom;
rsm;tm; &S&D;ufjzpfjcif;rS umuG,f&ef jzpfonf/ txufwGif wifjycJh
onfhtwdkif; arSmfq&m? yÍövufq&m (0g) pkef;ya,m*q&mrsm;\ vkyf
&yfonf aomif[D;'f twfpfrmtf 0qGf-qdGzm;ofudk ysufjym;aponfh
vkyfaqmifrIrsm;jzpfNyD; tBuD;qkH; &S&D;ufxdkufaomaMumifh jzpfygonf/
arSmfq&mrsm;? yÍövufq&mrsm;ESifh pkef;ya,m*q&mrsm;taeESifh rdrdwdkY
tzdkY 0ifaiGtajrmuftjrm; &vdkjcif;? tawmrowfaom ausmfaZmjcif;udk
rufarmrIaMumifh rdrdwdkYudk,fudk rdrdwdkY udk;uG,f&mt&SifESifhqdkifaom
obm0vGefpGrf;tm;rsm;udk ydkifqdkifxm;olrsm;tjzpf ajymqdk*kPf,lavh&Sd
aomaMumifh ¤if;wdkY\ pkef;? ua0? arSmftwwfqdkif&if tEkynm pGrf;
aqmifrIrsm;onf bmoma&;qdkif&m rcefYav;pm;vkyfjcif;? bmoma&;
apmfum;armfum;jyKjcif;wdkY jzpfaponf/ tqdk;qkH;rSm rdrdwdkYudk,fudk
zefqif;&Sif[k xifjrifvmatmif pGrf;aqmifjyrIrsm;aMumifh ,kHMunfol
rkpfvifrfrsm;\ tDrmefudk csKd;azmufapEdkifaom tEÅ&m,f BuD;rm;vSonfh
0g'jzefYrIrsm;aMumifh ¤if;wdkYtm; ao'PfpD&if&ef tpövmrfrS jyXmef;xm;
jcif;jzpfonf/
tcef; (8)
tvGefw&m BuD;us,fjrifhjrwfvSawmfrlaom? teEÅbkef;awmf&Sif
tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrdtm; vlom;rsm; od&Sdap&eftvdkYiSm rdrdxkwf
jyefydkYcscJhonfh usrf;*efrsm;tm;jzifhvnf;aumif;? wzef rdrd\ apwref
awmf eAD? &plvfrsm;tm;apvTwfjcif;jzifh rdrd\BuD;us,fjrifhjrwfrI? xG#f
jrwfrIudk wifjycJhonf/ ,if;odkYwifjyjcif;\ t"dutaMumif;t&if;rSm
vlom;taeESifh udk;uG,f&mt&Sif tv’m[fonf rnfolrnf0gjzpf
aMumif; ydkí em;vnfap&ef jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf vlom;rsm;
\ pdwf0dnmOfrS vufcHEdkifaom todynmA[kokw\ twdkif;twmrSm
uefYowfcsuf&Sdjcif;aMumifh? uefYowfrJhaomwpfpkHwpf&mudk em;vnfEdkif
&ef rjzpfEdkifaomaMumifhyif/
xdkYaMumifh tv’m[frS rdrd\*kPfawmftcsKdUudk a½G;cs,fí vlom;
rsm; em;vnfEdkif&ef xkwfjyefydkYcsay;awmfrlcJh\/ xdkodkY a½G;cs,fí xkwf
jyefydkYcsjcif;taMumif;rSm vlom;taeESifh udk;uG,f&mt&Sif? tv’m[ft&Sif
jrwf\ *kPfawmfrsm;udk tv’m[f\ tzefqif;cHt&mrsm;\ *kPf
&nfrsm;ESifh a&maxG;NyD; em;vnfrI vGJrSm;roGm;ap&ef jzpfonf/ tv’m[f
\ *kPfawmfrsm;onf zefqif;jcif;cH&aom zefqif;cHt&mrsm;\
*kPft&nftaoG;rsm;ESifh a&maxG;oGm;aomtcg vlom;onf xdkzefqif;
cHrsm;tm; bk&m;[kxifrSwfí bk&m;ocifudk udk;uG,fylaZmfouJhodkY jyKrl
avh&SdMuonf/ þodkY wpfpkHwpf&mtm; bk&m;uJhodkY ylaZmf yojcif;onf
½kyfxk½kyfyGm;qif;xk udk;uG,fjcif;tm;vkH;\ tajccHtESpfom&yif jzpf
onf/ tm;vkH;aom a&S;a[mif; udk;uG,f,kHMunfrIrsm;ESifh bmoma&;
,kHMunfrIqdkif&m usifhpOf? usifhxkH;rsm;wGif zefqif;cH vlom;rsm; (0g)
ouf&Sd? oufrJht&m0w¦Krsm;udk bk&m;[kxifrSwfí t&SifjrwfESifh wef;wl
xm;ívnf;aumif;? 'GefwGJívnf;aumif;? tv’m[ft&Sifjrwftm; ypf
y,fjcif;tm;jzifhvnf;aumif; udk;uG,fylaZmfyorI jyKMuavonf/
tv’m[fwGif ra&wGufEdkifatmif rsm;jym;vSonfh *kPfawmfrsm;
&Sdaomfvnf; ¤if;wdkYteuf ta&;BuD;wumh ta&;BuD;qkH;*kPfawmfrSm
t&Sifonf ¤if;\tzefqif;cHrsm;rS uGJjym;jcm;em;vQuf c0yfudk;uG,frIt
aygif;udk cH,lxdkufawmfrlaom *kPfawmf jzpfonf/ txufyg *kPfawmf
onf *&dEdkifiH\ rkpfvifrfrsm;tMum;wGif em;vnfrI vGJrSm;NyD;? t,ltq
½IyfaxG;oGm;apcJhaom *kPfawmfvnf; jzpfonf/ *&drS rktfoZdvmtawG;
tac:*dkPf;om;rsm;\ t,ltqrSm tcsKdUaom rkpfvifrfrsm;tay:0,f
vTrf;rdk;cJhNyD;? ,aeYwdkif rSm;,Gif;aom t,ltqrsm;udk pGJudkifxm;onfh
tkyfpkrsm;udk awGYEdkifayonf/254 þtvGefta&;BuD;vSonfh *kPfawmfrSm
tvf-tlvl;(علو)jzpfNyD; t*Fvdyfbmompum;jzifh zGifhqdkaomf Highness or
Transcendence (tEIdif;rJhxG#fjrwfBuD;Mu,frI? jrifhjrwfrI)[k teuft"dyÜg,f
&ygonf/
txufyg*kPfawmfjzpfaom xG#fjrwfBuD;Mu,frIudk tv’m[ft&Sif
jrwftwGuf okH;aomtcg tv’m[ft&Sifjrwfonf ¤if;\ zefqif;jcif;
ESifh zefqif;cHrsm;tm;vkH;udk vGefajrmufí tm;vkH;\ txufwGif &Sdonf
[laomtcsufudk azmfñTef;onf/ xdkt&Sifonf ¤if;\zefqif;jcif; t0ef;
t0dkif;twGif;wGif yg0ifaejcif;r&Sdovdk rnfonfh tzefqif;cHrsm;twGif;
rS tpdwftydkif;vnf; r[kwf/ zefqif;cHavmuonf xdkt&Sifjrwf\
tpdwftydkif;wpfckjzpfaomfvnf; xdkt&Sifjrwfonf zefqif;cHavmu\
tpdwftydkif;wpfck r[kwfacs/ trSefrSm xdkt&Sifjrwf jzpfwnfjcif;onf
t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;ESifh zefqif;cHavmurS vGefajrmufí vkH;0
oD;oefY xifxif&Sm;&Sm; wnf&Sdaejcif; jzpfonf/ zefqif;cHavmuESifh
254 ½I- ½dIifcfemqGd&f ½l'f'D;eftvf-tvfAmeD( )? rkcfoqGd&f tvf-tlvl? ab½l'fNrdKU awmf? tvf-rufoAf tvf-tpövmrDpmtkyfwdkuf? yxrtBudrf? 1981? pm-23/
rnfodkYrQ ywfouf'GefwGJaerI r&Sdacs/ xdkt&Sifonf pMu0VmteEÅ\
zefqif;&SifjzpfNyD;? r[mpMu0VmBuD;twGif;&Sd t&m0w¦K (ouf&Sd? oufrJh
... t&mtm;vkH;) onf t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;\ tpdwftydkif;
wpfckom jzpfonf/ rnfodkYqdkapumrl t&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;onf
¤if;\ zefqif;jcif;trIwGif uefYowfcsufuif;rJhpGm vkyfaqmifEdkifpGrf; &Sd
onf/ xdkt&Sifonf t&mcyfodrf;udk t<uif;rJh jrifEdkifpGrf;? Mum;EdkifpGrf;?
odEdkifpGrf; &Sdawmfrlaomt&Sif jzpfonf/ xdkt&Sifonf zefqif;jcif;ESifh
zefqif;cHrsm;\avmucyfodrf;twGuf yxrOD;qkH;jzpfawmfrlaom? rlv
blw taMumif;w&m; jzpfonf/
þpMu0VmtwGif;&Sd t&mcyfodrf;onf xdkt&Sifjrwf\qE´awmf r&Sd
bJ rnfonfht&mrQ jzpfysufvIyf&Sm;Edkifjcif; r&Sdacs/ tusKd;quftm;jzifh
tpövmrfhtodonmwGif tv’m[ft&SifjrwfESifh ¤if;\zefqif;jcif; (zef
qif;cHavmu)\ qufEG,frIonf tNrJwrf; 'GefwGJaeaom qufEG,frI
jzpfonf/ odkYaomf tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;ESifh qufEG,frI (0g)
t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;ESifh qufEG,frIonf udk;uG,f&mt&Sif wpfql
wnf;ESifhqdkifaomudpö jzpfonf/ oabmw&m;tm;jzifh 'GefwGJaeaom
'Gdvu©Pmaqmifaeonf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf tv’m[fjzpfí zef
qif;jcif;onf zefqif;jcif;jzpfonf[laom oabm aqmifaeaomfvnf;
,if;onf vkH;0 wpfxyfwnf;jzpfaeaom tjcif;t&m jzpfonf/ uGJjym;
jcm;em;aom,lepf ESpfck jzpfonf/ zefqif;&SifESifh zefqif;cH? uefYowfrJh
(t<uif;rJh)ESifh uefYowf&Sd (t<uif;&Sd) ,lepfESpfck jzpfonf/ ESpfckpvkH;
onf wpfxyfwnf; rusovdk wpfckwnf;vnf; r[kwfacs/
wcsdefwnf;üyif tv’m[ft&SifjrwfESifhywfoufonfh tpövmrfhtod
onmrSm okH;yg;wpfql0g'udk jiif;y,fí wpfqlwnf;aom udk;uG,f&m
t&Sifudk udk;uG,f,kHMunfjcif;jzpfNyD;? ¤if;rSm vkH;0 avQmhay;ír&aom
todonm jzpfonf/ oabmw&m;tm;jzifh tv’m[ft&SifjrwfESifhywf
oufaom tpövmrfh,kHMunfcsufrSm tv’m[ft&SifjrwfwGif rdbvnf;
r&Sd? om;orD;vnf; r&Sd? wGJzuftazmfvnf; r&Sd? vkH;0 wpfyg;wnf;
&Sdaom t<uif;rJh ]1} ydkif&Sif jzpfonf/ tv’m[ft&Sifjrwf\ udk;uG,f&m
t&SifjzpfrIwGif wpfpkHwpf&mqifwlaomt&m[lí r&Sd?tEIdif;rJh udk;uG,f&m
t&Sif? oD;oefY&Sdaeaomt&Sif jzpfonf/ xdkt&Sifonf pMu0VmwpfckvkH;
\ wpfckwnf;aom t&if;tjrpfjzpfNyD;? pMu0VmtwGif;&Sd t&m0w¦K
wdkif; (ouf&Sd? oufrJhwdkif;) onf xdkt&Siftm; rSDwnfí jzpfay: wnf&Sd
ae&onf/ xdkenf;wlpGm aomif[D;'fopömw&m;onf zefqif;cHrsm;ESifh
qufEG,faeayonf/ tb,faMumifhqdkaomf pMu0VmtwGif;&Sd ouf&Sd?
oufrJh tzefqif;cH tm;vkH;onf wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;jzpfaom
t&Sifjrwf\zefqif;rIaMumifh jzpfay:vm&jcif; jzpfonf/ tzefqif;cH
tm;vkH;ESifh ¤if;wdkY\ oD;jcm;jzpfay:aeaom tajctae? tjcif;t&mrsm;
tm;vkH;onf zefqif;&Sif tv’m[f\tzefqif;cHrsm;om jzpfMu
onf/ xdkouf&Sd? oufrJh tzefqif;cHrsm;tm;vkH;\ t&nftaoG;rsm;?
tjcif;t&mrsm;tm;vkH;onf ]obm0w&m;}wnf;[laom tajccH wnf
aqmufrIbavmhcfrsm;ESifh wlnDaomobm0tm;rsm;\ tajctaersm;
tay:wGif rlwnfí wnfaqmufxm;Mujcif; jzpfonf/
udk;uG,f&mt&Sif\ xif&Sm;xl;jcm;rI
vlom;rsm;twGuf ¤if;wdkY\ udk;uG,f&mt&Siftm; c0yfudk;uG,f
qnf;uyfylaZmfyo&mü xG#fjrwfjcif;[laom *kPft*Fgt&nftaoG;onf
txl;wvnf oD;jcm;ta&;ygaom *kPf&nfwpf&yf jzpfonf/ tpövmrf
onf ¤if;\ aemufqkH;toGifo@mef (vuf&Sd usifhokH;aeaom tpövmrf
\ykHo@mef) ra&muf&SdrD tcsdefwGif? txufyg jrifhjrwfaom*kPfawmfudk
vufawGYtoufoGif; ykHazmfMu&mü rl&if;oabmw&m;rS aoGznfvGJacsmf
jcif;odkY a&muf&SdcJhMu\/
c&pf,mefbmom0ifwdkY ajymqdkMuonfrSm tv’m[ft&Sifjrwfonf
urÇmN*dKvfay:odkY <uvmNyD;? vlom;\ tom;ESifh aoG;udk toGif,lí
wrefawmftDqmtjzpf vlYZmwdcHonf[k qdkMuonf/ c&pf,mefbmom
0ifwdkY\tqdkt& wrefawmftDqm (a,½Iocif)[lonf vuf0g;
uyfwdkifwGif um;pifwifjcif;cHcJh&aomyk*¾dKvfjzpfonf/ ¤if;wdkYrwdkifcif
*sL;vlrsKd;rsm;uvnf; vlYtoGifaqmifxm;aom bk&m;ocifonf wref
awmf ,tfulAfESifh ,SOfNydKifaomeyef;yGJü ½IH;edrfhoGm;onf[k qdkjyef
onf/255 yg&Sef;vlrsKd;rsm; (,cktcgtD&efEdkifiHESifh teD;ywf0ef;usifa'o
rsm;wGif aexdkifMuaomvlrsKd;rsm;)onf ¤if;wdkY\bk&ifrsm;udk ewfbk&m;
rsm;[k owfrSwfí tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;udk tyfESif;um
¤if;wdkY\bk&m;rsm;tjzpf wdkuf½dkuf udk;uG,fcJhMuonf/
[dE´Lbmom0ifrsm;onf ¤if;wdkY\ tjrifhjrwfqkH;jzpfaom A&[rf
ac: NA[®Ptm; bk&m;tjzpf ,kHMunfMuonf/ xdkNA[®Prsm;onf
t&mwdkif;wGif udef;0yfaeouJhodkY ae&mwdkif;wGifvnf; udef;0yfwnf&Sdae
onf[k ,kHMunfjcif;aMumifh ra&wGufEdkifavmufatmif rsm;jym;vSonfh
½kyfxkrsm;? vlom;rsm;ESifh wd&dpämefrsm;udk NA[®Prsm;tjzpf cdkif;EIdif;
wifpm;í c0yfudk;uG,frI jyKMuonf/256 þodkY ,kHMunfrIonf [dE´L
bmom0ifrsm;tm; ¤if;wdkY\ jrifhjrwfaome,fajr bmem&mhpfNrdKUawmfodkY
oGm;a&mufbk&m;zl;Muaomtcg rdrdwdkYbmomrdrdwdkY r,kHMunfEdkifavmuf
aom tajctaeESifh BuKHawGYMu&onf/ ¤if;jrifhjrwfaomNrdKUawmf bmem
&mhpfwGif &SDAm (oD0ewf)udk ukd,fpm;jyKxm;aomt&mrSm axmifaeaom
a,musfm;\ vdifwHtjzpf xkvkyfxm;NyD; ¤if;udk cspfpEdk;jzifh ]vif;ef*efrf}
[k ac:qdkMuonf/257
255 Genesis 32: 24-30 256 John R. Hinnells, Dictionary of Religions, England: Penguin Books, 1984, Pp.
67-8. 257 Collier’s Encyclopedia, Vol.12, p.130. See: Santha Rama Rau’s article ‘Banaras:
India’s City of Light’, National Geographic, February 1986, p.235, “A dual natured
deity, Siva destroys but also creates. Lingams, usually shaped from stone, are
phallic symbols representing the god’s regenerative powers. Huge Lingams are a
common feature of temples. The Limgam typically appears on a circular base,
[dE´Lrsm;\t,ltqt& A&[rf(NA[®P)onf ae&mwdkif;wGif &Sd
onf/ aemufydkif; ,if;t,ltqonf c&pf,mefbmom0ifrsm;\ ,kH
MunfrIpepfwGif wpdwfwydkif;jzpfvmcJhNyD; wrefawmfjrwfrk[r®'f\
aemufydkif;rsKd;qufrsm;&Sd rsm;pGmaomrkpfvifrfrsm;tMum;wGifyif xdk,lq
csufrSm acwfpm;vmcJhonf/ tAÁmpd'ftifyg,m\ a½TacwfumvtwGif;
tdE´d,? yg&Sm;ESifh *&dvlrsKd;rsm;\ 'óeduusrf;rsm;udk t&ADbmom
pum;jzifh bmomjyefqdka&;om;cJhMuonf/ ,if;bmomjyefusrf;rsm;wGif
tv’m[ft&SifjrwfESifhqdkifaom todonmudk zGifhqdk&mü tv’m[ft&Sif
jrwfonf ae&mwdkif;? t&m0w¦Kwdkif;ü&Sdonf/ xdkt,ltqonf 'óe
qdkif&m avmuwGif wifjyjcif;cH&NyD;? ¤if;onf qlzDrsm;\ xl;jcm;tHhzG,f
pGrf;&nfrsm;ESifh pGrf;aqmifrIrsm;twGuf bmoma&;qdkif&m ,kHMunf ouf
0ifrIu@rsm;\ tajccHusaom oabmw&m;vnf; jzpfvmcJh\/
aemufqkH;wGif txufyg'óeonf rktfoZDvD (qifjcifwkH0g'Drsm;)
ausmif;awmf0g'\ 'óet,ltqESifhtwl wjznf;jznf; aoGznf ,drf;
,dkifvmonf/ txufygt,ltqudk vufcHaom aemufvdkufrsm;onf
tAÁmpD'fcvDz[frtfrl;ef (c&pfouú&mZf 813-832ckESpf) vufxufwGif
ta&;ygaomae&m (&mxl;rsm;) qufcHvmcJhMuonf/ cvDz[frsm;\
rsufESmomay;rIaMumifh xdkrktfoZDvm*dkPf;\ aemufvdkufaemufygrsm;
onf ¤if;wdkY\ ausmif;awmf0g'ESifh tjcm; ,dk,Gif;ysufpD;vmaom t,l
tqrsm;? Oyrm- tv’m[ft&Sifjrwfonf ae&mwdkif;? t&m0w¦Kwdkif;wGif
udef;0yfawmfrl\[laomt,ltqudk ajymifajymifwif;wif; 0g'jzefYvmcJh
Muonf/ pkHprf;ppfaq;a&;qdkif&m ckH½kH;rsm;udk tifyg,mwvTm;ü xl
axmifcJhNyD; rktfoZDvm*dkPf;om;rsm; t,ltqESifh qefYusifonfh rsm;pGm
called a Yoni (female organ), that represents Shakti, the god’s female half and a
source of divine energy. In the broadest sense, the Lingam symbolizes the entirely
of the Hindu universe…. In a common Hindu cremony, a priest bedecks a Lingam
with flowers, anoints it with clarified butter, and washes it with milk and water!”
aom ynm&Sifrsm;onf uGyfrsufowfjzwfjcif;? axmifoGif; tusOf;cs
xm;jcif;ESifh ESdyfpufn§if;yrf;jcif; cHcJhMu&onf/
þodkY rktfoZDvm*dkPf;\BuD;pdk;rI vIdif;vkH;BuD;onf tDrmrft[fr'f
Aifef [efA,fvf ocif (c&pfouú&mZf-778-855ckESpf)rS a&S;OD; rkpf
vifrf ynm&SifBuD;rsm;ESifh qG[mA[fBuD;rsm;\t,ltqudk aemufcH
jyKí (taxmuftxm;jyí) ckcHumuG,f acsyajymqdkaom tcsdefwGif
ajymif;jyefvSefvdkufouJhodkY wajz;ajz; tajymif;tvJBuD; ajymif;vJoGm;
cJh\/ cvDz[frko0uúD;vf (c&pfouú&mZf- 847-861) vufxuf wGif
rktfoZDvm'óeynm&Sifrsm;udk tvGefta&;ygaom tpdk;&tkyfcsKyfrIydkif;
qdkif&mae&mrsm;rS z,f&Sm;jcif;jyKcJhNyD;? ¤if;wdkY\ 'óetawG;tac:rsm;
rSmvnf; jypfwifa0zef½IHUcsjcif; cHcJh&onf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf
ae&mwdkif;wGif&Sdonf (tv’m[ft&Sifjrwf\ Zmofawmfonf t&mwdkif;
wGif rlvuwnf;u udef;0yfaeonf)[laom t,ltqrSmvnf; tcsdefrD
aysmufuG,foGm;cJh\/odkYaomf xdkt,ltqrSm t&Sft&DrZf[Afudk vdkufem
usifhokH;aomolrsm;Mum;wGif ,aeYwdkifatmif usef&Sdaeao;ayonf/258
258 þ(t&Sft&DrZf[Af)\ trnfemrrSm (tD&wfEdkifiH) AqGf&[fNrdKUwGif arG;zGm;cJhaom
bmoma&;ynm&Sif tv’mr[ftAl[peftvD tvft&Sft&D (c&pfouú&mZf
873-935 ckESpf)\trnfrS ,lxm;jcif; jzpfonf/ ¤if;onf rktfwZDvm bmoma&; ynm&Sif tvf-*sdKAdkif;&fxHwGif toufav;q,fxdwdkifatmif ynmoifMum;cJhonfh xif&Sm;vSaomwynfhBuD; jzpfonf/ ¤if;onf ['D;qfynmudk oif,l qnf;yl;NyD; onfhaemuf tpövmrfhrl&if;w&m;ESifh rktfwZDvmwdkY\tMum; 0da&m"djzpfaeonfh tcsufrsm;udk qef;ppfcJh&m olonf pvfzf tqGf-qGmvd[if;efrsm; (tpövmrfha&S;OD; ynm&SifBuD;rsm;? olrGefoljrwfrsm;)\ ½IjrifokH;oyfrI t,ltqrsm;ESifhywfoufí csefyD,Hwpfql jzpfvmcJhonf/ olonf uvmrfynm&yf\ wnfaxmifoltjzpf ,lqjcif; cH&ol jzpfonf/ ocif jyKpkcJhonfh xif&Sm;aomusrf;rsm;rSm tvf-tdAm e[f tef-tlpl;vf twf'f-'DeD;,[f (translated by W. C. Klein, New Haven, 1940) ESifh rumvmof tvf-tpövmrD;,D;ef (Cairo, Maktabah An-Nahdah Al-Misreeyah,
2nd ed., 1969)wdkY jzpfonf/ tDrmrftvf-t&Sft&D onf olYb0\ae0ifcsdefwGif
uvmrfynm&yfrsm;udk pGefYvTwfcJhNyD; ['D;qftay:üom vkH;0wnfrSDcJhonf/ odkYaomf ¤if;\ a&S;OD;ydkif; t,ltqrsm;udk tjcm; bmoma&;ynm&Sifrsm; txl;ojzifh
þrZf[AfrSm rktfoZDvm'óeudk pGefUcGmcJhaomynm&Sifrsm;u xlaxmif
cJhNyD;? ¤if;wdkYonf rktfoZdvmwdkY\ 'óetaMumif;&if;w&m;wdkYudk vGef
vGefuJuJ vufcHjcif;tm; acsyjiif;qdk&ef BudK;pm;cJhMuonf/
udk;uG,f&mt&Sif tv’m[fh"gwf udef;atmif;jcif; todonm\ tEÅ&m,f
tv’m[fh "mwfudef;atmif;jcif; (udk;uG,f&mt&Sif\ Zmofawmfonf
ae&mwdkif;wGif udef;0yfonf[laom ,kHMunfrI? udk;uG,f&mt&Sifonf
ae&mwdkif;wGif&Sdonf[k ,kHMunfjcif;) [laom vGJrSm;aom t,ltq
tay:wGif tajccHí tcsKdUaomvlrsm;u qdkMuonfrSm ]]udk;uG,f&mt&Sif
onf wd&pämefrsm;? tyifrsm;? "gwfowÅKrsm;ponfwdkYxuf vlom;wGif
ydkí udef;atmif;onf[k ,kHMunfMuonf/ tcsKdUuvnf; udk;uG,f&m
t&Sifonf tjcm;olrsm;xuf rdrdwdkYtxJwGif ydkí udef;atmif;onf}} qdk
\/ ¤if;a<u;aMumfcsufrSm [lvl;vf (tv’m[ft&Sifjrwfonf vlom;wGif
udef;0yfjcif;? udef;atmifjcif;) (0g) tdpfwd[m;'f (tv’m[ft&Sifjrwf\
0dnmOfawmfESifh vlom;\0dnmOfwdkY vkH;0 aygif;pnf;jcif;)rsm;u txuf
ygtwdkif; rdrdwdkYudk,fudkrdrdwdkY cH,la<u;aMumfcJhMuonf/
(9)&mpkESpftwGif;&SdcJhonfh rkpfvifrfrsm;teuf rdrdudk,fudkrdrd ol
awmfpif[k cH,lcJhaom pdwfazmufjyefaeonfh tvf-[vfv*sf (c&pf
ouú&mZf 858-992 ckESpf)rS rdrdESifh tv’m[fonf wpfxyfwnf; jzpf
&SmzDtDrZf[Af\ynm&Sifrsm;rS arG;pm;cJhMuonf/ xdkYjyif t&Sft&Drsm;rSvnf; rZf[Af wpfcktjzpf xdef;odrf;apmifha&SmufcJhMuonf/ tDrmrftvf-AmudvmeD (uG,f vGef- c&pfouú&mZf 1013)onf tvf-t&Sft&DrZf[Af0ifrsm;\ pepfwpfckodkY Niif;y,frIrsm;udk avQmhcscJhNyD; todÓPfay:wGif tajccHonfh acsycsufrsm;udk wnf aqmufcJhonf/ tvf-t&Sft&DrZf[AftwGif;rS tDrmrftvf-t&Sft&D\aemufodkY vdkuf
cJhonfh xif&Sm;aom ynm&Sifrsm;rSm tDrmrftvf-[m&mrdkif;ef (tvf-*sKd0dkifeD?
uG,fvGef-1086)? tDrmrftvf-*ZmvD (uG,fvGef-1112)? tDrmrft&f-&mZD
(uG,fvGef- 1210)? (Shorter Encyclopedia of Islam, Pp. 46-7 and Pp. 210-
15)
onf[k ajymifajymifwif;wif; aMunmcJhonf/259 10&mpkESpftwGif;
&SDtm*dkPf;rS cGJxGufcJhonfh Ekpdkif;&D;*dkPf;rSvnf; wrefawmfjrwf\
orufawmf? qG[mADBuD;tvDAifeftADoGmvdAfonf tv’m[ft&Sif
jrwf\ udk,fyGm;jzpfonf[k qdkMujyefonf/260 (11) &mpkESpftwGif; ay:
aygufcJhonfh &SDtm*dkPf;rS cGJxGufcJhonfh '½kZDrsm;rSvnf; ]zmodrdkuf&SDtm
\ cvDz[fjzpfonfh tvf-[muif;rf Aifef trf;&dv’m[f (c&pfouú&mZf
996-1021ckESpf)tm; udk;uG,f&mt&Sif\ Zmofawmfudef;0yfaeonfh
aemufqkH;vlom;jzpfonf}[k a<u;aMumfcJhavonf/261 (12)&mpkESpf\
qlzDolawmfpifBuD;tjzpf ac:qdkjcif;cH&aom tdAfEkt&AD (c&pfouú&mZf
1165-1240 ckESpf)rS vnf; ¤if;\ aemufvdkufrsm;tm; rdrdwdkYudk,fudk
om rdrdwdkY tdAm'of c0yfudk;uG,fqnf;uyfrIjyKMu&efESifh tjcm;t&mrsm;
udk tdAm'ofrvkyfMu&ef ¤if;uAsmtwGif;ü aoG;aqmifzsm;a,mif; a&;
om;xm;ayonf/ taMumif;rlum; ,if;tdAfEkt&AD\ ,kHMunfcsufrSm
udk;uG,f&mt&Sifonf vlom;\twGif;üom&Sdaejcif;aMumifh jzpfonf/262
xdkoDtdk&Donf tDvD*smrk[r®'f (uG,fvGef- 1975)\ t"dut,ltq
tESpfom&tjzpf tar&duefjynfaxmifpkwGif wzef ay:vmjyefonf/ ol
onf ]]vlrJrsm;onf tv’m[f-udk;uG,f&mt&Sifrsm;jzpfNyD;? ol\ vrf;
ñTefq&m zm;'frk[r®'fonf tjrifhqkH; tv’m[fcsKyf jzpfonf}}[k a<u;
aMumfcJhonf/263
259 A.J. Arberry, Muslim Saints and Mystics, London: Rouledge and Kegan Paul,
1976, Pp. 266 -71. 260 Shorter Encyclopedia of Islam, Pp. 454-55. 261 Ibid, Pp. 94-5. 262 Ibn ‘Arabi described Allah as follows, “Glory be to He, who made all things
appear while being their essence.” (See: Ibn ‘Arabi, Al-Futoohat Al-Makkiyah,
Vol.2, p.604), quoted in Hadhihee Heya As-Soofeeyah by ‘Abdur-Rahman Al-
Wakeel, Makkah: Dar Al- Kutub Al-Ilmeeyah, 3rd ed., 1979, p.35. 263 Elijah Muhammad, Our Saviour Has Arrived, Chicago, Muhammad’s Temple
of Islam, No.2, 1974, Pp. 25, 56-7 and 39-46.
&DAm&if*sif;rf*sK;efonf rdrdudk,fudk rdrdowfaocJhol jzpfonf/ ¤if;
wGif aemufvdkuf 900 &SdNyD;? *dkif,memEdkifiHwGif 1979 ckESpfü acwfpm;cJh
aom tzGJYonfvnf; vlom;rS bk&m;jzpfonf[k a<u;aMumfaeMuaom
acwfopfOyrmwpf&yf jzpfonf/ ¤if;t,ltqudk tcsKdUaomvlrsm;u
vufcHcJhMuonf/ trSefpifppf *sif;rf*sL;efonf ¤if;\ 'óeESifh pdwf
ynmqdkif&m enf;vrf;rsm;udk ]bk&m;\zcif (0g) tzbk&m;qkdaom vl
yk*¾dKvfxHrS oif,lcJhonf/ ¤if;\ &nf½G,fcsufrSm tjypfrJhjynfolrsm;udk
vG,fulpGm udkifwG,fxdef;csKyf&ef jzpfonf/ tqdkyg zmom'DAdkif;efqdk
ol\ trnf&if;rSm a*smhcsfabumjzpfNyD;? pD;yGm;a&;uyfqkdufaeaom
1920 ESpfrsm;wGif ay:aygufvmNyD;? qif;&Jom;rsm;twGuf pm;aomuf
qdkifrsm;udk zGifhay;cJhol jzpfonf/ qif;&Jom;rsm;\0rf;Adkufudk tpm;tpm
jzifh odrf;ydkufNyD;aomtcgolu xdkqif;&Jom;rsm;tay: ]rdrdonf bk&m;
ocif 0ifpm;aom? vl0ifpm;bk&m;jzpfonf}[k 0g'jzefYaoG;aqmif ,kH
MunfapcJh\/ xdktcsdeftawmtwGif;ü olonf uae'gvlrsKd;? trsKd;
orD;wpfa,mufudk vufxyf,lcJhNyD; xdkrdef;rudk ]bk&m;tar (0g) trd
bk&m;ocif}[k ac:apjyefonf/ 1930 ckESpfrsm;\ tv,favmufwGif
¤if;\ aemufvdkufrsm;ta&twGuf wdk;yGm;oxuf wdk;yGm;vmNyD;? tar&d
uefjynfaxmifpkwvTm;ESifh Oa&mywdkufwGifyg ,kHMunfolrsm;&SdNyD;? vlOD;
a&oef;csDí&SdaMumif; od&onf/264
xdkaMumifh bk&m;jzpfjcif;ESifhqdkifaom xkwfazmfa<u;aMumfrIrsm;onf
vlrsKd;? ae&m? a'o? bmom0iftkyfpk[lí twdtusajymí r&bJ?
tkyfpktoD;oD;rS a<u;aMumfazmfxkwfcJhMuonfudk awGY&\/ ¤if;wdkYonf
ajrMoZmaumif;&ma'owGif tjrpfwG,ftyifaygufMuonfudk awGYEdkif
onf/ xdkYaMumifh vlom;wdkY\ pdwf0dnmOfrsm;onf udk;uG,f&mt&Sif
tv’m[ft&Sifjrwf\Zmofawmfonf zefqif;cHrsm;ü udef;0yfwnf&Sdonf
264 E.U., Essien-Udom, Black Nationalism, Chicago, University of Chicago Press,
1962, p.32.
[k,kHMunfxm;ygu vlom;bk&m; (rEkóbk&m;) todonmudk vufcH
&ef tqifoifh jzpfaeonf/ xdkokdYaom vlyk*¾dKvfrsm;twGuf aemufvdkuf
aemufyg &SmazG&efrSm cJ,Of;aomtvkyfvnf; r[kwfyg/
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf ae&mwdkif;wGif (Zmofawmft&) &Sdonf}}[l
aom ,kHMunfcsufonf tvGefw&m tEÅ&m,fBuD;aom ,kHMunfcsuf jzpf
onf[k aumufcsufcsEdkifonf/ tb,faMumifhqdkaomf ,if;,kHMunfrI
onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tjrifwGif tBuD;rm;qkH;aomjypfrI jzpfonf/
tb,faMumifhqdkaomf ¤if;,kHMunfcsufonf tv’m[ft&Sifjrwf\tpm;
t&Sifjrwf\ zefqif;cHrsm;udk ,kHMunfudk;uG,fatmif tm;ay;tm;ajr§muf
jyKjcif;? ckcHumuG,fjcif;? awG;xifqifjcifokH;oyfapjcif;aMumifh jzpf
onf/ þonf aomif[D;'f tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGzm;ofudk csKd;
azmufapaom&S&D;uf jzpfonf/ tb,faMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sif
jrwf\*kPfawmfudk tv’m[ft&Sifjrwf\ zefqif;cHrsm;tm; wyfqifay;
aomaMumifh jzpfonf/ usrf;jrwfuk&ftmef\ rnfonfhtm,ofawmfwGif
rQ azmfjyyg*kPfawmfudk wifjyrxm;ovdk wrefawmfjrwf\ a½TEIwf
awmfrSvnf; wpfvkH;wpfyg'rQ >rufMum;cJhjcif; r&Sdyg/ trSefrSm usrf;
jrwfuk&ftmefESifh pGEéofawmfrS txufazmfjyyg*kPfawmfESifh ¤if;ESifh ywf
oufaom,kHMunfcsufrsm; rSm;,Gif;aeaMumif; qefYusifaeaMumif;udkom
wifjyxm;onf/
&Sif;vif;xif&Sm;aom oufaojycsufrsm;
tv’m[f\a&SUawmfarSmufwGif tBuD;qkH;jypfrIrSm ¤if;tm; rudk;
uG,fbJ? ¤if;\tjyif tjcm;aomt&mrsm;udk c0yfudk;uG,fjcif;? wzef
¤if;wdkYtm; t&SifjrwfESifhwGJzufEIdif;,SOf udk;uG,fjcif;wdkY jzpfonf/ ¤if;
tjyif tjcm;aom udk;uG,f&mt&SifqdkonfrSm xdkt&Sifjrwf\ zefqif;cH
(zefqif;cHavmu\ t&mrsm;)udk c0yfudk;uG,fjcif;udk qdkvdkonf/ tpö
vmrfh,kHMunfcsuf\ tESpfom& oabmw&m;rSm zefqif;cHrsm;tm; c0yf
udk;uG,fjcif;udk wdkuf½dkufaomf¤if;? oG,f0dkufíaomf¤if; vkH;0 OókH
qefYusifonf/ tpövmrf\ tajccHtusqkH;aom ouf0if,kHMunfrI\
tESpfom&wGif zefqif;&SifESifh zefqif;cH (xdkzefqif;&Sifu jyKvkyfxm;
aom t&m0w¦Krsm;)udk xifxif&Sm;&Sm; &Sif;vif;jywfom;pGm cGJjcm;
,kHMunfaponf/
tpövmrfbmoma&;qdkif&m ,kHMunfrIrsm;\ r&Sdrjzpf ta&;tBuD;qkH;
jzpfaom tjcif;t&mrsm;wGif tajccHxm;onfh oufaojycsufrsm; txl;
ojzifh a&S;OD;acwfumv&Sd tpövmrfhbmoma&;ynm&Sifrsm;[kac:Muaom
pvfzf tqGf-qGmvd[if;ef(سلف الصالحين)rsm;tm; &nfñTef;wifjyxm;onfh
oufaojycsufrsm;u ]tv’m[ft&Sifjrwfonf ¤if;\tzefqif;cHavmu
twGif;&Sd zefqif;cHrsm;rS vkH;0 uif;vGwfí oD;oefY wnf&SdaMumif;ESifh
xdkt&Sifonf zefqif;jcif;avmu\ txufwGifwnf &SdaMumif;? twnf
jyK azmfjyxm;onf/} atmufwGif ¤if;oufaojycsufrsm;teufrS ckESpfck
udk a½G;cs,fwifjyoGm;ygonf/
1/ obm0w&m;ESifhqdkifaomoufao
tpövmrfh½IaxmifhrSMunfhhvQif vlom;onf ¤if;\ywf0ef;usifrS arG;
xkwfvdkufaomt&m r[kwfacs/ obm0udkif;ñTwfrIrsm;ESifh arG;zGm;vm
onfh ouf&SdowÅ0g jzpfonf/ þtcsufudk tm'rftm; tv’m[f
rS zefqif;aom usrf;jrwfuk&ftmef\ usrf;ydk'fawmfrS oufaojy
aeayonf/ xdktm,ofawmfwGif tv’m[frS tm;vkH;aom tm'rf
\ rsKd;qufrsm;udk tm'rfociftm; zefqif;csdefüyif ¤if;rS xkwf,l
cJhaMumif; &Sif;jyxm;onf/ þonfyif xdkt&Sifjrwf\ oD;jcm;wnf&SdrI?
tjcm;aomt&mrsm;rS oD;oefYwnf&SdrIudk oufaojyKaeayonf/265 þ
tqkdudk wrefawmfjrwf\ rdefYqdkcsufrsm;rS axmufcHaeayonf/
wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm-
265 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 172/
]]arG;zGm;vmaom uav;i,fwdkif;wGif tv’m[ftm; c0yf udk;
uG,fvdkaom vdktif yg&SdvmcJhonf/ odkYaomf ¤if;wdkY\rdbrsm;rS uav;
rsm;udk *sL;? c&pf,mef (0g) ½kyfxkudk;uG,folrsm;tjzpf ykHoGif;vdkufjcif;
jzpfonf/}}266
xdkYaMumifh vlom;\ obm0wkefYjyefrIwGif ]bk&m;ocifonf ae&m
wdkif;ü &Sdonf}[laom ,kHMunfcsuf\ *,uf½dkufrIaMumifh tenf;ESifh
trsm;qdkovdk xdk,lqcsufudk vufcH,kHMunf&ef tajctaeay;vQuf
&Sdonf/ tu,fí tv’m[fonf ae&mwdkif;wGif&Sdygu xdkYtjyif
t&m0w¦Kwdkif;wGif udef;0yfwnf&Sdaeygu xdkt&Sifjrwf\ tESpfom&
oabmw&m;onf tnpftaMu;ESifh npfax;aomae&mrsm;udk awGY&rnf
rSm rvGJraoG jzpf&rnf/ þodkYaom,lqcsufESifh oG,f0dkufywfoufjcif;
ESifh &ifqdkif&aomtcg vlom;trsm;pkrS udk;uG,f&mt&Sifonf npfax;
aomae&mwGif &Sdonf/ tnpftaMu;wGif &Sdonf[laom t,ltq\
wGef;vSefwdkufcdkufjcif;udk cH&ayrnf/ vlom;\ arG;&myg ADZ oabm
w&m;t& udk;uG,f&mt&Sif tv’m[fonf pMu0Vm\ zefqif;&Sif
jzpfygvQuf xdkt&Sifonf vlom;\ rpiftnpftaMu;wGif &Sdonf?
wzef tjcm;aomt&m0w¦Krsm;? t&Sifjrwf\tEIdif;rJh BuD;Mu,fjrifhjrwf
rIESifh roifhavQmfaomae&mrsm;wGif &Sdjcif;onf t&SifjrwfESifh rnfokdYrQ
ravsmfuefroifhjrwf[k awG;awmMurnf jzpfonf/
xdkYaMumifh tv’m[ft&SifjrwfrS ay;xm;xm;onf h ADZobm0t&yif
vlom;onf ]tv’m[ft&SifrS ae&mwdkif;wGif &Sdonf}[laom ajymqdk
,lqcsufudk y,fcsrnfjzpfNyD;? þ,lqcsufonf rSefonf[k vufcH&ef
tvGef rESpfNrdKUbG,f&m tajctae jzpfonf/ xdkYtwl udk;uG,f&mt&Sif
onf ae&mwdkif;wGif&Sdonf[laom ,kHMunfcsufudk pGefYvTwfvdkpdwf r&Sd
266 qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-8? pm-369-90? ['D;qftrSwf-597 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1399? ['D;qftrSwf-6429/
aomolrsm;onf ¤if;wdkY\ arG;&mygADZobm0u xdk,lqcsufudk
vufrcH wGef;vSefvdkrnfrSm trSefyif/ odkYaomf ¤if;wdkY\ arG;zGm;BuD;jyif;
jyKpkysKd;axmifjcif; tajctaeaMumifhom ¤if;t,ltqudk qGJudkifxm;jcif;
jzpfonf/ ¤if;\vlYADZoabmt& vufcHjcif; r[kwfacs/ ,ckacwf
tcsdeftcgü tv’m[ft&Sifjrwfonf ae&mwdkif;wGif &Sdonf[laom t,l
tqudk av;av;eufeuf qifjcifpOf;pm;Munfhjcif;aMumifh vli,ftrsm;pk
onf txufazmfjyyg,lqcsufudk wGefYqkwf? qdkifiHhjcif;? csDwkHcswkHjzpf
jcif; r&SdbJ? atmfwdkrufwpf jiif;y,fvdkufMuonfudk awGY&\/
2/ 0wfjyKjcif;qdkif&m oufao
tpövmrfrS owfrSwfjyXmef;xm;aom t"du c0yfudk;uG,fylaZmf&Sdcdk;
jcif; (qGvmof0wfjyKjcif;)qdkif&m pnf;rsOf;Oya'orsm;t&? qGvm;of
0wfjyK&m ae&mrsm;wGif ½kyfxk½kyfyGm;rsm; r&Sd&/ xdkYtwl udk;uG,f&mt&Sif
(tv’m[ft&Sifjrwf)udk udk,fpm;jyK ½kyfvkH;azmfxm;onfh ½kyfykH? "gwfykHrsm;
vnf; r&Sdap&/ wzef xkdt&Sifjrwf\ zefqif;cHrsm; (vl? owÅ0g? tjcm;
oufrJht&m0w¦Krsm; ...)\ ½kyfxk? ½kyfvkH;? ½kyfyGm;rsm;? "gwfykH? ½kyfykHrsm;?
oauFwrsm; vkH;0 r&Sdap&/ xdkYtjyif udk;uG,f&mt&Siftm; 0wfjyK ylaZmf
jcif;taetxm;wGifvnf; t&Sifjrwftm; p*sD'[fOD;csjcif;? ½lulOD;ñTwf
jcif;rSvGJí tjcm;ouf&SdoufrJht&mwdkYtm; OD;wdkuf0wfjyK OD;csjcif;? &Sdcdk;
jcif;? OD;ñTwfjcif;rjyK&ef wm;jrpfxm;onf/ tu,fíom tv’m[f
t&Sifjrwfonf ae&mwdkif;? t&m0w¦Kwdkif;? vlyk*¾dKvfwpfOD;csif;wdkif;wGif
&Sdygu vlom;tcsif;csif; wpfOD;ESifhwpfOD; OD;wdkuf&Sdcdk;jcif;? 0wfjyK
udk;uG,fjcif;udk vufcHcGifhjyKxm;ayrnf/ xdkYjyif ausmfMum;vSaom qlzD
BuD; ]tdAfEkt&AD}u ¤if;\ uAsmvuFmrsm;wGif tBuHjyKxm;ovdk tjcm;
jyifyt&mrsm;udk c0yfudk;uG,f&ef rvdkbJ? rdrdwdkYbmom rdrdwdkY c0yf
ylaZmfjcif;? tdAm'ofjyKjcif;jzifh vkHavmufayrnf/
xdkYaMumifh ½kyfyGg;qif;xkrsm;udk &Sdcdk;ylaZmfol (0g) opfyifrsm;udk
ylaZmfyool (0g) wd&pämefrsm; &Sdcdk;olrsm;udk vufcH,kHMunf&ef rjzpf
Edkifaom? ,kwdÅrwefaomudpö jzpfonf/ xdkodkY &Sdcdk;ylaZmfjcif;? 0wfjyK
wnfaqmufjcif; enf;vrf;onfvnf; rSm;,Gif;aom 0wfjyKylaZmfrIjzpfNyD;
olYtaeESifh tjcm; rnfonfht&mwdkYESifhrQ EIdif;,SOf? 'GefwGJudk;uG,frI
rjyKbJ? rjrif&aom udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwfwpfyg;wnf;udk
omvQif c0yfudk;uG,frIjyKoifhonf/ ½kyfyGm;qif;xk udk;uG,fyoolrsm;
u ajymMuygvdrfhrnf/ rdrdwdkYonf oufqdkif&m ½kyf0w¦Kypönf;rsm;
oufoufudk ylaZmfyojcif;? &Sdcdk;0wfjyKjcif; r[kwfyg/ rdrdwdkYonf xdk
t&m0w¦Krsm;wGif udef;atmif;aeaom bk&m;ocif\"gwf ("gwfawmf?
a&mifjcnfawmf) udk &Sdcdk;ylaZmfjcif; jzpfonf/ bk&m;ocifonf vlom;
(0g) wd&pämefrsm;wGif 0ifpm;rIjyKonfh (ZmwdcHonfh) twGuf vl0ifpm;
bk&m;? wd&pämef0ifpm;bk&m;udk &Sdcdk;ylaZmfjcif; jzpfonf/ þodkY jyKrlae
aomolrsm;tm;vkH;udk ¤if;wdkY jyKrl&onfh taMumif;t&if;udk ppfaq;
a0zefqef;ppfrIrjyKbJ tm;vkH;udk umzd&f (r,kHMunfolrsm;)[k owfrSwf
onf/ taMumif;rSm xdkyk*¾dKvfwpfOD;csif;onf tv’m[ft&Sif\ zefqif;
jcif; (zefqif;cHrsm;)udk tdAm'ofjyKaeaomaMumihf jzpfonf/ tpövmrfrS
vlom;rsm;tm; rdrdwdkY vlom;tcsif;csif;udk udk;uG,fjcif; (rEkóbk&m;?
vlom;bk&m;)rsm;tm; &Sdcdk;jcif;ESifh tjcm; tzefqif;cH t&m0w¦Krsm;udk
c0yfudk;uG,fjcif;rS uif;a0;apNyD;? zefqif;&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm;om
vQif c0yfudk;uG,f&ef oifMum;ay;onf/ vrf;jy OD;aqmifay;onf/ xdkY
aMumifh tpövmrfhynwfcsufrsm;wGif tv’m[ftm; tdAm'of c0yf
udk;uG,fjcif;onf tjcm; rnfonfh zefqif;cHrsKd;wGifrQ r&Sdap&/ t&Sif
jrwfonf t&Sifjrwf\ tjcm;aom tzefqif;cHrsm;rS vkH;0 oD;jcm;
wnfaeawmfrlaom? udk;uG,frItpkpkudk cHxdkufawmfrlaom t&SifomvQif
jzpfonf/ t&Sifjrwf\&yfwnfrItaetxm;udk &Sif;&Sif;vif;vif; od&Sd
ap&ef t<uif;rJh udk;uG,f&mt&Siftm;om c0yfudk;uG,f&rnf[k w&m;0if
trdefYawmfxkwfjyefxm;jcif; jzpfonf/ t&Sifjrwf\½kyfydkif;qdkif&m ykHazmf
rIrsm;udk tjcm; ouf&Sdrsm;jzpfaom vlom;ESifh wd&pämefurÇm\ oauFw
ykHyef;o@mefjzifh ykHazmfjcif;udk wm;jrpfxm;NyD;? zefqif;cHrsm;rS vkH;0
uif;vGwfí &yfwnfaeaom t<uif;rJh udk;uG,f&mt&Siftm; ykHo@mefrJh
tjzpf ykHazmfxm;onf/
3/ arhtf&m;*sfoufao
wrefawmfjrwfrk[r®'frS r'De[fNrdKUawmfodkY [d*sf&ofajymif;a½TU
aexdkifjcif;rjyKrD ESpfESpftvdkwGif wrefawmfjrwfonf ruú[fNrdKU
awmfrS a*s½kpvifNrdKUodkY tHhzG,fnaumif;uifc&D;(tpö&mhtf)oGm;cJhonf/
,if;rSwqifh wrefawmfjrwfonf tv’m[f\ zefqif;jcif;\
txG#ftxdyf aumif;uif]7}xyfudk jzwfausmfí tjrifhqkH;aumif;uifbkH
odkY arhtf&mh*sf267ac: aumif;uifbkHc&D; <ujref;cJhonf/ þtHhMozG,f&m
aumif;uifc&D;onf tv’m[frS wrefawmfjrwftay: txl;
csD;jr§ifhay;oem;awmfrlcJhaom tcGifhta&;jzpfNyD;? wrefawmfjrwfonf
tv’m[ft&Sifjrwf\ a&SUawmfarSmufü wnf&SdcJhonf/ wrefawmfjrwf
qdkufa&mufcJhaomae&mrsm;rSm aumif;uifbkH\tay:qkH; txyf]7}
xyfajrmuf rdk;aumif;uif jzpfygonf/
xdkarhtf&mh*sfc&D;rStjyefwGif ,aeY uREkfyfwdkYtay: wpfaeYwmtwGif;
rjyKrae& owfrSwfxm;aom ]ig;BudrfqGvmof}udk w&m;0if owfrSwf
jyXmef;ay;aom trdefYawmf&&SdcJhonfh nvnf; jzpfonf/ tv’m[f
onf wrefawmfjrwftm; wdkuf½dkuf pum;ajymawmfrlcJhonf/ þ
267 trSefpifppf arhtf&m;*sf (pmayt"dyÜg,ft& avScg;xpfrsm;)[lonfh emrfpum;vkH; onf wrefawmfjrwftm; rdk;aumif;uifodkY o,faqmifcJhonfh,mOf jzpfonf/ odkYaomf ¤if;pum;vkH;onf a,bk,stm;jzifh jyefvnf qif;oufjcif;udkvnf; &nf ñTef; azmfjyjcif; cH&onf/
tjzpftysufudk usrf;jrwfuk&ftmef\ pl&[fAu&[f\ aemufqkH; tm
,ofawmfwGif twdtvif; xkwfjyefxm;onfudk awGY&ayonf/268
tu,fíom tv’m[ft&Sifjrwfonf ae&mwdkif;wGif&Sdonf[kqdkyg
vQif wrefawmfjrwftm; wrifoufouf aumif;uif]7}xyfodkY <u
jref;apawmfrnf r[kwfacs/ wrefawmfBuD;taeESifh ¤if;\ tdrf&Sd&m
urÇmajray:üyif (rdrdtdrfüyif) tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;arQmfcGifh &Edkif
rnf r[kwfygavm/ xdkYaMumifh wrefawmfjrwf\ rktf*sdZm tHhMo
zG,f&m aumif;uifodkY qefwufjcif; c&D;onf tvGef xif&Sm;vSaom
oufaowpfckudk azmfñTef;aeonf/ ¤if;rSm tv’m[ft&Sifjrwfonf
t&Sifjrwf\ zefqif;cHrsm;tm;vkH;\ txufwGif &Sdonf[laomtcsuf
jzpfonf/
4/ usrf;jrwfuk&ftmefqdkif&m oufaovu©Pmrsm;
tv’m[fonf ¤if;\zefqif;jcif;\txuf? zefqif;cHrsm; tm;
vkH;\ txufwGif&Sdonf[laom azmfjycsufrsm;udk usrf;jrwfuk&ftmef\
tm,ofawmfrsm;pGmwGif awGYEdkifonf/ ¤if;ESifhywfoufaom azmfjycsuf
rsm;udk usrf;jrwfuk&ftmef\ pl&[fu@wdkif;vdkvdkwGif wdkuf½dkufaomf
vnf;aumif;? oG,f0dkufíaomfvnf;aumif; azmfjyxm;onf/ oG,f0dkuf
&nfñTef;csufrsm;onf rsm;aomtm;jzifh bk&m;ocif (tv’m[ft&Sif
jrwf)xH wufoGm;aomt&mrsm;udk qdkvdkouJhodkY t&SifhxHrS csay;awmfrl
jcif; (qif;oufjcif;)wdkYtwGuf &nfñTef;xm;onfudk awGYEdkifonf/ Oy
rm-pl&[ftdcfvmqGfwGif tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrdudk,fudk tqGf-qGr'f
(As-Samad)269[k &nfñTef;xm;ygonf/ ¤if;\t"dyÜg,frSm jrifhwufaom
268 ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-449-50? ['D;qftrSwf-608 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-103-4? ['D;qftrSwf-313/ 269 pl&[f tvf-tdcfvm;qGf? usrf;jrwfuk&ftmef? 112; 2/
t&m0w¦Krsm;udk qdkvdkygonf/ wpfcgwpf&H ¤if;\pmayteufrSm rvm
tdu[f aumif;uifwrefrsm;udk &nfñTef;onf/
[ ]
]]rvmtdu[f aumif;uifwrefrsm;onf vnf;aumif;? (½l[f)
toufZD0defrsm;onfvnf;aumif;? xkdt&SifjrwfxHawmfokdY wuf
a&mufoGm;Muayonf/ tMuifaeYwGif ,if;aeY\ twkdif;twm
onf þypöu©\ ESpfaygif;ig;aomif;ESifh nDrQonf/}}270
tcsKdUaomudpö&yfrsm;twGuf emrfydkif;qdkif&m &nfñTef;csufrsm;udk qdk
vdkonf/ qGvmofESifh Zdud&fwdkYtwGuf tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrl
xm;onfrSm
[ ]
]]xdkoefY&Sif;pifMu,faompum;rsm;udk xdkt&SifjrwfxHawmfyg;odkY
yifhajr§mufydkYaqmifí ay;avonf/}}271
[
… ]
]]xdkYaemuf ]]zpf&fatmifef}}rSm (þodkY) ajymqdkcJh\/ tdk-]][mrmef}}
igonf vrf;rsm;odkY a&muf&SdtHhaomiSm toifonf ig\tzdkY
jrifhpGifhaom taqmufttHkwpfck wnfaqmufavmh/ (igonf)
rdk;aumif;uif(ay:wufEdkif&ef) vrf;rsm;odkY (wufa&mufEdkiftHh
270 usrf;jrwfuk&ftmef? 70; 4/ 271 usrf;jrwfuk&ftmef? 35;10/
aomiSm)odkY (wufa&mufEdkifcJh)vQif igonf rlpm\udk;uG,f&m
t&Sifjrwftm; jrifayrnf/ trSefpifppfaomfum; igonf rlpm
tm; rkom;0g'DwpfOD;[kyif xifjrif,lqayonf/}}272
tv’m[ft&SifjrwfxHrS qif;oufvmjcif; (csay;jcif;)ESifh ywfouf
aom Oyrmwpf&yfrSm
[
]
]](tkd-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wkdYtm; þokdY) ajymqkd
ajzMum;ygav/ xkdtm,wfawmfukd ½l[kvfuk'Gwfpf (aumif;uif
wref*spfAf&Dvf)onf toifhtm; zefqif;arG;jrLawmfrlaomt&Sif
jrwftxHawmfrS rktfrifef ouf0if,HkMunfolwkdYtm; wnfwHh
NrJNrHapjcif;iSmvnf;aumif;? (rkpfvifrf) trdefYawmfukd vkdufemol
wkdYtzkdY w&m;vrf;ñTeftjzpfvnf;aumif;? owif;aumif;tjzpf
vnf;aumif;? (wdus) rSefuefpGm csay;cJhavownf;/}}273
wdkuf½dkuf&nfñTef;csufrsm;udk udk;uG,f&mt&Sif\ emrawmftoGifESifh
vnf;aumif;? t&Sifjrwf\ wdkuf½dkufzGifhqdk &Sif;vif;csufrsm;wGifvnf;
aumif; awGYEdkifonf/ Oyrm-tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrd\ emrawmfudk
tvf-tvD(العلي)ESifh tvf-ttfvm(الأعلى)[kac:a0:NyD; ESpfckpvkH;\ t"d
yÜg,frSm tjrifhqkH; (¤if;\txufwGif rnfonfht&mrsKd;rS r&Sd) jzpfonf/
Oyrmqdk&aomf tvf-tvD tvf-tZDG;rf?274 &AfAduvf ttfvm275wdkY
272 usrf;jrwfuk&ftmef? 40; 36-37/ 273 usrf;jrwfuk&ftmef? 16; 102/ 274 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 225/ 275 usrf;jrwfuk&ftmef? 87;1/
jzpf onf/ xdkt&Sifonf ]]ol\aus;uRefrsm; tm;vkH;rS ajymqdkaeonfh
t&m rsm;\ txufwGif&Sdonf}}[k rdrdudk,fudkrdrd &Sif;vif;pGm
&nfñTef;azmfjy xm;onf/
[ … ]
]]¤if;jyif xdkt&Sifjrwfonf rdrduRefrsm;tay:0,f Edkifeif;vTrf;rdk;
awmfrlaom t&Sifjrwfvnf; jzpfawmfrlayonf/}}276
xdkYjyif tv’m[ft&Sifjrwfonf olYtm; c0yfudk;uG,ftdAm'ofvkyfol
rsm; txufwGif&SdaMumif; usrf;jrwfuk&ftmefwGif atmufygtwdkif; &nf
ñTef; azmfjyxm;ygonf/
[ … ]
]]¤if;wdkYonf rdrdwdkYtxufü vTrf;rdk;vQuf&Sdawmfrlaom rdrdwdkY\
t&Sifjrwftm; aMumuf½GHUMuavonf/...}}277
xdkYaMumifh usrf;jrwfuk&ftmefrS ¤if;\ teuft"dyÜg,fudk av;av;
eufeuf qifjcifpOf;pm;olrsm;twGuf &Sif;&Sif;vif;vif; axmufjyae
onfrSm ]tv’m[ft&Sifjrwfonf ¤if;\ zefqif;jcif;\ txufwGif
&SdaMumif;? ¤if;t&Sifjrwftm; ol\ tzefqif;cHrsm; 0ef;&Haejcif;? ikHxm;
jcif;? twGif;üwnf&Sdaejcif; vkH;0 r[kwfaMumif; xif&Sm;pGm oufaoxl
aeayonf/278
276 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 18 ESifh 61/ 277 usrf;jrwfuk&ftmef? 16; 50/ 278 ½I-&S&f[f tvf-tuD'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-285-6/
5/ ['D;qfqdkif&m taxmuftxm;
wrefawmfjrwf\ ['D;qfMo0g'awmfrsm;teuf vkHavmufaom
oufaotaxmuftxm;rsm;rSvnf; ]tv’m[ft&Sifjrwfonf urÇmay:
wGif rwnf&SdaMumif;ESifh ¤if;\ zefqif;jcif;avmutwGif;üvnf; r&Sd
aMumif; xif[yf azmfjyaeonf/ usrf;jrwfuk&ftmef\ usrf;ydk'fawmfrsm;
uJhodkYyif tcsKdUaom['D;qfawmfrsm;rS wdkuf½dkuf &nfñTef;udk;um;csuf
rsm;udk azmfjyNyD;? tcsKdUu oG,f0dkufaom &nfñTef;csufrsm;udk azmfjy
onf/ ¤if;wdkY\ t"duñTef;qdkrIrSm tv’m[ft&SifjrwfxHawmfodkY wuf
vmonfht&mrsm;rSm rvmtdu[faumif;uifwrefrsm;udk &nfñTef;onf/
om0uBuD; tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhonf/ r[mwrefawmfjrwf
\ Mo0g'awmfwGif
]]rvmtdu[f aumif;uifwrefrsm;teuf tkyfpkwpfpkonf ntcg
wGif oifESifhtwl&SdaeNyD;? aeYtcgwGifvnf; tjcm;tkyfpkrS oifESifhtwl
&Sdae\/ xdkrvmtdu[faumif;uifwref tkyfpkESpfpkonf z*s&f (eHeuf
rdk;aomufcsdef)ESifh tqG&f (naecif;)qGvmoftcsdefwGif twl pkHpnf;
vdkufMuonf/ toifESifhtwl wpfnvkH;aecJhaom aumif;uifwrefrsm;
onf tv’m[ft&Sifjrwf&Sd&m aumif;uifbkHodkY qefwufoGm;Muonf/
tv’m[ft&Sifjrwfonf toif bmvkyfonfudk t<uif;rJh odawmfrlaomf
vnf; xdkaumif;uifwrefrsm;tm; toif\taMumif;udk ar;jref;av
\/}}279
oG,f0kdufñTef;qdkxm;aom &nfñTef;udk;um;csufrsm;wGifrl tv’m[f
t&Sifjrwfonf ¤if;\ tm&wf&Sfyv’ifawmfESifh ol\ zefqif;jcif;avmu
\ txufwGif&SdaMumif; azmfaqmifonf/ þuJhodkYaom Oyrmwpf&yfudk
279 ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-386-7? ['D;qftrSwf-525 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-306-7? ['D;qftrSwf-1320ESifh epmtDusrf;/
om0uBuD; tAl[l½kdif&[frS qifhjyefcJhonfh wrefawmfjrwf\
['D;qfawmfwGif awGY&\/ ,if;['D;qfawmfwGif wrefawmfjrwfrS
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf ol\ zefqif;jcif; NyD;jynfhpkHoGm;aomtcg
pmtkyfwpftkyfwGif a&;cJhonf/ xdkpmtkyfudk tm&wf&Sfyv’ifawmfay:wGif
t&Sifjrwf udk,fawmfwdkif xdef;odrf;xm;\/ trSefyif ]]igt&Sifjrwf\
toem;u½kPmawmfonf trsufa'goudk ausmfvGefoGm;ayonf/}}280
wdkuf½dkuf&nfñTef;udk;um;csuf\ Oyrmwpf&yfudk wrefawmfjrwf
\ ZeD;Muif,mawmf ZdkifeAfAif;efod*s[f&Sf ocifr\ qifhjyef
csufwGif awGYEdkifonf/ ZdkifeAf ocifrrS wrefawmfjrwf\
tjcm;aom ZeD;Muif,mawmfrsm;udk *kPf,l0Hh<um;pGmjzifh ajymavh&Sdaom
tcsufrSm ]]olrwdkYonf wrefawmfjrwfESifh vufxyfxdrf;jrm;aom
tcgü ¤if;wdkY\ rdom;pkrsm;u wrefawmfjrwftm; em;azmuf
aMumif;vrf;ay;Mu&aomfvnf;? olr vufxyfxdrf;jrm;aomtcsdefwGifrl
aumif;uifbkHckESpfxyftxufrS tv’m[ft&SifjrwfrS xdrf;jrm;vufxyf
ay;&ef owif;aumif;ay; aMumif;vrf;cJhonf}}[kqdk\/281
tjcm;aomOyrmwpf&yfudkrl wrefawmfjrwfrS emrusef;jzpfaom
olrsm;tm; awmif;qkjyK&ef oifMum;ay;aom 'dktm(qkawmif;yw¦em)
wGif awGYEdkifonf/
ذرب مءنا الله ال س أسمك ي ف الس تقد
280 ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-382-3? ['D;qftrSwf-518 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1437? ['D;qftrSwf-6628/ 281 tDrmrfAkcg&D rS pkpnf;wifjycJhí om0uBuD;tem;pfocifrS qifhjyef cJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-382? ['D;qftrSwf-517/
toHxGuf / / &AfAmevfvm[f tvf-vZD zD;pf-prmtd wuú'f'wfpf
twfpfrku
t"dyÜg,f / / ]]tdk uREkfyfwdkY\&Aft&Sif? ,mtv’m[f? t&Sifjrwfonf
aumif;uifbkHrsm;\ txufwGif pHjref;aeaomt&Sif jzpfygonf/ t&Sif
jrwf\ emrawmfonfomvQif jrifhjrwfawmfrlyg\/}}282
atmufwGifazmfjyxm;onfh ['D;qfawmfonf wdkuf½dkufwifjyxm;
aom &nfñTef;csufrsm;teuf tjrifomqkH; jzpfygvdrfhrnf/ om0uBuD;
rktm0d,mtdAfaeY tvf-[mumrfrSqifhjyefcJhonfrSm
]]uREkfyfwGif uRefrdef;uav;wpfa,muf&Sdygonf/ olronf tk[l;'f
awmif ywf0ef;usif&Sd tvf-*s0g&D;,[f[kac:aomae&mwGif odk;ausmif;
&ef wm0ef,l&ol jzpfonf/ waeYwGif uREkfyfonf olr\ae&modkY
oGm;a&mufí ]]0HykavGonf olr\ odk;tkyfxJrS odk;wpfaumifudk qGJ
oGm;cJhonf/ (odk;udk udkufzrf;í pm;aomufypfvdkufonf/)}}qdkaom udpö
udk rSef? rrSef ppfaq;&ef oGm;MunfhcJhjcif; jzpfonf/ uREkfyfonfvnf;
tjcm; tjcm;aom tm'rf\tquftEG,f vlom;xJu vlom;
wpfa,mufjzpfjcif;aMumifh aemifw&zG,faumif;aom udpöwpfckudk jyK
vdkufrdcJhygonf/ ¤if;rSm xdkuRefruav;tm; pdwfqdk;? a'goxGufí
olr\rsufESmudk jzwf½dkufypfvdkufjcif;jzpfygonf/ xdkYaemuf uREkfyfonf
xdktjzpftysufudk tv’m[fh&plvfwrefawmftm; avQmufxm;&m
wrefawmfjrwfrS uREkfyf xdkodkYjyKvkyfjcif;twGuf uz&m(tpm;ay;
&ef) vdktyfaMumif; ñTefMum;cJhygonf/ uREkfyfrS ]tdk-tv’m[fh&plvf
wrefawmf? uRefawmfrsKd;taeESifh olrudk usL;vGefrdaomjypfrItwGuf
tpm;ay;onfhtaeESifh olrtm; uRefrtjzpfrS vTwfay;NyD; olaumif;jyK
282 tDrmrftAl'g0l;'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-109? ['D;qftrSwf-3882/
vdkufvQif aumif;yg\avm? oifhjrwfyg\avm}283 avQmufxm;wdkifyif
&m wrefawmfjrwfrS uREkfyftm; ]olrtm; uREkfyf\xHodkY ac:aqmif
vmyg}[k rdefYawmfrlonf/ uREkfyfrS uRefruav;tm; wrefawmfjrwf
xHac:aqmifoGm;aomtcg wrefawmfjrwfrS olrtm; ]tv’m[f
t&Sifjrwfonf rnfonfhae&mü &Sdoenf;}[k ar;jref;cJhonf/ xkdtcg
olrrS ]aumif;uifrsm;\txufwGif &Sdygonf}[k ajzMum;avonf/
wzef wrefawmfjrwfrS olrtm; ]uREkfyfonf rnfol jzpfygoenf;}
[kar;jyef&m olronf ]udk,fawmfonf tv’m[ft&Sifjrwf\ &plvf
wrefawmf jzpfygonf}[k ajzMum;cJhonf/ xdktcg wrefawmfjrwf
rS ]olronf trSefyif ,kHMunfol rkpfvifrf trsKd;orD;wpfOD; jzpfyg
onf/ olrtm; olaumif;jyKvdkufyg}[k ajzMum; rdefYqdkawmfrlonf/284
rkpfvifrfr[kwfaomolrsm;tm; ar;jref;&mwGif ]toifonf tv’m[f
t&Sifjrwftm; ,kHMunfygovm;}[k ar;&rnf jzpfonf/ odkY&mwGif
wrefawmfjrwfonf rktm0d,m\ uRefruav;tm; xdkar;cGef;
udk rar;bJESifh ]tv’m[ft&Sifjrwfonf rnfonfhae&mü &Sdygoenf;}[k
ar;cJhonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf usrf;jrwfuk&ftmefwGif azmfjyxm;
ouJhodkY xdktcsdefwGif rsm;pGmaomrk&Sf&D;ufrsm;onf tv’m[ft&Sifjrwf
tm; ouf0if,kHMunfcJhMujcif;aMumifhyif/
283 tDrmrfAkcg&D ? tDrmrfrkpfvifrf ? tDrmrftAl'g0l;'f ocifwdkYrS pkpnf;
wifjycJhonfh om0uBuD;tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhonfh ['D;qfawmf wpfyk'f wGif tv’m[fh&plvfwrefawmfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm ]]toifonf (tjcm;olrsm;) tm; ½dkufESufaomtcgwGif rsufESmudk a&SmifMuOfygav/} ½I- qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1378? ['D;qftrSwf-6321-6 ESifh pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1256? ['D;qftrSwf-4478/ wrefawmfjrwfrS ]uRef? uRefrwpfOD;tm; zdeyfjzifh ½dkufjcif; (0g) ½dkufESufjcif;jyKcJhygu ,if;tjyKtrltwGuf uzm&[f(tpm;ay;jcif;)
rSm ,if; (½dkufESufjcif;cH&aom) uReftm; olaumif;jyKygav”[kvnf; rdefYqdkawmf rlcJhonf/ ½I - qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-3? pm-882-3? ['D;qftrSwf-4078/ 284 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I - qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-271-2? ['D;qftrSwf-1094/
[
… ]
]]pifppfaomfum; tu,fí toifonf xkdolwkdYtm; ]rnfol
onf rkd;aumif;uifrsm;ukd vnf;aumif;? yx0Dajrukdvnf;
aumif;? zefqif;cJhoenf;? xkdenf;wlpGm rnfolonf aeukd
vnf;aumif;? vukdvnf;aumif;? ykdifEkdifpGm ckdif;apoenf;} [k
ar;jref;cJhygvQif ¤if;wkdYonf ]tv’m[ft&Sifjrwf} [líyif {uef
rvJG ajymqkdMuayrnf/}}285
tb,fhaMumifhqdkaomf xdktcsdef&Sd ruú[fNrdKUom;rsm;onf (tpövmrf
ray:xGef;cifu&SdcJhaom tm&AfvlrsKd;? ruú[fNrdKUom;rsm;onf) ¤if;wdkY
ylaZmfyoaeaom ½kyfxkrsm;twGif;ü tv’m[ft&Sifjrwfonf wrsKd;wzkH
aomykHo@mefjzifh udef;0yfwnf&SdaeNyD;? t&Sifjrwfonf ol\ zefqif;
jcif;avmu\ tpdwftydkif;wpfckjzpfonf[k ,kHMunfMuaomaMumifh
wrefawmfjrwfrS rktm0d,m\ uRefruav;tm; olronf xdk
ruú[fNrdKUom;rsm;uJhodkYyif ,kHMunfolavm (0g) tv’m[ft&Sifjrwf\
aumif;uifus vrf;ñTefcsuftwdkif; ,kHMunfolavm[lonfh tcsufudk
xif&Sm;apvdkí txufygtwdkif; ar;jref;cJhjcif;jzpfonf/ xdkYaMumifh
wrefawmfjrwfrS uRefruav;tm; tv’m[ft&Sifjrwfonf ol\
zefqif;jcif;avmu\ tpdwftydkif; wpfckjzpf? rjzpfudk olr od rod
ppfaq;cJhjcif; jzpfonf/ xdkYtjyif olronf ]tv’m[ft&Sif jrwfonf
zefqif;jcif;avmutwGif;üyif udk;uG,fjcif; cHxdkuf? rcHxdkufudk od?
rod ppfaq; cJhjcif;jzpfonf/ olr\ tajzrSm tv’m[ft&Sifjrwfonf
aumif;uifbkHrsm;\txuf (rdk;aumif;uif]7}xyf\tay:)ü pHjref;awmf
rlonf[k ajzqdkcJh&m? þonf rSefuefaomrkpfvifrfwpfOD;\ ,kHMunf
285 usrf;jrwfuk&ftmef? 29; 61/
csufrsKd;jzpfojzifh olrtm; ppfrSefaomrkpfvifrfwpfOD;tjzpf xnfhoGif;
pOf;pm; qkH;jzwfcJhjcif; jzpfonf/ ,aeY tcsKdUaomrkpfvifrfrsm;u vufcH
xm;MuouJhodkY tv’m[ft&Sifjrwfonf ae&mwdkif;wGif&Sdonf[k olrrS
ajzMum;cJhygu wrefawmfjrwfonf olr\ tajzudk trSefjzpfatmif
rdk;aumif;uiftay:ü[k wnfhrwfay;ayrnf/ ]rdk;aumifuifay:wGif &Sd
onf}[laom tajzonf rnfonfh rdk;aumif;uifü &Sdonfjzpfap wref
awmfjrwfrS jiif;y,fvdrfhrnfr[kwfacs/ ¤if;onf tpövmrfhOya't&
pGEé[f(owfuf&D&D,m) taxmuftxm;tjzpf twnfjyKxm;onfhtwGuf
,if;onf rSefuefonf[k ajymqdk&ayrnf/ rnfodkYqdkap wrefawmf
jrwfonf olr\tqdkudk vufcHcJhonfomru ¤if;tqdkudk tajccH
í olrtm; rSefuefaom ,kHMunfoltjzpf owfrSwf qkH;jzwfay;cJhonf/
6/ ,kwÅdaA'qdkif&m oufaojycsuf
,kwdÅoabmt& ajym&rnfqdkvQif t&m0w¦KESpfck&Sdonf qdkMuygpdkY/
odkYqdkvQif t&m0w¦KESpfckteufrS wpfckonf tjcm;wpfck\ tpdwftydkif;
jzpf&rnfjzpfNyD;? ¤if;onf tjcm;t&m0w¦Kay:wGif wnfrSD wnf&Sdae&
rnf jzpfonf/ odkYr[kwfygu ¤if;t&m0w¦KESpfckonf wpfckESifhwpfck
rnfodkYrQ rqufpyfbJ oD;jcm; &Sdae&rnf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf urÇm
ajrudk zefqif;aomtcsdefwGif ¤if;onf rdrdtwGif;ü urÇmajrudk zefqif;
cJhonf (0g) rdrd\ jyifywGif urÇmajrudk zefqif;cJhonf/ wpfckckjzpf&
ayrnf/ ,if;tqdkESpf&yfwGif yxrtqdkrSm vufcHEdkifzG,f r&Sdacs/
tb,fhaMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrdtwGif;ü urÇmajrudk
zefqif;cJhonfqdkvQif t<uif;rJh*kPfawmf&Sif tv’m[ft&SifjrwftwGi f;ü
t<uif;&Sdaom? t&nftcsif; usqif;wwfaom? tm;enf;aom t&nf
taoG;&Sdonfht&mudk &SdapouJhodkY jzpfaernf/ xdkYaMumifh yxrtqdkrSm
vufcHEdkifzG,f&m r&Sdacs/ odkYqdkvQif ,if;onf tv’m[ft&SifjrwfESifh
oD;oefY&Sd xifxif&Sm;&Sm;&SdaeNyD;? xdkt&Siftay:ü wnfrSDae&rnf/
tv’m[ft&SifjrwfrS urÇmudk rdrd\jyifywGif zefqif;onf[kqdkvQif ¤if;
urÇmonf rdrdtay:üaomfvnf;aumif;? rdrd\ atmufüaomfvnf;
aumif; jzpfEdkifonf/ vlom;\ tawGYtBuKHt& &Sdcdk;qkawmif;yw¦emjyK
jcif;onf rnfonfh atmufbuf&Sdt&mudkrQ OD;wdkufjyKvkyfjcif; r&Sdacs/
,if;odkY udk;uG,f&mt&Sifonf atmufü&Sdonf[laom t,ltqonf
udk;uG,f&mt&Sifjzpfjcif;[laom BuD;us,fjrifhjrwfrIudk qefYusifaeay
onf/ xdkYaMumifh udk;uG,f&mt&Sif tv’m[fonf ¤if;\ zefqif;
jcif;\tay:ü &Sd&rnfjzpfouJhodkY ¤if;zefqif;jcif;rSmvnf; oD;oefY
wnf&Sdae&rnf jzpfonf/
txufazmfjyygtqdkrsm;\ qefYusifbufoabmt& tv’m[ft&Sif
jrwfonf urÇmESifhvnf; qufpyfraeouJhodkY oD;jcm;wnf&Sdaejcif;
vnf; r[kwfacs/ wenf;qdkaomf udk;uG,f&mt&Sifonf urÇmN*dKvf
twGif;rS t&mwpfckr[kwfovdk urÇmN*dKvf\ jyifyrS t&mvnf; r[kwf
acs/286 þodkY ajymqdka<u;aMumfcsufrsm;onf vufawGY tquftpyf
r&Sdonfh tawG;tac:t,ltqrsm;ESifh aygif;pyfNyD;? tvGef qifjcif&ef
cufaom pdwful;qefonfh vlYtawG;tac:twGif; tv’m[ft&Sifjrwf
tm; tqifhESdrfh,lqjcif; jzpfonf/287 qefYusifaomoabmw&m;rsm;
onf 'GefwGJ&SdouJhodkY? rjzpfEdkifaom wnf&Sdjcif;oabmudk azmfaqmif\/
yrm jy&aomf okH;yg;wpfqlt,l0g'uJhodkY jzpfonf/
7/ tapmydkif;ynm&Sifrsm;\wnDwñGwfwnf;vufcHxm;aom tv’m[f
t&Sifjrwf\ xG#fjrwfrI
,ck uREfkyfwifjyaeaom vdk&if;wdk&Sif; wifjyrItwGif; ra&wGufEdkif
avmufatmif rsm;jym;vSaom tv’m[ft&Sifjrwf\ BuD;us,fxG#fjrwf
jcif;ESifhywfoufí a&S;OD;ydkif;acwfumv&Sd tpövmrfhynm&Sifrsm;\
286 ½I-[m&SD,[f tvf-AD*sL&D tvm tvf-a*smif[&[fusrf;/ 287 ½I-tvf-tuD'[f toGf-oG[m0D,[f? pm-290-1? tDrmrft[fr'f tdAfaeY [ef Avf ocif a&;om;jyKpkonfh t&f-&wf'f tvm tvf-*s[frD,[f/
twnfjyKxm;csufudk xnfhoGif;wifjy&efrSm rjzpfEdkifyg/ 15 &mpkESpf
twGif;&Sd ['D;qfynm&SifBuD; tZf-Z[mAD \ tvf-tlvlvdvftmvd
tvf-tZGD;rf[laom pmtkyfwpftkyfudk jyKpka&;om;cJhonf/ ¤if;pmtkyf
twGif; twdwfrS t"duynm&SifBuD; 200 ausmf\tqdktrdefYrsm;udk
pkpnf;um tv’m[ft&Sifjrwf\ xG#fjrwfrI? jrifhjrwfrIudk pkpnf;wifjy
xm;\/288
txufygtqdkrsm;teufrS aumif;aomOyrmwpfckudk tvf-AvmcD
\ rkoGD;tf[laomtpDt&ifcHpmwGif awGYEdkifonf/ ¤if;wGif tDrmrftAl
[eDz[f tm; tvf-AvmcD rS ar;jref;cJhonfrSm ]vlwpfa,mufrS
rdrdonf rdrd\t&Sif aumif;uifbkHrSmvm;? urÇmajrjyifrSmvm; rodyg}[k
ajymaomtcsufESifh ywfoufí xifjrifcsufawmif;&mwGif tDrmrftAl
[eDz[f rS atmufygtwdkif; wkefYjyefcJhonf/ xdkolonf r,kHMunfol
jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrlcJhonf
rSm ]t&f-&[frmef tEdIif;rJhu½kPm&Sif tv’m[fonf tm&wf&Sfyv’if
awmfay:wGif &Sdonf/ (uk&ftmef? 20;5) wzef ]t&Sifjrwf\ yv’ifawmf
onf aumif;uifbkH ]7}xyftay:wGif &Sdonf/ xdktcg tvf-Avm
cD rS tu,fí xdkolrS ]xdkt&Sifonf yv’ifawmfay:wGif &Sdonf/
odkYaomf xdkyv’ifawmfonf aumif;uifbkHrsm;\ txufwGifvm;? urÇm
ajrwGifvm; rodyg}[kqdkvQif tDrmrftAl[eDz[f rS ]odkYqdkvQifvnf;
olonf (umzd&f) r,kHMunfolom jzpfonf/ tb,fhaMumifhqkdaomf xdk
olonf tv’m[ft&Sifjrwf aumif;uifbkHay: txufwGif&Sdonfudk jiif;
y,fjcif;aMumifh jzpfonf/ rnfolrqdk tv’m[ft&Sifjrwfonf aumif;
uifrsm;txufwGif &Sdonfhtcsufudk jiif;qefygu xdkolonf r,kHMunf
288 ½I-rkcfoqGd&f tvf-tlvl? pm-5/
ol(umzd&f)om jzpfonf/}289 ,aeYacwftcgwGif [ezDrZf[Afudk vufcH
aomolrsm;rS tv’m[ft&Sifjrwfonf ae&mwdkif;wGif&Sdonf[laom t,l
tqudk vufcHaeMuaomfvnf; tapmydkif;ynm&Sifrsm;rS xdkt,ltqudk
vufrcHcJhMuay/
txufygjzpf&yfrSm tDrmrftAl[eDz[f \ t"dywdwynfhBuD;jzpf
aom tDrmrftAl,lplzf rS Ad&Sf&ftvf-rm&dpD290tm; ¤if;onf tv’m[f
t&SifjrwfrS yv’ifawmfay:wGif &SdaMumif;tcsufudk jiif;y,faomtcgwGif
aomifA[fjyK&ef ñTefMum;cJhaMumif; xdkacwfxdkumv\ rsm;pGmaom
pmtkyfrsm;wGif rSwfwrf; wif a&;om;xm;aMumif; awGY&\/291
tusOf;csKyf
xdkYaMumifh tpövmrfh,kHMunfcsuft& aomif[D;'f\ aomhcsuf
oabmw&m;rsm;udk tEÅ&m,fuif;? ab;&Sif; ajym&rnfqdkvQif
1/ tv’m[f()onf xdkt&Sif\ zefqif;jcif; (zefqif;cH) avmurS
vkH;0 oD;oefY wnf&Sdaeonf/
2/ zefqif;cHrsm;onf xdkt&Siftm; 0ef;&HNcKHikHxm;jcif; r&Sdovdk xdk
t&Sif\tay:üvnf; r&Sd/ tv’m[ft&Sifjrwfonf rnfodkYaom
ykHo@mefESifhrQ zefqif;cHrsm;ESifh ywfoufqufEG,frI r&Sdacs/
289 tAltpörmtDvf tvf-tefqGm&DrS ¤if;jyKpka&;om;cJhonfh tvf-zm½l;uf[lonfh pmtkyfwGif qifhjyefa&;om;cJhonf/ xdkYtwl tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[f usrf;? pm-288 wGifvnf; ¤if;udk udk;um;wifjycJhonf/ 290 Ad&S&f(uG,fvGef 833ckESpf) onf A*¾'g'fNrdKUawmfrS rktfwZDvm Oya'odyÜHynm&Sif
ESifh 'óeynm&Sif jzpfonf/ ½I - tvf-ttfvmrf? cdkif½k'f'D;ef twfZf-Zd&dufvD? AD½l'fNrdKU? tvf-tdvfrf vdvf rvm,ifef? owÅrtBudrf? 1984? twGJ-2? pm-55/ 291 tAÁ'k&f&[frmef tdAfEk tAD[moifrfESifh tjcm;yk*¾dKvfrsm;rS qifhjyefcJhonf/ ½I-tvf-tuD'[f toGf-oG[m0D,[fusrf;? pm-288/
3/ tv’m[ft&Sifjrwfonf t&mcyfodrf;\txufwGif &Sdonf/
(taetxm;[kom qdkvdk&if; r[kwfacs/teufoabmudkyg qdkvdkonf/)
þonfwdkYrS tpövmrfhpmayt&if;tjrpfrsm;\ tvdk& a&S;½dk;usaom *EÅ0ifajrmufonfh todonmjzpfonf/ ¤if;t,ltqrsm;onf tvGef
½dk;&Sif;ovdk wduscdkifrmonf/ ¤if;onf t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;ESifh
zefqif;cHavmuudk c0yfudk;uG,f&ef OD;aqmifrIjyKaom vGJrSm;aom t,l
tqrsm;twGuf ae&may;rxm;ay/
þt,ltqrS tv’m[f\ *kPfawmft&nftaoG;rsm;onf ¤if;\
zefqif;cHavmutwGif; vkyfaqmifrIr&Sd[k jiif;qefrxm;yg/ rnfonfh
t&mrQ xdkt&Sif\tjrif (jzefYusufrI) pu©Kt½I xdkt&Sif\aomw
(tMum;)ESifh todrS ruif;a0;Edkifyg/ rvGwfuif;Edkifyg/ xdkt&Sif\
bkef;awmfrS rvGwfuif;Edkifyg/ ,aeY uREkfyfwdkY acwfopfurÇm\ enf;
ynm zGHYNzdK;wdk;wufrI\ tusKd;qufudk tenf;i,f tajccHí pOf;pm;
Munfhyg/ uREkfyfwdkYonf rdrdwdkY xdkifae&m tcef;i,ftwGif;rS urÇmha'o
toD;oD;&Sd tjzpftysuf taMumif;tjcif;t&mrsm;udk wpf0ufeD;yg;
avmuf jrifEdkif? Mum;Edkif? odEdkifonfhoabmESifh qifjcifMunfhyg/
tv’m[ft&Sifjrwf\ jrifEdkif? Mum;Edkif? odEdkifpGrf;onf xdkt&SifrS ol
zefqif;xm;onfh pMu0VmtwGif;ü&Sdaep&m rvdkbJ? ¤if;pMu0VmtwGif;
jzpfay:aeorQ t&mtm;vkH;udk odEdkifonfhoabmESifhwlonf/ tdAfEk
tAÁm;pf\qifhjyefcsuft&
]]tv’m[ft&Sifjrwf\ vufawmftwGif;ü rdk;aumif;uif ckESpfxyf?
urÇm]7}ckESifh ¤if;wdkYtwGif;&Sd ouf&SdoufrJhrsm;? urÇmrsm;ESifh aumif;uif
rsm;tMum;&Sd t&mrsm;tm;vkH; &Sdawmfrlonf/ ¤if;wdkYonf oifh\vuf
twGif;&Sd t0ga&mif rkefYnif;eufpm;Nrdef&nfyspfuJhodkY jzpfonf/292
292 ½I-tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-281/
ta0;xdef;pepfyg&Sdaom wDAGD½kyfjrifoHMum;pufonf uREkfyfwdkY\
vufjzifh wpfckcsif;vSnhf&aom wDAGDpufxuftqaygif; rsm;pGm zGHYNzdK;wdk;
wufonfrSm jrifomyg\/ tv’m[ft&Sifjrwf\ teEÅpGrf;tm;onf
tao;i,fqkH; ¤if;\tzefqif;cHypönf;udk tvkyfvkyfap&efrSm xdkae&m
wGif t&Sifjrwfudk,fawmfwdkif &Sdaep&m rvdktyfay/ xdkYaMumifh tv’m[f
t&Sifjrwftm; ¤if;\ zefqif;cHrsm;twGif;&Sdonf[k ,kHMunfaejcif;onf
aomif[D;'f twfpfrmtf 0qGf-qGdzm;ofudk wenf;tm;jzifh csKd;azmuf
apaom ,kHMunfjcif;jzpfaomaMumifh &S&D;ufxdkufonf/ tv’m[ft&Sif
jrwftm; vlom;\ tm;enf;rI? rjynfhpkHrIudk ay;tyfí jrifaomaMumifh
yif/ vlom;onfomvQif ¤if;\jrifjcif;? Mum;jcif;? odjcif; pGrf;tm;rSm
uefYowfcsuf&SdaeaomaMumifh odjcif;? jrifjcif;? Mum;jcif;jzpf&ef xdkt&m
wdkYjzpfysufaeonfh urÇmN*dKvfay:wGif &Sdae&efvdktyfjcif; jzpfonf/
wzufwGifrl qefYusifaomoabmtm;jzifh tv’m[ft&Sifjrwf\
odjcif;oabmESifh Mum;jcif;? jrifjcif;pGrf;tm;wGif uefYowfcsuf twdkif;
twm[lí r&Sdacs/ vlom;\ awG;awmBuHpnfpdwful;rIrSeforQ tv’m[f
t&SifjrwfrS odEdkifonf/ ¤if;vlom;\ pdwfESvkH;twGif;rS pdwfvIyf&Sm;rI
wpfckonfyifvQif t&Sifjrwf\ xdef;csKyfrIatmufwGif &Sdonf/ þonf
wdkY\ Oyrmrsm;udk usrf;jrwfuk&ftmef\ tcsKdUaom oG,f0dkufwifjy
xm;onfh tm,ofawmfrsm;rS odEdkifonf/
[
]
]]xdkrSwyg; {uefrvJG igt&Sifjrwfonf rElóvlom;tm;
zefqif;awmfrlcJh\/xdkYjyif igt&Sifjrwfonf ¤if;ü ¤if;\pdwfu
rodrom ay:aygufapaomt&mudkvnf; odawmfrl\/ pifppf
aomfum; igt&Sifjrwfonf ¤if;\vnfacsmif; aoG;aMumxuf
yif ¤if;ESifhydkrdkeD;uyfpGm &Sdaeawmfrl\/}}293
tv’m[frS rdefYawmfrlxm;jyefonfrSm
[
]
]]tdk-]]rktfrifef}} ouf0if,HkMunfoltaygif;wdkY? toifwdkYonf
tv’m[ft&SifjrwfESifh &plvfwrefawmf\ trdefYawmfrsm;udk
xdk&plvfwrefawmfonf toifwdkYudk toifwdkY touf&Sifap
EdkifaomtaMumif;rsm;odkY zdwfac:aomtcg vdkufemMuavukef/
xdkrSwyg; {uefpifppf tv’m[ft&Sifjrwfonf vlESifhvl\
pdwfESvHk;tMum;wGif tumtqD; jzpfawmfrlonfudk vnf;
aumif;? xdkYjyif toifwdkYonf {uefrvGJ xdkt&Sifjrwf\
txHawmfüyif pHk½Hk;Mu&rnfudk vnf;aumif;? toifwdkYonf
aumif;pGm odxm;Muavukef/}}294
txufazmfjyygtm,ofawmfrsm;udk teuft"dyÜg,faumuf,l&mwGif
vnfyif;aoG;aMumrBuD;xufyif oifwdkYESifh ]eD;aomae&m}wGif&Sd onf[k
qdkvdkjcif;aMumifh tv’m[fonf vlom;\cE¨mudk,ftwGif;&Sdonf[k
r,lqoifhyg/ xdkYtwl t&Sifjrwfonf vlom;\ESvkH;om;twGif;ü &Sdae
jcif;aMumifh vlom;\ ESvkH;om;twGif; ajymif;vJrIwdkif;udk odEdkifonf
[kvnf; r,lqoifhyg/ ¤if;tm,ofawmfrsm;rS qdkvdk&if;rSm rnfonfh
293 usrf;jrwfuk&ftmef? 50; 16/ 294 usrf;jrwfuk&ftmef? 8; 24/
t&mrQ tv’m[ft&Sifjrwf\ t<uif;rJhodjcif;rS rvGwfEdkif/ vlom;\
twGif;wumhtwGif;qkH; pdwfESvkH;twGif;rS tawG;rsm;udkyif odEdkifonf
[kqdkvdkjcif; jzpfonf/ xdkenf;wlpGm tv’m[ft&Sifjrwf\ vTrf;rdk;csKyf
udkifrIrS rnfonfht&mrQ vGefajrmufíroGm;Edkifacs/ aemufqkH; vlom;\
ESvkH;om;xJrS pdwfvIyf&Sm;rIonfyifvQif t&Sifjrwf\xdef;csKyfrIrS rvGwf
ajrmufEdkifacs/
[ ]
]]xdkolwdkUonf (rdrdwkdU pdwfwGif;0,f) wdwfwqdwf vQdKU0Suf
xm;Muaom taMumif;t&m cyfodrf;wdkUukdvnf;aumif;? txif
t&Sm; yGifhvif;pGm xkwfazmfajymqdkMuukefaom taMumif;t&m
cyfodrf;wdkUukdvnf;aumif;? {uefpifppf tv’m[ ft&Sifjrwfonf
(rdrd\ t<uif;rJhOmPfawmfjzifh) od&Sdawmfrlonfukd rodMuav
oavm/}}295
[
]
]]wzef toifwdkYonf rdrdwdkYtay:0,f tv’m[ft&Sifjrwf
jyKawmfrlaom aus;Zl;awmfudkvnf; jyefvnfí owd&Muukef
avmh/ tcgwyg;ü toifwdkYonf (rdrdwdkYtcsif;csif; wOD;ESifh
wOD;) &efolrsm;yif jzpfcJhMuay&m xdk(tv’m[f)t&Sifjrwfonf
toifwdkY\ pdwfESvkH;rsm;udk cspfcifnDñGwfapawmfrlcJh\/ odkY
295 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 77/
jzpfí toifwdkYonf (,cktcg) xdkt&Sifjrwf\ aus;Zl;awmf
jzifh (rdrdwdkY tcsif;csif;) nD&if;tpfudkrsm;yif jzpfcJhMuacsNyD/}}296
wrefawmfjrwfonf rMumcP qkawmif;yw¦emjyKcJhonfh
'dktmrSm-
لي لبي ع بت ق لب القلوب ث ا مق ي ين
]]tdk-ESvkH;om;rsm;udk ajymif;vJay;Edkifaomt&Sifjrwf? uRefawmf
rsKd;\ pdwfESvkH;om;tm; t&Sifjrwf\ omoemwGif wnfNidrf
at;csrf;rI ay;oem;awmfrlyg/}}297
usrf;jrwfuk&ftmefwGif
[
…]
]](vl)okH;OD; vQdKU0SufwdkifyifMuonf r[kwfay/ odkY&mwGif
xdkt&Sifjrwfonf ¤if;wdkYteuf pwkw¬ jzpfawmfrl\/ xdkenf;
wlpGm (vl) ig;OD; (vQdKU0SufwkdifyifMuonf) r[kwfay/
odkY&mwGif xdkt&Sifjrwfonf ¤if;wdkYteuf q|r jzpfawmfrl\/
xdkYjyif xdk(okH;OD;)xufavsmhí vnf;aumif;? (ig;OD;)xufydkí
vnf;aumif;? (vQdKU0SufwkdifyifMuonf) r[kwfay/ odkY&mwGif
296 usrf;jrwfuk&ftmef? 3;103/ 297 tDrmrfod&frdZD rS pkpnf;wifjycJhNyD;? tDrmrf½Idifcftvf-tvfAmeD ocifrS ppfrSefcdkifvkHonf[k ,if; ['D;qfawmftm; owfrSwfcJhonf/ ½I- qG[D;[f pkeef od&frDZDusrf;? twGJ-3? pm-171? ['D;qftrSwf-2792/
xdkt&Sifjrwfonf ¤if;wdkY rnfonfh ae&mü&dSaeMuonfjzpfap
¤if;wdkYESifhtwl &dSaeawmfrl\/}}298
txufygazmfjyyg usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofwGifyg&Sdonfh pm
om;rsm;twdkif; em;vnfoifhayonf/ xdktm,ofawmfüyif tpydkif;wGif
[ …]
]](tdk-eADwrefawmf?) {uefrvGJ tv’m[ft&Sifjrwfonf rdk;
aumif;uifrsm;ü &dSonfwdkYudkvnf;aumif;? yx0Dajrü&dSonf
wdkYudkvnf;aumif;? od&dSawmfrlaMumif; toifonf pOf;pm;
qifjcif odjrifcJhNyD; r[kwfygavm/}}299
xdktm,ofawmf\ aemufqkH;ydkif;üwGif
[ ]
]]xdkYaemuf xdkt&Sifjrwfonf ]]ud,mrwf}} &SifjyefxrnfhaeYwGif
¤if;wdkYtm; ¤if;wdkY usifhrlcJhonfwdkYudk odapawmfrlayrnf/ pifppf
{uef tv’m[ft&Sifjrwfonf t&mcyfodrf;wdkYudk t<uif;rJhod
awmfrlaomt&Sifjrwfyif jzpfawmfrlayownf;/}}300
txufyg usrf;jrwfuk&ftmef\tm,ofawmfrsm;rS xif[yfjyae
onfhtcsufrSm ]tv’m[ft&Sifjrwf\ odjcif;onf t&Sifjrwf\ wnf&SdrI
u vlom;rsm;tMum;&Sdaejcif;aMumifh r[kwfbJ? t&Sifjrwfonf ol\
zefqifjcif;avmuudk vGefajrmufí zefqif;jcif;ESifh zefqif;cHrsm;tm;
298 usrf;jrwfuk&ftmef? 58; 7/ 299 usrf;jrwfuk&ftmef? 58; 7/ 300 usrf;jrwfuk&ftmef? 58; 7/
tm;vkH;xufomvGefaom tqifhtwef;wGif&Sdonf[k qdkvdkjcif; jzpfay
onf/301
wrefawmfjrwfrk[r®'f\ atmufazmfjyyg rdefYMum;csufrsm;rS
tv’m[ft&Sifjrwf\ BuD;Mu,fxG#fjrwfrIudk cHpm;em;vnfEdkifonf/
]]aumif;uifbkHrsm;ESifh urÇmN*dKvfrS tv’m[ft&Sifjrwfudk r&Edkifyg/
r&SdEdkifyg/ odkYaomf ppfrSefaom ,kHMunfol\ ESvkH;om;uomvQif
tv’m[ft&Sifjrwf &Edkifygonf/ ,kHMunfaom pdwfESvkH;twGif;üom
tv’m[ft&Sifjrwf &SdEdkifygonf/}}
þonfrSm trSefyif jzpfygonf/ odkYaomf oifonf ¤if;udk
rsufESmpmwefbdk;t&om cHpm;MunfhrnfqdkvQif ,kwÅdqefaom? ,kwÅd
aA'enf;ususpOf;pm;aom vlom;onf tv’m[ft&Sifjrwftm; vlom;
tjzpf jrifí pOf;pm;qifjcifrnfjzpfonf/ tu,fí ,kHMunfolwpfOD;\
ESvkH;om;wGif pmayoabm (tESpfom&oabm? pdwf0dnmOfoabm) t&
tv’m[f&Sdaeygu xdkol\ ESvkH;om;onf aumif;uifbkHrsm;ESifh
urÇmN*dKvfudkvnf; &Edkifrnf jzpfonf/ xdkYaemuf xdkaumif;uifbkHrsm;
ESifh urÇmN*dKvfrSwqifh tv’m[ft&Sifjrwfudk cHpm;em;vnfEdkifrnf
jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf ,kwÅdaA'oabmw&m;t& A onf B
twGif;ü &Sdonf/ A onf C twGif;ü&SdonfqdkvQif A onfvnf; C
twGif;rSmyif &Sd&rnfjzpfonf/
xdkYaMumifh usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEé[ft& ppfrSefí *E¨0ifajrmuf
aom tpövmrfhtjrift& ]tv’m[ft&Sifjrwfonf pMu0Vm\ txuf
wGif &Sdonf/ pMu0VmtwGif;&Sdaom t&mcyfodrf;onf xdkt&Sifjrwf\
301 ½I-tDrmrft[fr'f Aifef tvf-[kpdkif;ef tvf-Adkif[uD a&;om;onfh udomAf tvf-twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof? AD½l'f? 'g½kvfukokAf tvf-ukolAf tvf-tdvfrD,[fpmtkyfwdkuf? yxrtBudrf? 1984? pm-541-2/
xG#fjrwfrI*kPfawmft& t&SifjrwfESifhwGJzuf &Sdp&m rvdkacs/ t&SifjrwfrS
vnf; udef;atmif;aep&m rvdkacs/ xdkzefqif;cHavmuonfvnf; t&Sif
jrwftwGif; usa&mufaep&m rvdkacs/ odkYaomf xdkt&Sifjrwf\ wdus
aom? NyD;jynfhpkHaom odjcif;? u½kPmoem; Muifemjcif;? teEÅ pGrf;tm;
(bkef;awmf) wdkYonf rnfonfht&m? rnfonfhudpötwGufrqdk taESmifh
t,Suf t[efYtwm;r&Sd? ao;i,fvSonfh trIefuav; wpfrIefudkyif
vTrf;rdk; jc,fvS,fEdkifayonf/ vTrf;NcKHEdkifonf/ pdk;ydkifEdkifonf/302
302 ½I-tvf-tuD'[f zdvfvm[f? a'gufwmtkdr&ftwf&Sfu&f? ul0d'f? rwfufoA[f tvf-zv[fpmtkyfwdkuf? 'kwd,tBudrf? 1979? pm-171/
tcef; (9)
tv’m[ft&Sifjrwf\ ykHawmf (udk;uG,f&mt&Sif\ykH&dyf)
txufwGifwifjyNyD;cJhonfhtwdkif; vlom;\pdwfESvkH;rSm uefYowfrI
&Sdaomt&mjzpfNyD;? tv’m[ft&Sifjrwfonf uefYow frJh teEÅbkef;awmf
&Sifjzpfjcif;aMumifh tv’m[ft&SifjrwfrS a½G;cs,fxkwfjyef csrSwfay;aom
¤if;\ *kPfawmfrSvGJí tjcm;aom t&Sifjrwf\*kPfawmf t&nftaoG;
wpfpkHwpf&mudkrQ vlom;taeESifh em;vnfEdkifpGrf;&Sdvdrfhrnfr[kwfacs/
vlom;taeESifh t&Sifjrwf\ykHawmfudk ykHazmfMunfhygu tm;vkH;onf
vrf;vGJoGm;ayvdrfhrnf/ rSm;,Gif;oGm;ygvdrfhrnf/ tb,fhaMumifhqdkaomf
tv’m[ft&Sifjrwfonf vlom;rS pdwful;ESifh BuHpnfpdwful;Edkifjcif;ESifh
uGJjym;jcm;em;í vlom;\ pdwful;ESifh ykHazmfEdkifpGrf;udk vGefajrmufae
jcif;aMumifh jzpfygonf/
tv’m[ft&Sifjrwf\ ykHawmfudk vlom;rS rdrd\pdwftwGif; ykHazmf
wnfaqmufMunfhaomtcg ¤if;rS odjrifavhvmbl;aom t&Sifjrwf\
zefqif;jcif;\ tcsKdUaomtpdwftydkif;rsm; yg0ifaeayvdrfhrnf/ (0g)
t&SifjrwfrS trsKd;rsKd;pDrH jyKvkyfzefqif;xm;aom zefqif;cHrsm;xJrS
wpfckckESifhoGm;í wlaeayvdrfhrnf/ xdkYaMumifh vlom;onf tv’m[f
t&Sifjrwftm; rdrd\pdwfxJwGif ykHazmfygu olonf xdkt&Sifjrwf\
zefqif;jcif;*kPft*Fg t&nftaoG;udk t&Sifjrwftm; ay; jcif;ESifhyif
tqkH;owfayvdrfhrnf/ qdkvdkonfrSm (zefqif;cHrsm;\ *kPf&nfESifh t&Sif
jrwftm; csdefxdk;Munfhrdayvdrfhrnf/) rnfodkYqdkap vlom;onf ol\
ÓPfydkif;qdkif&mESifh pdwfydkif;qdkif&m uGefYjrL;rIrsm;jzifh tv’m[ft&Sifjrwf
\ *kPf&nfawmfrsm;teuf tcsKdUudk cHpm;em;vnfEdkif&ef jzpfonf/ xdkY
aMumifh t&Sifjrwfonf ¤if;\*kPfawmfrsm;xJrS tcsKdUudk vlom;tm;
xkwfjyefcsrSwfay;awmfrl\/ Oyrm- tvf-um'd&f (tm;vkH;udk wwfpGrf;
Edkifawmfrlaomt&Sif)/ þ*kPfawmf\teuft"dyÜg,frSm tv’m[ft&Sif
jrwf rvkyfEdkifaom? rwwfpGrf;Edkifaomt&m[lí r&Sd/ tvm;wlyif t&f-
&[frmef (r[mu½kPmawmf&Sif)/ ¤if;\teufrSm t&Sifjrwf\ zefqif;
cHrsm;teuf ¤if;wdkYonf u½kPmESifh xdkufwefonfjzpfap? rxdkufwef
onfjzpfap? t&Sifjrwf\ aus;Zl;awmfESifh oem;u½kPmawmfudk rcHpm;&
onfht&m[lí r&Sdacs/ azmfjyyg *kPfawmfrsm;udk cHpm;em;vnf&efrSm
rnfonfh ykHazmfpdwful;rIrsKd;rS rvdktyfyg/ þonfrSm rSefuefaom vrf;
aMumif;jzpfNyD;? vlom;taeESifh tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmftm;jzifh
tv’m[ft&Sifudk rSefuefpGm cHpm;em;vnfEdkifayrnf/ tv’m[ft&Sifjrwf
tm; ykHazmfMunfhrIrsm;teuf vlom;\ abmifuefYowfrI&Sdonfh pdwful;
pdwfoef;aMumifh tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPf&nfrsm;rS aoGznfvGJacsmfrI
rsm; jzpfoGm;Edkifonf/ Oyrm- þodkYaom vGJacsmfrIrsm;udk *&dESifh a&mr
acwf&Sd a&S;OD;c&pf,mefbmom0ifrsm;rS pwifcJhonfudk awGY&ayrnf/
¤if;wdkY\ tv’m[ft&Sifjrwftm; ykHazmfrIrSm wrefawmftDqm\
rSefuefaom oifMum;rIrS vkH;0 vrf;vGJoGm;cJhMuonf/
c&pf,mefbmomudk vufcH,kHMunfMuaom Oa&mywdkufom;rsm;
onf ¤if;wdkY\ c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;ESifh ewfuGef;rsm;wGif udk;
uG,f&mt&Sif\ykHawmfrsm;? ½kyfxkrsm;udk MunfndKav;pm;bG,f c&pf,mef
omoem0if b&if*sD*dkPf;\ tqifhjrifh *dkPf;tkyfbkef;awmfBuD;toGifjzifh
ykHazmfxkvkyfa&;qGJxm;onfudk awGY&ayrnf/ xdkYaMumifh bk&m;\toGif
rSm rkwfqdwfarG;jzLESifh qH&SnfESifh awGYEdkifayonf/ ygvufpwdkif;&Sd
*sL;aemufcHrSvmMuaom a&S;OD;c&pf,mefbmom0ifrsm;onf zefqif;&Sif
\ ½kyfykHudk ykHazmfudk,fpm;jyKwifjyjcif;udk jyif;jyif;xefxef [efYwm;cJh
Muonf/ aemufydkif;wGif txufyg zefqif;&Sifudk ykHazmfjcif;udk rjyK&[l
aom pnf;urf;rS aoGznfcJhMuonf/ taMumif;rSm Oa&myom;rsm;wGif
¤if;wdkY\ ewfbk&m;rsm;udk vlom;toGif ykHazmf½kyfvkH;oGif;jcif;qdkif&m
&Snfvsm;aom ordkif;aMumif;tpOftvmaMumifh xdkodkY jzpf&jcif;jzpfonf/
xdkYtjyif ¤if;wdkY\bmoma&;qdkif&m vrf;ñTeftjzpf ykHo@mef ysuf,Gif;
aeaom *sL;vlrsKd;rsm;\ usrf;*efrsm;udk tokH;jyKcJhjcif;aMumifhvnf; jzpf
onf/ aomif&ofusrf;vm urÇmOD;usrf;wGif vlom;tm; zefqif;jcif;ESifh
ywfoufí atmufygtwdkif; ykHazmfcJhMuonf/
]]xdkYaemuf bk&m;ocif (udk;uG,f&mt&Sif^zefqif;&Sif)rS rdefYawmfrlcJh
onf/ igt&Sifonf igESifh toGifwlaom? ig\ykHyef;o@mefjzifh vlom;
udk jyKvkyftHh/ xdkYaemuf bk&m;ocifonf vlom;udk ¤if;\toGif
o@mefjzifh zefqif;cJhonf/ bk&m;ocif\ykHawmfjzifh vlom;udk zefqif;
cJhonf/}} (1; 26-27)
azmfjyyg usrf;ydk'fuJhodkY tvm;wltjcm;aomusrf;ydk'frsm;udkMunfhí
Oa&myom;c&pf,mefbmom0ifrsm;rS ]usrf;pmrsm;\ vrf;ñTefoifMum;rI
rsm;rSm bk&m;ocifonf vlESifhtwlwlyif jzpfonf[k aumufcsufqGJ
vdkufMuNyD;? ¤if;wdkY\'@m&Dvm ewfbk&m;rsm;udk vlom;rsm;toGif
o½kyfaqmif azmfjyvdkufMuonf/ tusKd;quftm;jzifh ¤if;wdkYonf olwdkY
\ OpämaiGaMu;csrf;omjcif;? tcsdef&jcif;? pGrf;tm;&Sdjcif; (twwfynm
&Sdjcif;) wdkYESifhtwl bk&m;ocifudk vlom;ykHo@mefESifh ½kyfyGm;? ½kyfxkrsm;
ESifh yef;csDum;csyfrsm;jzifh ykHazmf xdef;odrf;vmcJhMuonf/
bk&m;ocifudk vlom;toGifESifh ykHazmfvmMujcif;udk wjznf;jznf;
us,fysHUpGm vufcH ykHazmfvmMuonf/ udk;uG,f&mt&Sif\ oifMum;rIjzpf
aom ]zefqif;&Siftv’m[fonf ¤if;\zefqif;jcif;ESifh zefqif;cHavmurS
t&mrsm;ESifhrwl jcm;em;\}}[laom oifMum;jcif;ESifh uif;uGmvmaom
tcg vlom;onf rdrd\ c0yfudk;uG,fjcif;udk zefqif;cHrsm;odkY OD;wnf
vmcJhMuonf/ þodkYjyK&mwGif vlom;onf bk&m;ocifudk udk,fpm;jyK
ykHazmf&eftwGuf urÇmajray:&Sd ouf&Sifaexdkifaom ouf&Sdrsm;teuf
tBuD;tus,fqkH;[k xifjrifaom ]vl}udkyif a½G;cs,fcJhMuonf/ Oyrm
tm;jzifh acsmifrif;quf (bDpD1027-402ckESpf) w½kwfEdkifiH\ EdkifiHawmf
bmom (0g) w&m;0iftodtrSwfjyKxm;aom omoemrSm wd,ifhac:
aumif;uifbkH[k teuft"dyÜg,f&aom pdwfESifhom ykHazmfí&aom
]]Abstract Diety” bk&m;udk vlom;ykHo@mefoGif;í ,k[ef(Yu Hang)[k
trnfay;NyD;? ausmufpdrf;{u&mZf? tjrifhjrwfqkH;t&Sif? aumif;uifbkH&Sd
w&m;½kH;awmfudk tkyfcsKyfawmfrlaomt&Sifponfjzifh ,kHMunfudk;uG,fcJh
Muonf/303
usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[frS t&SifjrwfESifhwlaom ykHyef;
o@mef? ouf&Sd? oufrJht&m wpfpkHwpf&mrQ r&SdaMumif; atmufyg
twdkif; ñTefjyxm;onf/
[ ]
]]xdkt&SifjrwfESifh wlaomt&m[líum; rnfonfh wpfpkHwpf&m
rQyif r&SdNyD/}}304
[ ]
]]xkdrSwyg; xkdt&Sifjrwfü *kPf&nfwlol[lívnf; wpfOD;
wpfa,mufrQyif r&Sday/}}305
wrefawmfrlpm rS tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;arQmf&ef awmif;qkdjcif;
tv’m[ft&SifjrwfrS rdrdonf rdrd\tzefqif;cHrsm;ESifh rwlaMumif;
&Sif;vif;pGm ñTefjyNyD;aemuf uREkfyfwdkY vlom;rsm;\ pu©K(tjrif) tm½kH
303 Dictionary of Religion, p.85 304 usrf;jrwfuk&ftmef? 42; 11/ 305 usrf;jrwfuk&ftmef? 112; 4/
onf t&Sifjrwftm; rzl;jrifEdkifaMumif;udk qufvufí wifjyxm;onf/
tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrlonfrSm
[ … ]
]](rHo)pu©Krsm;onf xdkt&Sifjrwftm; (pdwfiHk) rdEdkifonf
r[kwfay/ odkY&mwGif xkdt&SifjrwfrSmum; (rHo)pu©Krsm;udk
(pdwfiHk) iHkrdvsuf &Sdawmfrlacsonf/}}306
txufygtv’m[ft&SifjrwfrS xkwfjyefcsrSwfay;aomtqdkrS vlom;
onf udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifudk zl;jrifEdkifpGrf;r&SdaMumif; axmuf
jyaeayonf/
txufygtcsufudk txl;jyKaxmufjy&eftvdkYiSm tv’m[ft&Sifjrwf
onf wrefawmfrlpm\ tx¦KywÅdrS oufqdkif&mtjzpftysufwpfck
udk usrf;jrwfuk&ftmeftwGif;rSmyif qufpyf wifjyxm;onf/
[
]
]]¤if;jyif (eADwrefawmf)rlpmonf igt&Sifjrwf owfrSwfawmfrl
aomtcsdefü a&muf&SdvmcJhí xdk(eADwrefawmf)rlpm\ t&Sifjrwf
onf xdk(eADwrefawmf)rlpmESifh pum;ajymqdkawmfrlaomtcg
306 usrf;jrwfuk&ftmef? 6;103/
xdk(eADwrefawmf) rlpmu ]]tdk-uRefawmfrsKd;\t&Sif? t&Sifjrwf
onf uRefawmfrsKd;tm; (rdrdudk) jyoawmfrlyg/ uRefawmfrsKd;
onf t&Sifjrwftm; zl;arQmfyg&ap}}[k avQmufxm;yefMum;av
onf/ xdktcg t&Sifjrwfu ]](tdk-rlpm) toifonf (þavmu
wGif) igt&Sifjrwftm; tvsif; zl;jrifEdkifrnf r[kwfay/ odkY&m
wGif toifonf (þ)awmifudk Munfhaeygav/ tu,fí
xdkawmifonf rdrdae&mwGif wnfNidrfpGm&SdaecJhygrl toifonf
vnf; igt&Sifjrwftm; trSefyif rl;arQmfEdkifayrnf}}[k rdefYMum;
awmfrlavonf/ xdkYaemuf xdk(eADwrefawmf) rlpm\t&Sifonf
awmifay:odkY (rdrd)bkef;awmfudk xif&Sm;apawmfrlvdkufonfhtcg
xdkbkef;awmfonf ,if;awmifudk tpdwfpdwf jzpfcJhavonf/ ¤if;
jyif (eADwrefawmf) rlpmonfvnf; owdvpfí vJusoGm;av
onf/ wzef xdk(eADwrefawmf) rlpmonf owdjyefvnfí &&Sd
vmaomtcg (þodkY) avQmufxm;avonf/ (tdk-t&Sifjrwf)
t&Sifjrwfonf (þvlUavmuwGif rHopu©Kjzifh zl;jrif&awmfrl
jcif;rS) oefY&Sif;pifMu,fawmfrlyg\/ uRefawmfrsKd;onf t&Sif
jrwftxHawmfü (,ckuJhodkY avQmufxm;rdaomaMumifh) 0efcs
awmif;yefyg\/ ¤if;jyif uRefawmfrsKd;onf (t&Sifjrwftm; þ
avmuwGif rnfolrQ rjrifEdkifaMumif;) yxrOD;qHk; ,HkMunfol
jzpfygonf/ (wenf;) ¤if;jyif uRefawmfrsKd;onf ]]toifonf
igt&Sifjrwftm; (þypöKyÜKefb0wGif) tvsif; zl;arQmfEdkifrnf
r[kwf}}[laom rku©ygXfawmfudk yxrOD;qHk; ,HkMunfol jzpfyg
onf/}}307
wrefawmfrlpmrS xdkacwfxdktcsdefumv&Sd? urÇmwvTm;&Sd vl
om;rsm;teufrS rdrdtm; tv’m[ft&Sifjrwfu wrefawmftjzpf t&Sif
jrwf\aumif;jcif;owif;udk vlom;rsm;tm; ajymMum;&ef a½G;cs,fcJho
307 usrf;jrwfuk&ftmef? 7;143/
jzifh rdrdtm; t&SifjrwfrS zl;ajrmfcGifh ay;aumif;ay;vdrfhrnf[k ,lqcJh
onf/308 odkYaomf tv’m[ft&SifjrwfrS rdrdtm; zl;awGY&efrSm wrefawmf
rlpmrSr[kwf? rnfonfhvlom;twGufrQ rjzpfEdkifaMumif; xif&Sm;
pGm jyovdkufjcif; jzpfonf/309
tv’m[ft&Sifjrwfonf t<uif;rJhbkef;awmf&Sifjzpfjcif;aMumifh rnf
onfh vlom;wGifrQ t&Sifjrwftm; zl;jrifEdkifpGrf;r&SdaMumif; txufyg
usrf;jrwfuk&ftmef\ usrf;ydk'fawmfrS oufaojyaeayonf/ ol;&f
awmifBuD; ESpfjcrf;uGJoGm;aomtcg wrefawmfrlpmrS cGifhrjyKxm;
aomudpöudk awmif;cHrdaom rdrd\trSm;udk odjrifoGm;NyD;? t&SifjrwfxH
wGif cGifhvTwfyg&ef aomifAm[f0efcsawmif;yefcJhonf/
wrefawmfjrwfrk[r ⁄'frS tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrifEdkifcJhygovm;/
tcsKdUaom rkpfvifrfrsm;rS uREkffyfwdkY\ aemufqkH;wrefawmfrk[r®'f
twGuf cRif;csuf&Sdonf[k cHpm;em;vnfcJhMuonf/ tv’m[ft&Sif
jrwfrS wrefawmfjrwftm; nOfhaumif;uifc&D; <ujref;apcJhNyD; xdk
c&D;wGif rvmtdu[faumif;uifwrefrsm; oGm;cGifhr&Sdonfhae&mudk ausmf
vGefí oGm;cGifhjyKcJhonfhtwGufaMumifh wrefawmfjrwfrS tv’m[f
t&Sifjrwftm; zl;jrifcGifh&cJhonf[k ,lqcJhMuonf/ odkYaomf wrefawmf
jrwfBuD;\ZeD;Muif,mawmf rdcifrGeftmtd&Sm[f ocifrBuD;tm;
omAdtlef;310xJrSwpfOD;jzpfonfh rwfpf½lufocifrS ]wrefawmfjrwf
onf tv’m[ft&Sifjrwftm; (rdtf&mh*sfc&D;ü) zl;jrifcJhygovm;}[k
ar;jref;cJh&m ocifrBuD;rS atmufygtwdkif; wkefYjyef ajzMum;cJhonf/
308 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 144 309 tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-191/ 310 aemufvdkufrsm;-wrefawmfjrwf\ qG[mA[fom0uBuD;rsm;\ aemufvdkuf wynfhrsm;
]]toifar;aomar;cGef;aMumifh uREkfyf\ qHyifarT;rsm;yif axmifoGm;
cJhygonf/ wrefawmfjrwf rS tv’m[ftm; zl;jrifcJhygonf[k
oifhudk rnfolu ajymygoenf;/ rnfolyifjzpfap? xdkpum;udk ajymaom
olonf vlvdrfyif jzpfayonf/}}311
qG[mA[fBuD;tAlZ&focifrS wrefawmfjrwfrk[r®'ftm;
]udk,fawmfonf tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrifcJh&ovm;}[k ar;jref;&m?
wrefawmfjrwfrS ]tvif;a&mifcsnf;om jzpfaeygonf/ uREkfyfrS
tv’m[ft&Sifjrwftm; tb,fuJhodkY jrifEdkifygrnfenf;}[k jyefMum; rdefY
qdkawmfrlcJhonf/312
tjcm;aomae&mwpfckwGif tvif;a&mif\xl;jcm;rIESifh xdktvif;
a&mifonf tv’m[ft&Sifjrwfr[kwfaMumif; atmufygtwdkif; &Sif;vif;
jycJhonf/
]]trSefyif tv’m[fonf tdyfpuftem;,ljcif;r&Sdyg/ tdyfpuf
tem;,ljcif;onf tv’m[ftzdkY rvdktyfyg/ xdkt&SifESifh rtyfpyfyg/
xdkt&Sifonf csdefcGifrsm;udk jrifhwufapaom t&SifjzpfouJhodkY edrfhusap
aomt&Sifvnf; jzpfygonf/ aeY\tjzpftysufrsm;onf xdkt&SifxHodkY
wufroGm;rDrSmyif n\jzpf&yfrsm;onf xdkt&Sifjrwf&Sd&modkY a&muf&Sd
oGm;ygonf/ xdkYtwl n\jzpf&yfrsm;onfvnf; aeY\jzpf&yfrsm;rwdkifrD
t&Sifjrwf&Sd&modkY a&muf&SdoGm;ygonf/ xdkt&Sifjrwf\ y&f'gNcKHvTmonf
tvif;a&mifomjzpfygonf/}}313
311 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I - qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1?
pm-111-23? ['D;qftrSwf-337-339/ 312 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I - qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-113? ['D;qftrSwf-341/ 313 qG[mADBuD;tAlrlpmt&Sft&DrS qifhjyefcJhonf/ tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-113? ['D;qftrSwf-343/
xdkYaMumifh txufyg['D;qfawmfrS azmfjyaeonfhtcsufrSm wref
awmfjrwfonfvnf; ¤if;rwdkifrD yGifhay:cJhaom tjcm;aom eADwref
awmfrsm;? &plvfwrefawmfrsm;uJhodkY tBuD;us,fqkH;aom teEÅ bkef;
awmf&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm; þrsufarSmufavmuü zl;jrifcGifh r&cJh
yg/ tcsKdUaomvlrsm;rS a&½Gwfajymqdk a<u;aMumfaeMuonfrSm ¤if;wdkY
onf tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrifcJhbl;ygonf[laomtcsufrSm txuf
azmfjyygtaxmuftxm;rsm;t& trSm; jzpfygonf/ tv’m[ft&Sifjrwf
rS a½G;cs,fowfrSwfxm;aom tv’m[fhtcspfawmf &plvf? eADwrefawmf
rsm;onfyifvQif þrsufarSmufavmuü tv’m[ft&Sifjrwftm; rzl;jrif
Edkifyg[kqdkvQif omrmef vlom;wpfa,muftaeESifh olonf rnfrQyif
bmoma&; ½dkaoudkif;½Idif;? MunfndKav;pm;ygap? ouú0gw&m;&Sdol?
rnfrQyifaumif;aomvkyf&yfrsm;udk vkyfonfjzpfygap xdkolonf rnfodkY
tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrifEdkifygrnfenf;/ tv’m[ft&Sifjrwftm;
zl;jrifbl;ygonf[k a<u;aMumfaeaomolrsm;onf bmoma&;t& rSm;
,Gif;aeaom t,ltq? rSm;,Gif;aom ,kHMunfcsuf jzpfonf/ þodkY
a<u;aMumfaeaomolrsm;onf ¤if;wdkY\ (tqifhtwef;rSm) wrefawmf
jrwfxuf omydkonf[k qdkvdkaeMujcif;jzpfonf/
½IdifoGmefrm&fewfonf tv’m[ft&SifjrwftoGifaqmifEdkifjcif;
qlzDrsm;pGmrS ¤if;wdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrif&ygonf? jrif
bl;ygonf[k a<u;aMumfaeMuonf/ pm½IolMum;bl;rnfrSm trSefrvGJ
¤if;wdkYonf tv’m[ft&Sifjrwf\ tppftrSef r[kwfaom wpfpkHwpf&m
udk jrifbl;cJhMuonfrSm oHo,jzpfbG,fudpö r[kwfyg/ ¤if;qlzDBuD;
rsm;rS oifwdkYtm; tvGefcrf;em;BuD;us,faom? vufzsm;cgavmufatmif
tvif;rsm; a0jzmaeonfh tjriftm½kHcHpm;rItaMumif;? jrifuGif;rsm;
taMumif; &Sif;jyygvdrfhrnf/ ¤if;tvif;a&mif\ t&if;tjrpfonf urÇm
ajray:rS r[kwfaomt&mrsm; jzpfEdkifygonf/ qlzDrsm;onf þuJhodkY
aom xl;qef;tHhzG,f&mrsm; jrifbl;NyD;oGm;Muaomtcg ¤if;wdkYonf tpö
vmrf\ tajccHusaom ,kHMunfrIrsm;? usifhokH;rIrsm;udk arhavQmhNyD;
pGefYypfoGm;wwfMuonf/ trSefrSm ¤if;wdkYonf ½IdifoGmefESifh BuKHawGY
vdkuf&jcif; jzpfonf/ tv’m[ft&SifjrwfESifh r[kwfyg/
tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrifcGifh&v dkufygonf[k qdkMuaomolrsm;
onf ¤if;wdkYrS omrmefvlrsm;uJhodkY qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;ESifh
qGD,mrfOykofoDwif;aqmufwnfjcif; jyKvkyf&ef rvdkawmh[k ajymavh
&SdMuonf/ ¤if;wdkYu ajymMuonfhtaMumif;jycsufrSm ¤if;wdkYonf
tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrifvdkuf&NyD;jzpfaomaMumifh ¤if;wdkY\emrfydkif;
qdkif&m tqifhtwef;rsm;rSm omrmefvlrsm;ESifhrwl jr§ifhwifjcif;cH&NyD; jzpf
aomaMumifh[k ajymavh&SdMuonf/
um'&D,mo&Dum*dkPf;\ pdvfpdvmtpOftqufZ,m;onf ½Idifcf
tAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD (c&pfouú&mZf-1077-1166)\xHodkY jyef
vnf a&muf&Sdatmif a&;qGJxm;onf/ xdk½IdifcftAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD
ocifrS ¤if;udk,fwdkif awGYBuKHcJh&onfh tjzpftysufwpfckudk wifjycJh
ygonf/ þ&Sif;vif;ajymqdkcsufonf qlzDrsm;awGYBuKH&ygonf[laom
¤if;wdkY\tjrifESifh ¤if;wdkYrS tb,fhaMumifh qGvmofESifhqGD,mrfudk
pGefYvTwf&ygoenf;[laom jyóemrsm;\ tajzrsm;yg0ifonf/ ½dIifcf
tAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD \ tawGYtBuKHrSm atmufygtwdkif;jzpfonf/
]]wpfaeY uREkfyfonf qGvmof0wfjyKjcif;wGif eufeuf½Idif;½Idif; tm½kH
0ifpm; epfajrmaepOfwGif ½kwfw&uf uREkfyf\a&SUarSmufwGif awmufypGm
xGef;vif;aeaom tvGefvSyBuD;us,fcrf;em;vSonfh yv’ifawmfwpfckudk
tvif;rsm;jzmvQufawGY&onf/ xdktcsdefwGif rdk;csKef;aomtcgrsKd;
wGifMum;Edkifonfh [def;oHBuD;wpfcku uREkfyf\em;wGif ½dkufcwfvmyg
onf/ ¤if;toHrS ]tdk- tAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD? uREfkyfonf toif\
t&Sifocif (&Af) jzpfonf/ uREkfyfrS tjcm;aomolrsm;twGuf [&mrf
tjzpf owfrSwfjyXmef;xm;aomt&mrsm;onf toifhtwGuf [vmvf
jzpfonf}[kajymMum;cJh&m? *sDvmeD ocifrS ]toifonf tjcm;aom
udk;uG,f&m r&Sd? udk;uG,fjcif; tpkpkudk cH,lxdkufaom tv’m[f
jzpfygovm;}[k jyefar;cJh&m ]tajzr&SdcJhyg/} xdktcg *sDvmeD ocifrS
]tdk-tv’m[ft&Sifjrwf\&efol? toifxGufoGm;avmh}[k trdefYay;cJh&m
xdktvif;a&mifonf wjznf;jznf; aysmufuG,foGm;cJhonf/ xdkYaemuf
teufarSmifxkBuD;onf olYtm; wzef vTrf;NcKHvdkuf\[k qdkonf/
xdkYaemuf toHBuD;rS ]tdk- tAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD toifonf uREkfyf\
prf;oyfcsufudk atmifjrifpGm ausmfvTm;EdkifcJhNyD/ tb,faMumifhqdkaomf
oifonf omomem\tESpfom&udk odem;vnfrIESifh bmoma&;qdkif&m
todynmA[kokw <u,f0rIaMumifh jzpfonf/ uREkfyfonf þenf;vrf;
jzifh 70 rQaom qlzDolawmfpif- qGvmof 0wfjyKolrsm;udk prf;oyfNyD;
vrf;acsmfapcJhygonf}[k ajymMum;cJhonf/ xdktcg vlxky&dowfBuD;rS
]tdk- tAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD? toifonf ¤if;tm; ½IdifoGmefrm&fewf[k
tb,fuJhodkY od&SdcJhygoenf;}[k ar;jref;cJh&m ]tb,fhaMumifhqdkaomf
¤if;u tv’m[ft&SifjrwfrS tjcm;olrsm;twGuf [&mrf[k owfrSwf
jyXmef;xm;aomt&mrsm;udk uREkfyftwGuf [vmvftjzpf owfrSwf
jyXmef;cJhonf[k ajymcJhjcif;aMumifhyif/ taMumif;t&if;rSm tv’m[ft&Sif
jrwfrS wrefawmfjrwftay: xkwfjyefcsrSwfay;xm;onfh trdefY
owfrSwfcsufonf jyKjyifajymif;vJívnf; r&? y,fzsufívnf; r&
[laomtcsufudk uREkfyfrS aumif;pGm od&Sdxm;NyD;jzpfaomaMumifhyif/
tjcm;aomtcsufrSm ]½IdifoGmefrS uREkfyfonf oif\t&Sifocif jzpf
onf}[kqdkaomtcsdefwGif ¤if;onf ½IdifoGmefjzpfaMumif; uREkfyf owdjyK
rdcJhonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf uREkfyfrS oifonf wGJzufEdIif;,SOf&m
r&Sdaom tv’m[fjzpfygovm;[k ar;aomtcsdefwGif ¤if;rS twnf
jyK ray;EdkifcJhjcif;aMumifh jzpfonf/314
314 tdAfEkodkifrD,m? t[fr'f? tof-o0qGfqGvf 0vf 0pDv[f? &D,m'fNrdKU? 'g&f tvf-tdzfotf? 1984? pm-28/
tvm;wlyif a½S;twdwftcsdefumvu tcsKdUaomvlom;rsm;rS
a<u;aMumfcJhonfrSm ¤if;wdkYonf utfAmausmif;awmfudk tvif;a&mif
rsm; jzmxGufaeaom puf0ef;twGif; awGYjrifMu&onf/ wzef tcsKdU
aomolrsm;u ajymMuonfrSm ¤if;wdkYrsufarSmufwGif tvGefBuD;us,fcrf;
em;aomyv’ifBuD;wpfckudk awGY&NyD;? ¤if;ay:wGif tvGef bkef;wefcdk;ESifh
jynfhpkHaomolwpfOD;u pHjref;vQuf&Sdonfudk awGYjrif&NyD; ajrmufjrm;pGm
aomvlom;rsm;onf ¤if;teD;wGif wufcsDqif;csD jyKvkyfaeonfudk awGY
&\/ ¤if;wdkYrS xifjrifMuonfrSm wufvdkufqif;vdkuf vkyfaeMuaom
olrsm;onf rvmtdum[faumif;uifwrefrsm;jzpfMuNyD;? yv’ifawmfay:
wGif pHjref;aeaomwefcdk;&Sifonf tv’m[ft&Sifjrwfjzpfrnf[k xifjrif
cJhMuonf/ trSefpifppf ¤if;rSm ½IdifoGmefrm&fewfESifh ,if;\aemufvdkuf
aemufygrsm;jzpfMuonf/315
tusKd;quftm;jzifh tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrif&ygonf[k qdkae
Muaomolrsm;onf ¤if;wdkYrS tdyfrufwGifjrifonfjzpfap? xif&Sm;aomaeY
tcsdefwGif awGYonfjzpfap? ¤if;wdkYawGYjrif&onfh t"du taMumif;w&m;
rSm ½IdifoGmefrS oGif;ay;aom pdwfvIyf&Sm;rI(0g) pdwftajctaeoabmjzpf
aomaMumifhjzpfonfudk awGY&ayrnf/ xdktajctaersKd;wGif xGef;vif;
aomtvif;a&mifudk,lNyD; ½IdifoGmefrm&fewfonf rdrdudk,fudk wefcdk;&Sif
toGifaqmifNyD;? vlom;rsm;udk tv’m[ft&Sifjrwf ta,mifaqmifjyjcif;
jzpfonf/ ¤if;wdkYonf aomif[D;'f\opömw&m;oabmudk owdvuf
vGwfjzpfoGm;jcif;aMumifh vrf;vGJoGm;Mu&jcif; jzpfonf/
315 ñTef;NyD;/
pl&[fe*sfrf\teuft"dyÜg,f
tcsKdUaomolrsm;onf316 pl&[fe*sfrf (Mu,fwm&mu@) twGif;rS
atmufazmfjyyg tm,ofawmfudk &nfñTef;í wrefawmfjrwfonf
tv’m[ftm; zl;jrifcJh&onf[k ,lqMuonf/
[
]
]]xdkpOftcg0,f xdk(aumif;uifwref)onf jrifhpGifhvSpGmaom
rdk;ukyfpuf0dkif;ü &SdaecJh\/ xdkYaemuf xdk(aumif;uifwref)onf
csOf;uyfí vmcJh\/ xdkYaemufwpfzef xyfrHí csOf;uyfcJhay&m?
av;ESpfjyefrQom a0;uGmavawmh\/ pifppf xdkYxufyif ydkí
eD;uyfpGm &SdcJhav\/ xdktcg xdkt&Sifjrwfonf rdrd\ uRef
(rk[r®'f)xHodkY rdrdxkwfjyef(vdkaom) xkwfjyefcsufrsm;udk xkwf
jyefawmfrlcJhav\/ (xdktoifwdkYtazmf\) pdwfESvHk;onf awGU
jrifcJhaomt&mrsm;ESifh pyfvsOf;í rSm;,Gif;jcif; r&SdcJhay/ odkYyg
vsuf toifwdkYonf xdktazmfESifh ¤if;awGUjrifcJhaomt&mrsm;
wGif tjiif;tcHk jyKaeMuavoavm/ xdkrSwpfyg; xdktazmfonf
xdk(aumif;uifwref)tm; 'kwd,tBudrf qif;ouf&mü rkcs{uef
316 ¤if;wdkYteuftDrmrfe00D ocifrSmvnf; yg0ifonf/ ocifonf rdrd jyKpka&; om;cJhonfh qG[D;[frkpfvifrftus,fzGifhusrf;ü ,if;tcsufudk a&;om;wifjyxm; onf/ ½I-&S&f[f udomAf tof-aomif[D;'f rifef qG[D;[ftvf-Akcg&Dusrf;? tAÁ'k v’m[f tvf-*kEdkifref? r'De[f a½TNrdKUawmf? rufoA[f t'f-'g&f? 1985? pm-115-6/
awGUjrifcJh\/ e,fpGefe,fzsm;ü&Sdaom qD;yif ]ppf'f&okvf rkefw
[m} qD;yif\teD;wGif?}}317
¤if;wdkYrS txufazmfjyygtm,ofawmfrsm;udk &nfñTef;udk;um;í
wrefawmfjrwfrk[r®'frS tv’m[ftm; zl;awGYcGifh&cJhygonf[k
tcdkiftrm qdkMuygonf/ rnfodkYqdkap? rwfpf½l;ufocifrS wref
awmfjrwf\ ZeD;Muif,mawmf tmtd&Sm[f ocifrBuD;tm;
txufyg tm,ofawmfrsm;ESifhywfoufí ar;jref;cJhaomtcg ocifr
BuD;rS ]uRefronf þrkpfvifrftkr®oftwGif;rS ,if;udpöESifhywfoufí
wrefawmfjrwftm; yxrOD;qkH; ar;jref;cJhaomol jzpfygonf/ wref
awmfjrwfrS jyefMum;cJhonfrSm-
]]trSefyif ¤if;onf *sDA&mtD;vfjzpfygonf/ uREkfyfonf *sDA&m
tD;vftm; rl&if;toGifo@mefrsKd;jzifh ESpfBudrfwdkifwdkif jrifzl;cJhyg
onf/ uREkfyfonf *sDA&mtD;vf aumif;uifrS qif;oufvmonfudk
awGYjrifcJh&onf/ ¤if;\t½G,ftpm;rSm rnfrQBuD;rm;onfrSm tHzG,fyif/
aumif;uifESifh urÇmajrjyiftMum; ¤if;\udk,fcE¨mESifhjynfhoGm;onf}}[k
qdkonf/
tmtd&Sm[f ocifrBuD;rSqufí ]oifonf tv’m[frS rdefY
awmfrlxm;onfudk rodavoavm/ tv’m[ft&SifjrwfrS rdefYawmfrl
xm;onfrSm
]](rHo)pu©Krsm;onf xdkt&Sifjrwftm; (pdwfiHk)rdEdkifonf r[kwf
ay/ odkY&mwGif xkdt&SifjrwfrSmum; (rHo)pu©Krsm;udk (pdwfiHk)
iHkrdvsuf&Sdawmfrlacsonf/ xdkt&Sifjrwfonf tvGef odrfarGYEl;nHh
317 usrf;jrwfuk&ftmef? 53; 7-14/
awmfrlaom? xdk;xGif;odjrifEdkifawmfrlaom? ydkif;jcm;a0zefwwf
aomtm;vkH;udk odEdkifaomt&Sif jzpfonf/}}318
oifonf tv’m[frS atmufygtwdkif; rdefYawmfrlxm;onfudk
rMum;cJhygoavm/
]]rnfonfh vlom; wpfOD;wpfa,mufESifhrQ tv’m[ft&Sifjrwf
onf ]]0[f,f}} trdefYawmf xkwfjyefawmfrljcif;rSwpfyg;? t&dyf
tjcnfjyawmfrljcif;rSwpfyg;? odkYwnf;r[kwf tuG,ftum
wpfpkHwpf&m\aemufrSwyg; pum;ajymawmfrlonf r[kwfay/
odkYwnf;r[kwf xdkt&Sifjrwfonf apwrefwpfyg;yg;udk apvTwf
awmfrl\/}}319}}320
wrefawmfjrwfrS pl&m[fe*sfrf\ tm,ofawmfrsm; (7-14)\
&Sif;vif;jycsufrsm;t& wrefawmfjrwfonf tv’m[ftm; zl;
jrifcJh&ygonf[laom rSm;,Gif;onfht,ltqudk vufrcHoifhyg/ r,kH
Munfoifhyg/321
tv’m[ft&Sifjrwftm; rzl;jrif&jcif;\ aemufuG,f&Sd todynm
tu,fíuREfkyfwdkYvlom;rsm;onf tv’m[ftm; ,ckrsufarSmuf
b0wGif zl;jrifEdkifygu vuf&Sdb0\ prf;oyfcsufrsm;onf trSwfr&Sd
318 usrf;jrwfuk&ftmef? 6;103/ 319 usrf;jrwfuk&ftmef? 42;51/ 320 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-111-112? ['D;qftrSwf-337/ 321 ,if;['D;qfawmfrSm tdAfEktAÁm;pfrS qifhjyefcJhNyD;? tAlcdkZdkifr[f rS rdrd
a&;om;onfh ]udomAf tof-aomif[D;'fwGif wrefawmfjrwfonf tv’m[f t&Sifjrwftm;udk,fawmf\rsufvkH;jzifh jrifcJhonfqdkaom['D;qfawmfrSm 'GtD;zf(rcdkif vkHaom['D;qf)jzpfaMumif; pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- tvf-tuD;'[f toGf-oG[m0D; ,[fusrf;? pm-197? atmufajcrSwf-169/
jzpfoGm;ayvdrfhrnf/ þavmuDb0wGif awGYBuKH&rnfh prf;oyfcsufrsm;
teuf t"duprf;oyfcsufrSm uREfkyfwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm; rjrif
&ygbJvQuf trSef&Sdonf[k rjzpfrae ,kHMunfjcif; jzpfonf/ tu,fí
om tv’m[ft&Sifjrwftm; vlwdkif;vlwdkif; jrifEdkifygvQif ¤if;wdkYonf
eAD&plvfwrefawmfrsm; oifMum;Muonfhtwdkif;? tm;vkH;rS xdkt&Sifjrwf
udk ,kHMunfouf0ifMuvdrfhrnf jzpfonf/ xdkokdY ,kHMunfjcif;jzifh
tv’m[ft&Sifjrwf oifMum;ayovdk vlom;tm;vkH; vdkufemusifhokH;yg
u tm;vkH; aumif;uifwrefrsm;ozG,f jzpfoGm;ayrnf/ tv’m[ft&Sif
jrwfrS vlom;rsm;tm; a½G;cs,frIr&SdbJ tv’m[ft&Sifjrwftm; ouf0if
,kHMunfMu&aom rvmtdu[faumif;uifwrefrsm;xuf tqifhjrifhaom
zefqif;cHrsm;tjzpf jyKvkyfvdkaomaMumifh tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrd
udk,fudkrdrd rjrifEdkifaomt&mtjzpf zkH;uG,fxm;ayonf/ tv’m[ft&Sif
jrwf\wnf&Sdjcif;?r&Sdjcif;onf ykpämwpf&yfjzpfvmNyD;? vlom;rS tv’m[f
t&Sifjrwftm; ,kHMunfjcif;? r,kHMunfjcif;onf ¤if;\a½G;cs,frI jzpf
oGm;ayrnf/ ppfrSefaomrkpfvifrfonf tv’m[ft&Sifjrwftm; rjrif&yg
bJvQuf ,kHMunfMuayonf/ tv’m[fonf rdrdudk,fudkrdrd ud,m
rofaeYwdkif zkH;uG,fxm;ayrnf/
aemifwrvGefb0wGif tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrif&rnfjzpfjcif;322
vlom;taeESifh tv’m[ft&Sifjrwftm; aemifwrvGefb0wGif zl;jrif
EdkifrnfjzpfaMumif;? &Sif;&Sif;vif;vif;wifjyxm;onfh Oyrmrsm;pGmudk
usrf;jrwfuk&ftmefwGif awGYEdkifygonf/ tv’m[ft&SifjrwfrS wzef jyef
322 twdwfacwfumvrsm;&Sd t"durkpfvifrf*dkPf;rsm;jzpfonhf *s[frD,m? rktfoZd v[fESifh cg&D*sD*dkPf;twGif;rS ¤if;wdkY\aemufvdkufrsm;onf aemifwrvGefb0ü tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrif&rnfudk jiif;y,fcJhMuonf/ rsufarSmufacwfwGifrl q,fhESpfyg;aomtDrmrfBuD;rsm;udk vufcHaom&SDtmrsm;om aemifwrvGefb0ü tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrif&rnfudk jiif;y,fMuavonf/ ½I- tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-189/
vnf &Sifjyefxajrmuf&rnfh (ud,mrofaemufqkH;urÇmhw&m;pD&ifrnfh
aeY)taMumif;udk wifjy&mwGif
[ ]
]]xkdaeYwGif rsm;pGmaom rsufESmwkdYrSm &Tifvef;vsuf &SdMuayrnf/
rdrdwkdYukd zefqif; arG;jrLawmfrlaomt&Sifjrwftm; zl;ajrmfvsuf
&SdMuayrnf/}}323
wrefawmfjrwfrS ,if;tjzpftysufBuD;ESifhywfoufí ydkí
tao;pdwf &Sif;vif;xm;ayonf/ qG[mA[fBuD;rsm;rS wrefawmf
jrwftm; ]uRefawmfwdkYonf ud,mrofaeYwGif uRefawmfwdkY\t&Sif
(tv’m[f)tm; zl;jrifEdkifygrnfvm;}[k ar;jref;cJh&m ][kwfayonf/
uREfkyfwdkYtm;vkH; ud,mrofaeYü tv’m[ftm; zl;jrif&ayvdrfh
rnf}[k wkefYjyef ajzMum;cJhonf/ xdkrSwzef ]oifwdkYonf vjynfhnü
aomfwm vrif;tm; Munfhaomtcg rsufvkH;rsm; xdcdkufepfempl;&SrI
&Sdygovm;}[k ar;jref;&m qG[mA[fom0uBuD;rsm;u ]rpl;&Syg}[k ajz
Mum;cJhonf/ xdkYaemuf wrefawmfjrwfrS qufvufí rdefYawmfrl
onfrSm ]oifwdkYonf trSefyif vrif;udk Munfhaomtcg rsufvkH;
at;jrouJhodkY tvm;wl tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;awGYEdkifMurnf/}}324
tjcm;aom['D;qfawmfwpfckwGif
]]trSefyif toifwdkYwpfOD;csif;onf tv’m[ft&Sifjrwftm; {uef
rvGJ zl;jrif&rnf/ oifwdkYESifh tv’m[ft&SifjrwfMum;wGif rnfonfh y&f'g
323 usrf;jrwfuk&ftmef? 75;22-23/ 324 tAl[l½dkif&[focifrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfAkcg&D rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[ftvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-390-1? ['D;qftrSwf-532 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-115? ['D;qftrSwf-349/
(tumtuG,f)rS &Sdrnfr[kwfouJhodkY rnfonfh Mum;cH bmomjyefol
rQvnf; vdktyfvdrfhrnf r[kwfyg/325
wrefawmfjrwf\ rdefYawmfrlcsufudk tAÁ'kv’m[fAifeftkr&f rS
qifhjyefcJhonfrSm
]]wzef jyefvnf&Sifoefxajrmuf&rnfh ud,mrofaeYonf tBuD;
us,f tjrifhjrwfqkH;jzpfawmfrlaom tv’m[ft&Sifjrwftm; yxrOD;qkH;
zl;jrif&rnfhaeY jzpfygonf/}}326
tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;awGY&jcif;onf *sEéoftrwokcbkHom;rsm;
twGuf txl;ay;oem; xm;awmfrlaom? txl;tcGifhta&; (aus;Zl;
awmf) jzpfonf/ þtydkaqmif;ay;xm;onfh t&Sifjrwf\ csD;jr§ifhrIonf
*sEéoftrwokcbkHom;rsm;twGuf tv’m[ft&SifjrwfrS jyifqif jyKvkyf
ay;xm;aom tjcm;? tjcm;aom om,mESpfoufzG,f&mrsm;xufydkí
omvGefaom txl; u½kPmawmf jzpfonf/ tv’m[ft&Sifjrwf\ þ
tydkaqmif;ay;xm;aom ESpfoufzG,f&m aysmf½TifESpfodrfhrIudk atmufyg
twdkif; usrf;jrwfuk&ftmefwGif &nfñTef;xm;ygonf/
[ ]
]]¤if;wdkYtzdkY ,if;]*sEéof}okcbkHü ¤if;wdkYtvdk&SdMuaomt&m[lí
&Sd,kHrQru igt&Sifjrwf txHawmfü (xdkxuf) tydk aus;Zl;awmf
rsm;vnf; &Sdacsownf;/}}327 325 tADtdAfaeY[mwifrfrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfAkcg&D rS pkpnf;wifjycJhonf/
½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-403? ['D;qftrSwf-535/ 326 tDrmrft'f-'g&ukoGfeD rS pkpnf;wifjycJhonfh ppfrSefaom ['D;qfawmf jzpf
onf/ xdkYjyif tDrmrft'f-'g&drD ocifwdkYrS ¤if;\ *s[frD,mwdkYtm; acsycsuf usrf;wGif udk;um;wifjycJhonf/ ½I- t&f-&wf'f tvm tvf-*s[frD,[f? AD½l'fNrdKU? tvf-rwfufoAf tvf-tpövmrD? pm-57/
wrefawmfjrwfBuD;\ txifu& qG[mA[fBuD;ESpfyg;jzpfonfh
tvDAifeftADoGmvdAfESifh tewfpfocifwdkYtm; ]txufazmfjyyg
tm,ofawmfrS ]tydkaus;Zl;awmfrsm;}[lonf rnfonfht&mjzpfonfudk
ar;jref;&m ¤if;qG[mA[fBuD;ESpfOD;pvkH;rS ]tv’m[ft&Sifjrwftm; zl;jrif&
jcif;}[k &Sif;vif;rdefYMum;cJhonf/328 qG[mADBuD;½IdtdkufAfrSvnf;
wrefawmfjrwfrk[r®'frS atmufazmfjyyg tm,ofawmfudk ½Gwfzwf
o&ZÑm,faMumif; qifhjyefcJhygonf/
[ ...]
]]aumif;rIudk jyKcJhMuaomolwdkYtzdkY aumif;jrwfaomtusKd; (0g)
]*sEéwf}okcbHk&Sdonfhjyif tydk(qkvmbfrsm;)vnf; &Sdacsonf/}}329
*sEéoftrwokcbkHESifhxdkufwefaomolrsm;u *sEéoftwGif;odkY 0if
a&mufMuNyD;? i&JbkHESifh xdkufwefaomolrsm;u i&JtwGif;odkY 0ifa&muf
aomtcsdefwGiftoHwpfckrSac:rnfrSm ]tdk-*sEéofokcbkHom;wdkY? tv’m[f
t&SifjrwfrS rdrdqE´awmfjynhfap&ef oifwdkYtwGuf uwdawmfxm;cJhyg
onf/ xdktcg *sEéofom;wdkYrS xdkt&monf rnfonfht&m jzpfygrnf
enf;/ rDZmefcsdefcGifü uREkfyfwdkY\aumif;jrwfaomvkyf&yfrsm;udk ydkav;ap
rnf/ uREkfyfwdkY\ rsufESmrsm;tm; xGef;vif;awmufyaprnf/ i&JrS pGJ
xkwfNyD;? *sEéoftwGif;odkY0ifaprnf r[kwfygavm/ xdkYaemuf Mum;vTm
(y&f'g)onf z,f&Sm;jcif;cH&NyD; ¤if;vlom;wdkYonf t&Sifjrwftm;
ai;pdkufaeMurnf/ t&SifjrwfrS vlom;tm; ay;oem;xm;aom rnfonfh
327 usrf;jrwfuk&ftmef? 50;35/ 328 tDrmrftoGf-oGAf&D rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D ,[fusrf;? pm-190/ 329 usrf;jrwfuk&ftmef? 10; 26/
t&murQ t&Sifjrwftm; zl;awGY&jcif;xuf omvGefrnfr[kwf/ ¤if;onf
txl;ay;oem;aom qkvmbfwpfpkHwpf&myif jzpfygonf/330
txufwGifazmfjyNyD;jzpfaom usrf;ydk'fawmft& ]rsufvkH;rsm;onf
xdkt&Siftm; NcKHikHEdkifpGrf; r&Sd/ odkYaomf xdkt&Sifonf tm;vkH;aomrsufvkH;
(pu©Ktm½kH)rsm;udk ikHrdEdkifpGrf; (vTrf;rdk;) &Sdonf/ þqdkvdkcsufrSm vuf&Sd
rsufarSmufavmuDb0wGif tv’m[ft&Sifjrwftm; uREkfyfwdkY vlom;
rsm;\ A[dE¨rsufvkH;rsm;jzifh jrifEdkifpGrf;&Sdonf[laomtcsufudkom jiif;
qdkjcif; jzpfonf/ wrvGefb0wGif jrifEdkifjcif;udk rjiif;qefyg/ xdkYtjyif
t&Sifjrwf\ rlvtoGifwpfckvkH;udk NcKHikHjrifEdkifpGrf;r&SdaMumif;udkom &nf
ñTef;\/ aumif;jrwfaom tusifhoDv&Sdaomol (qGmav[D;ef olawmf
pOf olawmfaumif;rsm;)taeESifh tv’m[ft&Sifjrwf\ toGifo@meftm;
t<uif;rJh wpfckvkH; jrifEdkifpGrf;r&Sdaomfjim;vnf; tpdwftydkif;wpfck
udkawmh jrifEdkifygonf/ uREfkyfwdkY\ uefYowfcsuf&Sdaom zefqif;cH
rsm;\ pu©Ktm½kHonf uefYowfrJhzefqif;&Siftm; jrifEdkif? odEdkif pGrf;r&Sd
onfrSm obm0usygonf/uREfkyfwdkY\t&Sif tv’m[ft&SifjrwfrSmrlum;
t&mcyfodrf;udk puúefYrvyf odEdkif? jrifEdkifpGrf;&Sdaom teEÅbkef;awmf&Sif
jzpfygonf/331 r,kHMunfolrsm;taeESifh aemifwrvGefb0wGif tv’m[f
t&Sifjrwftm; zl;jrifEdkifcGifh&rnfr[kwf/ xdktjzpfaMumifh ¤if;wdkYonf
ylaqG;0rf;enf; pdwfysuftm;avQmh aemifwBuD;pGm&Murnf jzpfonf/
usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[ft&SifjrwfrS atmufygtwdkif; ñTefjy
xm;\/
[ ]
330 tDrmrfod&frdZD ? tDrmrftdAfaeYrm*s[f ESifh tDrmrft[fr'f ocif wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ 331 ½I-tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-188? 193? 198/ See also
Surah Taha 20: 110 where Allah, the Exalted says, “They [man] cannot encompass
Him with [their] knowledge.”
]]tvQif;r[kwf? {uefrvGJ ¤if;wdkYonf xdkaeYwGif rdrdwdkYtm;
zefqif;arG;jrLawmfrlaomt&Sifjrwf(tm;zl;arQmfjcif;)rS umuG,f
jcif;udk cHMu&rnfholrsm;yif jzpfMuayonf/}}332
wrefawmfjrwfrk[r ⁄'fociftm; jrifEdkifjcif;
wrefawmfjrwftm; awGYjrif&jcif;onf rkpfvifrfrsm;tMum;
tenf;ESifh trsm;qdkovdk ¤if;wdkYtm; tjiif;yGm;apaom? ½IwfaxG;ap
aomprf;oyfrI\t&if;tjrpf e,fy,fwpfck jzpfavonf/ tcsKdUaomol
rsm;onf ¤if;wdkYrS wrefawmfjrwftm; awGYjrif&NyD;? þonf ¤if;wdkY
twGuf wrefawmfjrwfxHrS txl;vrf;ñTefrI&&Sdjcif; jzpfonf[k
qdkMu\/ tcsKdUaomolrsm;u ¤if;wdkYonf wrefawmfjrwftm;
tdyfruftwGif; jrifrufjcif;jzpfNyD;? tcsKdUu ¤if;wdkYonf Edk;aepOftcsdef
twGif; rsuf0g; xifxifjrif&jcif;[kqdkonf/ þodkY a&½GwfajymqdkrIrsm;
jyKvkyfMuonfholrsm;onf wrefawmfjrwftm; tvGef MunfndK
jrwfEdk;vGef;olrsm; jzpfavh&Sd\/ xdkolwdkYyif bmoma&;qdkif&m topfwD
xGifrI (Ad'gtofrsm;)udk pwifusifhokH;í tjcm;olrsm;udk usifhokH;&ef
rdwfqufay;olrsm;vnf; jzpfMuonf/ wzufwGif ¤if;wdkYonfyifvQif
wrefawmfjrwftm; *kPfawmftopf (*kPf&nftopf)rsm; ay;wwf
Muolrsm;jzpf\/ þodkY a&½GwfajymqdkrIrsm;\ t"du tajccHtaMumif;
t&if;rSm qG[mADom0uBuD;tAl[l½dkif&[f? tAluom'[fESifh
*smAd&ftdAfaeYtAÁ'kv’m[focifwdkYrS qifhjyefcJhaom atmufazmfjyyg
['D;qfawmfaMumifh jzpfonf/
]]rnfolrqdk igwrefawmfjrwftm; tdyfrufwGif jrifrufrl?
trSefyif ,if;onf uREkfyf wrefawmfjrwfyif jzpfonf/ taMumif;
332 usrf;jrwfuk&ftmef? 83; 15/
rlum; ½IdifoGmefrm&femwfonf igwrefawmf\ ½kyfoGifudk raqmif
Edkifay/}}333
txufazmfjyyg ['D;qfawmfonf qGd[D;[f-ppfrSefcdkifvkHaom
['D;qfjzpfjcif;aMumifh rSm;onf[k jiif;qefí r&yg/ r,kHMunfívnf;
r&yg/ odkYaomf txufazmfjyyg ['D;qfawmfESifh ywfoufí owdcsyf
oifhaom tcsuftvuftcsKdU &Sdygonf/
txufyg ['D;qfawmft& ½dIifoGmefonf tdyfrufwGif ykHo@mef
rsKd;pkHESifh ay:vmEdkifNyD; vlom;tm; vrf;rSm;odkY zdwfac:Edkifonf/
['D;qfawmft& ½IdifoGmefonf wrefawmfjrwf\ ykHo@mef
toGiftppftrSefudk ta,mifaqmifí r&acs/
['D;qfawmft& wrefawmfjrwf\ toGifo@mefudk tdyfruf
twGif; jrifrufEdkifonf/
wrefawmfjrwfrS txufyg['D;qfMo0g'awmfudk ajymMum;cJh
jcif;rSm ¤if;ESifh&if;ESD;uRrf;0ifaom qG[mA[fom0uBuD;rsm;twGuf jzpf
onf/ xdkYaMumifh ¤if;tqdkrS twnfjyKay;onfhtcsufrS wpfpkHwpf
a,mufonf wrefawmfjrwfrk[r®'f\ ykHyef;o@meftppftrSefudk
od&SdNyD;? ¤if;ykHo@mefudk tdyfruftwGif; jrifrufygu olYtaeESifh
tv’m[ft&SifjrwfrS wrefawmfjrwftm; tdyfrufwGif zl;jrifcGifhay;
onf[k ,lqEdkifonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf tv’m[ft&Sifjrwfonf
½IdifoGmefrm&fewftm; wrefawmfjrwfrk[r®'f\ ykHo@mefaqmifEdkif
cGifh ay;rxm;aomaMumifh jzpfonf/ tvm;wl ¤if;['D;qfawmft&
aumufcsufqGJEdkifonfh tjcm;tcsufrSm ]wrefawmfjrwftm; awGY
jrifbl;jcif; r&SdcJhaom vlwpfa,muftm; ½IdifoGmefrS ykHo@mef wpfck,lí
333 tDrmrfAkcg&D rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-109? ['D;qftrSwf-123 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1225? ['D;qftrSwf-5635 ESifh pm-1226? ['D;qftrSwf-5639/
olonf wrefawmfjrwfrk[r®'fyg[k ajymaumif;ajymEdkifonf[laom
tcsuf jzpf onf/ ½IdifoGmefonf rdrdudk,fudk wrefawmfyg[k ajymNyD;
tdyfruf rufoltm; tdyfruftwGif; bmoma&;qdkif&m aA'gtof (w&m;
opf wDxGifrI)rsm;udk ay;Edkifonf/ Oyrm- olYudk,fol ]r[f'D} (uREkfyfwdkY
apmifharQmfaeaom tDrmrfr[f'D) [lívnf;aumif;? ¤if;onf ud,mrof
w&m; pD&ifrnfhaeYrwdkifrD urÇmodkY jyefvnf<uvmrnfh wrefawmftDqm
[lí vnf;aumif; ajymEdkifonf/ ajrmufrsm;pGmaom vlrsm;onf
azmfjyyg tdyfrufrsm;udk tajcjyKNyD;? bmoma&;qdkif&m topfwDxGifrI
(Ad'gtofrsm;)jyKcJhMuonfrSm ra&wGufEdkifatmif rsm;jym;pGm&SdcJh\/ om
rmefvlxky&dowftaeESifh txufazmfjyyg['D;qfawmf\t"duqdkvdk&if;
oabmw&m;udk em;rvnfEdkifMuaomaMumifhvnf;aumif;? em;vnfrI
vGJrSm;jcif;aMumifhvnf;aumif;? ¤if;wdkYonf Ad'gtof (w&m;awmfwGif
enf;vrf;opfwDxGifjcif;)rsm;udk jyKvkyfMuonfudk awGY&\/ &S&Dtof
(tpövmrfhw&m;Oya')rSm NyD;jynfhpkHoGm;NyD;jzpfaomaMumifh wrefawmf
jrwfBuD;udk tdyfruftwGif; jrifrufí w&m;awmfwGif enf;vrf;
opfrsm;udk (oifMum;jyoay;onf)[laomtcsufrSm rSm;,Gif;ygonf/
wrefawmfjrwfBuD;tm; tdyfrufwGif jrifrufonf[k ajymqdkMuol
rsm;\ a&½GwfrIwGif atmufazmfjyygtcsufESpfcsufudk awGYEdkifonf/
1/ wrefawmfjrwfBuD; rk[r®'fonf ¤if;ouf&Sdxif&Sm; &SdpOf
umvtwGif; ¤if;\ omoemjyKwm0efudk rauscJhoa,mifa&mufonf/
(0g)
2/ tv’m[ft&Sifjrwfonf rkpfvifrftkr®of\ tem*gwfudk BudKwif
rodjrifEdkifjcif;aMumifh? vdktyfaom w&m;0iftrdefYawmfrsm;udk wrefawmf
jrwf\ ouf&Sdxif&Sm;&SdpOfumvtwGif; rxkwfjyef? rowfrSwf
rjyXmef;EdkifcJh[k t"dyÜg,fa&mufoGm;onf/
txufazmfjyyg qdkvdkcsufESpfckpvkH;onf tpövmrf\tajccHoabm
w&m;rsm;ESifh vkH;0 vkH;0 qefYusifaeayonf/
wrefawmfjrwfrk[r®'ftm; Edk;Mum;aepOf jrifawGY&jcif;onf
wrefawmfjrwf\ azmfjyyg['D;qfawmf\abmiftjyifbufudk ausmf
oGm;ayonf/ xdkYaMumifh ¤if;rSm rjzpfEdkifyg/ þuJhodkY Edk;aepOfumv
twGif; wrefawmfjrwfyg[kajymaom ½kyfoGifudk jrif&ygu ¤if;\
tusKd;&vm'frSmxnfhoGif;pOf;pm;p&mrvdkatmif &Sif;vif;vSaom½dIifoGmef
\ xl;qef;axGvm½kyfaqmifjyrIom jzpfonf/
wrefawmfjrwf\ arhtf&mh*sf (naumif;uifc&D;) <ujref;pOf
umvtwGif; tv’m[frS t&Sifjrwf\ bkef;wefcdk;awmftm;jzifh vGef
avNyD;aom eADwrefawmfrsm;ESifh wrefawmfjrwftm; qkHawGYí
qufoG,frIjyKapcJhNyD; jzpfonf/ wrefawmfjrwftm; Edk;xaepOf
awGYjrif&ygonf[k a&½Gwfa<u;aMumfaeolrsm;onf pifppf ¤if;wdkYudk,f
udk ¤if;wdkY xdkwrefawmfrsm;ESifh tqifhwloa,mifa,mif tqifhjr§ifh
ajymMum;aejcif; jzpfonf/ tpövmrfomoemtwGif; xdkuJhodkYaom Ad'g
t'f'D (w&m;awmfwGif enf;vrf;opfwDxGifolrsm;) onf wrefawmf
jrwftm; zl;jrif&íjzpfap? tjcm;enf;vrf;tm;jzifhjzpfap? rnfodkY
aomtaMumif;jzifhjzpfap omoemwGif enf;vrf;topfwDxGifjcif;onf
vkH;0 vufcHEdkifp&m r&Sdyg/ þonf uREkfyfwdkY\ cspfvSpGmaom wref
awmfjrwfBuD;\ oGefoifwm;jrpfcsufrsm;aMumifh jzpfonf/ Oyrm-
rdcifrGeftmtd&Sm[f ocifrBuD;rS atmufyg['D;qfawmfudk qifhjyef
cJhonf/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]rnfolrqdk uREkfyfwdkY\ ta&;udpörsm; (qdkvdkonfrSm tpövmrfhomoem
a&;qdkif&mudpörsm;)ESifh roufqdkifonfhudpö? tjcif;t&mwpfckudk ,l
aqmifvmygu ¤if;udk jiif;y,fypf&rnf/}}334
334 tDrmrfAkcg&D rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[ftvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-3? pm-535? ['D;qftrSwf-861 ESifh qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-3? pm-931? ['D;qftrSwf-4266ESifh tDrmrftAl'g0l;'f ? pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm- 1294? ['D;qftrSwf-4589/
tcef; (10)
tv’m[ft&Sifjrwf\ csD;jr§ifhrI
vlonf tcsKdUaom vlom;rsm;tm; rdrdwdkYxufydkíomaom tqifh
twef;wGif xm;wwfMuonfrSm vlYobm0 jzpfonf/ vlonf rdrd
bmom qkH;jzwfcsufcs&rnfhtpm; rdrdtxifBuD;av;pm;? MunfndK&aom
olrsm;aemufodkYvdkuf&ef? xdkolrsm;\ vrf;ñTefrItwdkif; jyKvkyf&ef ESpf
oufwwfMuonf/ þonf tv’m[ft&SifjrwfrS xdkokdYaom vlom;rsm;
tay: txl;ay;oem;xm;aom csD;jr§ifhrI\ wdkuf½dkuf&v'f jzpfonf/
tv’m[ft&SifjrwfrS tcsKdUaomvlom;rsm;udk ykHpHtrsKd;rsKd;? tajctae
trsKd;rsKd;jzifh tjcm;aom vlom;rsm;tm; vTrf;rdk;Edkif&ef tcGifhta&; ay;
xm;onf/ vlrIa&;t& a,musfm;rsm;tm; rdef;rrsm;tay:wGif tqifh
omvGefrI ay;xm;onf/
[ … ]
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf (a,musfm;ESifh rdef;rwdkYteuf) tcsKdUudk
(a,musfm;rsm;udk) tcsKdUxuf (rdef;rrsm;xuf)yif t&nftjcif;?
tqifhtwef;? omvGefapawmfrlcJYaomaMumifhvnf;aumif;? ...}}
335
[ ]
335 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 34/
]] okdYyifwap vifa,mufsm;wkdY tbkdYrSmum; xkdZeD;rdef;rrsm;
tay:0,f omvGefjcif;wpf&yf &Sdayonf/ ...}}336
tcsKdUaom a,musfm;rsm;tm; tjcm;aom a,musfm;om;rsm;tay:
wGif pD;yGm;a&;t& omvGefrI ay;xm;onf/
[ … ]
]]pifppfaomfum; tv’m[ft&Sifjrwfonfyif toifwdkYteuf
tcsdKUudk tcsdKUxuf pm;eyf&du©m wdk;jr§ifhay;oem;awmfrlcJh
\/...}}337
vlom;rsm;teuf tpö&mtDvDrsKd;EG,frsm;tm; tjcm;aom rsKd;EG,frsm;
xufydkí omvGefNyD; csD;jr§ifhcJhrI&Sdonfudk atmufyg usrf;jrwfuk&ftmef\
tm,ofawmfrS ñTefjyaeonf/
[
]
]]tkd-tpö&mtDvf\rsKd;EG,ftaygif;wkdY? toifwkdYtm; igt&Sif
ay;oem;awmfrlaom okccsrf;om*kPfaus;Zl;awmfrsm;ukd vnf;
aumif;? igt&Sifonf toifwkdYtm; (txl;xl;aom *kPfxl;
0daoorsm;jzifh) pMu0Vmtaygif;xuf xl;uJpGm csD;jr§ifhawmfrlcJh
onfukdvnf;aumif;? atmufarhowd&Muukef/}}338
336 usrf;jrwfuk&ftmef?2; 228/ 337 usrf;jrwfuk&ftmef? 16; 71/ 338 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 47/
0[DxkwfjyefcsrSwfjcif;wGif vlom;tm;vkH;xufydkí eADwrefawmf
rsm;udk omvGefrI ay;xm;onf/ xdkYtwl t&Sifjrwf\ vrf;ñTefrItwGuf
eADwrefawmfrsm;teuf tcsKdUudk tcsKdUxuf (qdkvdkonfrSm tcsKdUaom
eADwrefawmfrsm;udk tcsKdUaom eADwrefawmfrsm;xuf) ydkí omvGefrI
ay;xm;ayonf/
[ …]
]]tcsdKUaom wrefawmfrsm;ukd tcsdKUaom wrefawmfrsm;xuf ykdrdk
*kPfj'Af csD;jr§ifhawmfrlcJhavjyD/.....}}339
xdkYtwl tv’m[frS tcsKdUaomvlom;rsm;tay: ydkí omvGefrI
ay;xm;aomt&mrsm;ESifh ywfoufí (rw&m;) &,lvdkrI avmbw&m;udk
tmomirf;irf; rxm;Mu&ef atmufygtwdkif; EId;aqmfvrf;ñTefxm;onf/
[ … ]
]]xdkrSwyg;wHk tv’m[ft&Sifjrwfonf toifwdkYteuf tcsdKUudk
tcsKdUxuf (t&nftcsif; -tqifhtwef;) omvGefapawmfrlcJY
onfudk toifwkdYonf tmomirf;irf; avmb r&SdMuukef
vifh/.....}}340
tb,fhaMumifhqdkaomf þodkY omvGefrIay;xm;jcif;onf prf;oyfrI
rsm;jzpfjcif;aMumifh ¤if;wdkYudk &&SdrIESifhtwl wm0efBuD;av;rI&SdaomaMumifh
yif/ xdkodkY t&SifjrwfrS tcGifha&;ay;rIonf oufqdkif&m vlyk*¾Kdvf\
BudK;pm;tm;xkwfrI&v'fr[kwfaomaMumifh xdkomvGefrIrsm;aMumifh *kPf
rarmufoifhay/ xdkodkY t&SifjrwfxHrS&&Sdonfh tcGifhta&;ay;rIrsm;aMumifh
339 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 253/ 340 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 32/
uREkfyfwdkYonf qkvmbfcsD;jr§ifhjcif; cH&rnfr[kwf/ ¤if;wddkYudk rnfuJhodkY
tokH;jyKcJhonfhudpöESifhywfoufí ajz&Sif;&rnf jzpfonf/ tv’m[f
\ wrefawmfjrwfrk[r®'frS uREfkyfwdkYtm; ñTefMum;cJhonfrSm
]]toifwdkYonf oifwdkYxuf edrfhyg;aomolrsm;udk Munfhavmh/
oifwdkYxuf omvGefaomolrsm;udk rMunfhavESifh/ ,if;odkY jyKrl
jcif;onf toifwdkYtzdkY aumif;onf/ xdkodkY rdrdxuf edrfhyg;
aomoludk Munfhjcif;jzifh toifwdkYtay:xm;&Sdonfh (ay;oem;
xm;onfh) tv’m[ft&Sifjrwf\ aus;Zl;awmfudk (edtfrof)udk
em;vnfEdkifayrnf/}}341
vlom;wdkif;udk tjcm;aomvlom;rsm;xuf wenf;enf;jzifh wpfae
&mwGif omvGefapNyD;? xdkomvGefrIESifhywfoufívnf; oufqdkif&m vl
yk*¾dKvfwGif wm0ef&Sdayonf/ wrefawmfjrwfocifrS rdefYawmfrlcJhonf
rSm
]]toifwdkYonf odk;xdef;rsm;jzpfMuvQif oifwdkYwpfOD;csif;tay:
ü oifwdkY\ odk;tkyftwGif;&Sd odk;wdkif;twGuf wm0ef&Sdonf/}}342
þwm0ef0wÅ&m;onf vuf&Sd 'GEéD,mavmu\ prf;oyfrIrsm;\
tajccHu@rsm; jzpfonf/ þtajccHu@rsm;? wm0efrsm; xrf;aqmif&
jcif;udk aus;Zl;wifoifhonf/ tv’m[ft&Sifjrwf\ rsufESmomay;rI
tay: aus;Zl;wifonfqdkygu uREkfyfwdkYtaeESifh ¤if;wdkYudk w&m;rQwpGm
tokH;csMu&rnf jzpfonf/ xdkodkY w&m;rQwpGm tokH;jyKEdkifonfqdkygu
341 tDrmrfAkdcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-8? pm-328? ['D;qftrSwf-497 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1530? ['D;qftrSwf-7070/ 342 tDrmrfAkdcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-3? pm-438? ['D;qftrSwf-730 ESifh qG[D;[frkpfvifrf usrf;? twGJ-3? pm-1017? ['D;qftrSwf-4496/
uREkfyfwdkYonf atmifjrifaomolrsm; jzpfMurnfjzpfNyD;? xdkodkY tokH;
rcsEdkifygu qkH;½IH;aomolrsm; jzpfMuayrnf/ tv’m[fonf rdrd\
zefqif;cHrsm;teuf vlom;udk tjrifhrm;qkH; tqifhtwef;udk ay;xm;
jcif;rSmvnf; t&Sifjrwf\ tBuD;us,fqkH;aom prf;oyfrI jzpfEdkifonf/
t&Sifjrwf\ rsufESmomay;rIudk tcdkiftrm oufaojyKaomtcsufudk
]t&SifjrwfrS rvmtdu[f aumif;uifwrefrsm;tm; tm'rfudk
p*sd'[fOD;csapaom trdefYawmfrS twnfjyKay;cJhonf/ xdkYaMumifh vlom;
wdkif;wGif wm0efESpf&yf &Sdonf/ ¤if;rSm
1. wpfOD;csif;? wpfOD;csif; tpövmrfudk vufcHusifhokH;jcif;jzifh
tv’m[ft&Sifjrwftm; vkH;0emcH wnfaqmufjcif;/
2. wzef rkpfvifrftGr®ofwpfckvkH;twGuf t&Sifjrwf\ Oya'
oudk urÇmajrwcGifwGif &SifoefusifhokH;Edkifap&ef uwd
opömcH,lí b0wnfaqmufjcif;/
xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrwf\a&SUawmfarSmuf0,f ouf0if,kHMunf
ol rktfrifefrsm;? rkpfvifrfrsm;onf ¤if;wdkY\wm0ef0wÅ&m;rsm;udk vufcH
aqmif½GufrIaMumifh umzd&fr,kHMunfaomolrsm;xuf vkH;0 omvGef
jrifhrm;ayonf/ tv’m[frS rdefYawmfrlxm;onfrSm
[
… ]
]](tdk-rkpfvifrftaygif;wdkY) toifwdkYonf vlcyif;wdkYtbdkY (w
&m;"r® ñTefMum;&eftvdkYiSm) xGufay:vmMuukefaom taumif;
qkH;aom omoem0if vlpkyifwnf;/ (taMumif;rlum;) toif
wdkYonf aumif;jrwfaomudpörsm;udk (jyKvkyfMu&ef) ñTefMum;Mu
onfhjyif pufqkyf ½GHU&SmbG,f&mrsm;rSvnf; jrpfwm;Muukef\/
xdkrSwyg; toifwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwfudkvnf; ,kHMunf
Muukef\/ }}343
ouú0g 344
ouf0if,kHMunfMuaom rktfrifef vlYtpkta0;twGif;ü tcsKdUonf
tcsKdUxufydkí omvGef jrifhrm;aomtqifhtwef;rsm; &SdMuonf/ ¤if;
tqifhtwef;jrifhrm;rIonf xdkolwdkY\ BudK;yrf;tm;xkwfrI\ wdkuf½dkuf
tusKd;qufjzpfonf/ ¤if;onf tDrmefouf0if,kHMunfrI\ tqifhjrifh
rm;rI(twuf? tus)ESifh wdkuf½dkufqufEG,fvQuf&Sdonf/ tDrmef twuf
tus[lonfrSm ouf0if,kHMunfrI\twdkif;twmeufeJrIESifh 'D*&Dtm;
jyif;rIudk qdkvdkonf/ &Sifoefaeaom,kHMunfrI (tDrmefouf0if,kHMunf
rI)onf ¤if;udk ydkifqdkifxm;aom vlom;tm; tv’m[f\ rESpfouf
aomt&mrsm;rS 'dkif;ozG,fum&Hay;xm;aomt&m jzpfonf/ ¤if;'dkif;udk
tm&ADbmompum;jzifh ]ouú0g}[k ac:onf/ ]ouú0g}[laompum;
vkH;udk ]tv’m[ft&Sifjrwftm; aMumuf½GHUjcif;}? ]bmomw&m;½dkao udkif;
½Idif;jcif;}ESifh ]tv’m[ft&SifjrwfESifhywfoufaom todw&m;tm; ESvkH;
om;twGif; NrJNrHpGmxm;jcif;} ponfjzifh trsKd;rsKd;? tzkHzkHt"dyÜg,f zGifhqdk
Muonf/ ]ouú0g}[laompum;vkH;onf azmfjyygteuft"dyÜg,frsm;
tm;vkH;udk azmfaqmifEdkifonfhtjyif ¤if;wdkYxufydkíomvGefaom teuf
t"dyÜg,frsm;udkvnf; azmfñTef;ay;Edkifonf/ tv’m[ frS ouú0g
w&m;\ tqifhjrifhrm;rIudk atmufygtwdkif; azmfñTef;xm;ayonf/
[ … ]
343 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 110/ 344 ]]ouú0g}}\teuft"dyÜg,frSm tv’m[ft&Sifjrwftm; cspfaMumuf½dkao cefYjim; NyD; tv’m[ft&Sifjrwf rdefYawmfrlxm;aom t&mrsm;udk vdkufemusifhBuHtm;xkwfí tv’m[ft&Sifjrwf wm;jrpfxm;aomt&mrsm;rS a&SmifMuOfjcif; jzpfayonf/
]]{uefpifppf toifwdkYtwGif;ü ouú0gw&m;t&SdqkH;aomol
omvQif tjrifhjrwfqkH; jzpfonf/}}345
txufazmfjyygtm,ofawmfwGif tv’m[ft&SifjrwfrS &Sif;vif;pGm
axmufjyxm;onfhtcsufrSm ,kHMunfol trsKd;orD; (0g) trsKd;om;wpf
a,muftm; tjcm;aom ,kHMunfouf0ifolrsm;xuf omvGef jrifhjrwfap
onfhtcsufrSm ouú0gomvQif jzpfonf/ ouú0gtqifhtwef;onfom
vQif vlwpfOD;rS tjcm;vlwpfOD;xuf tqifhtwef;jrifhrm;apjcif; jzpf
onf/ ,if;rSm bmomw&m; ½dkaoudkif;½dIif;rI (,kHMunfrIo'¨gw&m;&Sd
jcif;)? (0g) tv’m[ft&Sifjrwftm; cspfaMumuf½dkaocefYjim;jcif;jzpfNyD;?
vlom;tm; urÇmN*dKvf\udk,fpm;vS,f[laom*kPfyk'fudk ydkifqdkifxm;
onfh ]pOf;pm;awG;awmwwfaom owå0g}[laom tqifhxuf ydkí jrifh
rm;aponf/ rkpfvifrfwpfOD;\b0wnfaqmufrIwGif tv’m[ft&Sifjrwf
tm; cspfaMumuf ½dkaocHhjim;jcif;tay: tav;teuf rxm;í r&ay/
tb,fhaMumifhqkdaomf tv’m[fonf usrf;jrwfuk&ftmeftwGif;
ouú0g[laom rl&if;yk'fESifhteufwlyk'frsm;udk ]26} Budrfwdwd azmfjy
xm;NyD;? ouú0g[lonf &Sifoefaeaom,kHMunfcsufrS aygufzGm;vmonfh
tiftm;? wGef;tm;wpf&yfjzpfaMumif; xif&Sm;odomapjcif;aMumifh jzpf
onf/ ouú0guif;rJhaom,kHMunfcsufonf t"dyÜg,fuif;rJhaom?
tvGwfusufxm;onfh royfr&yfjzpfaeaompum;vkH;rsm;pka0;xm;onfh
pmydk'fwpfcktqifhwGifom&Sdonf/ xdkYtwl aumif;jrwfaomtusifhoDv
rsm;onfvnf; jypm;rIESifh ta,mifaqmifrIwnf;[laom tcGHtwGif;rS
jypm;rIvkyf&yfrsm;om jzpfoGm;ayvdrfhrnf/ tusKd;quftm;jzifh ouú0g
w&m;onf b0\pDrHaqmif½Gufcsufrsm; tm;vkH;twGuf tvsifqkH;xm;
oifhaom? xnfhoGif; pOf;pm;oifhaomt&mwpfck jzpfonf/ tv’m[fh
&plvfwrefawmfrS rdefYawmfrlonfrSm
345 usrf;jrwfuk&ftmef? 49;13/
]]trsKd;orD;wpfOD;udk vufxyfaomtcg taMumif;w&m; (4)ck
ESifh csifhcsdefEIdif;q vufxyfoifhonf/ ¤if;wdkYrSm olr\ <u,f0
csrf;omrI? olr\ pdwfoabmxm;BuD;jrifhjrwfrI? olr\ vSy
wifhw,frIESifh olr\ bmomw&m; ½dkaoudkif;½dIif;rI jzpfonf/
¤if;t&nftaoG;wdkYteuf bmomw&m;udkif;½dIif;ol? ouú0g
w&m; &Sdoludkom OD;pm;ay;oifhonf/ xdkolonfomvQif atmif
jrifaomol jzpfayrnf/}}346
trsKd;orD;wpfOD;onf rnfrQyif vSyonfjzpfap? csrf;om<u,f0
onf jzpfap? rnfrQyif vdrfrma&;jcm;&Sdatmif jyKpk ysKd;axmifxm;onf
jzpfap? olronf bmoma&; rudkif;½dIif;ygvQif xdkolronf t½kyfqdk;
aom? qif;&Jaom? *kPfr&Sdaom rdom;pkrS aygufzGm;vmonfh bmoma&;
udkif;½Idif;aom? ouú0gw&m;&Sdaom rdef;uav;xuf edrfhusaomol jzpf
ayvdrfhrnf/ ¤if;\ tjyeftvSefoabm (a,musfm;av;wpfa,mufudk
Muifzuftjzpf a½G;cs,f&mwGifvnf;) oabmw&m;twlwlyifjzpfonf/
wrefawmfjrwfrk[r®'frS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]tu,fí tMuif a,musfm;wpfa,mufonf omoemudk vkduf
emusifhBuHolwpfa,mufNzpfNyD;? xdkolonf oifhtm; ESpfouf
auseyf oabmusapaomoljzpfygvQif? ¤if;a,musfm;uav;udk
rdrd\orD;ESifh vufxyfxdrf;jrm;ay;&ef awmif;qdkvmvQif ¤if;
wdkYudk (xdka,musfm;av;ESifh rdef;uav;udk) vufxyfxdrf;jrm;
346 qG[mADBuD; tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkcg&D rS pkpnf;wifjy cJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-18-9? ['D;qftrSwf-27 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-749? ['D;qftrSwf-3457/
ay;oifhygonf/ odkYr[kwfygu oifwdkY\ urÇmajray:wGif
azmufjyefjcif; jzpfvdrfhrnf/}}347
wpfcgu wrefawmfjrwfonf qG[mADBuD;tAlZ&frS qG[mAD
BuD;Advmvf ociftm; ]tom;rJtrsKd;orD;\om;} [k ac:cJhonfudk
½IHUcscJhonf/ xdkYaemuf udk,fawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]*½kwpdkuf em;qifavmh/ oifonf rnfonfh vlndKwpfa,muf
(0g) vlrnf;wpfa,mufxufrQ romvGefyg/ oifonf xdk
olwdkYxuf omvGefEdkifonfht&mrSm xdkolrsm;xufydkí tv’m[f
t&Sifjrwftm; aMumuf½GYH½dkaocHhjim;jcif; (ouú0gw&m;&Sdjcif;)
om jzpfonf/}}348
,if;ouú0gw&m;xm;&Sda&;ESifhywfoufí wrefawmfjrwfonf
tBudrfBudrf owday; EId;aqmfawmfrlcJhonfudk awGY&ayrnf/ wrefawmf
jrwfBuD; 0gzm;of (tv’m[ft&Sifjrwf trdefYawmfcH,ljcif;) rjzpfrD
tvGefwdkawmif;aom umvuav;twGif;üyif [*sfa*sUa0h'gac: cGJcGm
cgeD;jyKvkyfcJhonfh[*sfwGif wrefawmfjrwfBuD;rS vlom;rsm;udk EIwf
qufrdefYcGef; ajymMum;cJhonf/ ¤if;rdefYcGef;wGif vlom;tcsif;csif;? vlrsKd;
rcGJjcm;a&;ESifh? ouú0gw&m;\ ta&;BuD;ykHudk tav;xm; ajymMum;cJhay
onf/
ouú0gw&m;t&SdqkH;aomoludk tv’m[ft&SifjrwfomvQif todqkH;
jzpfayonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf ouú0gw&m;\ yifv,fonf ESvkH;
om; jzpfaomaMumifhyif/ vlom;rsm;taeESifh wpfOD;ESifhwpfOD; tjyifyef;
udkom tuJcwfí xdkolonf aumif;aomol? raumif;aomol? vrf;vGJ
347 qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfod&frdZD ocifrS pkpnf; wifjycJhonf/ 348 om0uBuD; tAÁ'kv’m[fAifeftr&focifrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrft[fr'f ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/
aomol [kwf? r[kwfqkH;jzwfEdkifrnfjzpfonf/ ouú0g&SifESifhywfoufí
atmufazmfjyyg tm,ofawmftwGif;ü tv’m[frS vkH;0 &Sif;&Sif;
vif;vif;? vkHavmufpGm &Sif;vif;jyxm;ayonf/
[
]
]] xdkYjyifw0? vlwdkYteuftcsKdY þokdYvnf; &Sd\/ avmuDa&;ESifh
pyfvsOf;í xdkol\(zGJUEGJY) ajymqdkaompum;rsm;onf toifhtm;
ESpfodrfhap\/ þrQruao;? xdkolonf rdrd\ pdwfwGif;&Sd
pum;rsm; (rSefuefaMumif;)ESifh pyfvsOf;í tv’m[ft&Sifjrwf
ukdyif oufaoxm;\/ trSefaomfum; xdkolonf &efolrsm;
teuf ykdrdkvGefuJaom &efolBuD;yif jzpfayonf/}}349
xdkYaMumifh vlom;rsm;taeESifh tcsKdUaomolrsm;tm; omrmef vlom;
rsm;xufydkí bmomw&m; udkif;½Idif;jcif;(ouú0g&Sdjcif;)aMumifh olawmf
pif[k trnfemrwyfíay;jcif; (emrnfay;rSnfhac:jcif;)? *kPfyk'fudk
wdwdusus owfrSwfjcif;wdkY rjyKvkyf&ay/ wrefawmfjrwfrk[r®'frS
rdrd\qG[mA[fom0uBuD;rsm;teuf wpfcsKdUtm; þ'GEé,mavmuü
yif *sEéoftrwokcbkHodkY pHjref;&rnfjzpfaMumif;? owif;aumif;ay;jcif;
cH&olrsm;&SdcJh\/350 odkYaomf ,if;uJhodkY BudKwiftoday;aMujimjcif;onf
0[Dvrf;ñTefrIay:wGif tajccHí ajymMum;cJhjcif; jzpfonf/ wrefawmf
349 usrf;jrwfuk&ftmef? 2;204/ 350 xdkolrsm;teufrS qG[mADBuD; (10) OD;rSm txl; xif&Sm;onf/ ¤if;wdkYrSm [Z&of tAlAu&f? [Z&oftkdr&f? [Z&oftGqfref;? [Z&oftvD? [Z&of oGmvf[m? [Z&of ZdkAdkif;&f? [Z&ofpt'fAifeftAD0um;qGf ? [Z&of ptD;'fAifefZdkif;'f? [Z&of tAÁ'k&f&[frmefAifefatmifzf? [Z&of tAl tdkAdkif 'kv’m[fAifef tvf-*s&f&[fwdkY jzpfonf/ ½I- tvf-tuD'[f toGf-oG[m0D ,[fusrf;? pm-485-7/
jrwfonf rdrd\udk,fydkift&nftcsif;ESifh vlwdkY\ESvkH;om; (om0u
BuD;rsm;\ ESvkH;om;rsm;)udk tuJjzwfowfrSwfcJhjcif; r[kwfacs/ Oyrm-
wrefawmfjrwfrk[r®'frS Adkiftoft&f-&doGf0gefac: auseyfESpfNrdKUjcif;
cHcJh&onfh AkdiftofuwdopömcH,ljcif;ESifhywfoufí atmufygtwdkif;
rdefYawmfrlcJhonf/
]]opfyif\atmufwGif uwdopömcH,lcJhaomolrsm;teuf rnfol
rQ i&JrD;twGif;odkY 0ifa&muf&vdrfhrnf r[kwfacs/}}351
azmfjyyg['D;qfawmfü wrefawmfjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmef\
atmufygtm,ofawmfudk twnfjyK ajymMum;cJhjcif; jzpfonf/
[ …]
]](tdk-eADwrefawmf?) ]rktfrifef} ouf0if,kHMunfolwdkYonf opf
yifatmufwGif toifESifh ]Adkiftwf}jyKaeMupOftcgü {uefrvJG
tv’m[ft&Sifjrwfonf ¤if;wdkYtay:0,f auseyfawmfrlcJh\/
....}}352
tvm;wl wrefawmfjrwfBuD;rS *sEéoftrwokcbkHodkY 0ifa&muf
pHjref;&rnfholrsm;ESifh i&JrD;twGif;usa&mufrnfholrsm;udkvnf; BudKwif
qkH;jzwfay;cJhonf/ odkYaomf þodkY BudKwifqkH;jzwfay;rIrsm;onf 0[D
vrf;ñTefcsufrsm;tay:wGifom tajccHí ajymMum;cJhjcif;jzpfonf/
tvm;wl wrefawmfjrwfrS qkH;jzwfajymMum;cJhonfrSm ]tcsKdU
aomolrsm;\ tawG;rsm; (pdwfwGif; awG;awmBuHpnfpdwful;rI)rsm;onf
*sEéofokcbkHodkY a&mufapaomtawG;rsm; jzpfonf/ þodkYaom wref
351 qG[mADBuD;*smAd&focifrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJh onf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-3? pm-1034? ['D;qftrSwf-4576/ 352 usrf;jrwfuk&ftmef? 48; 18/
awmfjrwfBuD;\ qkH;jzwfrIrsm;onf tv’m[ft&SifjrwfxHrS xkwf
jyefydkYcsaom 0[Dvrf;ñTefcsufrsm;udk tajccHxm;jcif; jzpfonf/ tdAfEk
tAÁm;pfocifrS qifhjyefcJhonfrSm tkdr&ftdAfaeYtvf-coGfoGmAfrS
olYtm; ajymMum;cJhonfrSm-
]]cdkifA&fppfyGJjzpfaomaeYwGif wrefawmfjrwf\ tcsKdUaom qG[m
A[fBuD;rsm;ua&mufvmNyD; ajymMum;onfrSm ]]rnfolrnf0gwdkYonf tm
Zmenfrsm; jzpfMuonf}}[k ajymaeMuNyD;? olwdkYonf vlwpfa,muf
taMumif;odkY a&mufaomtcg xdkyk*¾dKvfonf tv’m[fhwrefawmfrS
tmZmenf&S[D;'ftjzpf aMujimcJhygonf/ xdktcg wrefawmfjrwfrS
]vkH;0 t"dyÜg,fr&Sdaompum; jzpfonf/} ]vkH;0tajctjrpfr&Sd}/ ]vkH;0
r[kwfyg/} uREfkyfonf (igwrefawmf)onf xdkolrsm;tm; i&JwGif ppfyGJü
odrf;rdaomvuf&ypönf;rsm;xJrS r½dkom;pGm,lcJhaom 0wf½kH (ukwftusÐ)
wpfxnf0wfvQuf awGY&onf/ tv’m[fhwrefawmfrS trdefYay;cJhonf/
tdk-tdAfEk coGfoGmAf? toifonf vlom;wdkYtm; oGm;aMujimavmh/
ppfrSefaom,kHMunfol (rktfrifef) rsm;onfomvQif *sEéofokcbkHodkY 0if
a&mufcGifh&rnf jzpfonf/}}353
c&pf,mefbmom0ifrsm;\ a&S;½dk;xkH;wrf;pOfvmwGif emrfydkif;qdkif&m
atmifjrifrI (0dnmOfa&;&m atmifjrifrI? &&SdrI) tqifhtwef;rsm;t&?
¤if;wdkYtm; tvGeftrif; csD;rGrf;rI jyKMuonfudk awGYEdkif\/ (rSwfcsuf-
¤if;emrfydkif;qdkif&m atmifjrifrIrSm ¤if;wdkYbmom,lqxm;aom tqifh
twef;rsm;jzpfonf/) xdkolrsm;tm; xl;qef;axGvmwefcdk;jym#d[mrsm;
owfrSwfxm;NyD;? ¤if;wdkYtyfESif;jcif;cH&aom xdk]u&mrof} wefcdk;rsm;jzifh
¤if;wdkY\ olawmfpifjzpfrI tqifhtwef;udk owfrSwfMuonf/ c&pf,mef
bmomray:xGef;rDumvu [dE´LESifh Ak'¨bmom0ifwdkY\ a&S;½dk;pOfvm
353 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-65? ['D;qftrSwf-209/
wGifvnf; q&mrsm;onf ¤if;wdkY\0dnmOfydkif;qdkif&m xl;cRefajymifajrmuf
rItwGuf owfrSwfxm;aom tqifhrsm;udk ausmfvGef aygufajrmuf&ef
vdktyfonf/ ¤if;wdkY\ obm0vGef pGrf;aqmifrIrsm;tay:wGif rlwnfí
*k½kBuD;? tAfo&fponfjzifh trnfay; rSnfhac:jcif;cH&onf/ ¤if;bGJYawmf
rsm;u xdkol\ emrfydkif;qdkif&m tqifhtwef;udk azmfjyaeonf/ þodkY
tqifhtwef;rsm; ac:a0:owfrSwfjcif;aMumifh vlxktm; ¤if;wdkYtm; ewf
bk&m;rsm;tjzpf ½Sdcdk;ylaZmf&ef odkYr[kwf ¤if;wdkYrSwqifh bk&m;ocifESifh
qkawmif;qk,lrIjyK&ef Mum;cHrsm;tjzpf aoG;aqmif zsm;a,mif;Edkifonf/
xdkYaMumifh ¤if;wdkY\ bmoma&;tpOftvmrsm;t& vltrsm;u MunfnKd?
av;pm;? &Sdcdk;ylaZmf&aomolawmfpifrsm;rSm acwftqufquf pm&if;ESifh
jyKpkxm;NyD; jzpfonf/ tpövmrfbmomwGifrl ¤if;bmom xkH;wrf;pOfvm
rsm;ESifhqefYusifí wrefawmfjrwfudkyif tvGeftusL; csD;usL; axm
yemjyKjcif; rjyKvkyf&acs/ xdkodkY rjyK&aMumif;udk wrefawmfrk[r®'frS
atmufygtwdkif; vrf;ñTefxm;onfudk awGYEdkifonf/
]]toifwdkYonf c&pf,mefrsm;u ¤if;wdkY\ wrefawmf ]tDqm
tdAfaeYr&f,rf}tm; csD;rGrf;axmyemjyKovdk uREfkyftm;
tvGeftusL; csD;usL;jcif;? csD;rGrf;jcif; rjyKMuukefvifh/ uREkfyf
onf tv’m[ft&Sifjrwf\ aus;uRefjzpfaomaMumifh uREkfyftm;
tv’m[fh &plvfwrefawmf? tv’m[ft&Sifjrwf\aus;uRef[kom
ac:qdkMuavmh/}}354
0vD(olawmfpif)
olawmfpif[laoma0g[m&udk tm&ADbmomjzifh jyefqdkygu 0vD
( ليو ) (trsm;udef;-atmifvD,m(أولياء))[k t"dyÜg,f&\/ þpum;vkH;onf
354 qG[mADBuD;tdkr&f tdAfaeYtvf-coGfoGmAfrS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfAkcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-4? pm-435? ['D;qftrSwf-654/
tv’m[ft&SifjrwfrS rdrdESifheD;uyfaomolrsm;udk *kPfjyKac:a0:aom
*kPfyk'fvnf; jzpfonf/ ydkí oifhavQmfaom? bmomjyefqkdrIrSm ]eD;uyf
aomrdwfaqG} ]t&if;ESD;qkH;oli,fcsif;} jzpfonf/ tv’m[fudk,fawmf
wdkif? rdrdudk,fudk xdka0g[m&jzifh &nfñTef;xm;awmfrlaomaMumifh jzpf
onf/
[ … ]
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf ,kHMunfjcif; o'¨gw&m;xm;&Sdol
taygif;wdkUukd (txl; Munfh½Iapmifrawmfrlaom) taqGcifyGef;
yifwnf;/ xdkt&Sifjrwfonf ,if;,kHMunfoltaygif;wdkUukd
(]]ukzf&f}}wnf;[laom) trdkufarSmifrsm;twGif;rS (tpövmrfwnf;
[laom)tvif;a&mifokdY xkwf,l ykdUaqmifawmfrlavonf/...}}355
[.... ]
]]...tv’m[ft&Sifjrwfonf (rSefuefpGm) ,HkMunfjcif;o'¨gw&m;
xm;&Sdaom ]]rktfrifef}}rsm;ukd apmifha&Smufawmfrlaomt&Sif jzpf
awmfrl\/...}}356
[.... … ]
]]...trSefpifppfaomfum; tv’m[ft&SifjrwfonfomvQif ]0vD}
jzpfawmfrl\/...}} 357
355 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 257/ 356 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 68/ 357 usrf;jrwfuk&ftmef? 42; 9/
[.... ]
]]...trSefpifppf tv’m[ft&Sifjrwfonf rkofouD (ouú0gw&m;
xm;&Sdolrsm;)\ ]0vD} jzpfawmfrl\/...}}358
tv’m[frS xdk0vD? atmifvD,mqdkonfhpum;rsm;udk ½IdifoGmef
rm&fewftwGufvnf; tokH;jyKxm;onfudk atmufazmfjyygtm,ofawmf
rsm;t& odEdkifayonf/
[... ]
]]trSefpifppfaomfum; rnfolrqdk tv’m[f toQifjrwf\tpm;
]]½dIifoGmef}}udk taqGcifyGef; ]0vD} jyKvkyfthH/ xdkolonf rvGJ
{uef tvGef(BuD;av;) xif½Sm;vSpGmaom epfemqkH;½IH;rIudk cHpm;
&vwåHU/....}}359
[.... ]
]] ...{uefrvGJ igt&Sifjrwfonf ½IdifoGmefrdpämaumifwkdYukd tDrmef
ouf0if,HkMunfrI r&SdMuaomolwdkY\ taqGcifyGef;rsm; (atmif
vD,m) tjzpf jyKvkyfawmfrlcJhavownf;/}}360
[... …]
358 usrf;jrwfuk&ftmef? 45; 19/ 359 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 119/ 360 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 27/
]]...tb,fhaMumifhqdkaomf ¤if;wdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm;
pGefYí ½IdifoGmef rdpämaumifwdkYudk rdwfzGJUcJYMuavonf/...}}361
¤if;a0g[m& 0vD? atmifvD,mudkyif vlom;rsm;tMum; eD;uyfrI
tajctaeudk &nfñTef;&ef tokH;jyKxm;onfudk awGY&\/ Oyrm-
[... … ]
]]...pifppfaomfum; rw&m;ojzifh owfjzwfjcif; cH&aomol\
ajyma&;qdkcGifh&Sdaom tarGpm; tarGcH (0vD) tm; {uefpifppf
igt&Sifjrwfonf tcGifhtmPmudk csD;jr§ifhí xm;awmfrlcJhav
onf/ odkY&mwGif ,if;tarGpm; tarGcH(0vD)onf owfjzwfrIESifh
pyfvsOf;í pnf;urf;udk rusL;vGef&acs/...}}362
xdkYjyif ,if;a0g[m&udkyif vlom;rsm;tMum; tvGef &if;ESD;uRrf;0if
rIudkvnf; &nfñTef;í usrf;jrwfuk&ftmefwGif okH;EIef;xm;avonf/
[ …]
]],kHMunfjcif;o'¨gw&m;xm;&SdMuukefaom rktfrifefwdkYonf rktf
rifefrsm;ukd ypfy,fausmfvGefí (tv’m[ft&Sifjrwftm;) aoGznf
jiif;y,fMuukefaomumzd&fwdkYukd taqGcifyGef;rsm;(atmifvD,m)
tjzpf rjyKtyfMuay/....}}363
[ … ]
361 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 30/ 362 usrf;jrwfuk&ftmef? 17; 33/ 363 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 28/
]]tMuif (]rkemzpfuf} ta,mifaqmif rkpfvifrf) wdkYonf ]rktf
rifef}wdkYtm; pGefYvTwfNyD; ]umzd&f}wdkYudk taqGcifyGef;rsm; (atmif
vD,m) jyKvkyfMuavonf/...}}364
[ …]
]]tdk-]rktfrifef},HkMunfjcif;o'¨gw&m;xm;&Sdoltaygif;wdkY? toif
wdkYonf ]rktfrifef}ouf0if,HkMunfolwdkYrSwyg; ]umzd&f}aoGznf
jiif;y,faomolwdkYtm; uvsmPrdwfo[m, taqGcifyGef;
(atmifvD,m) rjyKvkyfMuukefvifh/ .....}}365
[
… ]
]]tkd-]]rktfrifef}} ouf0if,kHMunfoltaygif;wkdY? toifwdkYonf
,[l'DwdkYtm;vnf;aumif;? c&pf,mefwdkYtm;vnf;aumif;? rdwf
o[m, taqGcifyGef;rsm; (atmifvD,m) rjyKMuukefvifh/ ¤if;
(,[l'DESihf c&pf,mef)wdkYonf (toifwdkYudk qefYusif&mwGif)
tcsif;csif; wpfOD;udkwpfOD; ,dkif;yif;ulnDaom taqGcifyGef;rsm;
(atmifvD,m)yif jzpfMuayonf/...}}366
odkYapumrl? uREkfyfwdkYESifh teD;uyfqkH;ywfoufaompum;vkH;rSm
]atmifvD,m-tv’m[f}(qdkvdkonfrSm ]tv’m[ft&Sifjrwf\taqGcifyGef;
rsm;) jzpfonf/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif vlom;rsm;teuf tcsKdUaomol
rsm;twGuf tv’m[ft&SifjrwfrS rdrdESifh eD;pyfaomtaqGcifyGef;rsm;[lí
364 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 139/ 365 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 144/ 366 usrf;jrwfuk&ftmef? 5; 51/
owfrSwfjcif;cH&aomolrsm;twGuf *kPfay;xm;aomtrnf jzpfaom
aMumifhyif/ tv’m[frS ol\0vD? atmifvD,mrsm;[k &nfñTef;
ac:a0:rIudk pl&[ftvf-tefzm;vfwGif atmufygtwdkif; &nfñTef;xm;
onfudk awGYEdkifonf/
[........ ]
]]]...]rkofouD} olawmfpifrsm;onfomvQif xdkt&Sifjrwf\
(tv’m[f)\ atmifvD,mrsm; jzpfMuukef\/ odkY&mwGif
¤if;wdkYteuf trsm;qHk;aomolwdkYum; (þrQyif) rodem;rvnf
Muacs/}}367
xdkYjyif pl&[f,lElwfpfwGif
[
]
]](tdk-Mum;emoltaygif;wdkY toifwdkYonf) owdjyKMuavukef?
tv’m[ft&Sifjrwf\ taqGawmfwdkYtay:ürlum; wpfpHkwpf&m
aMumuf½GHU pdk;&drfzG,f&mvnf; &Sdvdrfhrnf r[kwfay? xdkYjyif
¤if;wdkYonf 0rf;enf;ylaqG;Murnfvnf; r[kwfacs/ ¤if; (taqG
awmf)wdkYonf tMuifolwdkYyif xdkolwdkYonf ]tDrmef} ,HkMunfrI
xm;&SdMuonfhjyif (jypfrI'kp½dkufrsm;rSvnf;) a&SmifMuOfvsuf
&SdcJhMuukefownf;/}}368
367 usrf;jrwfuk&ftmef? 8; 34/ 368 usrf;jrwfuk&ftmef? 10; 62-63/
tv’m[ft&SifjrwfrS ]a0vm,of} (tv’m[ft&SifjrwfESifheD;uyfaom
taqGcifyGef;jzpfjcif; (0g) 0vDjzpfjcif;)ESifhywfoufaom pHEIef;rsm;udk
txufazmfjyyg tm,ofawmfrsm;wGif &Sif;jyxm;onf/ ¤if;pHEIef;rSm
tDrmef (,kHMunfjcif;)ESifh ouú0gw&m;&Sdjcif;wdkYjzpfNyD; þt&nftaoG;
ESpf&yfpvkH;onf rnfonfh rSefuefaom rktfrifefouf0if,kHMunfolrqdk
ydkifqdkifaom t&nftaoG; ESpf&yf jzpfonf/369 odkYaomf vlYAmvtodkif;
t0dkif;wGifrl 0vDjzpfjcif;(olawmfpifjzpfjcif;)tm; u&mrof370ac: wefcdk;
jym#d[mrsm;jzifh wdkif;wmavh &SdMuonf/ u&mrof[lonf eADwrefawmf
rsm;\wefcdk;jym#d[m(rktf*sdZm)rS cGJjcm;ac:a0:aom a0g[m&wpfrsKd;
jzpfonf/ 0vDolawmfpif[lonf u&mrofjyEdkif&rnf[k ,kHMunfaom
ol? xdkt,ltqudk qGJudkifNyD; vufawGYusifhokH;olrsm;rSm tusKd;r&Sdaom?
t"dyÜg,frJhaom t,ltqom jzpfonf/ xdkYaMumifh olawmfpif (0vD)
*kPfxl;&&Sdxm;onfh tcsKdUaomolrsm;wGif azmfjyyg rdpäm'd|dt,lrsm;
(vGJrSm;aomt,ltq)udk vdkufemusifhokH;vQuf&SdMuonf/ ¤if;wdkYteuf
tcsKdUaomolrsm;u omoem\owfrSwfjyXmef;xm;aom trdefYynwf
csufrsm;udk pGefYvTwfvQuf&Sdonf/ tcsKdUaomolrsm;rSm olawmfpif
ta,mifaqmif? ta&NcKHrsm; jzpfMuonf/ xdkuvdefcsKHrsm;onf vdifudpö
ESifhudk,fusifhodu©muif;rJhjcif;? atmufwef;usaom vkyf&yfrsm;ESifh
vlwdkYudk vSnfhpm;? nmpm;aomolrsm; jzpfMu\/371 rnfodkYqdkap
369 ½I- tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-358/ 370 u&mrofqdkonfrSm 0vD? atmifvD,mrsm;rS jyoaom wefcdk;jym#d[mrsm;udk ac:qdkonf/ eAD?&plvf wrefawmfrsm;rS jyoaom wefcdk;jym#d[mrsm;udk rktf*sdZm[k ac:qdkonf/ xdkYjyif tv’m[ft&SifjrwfrSjyoaomwefcdk;jym#d[mrsm;udkum; uk'f&of wefcdk;awmf[k ac:qdkonf/ 371 ,if;taMumif;t&mrsm;ESifhywfoufí ydkrdkod&Sdvdkygu ½dIifckvftpövmrf tv’mr[f ['D;qfyg&*lBuD;tdAfEkodkifrD,m ocif tm&ADbmomjzifh a&;om;jyKpkcJhonfh tvf-zk&fumef Adkif;e atmifvD,mtf t&f-&[frmef 0atmifvD,mtf twf&Sf ½IdifoGmef teEÅu½kPmawmf&Sif\ atmifvD,mrsm;ESifh) (الفرقان بين أولياء الرحمان و أولياء الشيطان)½IdifoGmef\atmifvD,mrsm;tMum; ydkif;jcm;rSwfausmufwifay;onfhusrf;)wGif zwf½I avhvmMuygukef/ (wnf;jzwfol)
tv’m[ft&SifjrwfrS ]0vDjzpfjcif;}twGuf ]u&mrof} wefcdk;jy&rnf[l
aom owfrSwfcsuf (vdktyfcsuf) udk rnfonfhae&mwGifrQ owfrSwf
xm;jcif; r&Sdyg/ xdkYaMumifh txufwGif azmfjyNyD;ouJhodkY tDrmefESifh
ouú0gw&m;&Sdaom rnfonfh rktfrifefouf0if,kHMunfolrqdk tv’m[f
t&Sifjrwf\ 0vD? atmifvD,mjzpfouJhodkY tv’m[fonfvnf; xdk
olrsm;tzdkY 0vDjzpfaMumif;udk tv’m[ft&Sifjrwfudk,fawmfwdkif rdefYawmf
rlxm;ayonf/
[ …]
]]tv’m[ft&Sifjrwfonf ,kHMunfjcif; o'¨gw&m;xm;&Sdol
taygif;wdkUukd (txl; Munfh½Iapmifrawmfrlaom) taqGcifyGef;
yifwnf;/ xdkt&Sifjrwfonf ,if;,kHMunfoltaygif;wdkUukd
(]]ukzf&f}}wnf;[laom) trdkufarSmifrsm;twGif;rS (tpövmrfwnf;
[laom)tvif;a&mifokdY xkwf,l ykdUaqmifawmfrlavonf/...}}372
tusKd;quftm;jzifh rkpfvifrfrsm;tm; tcsKdUaom rktfrifefouf0if
,kHMunfolrsm;udk tv’m[ft&Sifjrwf\ 0vD jzpfonf/ tjcm;aomol
rsm;udk ]0vD} r[kwf[k *kPfay;owfrSwfydkifcGifh jyKrxm;yg/ tpövmrfh
zGJYpnf;rItwGif; txufygtwdkif; &Sif;vif;pGm ñTefjyxm;ygvQuf qlzD
avmuwGif olawmfpif[kac:aeMuonfh rkpfvifrfqlzDrsm;u ¤if;wdkY
bmom ¤if;wdkY tedrfh? tjrifh tqifhtwef;rsm; owfrSwfxm;MuNyD;?
rsufpdpkHrSdwfvdkufaeMuaom aemufvdkufrsm;uvnf; ¤if;wdkYudk vufcH
tm;ay;vQuf&Sdonf/ i,fpOfBuD;vdkufoabmjzifhpDvQif twfcf,m&f
(a½G;cs,f jcif;cH&aomol)? ta&twGuftm;jzifh 300 &Sdonf/ tAf'vf
(tpm;xdk;jcif;cH&aomol)? ta&twGuftm;jzifh 40 &Sdonf/ tAf&m;&f
(oDvpifMu,fol)? ta&twGuftm;jzifh 7 OD;&Sdonf/ atmifom;'f
372 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 257/
(ikwfwdkifrsm;)? ta&twGuftm;jzifh 4 OD;&Sdonf/ EkumAm (apmifhMunf
ol)? ta& twGuftm;jzifh 3 OD;&Sdonf/ ukokAfwpfOD; (wdkif) oufqdkif
&mtcsdefumvtwGuf tBuD;us,fqkH;olawmfpifBuD;[lí cGJjcm;xm;onf
udk awGY&\/ tm;vkH;\txufwGif a*gufpf (ulnDol? qufcHol) ol
awmfpifrsm;xJrS tcsKyf&Sdonf/ tcsKdUaomtodkif;t0dkif;wGif xdkolawmf
pifrSm ¤if;\ykckH;ESpfzufjzifh ,kHMunfaomolrsm;\ tukodkvf 'kp½dkufudk
jypf'Pfrsm;udk tpm;cHay;Edkifonf[k ,kHMunfMuonf/
pdwf0dnmOfcHpm;csuft& zefqif;&SifESifh wdkuf½dkufqufEG,fEdkifonf
[laom ,kHMunfcsuft&? olawmfpifrsm;teuf txufydkif;&Sd okH;rsKd;
okH;pm;aom olawmfpifrsm;onf ruú[fNrdKU&Sd utfA[fausmif;awmfwGif
qGvmof0wfjyKcsdefwGif rsufpdESifh rjrif&aomfvnf; ¤if;wdkY&Sdaeonf[k
,kHMunfMuonf/ a*gufpftqifh&Sd olawmfpifuG,fvGefaoqkH;aomtcg
ukokAfrS ¤if;\ae&mudk tpm;xdk;0if,lrnf jzpfonf/ þenf;twdkif;
olawmfpifrsm;\ pD;&D;tpOftqufonf tpDtpOftvdkuf wjznf;jznf;
wqifhrS wqifhodkY tpm;xdk;ae&m,loGm;rnf jzpfonf/ olawmfpifrsm;
\tqifhtwef;tvdkuf wpfqifhcsif;&Sd toefYpifqkH;0dnmOfonf ¤if;
xufydkí tqifhtwef;jrifhaom olawmfpifae&modkY jrifhwuf tpm;xdk;
0ifa&mufoGm;rnfjzpfonf/373 þ,kHwrf;pum;onf c&pf,mefomoem
0ifwdkYxHrS acs;iSm;,lxm;aomt,ltq ,kHwrf;pum; jzpfonf/ c&pf
,mefrsm;\ pdwfykwD;pdwfjcif;udk twk,lí Zdud&fjyKvkyf&ef pdwfykwD;rsm;
jyKvkyfjcif;? c&pf,mefrsm;rS c&pfprwfyGJawmf usif;yonfudk twk,lí
armfvl;'fyGJrsm;usif;yjcif;wdkYESifh tvm;wlaom udpörsKd;jzpfonf/
373 tpövmrfhpG,fpkHusrf;? pm-629/ tvm;wl ½I-tvDtdAfaeY tkqfref; tvf-[*sf0D&D? ]]u&Sfzf tvf-r[f*sL;Af}}? edudkvfpef bmomjyef? vef'efNrdKUawmf? 1976? pm-214/
zem - vlom;ESifh udk;uG,f&mt&Sif wpfaygif;wnf;jzpfoGm;jcif;
0vDolawmfpif[kajymaeMuaomolrsm; trsKd;rsKd;&SdonfhtxJrS tvGef
xif&Sm;aom txif&Sm;qkH;olrsm;udk eD;eD;uyfuyfavhvmygu tvf-
[vfv*sf[kac:aom yk*¾dKvftrnfudk awGY&ayrnf/ xdkyk*¾dKvfrSm rdrd
udk,fudkrdrd temh tvf-[wfuf (انا الحق) (igonf trSefopömw&m;
wnf;)[k aMujimNyD; rdrdonf udk;uG,f&mt&SifESifh aygif;pnf;rIwGif
qkH;cef;wdkifonfhtqifhodkY a&muf&SdoGm;cJhol[k w&m;0ifaMujimcJhNyD; tpö
vmrfhjyifya&mufoGm;cJhol (rk&f'ofjzpfoGm;cJhol)jzpfaomaMumifh vlYbkH
tv,fwGif uGyfrsufowfjzwfjcif;cHcJh&ol jzpfonf/ tevf-[wfuf
[laompum;\t"dyÜg,frSm]igonf trSefopömw&m;jzpfonf/} tv’m[f
rS rdefYawmfrlonfrSm
[ …]
]]þonfwdkY jzpf&jcif;taMumif;um; {uefpifppf tv’m[ft&Sif
jrwfonfomvQif tvf-[wfuf(trSefopömw&m;) jzpfawmfrl
jcif;aMumifhvnf;aumif;? {ueftrSef xdkt&Sifjrwfonfyif
aooltaygif;udk &Sifapawmfrlrnfht&Sif jzpfawmfrljcif;aMumifh
vnf;aumif;?.....}}374
pdwfazmufjyefaeaomolwpfOD;rS þuJhodkY w&m;0ifxkwfjyefaMujim
csufrsKd;udk jyKvkyfap&ef OD;aqmifoGm;aomt&mrSm tb,fenf;/ xdkol\
,kHMunfcsufaMumifh jzpfonf/ ol\,kHMunfcsufrSm Ak'¨0g'D (Ak'¨bmom
0ifrsm;)\ ,kHMunfcsufoabmw&m;jzpfaom ]edAÁmef}[laomoabm
w&m;ESifhqifwlonf/375 Ak'¨bmom*dkPf;cGJwpfck\ t,ltqt& þ
374 usrf;jrwfuk&ftmef? 22; 6/ 375 ouú#bmompum;\pum;vkH;jzpfNyD; ,if;\teuft"dyÜg,frSm ]]rIwfxkwfonf}} (blown out) [kteuf&í ,if;onf avmuDa&;&m qE´rsm;tm;vkH;rS vGwfajrmufí
tajctaersKd;wGif vl\todpdwfonf aysmufoGm;NyD; vlom;\0dnmOf
ESifh owd(odpdwf)wdkY uGJxGufoGm;aomtajctaeudk edAÁmefudk rsufarSmuf
jyKonf? uRwfwef;0ifonf[k teufaumufonf/
txufazmfjyyg todonmonf ]*rÇD&"r®}[kac:aom bk&m;ocif
ESifh vlom;\0dnmOfwdkY aygif;pnf;oGm;onf[k ,kHMunfjcif;0g'\
t"du'óe jzpfonf/376 pdwf0dnmOf\ tawGYtBuKHudk &SmazGjcif;[l
aomt,ltqwGif vlom;\t"du&nf½G,fcsufrSm bk&m;ocif\0dnmOf
ESifh vlom;\0dnmOf wpfaygif;wpnf;wnf;jzpf&ef[laom &nf½G,fcsuf
udkomxm;&Sdjcif; jzpfonf/ xdkbk&m;ocifESifh vlom;\0dnmOfwdkY aygif;
pnf;oGm;jcif;[laom t,ltq\ rlvtp oabmw&m;rsm;udk a&S;
a[mif; *&dacwf'óetawG;tac:ynm&Sifrsm;jzpfonfh yavwdk\
pnf;a0;yGJ (Plato’s Symposium)[laompmtkyfrsm;wGif awGY&\/ ¤if;pmtkyf
wGif vlom;\0dnmOfESifh bk&m;ocif\0dnmOf raygif;pnf;rSD trsKd;rsKd;
aom uGJjym;jcm;em;onfh avSum;xpfrsm;? tqifhrsm; wufvSrf;&ef vdk
tyfonf/ ¤if;tqifhrsm;wGif euf½dIif;aom? cufcJaomtqifhrsm; ausmf
vTm;NyD;rS aemuftqifhwGifrS bk&m;ocifESifh vlom;\0dnmOfwdkY aygif;
pnf;oGm;jcif; jzpfonf/377
u,fwifjcif; (salvation) cH&onf[laom teuft"dyÜg,fudk azmfñTef;ygonf/ ,if; pum;vkH;onf rlvZpfjrpfoabmt& a0't,ltq (b*¾0'f*DwESifh a0'usrf;rsm;)rS qif;oufvmaomfvnf; rMumcPqdkovdk Ak'¨0g'ESifhvnf; ESD;EG,fywfoufavh &Sd onf/ [dem,eAk'¨bmom*dkPf;\tqdkt& uRwfwrf;0ifjcif;? vGwfajrmufjcif;ESifh nDrQaomfvnf; r[m,eAk'¨bmom*dkPf;ürl ,if;pum;vkH;onf twdoku© csrf;ajrh aysmf½TifrI (bliss) &onfhtajctaeyif jzpfonf/ ½I- W.L. Resse, Dictionary of
Philosophy and Religion, New Jersey: Humanities Press, 1980, p. 393. 376 ½I- W.L. Resse, Dictionary of Philosophy and Religion, New Jersey: Humanities Press,
1980, p. 72. 377 *&dpum;vkH; ]rdkufpf}(Mystes)rS qif;oufvmNyD; t"dyÜg,frSm ]*rÇD&"r®ESifh qufEG,faeaomol} jzpfonf/ ,if;pum;vkH;onf *&d*rÇD&bmomw&m;rS qif;ouf vmcJhNyD; ,if;onf ]*rÇD&"r®}qdkonfhtrnfudk arG;pm;okH;EIef;cJhonf/
tvm;wl ,if;todonmudk [dE´Lt,ltqwGifvnf; awGYEdkifonf/
tmh(wf)rac:vlom;\0dnmOfESifh A&[frac: tyk*¾vt<uif;rJh0dnmOfwdkY
yl;aygif;jcif;? aygif;pnf;jcif;udk qdkvdkonf/ ¤if;onf vuf&Sd ypöKyÜef
avmu\jzpfwnfjcif;ESifh wzef jyefvnfarG;zGm;jcif;[laomoHo&mrS
vGwfajrmufjcif;twGufxm;&SdaomtEÅdryef;wdkifudktodtrSwfjyKonf/378
*&drsm;\ bk&m;ocifESifh vlom;\0dnmOfaygif;pnf;jcif; t,l0g'onf
c&pfouú&mZf 140 ckESpf Amvif;efwD;eyfpf (Valentinus-140 CE)\vuf
xufwGif EdkYpfwpfc&pf,mef (Gnostic Christian)rsm;\ vIyf&Sm;rIESifhtwl
c&pfouú&mZf 2 &mpkwGif txG#ftxdyfa&mufcJhonf/ þtawG;tac:
vrf;aMumif;onf tD*spf? a&mr'óeynm&Sif yvdkwD;eyfpf (Plotinus- 205-
270 CE) vufxuf? c&pfouú&mZf 3 &mpkESpftwGif; aygif;pnf;jcif;cHcJh
&\/ xdktawG;tac:rsm; aygif;pnf;oGm;cJhNyD; acwfopfyavwdk0g'
(Neo- Platonism)[kac:aom bmoma&;'óewpfckudk azmfxkwfcJhonf/
c&pf,mefbmom0ifrsm;wGif &aoh? &[ef;rsm;ay:aygufvmonf/
wenf;qdkaomf okH;&mpkESpftwGif;ü c&pf,mefavmuwGif bkef;awmfBuD;
0g'ESifh ausmif;xdkifjcif;[laom tavhtxwpf&yfudkvnf; tD*spf oJ
uEÅm&a'otwGif; xdk;azmufvQuf yvdkwD;eyfpfrS wnfaxmifcJhonf/
rdrdcE¨mtwGif;&Sdaom ezfpfpdwfqE´\tvdkudk jiif;qefí w&m;bm0em
yGm;rsm;jcif;? w&m;usifhjcif;? 0dnmOf\ tqifhtwef; jrifhwufaponf[l
aom abmiftwGif; vlom;\0dnmOfESifh bk&m;ocifwdkY aygif;pnf;jcif;
[laom t,ltqudk eD,dkyavwdkepf (acwfopfyavwdk0g') tawG;
tac: ykHo@mefjzifh vlxkodkY wifjycJhjcif; jzpfonf/ pdefYycsKdrD;,yfpf (St.
Pachomius-290-346CE) onf c&pf,mefbkef;BuD;ausmif;0g'\ yxrOD;qkH;
pnf;rsOf;pnf;urf;rsm; csrSwfcJholjzpfouJhodkY tD*spfoJuEÅm&a'otwGif;
c&pf,mefbkef;awmfBuD;ausmif; 9 ausmif;udk xlaxmifcJholvnf; jzpf
onf/ El&fpD;,m;rS pdefYbDeD'pf (St. Benedict of Nursia-480-547CE)onf
378 Colliers Encyclopedia, vol. 17, p. 114.
rGefwDumqDEdkt&yfü c&pf,mefbkef;awmfBuD;ausmif;rsm;twGuf bkef;BuD;
(0g) oDv&Sifrsm;ESifhqdkifaom pnf;rsOf;Oya'orsm;udk zGHYNzdK;wdk;wufapcJh
aomol jzpfonf/ xdkpdefYbDeD'pfudk taemufwdkif;bkef;awmfBuD;rsm;qdkif
&mtrdefYOya'udk xlaxmifcJholtppftjzpf vltrsm;rS vufcHMuonf/379
vlom;\0dnmOfESifh bk&m;ocifaygif;pnf;onf[laom tpOftvm
udk c&pf,mefavmutwGif;odkY wifjyvmrIrSm 8 &mpktwGif;wGif jzpfcJh
onf/ xdktcsdefumvonf tpövmrfhEdkifiHawmf us,fysHUBuD;xGm;vmcJh
aomtcsdef\ ESpfwpf&mcefYtMumwGifjzpfNyD;? tpövmrfhtifyg,mtwGif;
tD*spfESifh qD;&D;,m;a'owdkY yg0ifvmaomumvjzpfonf/380 ¤if;a'o
ESpfckonf bkef;awmfBuD;ausmif;0g'\ A[dkcsufra'ovnf; jzpfvmcJh
onf/ rkpfvifrfrsm;teuf &S&Dtmac: tpövmrfhw&m;Oya'udk rauseyf?
rESpfoufaomolwpfpkrS &S&DtmESifhtvm;wl pepfwpf&yfudk xlaxmif&ef
BudK;yrf;cJhMuNyD;? ¤if;udk oG&Dumvrf;pOf[k ac:a0:orkwfcJhMuonf/
[dE´Lrsm;\ tEÅdryef;wdkifjzpfaom avmuD\ 0dnmOfaygif;pnf; nDñGwf
379 ½I- W.L. Resse, Dictionary of Philosophy and Religion, New Jersey: Humanities Press,
1980, Pp. 365-6 and 374. 380 tpövmrfh*rÇD&"r®ESifhywfoufí a&;om;jyKpkMuonfh usrf;jyKolrsm;? pma&;q&m rsm;onf rMumcPqdkovdk qlzD0g'&Sd zemysufokOf;jcif; oabmw&m;udk Ak'¨0g'&Sd edAÁmeqdkonfhoabmw&m;ESifh EIdif;,SOfí azmfjywwfMuonf/ odkYaomf tjcm;olrsm; \tqdkt& ,if;odkY EIdif;,SOfwifjyjcif;onf avsmfuefrI r&Sdacs/ zemysufokOf;jcif; ESifhoufqdkifaom Ak'¨0g'oabmw&m;rSm udk;uG,f&mt&Sifoabmw&m;ESifh rnfodkYrQ qufEG,fywfoufrI r&Sdacs/ ,if;wGif 0dnmOfrsm;ul;ajymif;jcif; (oHo&mvnfjcif;) oabmw&m; yg0ifonf/ ,if;oHo&mvnfjcif;onf edAÁmeftm; rsufarSmufjyKjcif; wGif tqkH;owfonf/ tjcm;wpfzufürl rkpfvifrf*rÇD&"r®wGif aoNyD;aemuf vlom; \0dnmOfonf tjcm; cE¨mopfxJodkY ajymif;a½TU0ifa&mufjcif;qdkonfh oabmw&m; r&Sdacs/ vlwdkif;\0dnmOftm; udk;uG,f&mt&Sifu BudKwifzefqif;xm;onf[k ,kH Munfonf/ rkpfvifrfrsm;\ zemysufokOf;jcif;oabmw&m;rSm c&pf,meft,l0g'rS acs;iSm;okH;pGJcJhjcif; jzpfwef&monf/ ,if;oabmw&m;rSm vlwdkkif;\ zemysufokOf; jcif;onf bk&m;ocif\qE´awmf a&SUawmfarSmufodkYa&muf&SdrnfjzpfNyD;? ,if;oabm w&m;rSm c&pf,mef *rÇD&"r®\ A[dktcsuftjcmyif jzpfayonf/ ½I- Shorter Encyclo -
pedia of Islam, p. 98.
jcif;ESifh c&pf,mefrsm;\ bk&m;ocifESifh vlom;0dnmOfwdkY aygif;pnf;
jcif;uJhodkYyif tpövmrfhavmutwGif;ü oG&Dumtkyfpkrsm;\ &nf½G,fcsuf
rSmvnf; ]zem} jzpfonf/ ]zem}[lonfrSm vuf&Sd rsufarSmufb0wGifyif
vlom;\ twÅpdwfaysmufuG,foGm;NyD;? ]0lqlvf}ac: tv’m[ft&Sif
jrwftm; awGYqkHaygif;pnf;oGm;jcif; jzpfonf/ xdkodkY zemjzpf&eftwGuf
rlvausmfjzwf&rnfhtqifhrsm;onf pD;&D;tvdkuf? tpDtpOftwdkif;&SdNyD;?
rnfonfhtqifhwGif rnfodkYaomtajctae&Sd&rnfudk pepfwus owf
rSwfxm;NyD; jzpfonf/
xdktqifhrsm;udk rumrwfac: pcef;rsm;ESifh [mvwfac: tajctae
rsm;[k owfrSwfonf/ awGYqkHjcif;[laomtqifhudk a&muf&Sd&eftwGuf
0dnmOfydkif;qdkif&m avhusifhcef;rsm; (w&m;bm0emyGm;jcif; pepf) vnf;
owfrSwfxm;Muonf/ Zdud&f381[kac:aomavhusifhcef;rsm;wGif acgif;ESifh
cE¨mudk,f\vIyf&Sm;rIrsm;yg0ifNyD;? wpfcgwpf&H vufrsm;a0SY,rf;í uckef
jcif;rsm; yg0ifwwfonf/ acwftqufqufuGif;qufrsm; (pdvfpdvm)
jzifh wrefawmfjrwftm; &nfñTef;í ¤if;wdkY\usifhokH;rI rSefuef
aMumif; oufaotaxmuftxm;jycJhMuonf/ odkYaomf ppfrSefaom
['D;qfusrf;rsm;wGif ¤if;wdkY\usifhokH;rI rSefuefaMumif; oufao
taxmuftxm; wpfpkHwpf&m rawGY&acs/ ¤if;wdkY\*dkPf;rsm;udk
c&pf,mefbkef;BuD;rsm;uJhodkY pwifxlaxmifol[k ¤if;wdkY,kd;pGyfaomyk*¾dKvf
rsm;\ trnfemrrsm;jzifh um'&D(Qadiri)? uspf&SfoD(Chishti)? ewfcf&SmAef'D
(Naqshabandi)? oD*smeD (Teejani) ponfjzifh tpOfvdkuf trnfay;xm;
onf/ azmfjyyg*dkPf;q&mrsm;ESifh ¤if;wdkY\ pdvfpdvmtwGif;&Sd bmbm
BuD;rsm;(ocifBuD;rsm;)ESifhywfoufaom '@m&DykHjyifrsm;? taMumif;t&m
rsm;rSmvnf; tpOftquf rSwfwrf;rsm;&SdcJhonf/ c&pf,mefESifh [dE´L
381 ]Zdud&f}[lonfrSm *rÇD&"r®pcef;rsm;ü omrmeftm;jzifh udk;uG,f&mt&Sif\ emr awmfrsm;ESifh *kPfawmfrsm;tm; BudrfzefwvJvJ ½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;jzifh udk;uG,f&m t&Siftm; owd&wrf;wjcif;tm; ac:qdkonf/
bkef;awmfBuD;rsm;u ausmif;ouFef;rsm;aqmufwnfí ausmif;xdkif oD
wif;okH;ouJhodkY qlzDrsm;uvnf;? tpOftquftvdkuf ausmif;ouFef;
qefqef Zm0D,m[kac:aomtdrfawmfrsm;udk wnfaqmufcJhMuonf/ Zm0D
,m[laompum;vkH;\teuft"dyÜg,frSm]axmifhpGef;ae&mrsm;}[kt"dyÜg,f
&onf/
xdkuJhodkY ,kHMunfouf0ifrIrsm;onf wjznf;jznf; zGHYNzdK;wdk;wufvm
NyD;? wcsdefwGif vlom;\0dnmOfESifh bk&m;ocifaygif;pnf;jcif;udk vufcH
,kHMunfrIonf wjznf;jznf; t&Sdefjrifhvmonf/ Oyrm- txufazmfjyyg
qlzD*dkPf;rsm;\ qlzDBuD;rsm;\ajymqdkcsuft& ]0lqlvf}[kac:aom tajc
taeodkY qdkufa&mufvmcsdefwGif tv’m[ft&Sifjrwfudk zl;awGYjrifEdkif
onf[k qdkonf/
rktfrifefwdkY\ rdcifrGefBuD; tmtd&Sm[f rS wrefawmfjrwf
tm; udk,fawmfjrwfonf arhtf&mh*sfnaumif;uifc&D;wGif tv’m[f
tm; zl;awGYcJh&ygovm;[k ar;jref;cJh&m? wrefawmfjrwfBuD;rS
rzl;jrifcJh&aMumif; wkefYjyefajzMum;cJhonf/382 wrefawmfrlpmrS
vnf; ¤if;omvQifr[kwf rnfonfhvlom;rQ þrsufarSmufavmuwGif
tv’m[ftm; zl;jrifEdkifpGrf; r&SdaMumif;udk tv’m[ft&SifjrwfrS
wrefawmfrlpmtm; ydkYcsaevsif; wrefawmfrlpm &yfaecJhaom
awmif(ol;&fawmif)BuD; NydKusvGifhpifoGm;&onfhjzpftifudk usrf;awmf
jrwfuk&ftmefwGif awGYjrif&NyD; jzpfonf/383
tcsKdUaomqlzDrsm;u qdkMuonfrSm tu,fí]0lqlvf}ac: tajctae?
tqifhtwef;odkY a&muf&Sdaomtcg &S&Dtofac: tpövmrfhw&m;Oya'?
usifh0wfusifhxkH;rsm;rSm ¤if;wdkYtwGuf vdkufemp&mrvdkawmhacs/ Oyrm-
382 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-111-12? ['D;qftrSwf-3337? 3339 ESifh pm-113? ['D;qftrSwf-341/ 383 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 34/
aeYpOfwnfaqmuf&aom ig;BudrfqGvmofuJhodkYt&mrsKd;onf qlzDwdkYt
wGuf ysif;&dzG,f&m? pdwf0ifpm;p&m raumif;aomt&mrsm; jzpfoGm;ay&m?
rjzpfrae wnfaqmufp&mrvdk[k qdkMuukef\/ ¤if;qlzDtrsm;pku owf
rSwfjyXmef;MuonfrSm tv’m[ft&Sifjrwftm; &nfpl;í wnfaqmufaom
qGvmoftm;vkH;? 'kdtmqkawmif;yw¦emrsm;tm;vkH;udk wrefawmfjrwf
tm;taMumif;cHí wzef ¤if;wdkYu 0vDolawmfpifBuD;rsm;[k owf
rSwfxm;Muaom trnfemrrsm;tm;jzifh (0pDvmjyKí) qkawmif;arwÅm
ydkYoMuonf/ qkawmif;qk,l jyKMuonf/ wrefawmfjrwf\ 0qD
vmjzifh qkawmif;onf? 0vDolawmfpif\ 0qDvmjzifh qkawmif;onf[k
&nfñTef;Muonf/ þodkYjyKMuonfhtjyif o0g;zfjyKvkyfaom tavh
tusifhudk jyKMuonf/384 wd&dpämefrsm; vSD;jzwfylaZmfjcif;ESifh tjcm;aom
c0yfudk;uG,frIqdkif&m tjyKtrIrsm;udk xdkqlzDrsm;tm;&nf½G,fí wnf
aqmufxm;aomocFsKdif;*lAdr®mefrsm;ESifh ewfuGef;rsm;wGif jyKavh&SdMu
onf/ o0g;zfjyKaom"avhudk ,aeYtcsdefwGif tD*spfEdkifiH&Sd ZdkifeAfESifh pdkif
,'ftvf-A'g0DwdkY\ ocFsKdif;*lrsm;wGifvnf;aumif;? ql'efEdkifiH&Sd rk[r®'f
t[fr'f(r[f'D)\ ocFsKdif;*lwGifvnf;aumif;? tdE´d,ESifh ygupöwefEdkifiH
rsm;&Sd ra&rwGufEdkifatmif rsm;jym;vSaom? qlzDolawmfpifrsm;\ '&f*g
ac:*lAdr®mefrsm;wGifvnf;aumif; awGYEdkifygonf/ (rSwfcsuf- jrefrmEdkifiH
wGifvnf; '&f*grsm;pGmudk ae&ma'otESHYtjym;wGif awGYEdkifygonf/
Oyrm- ig;yg;ocif'&f*gawmf? r*Fvm'kH'&f*gawmf? Zz&f&Sm;[f'&f*gawmf?
uRJNcHukef;'&f*gawmf? a½TbdkocifBuD;ig;yg;'&f*gawmf? bk&m;BuD;ukef;'&f
*gawmf? yk*Haysmuf'&f*gawmf ponfjzifh ...)
&S&Dtofw&m;Oya' (tpövmrfhusifh0wfOya')onf owd vufvGwf
jzpfwwfMuaom vltrsm;pktwGuf tjyifvrf; (tvf-ZGm[d&f) jzpfNyD;?
tenf;i,frQaom tvif;&yk*¾dKvf olawmfpifolawmfaumif;rsm;twGufrl
384 omoema&;qdkif&m tusKd;aus;Zl;&&Sd&ef t&m0w¦Kwpfck\ ywfywfvnfwGif vSnfhvnfvrf;avQmufjcif;/
oG&Dumac: twGif;vrf; (tvf-AmoGifef)[k ,lqMuonf/ ,if;t,l
tqtay:tajccHí w,loefonfh tcsKdUaom ozfpD;&fynm&Sifrsm;vnf;
ay:aygufvmMu\/ ¤if;wdkY\ozfpD;&frsm;rS usrf;jrwfuk&ftmefvm tm
,ofawmfrsm;\ teuft"dyÜg,fudk auGYaumufí rdrdwdkYtvdk&Sd&mqGJ,lí
zGifhqdkcJhMuNyD;? vlom;\0dnmOfESifh bk&m;ocif\0dnmOf aygif;pnf;oGm;
Edkifonf[laom t,ltqqdkif&m ,kHMunfcsufrsm;? tawG;tac:rsm;ESifh
vIyf&Sm;rIrsm;udk taxmuftuljyKay;cJhonf/ *&dvlrsKd;rsm;\ 'óe
tawG;tac:? t,ltqrsm; a&maESm0ifa&mufvmNyD;? ppfrSefrI r&Sdaom
pmayrsm;wGif vkyfBuHajymqdkxm;aom (vkyfZmwfcif; toufoGif;xm;
aom) ['D;qfawmfrsm;ay:aygufvmNyD;? ¤if;pmayrsm;u tpövmrf\
*E¨0ifajrmufppfrSefaompmayrsm;tay: pdefac:rIrsm;&SdcJhNyD;? rMumcPqdk
ovdk vlxktMum;wGif xdkpmaytopfrsm;u tpm;xdk; ae&m,lvmMu
onfudkvnf; awGY&ayonf/
*DwtEkynm? twD;trIwf? tutckefrsm;udk rsm;pGmaom qlzD*dkPf;
avmuwGif oGwfoGif;vmcJhMuonf/ xdkYtwl xdkqlzDrsm;u &SmazG&ef
tm;xkwfMuonfh 0dnmOfydkif;qdkif&m tawGYtBuKHtwkudk &&Sd&ef? ¤if;wdkY
\ pdwfudk vIHYaqmfay;&ef? aq;ajcmufuJhodkYaom rl;,pfaq;rsm;udk
vnf; okH;pGJcJhMuonf/ þonfwdkYrSm aemufydkif;qufcHvmMuonfh qlzD
rsKd;qufopfrsm;\ tarGtESpfozG,f jzpfvmcJhonf/ þonf tv’m[f
t&SifjrwfESifh vlom;\ 0dnmOfaygif;pnf; ay;Edkifonf[laomt,ltq
taqmuftOD;ay:wGif qlzDrsm;u rSm;,Gif;pGmjzifhxyfíwnfaqmufvdkuf
aomrsufESmpmrsm; jzpfvmcJhonf/ bmoma&;½dkaoudkif;½Idif;onfh tapm
ydkif; rsKd;qufrsm;vufxuf ½IdifcftAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD ESifh tenf;
i,faom yk*¾dKvfrsm;rSm olawmfpifBuD;rsm;\ t&nftaoG; tppftrSefudk
udk,fpm;jyKEdkifcJhMuonf/ ¤if;wdkYrS zefqif;&SifESifh zefqif;cHrsm;tMum;
ydkif;jcm;jcif;? uGJjym;jcm;em;jcif;udk aumif;pGmem;vnf oabmaygufcJhMu
onf/ ¤if;wdkYtaeESifh xm0&wnfNrJaeaomzefqif;&Sif? udk;uG,f&mt&Sif
ESifh tuefYtowf&Sdaom? xm0&rwnfNrJaom vlom;wdkYonf rnfodkYrQ
wpfxyfwnf; rusEdkif[laomtcsufudk em;vnfazmfxkwfcJhMuonf/
udk;uG,f&mt&SifESifh vlom;aygif;pnf;jcif;
tv’m[ft&Sifjrwf\ teEÅÓPfawmfrS vGefajrmufí rnfonfht&m
rQ wnf&SdEdkifpGrf;r&Sd/ xdkoabmw&m;twdkif; usifhBuHtm;xkwfolrsm;
onfomvQif ynm&Sdokcrdefrsm; rnf\/ xdkynm&Sdrsm;taeESifh tv’m[f
t&Sifjrwf\wnf&Sdaejcif;udk tcsdefwdkif; cHpm;EdkifMuonf/ xdkyk*¾dKvfrsm;
onf ¤if;wdkY\z&foGf-rvkyfrae&wm0efrsm;udk *½kwpdkufaqmif½GufMu
onf/ olwdkYtaeESifh rvGJra&Smifomaom tajctaersm;wGifyif rdrdwdkY\
z&foGfudpörsm;udk pGefYvTwfwwfMuaomfvnf; rdrdwdkYbmom aqmif½Guf
aomvkyfaqmifrI(ezdvf)udk jyKavh&Sdonf/ þezdvfvkyfaqmifrIrsm;u
z&foGfwm0efrsm;udkumuG,f&ef ulnDay;avh&Sdonf/Oyrm-vlwpfa,muf
onf udk,fcE¨mtm;tifcsdeJYvmaomtcg (0g) 0dnmOfydkif;qdkif&m tqifh
edrfhusvmaomtcg ysif;&dNiD;aiGYvmwwfMuonf/ wenf;qdkaomf rdrdwdkY
\ bmoma&;qdkif&m wm0ef0wÅ&m;rsm;udk jznfhpnf; aqmif½Guf&ef
tusifhodu©m qkwf,kwfvmwwfMuonf/ ezdvfwm0efrsm;? 0wÅ&m;rsm;
udk vkyfaqmifaeusoltzdkY? ¤if;\ ezdvfwm0efrsm;udk pGefYvTwfwwf?
vspfvsL½IwwfMuaomfvnf; ¤if;\ z&foGf-wm0ef0wÅ&m;rsm;udk yuwd
twdkif; rxdcdkufbJ aqmif½GufwwfMuonf/ xdkyk*¾dKvfrsm;taeESifh ezdvf
[laom umuG,fay;onfh 'dkif;wpfck r&Sdygu? ¤if;wdkYonfvnf; 0dnmOf
ydkif;qdkif&m ysif;&dNiD;aiGYrIumvodkY a&muf&Sdvmaomtcg rdrdwdkY\ z&foGf
rjzpfraeaqmif½Guf&rnfh wm0efrsm;udk pGefYvTwfypfMuayvdrfhrnf/ vl
yk*¾dKvfwpfOD;wpfa,mufonf rdrdb0wGif rdrd\ z&foGfwm0ef0wÅ&m;rsm;
udk ezdvf0wÅ&m; aqmif½Gufjcif;jzifh tm;tifawmifhwif;apygu? xdkol\
b0onf &S&Dtwfw&m;Oya'ESifh udkufnDvmayrnf/ &S&Dtwftpövmrfh
w&m;Oya'ESifh udkufnDjcif;onf teEÅbkef;awmf&Sif tv’m[ft&Sifjrw f
\qE´awmfESifh udkufnDjcif;rnf\/ tv’m[ft&SifjrwfrS rdrd\&S&Dtwf
tpövmrfhw&m;Oya'\ oabmw&m;rsm;udk wrefawmfjrwftm;
Mum;odaponfrSm atmufyg['D;qfawmfwGif txift&Sm; odEdkifygonf/
]]igt&SifjrwfESifh eD;uyfvdkaom ig\AE´[f(aus;uRef)onf igt&Sif
jrwfcsrSwfxm;aom ¤if;wdkY\ z&foGfwm0ef0wÅ&m;rsm;udk tqufrjywf
wm0efaus>yefjcif;jzifh igt&SifjrwfxH csOf;uyfvm\/ wzef xdkAE´[f
aus;uRefonf igt&SifjrwfrS ¤if;tm; cspfcifjrwfEdk;oGm;onfhwdkifatmif
ezdvfwm0efrsm;xrf;aqmifjcif;jzifh igt&SifjrwfxH xyfrHí csOf;uyfjyef
onf/ igt&Sifjrwfonf xdkAE´[faus;uReftm; cspfcifjrwfEdk;oGm;aom
tcgwGif olMum;aomem;jzpfoGm;í olMum;orQudpöudk igt&Sifonf
vnf; Mum;ayonf/ oljrifaomrsufpdjzpfoGm;í oljriforQ tm;vkH;udk
vnf; igjrifayrnf/ olqkyfudkifaomvufjzpfoGm;í olqkyfudkiforQ
onf ig\vufawmfjzpfonf/ olvSrf;aomajcaxmufjzpfoGm;í olvSrf;
orQ ajconf ig\ajcjzpfrnf/ olonf igt&SifjrwfxH wpfpkHwpf&m
awmif;qdkygu igt&Sifjrwfonf olYtm; ay;oem;awmfrlrnfjzpfNyD;?
olonf igt&SifjrwfxHcdkvIHygu igonf olYtm; umuG,fapmifha&Smuf
awmfrlrnf/}}385
þodkYaom tv’m[ft&Sifjrwf\ atmifvD,m (0vDrsm;)\ tMum;?
tjrif? txdtawGY (qkyfudkifrI)? tvSrf;tm;vkH;onf [vmvfw&m;0if
aomt&mrsm;jzpfMuouJhodkY xdkyk*¾dKvfrsm;rS a&Smif&Sm;aom odomxif&Sm;
onfh t&mrsm;tm;vkH;onf [&mrf (wm;jrpfydwfyifxm;aomt&mrsm;)
jzpfMuonf/ þonf vlom;wpfa,muf\ b0wnfaqmufrIoufwrf;
wGif bmoma&;twGuf oD;oefYay;qyfxm;aom ppfrSefí? wefzdk;&Sdonfh
yef;wdkifjzpfonf/ þodkY b0wnfaqmufaomol\ &&SdrIonf vlom;
\ wm0efESpf&yfjzpfaom ]udk;uG,f&mt&Sif\ aus;uRef}ESifh ]urÇmajrudk
385 qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkdcg&D rS pkpnf;wifjycJh onf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-8? pm-336-7? ['D;qftrSwf-509/
tkyfcsKyfpdk;ydkifaom cvDz[f (udk,fpm;vS,f)} [laomwm0efESpfckvkH;udk
ausyGef&m a&mufayrnf/ odkYaomf þyef;wdkifudk a&muf&Sd&efrSmum;
txufazmfjyyg ['D;qfawmfjrwfwGif ñTefjyxm;onfh vrf;aMumif;udk
rvdkufem? rusifhBuHbJ r&Edkifyg/ yxrOD;pGm vlom;twGuf jyXmef;
owfrSwfxm;aom z&foGf rvkyfrae&wm0efrsm;udk jynfh0pGm? ausyGefpGm
xrf;aqmif&rnfjzpfonf/ xdkrSwqifh wrefawmfjrwf vrf;ñTef
oifMum;ay;aom ezdvfwm0efrsm;? ezdvfqGvmofrsm;udkvnf; pGEéof
vrf;pOftwdkif; vdkufavsmnDaxG usifhokH;&rnf jzpfonf/ tv’m[f
rS þtcsufudk txl;jyK tav;teuf wifjyxm;onf/ tv’m[fh
&plvfwrefawmftm; ,kHMunfolrktfrifefrsm;udk atmufygtwdkif; ajym
Mum;apcJhonf/
[
]
]](tdk-eADwrefawmf) toifonf (vlcyif;wkdYtm; þodkY) ajym
Mum;ygav/ tu,fí toifwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm;
(ppfppfrSefrSef) cspfMunfjrwfEdk;Muygrl ig\trdefYMo0g'rsm;ukd
tpOfwpkduf vdkufemMuukef/ (odkYrSomvQif) toifwdkYtm;
tv’m[ft&Sifjrwfonf cspfMunfjrwfEdk;awmfrltHhh/ xdkYjyifw0
xkdt&Sifjrwfonf toifwdkY\jypfrI'kp½dkufrsm;udkvnf; vGwf
Nidrf;csrf;omcGifh ay;oem;awmfrlthH/ pifppfwrlum; tv’m[f
t&Sifjrwfonf (tjypfrsm;rS) tBudrfBudrf vGwfNidrf;csrf;omcGifh
ay;oem;awmfrlaomt&Sif? tpOfoem;n§mwmawmfrlaom r[m
u½kPmawmf&Sif jzpfawmfrlownf;/}}386
386 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 31/
xdkYaMumifh tv’m[ft&Sifjrwf\tcspfudk &&Sd&ef enf;vrf;rSm? wref
awmfjrwf\ pGEé[fvrf;pOfudk z0g;ajcxyf? xyfcsyfruGm pepfwus
vdkufemusifhokH;jcif; jzpfonf/ xdkodkY usifhokH;&mwGif bmoma&;ESifh
oufqdkifaom Ad'gtofrsm;tm;vkH;udk owdBuD;pGmjzifh Munfa&Smif&ay
vdrfhrnf/ (tb,fhaMumifhqdkaomf ]pGEéof}\qefYusifbufrSm ]Ad'gtof}
jzpfjcif;aMumifhyif/ bmomjyefqdkol) þazmfjrLvm ykHaoenf;oabmudk
om0uBuD;tAle*sD;[frS qifhjyefcJhaom wrefawmfjrwf\
atmufyg['D;qfawmft& odEdkifonf/
wrefawmfjrwfrS ]]toifwdkYonf uREkfyf wrefawmf\ pGEéof
vrf;pOfudk xdef;odrf;Mu? vdkufemMu/ (uREkfyf\aemufwGifvmrnfh)
vrf;rSef& rSefuefaomcvDz[for®wBuD;rsm;\ pGEéofvrf;pOfudk vdkufem
Mu? xdef;odrf;Mu/ xdkYjyif tHoGm;rsm;jzifh udkuf0g;ouJhodkY ,if;vrf;pOf
udk ausausnufnuf em;vnfusifhokH;Mu/ Ad'gtofudk owdxm;
a&SmifMuOfMu/ trSefpifppf omoemwGif enf;vrf;topfwDxGifrIwdkif;
onf Ad'gtofjzpfayonf/ Ad'gtofwdkif;onf vrf;rSm; jzpfayonf/
vrf;rSm;rIwdkif;onf (*s[Eérf) i&JrD;odkY ac:aqmifoGm;ayvdrfhrnf}}[k
rdefYawmfrlcJhonf/387
txufygoabmw&m;rsm;udk rrdSwfrokH vdkufemusifhokH;omvQif
tv’m[ft&Sifjrwf\ qE´awmfudk vdkufemaomol? tv’mt&Sifjrwf\
trdefYawmfudk emcHaomol? tv’m[ft&Sifjrwf\pum;awmfudk em;axmif
aomol jzpfayonf/ xdkol\awmif;qkawmfudkomvQif tv’m[f
t&SifjrwfrS em;qifrnf/ jyefvnf tajzay;rnf/ xdkol\ pum;udkom
vQif tv’m[ft&SifjrwfrS Mum;em? vufcH? wkHYjyefawmfrlrnf[k qdkvdk
387 tDrmrftAl'g0l'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1294? ['D;qftrSwf-4590 ESifh od&frDZDusrf;/
onf/ tv’m[ft&SifjrwfrS rktfrifefouf0if,kHMunfaomolrsm;ESifhywf
oufí atmufygtwdkif; rdefYawmfrlxm;ayonf/
[..... ]
]] xkdrSwyg; todtvdr®m uif;rJhMuaomolrsm;onf ¤if;wdkY
ESifh pum;ajymqdkMuaomtcg ¤if;wdkYonf aumif;rGefpGm y#dyu©
uif;Nidrf;aompum;udk tjypfrjzpfapaompum;udk ajymqdkMu
ukef\/}}388
usrf;jrwfuk&ftmef\ tcsKdUaomae&mwGifvnf; atmufygtwdkif;
rdefYawmfrlxm;onf/
[
… ]
]]¤ifjyif {uefrvGJ xdkt&Sifjrwfonf toifwdkYtay:ü usrf;
jrwf(uk&ftmef)wGif þodkY(trdefYawmf) xkwfjyef csrSwfawmfrlcJh
avonf/ rnfonfhtcgrsKd;rqdk toifwdkYonf (umzd&f aoGznf
jiif;y,faomolwdkYu) tv’m[ft&Sifjrwf\ vu©Pmawmfrsm;
udk jiif;y,fMuonfudkvnf;aumif;? jyuf&,f ajymifavSmifMu
onfudkvnf;aumif;? Mum;Mu&ygvQif? ,if; (jiif;y,f ajymif
avSmifaom) olwdkYonf xdkpum;udkpGefYí tjcm;pum;rsm;wGif
tm½Hkrpl;pdkuforQ umvywfvHk; toifwdkYonf ¤if;wdkYESifhtwl
388 usrf;jrwfuk&ftmef? 25; 63/
rxdkifMuukefthH/ odkYxdkifMuygvQif toifwdkYonfvnf; xdkol
wdkYuJhodkYyif (tjypf&Sdolrsm;) jzpfoGm;MuukeftHh/....}}389
tv’m[f\ trdefYawmfwpfckwnf;udk em;axmifaomolonf
tv’m[ft&Sifjrwftvdkawmf&Sdaompum;udkomMum;aomaMumifh?tv’m[f
t&SifjrwfrSwifpm;aomoabmtm;jzifh xdkol\tMum;onf t&Sifjrwf
\tMum;jzpfonf[k qdkvdkjcif;jzpfonf/ tvm;wl xdkol\tjrif? xdk
ol\vuf? xdkol\ajcaxmufwdkYonf t&m&mwdkif;wGif tv’m[ft&Sif
jrwf\tvdkawmftwdkif;om aqmif½GufaomaMumifh ¤if;\tjrif? ¤if;\
vuf? ¤if;\ajcwdkYonfvnf; tv’m[f\tjrif? tv’m[ft&Sifjrwf
\ajc? tv’m[ft&Sifjrwf\ vufoabma&mufonf[k wifpm;azmfjy
xm;jcif; jzpfonf/
þonfomvQif tv’m[ft&SifjrwfrS txufazmfjyc Jhaom ['D;qf
awmfwGif azmfjyxm;ouJhodkY t&Sifjrwfonf vlom;\jrifjcif;? Mum;
jcif;? vufESifhajcwdkYjzpfvmonf[laom ['D;qfawmf\ rSefuefaom
t"dyÜg,fzGifhqdkcsufjzpfygonf/ uHraumif;pGmjzifh ,if;['D;qfawmfonf
tv’m[ft&SifjrwfESifh vlom;aygif;pnf;oGm;jcif;twGuf taxmuftul
jyK&ef *rDÇ&"r®udk vdkufemusifhokH;olrsm;u rSm;,Gif;pGmjzifh t"dyÜg,f
zGifhqdkjcif; cHcJh&avonf/ tv’m[ft&Sifjrwfonf xdkolwdkYtm; wm;jrpf
awmfrlygap/
½l[kv’m[f- tv’m[ft&Sifjrwf\ 0dnmOfawmf
vlom;\0dnmOfESifh tv’m[ft&Sifjrwf\0dnmOfawmf aygif;pnf;Edkif
jcif;[lonfh *rÇD&"r®,kHMunfcsufudk taxmuftuljyKap&eftvdkYiSm
usrf;jrwfuk&ftmef\ tcsKdUtm,ofawmfrsm;udk qGJ,lxkwfEkwfí vGJrSm;
389 usrf;jrwfuk&ftmef? 4; 140/
pGmjzifh teuft"dyÜg,fzGifhqkdcJhMuonf/ atmufygtm,ofawmfrsm;wGif
tv’m[f rS rdefYawmfrlxm;onfrSm
[ …]
]]xdkYaemuf xdkt&Sifjrwfonf ¤if;tm; aexm;usepGm jyKvkyf
awmfrlí ¤if;(\ cE¨mudk,ftwGif;) ü rdrdtxHawmfrS touf
ZD0defudk rIwfoGif;awmfrlcJh\/...}}390
xdkYjyif
[ …]
]]wzef igt&Sifjrwfonf (vlom;\) xdk ajr½kyfudk pepfwus
NyD;pD;atmif jyKvkyf(zefqif;)awmfrlí ,if; (ajr½kyfwGif;)ü rdrd
txHawmfrS toufZD0defudk rIwfoGif;awmfrlvdkufaomtcg ...}}391
txufazmfjyyg tm,ofawmfrsm;udk udk;uG,f&mt&Sif\ tpdwf
tydkif;wpfckonf vlom;wdkif;\ udk,fcE¨mwGif yg0ifaeonf[laom
,lqcsuftwGuf oufaotaxmuftxm;tjzpf tokH;jyKcJhMuonf/
tv’m[frS ¤if;\ ½l[f0dnmOfudk tm'rf\ udk,fcE¨mtwGif;odkY
rIwfoGif;awmfrlcJhonf[laomtcsufrSm tm'rf\ rsKd;quftm;vkH;
udk rIwfoGif;onf[laom oabmw&m;yif jzpfonf/ vlom;\ cE¨m
udk,ftwGif;ü udk;uG,f&mt&Sif tv’m[f\ ½l[f0dnmOfawmf rIwf
oGif;cJhonf[laom &nfñTef;udk;um;csufudk (taxmuftxm;udk) wref
awmftDqm\rdcif r&f,rf ocifrtm; tv’m[frS rdefY
awmfrlcJhaomtcsufESifh oufaojyaejyef\/ 390 usrf;jrwfuk&ftmef? 32; 9? 38; 72/ 391 usrf;jrwfuk&ftmef? 15; 29? 38; 72/
[ …]
]] ¤if;jyif (tdk-eADwrefawmf? toifonf) tMuiftrsdK;orD;\
tw¬KyÜwådtaMumif;udkvnf; (ajymMum;ygav)/ xdk(trsdK;orD;)
onf rdrd*kPftoa&udk apmifhpnf;xdef;odrf;cJhav\/ odkYjzpf
ay&m igt&Sifjrwfonf xdk(trsdK;orD;)ü rdrdtxHawmfrS touf
ZD0defudk rIwfoGif;awmfrlcJh\/.....}}392
xdkYaMumifh vlom;\0dnmOfESifh udk;uG,f&mt&Sif aygif;pnf;oGm;jcif;
[laom *rÇD&"r®,kHMunfcsufudk vufudkifxm;Muolrsm;\ cH,lcsufrSm
vlom;\ 0dnmOfonf rdrd\ rlvtp? rdrdvmcJhaom udk;uG,f&mt&Sif\
0dnmOfawmfudk jyefvnfaygif;pnf;&ef wrf;wrf;ww &Sdaeonf[k
qdk\/ rnfodkYqdkap þtcsufonf pOf;pm;p&mudpör[kwfyg/ t*Fvdyf
bmompum;uJhodkYyif tm&ADbmompum;wGifvnf; ydkifqdkifrIudk jyaom
emrfpm;rsm;jzpfonfh (my, your, his, her, our) wdkYonf a,bk,stm;jzifh
tokH;jyKcH&aom taMumif;t&mtay:rlwnfí t"dyÜg,fESpfrsKd; &Sdonf/
¤if;emrfpm;pum;vkH;rsm;onf *kPft*Fgt&nftaoG;udk azmfjy jcif;vnf;
jzpfaumif;jzpfEdkifonf/ odkYwnf;r[kwf ¤if;wdkYudk ydkifqdkifaomydkif&Sif\
tpdwftydkif;tjzpf tokH;jyKonfrsKd;vnf; &SdEdkifonf/ Oyrmtm;jzifh
wrefawmfrlpmociftm; ay;cJhaom tv’m[ft&Sifjrwf\ trdefY
awmfwGif
[ …]
392 usrf;jrwfuk&ftmef? 21; 91? 66; 12/
]]xdkYjyif toifonf rdrd(,mbuf)vufukd rdrd (0Jbuf) csdKif;
Mum;wGif oGif;av? ,if;vufrSm tjypftemtqm vkH;0 r&SdbJ?
vif;0if; xGef;awmufvsuf xGufay:í vmayrnf/...}}393
txufyg tm,ofawmfwGif yg0ifaom ]vuf}ESifh ]tusÐ}[laom
pum;vkH;ESpfvkH;onf ol\ tpdwftydkif;rsm; jzpfonf/ ol\ vufonf
olYudk,fcE¨m\ tpdwftydkif; jzpfaomfvnf; ol\ tusÐonf ol\
cE¨mudk,f\ tpdwftydkif; r[kwfay/ udk;uG,f&mt&Sif\ ydkifqdkifrIESifh
ywfoufí a&;om;aomtcgwGifvnf; tvm;wlyif jzpfonf/ t&Sif
jrwf\ *kPfawmfrsm;ESifh ¤if;\ zefqif;jcif;twGufvnf; txufyg
ydkifqdkifrIoabmw&m;ESifh twlwlyif jzpfonf/394
Oyrmtm;jzifh t&Sifjrwf\ teEÅu½kPmawmf (r[mu½kPmawmf)
ESifh ywfoufí tv’m[frS rdefYawmfrl&mwGif
[.... …]
]]...tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrd ESpfvkdawmfrlaomolrsm;ukd (om
vQif) rdrdu½kPmawmfjrwf (oufa&mufapawmfrl&ef) oD;oefY
jcm;em;a&G;aumufawmfrlavonf/...}}395
tv’m[ft&Sifjrwf\u½kPmawmfonf t&Sifjrwf\ *kPfawmfwpfck
jzpfNyD; ¤if;onf t&Sifjrwf\ zefqif;rItpdwftydkif;wpfck r[kwfay/
tjcm;wpfzufwGif tv’m[ft&Sifjrwfonf zefqif;xm;aomt&m 0w¦K
rsm;twGuf ]ol\}[laom ydkifqdkifrIjyyk'fESifhwGJí azmfjyxm;onf/ ¤if;rSm
xdkt&Sifjrwf\ zefqif;cH[laomtcsufudk ay:vGifapvdkaomaMumifh jzpf
393 usrf;jrwfuk&ftmef? 20; 22/ 394 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-84-5/ 395 usrf;jrwfuk&ftmef; 2; 105/
onf/ rSefygonf/ tjcm;aomt&mrsm;udk ]ol\}[laom pum;ESifhwGJí
azmfjyjcif;onf txl;*kPfay;í jrifaomtjrifjzifh azmfjyjcif;jzpfonf/
Oyrmtm;jzifh wrefawmfqGmav\ aemufvdkufrsm;jzpfonfh prl;'f
trsKd;om;rsm;udk prf;oyfcsuftjzpf ukvm;tkwfrudk apvTwfaomtcsdef
wGif tv’m[frS eADwrefawmf qGmavtm;
[.... .…]
]] ... þonf tv’m[ft&Sifjrwf\ ukvm;tkwfryif jzpfonf/
toifwkdYtzdkY vu©Pmw&yftjzpf (apvTwfawmfrl\/) okdYjzpf
&m toifwdkYonf xdkukvm;tkwfrukd tv’m[ft&Sifjrwf\
yx0Dajrjyif0,f pm;aomuf(oGm;vm)&ef vTwfxm;Muav
ukef/...}}396
þukvm;tkwfronf prl;'ftrsKd;om;wdkYtwGuf tv’m[ft&Sifjrwf
\ oufaovu©Pmwpf&yftjzpf apvTwfxm;aom ukvm;tkwfrjzpf
aomaMumifh xdkukvm;tkwfrudk pm;usufwGif vTwfausmif;xm;jcif;udk
rjiif;y,f&ef ñTefMum;xm;jcif; jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf þ
urÇmajronf tv’m[ft&SifjrwfrS zefqif;pDrH jyKvkyfawmfxm;awmfrl
aomaMumifh jzpfonf/ tvm;wl utfA[fausmif;awmfESifhywfoufí
rdefYawmfrl&mwGifvnf; þausmif;awmfonf wrefawmftDA&m[ifrf
ESifh wrefawmftpörmtD;vfom;tzESpfOD;xHrS y#dnmOf jyKvkyf
awmfrlcJhonf/
[.... ]
396 usrf;jrwfuk&ftmef? 7;73/
]].....igt&Sifjrwf\ (utfA[f) ausmif;awmfjrwfukd vSnfhywf
zl;arQmfMuolwkdYtbkdYt&mvnf;aumif;? w&m;ukdESpfoufí xkd
ausmif;awmfü wpfukd,fwpfum,wnf; tdtfodumzf jyKvkyf
oDwif;oHk; aexkdifMuolwdkYtbkdYt&mvnf;aumif;? OD;ñTwf
½kdusKd;aomoltaygif;wkdY tbkdYt&mvnf;aumif;? ysyf0yfOD;cs
aomoltaygif;wkdYtbkdYt&mvnf;aumif;? þ ig\ tdrfawmfukd
(½kyfyGm;qif;wk? tnpftaMu;? tp&SdonfwkdYrS) &Sif;vif;xm;
Mu&rnf[k trdefYawmfukd csrSwfawmf rlcJhavownf;/}}397
xdkYtwl ud,mrofaemufqkH;aeYwGif rktfrifefouf0if,kHMunfolrsm;
teuf rSefuefaom? aumif;jrwfaom tusifhoDv&Sdaomolrsm;ESifhywf
oufí trwokcbkH (*sEéof)odkY 0ifa&muf&ef trdefYay;awmfrltcgwGif
vnf; tv’m[frS ]uREkfyf\*sEéof trwokcbkH O,smOfeef;odkY 0if
a&mufavmh}[k rdefYawmfrlxm;avonf/ xdkYaMumifh ud,mrof urÇmysuf
okOf;aemufqkH;aeYwGif tusifhoDvaumif;jrwfaom qGmav[D;ef olrGef
oljrwfrsm;omvQif tv’m[f\ ]igtv’m[ft&Sifjrwf\ *sEéof
trwO,smOfbkHodkY 0ifa&mufMuavmh}[k zdwfac:jcif; cH&ayrnf/398
½l[f0dnmOfESifhywfoufí ajymEdkifonfhtcsufrSm ¤if;onf tv’m[f
t&Sifjrwf\ tzefqif;cHrsm;teufrS tzefqif;cHwpfck jzpfonf/ usrf;
jrwfuk&ftmefwGif tv’m[frS rdefYawmfrlxm;onfrSm-
[
]
397 usrf;jrwfuk&ftmef? 2; 125/ 398 usrf;jrwfuk&ftmef? 89; 30/
]]pifppf ¤if;wdkYonf toifhtm; ]½l[f} toufZD0defESifhpyfvsOf;í
ar;jref;Muukef\/ toifonf (¤if;wkdYtm; þodkY) ajymMum;
ygav/ (tcsif;wdkY) toufZD0defonf ightm; zefqif;arG;jrL
awmfrlaomt&Sifjrwf\ trdefYawmftwkdif; jzpfvmonf/ pifppf
toifwkdYonf tenf;i,frQaomtodynmudkom csD;jr§ifhay;
oem;awmfrljcif;cHcJhMu&ukefownf;/}}399
usrf;jrwfuk&ftmef\ tjcm;aomae&mrsm;wGifvnf; ½l[f0dnmOfESifh
ywfoufí azmfjyrIrsm; &Sdonf/
[.... ]
]] xkdt&Sifjrwfonf wpkHwckaom ta&;udpöukd pD&ifjy|mef;
awmfrlaomtcg xdkta&;udpöukd jzpfap[lí rdefYMum;awmfrl
½kHrQjzifh xdkta&;udpöonf (wrk[kwfjcif;yif) jzpfvmavo
wnf;/}}400
xdkYjyif t&SifjrwfrdefYawmfrlxm;onfrSm
[.... ]
]].....(OD;pGmyXr) xkd (eADwrefawmftm'rf)tm; ajrBuD;jzifh
zefqif;awmfrlcJhavonf? NyD;aemuf xkdt&Sifjrwfonf xkd(wref
awmftm'rf\ yHkoP²mef)ukd jzpfap[k rdefYMum;awmfrlcJh&m
399 usrf;jrwfuk&ftmef? 17; 85/ 400 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 47/
xkd (wrefawmftm'rf\yHkoP²mef)onf (toufxif&Sm;
&Sdaom vlowå0g) jzpfvmcJh&avownf;/}}401
þae&mwGif ]jzpfap}[laom trdefYawmfonf tm;vkH;aom zefqif;
rIrsm;twGuf jzpfonf/ xdkYaMumifh ]0dnmOf}onf tv’m[ft&Sifjrwf\
trdefYawmft& jzpfay:vmaomt&m jzpfonf/ tv ’m[ft&Sifjrwf\
zefqif;jcif;cH&aom t&mwpfrsKd;omjzpfonf/ c&pf,mefbmomuJhodkY
aom t,l0g'rsKd;wGif bk&m;ocif (udk;uG,f&mt&Sif)tm; N'yfrJh0dnmOf[k
,lqaomfvnf; tpövmrfwGif xdkodkY rpOf;pm;ay/ t&Sifjrwfonf N'yfrJh
0dnmOfudef;atmifaeaom ½kyfcE¨m r[kwfouJhodkY ykHo@mefuif;rJhaom
0dnmOfvnf; r[kwfacs/ t&SifjrwfwGif t&Sifjrwf\ bkef;orÇmESifh
vdkufavsmnDaxGaom tqif;o@mef &Sdayrnf/ rnfol wpfOD;wpf
a,mufrQ jrifbl;? awGYbl;jcif; r&Sdao;onfho@mef jzpfonf/ xdkt&Sif
onfum; avmuDvlom;\ uefYowfcsuf&Sdaom jrifEdkifpGrf;udk vGef
ajrmufí *sEéoftrwokcbkHom;rsm;uomvQif jrifEdkifpGrf;&Sdaomt&Sif
jzpfonf/402 tusKd;quftm;jzifh tv’m[ft&Sifjrwfonf rdrdxHawmfrS
0dnmOfudk tm'rfESifh tDqmocifwdkYtm; rIwfoGif;onf[kqdk
&mü wrefawmftm'rfocif\taetxm;ESifh usef&Sdaom vlom;
rsKd;qufrsm;tm;vkH;twGuft&SifjrwfrS zefqif;pDrHjyKvkyfxm;aom0dnmOf
[k txl;*kPfxl;0daoojyKxm;ayonf/ xdkYtwl tysKdpifr&f,rfocifr
rS arG;zGm;vmaom wrefawmftDqmjzpfay:vmjcif;udkvnf;
&Sif;vif;apvdkaomaMumifh jzpfonf/ tv’m[frS rdrd\txHawmfrS
0dnmOfawmfudk rIwfoGif;awmfrlonf[k*kPf&nfudk azmfñTef;&mwGif pifppf
t&Sifjrwf\qE´awmfESifh ¤if;\tjrifhqkH;bkef;orÇmawmfudk &nfñTef;jcif;
jzpfNyD;? vlom;\cE¨mudk,ftwGif; 0dnmOfudk xnfhoGif;jcif;? Ekwfodrf;
401 usrf;jrwfuk&ftmef? 3; 59/ 402 ,if;tcsufywfoufonfh tus,fw0ifh&Sif;vif;csufrsm;udk tcef; (9)? tv’m[f t&Sifjrwftm; zl;ajrmfjcif;tcef;u@wGif ½IMuygukef/
jcif;trIudk trSefwu,f aqmif½Gufolrsm;rSm rvmtdu[faumif;uif
wrefrsm; jzpfonf/ þtcsufudk atmufazmfjyygqG[mADBuD; tAÁ'k
v’m[fAifefrwfpftl;'focif qifhjyefcJhonfh wrefawmfjrwf\
['D;qfawmfwGif
]]trSefyif? toifhtm; zefqif;jcif;onf oif\rdcif0rf;AdkufESifh
qufpyfí &ufaygif; 40 [laom tcsdefumvtwGif; tqDyg
aomt&nf (t&nfyspfyspf)? xdkrSwqifh arQmhuJhodkYaom aoG;cJ
tqifh? xdkrSwqifh tom;wkH;tqifh tqifhqifhtajctae
ajymif;vJoGm;cJhonf/ xdkYaemuf rvmtdu[faumif;uifwref
wpfyg;tm; toifhcE¨mudk,ftwGif;odkY 0dnmOfudk rIwfoGif;ap
cJhonf/}}403
xdkYaMumifh tv’m[fxHawmfwGif vlom;wdkif;twGuf ol\ rvm
tdu[faumif;uifwrefwpfyg;qDESifh rIwfoGif;apaom 0dnmOf&Sd&ay
rnf/ ]xkdt&SifrS rIwfoGif;onf}[k qdkxm;jcif;rSm t&Sifjrwfonf zef
qif;jcif;udkjzpfapaom rlvtaMumif;w&m;jzpfaMumif;udk wifjyxm;jcif;
jzpfonf/
[ ]
]]pifppfaomfum; tv’m[ft&SifjrwfonfomvQif toifwkdYtm;
vnf;aumif;? toifwkdY jyKvkyfusifhrlMuaom t&m0w¬Krsm;
ukdvnf;aumif;? (tm;vHk;ukdyif) zefqif;awmfrlcJh\/}}404
403 ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-4? pm-290-1? ['D;qftrSwf-430 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1391? ['D;qftrSwf-6390/ 404 usrf;jrwfuk&ftmef? 37; 96/
A'&fppfyGJü wrefawmfjrwfrk[r®'frS oJwpfqkyfudk vufwGif
qkyfudkifí &efolbufodkY ypfaygufvdkuf&m udkufaygif;&mcsD a0;uGm
aeaom &efolYwyfodkY xdkoJrsm;a&muf&SdoGm;csdefü tv’m[f\ bkef;
awmftm;jzifh ¤if;zkefrIefY? oJrIefYrsm;onf &efolwdkY\ rsufaphtwGif;0,f
0ifa&mufapvdkufaom jzpfpOfESifhywfoufí usrf;jrwfuk&ftmefwGif
[ …]
]]xdkenf;wlpGm (tdk-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wdkYtm;)
(oJrsm;jzifh) yufcJhpOfuvnf; toifyufcJhonf r[kwfNyD/
pifppfrSmrlum; tv’m[ft&Sifjrwfyif yufawmfrlcJhavonf/}}405
xdkYaMumifh tv’m[ft&SifjrwfrS rdrd0dnmOf[k udk,fpm;jyKazmfjy&mwGif
rdrdzefqif;xm;awmfrlaom 0dnmOftajrmuftjrm;xJrS 0dnmOfwpfckudk
txl;*kPfjyKazmfjyjcif;omjzpfNyD;? rdrdudk,fawmfwdkif\0dnmOfawmf[k rqdk
vdkyg/ vltrsm;,lqaeouJhodkY tv’m[ft&SifjrwfrS rdrd0dnmOfawmfudk
wrefawmftm'rfESifh wrefawmftDqmocifwdkY\ udk,fcE¨m
rsm;twGif;odkY rIwfoGif;jcif;[k rqdkvdkay/ þtcsufudk xyfrH tav;
teuf wifjy&aomf tv’m[frS rdrd\ rvmtdu[faumif;uifwref
tm; r&f,rfocifrxHapvTwf&mwGif ]ol\0dnmOfawmf}[k okH;EIef;
xm;onfudk awGY&ayrnf/
[ ]
]].....xkdYaemuf igt&Sifjrwfonf ,if;r&f,rf\xHokdY rdrd\
txl;aumif;uifwrefukd apvTwfawmfrlcJhavonf/ xkdtcg
405 usrf;jrwfuk&ftmef? 8;17/
,if;aumif;uifwrefonf xkdr&f,rf\ta&SU0,f yuwdvlom;
wpfa,muf\toGifjzifh ukd,fxifjycJh\/}}406
usrf;jrwfuk&ftmefonf tjzpftysufwpfckvkH;udk NcKHikHajymqdkaejcif;
jzpfonf/ ¤if;\ usrf;ydk'frsm;ESifh wrefawmfjrwf\ Mo0g'awmfrsm;
(['D;qfawmfrsm;)ESifh wrefawmfjrwf\ vufawGYvdkufem usifhokH;rI
rsm;rS ¤if;usrf;jrwfuk&ftmef\ qdkvdk&if;teuft"dyÜg,fudk &Sif;vif;
wifjyoGm;jcif; jzpfonf/ usrf;jrwfuk&ftmef\ usrf;ydk'fawmfrsm;udk
¤if;\aemufcH taMumif;w&m;rsm; z,fxkwfí? wpfckcsif; xkwfEkwf
t"dyÜg,faumufygu rl&if;teuft"dyÜg,frSm csKdU,Gif;oGm;Edkifonf/ Oy
rmtm;jzifh pl&[ftvf-rmtl;ef\ tm,ofawmf (4) wGif
[ ]
]] okdYjzpfay&m (tMuifokdYaom) qGvmwf 0wfjyKolwkdYü tBuD;
tus,f ysufpD;jcif;onf&Sd\/}}407
þtm,ofawmftm; (wpftm,ofwnf; teuft"dyÜg,f aumuf
,lrnfqdkygvQif) usrf;jrwfuk&ftmef\ usefaom tm,ofawmfrsm;ESifh
tpövmrfhhowfrSwfcsufrsm;ESifh qefYusifaeaomoabmaqmifaeayonf/
qGvmofonf usrf;jrwfuk&ftmefwpftkyfvkH;wGif rjyKrae&wm0eftjzpf
owfrSwfxm;onfudk awGY&ayrnf/ tv’m[frS rdefYawmfrlonfrSm
[ ]
]]{ueftrSef igt&SifjrwfonfyifvQif tv’m[ft&Sifjrwf jzpf
awmfrlayonf/ igt&SifjrwfrSwpfyg; c0yfukd;uG,f&mt&Sif[lí
406 usrf;jrwfuk&ftmef? 19; 17/ 407 usrf;jrwfuk&ftmef? 107;4/
tvQif;r&SdNyD/ odkYjzpfay&m toifonf igt&Sifjrwftm;om
vQif c0yfukd;uG,fygav/ xkdYjyif toifonf igt&Sifjrwftm;
owd&jcif;iSm qGvmof0wfjyKrIukd aqmufwnfygav/}}408
txufygusrf;ydk'fawmf(107;4)wGif qGvmof 0wfjyKwnfaqmuf
aomolrsm;tay:wGif usdefqdkxm;ygonf/ odkYapumrl pl&[frmtl;ef\
,if; (107;4)\ aemufrS qufí vdkufygvmaom tm,ofawmfrsm;u
¤if;tv’m[ft&Sifjrwf\ usdefqJrIonf rnfolrsm;twGuf jzpfonfudk
qufvuf&Sif;jyxm;ayonf/
[
]
]]xkdokdYaomolwkdYonf rdrdwkdY\ qGvmof0wfjyKrI(wm0ef)ukdyif
arhavsmhxm;Muukef\/ tMuif (qGvmwf0wfjyK)olwkdYonf
(rdrdwkdY\ qGvmwf0wfjyKrIpaom aumif;rIrsm;ukd) jypm;Mu
ukef\/ xkdrSwyg; ¤if;wkdYonf tao;tzJG toHk;taqmif
ypönf;rsm;ukdyif (olwpfyg;wkdYtm; iSm;&rf;jcif; rjyK&ef) ydwfyif
wm;jrpfMuukefownf;/}}409
xdkYaMumifh tv’m[f\ usdefqdkrI? usdefqJrIonf rkemzD;uf
ta,mifaqmifolrsm;\ qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;tay: usdefqJ
xm;jcif; jzpfonf/ tv’m[ft&Sifjrwftm; ,kHMunfouf0ifaomol
rsm;\ wnfaqmufaomqGvmofrsm;udk rqdkvdkay/
408 usrf;jrwfuk&ftmef? 20; 14/ 409 usrf;jrwfuk&ftmef? 107; 5-7/
atmufyg tm,ofawmftwGuf ydkí teuft"dyÜg,fay:vGifapaom?
aumif;rGefaom bmomjyefcsufudk azmfjyygrnf/
]]xdkYaemuf xdkt&Sifonf tm'rftm; ykHoGif;awmfrlNyD;? rdrd
txHawmfrS toufZD0ef (0dnmOf)udk rIwfoGif;awmfrl cJhonf}}[laom
tm,ofawmftm; ]xdkYaemuf tv’m[ft&Sifjrwfonf tm'rfociftm;
ykHoGif;awmfrlNyD;? ¤if;txHawmfodkY rdrdzefqif;xm;awmfrlaom jrifhjrwf
aom0dnmOfrsm;teufrS 0dnmOfwpfckudk tm'rfocif\ udk,fcE¨mtwGif;
odkY 0ifa&mufapawmfrlcJhonf}[k teufaumuf bmomjyefqdkoifhonf/
tusKd;quftm;jzifh tv’m[ft&SifjrwfrS xkwfjyefcsrSwfay;aom usrf;
jrwfuk&ftmefwGif 0dnmOfa&;&mrsm;udk ,kHMunfMuaomolrsm;\ t,l
tqjzpfaom? zefqif;jcif;cH&aom vlom;\0dnmOfrS ol\ rlvblw
jzpfaom 0dnmOfjzpfonfh udk;uG,f&mt&Sif\ 0dnmOfESifh aygif;pnf;&ef
a&mf&rf;wrf;waeygonf[laom t,ltqtwGuf cdkifvkHaom tajccH
wpfckwpfavrQ r&Sdacs/ tpövmrfwGif tm&ADa0g[m&jzpfaom ½l[f
0dnmOf (trsm;udef;-t&f0g) [laompum;vkH;ESifh emhzfpf410 (trsm;udef;-
tef;zkpf)[laom pum;vkH;ESpfcktMum;wGif cGJjcm;rI r&Sdyg/ emhzfpf[laom
pum;vkH;udk vlom;twGufokH;EIef;aomtcgrsKd;wGif txl;ojzifh udk,f
cE¨mESifhqufpyfí okH;EIef;avh&Sdonf/ usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[f
t&SifjrwfrS rdefYawmfrlonfrSm-
[ … ]
]]tv’m[ft&Sifjrwfonfyif (aoqHk;&ef tcsdefa&mufaom)
toufZD0defrsm;ukd ¤if;wkdY aoqHk;csdefü Ekwfodrf;awmfrl\/ xkd
410 tvf-tuD;'[f tofG-oG[m0D,[fusrf;? pm-394/
enf;wlpGm aoqHk;&ef tcsdefra&mufao;aom toufZD0defrsm;ukd
vnf; ¤if;wkdYtdyfpuf&mü (Ekwfodrf;awmfrl\)/.....}}411
wrefawmfjrwfBuD;rk[r®'frS rdefYawmfrlcsufudk tGef;arhpvfr[f
ocifrBuD;rS rdefYawmfrlonfrSm-
]]trSefwu,fyif vlom;\udk,fcE¨mrS 0dnmOfudk ,laqmifcH&
aomtcg xdkol\ rsufvkH;rsm;onf 0dnmOf&Sd&mbufodkYvdkufí
Munfhwwfavh&Sdonf/}}412
atmifjrifaom0dnmOfrsm;udk tv’m[ft&SifjrwfrS rSefuefaumif;jrwf
onfh 0dnmOfrsm;[k ac:a0:xm;NyD;? ¤if;wdkYonf *sEéoftrwokcbkHodkY
wufvSrf;cGifh &&Sdaprnfjzpfonf/
[
]
]]tkd-(aomuuif;í) wnfNidrfat;csrf;aomtoufZD0def/ toif
onf rdrd\ t&SifjrwftxHawmfokdY auseyfvsuf (xkdt&Sifjrwf
\)auseyfrIukd cH,lvsuf jyefoGm;avavmh/ xkdYaemuf toif
onf igt&Sifjrwf\uRefwkdYwGif yg0ifavavmh/ ¤if;jyif toif
onf igt&Sifjrwf\ *sEéwfokcbHkü 0ifa&muf(pHjref;)av
avmh/}}413
411 usrf;jrwfuk&ftmef? 39; 42/ 412 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-437? ['D;qftrSwf-2005/ 413 usrf;jrwfuk&ftmef? 89; 27-30/
xdkYaMumifh tqkH;owfwGif rSefuefaom? aumif;jrwfaom tusifh
oDvrsm;&Sdonfh vlom;\0dnmOfonf tv’m[ft&SifjrwfxHawmfodkY 0if
a&muf tqkH;owfjcif; rjyKovdk? udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf
\0dnmOfawmfESifh aygif;pnf;oGm;jcif;vnf; rjyK/ wdusaom wenf;
tm;jzifh rysuf,Gif;aom? wnfNrJonfh0dnmOfonf wnfNrJonfhcE¨mESifh
aygif;pnf;oGm;NyD;? tv’m[ft&Sifjrwf\ tvdkawmft& *sEéoftrwokc
bkHwGif pHjref;oGm;&rnf jzpfonf/
tcef; (11)
vlordkif;pOfwpfavQmufuG,fvGefaoqkH;oGm;Muaomolrsm;tm; *kPf
ay;jcif;? *kPfjyKjcif;tavhtxudk ajrjr§KyfoN*dKvfjcif;qdkif&m ½dk;&m"avh
xkH;wrf;pOfvmrsm;? *lAdrmefrsm;tm; rGrf;rHjc,fojcif;? ocFsKdif;ajrudk (ok
ómefajrudk) vSypGm rGrf;rHjcif;? aoqkH;olrsm;tm; owd&wrf;wjcif;
txdrf;trSwfyGJawmfrsm; usif;yjcif;ponfwdkYudk jyKvkyfjcif;rsm;u ouf
aocHvQuf&Sdonf/ xdkodkYaomokómefajrESifh tkwf*lrsm;wGif qif,if
usif;yrIrsm;u bmoma&;qdkif&mt,ltqrsm;udk vGJrSm;aomvrf;ñTefrI
rsm;jzpfapNyD;? BuD;Mu,faom t,ltqqdkif&m ½IwfaxG;rIrsm;udkvnf;
jzpfaponfudk awGY&ayrnf/ ¤if;vkyf&yfwdkY\&vm'frSmum; vlom;rsKd;
EG,frsm;teuf trsm;pkonf ocFsKdif;udk;uG,frIudk ykHpHwpfrsKd;rsKd;jzifh jyK
vkyfavh&SdvmMujcif;yif jzpfonf/
tcsuftvuftm;jzifh twdtusavhvmpl;prf;Munfhygu vlom;rsKd;
EG,ftm;vkH;\ okH;ykHwpfykH ceffYrQvlOD;a& (urÇmhvlOD;a&\ okH;ykHwpfykH) &Sd
aom w½kwfvlrsKd;rsm;\ bmomw&m;onf bdk;bGm;rsm;udk ylaZmfyo
onfh (tpOftquf qif;oufaygufzGm;vmaom rsKd;EG,fpkrsm;\ bdk;?
ab;? bD? bif? abmif? buf)paom tqufqufudk ylaZmfonfh bmom
0ifrsm;jzpfonfudk awGY&ayrnf/ ¤if;wdkY\bmoma&;qdkif&m "avhxkH;
wrf; tpOftvmrsm;onf ocFsKdif;ukef;rsm;? okómefrsm;ESifh qufEG,f
vQuf&SdNyD;? ocFsKdif;tkwf*lrsm;udk ¤if;wdkY\ bdk;bGm;rsm;udk,fpm; ylaZmfyo
Muonfudk awGY&ayrnf/414
414 bdk;bGm;bDbifrsm;(ydkifqk)rsm;twGuf yGJawmfusif;yjcif;onf tvGef a&S;usaom "avhjzpfNyD; ,if;onf w½kwfvlrsKd;rsm;\ bmomw&m;ESifh w½kwf vlYtzGJYtpnf;\ ½dk;&m"avhrsm;twGif;rS xif&Sm;aom tjcif;t&m jzpfonf/ ¤if;wdkY\ ouf0if ,kHMunfrIt& aoqkH;oGm;aomolrsm;\0dnmOfrsm;\ &yfwnfrIESifh aysmf½TifrIonf
[dE´Lbmom? Ak'¨bmomESifh c&pf,mefbmom0ifrsm;tMum;wGif ¤if;
wkdY\olawmfpif? olrGefoljrwfrsm;\ ocFsKdif;*lAdrmefrsm;onf ¤if;bmom
0ifrsm;twGuf txGwftjrwfxm;&m ewfuGef;rsm;? Adrmefrsm;jzpfvmMu
NyD;? qkawmif;qk,ljcif;? bk&m;&Sdcdk;jcif;? ,dZfylaZmfjcif;? bk&m;zl;jcif;
ponfh vkyf&yfrsm;udk tBuD;tus,fjyKvkyfavh&SdMuonfudk awGY&ayrnf/
tpövmrf ay:xGef;vmNyD; tcsdefumvMumanmif;rI &Snfvsm;vmonfESifh
trQ rkpfvifrftkyfcsKyfolrsm; (bk&if? rif;w&m;BuD;rsm;? or®wrsm;)ESifh
¤if;wdkY\ aemufvdkufjynfolvlxkrsm;tMum;wGif tpövmrf\ tajccH
aomif[D;'fopömw&m;\ oabmw&m;rsm;ESifh wjznf;jznf; a0;vmMu
um vrf;vGJvmMuNyD;? ¤if;wdkYonf teD;0ef;usif&Sd tpövmrf r[kwfaom
EdkifiHawmfrsm;? wdkif;jynfrsm;&Sd vGJrSm;aom rdpämt,l0g'rsm;? "avhxkH;pH
rsm;? tavhtusifhrsm;udk pwif twkcdk;vmMuonfudk awGY&ayrnf/
qG[mA[frsm; (wrefawmfjrwf\om0uBuD;rsm;)\ uA&f
ocFsKdif;rsm;ay:wGif BuD;us,fcrf;em;aom *lAdrmefrsm;udk wnfaqmufvm
Muonf/ Oyrm- qG[mADBuD; tvDocif? tpövmrfh"r®owfrSL;csKyf
BuD;rsm;jzpfMuonfh tDrmrftAl[eDzm ? tDrmrf&SmzDtD wdkY\ *l
Adrmefrsm;?wzef 0vDolawmfpifBuD;rsm;? Oyrm-½dIifcf*sKdEkdufA*f'g'D ESifh
½IdifcftAÁ'kvfum'd&f*sDvmeD uJhodkYaom 0vDolawmfpifrsm;\ uA&f
ocFsKdif;ajray:wGif BuD;us,fcrf;em;aom *lAdrmefBuD;rsm; ('&f*grsm;)udk
wnfaqmufcJhMuonf/ acwfopfumvodkY a&mufvmaomtcg þodkY
*lAdrmefrsm;wnfaqmufjcif;onf bmoma&;qdkif&m vlyk*¾dKvfrsm;omru
usef&pfol om;orD;ajr;jrpfrsm;rS ¤if;wdkY\ 0dnmOftwGuf aiGaMu;? tpm;taomuf rsm; uyfvSLjcif;tay:wGif tajcwnfavonf/ ]][Gef}}[kac:aom emrf0dnmOfonf &Sefewftjzpfajymif;vJí obm0vGef qufoG,frIrsm;jzifh ,if;wdkY\ rdom;pkrsm;tm; tusKd;jyKEdkifayonf/ ,if;odkYjzpfjcif;onf rsKd;qufokH;quf (0g) ig;quftxdom qufEG,fEdkifonf/ xdk0dnmOfrsm;onf aemufaoqkH;vmaom olwdkY\aqGrsKd;om;csif; rsm;\0dnmOfrsm;u qufcHjcif;jzifh tqkH;owfMuonf/ ½I- Dictionary of Religions, p.
38.
vlrIa&;? EdkifiHa&;paomacgif;aqmifrsm;? xifay:ausmfMum;olrsm;
twGufyg *lAdrmefrsm;wnfaqmufvmMuonfudk awGY&\/ Oyrm-yg
upöwefEdkifiHudkwnfaxmifcJhol rk[r®'ftvD*sif;em;? ql'efEdkifiH\r[f'D
[k ac:wGifMuaom rk[r®'ft[fr'fponfwdkY\ uA&focFsKdif;rsm;ay:wGif
*lAdrmef'&f*grsm; wnfaqmufxm;Muonf/ ,ckacwftcgor,wGif
vrf;vGJaeMuaom? vrf;rSm;vdkufaeMuaom rkpfvifrfrsm;onf tvGefa0;
uGmaom c&D;rsm;oGm;a&mufMuí xdkocFsKdif;*lrsm;udk o0g;zfvSnfh&ef
twGuf &nf½G,fí (bmoma&;qdkif&m"avh xkH;wrf;pOfvmrsm;udk jyK
vkyf&ef) c&D;oGm;Mu? o0g;zfvSnfhMuonfudk awGYae&ayonf/ tcsKdU
aomolrsm;onf ¤if;*lAdrmefrsm;twGif;üaomfvnf;aumif;? tjyifüaomf
vnf;aumif; qGvmof0wfjyKrI? qkawmif;yw¦emjyKrIrsm; jyKvkyfaeMu
onfudk awGY&\/ tcsKdUaom vlyk*¾dKvfrsm;u ZA[fvkyf&ef &nf½G,fcsuf
jzifh ,laqmifvmaomwd&dpämefrsm;udk bmoma&;av;pm;orIESifh ZA[f
jyKvSD;jzwfMuonfudk awGY&ayonf/
ocFsKdif;*lAdrmefrsm;wGif bmoma&;qdkif&m "avhxkH;wrf;pOfvmrsm;udk
jyKvkyfMuaomolrsm;wGif uG,fvGefolrsm;ESifhywfoufí vGJrSm;aomt,l
tqrsm;udk vufcHxm;Muonfudk awGY&ayonf/ ¤if;wdkY\ ,kHMunfcsuf
rsm;rSm uG,fvGefolrsm;teufrS olrGefoljrwfrsm;? olawmfpifrsm;onf
tv’m[ft&SifjrwfESifh eD;uyfolrsm;? t&Sifjrwf\ ESpfoufrIudk &olrsm;
jzpfMuonf/ xdkolrsm;\ ½kyfuvmyfjrK§yfESHxm;&m uA&focFsKdif; teD;
tem;ywf0ef;usifwGif qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;? wzef 'dktmqk
awmif;yw¦emjyKjcif;paom bmoma&;qdkif&m usifhxkH;usifh0wfrsm;udk jyK
vkyfjcif;onf tjcm;aomae&mrsm;wGif jyKvkyfonfxuf ydkí tv’m[f
t&Sifjrwf\ESpfoufrI? vufcHrIudk &&SdEdkifonf[k ,kHMunfxm;Muonf/
¤if;wdkY\,kHMunfrIrSm? uG,fvGefaoqkH;oGm;onfh olawmfpifrsm; wpfOD;
csif;xHodkY tv’m[ft&Sifjrwf\ aumif;csD;r*Fvmrsm; usa&mufaeNyD;?
¤if;wdkY\ uA&focFsKdif;rsm;\teD;tem;ywf0ef;usifwGif 0wfjyKqkawmif;
rIrsm;jyKvkyfygu tvm;wl ¤if;wdkYtay:wGifvnf; t&Sifjrwf\ aumif;
jrwfvSonfhr*Fvmrsm;usa&mufrnf[k ,kHMunfaeMuonf/ xdkolawmf
pif? olawmfaumif;rsm;\ *lAdrmefrsm;wnf&Sd&m ajrae&modkY t&Sifjrwf\
tydk aumif;csD;r*Fvmrsm; pdrfh0ifysHUESHYaeonf[k ,kHMunfMuaomaMumifh
jzpfonf/
þuJhodkY ,kHMunfcsufrsm;aMumifh ocFsKdif;*lAdrmefrsm;ü 0wfjyK? qk
awmif;yw¦emjyKMuolrsm;onf uG,fvGefol (olawmfpif? olawmfaumif;
rsm;\) ocFsKdif;tkwf*lrsm;? *lAdrmefrsm;\eH&Hudk rdrdwdkY\ vufz0g;rsm;
jzifh yGwfoyfNyD;? wzef ¤if;wdkY\udk,fcE¨mrsm;udk okwfvdrf;jcif;? yGwfoyf
jcif;jzifh tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg;rS tydkaqmif;ay;onfh aumif;csD;
r*Fvmrsm;udk pkaqmif;avh&SdMuonf/ rMumcPqdkovdk xdkyk*¾dKvfrsm;
onf olawmfpifrsm;? olrGefoljrwfrsm;\ *lAdrmef&Sd&mrS ajrBuD;rsm;udk
aumuf,l pkaqmif;avh&SdMuonf/ ¤if;ajrBuD;udk aumuf,lpkaqmif;&
onfh t"dutaMumif;t&if;rSm xdkae&mteD;w0dkufwGif jr§KyfESHxm;aom
olrGefoljrwfrsm;tay:usa&mufonfh t&Sifjrwf\ aumif;csD;r*Fvmrsm;
\ tusKd;aus;Zl;aMumifh a&m*ga0'emrsm;udk txl; aysmufuif; ouf
omaponf[k ,kHMunfMuaomaMumifh jzpfonf/ &SDtm*dkPf;0ifrsm;teuf
rsm;pGmaom *dkPf;uGJrsm;onf u&fAvm (tDrmrf[lpdkifefocif &S[D;'f
jzpfaomae&m)rS ½TYHajrrsm;udk pkaqmif;NyD;? ¤if;ajrudk rD;zkwfí twkH;
uav;rsm;jyKvkyfNyD;? ¤if;wdkY\ qGvmofwnfaqmufaomtcsdef p*sd'[f
ysyf0yfOD;csaomae&mwGifxm;&Sdí p*sd'[fysyf0yfOD;csMuonfudk awGY&ay
rnf/
uG,fvGefaoqkH;olrsm;odkY OD;wnfOD;wdkufí qkawmif;yw¦emjyKjcif;
ocFsKdif;tkwf*lrsm; ylaZmfyoMuaomolrsm;\usifhokH;rIrsm;wGif uG,f
vGefol olawmfpifrsm;xHodkY OD;wnfOD;wdkufí 0wfjyKqkawmif;rIrsm; jyK
vkyfonfh enf;vrf;ESpfoG,f &Sdonf/
(1) tcsKdUaomvlyk*¾dKvfrsm;u aoolrsm;tm; &Szmtofvkyfay;rnfh
ol (Mum;0iftoem;cHay;ol)rsm;tjzpf tokH;jyKMuonf/
xdkrkpfvifrfrsm;onf uG,fvGefaoqkH;oGm;NyD;jzpfaom 0vDolawmfpif
rsm;tm; uufovpfbmom0ifrsm;u ¤if;wdkY\ uufovpf bkef;awmf
BuD;rsm;tm; ¤if;wdkY\ raumif;rI'kp½dkuf (tjypf*kde[f)rsm;udk 0efcs
awmif;yef&ef (tmywfajz&ef) Mum;cHtjzpf okH;ouJhodkY okH;Muonf/ xdk
uufovpfbkef;BuD;rsm;uwqifh uufovpfbmom0if vlom;rsm;\
tjypf*kde[frsm;udk udk;uG,f&mt&SifxH 0efcstoem;cH awmif;yefay;&
onf/ xdkYaMumifh uufovpfbkef;awmfBuD;rsm;onf vlom;ESifh bk&m;
ociftMum; tv,frS&yfaom Mum;vl (yGJpm;)tjzpf aqmif½Guf&onf/
tpövmrfray:xGef;rDumvu tm&AfvlrsKd;rsm;onfvnf; ¤if;wdkY
udk;uG,faomewf½kyfrsm;? ½kyfxk½kyfyGm;rsm;udk txufyg uufovpf
bmom0ifrsm;u uufovpfbkef;awmfBuD;rsm;udk Mum;vltjzpf okH;Mu
ouJhodkY tvm;wl tokH;jyKcJhMuonf/ tm&Aft½dkif;tpdkif;rsm;\ ½kyfxk
½kyfyGm;rsm;ESifhywfoufí ajymqdkcsufudk tv’m[ft&Sifjrwfr S usrf;jrwf
uk&ftmefwGif atmufygtwdkif; wifjyxm;onf/
[ ]
]] okdY&mwGif tMuifolwkdYonf xkdt&Sifjrwftjyif tjcm; um
uG,fapmifha&Smufolrsm; jyKvkyfcJhMuNyD;vQif ¤if;wkdYonf uREkfyfwkdY
tm; tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg;okdY eD;uyfapMu&efomvQif
uREkfyfwkdYonf ¤if;wkdYtm; qnf;uyfukd;uG,fMuonf([k qkdMu
ukef\)/.....}}415
rkpfvifrfrsm;txJrS tcsKdUaom ocFsKdif;ylaZmfyoolrsm;u ¤if;wdkY\
vkdvm;csuf? vdktyfcsuf? vdktifqE´rsm;udk tv’m[ft&SifjrwfrS jznfh
pnf;ay;&eftwGuf uG,fvGefaoqkH;oGm;aomolrsm;tm; Mum;cHjyKí ¤if;
wdkYtpm; tv’m[ftm; wifjyay;&ef? toem;cHay;&ef awmif;qdk
tokH;jyKMuonf/ þodkYaoolrsm;tm; Mum;cHyGJpm;tjzpf oabmxm;í
awmif;yefwdk;vQdK; toem;cHMu&onfh taMumif;t&if;rSm xdkaoolrsm;
teufrS aumif;jrwfaomtusifhoDv&Sdonfh olawmfpif? olrGefoljrwf
rsm;onf ¤if;wdkYxufydkí tv’m[fESifheD;pyfonf[k ,kHMunfMuonf
omru? xdkaool olawmfpifrsm;u aoNyD;onfhwdkifatmif &Sifoefae
aom vlom;rsm;\vdktifqE´rsm;udk Mum;Edkif? odEdkifonf[k ,kHMunf&m
vnf;a&mufayonf/ olwdkY\,kHMunfcsufrSm uG,fvGefaoqkH;oGm;aom
olrsm;u touf&SifaeMuaom vlom;rsm;\vdktifqE´rsm;udk ½kyfxk
½kyfyGm;rsm;uJhodkY Mum;vl?yGJpm;?Mum;cHtjzpf Mum;emvufcHNyD; udk;uG,f&m
t&SifxHodkY ydkYay;aeonf[k ,kHMunfaeMuaomaMumifh jzpfonf/
415 rk&fS&pfufrsm;u uREfkyfwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftjyif umuG,f apmifha&Smufol rsm;tjzpf jyKvkyfjcif;rSm? uREfky fwdkYtm; tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg;odkY eD;uyfap&ef om jzpfygonf[k ajymqdkcJhMuonf/ þonf t"dyÜm,f r&dSaom qifajcvJrIom jzpfonf/ acwfa[mif;rk&fS&pfufrsm;uJhodkY acwfopfrk&fS&pfufrsm;onfvnf; þenf; ESifESif taMumif;jyvsuf &dSMuayonf/ ,ckacwf tcsdKUrkpfvifrfrsm;onfvnf; 0vD? atmifvD,m? olawmfpifrsm;tm; tMunfñdkvGefum ,if;olawmfpifrsm;onf pm;eyf &du©m ajyvnfrI? a&m*gaysmufuif;rI? trItcif;EdkifrI ponfwdkYwGif ta&;yg t&m a&mufMuonf? pGrf;aqmifEdkifMuonf[lí xifrSwfaeMuonf/ rEdIif;paumif; vlY avmuwGif EdkifiHawmfor®wxH csOf;uyfvdku? oufqdkif&m twGif;0efrsm;rSwpfqifh csOf;uyf&ouJhodkY tv’m[ft&Sifjrwf xHawmfyg;odkY oufqdkif&m 0vD? atmifvD,m? olawmfpifBuD;rsm;rSwpfqifh csOf;uyfaeMuonf/ þonf &S&pfufyif/ Munfh-rm*sd'D/ (usrf;jrwfuk&ftmefbmomjyefrSatmufajcrSwf?pmrsufESm-2358/)usrf;jrwfuk&ftmef? 39; 3/
(2) tcsKdUaom vlyk*¾dKvfrsm;rSmrl aoolrsm;tm; OD;wdkufí wdkuf½dkuf
ylaZmf&Sdcdk;NyD;? rdrdwdkY\tjypf*dke[frsm;udk uif;vGwfcGifhay;yg&ef vGwfNidrf;
csrf;omcGifhay;yg&ef toem;cHaeMujcif; jzpfonf/ þodkY jyKrljcif;\
aemufuG,fwGif xdkvlyk*¾dKvfwdkYonf olaorsm;tm; tv’m[ft&Sifjrwf\
*kPfawmfwpfckjzpfaomtvf-aomifA[f(wpfpkHwpfa,muf\ aemifw&rI
udk vufcHay;Edkifawmfrlaomt&Sif)? tvf-*zl;&f (cGifhvTwfonf;cHawmfrl
aomt&Sif? tjypf'kp½dkufrsm;udk cGifhvTwfay;Edkifaomt&Sif)[laom *kPf
awmfrsm;ay;ouJhodkY jzpfaeonf/
xdkrkpfvifrfrsm;\ vkyfaqmifrIrSm c&pf,mefbmom0ifrsm;teuf
uufovpfbmom0ifrsm;ESifh tvGefqifwlaeonf/ xdkuufovpf*dkPf;
0if c&pf,mefbmom0ifrsm;onf ¤if;wdkY\aeYpOf b0wnfaqmufrIqdkif
&m vdktyfcsufrsm;udk jznfhpGufay;&ef txl;olawmfpifwpfyg;\ trnf
udk [pfac:woavh&SdMuonf/ Oyrm-Opömypönf;wpfck aysmufqkH;aom
tcg ¤if;udk &SmazG&mwGif oD;bD;pfausmif;awmfrS pdefYxftefaxmfeDudk
ylaZmfyoavh&Sdonf/416 pdefY*sL'foma';(St. Jude Thaddaeus)tm; ukoí
raysmufuif;Edkifaoma&m*ga0'emrsm;udk ukoaysmufuif;Edkif&eftwGuf?
Mum;0iftoem;cHay;&ef wrf;wMuonf/ xdkYtwl vifr,m;tMum;
rwnfhaomjyóem? tqifrajyaomvufxyfxdrf;jrm;rIrsm; tqifajy
ap&eftwGuf xdkolawmfpif pdefY*sL'foma';udk wrf;wavh&SdMuonf/417
wpfpkHwpfa,mufonf c&D;xGufvdkaomtcgwGif c&D;oGm;olrsm;udk xdef;
odrf;apmifha&Smufonfh pdefYc&pfwdkzm(St. Christopher)tm; ylaZmfyoavh&Sd
onf/ ¤if;tavhtxrSm 1969 ckESpfwdkifatmiftxd jzpfonf/ 1969
ckESpfwGif ykyf&[ef;rif;rsm; ,kHMunfcsufqdkif&mxkwfjyefrIt& ¤if;onf
416 The World Book Encyclopedia, Chicago: World Book., 1987, Vol. 1, p. 509. 417 The World Book Encyclopedia, Chicago: World Book., 1987, Vol. 11, p. 146.
olawmfpif tppftrSef r[kwfaMumif; aMumfjimjcif;cH&aomtcg xdkol
awmfpifrsm;tm; worI rjyKMuawmhaMumif; od&\/418
þodkYaomolrsm;tm; rdrdwdkY\ta&;udpörsm;twGuf Mum;cHtjzpf
&SzmtofjyKay;&ef tokH;jyKaomtrsKd;tpm;wGif c&pf,mefbmom0ifrsm;
onf t"duyg0ifMuonf/ a,bk,stm;jzifh c&pf,mefbmom0ifrsm;
onf a,½Ic&pf(wrefawmftDqm)tm; udk;uG,f&mt&Sif (tv’m[f
)rS 0ifpm;aom? bk&m;0ifpm;aomvlom;[k ,kHMunfMuonf/ c&pf
,mefbmom0ifrsm;uJhodkY twk,lí zuf&SifxGifNyD; wrefawmfjrwf
tm; OD;wnfí qkawmif;rIjyKMuaom? vrf;vGJaeonfh rkpfvifrfrsm;
onfvnf; urÇmwpfvTm;wGif awGY&Sd&avonf/
txufwGif azmfjycJhaom ocFsKdif;udk;uG,fylaZmfyorI enf;vrf;ESpfck
pvkH;udk tpövmrfrS jiif;y,fonf/ tpövmrf\oifMum;rIwGif vlom;
onf uG,fvGefaoqkH;oGm;aomtcg A&fZm;cfac: Mum;cH'dkifrif;&Sif;wpfck
odkY 0ifa&mufoGm;NyD;? ¤if;wdkY\aumif;rI? raumif;rIvkyf&yfrsm;onf &yf
qdkif;oGm;onf/ uG,fvGefaoqkH;oGm;aomolonf &Sifoefaeaomolrsm;
twGuf rnfonfht&mudkrQ vkyfaqmifay;Edkifjcif; r&Sdawmhacs/ ol\&Sif
oefpOfu jyKvkyfcJhaomvkyf&yfrsm;\ tusKd;aus;Zl;aMumifh? vl&Sifrsm;
twGuftusKd;oufa&mufrI &Sdaumif;&SdEdkifrnfjzpfaomfvnf; xdkuG,fvGef
oltwGufrl ¤if;\vkyf&yfrsm;twGuf qkvmbf(0g)jypf'Pfudk qufvuf
cHpm;ae&rnf jzpfonf/ qG[mADBuD;tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhonf/
tv’m[fh&plvfwrefawmfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm-
]]vlwpfa,muf (a,musfm;jzpfap? rdef;rjzpfap) aoqkH;oGm;aom
tcg ol\ aumif;aomvkyf&yfrsm;teuf okH;ckaomt&mrSvGJí
tm;vkH; tqkH;owfoGm;ayrnf/ ¤if;okH;ckaomt&mrSm-
418 The World Book Encyclopedia, Chicago: World Book., 1987, Vol. 3, p. 417.
(1) vSL'gef;ay;urf;cJhonfh &SifoefaeaomtvSL'ge(qG'u[f
*sm&D,m? Oyrm- vrf;azmufjcif;? a&wGif;wl;jcif;? AvD
0wfausmif;awmfwnfaqmufjcif;? ponfjzifh)?
(2) vlom;wdkYtm; tusKd;jyKaom ol\ynm (Oyrm-tpövmrfh
ynm&yfrsm;udk oifMum;wwfajrmufí jyefvnfydkYcscJhjcif;?
tpövmrfh pmaya&;om;jyKpkjcif;? tpövmrfhw&m;awmfrsm;
a[majymydkYcsjcif;)ESifh
(3) olrS aumif;jrwfaomom;orD;rsm;arG;zGm;xm;cJhNyD;? ,if;
om;orD;rsm;rS olYtwGuf awmif;qk'dktm vkyfay;jcif;?
ponfh okH;ckaomvkyf&yf\ tusKd;omvQif qufvuf
&Sifoefaeayrnf/}}419
xdkYtwl wrefawmfjrwfrk[r®'frS BuD;us,faom0rf;enf;rIESifh
twl &Sif;jycJhonfrSm rdrdESifheD;pyfaomolrsm;tm; (qdkvdkonfrSm udk,f
awmfjrwf\aqGrsKd;om;csif;rsm;tm;) rnfrQyif eD;uyfapumrl þ'GEéD,m
avmuDb0wGif rdrdrS rnfodkYaom ulnDapmifrrIjyKay;EdkifpGrf; r&SdaMumif;
usrf;jrwfuk&ftmefwGif tv’m[frSwrefawmfjrwfBuD;tm; udk,f
awmfjrwf\ tGr®ofaemufvdkufaemufygrsm;tm; ajymMum;&ef atmufyg
twdkif; trdefYay;xm;awmfrlonf/
[
]
419 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ- 3? pm-867? ['D;qftrSwf-4005/
]](tdk-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wdkYtm; þodkY xyfrHí)
ajymMum;ygOD;av/ igonf tv’m[f tvdk&Sdawmfrlonfh
t&mrSty? ightwGufyif rnfonfhtusdK;aus;Zl; jzpfxGef;ap
jcif;udkrQvnf;aumif;? rnfonfh tusdK;aus;Zl; ,kwfapjcif;udkrQ
vnf;aumif;? ydkifqdkifonf r[kwfacs/ tu,fíom igonf
rsufuG,fü &SdonfwdkYudkod&Sdygrl tusdK;aus;Zl;rsm;pGmudk trSef
yif &,lcJhNyD; jzpftHh/ ¤if;jyif igü (rdrd toufwrf; wavQmuf
vHk;wGif) rnfonfh qif;&J'ku©rQoufa&mufrnfvnf; r[kwfay/
igonf rktfrifefouf0if,HkMunfaomolwdkYtzdkY owday;EdI;aqmf
olESifh 0rf;ajrmufzG,f&m owif;ajymMum;olrQom jzpfacso
wnf;/}}420
wrefawmfjrwfBuD;\ qG[mADwpfyg;jzpfaom tAl[l½dkif&[f
ocifrS qifhjyefcJhonf/ atmufygazmfjyyg tm,ofawmfonf wref
awmfjrwfxHodkY xkwfjyefydkYcsjcif;cH&aomtcg-
[ ]
]]¤if;jyif toifonf rdrdeD;pyfaom aqGrsdK;om;csif;udk owday;
EdI;aqmfygav/}}421
udk,fawmfjrwfonf ]]tdk-udk½dkuf&SfrsKd;EG,f0iftaygif;wdkY? aumif;
jrwfaom tusifhoDvrsm;udk vkyfaqmifvQuf tv’m[ft&Sifjrwf\
u½kPmawmf&&Sdatmif qkyefMuavmh/ tv’m[ftm; qefYusifvQuf
uREkfyfonf toifwdkYtm; umuG,fEdkifpGrf;r&Sdacs/ tdk-tAÁ'kvfrkoGmvdAf
\ om;ajr;taygif;wdkY? uREkfyfonf tv’m[ft&Sifjrwfudk qefYusifí
toifwdkdYtwGuf umuG,fEdkifpGrf; r&Sdyg/ tdk-uREfkyf\OD;&D;awmf tAÁm;pf
420 usrf;jrwfuk&ftmef? 7; 188/ 421 usrf;jrwfuk&ftmef? 26; 214/
AifefrkoGmvdAf? tdk-uREkfyf\ta': qkdzD,[f? tv’m[f\ tvdkawmf
udk qefYusifí uREkfyfonf toifwdkYtm; umuG,fEdkifpGrf; r&Sdyg/ tdk-
cspforD;awmfzmoGDr[f? rk[r®'f\ orD;awmf? oifonf uREkfyfxHrS
toifr tvdk&Sd&m awmif;qdkygavmh/ odkYaomf oifr\awmif;qdkcsuf
onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tvdkawmfudk rausmfvGefrdygapESifh/ uREkfyf
onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tvdkawmfESifh qefYusifí toifrtwGuf
umuG,fEdkifpGrf;r&Sdyg/}}422
tjcm;['D;qfawmfwpfckwGif wrefawmfjrwfBuD;\ qG[mAD
wpfyg;onf wrefawmfjrwftm; ol\ tqdkjyKcsufudk atmufyg
twdkif; a,bk,stqdkjyKcJhonf/
]]þonf tv’m[ft&Sifjrwf\qE´awmfESifh toif (udk,fawmfjrwf
)\qE´awmf jzpfonf/}} xdktcg wrefawmfjrwfrS xdkqG[mAD
BuD;tm; rqdkif;rwG csufcsif; atmufygtwdkif; trSefjyifay;cJhonf/
]]oifonf igwrefawmfjrwftm; tv’m[fESifh tqifh
twef;wlatmif jyKaevkyfjcif;avm/ toiftaeESifh ajym&rnfrSm ]]þ
onf tv’m[ft&Sifjrwf wpfqlwnf;? wpfyg;wnf;\ qE´awmf?
tvdkawmf jzpfonf/}}423
wrefawmfjrwfonf tv’m[ft&SifjrwfrS wdkif;wmowfrSwf
ay;xm;onfh ouú'D;&fudk ajymif;vJay;Edkifaom pGrf;tm; r&SdaMumif;
ajymxm;aomfvnf; ajrmufjrm;pGmaom rkpfvifrfrsm;onf wrefawmf
jrwftm; [pfac:wrf;wí ¤if;wdkYtm; ulnDyg&ef awmif;qkjyKMu
onfomru 0vDolawmfpifrsm;tm; tjrifhtedrfh tpOftqufpm&if;
422 tDrmrfrkpfvifrf ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[frkpfvifrfusrf;?twGJ- 1? pm-136? ['D;qftrSwf-402ESifh qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-4? pm-478-9? ['D;qftrSwf-727-8/ 423 tDrmrft[fr'f ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/
(pdvfpdvm)t& [pfac:wrf;wrIjyKavh&SdMuonf/ þjrifhedrfhpOfquf ol
awmfpifrsm;\ pm&if;Z,m;onf tuG,fudk jrifEdkifaomolrsm; (رجال الغيب)
\ tvGef BuD;us,fta&;ygaom tqifhtwef;tvdkuf pDpOfxm;aom
Z,m;jzpfNyD;? wduspGm owfrSwfxm;aomolawmfpifrsm; yg0ifonf[k
qdk\/
xdkolawmfpifrsm;teufrS olawmfpifwpfyg;onf tv’m[ft&Sifjrwf
\trdefYawmfudk cH,laomtcg? ¤if;tpOftqufae&mudk csufcsif; tpm;
xdk; ae&m,lMuonf[k qdkonf/ ¤if;pdvfpdvm (pOfqufZ,m;)\
tjrifhqkH;ae&mwGif ukoGAf (قطب) [kac:aom? qlzDrsm;jzwfausmf&onfh
pcef;rsm;teuf tjrifhqkH;pcef;odkY a&muf&SdcJhonfh pMu0Vmacgif;aqmif
[kac:wGifMuaom olawmfpifrsm;vnf; yg&Sdonf/ ¤if;wdkYudk a*gufpf
kvnf; ac:wGifonf/ ½Idifcf tAÁ'kvfum'd&f] (ulnD½dkif;yif;ol) (غوث)
*sDvmeD (c&pf ouú&mZf 1166 wGif uG,fvGef)tm; tvf-a*gufpf
tvf-ttfZGmrf (a*gufpf-aph-ttfZGmrf)[k ac:wGifMuonf/ ,if;
a*gufaphttfZGmrf\ t"dyÜg,frSm ]]tBuD;us,fqkH; ulnDapmifraomol}}
[k t"dyÜg,f&onf/ rsm;pGmaom vlom;rsm;onf ¤if;wdkY uHqdk;
rdk;arSmifusaom? 'ku© tBuD;tus,fa&mufaomtcsdefwGif ( يا عبد القادر! اغثني
(اغثني ],m-tAÁ'kvf um'd&f? t*dqfqeD? t*dqfqeD} ,if;teufrSm ]tdk-
tAÁ'kvfum'd&f? uRefawmfrsKd;udk u,fwifapmifrawmfrlyg? uRefawmf
rsKd;udk u,fwif apmifrawmfrlyg}[k woavh&SdMuonf/ þrrSm;oifh
aomtrSm; &S&D;uf\a<u;aMumfcsufonf wpfaeYvQif tenf;qkH; 17
BudrfrQ ½Gwfzwfo&ZÑm,fae&aom pl&[fzmod[[ftwGif;rS ( إياك نعبد وإياك
tD,mu etfAk'k? 0tD,mu ewfpfotD;ef} ]uRefawmfrsdK;wdkYonf[ (نستعين
udk,fawmft&Sif jrwfudkomvQif c,½dkusdK; &Sdcdk;qnf;uyfyg\/
xdkYjyifw0 uRefawmfrsdK;wdkYtm; ulnDapmifrawmfrlyg&ef udk,fawmft&Sif
jrwftxHawmfüomvQif qkawmif;yw¬emjyKyg\/}}[lonfh tm,wfawmf
ESifh qefYusifaeygonf/ ¤if;wdkYonf BuD;us,fvSaom&S&D;ufudk jyKvkyf
aeMuygonf/
uG,fvGefaoqkH;olrsm;tm; Mum;0if toem;cHay;aomolrsm;tjzpf
jyKvkyftokH;csjcif;? ¤if;wdkYxH wdkuf½kdufawmif;qdkjcif;rsm;onf tpövmrf
rS wif;wif;usyfusyf qefYusifxm;onfh &S&D;ufxdkufonfh tukodkvf
jypfrI jzpfonf/ þocFsKdif;ylaZmfyorI[kac:qdkaom aoolrsm;udk 0wfjyK
ylaZmfyorI enf;vrf;rsm;onf rkpfvifrfvlxkBuD;twGif;odkY rodrom
0wfwGm;í 0ifa&mufvmaom? vGJrSm;aom bmoma&; tavhtusifhrsm;
jzpfNyD;? rkpfvifrfvlxkBuD;onf ¤if;tusifhqdk;rsm;udk wenf;r[kwf
wenf; ykHpHwpfrsKd;rsKd;jzifh usifhokH;aeMuonfudk awGY&ayrnf/ þodkY
jyKvkyfjcif;tm;jzifh tv’m[ft&SifjrwfrS usrf;jrwfuk&ftmefwGif rdefYawmf
rlxm;onfhtcsufudk trlrJhtrSwfrJh usL;vGefaeMujcif;yif jzpfonf/
[ ]
]]¤if;wdkYteuf rsm;pGmaomolwdkYonf tv’m[ft&Sifjrwftm;
wpfpHkwpf&mudk xkdt&SifjrwfESifh wGJzuf EIdif;,SOfudk;uG,fjcif;
rjyKbJ ouf0if,HkMunfMuonf r[kwfaywum;/}}424
qG[mADBuD;tAlptD;'fck'f&DocifrSqifhjyefcJhonfh wrefawmfjrwf
\ owday;wm;jrpfxm;csufrSm
]]toifwdkYonf toifwdkY\tvsif&SdcJhMuaom vlrsm;\ tavh
tusifhrsm; ("avhxkH;pHrsm;? vdkufemusifhokH;rIrsm;)udk wpfvuf
rcsif;? xdkrSwqifh wpfudkufcsif; a&SUwdk;? a&SUwdk;í vdkufem
usifhokH;Muayvdrfhrnf/ ,if;odkY jyKvkyfrIrsm;aMumifh ¤if;wdkYonf
uif;vdyfacsm (0g) zGwfuJhodkYaom xGm;oGm;owÅ0grsm; tayguf
424 usrf;jrwfuk&ftmef? 12; 106/
twGif;odkY wdk;0ifrdovdk oifwdkY onfvnf; a&S;,cifvlrsm;\
vrf;pOfudk vdkufemMuayvdrfhrnf[k rdefYawmfrlonf/ udk,fawmf
jrwftm; (uREkfyfwdkY\ tvsif&SdcJhaomolrsm;qdkonfrSm)
*sL;rsm;ESifh c&pf,mefrsm;udk qdkvdkygovm;[k ar;jref; avQmuf
xm;Mu&m udk,fawmfjrwfrS ]olwdkYr[kwfvQif rnfol jzpfEdkif
ygrnfenf;}[k ajzMum;awmfrlcJhavonf/}} 425
txufazmfjyyg['D;qfawmfwGif wrefawmfjrwf\ BudKwif
a[mMum;csufonf rkpfvifrfrsm;tMum;&Sd trsKd;rsKd;taxGaxGaomocFsKdif;
ylaZmfyorIrsm;udk&nfñTef;onfomru c&pf,mefbmom0ifrsm;\½kyfyGm;
qif;xkrsm; jyKvkyfylaZmfrlESifh uufovpfbmom0ifrsm;rS rdrdwdkY ½dkao
av;pm;aom olawmfpifrsm;\ ½kyfykH? yef;yk? ½kyfxk? ½kyfvkH;rsm; jyKvkyf
aom"avhudkyg wm;jrpfxm;avonf/ qG[mADBuD;aqmifAmef;rS
qifhjyefcJhonf/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]uREkfyf\ tGr®ofol om;rsm;teuf tcsKdUaomtkyfpkrsm;onf ½kyf
yGm;qif;xkrsm;udk rylaZmf? ryo}oa½GU aemufqkH;tcsdef (ud,m
rof urÇmysufjyKef;rnfhtcsdef) em&Donf a&muf&Sdvmrnf r[kwf
acs/}}426
tAl[l½dkif&[ffocifrS qifhjyefcJhonf/ tv’m[fh&plvfwrefawmf
rS rdefYawmfrlcJhonfrSm
]]a'gif;pf[kac:aomrsKd;EG,fpkrS trsKd;orD;rsm;onf t,fvfcg
vm;&Sm; bk&m;ausmif;ywf0ef;usifESifh? bk&m;ausmif;xJ&Sd ½kyfxk?
425 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[ftvf-Akcg&Dusrf;? twGJ -9? pm-314-5? ['D;qftrSwf-422 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-1403? ['D;qftrSwf-6448/ 426 ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-3? pm-1180-1? ['D;qftrSwf-4239? tdAfEk rm*s[fusrf; ESifh od&frDZDusrf;/
½kyfyGm;rsm;udk ywfywfvnf0dkif;vSnfhí427 ¤if;wdkY\ wifyg;rsm;
udk wqwfqwfcgatmifvIyf&Sm;í cg,rf;uckefrI r&Sdoa½GU
umvywfvkH;? urÇmysufrnfhtcsdefaemufqkH;em&Donf usa&muf
ao;rnf r[kwfacs/}}428
xdkYaMumifh rkpfvifrfrsm;taeESifh tpövmrfomoem\ rlvtp?
ordkif;a&;&m zGHYNzdK;wdk;wufrIrsm;udk &Sif;&Sif;vif;vif; em;vnfoabm
aygufxm;&ef tvGefta&;BuD;ayonf/ þodkY em;vnfoabmayguf
xm; ygu txufwGif azmfjycJhaom omoema&;qdkif&m tavhtusifh?
"avhp½dkufrsm;? usifhokH;rIrsm;udk oifhavQmfaom oabmw&m;rsm;ESifh em;
vnfoabmaygufNyD;? ¤if;vkyf&yfrsm;tay: tpövmrf\ pnf;rsOf; pnf;
urf;rsm;udkvnf; xifxif&Sm;&Sm; &Sif;&Sif;vif;vif; oabmayguf em;
vnfEdkifrnf jzpfonf/
bmomw&m;rsm;\ qifhuJajymif;vJrIykHpH
'g0if\qifhuJajymif;vJrIoDtdk&D\ vTrf;rdk;rIatmufwGif ajrmufjrm;
pGmaom vlrIa&;odyÜHynm&Sifrsm;ESifh rEkóaA'ynm&Sifrsm;\t,ltq
rSm bmomw&m;rsm;\tp (bmomw&m;? udk;uG,f,kHMunfrIrsm;\rlv
tp)onf a&S;a[mif;vlom;rsm;\obm0tiftm;pkrsm;tay: ewfbk&m;
rsm;tjzpf owfrSwfudk;uG,fjcif;rS tpjyKcJhonf[k aumufcsufcscJhMuay
onf/429 ¤if;wdkY\t,ltqt& a&S;a[mif;ausmufacwfvlom;rsm;
427 ½I-tdAfEktpD;&f? tef-e[m,[f zD *&D;Af tvf-['D;qf 0 tvf-tqm;&f? AD½l'f? tvf-rwfufomA[f tvf-tpövmrD,[f? 1963? twGJ-1? pm-64/ 428 tDrmrfAkcg&D ocifrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-9? pm-178? ['D;qftrSwf-232 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-4? pm-15 06? ['D;qftrSwf-6944/ 429 a';Apf[Grf;(1711-76)onf aomrwfpfa[mhAfAD(1588-1679)\ bmomw&m; \obm0ordkif; (1757)twGif;ü ,if;oDtdk&D\ aqG;aEG;wifjycsufudk vdkufcJhonf/ ½I- Dictionary of Religions, p. 258.
onf BuD;us,fí ½kwfw&ufusa&mufwwfaom obm0ab;tEÅ&m,f
rsm;aMumifh thHtm;woifhaMumuf½GHYxdwfvefYjcif; jzpfapcJhonf/ obm0
tEÅ&m,fqdk;BuD;rsm;jzpfaom? vQyfpD;vufjcif;? rdk;BudK;ypfjcif;? rD;awmif
aygufuGJjcif;? ivQifvIyfjcif;paom tjcif;t&mrsm;aMumifh ysufpD;qkH;½IH;rI
rsm; awGYBuKHcJh&NyD;? obm0ab;tEÅ&m,frsm;tay: aMumuf½GYHxdefYvefYrI
rsm;cHpm;cJhMu&onf/ xdkcHpm;rIrsm;tay: aMumufvefYrIrsm;udk ESpfodrfh&ef
obm0vGeft&mrsm;udk rdrdwdkYbmomrdrdwdkY zefwD;jyKvkyfcJhMuonf/
tusKd;quftm;jzifh ¤if;obm0vGeft&mrsm;udk ESpfodrfhaprnfhenf;vrf;
rsm;udk ¤if;wdkY\acgif;aqmifrsm; (0g) ydkí tiftm;BuD;aomrsKd;EG,frsm;
\tultnDjzifh qufcHaqmifusOf;vmcJhMuonf/ þenf;tm;jzifh tapm
ydkif;umv\ udk;uG,fyorI? &Sdcdk;ylaZmfrIenf;pepfrsm;? xkH;wrf;rsm; (Oy
rm-&Sdcdk;ylaZmfenf;?,dZfylaZmfyoenf;)ponfwdkYonfvnf; wjznf;jznf;
zGHYNzdK; wdk;wufvmcJhMuonf/ ajrmuftar&duwdkuf\ tdE´d,ef;vlrsKd;rsm;
onf jrpfrsm;\ ewfa'0wmrsm;? opfawmapmifhewfrsm; ... ponfwdkYudk
ylaZmfyocJhMuNyD;? Animism [kac:aom obm0pGrf;tm;rsm;udk udk;uG,f
&mtjzpf owfrSwfonfh bmomw&m; ay:aygufvmcJhonf/430 þonf
bmoma&;\ qifhuJhajymif;vJjzpfay:rI\ tapmydkif;tajctaersm;\
Oyrmrsm;tjzpf wifjyjcif;cHcJh&onf/
obm0tjcif;t&mrsm;\ ewfbk&m;rsm;udk udk;uG,faomtqifhwGif
vlwpfOD;wpfa,mufcsif;pDü ¤if;wdkY\ yk*¾dKvfa&;qdkif&m ewfbk&m;rsm;
tpktzGJY&SdcJhMuonf[k qifhuJajymif;vJrIudk vufcHMuonfh 'g0if0g'D
rsm;u qdkMuonf/ vlY,Ofaus;rIwdk;wufvmrI vu©Pmwpfckjzpfaom
rdom;pkrsm;tjzpf zGHYNzdK;wdk;wufvmaomtcg yk*¾dKvfa&;qdkif&m ewfbk&m;
rsm;udk rdom;pkewfbk&m;rsm;u tpm;xdk; 0ifa&mufvmcJhonf/ A[kemx
0g'ac: bk&m;trsm;udk udk;uG,faomtajctaersm;teuf tdE´d,EdkifiH\
[dE´Lrsm;udk avhvmygu rdom;pkwdkif;wGif ¤if;wdkY\qdkif&m? qdkif&m
430 Dictionary of Philosophy and Religion, Pp. 16, 193.
yk*¾dKvfa&;qdkif&m ewfbk&m;rsm;&SdMuNyD;? obm0tjcif;t&m\ ewfbk&m;
rsm;udk udk;uG,frIpepf\ rdom;pktqifh udk;uG,frItajctaeudk xif[yf
azmfjyonf/ pD;yGm;a&;qdkif&m vdktyfcsufrsm;ESifh ouf&Sif&yfwnfa&;
qdkif&m ½kef;uefrIrsm;u rdom;pkrsm;tMum; qufEG,frI cdkifrmvmaom
tcg ]rsKd;EG,fpkrsm;}tjzpf qifhuJwdk;wufvmcJhMuonf/ xdktcg a[mif;
EGrf;tdkrif;oGm;NyDjzpfaom ewfbk&m;rsm;udk rsKd;EG,fpkewfbk&m;rsm;u
wjznf;jznf; tpm;xdk; 0ifa&mufcJh\/ rsKd;½dk;pOfqufvdkuf qufcHvm
aom rsKd;EG,fpkrsm; wjznf;jznf; BuD;oxufBuD;vmaomtcg ewfbk&m;
rsm; ta&twGufrSm wjznf;jznf; enf;enf;vmcJh\/ þenf;tm;jzifh
]bk&m;ESpfql0g'}udk ay:xGufvmapcJhonf/ bk&m;ESpfql0g'\ oabm
w&m;t& tm;vkH;aom obmvGef pGrf;tm;rsm;udk t"du bk&m;ESpfyg;
tjzpf cGJjcm;vdkufNyD;? aumif;jcif;\bk&m;ESifh raumif;rI'kp½dkufrsm;udk
jzpfapaom raumif;jcif;\bk&m;[lí ESpfql cGJjcm;vdkuf\/
qifhuJajymif;vJjcif;qdkif&m 'g0if0g'udk vufcHMuaom 'g0if0g'D
rsm;\ tqdkt& bk&m;ESpfyg; cGJjcm;jcif;tqifh\ Oyrmudk yg&Sm;EdkifiH
(,ck tD&efEdkifiH)\ Zdk½dktufpxD;,ef;bmomwGif awGY&onf[k qdk\/
yg&Sef; vlrsKd;? jyKjyifajymif;vJa&;orm; Zdk½dktufpx&m (*&d- Zdk½dkpfxm)
ray:aygufrD tcsdefumvu yg&Sm;vlrsKd;rsm;onf obm0ewfa'0wm
rsm;udk ,kHMunfouf0ifcJhMuonf[k ,lqEdkifonf/ ¤if;wdkYwGif rsKd;EG,fpk
ewfbk&m;rsm;? rdom;pkewfbk&m;rsm;[lí &SdcJhMuonf/ rEkóaA'
ynm&Sifrsm;\ &SmazGavhvmawGY&Sdcsufrsm;ESifh ¤if;ynm&Sifrsm;\ teuf
aumuf,lcsufrsm;t& Zdk½dktufpx&m\acwfumvwGif yg;&Sm;vlrsKd;
rsm;\ rsKd;EG,fpkqdkif&m ewfbk&m;rsm;udk ESpfcktxd a&SmhcscJhonf[kqdk\/
¤if;wdkYt,ltqt& ]t[l;&m;rmZ'g} (Ahura Mazda)onf urÇmay:&Sd
aumif;aomt&mtm;vkH;udk zefqif;aombk&m;jzpfNyD;? tef*&mref,k
(Angra Manyu) onf raumif;aomt&mtm;vkH;udk zefqif;aombk&m;
jzpfonf/431 vlrsKd;EG,fpkrsm; aygif;pnf;í EdkifiHawmftqifhodkY a&mufvm
aomtcg? ¤if;wdkY\ rsKd;EG,fpk ewfbk&m;rsm;rS ESpfyg;aomewfbk&m;?
wzef ¤if;udk EdkifiHvkH;qdkif&m bk&m;BuD;tjzpf ajymif;vJvdkufMuNyD;?
Monotheism ac: wpfyg;wnf;aombk&m;tm; udk;uG,fjcif;onf arG;zGm;
ay:aygufvmcJhonf[k qdkMuonf/
tpöa&;wdkY\bk&m;udk or®musrf;a[mif;xJwGif EdkifiHawmfqdkif&m
trSefwu,f &Sifoefaeonfh bk&m;tjzpf ykHazmfxm;NyD;? ¤if;wdkY\udk,f
pm; &efolrsm;udk wdkufcdkufay;onf/ wzeftpöa&; vlrsKd;rsm;tm;vnf;
bk&m;ocifrS ]a½G;cs,fxm;aom uav;oli,frsm;^om;orD;rsm;}tjzpf
wifjyxm;onf/ BC 14 &mpkESpfwGif tD*spfEdkifiH\ tkyfcsKyfol tcD
emwef(Akhenaten) (¤if;tm; trif;ef[dkwufyf (Amenhotep IV)[kvnf;
ac:wGifcJhonf)tm; qifhuJajymif;vJrI0g'qdkif&m bmoma&; tod
onm\ oufaowpf&yftjzpf udk;um;cJhMuonf/ xdktcsdefumvwGif
tcDemwefrSm wpfyg;wnf;qdkif&m udk;uG,frIoabmw&m;wpf&yfudk
pwif tqdkjyK wifjycJhonf/ ¤if;\t,ltqwGif &m ]Ra}[kac:aom
bk&m;udk c0yfudk;uG,fapNyD;?¤if;onf aerif;\tvif;a&mifjcnfpuf0dkif;
udk udk,fpm;jyKxm;onf/432
xdkYaMumifh vlrIa&;odyÜHynm&Sifrsm;ESifh rEkóaA'ynm&Sifrsm;\tvdk
t& bmoma&;wGif bk&m;ocif (aumif;uifbkHESifhqdkifaom bk&m;
ocif)\ rlvblwoabmw&m; vkH;0r&Sdacs/ bmoma&;[laom tod
onmonf a&S;acwfvlom;rsm;rS ¤if;wdkY\ odyÜHynmqdkif&m todynm
uif;rJhrIaMumifh jzpfay:vmaom t,lonf;rI? taMumufvGefuJrIrS
qifhuJajymif;vJvmonfh tawG;tac:t,ltqwpf&yfom jzpfonf/
xdkvlrIa&;odyÜHynm&Sifrsm;ESifh rEkóaA'ynm&Sifrsm;u awG;xif,lq
MuonfrSm xdkacwf? xdktcsdef? xdkumvu odyÜHynm&yf xGef;um;NyD; 431 Dictionary of Religions, Pp. 28 & 42. 432 Dictionary of Philosophy and Religion, p. 143.
jzpfygu tcsdeftcgtavQmuf jzpfay:vmaomobm0\ vQdKU0Sufcsuf
rsm;udk azmfxkwfEdkifrnfqdkygu bmomw&m;[laom todonmonf
ay:xGef;vmp&m taMumif;r&Sd[k qdkMuonf/
,dk,Gif;qkwf,kwfvmaom bmoma&;\ykHpH
bmoma&;ESifhywfoufí tpövmrf\todonm? ¤if;todonm\
zGHYNzdK;wdk;wufvmrIonf txufazmfjyygtjrifoabmw&m;ESifh vkH;0
qefYusifvQuf &Sdygonf/ ¤if;onf ,dk,Gif;ysufpD; qkwf,kwfvmjcif;ESifh
wzef jyefvnf oefpGrf;wdk;yGm;vmaomjzpfpOfjzpfNyD;? ¤if;onf qifhuJ
ajymif;vJwdk;wufjcif; r[kwfyg/ vlom;onf wpfyg;wnf;aom
udk;uG,f&mt&Sifudk udk;uG,foltjzpfrS acwfumvtoD;oD;wGif tcsdef
twdkif;twmt& wjznf;jznf; ,dk,Gif;ysufpD;oGm;NyD;? ¤if;onf bk&m;
trsm;udk;uG,f&m0g'tjzpfodkY ajymif;vJoGm;cJhjcif; jzpfonf/
wpfcgwpf&Hü ¤if;udk;uG,frIysuf,Gif;vmaomykHpHonf bk&m;ESpfql
0g'? wpfcgwpf&HwGif bk&m; okH;ql0g'? wpfcgwpf&HwGif bk&m;trsm;udk
twl,SOfwGJudk;uG,fjcif;tjzpfodkY a&muf&SdcJhonf/ eADwrefawmfrsm;tm;
acwftvdkuf? EdkifiHtvdkuf? vlrsKd;tvdkuf urÇmha'otoD;oD;odkY
apvTwfí wpfyg;wnf;aom udk;uG,f&mt&Siftm; udk;uG,f&ef ajzmifh
rwfrSefuefaom vrf;pOfudk jyefvnf usifhokH;&ef (tpövmrfudk usifhokH;
&ef) vrf;ñTef oifMum;apcJhonf/ tcsdefumv a½GUavsmvmonfESifhtrQ
vlom;wdkYonf wrefawmfrsm;\ oifMum;ydkYcsrIrsm;rS vGJacsmfvmMuNyD;?
wpfqlwnf;aombk&m;tm; udk;uG,fqnf;uyfjcif;rS aoGznfí rlv
rSefuefaomvrf;pOfESifh usifhokH;rIrsm;tm; wjznf;jznf; ajymif;vJvmMu
onf/ wpfcsKdUrSmum; vrf;vkH;0 aysmufoGm;Muonfvnf; &Sdonf/
þodkY vlom;rsm;rS rdrdwdkY\ udk;uG,f&mt&Sifudk qnf;uyfudk;uG,f
jcif;rSwjznf;jznf; aoGznf,drf;,dkifvmcJhaMumif;oufaoudk a&S;a[mif;
vlrsKd;pkrsm; tm;vkH;rS tjrifhqkH;? tBuD;qkH;aomudk;uG,f&mt&Sifudk ,kH
MunfcJhonf[laom taxmuftxm;rsm;rS oufaocHvQuf &Sdonf/
qifhuJajymif;vJjcif;qdkif&m 'g0if0g'DwdkY\t,ltqt& bmoma&;\
zGHYNzdK;wdk;wufrItqifhrsm; rnfokdYyif&Sdaeapumrl? ¤if;onf ta&;BuD;
aomtcsuf r[kwfyg/ ta&;BuD;aomtcsufrSm urÇmhhvlom;rsKd;EG,frsm;
teuf trsm;pkrSm udk;uG,f&mt&SiftcsKyfudk tjcm;aom ewfbk&m;rsm;
xufydkí ,kHMunfudk;uG,fcJhMuonfhtcsufuomvQif ta&;BuD;qkH;aom
tcsuf jzpfayonf/
A[dktar&dua'o&Sd rm,mvlrsKd;rsm;\ zefqif;&Sifewfbk&m; twfZ
rmefem (Atzmna)rSpí qDtm&mvDtGef;EdkifiH&Sd ref;'D;vlrsKd;rsm;\ i,f0l
(Ngewo)[kac:aom pMu0Vmrsm;ESifh 0dnmOfrsm;\ zefqif;&Sif?433 [dE´L
t,l0g'rS NA[®P434 (t<uif;rJhOókHvlyk*¾dKvfr[kwfaomt&Sif)? abbD
vkHNrdKUa[mif;rS rm&f'kcf(Marduk)[kac:aombk&m;? yefoDtGef (Pantheon)
wdkY\ tjrifhqkH;bk&m;435 ponfh bk&m;rsm;tm;vkH;onf tjrifhqkH;
udk;uG,f&mt&Sifudk vlom;wdkY udk;uG,fcJhMuonfh oufao vu©Pmrsm;
jzpfonf/ bk&m;ESpfql0g'jzpfaom Zdk½dktufpxD;,ef; bmomwGifyifvQif
t[l;&m;rmZ'g (aumif;jcif;rsm;\bk&m;)onf qdk;0g;jcif;\ zefqif;&Sif
tef*&m ref,kxufydkí omvGefonfudk awGYEdkif\/ ¤if;wdkY\ ,kHMunfrI
t& ud,mrof (aemufqkH; w&m;pD&if rnfhaeY) wGif t[l;&mrmZ'gonf
ref,ktm; tEdkif&oGm;ayrnf/ atmifEdkifoGm;ayrnfqdkvQif t[l;&m;
rmZ'gonf ¤if;wdkY\ tjrifhqkH; udk;uG,f&mt&Sif jzpfoGm;ayrnf/436
qifhuJajymif;vJjcif;qdkif&mykHpHt& uefYowfrI&Sdaom A[kemx0g'rS
tjrifhqkH;aom udk;uG,f&mt&Siftm; ,kHMunfrIay:xGef;vmonf[kqdk
vQif ¤if;tjrifhqkH;aom udk;uG,f&mt&Siftm; ,kHMunfrIonf obm0
433 Dictionary of Religions, p. 93. 434 Ibid., p. 210. 435 Ibid., p. 68. 436 Ibid., p.28
w&m;\ ewfbk&m;rsm;udk ,kHMunfjcif;ESifh twlwGJí r&SdEdkifacs/
rnfodkYyifqdkapumrl wpfyg;wnf;aom tjrifhjrwfqkH;aomt&Sif[laom
todonmonf tm;vkH;aom bmomw&m;rsm;wGif usef&Sdaeaom
aMumifh vlom;trsm;pkonf eAD? wrefawmf rsm;\ oifMum;rIjzpfaom?
wpfqlwnf;aomudk;uG,f&mt&Siftm; ,kHMunfudk;uG,frIrS wjznf;jznf;
vGJacsmfoGm;cJhaMumif; oufaotjzpf awGY&\/ ,if;odkY vrf;vGJrI? wdrf;
apmif;rI? aoGznfrIrsm;udk cGJjcrf;pdwfjzmavhvmMunfhygu tcsKdUonf
udk;uG,f&mt&Sif\ *kPfawmf (*kPf&nfrsm;)udk xdkt&Sif\ tjcm;
tzefqif;cHrsm;ESifh zefqif;jcif;\ tcef;u@rsm;odkY ay;rdcJhMujcif;
aMumifh jzpfonf/ þenf;vrf;rsm;wGif *kPft&nftaoG;rsm; cGJa0,l
xm;aom tenf;i,frQaom ta&twGuf&Sdonfh ewfbk&m;rsm;tjzpfodkY
a&muf&SdvmNyD;? tcsKdUaom tajctaersm;wGif ¤if;ewfbk&m;rsm;u
vlom;ESifh udk;uG,f&mt&SiftMum; Mum;0iftoem;cH ay;aom? Mum;
yGJpm;rsm;tjzpfodkY a&muf&SdoGm;cJhjcif;om jzpfonf/
bmomw&m;rsm; ,dk,Gif;ysufpD;qkwf,kwfvmjcif; rSefuefaMumif;
tjcm; oufaowpf&yfudk ordkif;qdkif&m bmoma&;ul;ajymif;rIwpfck jzpf
onfh wpfyg;wnf;aom udk;uG,f&mt&Sifudk ,kHMunfonfh *sL;0g'rS
bk&m;trsm;udk vufcH,kHMunfaeaom c&pf,mef0g'udk ul;ajymif;cJhonfh
jzpf&yfwGif awGYEdkifonf/ wrefawmftDqmrS vrf;ñTefoifMum;cJh
aom wpfyg;wnf;udk;uG,faom0g'rS bk&m;ESpfyg;udk;uG,faom0g'odkY
yxrOD;pGm ajymif;vJoGm;cJh\/ ¤if;wdkY\t,ltqt& El;tl;pf(Nous)ESifh
vdk;a*ghpf(Logos)[laom bk&m;ESpfyg;&Sdonf/ El;tl;pf(Nous)onf pMu0Vm
udk EId;qGaeaom ½kyfr[kwfonfh tajccHoabmjzpfNyD;? vdk;a*ghpf(Logos)rSm
½kyftjzpfxif&Sm;vmaom o½kyfouef jzpfonf/437 xdkodkY ESpfyg;aom
437 xdktawG;tac:'óeynm&Sifrsm;\ t,ltqt& Nous onf pMu0Vm\ tajccHoabmw&m;udk EId;qGaeaom ½kyfr[kwfonfh tajccHoabmw&m;jzpfNyD;? Logos onf ½kyftjzpfxif&Sm;vmaom o½kyfouef jzpfonf/ ½I- Dictionary of
Philosophy and Religion, p.314.
bk&m;udk udk;uG,frIrSwqifh a&mracwfodkY a&mufaomtcgwGif bk&m;
okH;qludk;uG,fjcif;0g'odkY ,dk,Gif;vmcJhonf/438 a&mrvlrsKd;rsm;onf
udk;uG,f&mt&Sifonf wpfyg;wnf;jzpfaomfvnf; jyifyA[dE¨ tajctae
wGif yk*¾dKvfokH;yg;tjzpf &yfwnfwnf&Sdaeonf/ ¤if;rSm tzbk&m;ocif?
om;awmfESifh oefY&Sif;aom0dnmOfawmfwdkY jzpfonf/ aemufqkH;tqifhü
½dkrmefuufovpf ausmif;awmfrsm;wGif A[kemx0g'ac: bk&m;trsm;
vufcHudk;uG,f,kHMunfjcif;udk tjynfht0usifhokH;aeonfudk awGYEdkif
onf/ xdkuufovpfausmif;awmfrsm;wGif ar&DESifh olawmfpif[kac:cH&
aomyk*¾dKvfrsm;tm; tpOftquftvdkuf pGrf;tm;rsm;ay;í Mum;0ifto
em;cHay;rnfhol?umuG,fapmifha&Smufolrsm;tjzpf jyKay;xm;onfudk awGY
Edkif\/
tvm;wlyif uREkfyfwdkYtaeESifh wrefawmfjrwfrk[r®'frS ,l
aqmifvmcJhonfh tpövmrf\ aemufqkH;ESifhoefYpifaom aumif;csD;
owif;ESifh ,aeYrkpfvifrfrsm;tMum;&Sd ,kHMunfouf0ifrIrsm;? usifhokH;rI
rsm;udk EdIif;,SOfavhvmMunfhygu ,kHMunfrIrsm;? usifhokH;rIrsm;onf rlv
tajctaerS wjznf;jznf; ,dk,Gif;qkwf,kwfvmonfudk awGY&ayrnf/
tpövmrf ay:xGef;ump tcsdefu &SdcJhaom oefYpifonfh wpfqlwnf;?
wpfyg;wnf;aom udk;uG,f&mt&Siftm; udk;uG,f,kHMunfrIonf acwf
umvtoD;oD;udk jzwfausmfvmaomtcg rlv aomif[D;'fopömw&m;rS
wjznf;jznf; qkwf,kwfysuf,Gif;vmcJhonf/ bmoma&;avmuwGif
*kdPf;*Prsm;? tkyfpkrsm; toD;oD;tou ay:aygufvmNyD; aemufydkif;
rsKd;qufrsm;twGif;rS ¤if;wdkY\ bmoma&;,kHMunfrIrsm;ü wrefawmf
jrwf? udk,fawmfjrwf\ tEG,fawmfrsm;? ouú0gw&m;&Sdaomol
438 uyfyg½dkpD,efrsm;rS zefwD;cJhonfh okH;wpfql0g'udk c&pfouú&mZf (381) ckESpf wGif uGefpwefwDEdky,f\ a&mraumifpDrS aemufqkH;ü vufcH twnfjyK ay;cJhonf/ ,if;okH;yg;wpfql0g'rSm bk&m;ocifonf wpfqlwnf;aom udk;uG,f&mt&SifjzpfNyD;? zcrnf;awmf? om;awmf? oefY&Sif;aom0dnmOfawmfwdkYü udef;0yfaeonf/ ½I- Diction -
ary of Philosophy and Religion, p. 586.
rsm;? wzef ouú0gw&m; r&Sdaomolrsm;tm; olawmfpifrsm;[k owfrSwf
NyD;? tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfrsm;udk wyfqifay;NyD;? rsKd;quf
tvdkuf udk;uG,fusifhokH;vQuf&Sdonfudk awGY&ayrnf/
'g0if0g'\ todonmoabmt& atmf*JepfqifhuJajymif;vJjcif;
onf ,aeYjzpfay:wnf&Sdaeaom ouf&Sdrsm;tm;vkH;\ rlvtponf
qJvf wpfckxJom&Sdaom trD;bm;ESifho@mefwlonfh ouf&Sd tPkZD0
½kyfypönf;rsm;rS tpjyKcJhonf[k qdk\/ þuJhodkY qJvfac: ½kyfuvyfpnf;
wpfck&Sdaomouf&Sdrsm;onf ¤if;wdkYtouf&Sifoef&yfwnfrItwGuf vIyf
&Sm;½kef;uef&if; ½IyfaxG;aomykHo@meftjzpf zGJYpnf;xm;onfh tqifhjrifh
ouf&SdtPkZD0 ½kyfypönf;rsm;tqifhodkY qifhuJajymif;vJwdk;wufvmonf
[kqdk\/ 'g0ifoDtdk&Dt& ouf&Sdrsm;onf ½dk;&Sif;aomtajctaerS
tqifhjrifh½IwfaxG;aomtajctaeodkY qifhuJhajymif;vJonfhoabmw&m;
udk omoema&;twGuf wdkuf½dkuftokH;csvdkufaomtcg qkwf,kwf ,dk
,Gif;vmaomykHpHudk taxmuftuljyKoGm;ayonf/ ¤if;oabmt&
bmomw&m;rsm;onf tvGef½dk;&Sif;aomykHpHESifhpwifcJhNyD;? ¤if;rSm wpfyg;
wnf;aomudk;uG,f&mt&Sifudk c0yfudk;uG,fonfhykHpH jzpfonf/ xdkrSw
qifh ¤if;oefYpif&Sif;vif;rIudk qkH;½IH;oGm;NyD; bk&m;ESpfql0g'? bk&m;
okH;ql0g'? bk&m;trsm;udk udk;uG,faom0g'? wzef ... ,SOfwGJ udk;uG,f
aom0g'rsm;tjzpf ay:xGef;vmcJhjcif; jzpfonf/ ¤if;bmomw&m;rsm;\
qifhuJajymif;vJrIonf trsKd;rsKd;aoma'orsm;ay:rlwnfí vnf;aumif;?
xdkt&yfa'owGif BuD;pdk;vTrf;rdk;aeaom vlrIpD;yGm;a&; tajctaersm;ay:
rlwnfívnf;aumif;? ykHo@mefwpfckESifhwpfck rwlay/ aemufqkH;wGif
½kyfyGm;½kyfxkrsm;udk &Sdcdk;ylaZmfonfh ykHo@meftjzpf a&muf&SdoGm;av
onf/
&S&D;ufac: wkyEIdif;,SOfudk;uG,fjcif;\tp
wrefawmfjrwfonf wrefawmftm'rfocifvufxufrS
pwifcJhonfh wpfqlwnf;aom udk;uG,f&mt&Sifudk c0yfudk;uG,fjcif;rS
A[kemx bk&m;trsm;udk;uG,fjcif;odkY urÇmhacwfumvtvdkuf rnfodkY
ajymif;vJoGm;aMumif;udk txift&Sm; tao;pdwf &Sif;jycJhonf/ wref
awmfjrwf\ qGm[mA[fBuD;rsm;rS xdkjzpf&yfjrifuGif;udk uREkfyfwdkY
tm; pl&[fEl;[f? tm,ofawmf (23) ü tv’m[ft&SifjrwfrS wrefawmf
El;[focifonf ¤if;\vlxktm; tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;
udk c0yfudk;uG,ftdAm'ofjyK&ef zdwfac:cJhaomtcg ¤if;\trsKd;om;
rsm;u rnfokdY wkHYjyefcJhykHESifhywfoufí ¤if;tm,wfawmf\ozfpD;&fudk
atmufygtwdkif; &Sif;jycJhonf/
[
]
]]¤if;jyif xkduRefawmfrsKd;\trsKd;om;wkdYonf (vufatmufi,f
om; vlYAmvwkdYtm;) þokdY ajymqkdcJhMuygonf/ (tcsif;wkdY?)
toifwkdYonf rdrdwkdY\ ukd;uG,f&mrsm;ukd pGefYy,fí tvQif;
rxm;Muukefvifh/ ¤if;jyif toifwkdYonf ]]0'´f}} qif;wkukdvnf;
tvQif; rpGefYy,fMuukefvifh? ]]qk0gtf}} qif;wkukdvnf;
pGefYy,fjcif; rjyKMuukefvifh? xkdrSwpfyg; ]],*lqf}} qif;wkukd
vnf;aumif;? ]],tluf}} qif;wkukdvnf;aumif;? ]]ewfpf&f}}
qif;wkukd vnf;aumif;? pGefYy,fjcif;ukd rjyKMuukefvifh/}}439
439 usrf;jrwfuk&ftmef? 71; 23/
qG[mADBuD; tAÁ'kv’m[ftdAfaeYtAÁm;pfocifrS txufyg usrf;
jrwfuk&ftmef\tm,ofawmfESifhywfoufí atmufygtwdkif; tus,f
zGifhqkd &Sif;vif;jycJh\/
]]txufazmfjyyg tm,wfawmfwGifyg&Sdonfh ]0'´f}? ]pk0gtf}? ],*lqf}?
],tluf}? ]ewfpf&f} tp&Sdonfh trnfrsm;rSm wrefawmfEl[f\
trsKd;om;rsm; qnf;uyfukd;uG,favh&SdMuaom qif;wkrsm;\ trnfrsm;
jzpfayonf/ tm&AftrsKd;om;rsm;onfvnf; aemufykdif;wGif ,if;qif;wk
rsm;ukd ukd;uG,fvmcJhMuayonf/ ]0'´f}onf a'gifrokvf *sef'vfa'o½Sd
uvfAf rsKd;EG,f0ifrsm; c0yfudk;uG,fonfh bk&m;qif;xk jzpfvmonf/
]pk0gtf}onf [dkZdkif,D;vfrsKd;EG,f0ifrsm;rSvnf;aumif;? ],*lqf}onf &SDAm
EdkifiHteD;&Sd *sK&fzfa'orS *kodGKif;,D;zfrsKd;EG,frsm;rS vnf;aumif;? ],tluf}
onf [rf'ef;rsKd;EG,f0ifrsm;rSvnf;aumif; toD;oD;arG;pm;í ,if;qif;
xkawmfrsm;udk c0yfudk;uG,fcJhMuonf/ xdkYjyif ]ewfpf&f}onf [difrf,m;&f
rsKd;EG,f\ Zkvfumvm440rsKd;EG,fpdwfrS udk;uG,fonfh bk&m;qif;xk jzpf
vmonf/ xdk½kyfyGm;qif;xkrsm;\ trnfrsm;rSm wrefawmfEl;[f\
tGr®oftkyfpktwGif;rS ajzmifhrwfrSefuefaomopöm0g'DBuD;rsm;\trnfrsm;
udk ay;cJhMujcif; jzpfonf/ xdkajzmifhrwfrSefuefaom opöm0g'DBuD;rsm;
aoqkH;oGm;NyD;onfhaemuf ½IdifoGmefrm&fewfonf usef&pfaomvlwdkYtm;
¤if;wdkY\ ykHyef;o@mefudk qif;xktjzpf xkvkyfapNyD;? ¤if;qif;xkrsm;udk
xdkopöm0g'DBuD;rsm;\ trnfemrrsm;jzifh rSnfhac:&ef pdwful; pdwfoef;
xnfhoGif;ay;cJhonf/ xdkqif;xkrsm;wnf&Sdonfhae&mtm; rsKd;EG,fpktoD;
oD;\ ta&;BuD;aomtpnf;ta0;rsm; jyKvkyf&mae&mrsm;tjzpf jyKvkyf
xm;NyD;?aumif;jrwfonfhtusifhoDvrsm; jyKrlusifhBuH&eftwGuf owday;
EId;aqmfonfh txdrf;trSwftjzpfom tokH;jyKcJhMuonf/ ¤if;wdkYrsKd;EG,fxJ
rS rnfolwpfOD;wpfa,mufrQ ,if;olawmfpifopöm0g'DBuD;rsm;twGuf
440 ,DrifEdkifiH\ [ifrf,m&D,mbk&ifrif;jrwf/ ½I-rk[r®'ftdAfaeYrefZl;&f ? vdpmef tvf-tm&Af? AD½l'fNrdKU? 'g&f qG'D;&fykHESdyfwdkuf? twGJ-8? pm-313/
txdrf;trSwftjzpf jyKvkyfxm;onfh qif;xkrsm;udk rc0yf? rudk;uG,fcJh?
&Sdckd;ylaZmfyojcif; r&SdcJhacs/ rnfodkYqdkapumrl?xdk½kyfxkrsm;udk xkvkyfcJhMu
onfh rsKd;qufrsm; uG,fvGefaoqkH;oGm;Muaomtcg aemufrsKd;qufrsm;
rS xdk½kyfxkqif;xkrsm;udk jyKvkyfwnfxm;cJhMuonfh &nf½G,fcsufudk arh
avQmhoGm;cJhMuonf/ ¤if;½kyfxkqif;xkrsm;udk xkvkyfcJhMuaomrsKd;EG,frsm;
\ aemufrsKd;qufopftm; ¤if;wdkY\ a&S;,cifrsKd;qufrsm; (bdk;? bGm;?
bD?bifrsm;)onf xdk½kyfxkqif;xkrsm;udk xkxm;udk;uG,fcJhaMumif;? xdkodkY
udk;uG,fylaZmfcJhjcif;aMumifh? rdk;rsm;½GmoGef;í (pm;eyf&du©mayg<u,f0)cJh
aMumif;udk ½IdifoGmefrm&femwfrS ajymMum;cJhonf/ xdktcg aemufrsKd;quf
opfrsm;onf ½IdifoGmefrm&femwf\pum;udk t[kwfrSwfí ¤if;½kyfxkrsm;
udk ½kyfyGm;qif;xkrsm;tjzpf rGrf;rHcs,foí &Sdcdk;ylaZmfyoudk;uG,fcJhMu
avonf/441 ,if;tpOftvmudk cH,lí aemufqufcHvmaom rsKd;quf
opfrsm;onfvnf; ¤if;bk&m;qif;xkrsm;udk qufíqufí &Sdcdk;ylaZmfcJhMu
onf/442
txufazmfjyyg usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,ofawmf (71; 23)udk
wrefawmfjrwf\ qG[mA[fBuD;rsm;rS ykHazmfwifjyay;aom? tus,f
zGifhqdk &Sif;vif;csuft& vlYordkif;wGif vlom;wdkYonf ½kyfyGm;½kyfxk udk;
uG,fjcif;ESifh A[kemxbk&m;trsm;udk &Sdcdk;ylaZmfyo udk;uG,fjcif;[laom
jzpfpOfESpf&yfonf rnfodkY jzpfay:vmcJhaMumif;ESifh uREkfyfwdkY\ bdk;bGm;
bDbif tpOftquf vufcH ,kHMunfudk;uG,fcJhaom ]wpfqlwnf; wpf
yg;wnf;aom udk;uG,f&mt&Sifudk c0yfudk;uG,fqnf;uyfjcif;[lonfh
,kHMunfrIpepf ysufjym;oGm;cJh&ykHudk azmfjyxm;cJh\/ þtm,ofawmfrS
bmoma&;\ ,dk,Gif;qkwf,kwfvmaomykHpHudk rSefuefaMumif; twnfjyK
ay;cJhonfhtjyif ]bdk;bGm;bDbifrsm;udk pOfquftvdkuf ylaZmfyo}onfh
441 qG[mADrk[r®'fAifefudkufpfrS qifhjyefcJhNyD; tDrmrftoGf-oGAf&D rS pkpnf; wifjycJhonf/ 442 ½I-qG[D;[ftvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-6? pm-414-5? ['D;qftrSwf-442/
ordkif;aemufcHtaMumif;w&m;udkvnf; xif[yfazmfjyaeayonf/ xdkYjyif
tpövmrfrS vlom;ESifh wd&dpämefwdkY\½kyfykHyef;csDrsm;udk o½kyfazmf a&;qGJ
jcif;? rSwfwrf;wifjcif;? ¤if;wdkY\½kyfxk½kyfvkH;rsm;? yef;csD½kyfykHrsm; a&;qGJ
jcif;udk cdkifcdkifrmrm tb,fhaMumifh qefYusifcJhaMumif;udkvnf; xif[yf
azmfjyaeayonf/ ½kyfykHyef;csDrsm;? ½kyfyGm;½kyfxkrsm;jyKvkyfjcif;? ¤if;wdkYudk
ylaZmfyojcif;udk wm;jrpfydwfyifcJhaMumif;udk wrefawmfrlpmvuf
xuf? ¤if;tm; xkwfjyefcsrSwfay;aom]ynwfawmf(10)yg;}wGif yg0if
aMumif;? or®musrf;a[mif;wGif atmufygtwdkif; azmfjyxm;ayonf/
]]toifonf oifhudk,foif aoqkH;ol\ ½kyfvkH;? ½kyfxktjzpf rjyK
vkyfoifh/ tvm;wl txufrdk;aumif;uif&Sdt&mrsm;? rdk;atmufajrjyif&Sd
t&m0w¦Krsm;? urÇmajrBuD;\ twGif;ajratmuftwGif;&Sd t&m0w¦Krsm;?
a&twGif;&Sd t&m0w¦rsm;\½kyfykH? ½kyfxk? ½kyfyGm;rsm;udkvnf; rjyKvkyf
&/}}443
tapmydkif; c&pf,mefomoem0ifrsm;onf txufazmfjyyg ñTefMum;
csufrsm;twdkif; vdkufemusifhokH;cJhaomfvnf;? *&,fudk-a&mrtawG;
tac:rsm; 0ifa&mufvmaomtcgwGif a,½Ic&pfawmf\ oifMum;
csufrsm;? vrf;ñTefcsufrsm;udk vkH;vkH;vsm;vsm; ,dk,Gif;ysufpD; oGm;apcJh
onf/ ,if;ajymif;vJrIrS arG;zGm;ay;vdkufaom tarGtESpfwpf&yfrSm
½kyfvkH;½kyfxkrsm; jyKvkyf csef&pfapjcif; jzpfonf/ txl;ojzifh ¤if;wdkY\
ol&Jaumif;rsm;? tmZmenfrsm;? olawmfpifrsm;? wrefawmfrsm;? ar&DESifh
a,½Ic&pfawmf? aemufqkH; tzbk&m;ocifac: ]udk;uG,f&mt&Sif}\
ykHawmfrsm;udkyg ykHazmfa&;qGJcJhMuonf/444
443 Exodus, 20:4. 444 EdkifpD,m(787 CE)\ 'kwd,aumifpDrS vl0ifpm;jcif;tm; ouf0if,kHMunfrI\ vu©Pm&yftjzpf oauFwrsm;udk w&m;0if owfrSwfay;cJhonf/ ¤if;wdkYtqdkt& Logos (udk;uG,f&mt&Sif\pum;awmf)onf a,½Ic&pfawmfuJhodkY vlpifppfjzpfvmcJh onf/ ½I- Dictionary of Religions, p. 159.
wpfzufwGif uREkfyfwdkY\ aemufqkH;eADwrefawmf wrefawmfcsKyf
rk[r®'frS ½kyfykHa&;qGJolrsm;? ½kyfyGm;? ½kyfxk? ½kyfvkH;rsm;jyKvkyfolrsm;?
¤if;wdkYudk csdwfqGJjcif;? jyojcif;ponfwdkYudk jyKvkyfolrsm;tm; tv’m[f
rS xdkolwdkYaoNyD; uA&focFsKdif;twGif;ü tjypf'Pfay;rnfjzpf
aMumif; owday;ajymMum;cJhonf/ rktfrifefwdkY\ rdcifrGef tmtd&Sm[f
Aif;efaohtAlAu&frS qifhjyefcJhonfrSm
]]tcgwpfyg;wGif wrefawmfjrwfonf uRefrtm; awGYqkH&efvm
aomtcg uRefronf teD;qkH;ae&m&Sd awmifyHygaom jrif;½kyfrsm; yg0if
onfh uefYvefYumwpfckaemufwGif 0ifí uG,faerdygonf/ wrefawmf
jrwfonf xdkuefYvefYumudk jrifaomtcg udk,fawmfjrwf \
rsufESmawmfrSm ta&mifajymif;oGm;cJhygonf/ ]tdk-tmtd&Sm[f ?
ud,mrofw&m;pD&ifrnfhaeYwGif tv’m[ft&Sifjrwf\ zefqif;jcif; tjyK
trlESifh tvm;wljzpfaom xdkvkyf&yfonf tjyif;xefqkH; jypf'Pfudk
cH&rnfht&m jzpfonf/ xdkt&mudk jyKvkyfaomoltm; ¤if;zefwD;xm;
aomt&mudk toufoGif;cdkif;rnf jzpfonf/ wrefawmfjrwfrS
qufvufí rdefYawmfrlonfrSm rvmtdum[f aumif;uifwrefrsm;
onfvnf; xdk½kyfyGm;½kyfxk? ½kyfykHrsm;&Sdaomae&modkY vmrnf r[kwfacs/}}
xdkYaemuftmtd&Sm[f ocifrrS qufvufí ajymjycJhonfrSm ]xdkY
aMumifh uRefronf uefYvefYumudk tydkif;ydkif;jzwfí acgif;tkH;wpfvkH;
(0g) ESpfvkH; jyKvkyfcJhyg onf/}}445
ajzmifhrwfrSefuefaomolawmfpifrsm;tm; tvGeftusL; csD;rGrf;jcif;
txufwGifazmfjycJhaom tjzpftysuftaMumif;t&monf wrefawmf
El;[f\vufxuf ¤if;\aemufvdkufaemufygrsm;u ¤if;wdkY\ ol
445 ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-542? ['D;qftrSwf-838 ESifh pm-545-6? ['D;qftrSwf-844? qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-3? pm-1158? ['D;qf trSwf-5254/
awmfpifrsm;tay: tvGeftusL;cspfcifjcif;? tvGeftusL; csD;rGrf;jcif;rsm;
aMumifh ½kyfxk½kyfyGm;jyKvkyfudk;uG,fjcif;[laom tajccHoabmw&m; ay:
aygufvmEdkifaMumif;? ¤if;onf &S&D;uf\tpyifjzpfaMumif;udk ñTefjyae
ayonf/446 Ak'¨0g'ü Ak'¨½kyfyGm;awmf? ½kyfxkrsm;udk &Sdcdk;ylaZmfjcif;? c&pf
,mef0g'ü c&pfawmf\½kyfyGm;awmf? ½kyfxkrsm;udk xkvkyfqnf;uyfylaZmf
&Sdcdk;jcif;onf olrGefoljrwfrsm;tay: tcspfvGefuJrI? xdkolrGefoljrwfrsm;
tm; vGefusL;aom csD;rGrf;axmyemjyKjcif;wdkYaMumifh ay:aygufvmaom
acwfNydKif½kyfxkudk;uG,frI\ Oyrmrsm; jzpfonf/ xdkodkY vGefuJaomtcspf
ESifh vGefusL;pGm csD;rGrf;axmyemjyKjcif;wdkYaMumifh wrefawmfjrwfrS
qG[mA[fom0uBuD;rsm;ESifh rkpfvifrfrsm;tm;vkH;udk a,bk ,stm;jzifh
rdrdtm; vdkonfxufydkí rcsD;usL;&ef ñTefMum;cJhonf/ xdktaMumif;ESifh
ywfoufí wrefawmfjrwf\ rdefYMum;csufudk tkr&f tdAfaeY tvf-
coGfoGmAfrS qifhjyefcJhonfrSm
r&f,rf \om;awmftm; c&pf,mefrsm; tvGeftuRH csD;rGrf;Mu
ouJhodkY uREkfyftm; tvGeftuRHcsD;rGrf;jcif; rjyKavESifh/ trSefyif uREkfyf
onf tv’m[ft&Sifjrwf\ tapawmfaus;uRefom jzpfonf/ xdkYtwGuf
uREkfyftm; tv’m[ft&Sifjrwf\aus;uRef (tAÁ'kv’m[f)ESifh tv’m[fh
&plvfwrefawmf(&plvfvkv’m[f)[kom ac:Muavukef/}}447
c&pf,mefrsm;? *sL;rsm;onf xdkacwfumvrsm;uwnf;u wrefawmf
rsm;ESifh olawmfpifrsm;\ ocFsKdif;tkwf*lrsm; wnf&Sdonfhae&mrsm;ü &Sdcdk;
ylaZmfqnf;uyf&ef ae&mrsm;wnfaqmufcJhMuNyD;? uREkfyfwdkY ,aeYacwf
vlom;rsm;tm; c0yfudk;uG,fylaZmfyotyfonfht&mrsm;[k xifrSwf ,kH
MunfapcJhMuonf/ xdkYodkY txdrf;trSwf ocFsKdif;tkwf*lrsm; wnfaqmuf
í &Sdcdk;ylaZmfudk;uG,fqnf;uyfjcif;"avhudk wrefawmfjrwfBuD;rS usdefqJ 446 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-311/ 447 tDrmrfAkdcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf ESpfOD;pvkH;rS pkpnf;wifjycJhMu onf/ ½I-qG[D;[ftvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-4? pm-435? ['D;qftrSwf-654/
cJhonf/ wrefawmfjrwfrS aemiftem*gwfwGif xdkuJhodkYaom vkyf&yf
rsKd;? tavhtusifhrsKd;udkvkyfrnfh rnfolYudkrqdk usdefqJcJhonf/ þodkY
usdefqJ&jcif; taMumif;t&if;rSm tpövmrfonf ½kyfxk½kyfyGm;rsm; xkvkyf
udk;uG,fqnf;uyfjcif;udk vkH;0 qefYusifaMumif; odomap&ef jzpfonfh
tjyif vlom;rsm;udk olrGefoljrwfrsm;tm; tvGeftusL; csD;usL;jcif;
onf tvGef tEÅ&m,fBuD;rm;aMumif;udk owdjyKrdap&ef jzpfonf/
wrefawmfjrwf\ZeD;rktfrifefwdkY\rdcifrGef?tGar®Upvfr[f
ocifrBuD;448rS qifhjyefcJhonf/ ]]wpfcgu uRefronf wrefawmfjrwf
tm; tDoD,kd;yD;,m;EdkifiHü c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;wpfcktwGif;
&Sd eH&Hrsm;ü ½kyfykHrsm;&Sdonfudk jrifawGYcJh&aMumif; ajymjycJhonf/ udk,f
awmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm-
]]tu,fí ¤if;wdkYteufrS olrGefoljrwfwpfOD; uG,fvGefaoqkH;oGm;
ygu ¤if;wdkYonf xdkolrGefoljrwf\ uA&focFsKdif;ay:wGif tdAm'of
0wfjyK&eftwGuf ae&mwpfckudk wnfaqmufMuonfhjyif ,if;udk aq;
rsm;okwfvdrf;cs,foNyD; xdkuJhodkYaom ½kyfykHyef;csDrsm; a&;qGJwwfavh&Sd
448 tGar®Upvfrm[f ocifr\ trnfrSm [if;'fAif;efaohtADtkrdkif,m jzpfonf/ ocifrBuD;onf udk½dkuf&SfrsKd;EG,fpkrSjzpfonf/ ocifrBuD;ESifh ¤if;\cifyGef; tAlpvfrm[f onf udk½Iduf&Sfrk&Sf&dufrsm;\ ñSif;yrf;ESdyfpufrIaMumifh tDoD,dk yD,mEdkifiHodkY ajymif;a½TUaexdkifcJhonf/ xdkYaemuf olwdkYonf wrefawmfjrwf r'De[fNrdKUodkY a½TYajymif;[d*sf&ofjyKNyD;onfhaemuf r'DemNrdKUodkY ajymif;a½TU [d*sf&of vkyfcJhonf/ xdkodkY [d*sf&ofajymif;a½TUaexdkifrIjyKNyD; [d*sf&D ouú&mZf (4) ckESpfwGif ocifrBuD;\ cifyGef;rSm tv’m[ft&Sifjrwf trdefYawmf cH,loGm;cJhonf/ xdkYaemuf wrefawmfjrwfonf ocifrBuD;tm; vufxyf xdrf;jrm;cJhonf/ tGar®U pvfrm[f onf ocifrBuD; acwftcgumv&Sd ynm&SiftrsKd;orD;rsm;teufrS wpfOD;jzpf cJhonf/ ocifrBuD;onf wrefawmfjrwf\ acwfumvNyD;onfhaemuf [d*sf&D ouú&mZf 62 ckESpf (684 CE) ocifrBuD; uGefvGefonfhtcsdefwdkifatmif tpövmrfh Oya'ynmudk oifMum; jzefYjzL;ay;cJhonf/ ½I-tv’mr[ftdAfEka*smifZD ? qGz[f tqGf-qGzf0[f? udkif½dkNrdKU? 'g½kvf0gtDykHESdyfwdkuf? yxrtBudrf? 1970? twGJ-2? pm-40-2/
onf/ xdkodkY jyKvkyfzefwD;aom vlom;rsm;onf tv’m[ft&Sifjrwf\
xHawmf yg;ü tqdk;0g;qkH;aom tzefqif;cHrsm;jzpfMuonf/}}449
tGar®Upvfrm[f ocifrBuD;rS tDoD,dk;yD;,m;&Sd c&pf,mefbk&m;
&Sdcdk;ausmif;\eH&Hay:&Sd ½kyfykHrsm;taMumif; ajymjyaomtcsdefrSm wref
awmfjrwfrk[r®'fonf tvGeftrif; emrusef;jzpfaeNyD;? tv’m[f
t&Sifjrwf trdefYawmfcH,l&ef eD;uyfaeonfh tcsdefumvjzpfonf/
xdkYaMumifh wrefawmfjrwfBuD;rS eADwrefawmfrsm;? 0vDatmifvD,m
olawmfpifrsm;\ ocFsKdif;tkwf*lrsm;udk txdrf;trSwfae&mrsm;tjzpf
wnfaqmufolrsm;tm; t&Sifjrwf\ zefqif;jcif;wGif tqdk;0g;qkH;aom
zefqif;cHrsm; jzpfonf[k rdefYawmfrlcJhjcif; jzpfonf/ ,if;tajctaewGif
wrefawmfjrwfBuD;\ñTefMum;csufonf xdkokdY ocFsKdif;tkwf*lrsm;ay:
wGif txdrf;trSwfae&mrsm; wnfaqmufjcif;"avhrsm;udk rkpfvifrfouf
0if ,kHMunfolrsm; rjyKvkyfMu&ef wif;wif;usyfusyf wm;jrpfxm;cJhjcif;
jzpfonf/ ,if;wm;jrpfcsufwGif vkH;0 cRif;csuf[lí r&Sdacs/ wref
awmfjrwfBuD;rS txufygvkyf&yftay: jyif;jyif;xefxef usdefqdk
cJhjcif;rSm xdkokdY jyKvkyfaomtavhtusifhwGif t"dutjypfjzpfapaom
taMumif;t&if;ESpfck&SdaomaMumifh jzpfonf/ ¤if;wdkYonf ½kyfxk ½kyfyGm;
udk;uG,fjcif;\ taMumif;t&if;ESpfckvnf; jzpfonf/
1. ocFsKdif;tkwf*lrsm;ay:wGif Adrmefrsm; wnfaqmufjcif;/
2. ½kyfxk? ½kyfvkH;rsm;? yef;csDrsm; jyKvkyfjcif;wdkY jzpfonf/450
449 rktfrifefwdkY\ rdcifrGefBuD;tmtd&Sm[f rS qifhjyefcJhNyD;? tDrmrfAkcg&D ESifh tDrmrfrkpfvifrf wdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-1? pm-251? ['D;qftrSwf-419 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-1158? ['D;qftrSwf-1076/ 450 ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-321 ü ½Idifckvftpövmrf tdAfEkodkifrD ,[f \tqdktm; udk;um;wifjyxm;onf/
þvkyf&yfESpfckpvkH;onf &S&D;ufac: wkyEIdif;,SOfudk;uG,fjcif;tm;
jzpfapaomtaMumif;w&m;rsm;jzpfaMumif;udk wrefawmfEl;[f vuf
xufu&SdcJhonfh ½kyfxk? ½kyfyGm;rsm;u oufaocHvQuf&Sdonf/
ocFsKdif;ajrESifh ocFsKdif;tkwf*lrsm;odkY vnfywfjcif;(aZ,m&ofjyKjcif;)tay:
wif;usyfpGm wm;jrpfjcif;
wrefawmfjrwfonf 'GEéD,mavmuDrS rxGufcGmrD ocFsKdif;tkwf*l
udk;uG,frI? ylaZmfyorIESifh ywfoufí wif;wif;usyfusyf owday;
ajymMum;csufrS ñTefjyaeYonfhtcsufrSm ocFsKdif;tkwf*l ylaZmfyorIonf
udk,fawmfjrwf\ tGr®oftwGif; jyif;xefaom prf;oyfrIwpf&yf jzpf
vmrnfudk BudKwifí odjrifjcif;aMumifh jzpfonf/ tpövmrfomoemudk
ykHazmfay;aom tcsdefumvtwGif;ü wrefawmfjrwfBuD;rS rdrd\
qG[mA[fom0uBuD;rsm;tm; ocFsKdif;ajrtm; oGm;a&mufvnfywfjcif;
(aZ,m&ofjyKjcif;)tm; wif;usyfpGm wm;jrpfcJhonf/ þtrdefYonf
aomif[D;'fopömw&m;udk rkpfvifrftGr®oftwGif;ü cdkifrmpGm rwnf
aqmufEdkifrDumvtxd twnf jzpfcJhonf/ aomif[D;'fopömw&m;udk
cdkifNrJpGm tjrpfwG,foGm;aomtcg ¤if;trdefYudk jyefvnf ½kyfodrf;cJhonf/
wrefawmfjrwfrS rSmMum;cJhonfudk Munfhygu
]]uREkfyf wrefawmfjrwfonf ,cifu toifwdkYtm; ocFsKdif;
ajrodkY vnfywfjcif; (aZ,m&ofvkyfjcif;)udk wm;jrpfydwfyifcJh
onf/ odkYaomf ,cktcg toifwdkYtaeESifh ocFsKdif;ajrodkY
oGm;a&mufí aZ,m&ofjyKMuavukef/ xdkokdY aZ,m&ofjyKvkyf
jcif;onf tmcd&of aemifwrvGefb0twGuf owday; EId;aqmf
onfht&mrsm;om jzpfonf[k ESvkH;oGif;Muavmh/ ¤if;tkwf*lrsm;
onf oifwdkYtm; aojcif;w&m;udk rarhavsmh&ef owday; EId;
aqmfaomt&mrsm;om jzpfonfudk qifjcifMuavmh/}}451
wrefawmfjrwfBuD;onf txufyguJhodkY cGifhjyKcsufay;cJhaomf
vnf; aemifarG;zGm;vmrnfh rsKd;qufrsm;twGuf ocFsKdif;ajrrsm;odkY aZ,m
&ofjyKjcif;rS wjznf;jznf; ,dk,Gif;vmNyD;? ocFsKdif;ajrylaZmfyojcif;tjzpf
odkY ul;ajymif;roGm;&ef wif;usyfaom uefYowfcsufrsm;xm;cJhygonf/
1/ ocFsKdif;ylaZmfyorIudk wm;jrpf&ef twm;tqD;tjzpf pnf;rsOf;
pnf;urf;rsm; owfrSwfcsufrsm; &Sdaeayonf/ txl; &nf½G,fcsufr&SdyJ
ykHrSef0wfjyKaom 0wfjyKjcif;? qkawmif;jcif;rsm;udk vkH;0 wm;jrpfonf/
tAlptD;'fck'f&DrS wrefawmfjrwf\ rdefYrSmcsufudk atmufyg
twdkif; qifhjyefcJhygonf/
]]urÇmajrjyifwpfckvkH;wGif ocFsKdif;ajrrsm;ESifh tdrfomrsm;rSvGJí
tm;vkH;onf toifwdkYtwGuf 0wfjyKqkawmif;&mae&m jzpf
onf/}}452
tAÁ'kv’m[fAifeftkr&focifrS wrefawmfjrwf\ rdefYrSmcsuf
udk qifhjyef&mwGif
]]oif\tdrfwGif oifonf qGvmof0wfjyKyg/ tdrfrsm;udk ocFsKdif;
ajruJhodkY rjyKvkyfMuESifh/}}453
451 qG[mADAkd½dkif;'[fAifeftvf-[kqGdKif;AfrS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-463-4? ['D;qftrSwf-2131 ESifh pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-919? ['D;qftrSwf-3229? epmtD usrf;ESifh Adkif[uDusrf;/ 452 tDrmrfod&frdZD ESifh tDrmrftAl'g0l'f ocifwdkYrS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-1? pm-125? ['D;qftrSwf-492 ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/
ezdvfqGvmofrsm;udk rdom;pkrsm;twGuf pHerlemjyEdkif&ef tdrfrsm;
wGif wnfaqmufMu&rnf/ tu,fí tdrfwGif qGvmofwnfaqmufrI
r&Sdyg u ocFsKdif;okómefuJhodkY jzpfoGm;rnf/ tdrfwGif r*Fvmusufoa&
uif;rJhrnfh tajctaeudk okómefwGif qGvmof0wfjyKjcif;udk cGifhrjyK
xm;ouJhokdYtajctaeESifh cdkif;EIdif; azmfjyxm;\/ ocFsKdif;ajrwGif
tv’m[ft&Sifjrwftm; 0wfjyKwnfaqmufjcif;onfum; &S&D;uf r[kwf/
½IdifoGmef\ vTrf;rdk;cs,fvS,frIcH&aomolrsm;taeESifh okómeftwGif;
wnfaqmufaomqGvmofESifh qkawmif;qk,ljcif;onf tv’m[ft&Sif
jrwftwGuf r[kwfbJ aoolrsm;twGuf[k ,lqxifrSwfoGm;wwfMu
onf/ tusKd;quftm;jzifh ¤if;ae&mrsm;wGif ½kyfxk? ½kyfyGm;rsm; xkjcif;udk
jywfjywfom;om; wm;jrpfonf/
wpf&HcgwGif 'kwd,cvDz[for®wBuD;rS wrefawmfjrwf\
tjcm;aom qG[mADBuD;wpfOD;jzpfonfh tem;pfAifefrmvdufocifudk
uA&focFsKdif;okómefwpfckteD;wGif qGvm;ofjyKaerIESifhywfoufí ]ok
ómefajr} ]okómefajr}[lí [pfatmfí ¤if;tm; 0wfrjyK&ef owday;cJh
onf/454
453 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-2? pm-156? ['D;qftrSwf-280 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-376? ['D;qf trSwf-1704/ 454 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-1? pm-251? ['D;qftrSwf-48/ xdk['D;qfawmfrsm;t& wrefawmfjrwfrS ocFsKdif; okómefajrrsm;wGif qGvmof0wfjyKaqmufwnfjcif;udk wm;jrpfcJh&jcif;rSm ,if;ajr rsm;onf roefY&Sif;aomajrjzpfaomaMumifh r[kwfacs/ wrefawmfrsm;\ocFsKdif;ajr rsm;onf oefY&Sif;ayonf/ taMumif;rlum; wrefawmfjrwfrS ]]wrefawmfrsm;\ cE¨mudk,frsm;tm; pm;okH;&ef ajrBuD;tm; tv’m[ft&Sifjrwfonf cGifhjyKawmfrlxm; jcif; r&Sdacs}}[k rdefYawmfrlcJhaomaMumifh jzpfonf/ odkYjzpfay&m wrefawmfjrwf onf *sL;ESifhc&pf,mefrsm;tm; ¤if;wdkY\ wrefawmfrsm;\ ocFsKdif;ajrrsm;tm; tdAm'ofc0yfudk;uG,frIjyKaomae&mtjzpf jyKvkyfxm;jcif;tay: usdefqJrI jyKcJhjcif; rSm ,if;ocFsKdif;ajrrsm;\roefY&Sif;rIaMumifh r[kwfyJ? ,if;tjyKtrIonf &S&D;ufodkY
2/ 'kwd,ajrmuftwm;tqD;rSm ocFsKdif;tkwf*lrsm;tm; wrif &nf½G,fí
OD;wnfOD;wdkufí qGvmof0wfjyKjcif; jzpfonf/ þodkYaomtjyKtrludk
wrefawmfjrwfBuD;rS vkH;0 qefYusif wm;jrpfydwfyifcJhavonf/
tb,fhaMumifhqdkaomf xdktjyKtrlonf aemifvmaemifom; owd
uif;rJhaomolrsm;tm; aoolrsm;udk OD;wnfOD;wdkufí &Sdcdk;0wfjyKonf[k
xifjrifapaomaMumifh jzpfonf/ tAlr&fom'ftvf-*ge0DrS qifhjyef
cJhonf/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm]]uA&focFsKdif;bufodkY
rsufESmrlí 'dktmqkawmif;yw¦em rjyKavESifh/}}455
3/ ocFsKdif;okómeftwGif; usrf;jrwfuk&ftmefudk ½Gwfzwfo&ZÑm,f
jcif;udk wm;jrpfydwfyifonf/ wrefawmfjrwfESifh udk,fawmfjrwf
OD;wnfoGm;EdkifaomaMumifh jzpfayonf/ ½I-odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-328/ 455 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-460? ['D;qftrSwf-2122 ESifh pkeef tAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-917? ['D;qf trSwf-3223? epmtDusrf;ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/ ,if;wGif ocFsKdif;rsm;odkY rsufESmrlí 'dktmqkawmif;yw¦emjyKjcif;vnf; yg0ifayonf/ taMumif;rlum; wrefawmfjrwf rS 'dktmqkawmif;yw¦emjyKjcif;onf tdAm'ofc0yfudk;uG,frIjzpfonf[k rdefY awmfrlcJhjcif;aMumifh jzpfonf/ ½I-tDrmrfAkcg&D ocif a&;om;jyKpkcJhonfh tvf-t'Af tvf-rkzf&wf'fusrf;? pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-1? pm-387? ['D;qftrSwf-1474? od&frDZDusrf;ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/ 'dktmqkawmif;yw¦emjyKjcif;onf qGvmof0wfjyKouJhodkYyif udAfvmbufodkY rsufESmrlí awmif;qdk&ayrnf/ rSwfcsuf/ / rSwfom;&eftcsufum; tpövmrfü tokbtcrf;tem;onf ocFsKdif; okómefwGif usif;yonf r[kwfyJ (qdkvdkonfrSm *semZm[fqGvmofonf ocFsKdif; okómefwGif 0wfjyKonf r[kwfbJ) rwfpf*sd'f AvD0wfausmif;awmftwGif;üvnf; aumif; (0g) owfrSwfjyXmef;xm;aom qGvmofrsm; 0wfjyKavh&Sdonfh ae&mrsm;wGif 0wfjyKavh&Sdonf/ qufíqdk&aomf aool\rdkif,oftavmif;tm; *semZm[f qG vmofudk OD;aqmif0wfjyKay;rnfh tDrmrfa&SUaqmifq&m\ta&SUwGif xm;&jcif;rSm *semZm[fqGvmofwGif ½lulOD;ñTwfjcif; (0g) p*sd'g[f ysyf0yfOD;csjcif; r&SdaomaMumifh jzpfonf/ xdkYtwGuf *semZm[fqGvmof0wfjyKjcif;onf aooltm; qGvmof0wfjyK jcif;r[kwfyJ aooltwGuf qkawmif;0wfjyKjcif;omjzpfaMumif; aumif;pGm azmfñTef; aeayonf/
\ qG[mA[fBuD;rsm;tm;vkH;vnf; xdkodkY uk&ftmefodvm0gofvkyf
jcif;udk rjyK vkyfcJhMuay/
wrefawmfjrwf\ ZeD;Muif,mawmfjzpfaom tmtd&Sm[f
ocifrrS wrefawmfjrwftm; okómefodkY oGm;a&mufaZ,m
&ofjyKaomtcsdefwGif rnfonfh trvfaumif;rIrsm;udk jyKvkyf&ygrnf
enf;[kar;jref;aomtcg wrefawmfjrwfrS aooltaygif;udk pvmrf
qdk&ef xdkuG,fvGefolrsm;twGuf r*fzd&ofvGwfNidrf;csrf;omcGifh &&Sd&ef qk
awmif;arwÅmydkY&ef vrf;ñTefcJhonf/ odkYaomf usrf;jrwfuk&ftmef\ tvf
-zmod[mu@tm;vnf;aumif;? tjcm; pl&[fwpfckckudkvnf;aumif;
½GwfqdkcGifhr&Sd[k xyfrH ñTefMum;cJhonf/456
tAl[l½dkif&[frS qufvuf wrefawmfjrwf\ rdefYrSmcsufudk
atmufygtwdkif; qifhjyefcJhonf/
456 tDrmrfemqG&f½k'f'D;eftvf-tvfAmeD a&;om;jyKpkonfh *semZ[f\ynwfcsuf pnf;rsOf;pnf;urf;? Oya'orsm;qdkonfhusrf;ü yg&Sdonf/ ½I-t[fumrf tvf-*sem tDZfusrf;? ½IdifcfemqGd&f½l'f'D;ef? AD½l'fNrdKU? tvf-rwfufoAf tvf-tpövmrD pmtkyf wdkuf? yxrtBudrf?? 1969? pm-191/ 'dktm\pmom;rSm atmufygtwkdif; jzpfonf/
لم عل اهل الد يار من الؤ مني و السلمي و يرحم الله ا ن إ و ن ي ر خ أ ت س ال ا و ن م ي م د تق س ال الس
ن و ق ح لا م ك ب الله ء آش ن ا
toHxGuf/ /twfpf-pvmrk tvm t[fvd'f 'd,m;&f&d rdevf rktfrdeD;ef 0vf-rkpfvdrD;ef ,&f[rkvfvm[k tvf-rkpfou´drD;efe rif;efem 0vf-rkpfotfcd&D;ef 0tifem tif&Smtv’m[f[k Adulef vm[mul;ef
t"dyÜg,f/ /at;csrf;om,mrItaygif;onf þokomefocFsKdif;twGif;ü &SdaeMuonfh rkpfvifrf?rktfrifefouf0if,kHMunfolrsm;tay:odkY usa&mufawmfrlygap/ uREkfyfwdkY\ ta&SUrS oGm;ESifhMuaomolrsm;ESifh uREkfyfwdkY\aemufrS vdkufvmMurnfh olrsm;tay: 0,f tv’m[ft&Sifjrwf\u½kPmawmfMua&mufygapaomf/ tif&Smtv’m[f(tv’m[f t&SifjrwftvdkawmfwlygvQif) uREkfyfwdkYonf toifwdkYtm; vma&mufawGYqkHMu&ay rnf/ ½I-qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-461-2? ['D;qftrSwf-2127/
]]oifwdkY\tdrfrsm;udk ocFsKdif;ukef; rvkyfMuavESifh/ oifwddkYonf
rdrdwdkY\ tdrfrsm;wGif pl&[fAu&m[fudk ½Gwfzwfaomtcg ½IdifoGmefonf
xdktdrfrS xGufajy;avonf/}}457
txufazmfjyyg qifhjyefcsufonfvnf; tjcm;aom['D;qfawmfrsm;
uJhodkY usrf;jrwfuk&ftmefudk ocFsKdif;ukef;? okómefajrwGif ½Gwfzwf
o&ZÑm,fjcif; rjyK&ef wm;jrpfxm;onf/ usrf;jrwfuk&ftmef? odvm0of
½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;udk tdrfrsm;wGif jyKvkyf&ef tm;ay;wdkufwGef;xm;
NyD;? xdkodkY usrf;jrwfuk&ftmef? aovm0ofr&Sdygu xdktdrfonf okómef
wpjyifESifhwlonf[k cdkif;EIdif;xm;onf/458
4/ xdkYjyif wrefawmfjrwfrS ocFsKdif;rsm;udk aq;jzLokwfjcif;ESifh
¤if;ocFsKdif;rsm;tay:wGif Adrmef (taqmuftOD;rsm;) aqmufvkyfjcif;udk
wm;jrpfcJhonf/459 xdkYjyif ¤if;ocFsKdif;rsm;tay:ü pmwrf;xdk;jcif;460ESifh
ajrykHrsm;udk ywf0ef;usifajrBuD;xuf jrifhwufaeatmifzdkYjcif;wdkYudkvnf;
wm;jrpfcJhonf/461 wrefawmfjrwfrS ocFsKdif;rsm;ay:wGifwnfaqmuf
xm;aomtaqmuftOD;rsm;udk NzdKcs&efESifhocFsKdif;rsm;? ajrykHrsm;udk ajrBuD;
457 tDrmrfrkpfvifrf rS qifhjyefcJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-377? ['D;qftrSwf-1707? od&frdZDusrf;ESifh rkpfe'ft[fr'fusrf;/ 458 uA&fpomefü pl&[f,mpD;ef ½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;ESifhywfoufí ppfrSefcdkifvkH aom ['D;qfqifhjyefcsuf r&Sdacs/ vlrsm; udk;um;aeMuonfh ['D;qfawmfrSm 'GtD;zf rcdkifvkHaom['D;qf jzpfayonf/ ½I-t[fumrf tvf-*semtDZfusrf;? ½IdifcfemqGd&f½l'f 'D;ef tvf-tvfAmeD ? AD½l'fNrdKU? tvf-rwfufoAf tvf-tpövmrDpmtkyfwdkuf? yxrtBudrf?? 1969? pm-11ESifh 192? atmufajcrSwf-2/ 459 qG[mAD*smAd&frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-459? ['D;qftrSwf-2116 ESifh pkeeftAl'g0l;'f usrf;? twGJ-2? pm-216-7? ['D;qftrSwf-3219-20/ 460 qG[mAD*smAd&frSqifhjyefcJhNyD; tDrmrftAl'g0l;'f rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- pkeef tAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-216? ['D;qftrSwf-3219ESifh epmtDusrf;/ 461 *smAd&frSqifhjyefcJhNyD; tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-459-60? ['D;qftrSwf-2116ESifh pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-216? ['D;qftrSwf-3219 ESifh epmtDusrf;/
ESifh wpfom;wnf;jzpfatmif jyKvkyf&ef oifMum;ay;cJhonf/ tvDAifef
tAloGmvdAfonf wrefawmfjrwfrS rdrdtm;rdefYrSmcsufudk atmuf
ygtwdkif; qifhjyefcJh\/
]]wrefawmfjrwfrS uREkfyftm; ocFsKdif;ukef;twGif; &SdorQ ½kyfxk?
qif;xk? ½kyfvkH;rsm; tm;vkH;udk jrifjriforQ zsufpD;ypf&ef trdefYay;cJh
onf/ xdkYjyif ywf0ef;usif&Sd ajrBuD;xuf vufwpfz0g;cefY jrifhwuf
aeaom? xdkYxufydkí jrifhwufaeaomajrykHrsm; (tkwf*lrsm; tm;vkH;)udk
ajrjyifESifh wom;wnf;jzpfatmif n§d&efapcdkif;cJh\/}}462
462 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-459? ['D;qftrSwf-2115 ESifh pkeef tAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-914-5? ['D;qftrSwf-3212? epmtDusrf;ESifh od&frdZDusrf;/ ['D;qfpmom;tm; tAltvf-[dkif,*sfrS qifhjyefcJhonf/ [Z&oftvDAifeftAloGmvdAfrS olYtm; ]]tv’m[fh &plvfwrefawmfrS uREkfyftm; apvTwfcJhouJhodkY toifhtm;vnf; uREkfyfrS apvTwf&ayvdrfhrnf/ apvTwf&jcif;taMumif;rSm ocFsKdif;rsm;ay:wGif wnfaqmuf xm;onfh *lAdr®mefrsm; (0g) tdrfrsm;twGif;&Sd ½kyfykHum;csyfrsm;? vdktyfonfxuf ydkíaeaom rdkYarmufaeaom ocFsKdif;ajrrsm;udk NzdKcs? zsufpD;ypf&efjzpfonf/}} rSwfcsuf/ / ,if;['D;qfawmfrsm;tm; ajrmufrsm;pGmaom rkpfvifrfe,f ajrrsm;rS arhazsmufxm;cJhMuonf/ ,if;e,fajrrsm;wGif tjcm;tkyfpkrsm;tm; wkyí ocFsKdif;rsm; ay:wGif trsKd;rsKd;aom taqmuftOD;rsm;jzifh jynhfESufae cJhonf/ tD*spfEdkifiHuJhodkY tcsKdUajrrsm;wGif uA&fpwmefocFsKdif;okómefrsm;tm; NrdKUrsm;uJhodkY wdusaomvrf; rsm;jzifh wnf&Sdaeonf/ aoqkH;olrsm;\ *lAdrmef rsm;tm; vlaetdrfrsm;uJhodkY wnf aqmufjcif;aMumifh qif;&Jom;rdom;pkrsm;\ tdrfae&mrsm;rS zsufpD;NzdKzsufjcif;cHcJh& NyD; ,if;qif;&Jom;rsm;taeESifh ,if;okómefajrrsm;wGif tNrJwrf; tajccsaexdkifcJh Muonf/ þ['D;qfawmfESifh tjcm;['D;qfawmfrsm;tm; tajccHí ocFsKdif;rsm;ay: wGif wnfaqmufxm;aom *lAdr®mefrsm; (jrefrmjynftac:'&f*grsm;)omru tdE´d,&Sd wmh*sf r[muJhodkYaom jywdkufrsm;? ygupöwefEdkifiH? u&mcsDNrdKU&Sd ygupöwefEdkifiHtm; wnfaxmifol rk[r®'ftvD*sif;em;\ uA&focFsKdif;ay:üwnfaqmufxm;onfh taqmuftOD;*lAdr®meftm;vnf;aumif;? pl'efEdkifiHü tDrmrfr[f'D[k rdrdudk,fudk a<u;ausmfcJhol\ tD*spfEdkifiH&Sd pdkif,'ftvf-A'g0D\uA&focFsKdif;ay:wGif wnf aqmufcJhaom taqmuftOD;*lAdr®meftm;vnf;aumif;ponfjzifh ¤if;wdkYtm; NzdKcs zsufpD;ypf&ayrnf/ xdkYjyif '&f*g*lAdrmefrsm;odkY vma&mufvnfywfolrsm;\ tvSL aiGaMu;jzifh touf&SifoefaeMuaom '&f*g*lAdrmef\ p'ge[f (xdef;odrf; apmifh
5/ ocFsKdif;ukef;ajray:wGif wnfaqmufxm;aom AvD0wfausmif;
awmfrsm;udk wrefawmfjrwfrS ajymifajymifwif;wif;? yGifhyGifhvif;vif;
qefYusifapcJh\/ wrefawmfjrwf\Muif,mawmf tmtd&Sm[focifr
rS qifhjyefcJhonfrSm
]]wrefawmfjrwf\tay:odkY aojcif;w&m; qdkufa&mufvmaom
tcg tv’m[fhwrefawmfonf ol\rsufESmay:wGif tkyfxm;aom rsuf
ESmNcKHvTmudk qGJvdkufNyD; ]]*sL;rsm;ESifh c&pf,mefrsm;onf ¤if;wdkY\ eAD
&plvfwrefawmfrsm;\ ocFsKdif;rsm;tay:wGif tdAm'ofjyKvkyf&eftwGuf
taqmuftOD;rsm; wnfaqmufcJhMujcif;twGuf ¤if;wdkYtay: tv’m[f
t&Sifjrwf\ vtfeofusdefqJrIoufa&mufygap}}[k rdefYMum;awmfrlcJh
onf/}}463
6/ ocFsKdif;ajrylaZmfyojcif;udk wm;jrpf&ef? wrefawmfjrwfBuD;rS
rdrdudk,fawmfwdkif\ ajrykHudkyifvQif &moDtvdkuf (0g) ESpfywfvnf
tvdkuf pkpnf;jcif;? pka0;jcif;udk wm;jrpfcJhonf/ tAl[l½dkif&[f
ocifrS wrefawmfjrwf\ rdefYrSmcsufudk qifhjyefcJhonfrSm
]]uREkfyf\ocFsKdif;ajrudk tD;'fyGJawmf (tl½GwfpfyGJawmf[k jrefrmjynf
wGif em;vnfygonf? tcrf;tem;usif;y&mae&m) tjzpf rjyKvkyfMu
vifh/ oifwdkY\tdrfrsm;udkvnf; ocFsKdif;ukef; rvkyfMuESifh/ NyD;vQif oif
wdkYonf igwrefawmfjrwftwGuf tv’m[ft&Sifjrwf\xHawmfyg;rS a&Smufolrsm;) (jrefrmjynftac: cgoifrfrsm;) \&yfwnfaerIudk z,f&Sm;&ef vdktyf ayonf/ xdkcgwifrfac: '&f*gtapmifhrsm;tm; vSL'gef;onfh '&f*godkY vma&muf vnfywfolrsm;onf ,if;odkY cgoifrfac: '&f*gtapmifhrsm;tm; &ufa&mpGm vSL'ef; jcif;jzifh olawmfpifrsm;xHwGif awmif;qkjyK&mü taxmuftuljyKrnfjzpfNyD;? qk awmif;vnf; jynfh0rnf[k ,kHMunfMuavonf/ 463 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-1? pm-255? ['D;qftrSwf-427 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-269? ['D;qf trSwf-1082? pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-917? ['D;qftrSwf-3221 ESifh 'g&drDusrf;/
r*Fvmokctaygif; cajimif;ap&&ef rnfonfhae&mrSrqdk 'dktmqkawmif;
yw¦emjyKMuavmh/ ¤if;jyif oifwdkY\ qGvmofonf igwrefawmfxH
a&mufygvdrfhrnf/}}464
7/ ocFsKdif;ajrrsm;odkY oGm;a&mufvnfywf&ef c&D;pOfrsm;csrSwfjcif;
tay:üvnf; wrefawmfjrwfBuD;rS wm;jrpf ydwfyifcJhygonf/ ,if;
odkY ocFsKdif;ajrrsm;odkY vSnhfvnfvnfywfoGm;vmjcif;onf tjcm;bmom
w&m;rsm;wGif&Sdaom? ½kyfxk? ½kyfyGm;? qif;xkrsm;? bk&m;ykxdk;rsm;tm;
bk&m;zl;MunfndK&ef vSnfhvnfjcif;ESifh oabmw&m;twlwlyifjzpfaom
aMumifh jzpfonf/ tAl[l½dkif&[fESifh tAlptD;'fck'f&D ESpfOD;pvkH;rS
wrefawmfjrwf\rdefYrSmcsufudk atmufygtwdkif; qifhjyefcJhonf/
]]urÇmajrjyif0,f&Sdaom AvDokH;vkH;rSvGJí tjcm;ae&mrsm;odkY c&D;
roGm;MuavESifh/ xdkrwfpf*sd'fAvD0wfausmif;awmfrsm;rSm rwfpf*sd'fa'h
[&mrf? rwfpf*sd'fa'heA0DESifh rwfpf*sda'htwfufpGmac: a*s½kpvifrf&Sd
twfufpGmausmif;awmf okH;ckrSvGJí oifwdkYonf tjcm;aomAvD0wf
ausmif;awmfrsm;odkY vnfywfjcif; rjyKMuavESifh/}}465
464 tDrmrftAl'g0l'f rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-542-3? ['D;qftrSwf-2037 ESifh rkpfe'ft[fr'fusrf;/ wrefawmfjrwf\ a&mifoGmocFsKdif;awmfü wpfESpfwpfcg pka0;í txdrf;trSwf tcrf;tem;rsm; usif;y jcif;tm; wm;jrpfcJhonfqdkvQif qlzDolawmfpifrsm;[k ac:aeMuaomolrsm;\ uA&f ocFsKdif;rsm;tay:wGif '&f*grsm; aqmufvkyfí ,if;ü vltajrmuftrsm;pkpnf;í arG;aeYyGJ tcrf;tem;rsm;? tl½GwfpfyGJawmfrsm;? ESpfywfvnfyGJrsm;pojzifh usif;yjcif; onf tpövmrfhvrf;ñTefoifMum;rIrsm;\ abmiftjyifbufodkY a&muf&SdoGm;avonf/ pwkw¦ajrmufcvDz[fBuD;tvDrS qifhjyefcJhonfh wrefawmfjrwfrS trdefYay;cJh ouJhodkY ,if;'&f*g*lAdr®mefrsm;udk acsrIef;ypf,kHomru txufazmfjyyg tl½GwfpfyGJ usif;yjcif;uJhodkYaom yGJvrf;obif? tcrf;tem;rsm;udkvnf; &yfwefYvdkuf&efoifhay onf/ 465 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-2? pm-157? ['D;qftrSwf-281 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-669?
c&D;wpfckrS jyefvmaom tAlA&Sf&m[ftvf-*Dzm&Donf tAl[l½dkif&[f
ESifh awGYqkH\/ tAl[l½dkif&[focifrS ¤if;tm; rnfonfht&yfrS
jyefvmygoenf;[kar;&m tAlA&Sf&m[fu olonf ¤if;qGvmof0wfjyK
qkawmif;&mae&mjzpfonfh ol&fawmifrS jyefvmygonf[k ajzMum;av
onf/ xdktcg tAl[l½dkif&[frS ]]tu,fí uREkfyfonf toif xdk
c&D;udk rxGufcGmrDtvsif (od&SdcJhygu) toifhtm; wm;jrpfygrnf/
(taMumif;rlum;) uREfkyfonf wrefawmfjrwfrS atmufygtwdkif;
rdefYawmfrlonfudk Mum;cJhíjzpfygonf/ udk,fawmfjrwf rdefYawmfrl
onfrSm-
]](urÇmajrjyif0,f&Sdaom) rwfpf*sd'f AvD0wfausmif;awmfokH;vkH;rS
vGJí tjcm;ae&mrsm;odkY (qkawmif;0wfjyK&ef) c&D; roGm;Muav
ESifh/}}466
ocFsKdif;ajrrsm;tm; tdAm'of0wfjyKqkawmif;&efae&mrsm;tjzpf jyKvkyfjcif;
tAÁ'kv’m[fAifefrwfptl;'focifrS qifhjyefcJhonf/ wrefawmf
jrwfrS rdefYawmfrlcJhonfrSm- ]]ud,mrofaemufqkH;w&m;pD&ifrnfhaeY
qdkufa&mufvmaomtcsdefwGif jyefvnf &Sifjyefx&rnfh vlom;wdkYteuf
raumif;qkH;aom? tqdk;0g;qkH;aomolrsm;rSm ocFsKdif;tkwf*lrsm;? ocFsKdif;
ajrrsm;udk rdrdwdkY\ 0wfjyKqkawmif;&mae&mrsm;tjzpf jyKvkyfaomolrsm;
jzpfonf/}}467
['D;qftrSwf-3218? pkeeftAl'g0l;'fusrf;? twGJ-2? pm-540? ['D;qftrSwf-2028 ESifh od&frDZDusrf;? epmtDusrf;ESifh tdAfEkrm*s[fusrf;/ 466 tDrmrft[fr'f ESifhtDrmrftof-o,mvmpD wdkYrS pkpnf;wifjycJhNyD; tDrmrf ½Idifckvf['D;qf tvf-tvfAmeD rS qG[D;[fppfrSefaom['D;qftjzpf owfrSwfcJh onf/ ½I-t[fumrf tvf-*semtDZfusrf;? ½IdifcfemqGd&f½l'f 'D;ef tvf-tvfAmeD ? pm-226/ 467 tDrmrft[fr'f rS pkpnf;wifjycJhonf/
*Ref'kAfAifeftAÁ'kv’m[frS qifhjyefajymMum;cJhonf/ wrefawmf
jrwf tv’m[ft&Sifjrwf trdefYawmfrcH,lrD 5 &uftvdkwGif rdefY
Mum;cJhonfh udk,fawmfjrwf\rdefYMum;csufudk Mum;cJhonfrSm-
]]toifwdkYtvsifu&SdcJhonfholrsm;onf olwdkY\ eAD&plvfwrefawmf
rsm;\ uA&focFsKdif;ajrrsm;udk 0wfjyKqkawmif; tdAm'ofvkyf&m ae&m
rsm;tjzpf jyKvkyfcJhMuonf/ toifwdkYonf ocFsKdif;ajrrsm;udk 0wfjyK
qkawmif;&m ae&mrsm;tjzpf rjyKvkyfMuukefvifh/ igwrefawmfonf
trSefyif toifwdkYtm; xdkokdY rjyKvkyf&ef (wif;wif;usyfusyf) wm;jrpf
awmfrl\/}}468
txufazmfjyyg ['D;qfawmfudk &Sif;&Sif;vif;vif; em;vnfNyD;onfh
aemuf ]ocFsKdif;ajrrsm;tm; 0wfjyKqkawmif; tdAm'ofjyK&m ae&mrsm;
tjzpf jyKvkyfjcif;}[laompum;pkudk wdwdusus t"dyÜg,fowfrSwfay;&ef
vdktyfvmayonf/ txufyg tm&ADpum;pkrS jzpfEdkifajc&Sdaom teuf
t"dyÜg,fokH;cktm; qGJxkwfEdkifonf/ ¤if;wdkYrSm atmufygtwdkif;jzpfonf/
1/ qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;ESifh p*sd'gOD;csjcif;wdkYudk ocFsKdif;
rsm; (0g) ajrykHrsm;&Sd&modkY OD;wdkuf^OD;vSnfhí jyKvkyfjcif;/
ocFsKdif;tkwf*lay:wGif qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;udk wif;wif;
usyfusyf wm;jrpfxm;aMumif;udk wrefawmfjrwf\ atmufyg
['D;qfawmfudk tdAfEktAÁm;pfocifrS &Sif;vif;pGm qifhjyefcsufrS
odEdkifonf/
468 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-269? ['D;qftrSwf-1083/
]]ocFsKdif;ajrykHrsm;bufodkY vSnfhí qGvmof0wfrjyK&? tvm;wl ¤if;
ocFsKdif;ajrykHrsm;ay:wGif xdkifcGifhr&Sd/}}469
,if;['D;qfawmfESifhtvm;wl tAlrm&fZm'frS qifhjyefcJhonfh
['D;qfawmfudk a&SUydkif;wGif azmfjycJhNyD;ayNyD/
2/ uA&focFsKdif;rsm;ay:wGif rwfpf*sd'fAvD0wfausmif;awmf aqmuf
vkyfjcif; (0g) rwfpf*sd'f AvD0wfausmif;awmftwGif; uA&focFsKdif;tm;
ikHí (xnfhoGif;í) wnfaqmufjcif;/
wrefawmfjrwf\&Sif;vif;jycsufudk Muif,mawmfjzpfol tGar®U
pvfrm ocifrrS qifhjyefaom ['D;qfawmfjrwfü ]]ocFsKdif;ajrrsm;
ay:wGif AvD0wfausmif;awmfrsm; wnfaqmufjcif;onf tv’m[ft&Sif
jrwf\a&SUawmfarSmufwGif tqdk;0g;qkH;aomvkyf&yf jzpfonf/}} wref
awmfjrwf\Muif,mawmf tmtd&Sm[f ocifr\ qifhjyefcsuf
t&? AvD0wfausmif;awmftwGif; uA&focFsKdif;rsm;udk oGwfoGif;jcif;udk
vnf; wm;jrpfydwfyifxm;aMumif; od&onf/
]]¤if;wdkY\eAD&plvfwrefawmfrsm;\ ocFsKdif;rsm;tay:wGif tdAm'of
jyKvkyf&eftwGuf taqmuftOD;rsm; wnfaqmufcJhMujcif;twGuf
¤if;wdkYtay: tv’m[ft&Sifjrwf\ vtfeofusdefqJrI oufa&mufygap
om;/}}470
wrefawmfjrwf 0zmofuG,fvGefoGm;aomtcg udk,fawmfjrwf
\ ½kyfuvyfawmfudk udk,fawmfwnfaqmufcJhaom rwfpf*sd'ftwGif;
469 tDrmrftoGf-oGAf&meD rS pkpnf;wifjycJhonf/ 470 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-1? pm-255? ['D;qftrSwf-427 ESifh twGJ-2? pm-232? ['D;qftrSwf-414 ESifh qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-1? pm-269? ['D;qftrSwf-1082? pkeeftAl'g0l;'f usrf;? twGJ-2? pm-917? ['D;qftrSwf-3221 ESifh t[fr'fusrf;/
jr§yfESH&ef tBuHjyKMuaomtcg tmtd&Sm[f ocifrBuD;onf wref
awmfjrwf\ aemufqkH;rSmMum;csufudk (taxmuftxm;jyKí) ,if;
tBuHjyKcsufudk qefYusifcJhavonf/
3/ uA&focFsKdif;udk oGwfoGif;í wnfaqmufxm;aom AvD
0wfausmif;awmfrsm;twGif;ü qGvmof0wfjyKjcif;
ocFsKdif;ajrykHay:wGif wnfaqmufxm;aom AvD0wfausmif;awmf
twGif; qGvmofwnfaqmufjcif;onfvnf; wm;jrpfydwfyifxm;aom
tcsuf jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf uA&focFsKdif;ay:wGif AvD
0wfausmif; awmfwnfaqmufjcif;qdkif&m wm;jrpfcsuf\aemufqufwGJ
wm;jrpf csufjzpfonf/ (Ad'gtof) vrf;aMumif;wpfckudk ydwfyif&mwGif
xdkAd'gtofvrf;aMumif;\tqkH;wGif rnfodkY jzpfvmrnfudkvnf; BudKwif
cefYrSef;í wm;jrpfydwfyif&ef vdktyfonf/ Oyrmtm;jzifh wrefawmf
jrwfrS avESifhwD;rIwfaom *Dwu&d,m? BudK;wyfud&d,mwdkYjzifh
wD;rIwfaom aw;*Dwrsm;udk wm;jrpfydwfyifcJhavonf/ tAlrmvduf
tvf-t&Sft&DrS qifhjyefcJhonf/ wrefawmfjrwfrS rdefYawmfrlcJh
onfrSm-
]]igwrefawmf\ tGr®oftwGif;ü w&m;r0ifvdifazmufjyefrIudk
[vmvf (w&m;0ifcGifhjyKaomt&m)uJhodkY jyKvkyfol? a,musfm;rsm;t
wGuf ydk;xnf0wfqifjcif;udk [vmvfjyKvkyfol? tqdyfypönf;(rl;,pfao
pm)rsm; pm;okH;aomolrsm;ESifh *DwtEkynm u&d,mrsm;udk [vmvfvkyf
aomolrsm; ay:aygufvmayvdrfhrnf/}}471
xdkYaMumifh avrIwfud&d,mrsm;? BudK;wyfud&d,mrsm;ESifh wD;rIwf
uckefjcif;udk wm;jrpfydwfyifouJhodkY ¤if;u&d,mrsm;ESifh wD;rIwfuckef
471 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-7? pm-345? ['D;qftrSwf-484/
aom*Dwudk em;qifjcif;onfvnf; tvdktavsmuf wm;jrpfydwfyifaom
t&mrsm; jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf xdkaw;*Dwudk em;qifjcif;
onf ¤if;ud&d,mrsm;udk jyKvkyf&aomtaMumif;t&if; jzpfaomaMumifh
yif/ tvm;wlyif AvD0wfausmif;awmfrsm;udk ocFsKdif;ajray:wGif
rwnfaqmuf&efwm;jrpfjcif;?0wfausmif;awmfrsm;udk tjcm;ae&mwpfckck
wGif wnfaqmuf&ef ñTefMum;jcif;\yifr&nf½G,fcsufonf aqmufvkyf
a&;twGufr[kwfyJ? 0wfjyKqkawmif;qk,l&eftwGufjzpfaomaMumifh jzpf
onf/ AvD0wfausmif;awmfrsm;wnfaqmufjcif;onf cGifhjyKNyD;aomt&m
jzpfonf/ AvD0wfausmif;awmfrsm; wnfaqmuf&jcif;\ &nf½G,fcsuf
onf qGvmof (tygt0if tdAm'of) jyKvkyf&ef jzpfonf/ xdkYaMumifh
ocFsKdif;ajrykHrsm;ay:wGif AvD0wfausmif;awmfrsm; wnfaqmufjcif;udk
wm;jrpfjcif;onf ¤if;wdkYtay:wGif 0wfjyKqkawmif;jcif;udk ydwfyif wm;
jrpfjcif;yif jzpfonf/
uA&focFsKdif;rsm;ESifh AvD0wfausmif;awmfrsm;
þuJhodkYaomAvD0wfausmif;awmfrsm;wGif ¤if;wdkY\rlvtpESifh ywf
oufí ESpfrsKd;ESpfpm; cGJjcm;Edkifonf/
(u) uA&focFsKdif;ay:wGif AvD0wfausmif;awmfudk wnfaqmufjcif;
(c) AvD0wfausmif;awmfrsm;twGif;ü uA&focFsKdif;udk oGwfoGif;í?
ikHí wnfaqmufjcif;
qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;ESifhywfoufí azmfjyyg AvD0wf
ausmif;awmfESpfrsKd;ESpfpm;pvkH;twGuf uGJjym;jcm;em;rIr&SdonfrSm obm0
usonf/ txufazmfjyygudpö&yfESpfckpvkH;twGuf qGvmofonf ocFsKdif;
ajrykHodkY &nf½G,fOD;wdkufí wnfaqmufygu ESpfckpvkH;twGuf [&mrf
jzpfonf/ rnfodkYqdkap? azmfjyygAvD0wfausmif;awmfrsm;\ uGJjym;
jcm;em;aomrlvtpay:rlwnfí ¤if;wdkYudk jyKjyifenf; ESpfenf; &Sdonf/
1/ uA&focFsKdif;ay:wGif wnfaqmufxm;aom AvD0wfausmif;awmf
jzpfygu ¤if;ausmif;awmfudk NzdKcsNyD;? ocFsKdif;ajrykHudk ajrjyifESifh wpfom;
wnf;jzpfatmif jyKvkyf&ygrnf/ tb,fhaMumifhqdkaomf þuJhodkYaom
AvD0wfausmif;awmf\rlvt&if;tjrpfonf uA&focFsKdif;jzpfjcif;aMumifh
¤if;udk rlvtajctaeodkY jyefajymif;ydkYay;&ygrnf/
2/ AvD0wfausmif;awmftwGif;ü uA&focFsKdif;udk xnfhoGif;í wnf
aqmufxm;ygu 0wfausmif;awmfudk rNzdKrzsufbJ yuwdtwdkif;
ajc&mvuf&mrysuf xm;oifhygonf/ odkYaomf twGif;ü xnfhxm;aom
uA&focFsKdif;tkwf*lrsm;udk z,f&Sm;ypf&ygrnf/ ¤if;ocFsKdif;tkwf*ludk z,f
&Sm;ypfvdkufygu AvD0wfausmif;awmfonf rlvu AvD0wfausmif;
awmfom jzpfoGm;ayrnf/ ocFsKdif;tkwf*ludkrl rlvtajctaeodkY jyefydkYay;
&rnfjzpfonf/
wrefawmfjrwf\ uA&focFsKdif; (a&mifoGmawmf)
rwfpf*sd'deA0Dac: r'De[fNrdKYawmf&Sd wrefawmfjrwfBuD;\ AvD
0wfausmif;awmftwGif;&Sdonfh wrefawmfjrwf\ uA&focFsKdif;tkwf
*lonf vlom;\½kyftavmif; (wrefawmfrsm;ESifh 0vDolawmfpifrsm;\
<uif;usef&pfcJhaomOwkabmZe½kyfuvmyf)udk tjcm;aomAvD0wfausmif;
awmfrsm;twGif; xnfhoGif;oifh^roifhESifh ¤if;ocFsKdif;tkwf*lrsm;ay:ü
rwfpf*sd'fAvD0wfausmif;awmfrsm; wnfaqmufoifh^roifhudk pHerlem
tjzpf okH;oyftuJjzwfEdkifygonf/ wrefawmfjrwfrS rdrd\½kyfu
vmyfudk r'De[fNrdKY&Sd rdrd\rwfpf*sd'fAvD0wfausmif;awmftwGif; jr§KyfESH&ef
trdefYray;cJhouJhodkY qG[mA[fBuD;rsm;rSvnf; udk,fawmfjrwf
\ uA&focFsKdif;tm; rwfpf*sda'heA0DtwGif;ü xnfhoGif;jr§KyfESHrI rjyK
cJhyg/ wrefawmfjrwf\ qG[mA[fBuD;rsm;onf aemiftcgwGif
vlom;rsm;onf wrefawmfjrwf\uA&focFsKdif;wGif tvGeftuRH vm
a&mufí wGJqufpk½kH;Murnfudk pdk;&drfí a'oocFsKdif;wGif jr§KyfESHjcif;udk
vdr®myg;eyfpGm a&SmifMuOfcJhonf/ *zf&[f\olaumif;jyKxm;aomuRef?
tkdr&frS qifhjyefcJhonfrSm ]]qG[mA[fBuD;rsm; pk½kH;í wrefawmfBuD;
\(<uif;usef&pfaom OwkabmZe ½kyfuvmyfudk rnfonfhae&mwGif
jr§yfESHoN*dK[fvQifaumif;rnfenf;}}[k qkH;jzwfaomtcsdefüwpfOD;rS ajymcJh
onfrSm ]uREkfyfwdkYonf udk,fawmfjrwf qGvmof0wfjyKavh&Sdaom
ae&mtwGif;ü jr§KyfESHMupdkY}[k tBuH ay;cJhonf/ xdktcg tAlAu&frS
þodkY wkefYjyefajymMum;cJhonfrSm ]]wrefawmfjrwftm; &Sdcdk;ylaZmfyo
&ef ½kyfvkHH;? ½kyfyGm;? ½kyfxkjyK vkyfjcif;rS uREkfyfwdkYtm; tv’m[ft&Sifjrwf
umuG,fygap}}[k ajymcJhonf/ tjcm;aomqG[mA[frsm;rS tBuHjyKMu
onfrSm ]]uREfkyfwdkYonf wrefawmfjrwf\½kyfuvmyftm; r'DemNrdKU
awmftwGif;&Sd rk[m*sD&D;efac:ruú[fa½TNrdKUawmfrS [d*sf&ofjyKajymif;a½TU
vmonfh udk,fawmfjrwf\nDtpfudkawmfrsm; jr§KyfESHxm;onfh tvf-
AuD;tfokómefü jr§KyfESHvQif raumif;bl;vm;}[lí tBuHjyKMujyefonf/
xdktcgcvDz[for®wBuD;tAlAu&focifrS wkefYjyefcJhonfrSm ]]trSef
yif? wrefawmfjrwftm; *sEéofokvfAuD;tfwGif jr§KyfESHjcif;onf
tvGef pufqkyfzG,f&maumif;aomt&m jzpfonf/ taMumif;rlum;
tv’m[ft&Sifjrwfwpfqlwnf; wpfyg;wnf;xHawmfyg;rSomvQif cdkvIHrI?
tumtuG,f,lrIudk awmif;cH&rnfhae&mwGif tcsKdUaomolrsm;u wref
awmfjrwfxHawmfwGif cdkvIHMuayvdrfhrnf/ uREkfyfwdkYonf tv’m[fh
wrefawmf\uA&focFsKdif;udk aocsmpGm xdef;odrf;apmifhMuyfvQif
awmifrS uREkfyfwdkYonf udk,fawmfjrwf\½kyfuvmyfudk ,if;ae&m
wGif jr§KyfESHjcif;jzifh tv’m[ft&Sifjrwf\tcGifhta&; (cdkvIHcGifh cHxdkufaom
teEÅu½kPmt&Sif)udk csKd;azmufzsufpD;&m a&mufayvdrfhrnf}[k wkefYjyef
cJhonf/ xdktcg qG[mA[frsm;tm;vkH;rS ]odkYjzpfvQif toif\xifjrif
csufonf tb,fenf;? wrefawmfjrwftm; rnfonfhae&mwGif
jr§KyfESHoifhonf[k toif,lqygoenf;}[k ar;jref;cJh&m tAlAu&f
ocifrS atmufygtwdkif;ajzMum;cJJhonf/ uREkfyfonf tv’m[fh&plvf
wrefawmf\rdefYrSmcsufudk Mum;cJhygonf/ udk,fawmfjrwf rdefY
awmfrlcJhonfrSm
]]tv’m[ft&SifjrwfrS eADwrefawmfrsm;\toufZD0efudk EIwfodrf;
aomae&mrsm;üyif xdkwrefawmfrsm;\ OwkabmZe½kyfuvyfudk oN*FKd[f
jr§KyfESHMu&onf/}}
xdktcg qG[mA[ftcsKdUu ajymMum;onfrSm ]]tif&Smtv’m[f
(tv’m[ft&Sifjrwf\ tvdkawmf&SdvQif) oif\ ajymMum;csufonf
uREkfyfwdkYtm; b0ifusapygonf/ ,kHMunfavmufygonf/}} xdkYaemuf
qG[mA[fBuD; rsm;onf tmtd&Sm[f ocifr\ tcef; (tdrfxJ
wGif&Sdaom) wrefawmfjrwf\ ukwifab;udk pnf;0dkif;csvdkufNyD;?
xdkukwifatmuf ae&mü wrefawmfjrwf\ ½kyfuvmyfudk jr§KyfESH&ef
wl;cJhygonf/ tvD? tvf-tAÁm;pf? tvf-zoGvfESifh
wrefawmfjrwf\ rdom;pkrsm;rS udk,fawmfjrwf\ ½kyfuvmyfudk
udkifwG,fí jr§KyfESHcJhygonf/472
tmtd&Sm[focifr \tdrfonf rwfpf*sda'heA0DrS eH&Hwpfcsyfjcm;
vQuf &Sdygonf/ xdkeH&HrS rwfpf*sda'heA0DodkY0if&ef wHcg;aygufwpfayguf
&SdNyD;? wrefawmfjrwf qGvmof0wfjyK&ef xGufaomtcg xdkwHcg;udk
tokH;jyKavh&Sdonf/ wrefawmfjrwf\ qG[mA[fBuD;rsm;rS ¤if;
wHcg;udk vkH;0ydwfyifxm;vdkufMuonf/ ,if;odkY ydwfyif&jcif;taMumif;
rSm wrefawmfjrwf\ a&mifoGmawmfudk AvD0wfausmif;awmfrS vkH;0
cGJjcm;ypf&efjzpfonf/ tusKd;quftm;jzifh xdktcsdefwGif wrefawmfjrwf
\a&mifoGmawmfudk oGm;a&mufEdkifonfhvrf;onf AvD0wfausmif;
awmfjyifyrS jzpfonf/ twGif;rS r[kwfay/
472 tdAfaeYZef*sL,m[f rS pkpnf;wifjycJhNyD; tDrmrf½Idifckvf['D;qftvftvfAm eD ocifu rdrda&;om;jyKpkonfhusrf;wGif udk;um;wifjycJhhonf/ ½I- o[fZD;&f twfpf-pm*sd'fusrf;? pm-13-14/
wrefawmfjrwf\ AvD0wfausmif;awmfudk wdk;csJUaqmufvkyf
jcif;vkyfief;udk 'kwd,ajrmuf cvDz[for®wBuD; tdkr&fESifh wwd,
ajrmuf cvDz[for®wBuD;tkqfref;ocifwdkY\vufxufwGif aqmif
½GufcJhygonf/ xdkcvDz[for®wBuD;ESpfOD;pvkH;onf rwfpf*sda'heA0D
AvD0wfausmif;awmftwGif; tmtd&Sm[f ocifr\ tdrfawmfESifh
tjcm;Muif,mawmfrsm;\tdrfrsm;? ¤if;Muif,mawmfwpfyg;yg;\tdrf yg
0ifroGm;rdap&ef txl; owdjyKcJhMuonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf AvD
0wfausmif;awmf\y&0kPfudk wrefawmfjrwfBuD;\ Muif,mawmf
rsm;\tdrfrsm;bufodkYwdk;csJYygu wrefawmfjrwf\ a&mifoGmocFsKdif;
awmfrSm tvdktavsmuf ausmif;awmf\0ef;twGif; a&muf&SdoGm;rnf
jzpfaomaMumifhyif/ r'DemNrdKUawmf&Sd qG[mA[fBuD;rsm; tm;vkH; tv’m[f
t&Sifjrwf trdefYawmf cH,loGm;aomtcg473 (uG,fvGefaoqkH;oGm;
aomtcg) cvDz[ftvf-0vD;'fAifef tAÁ'kvfrmvduf(CE 705-715)
tkyfpdk;pOfumvtwGif; yxrOD;qkH;tBudrf tjzpf AvD0wfausmif;awmf\
y&0kPftwGif;odkY tmtd&Sm[f ocifr\ tdrfawmfudk oGwfoGif;
cJhNyD;? tjcm;aom wrefawmfjrwf\ ZeD;Muif,mawmfrsm;\ tdrf
awmfrsm;udk zsufcscJhonf/ xdkodkY wdk;csJUrIonf tkyfcsKyfol tkr&fAifef
tAÁ'kvftZD;Zf\ tpD&ifcHwifjycsuft& tvf-0vD;'frS zsufcscJhjcif;
jzpfonf/
tmtd&Sm[f ocifr\tdrfawmfonf rwfpf*sd'f AvD0wfausmif;
awmftwGif; a&muf&SdoGm;aomtcg jrifhrm;aom puf0dkif;ykHpH? eH&Hjzifh
um&Hxm;vdkufMu\/ xdkYaMumifh AvD0wfausmif;awmfrSMunfhvQif
twGif;odkY rjrifEdkifacs/ xdkYaemuf eH&HtydkESpfckudk tdrf\ ajrmufzuf
axmifhESpfckrS xyfí um&HvdkufNyD;? ¤if;eH&HESpfckonf wpfckESifhwpfck
473 aemufqkH;qG[mADBuD; *smAd&fAifeftAÁ'kv’m[focifonf r'DemNrdKUawmfü tv’m[ft&Sifjrwf\trdefYawmf cH,lcJhonf/ ocifonf cvDz[ftAÁ'kvfrmvduf vufxuf? c&pfouú&mZf 699 ü tv’m[ft&Sifjrwf trdefYawmf cH,lcJhonf/
Bwd*HykHo@mef pkpnf;oGm;Muonf/ þodkY eH&Hydk ESpfckxyfí um&Hvdkuf&
onfhtaMumif;t&if;rSm wrefawmfjrwf\ a&mifoGmocFsKdif;udk
rsufESmpmrS wdkuf½dkufrjrif&ap&ef jzpfonf/474
aemifESpfaygif;rsm;pGmMumaomtcg ,ck uREfkyfwdkY jrifawGYaeMu&
aom AvDacgifrdk;udk wnfaqmufvdkufMuNyD;? wrefawmfjrwf\
a&mifoGmocFsKdif;awmfonfvnf; rwfpf*sd'fAvD0wfausmif;awmf\ trdk;
atmufwGif a&muf&SdoGm;cJhonf/475 xdkYaemuf wrefawmfjrwfBuD;\
a&mifoGmocFsKdif;awmfudk wHcg;aygufESifhjyLwif;aygufrsm;ygaom aMu;0g
avSmiftdrfESifh cwfvdkufMuonf/ wrefawmfjrwf\ a&mifoGmocFsKdif;
awmfudk twm;tqD;rsm; wnfaqmuf&m trSm;t,Gif;rsm;&SdcJhí ,ckwdkif
topfjyKjyif&ef vdkao;onf/ AvD0wfausmif;awmfESifh a&mifoGmawmf\
tMum;wGif xyfrHí eH&Hrsm;wnfaqmufí cGJjcm;xm;vkdufjcif;jzifh AvDrS
a&mifoGmawmfudk OD;wdkufí 0wfjyKqkawmif;jcif; rjyKEdkifovdk? twGif;
odkYvnf; 0ifa&mufvnfywfjcif; rjyKEdkifacs/
wrefawmfjrwf\ AvD0wfausmif;awmftwGif;
qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;
ocFsKdif;rsm; xnfhoGif; wnfaqmufxm;aom AvD0wfausmif;awmf
rsm;twGif; qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;udk wm;jrpfjcif;onf wref
awmfjrwf\ AvD0wfausmif;awmfrSvGJí tm;vkH;aom 0wfausmif;
awmfrsm;twGuf tusKH;0ifonf/ þodkY wrefawmfjrwf\ a&mifoGm
474 tDrmrftvf-uk&fokAD rS qifhjyefcJhonf/ ½I- odkifpD;&f tvf-tZD;Zf tvf-[rD;'fusrf;? pm-324/ 475 c&pfouú&mZf (1282) ckESpfwGif wrefawmfjrwf\ uA&focFsKdif;ay:wGif *lAdr®mef a&mifoGmawmftm; plvfwefuv0leftwfpf-pvm[drS yxrOD;pGm wnfaqmufcJhyg onf/ c&pfouú&mZf 1837 wGif plvfoGmeftAÁ'kvf[rD;'f\trdefYjzifh yxrOD;pGm tpdrf;a&mifaq;jc,forI jyKcJhygonf/ ½I- Ali Hafiz, Chapters from the History of
Madinah, Jeddah: al-Madinah Printing and Publication Co., 1st ed., 1987, Pp. 78-9.
ocFsKdif;awmfyg0ifaeaom AvD0wfausmif;awmfudk cRif;csuftaeESifh
cGifhjyK&jcif;rSm tjcm;ocFsKdif;tkwf*l yg0ifaeaom 0wfausmif;awmfrsm;
ESifhrwl tvGef xl;jcm;onfh emrfydkif;qdkif&m tqifhtwef;rsm; &&SdEdkif
aomaMumifh jzpfonf/476 þtcsufudk wrefawmfjrwf udk,fawmf
wdkif\ rdefYrSmcsuft& odEdkifygonf/
]]okH;ckaom AvD0wfausmif;awmfrsm;rSvGJí toifwdkYonf 0wfjyK
qkawmif;jcif;jyK&ef c&D;rxGufoifhacs/ ¤if;okH;ckaom AvD0wfausmif;
awmfrsm;? rwfpf*sda'h[&mrf? rwfpf*sda'heA0DESifh rwfpf*sda'htufqGmwdkY
jzpfonf/}}477
wrefawmfjrwfrS qufvufí rdefYawmfrlonfrSm-
]]ig wrefawmfjrwf\ rwfpf*sd'f AvD0wfausmif;awmftwGif;ü
qGvmofwpfBudrf wnfaqmufjcif;onf rwfpf*sda'h[&mrfrSvGJí tjcm;
rnfodkYaom AvD0wfausmif;awmfwGifrqdk qGvmof0wfjyKjcif;xuf
tqaygif; 1000 ydkí omvGefjrifhjrwfayonf/}}478
wrefawmfjrwfBuD;rS ¤if;0wfausmif;awmftwGif; tjrifhjrwfqkH;
ae&mwpfckudk owfrSwfay;cJhygonf/
476 utfA[fausmif;awmf bkHae&mjzpfaom ][k*sfa&UtDprmtD;vf}[kac:aom ae&m wGif wrefawmftDprmtD;vfESifh ocif\ rdcifBuD; (0g) tjcm; eADwrefawmfrsm; twGif;rS wpfyg;yg;udk jr§KyfESHcJhonfqdkaom tjzpftysuftaMumif;t&mrSm rSefuefrI r&Sdacs/ 477 qGm[mADBuD;tAl[l½dkif&[frS qifhjyefcJhNyD; tDrmrfAkcg&D rS pkpnf; wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-2? pm-157? ['D;qftrSwf-281? qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-669? ['D;qftrSwf-3218ESifh pkeeftAl'g0l;'f usrf;? twGJ-2? pm-540? ['D;qftrSwf-2028/ 478 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-2? pm-157? ['D;qftrSwf-282? qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-667? ['D;qf trSwf-3209/
]]igwrefawmf\tdrfawmfESifhrifefbJvfyv’iftMum;ae&monf *sEéof
trwokcbkH&Sd O,smOfrsm;teufrS O,smOf jzpfonf/}}479
tu,fí wrefawmfjrwf\ rwfpf*sd'fAvD0wfausmif;awmf
twGif; qGvmof0wfjyKjcif;udk ruú½l[f (rESpfoufzG,f&m tjyKtrl) [k
owfrSwf,lqygu ¤if;\0wfausmif;awmftwGif; opömw&m; (emrfydkif;
qdkif&m tqifhtwef;)\ wefbkd;udk vspfvsL½I&m a&mufayvdrfhrnf/
¤if;AvD0wfausmif;awmf\ tqifhtwef;onfvnf; tjcm; ausmif;awmf
rsm;uJhodkY twlwlyif jzpfoGm;ayvdrfhrnf/ a,bk,stm;jzifh tcsKdUaom
tcsdefrsm;wGif ezdvfqGvmof0wfjyKjcif;udk wm;jrpfxm;aomfvnf; tcsKdU
(Oyrm-*semZm[fqGvmof)udk 0wfjyKydkifcGifh&Sdavonf/ tvm;wlyif
wrefawmfjrwf\ AvD0wfausmif;awmftwGif; qGvmof0wfjyKjcif;
onf cRif;csufoabm jzpfygonf/480
tv’m[ft&Sifjrwf cGifhvTwfawmfrlygap/ tu,fí ocFsKdif;tkwf*l
wpfckckudk rwfpf*sda'h[&mrfESifh rwfpf*sda'htufqGmtwGif; xnfhoGif;í
wnfaqmufxm;rnfqdkyguvnf; ¤if;AvD0wf ausmif;awmfrsm;twGif;
qGvmof0wfjyKwnfaqmufjcif;onf tv’m[ft&Sifjrwf\ ESpfouf
zG,f&myif jzpfayrnf/ ,if;onf ¤if;AvD0wfausmif;awmfwdkY\ (xl;
jcm;aom) emrfydkif;qdkif&m opömwefbdk;rsm;aMumifh jzpfonf/
479 tDrmrfAkcg&D rSpkpnf;wifjycJhonf/ ½I-qG[D;[f tvf-Akcg&Dusrf;? twGJ-3? pm-61-2? ['D;qftrSwf-112? qG[D;[frkpfvifrfusrf;? twGJ-2? pm-696? ['D;qf trSwf-3204/ 480 ½I- o[fZD;&f twfpf-pm*sd'fusrf;? pm-196-200/
tv’m[frS vufcHaom? rSefuefaom tDrmef,kHMunfcsuf[lonf
rSm þpmtkyf\ a&SUydkif;tcef;rsm;wGif tao;pdwf wifjyxm;cJhonfh
twdkif; usrf;jrwfuk&ftmefESifh wrefawmfjrwf\ ['D;qfawmfrsm;
t& tajccHcs ykHazmfay;onfh &S&D;ufrS vkH;0uif;pifaom? oefYpifonfh
aomif[D;'fopömw&m;tay:wGif tajccHonfhtDrmef,kHMunfrIrsKd;yif jzpf
onf/ vlom;wdkYtaeESifh cGifhrjyKxm;aom? cGifhjyKcsufr&Sdaom bmom
a&;tusifhp½dkufwpfckonf ½kyfxkqif;xk udk;uG,fjcif;ESifh aomif[D;'f
opömw&m;rS vGJrSm;aom t,ltqwpfckckjzpfaeygu? olwdkYtaeESifh
olwdkYonf udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm; rnfrQ ,HkMunfyg
onf? ¤if;wdkY\bmoma&; usifhokH;rIrSm rnfrQ aMumif;usKd;cdkifvkHygonf
[k uRrf;usifydkifEdkifpGm oufaojyaomfvnf; vufcHEdkifbG,f vkH;0 r&Sd
acs/ tv’m[ft&Sifjrwf\ wpfyg;wnf;wnf&Sdjcif;[laom aomif[D;'f
opömw&m;udk emrfydkif;qdkif&m ,kHMunfcsuft&aomfvnf;aumif;? tod
ÓPfydkif;qdkif&m ,kHMunfcsuft&aomfvnf;aumif;? vufawGYusifhokH;rI
t&aomfvnf;aumif;? vlom;\ b0wnfaqmufrIvrf;pOftwGif; xdef;
odrf;vdkufem&ef vdktyfonf/
þonf tv’m[ft&Sifjrwf\ auseyfESpfoufrIudk &&SdEdkifaom vrf;
pOfvnf; jzpfonf/ wpfqlwnf;wpfyg;wnf;aom tv’m[ft&Sifjrwf
tm; c0yfudk;uG,fjcif;onf tv’m[ft&Sifjrwf\ eADwrefawmfrsm;
tm;vkH;rS o,faqmifvmcJhaom opömw&m;jzpfNyD;? ¤if;onf 'óedu
oabmw&m;t& vufcHem;vnftyfaom oDtdk&Doabmw&m;oufouf
omr[kwfouJhodkY pdwfvIyf&Sm;rIudk xdef;csKyfrIay;Edkifaom csefyD,H&onfh
t,ltqwpf&yfvnf; r[kwfacs/ ¤if;onf vlom;\ b0wnfaqmuf
rIESifh vlom;tjzpf &yfwnfwnf&SdrItwGuf tv’m[ft&Sifjrwf\ tvdk
awmfESifhudkufnDatmif rdrdudk,fudkrdrday;qyfwnfaqmuf&rnfh vufawGY
usifhokH;&rnfh vlYb0\b0wnfaqmufrI ykHpHi,fjzpfonf/ þtcsuf
onf tv’m[ft&SifjrwfrS vlom;tm; zefqif;&jcif; taMumif;t&if;\
txl;jcm;qkH; tjcif;t&m jzpfonf/
[ ]
]]pifppfaomfum; igt&Sifjrwfonf *sifefowå0gwdkYtm; vnf;
aumif;? rEkó vlom;wdkYtm; vnf;aumif;? igt&Sifjrwftm;
qnf;uyf udk;uG,fMu&efomvQif zefqif;awmfrlcJh\/}}481
rnfodkYyifjzpfap? vlom;tm; zefqif;jcif;onf tv’m[ft& Sifjrwf
\ NyD;jynfpkHaom*kPfawmfudk xifxif&Sm;&Sm; oufaojyaeaom o½kyf
ouef jzpfonf/ tv’m[fonf zefqif;&SifjzpfNyD;? xdkt&SifaMumifh
vlom;onf r&SdaomtajctaerS &Sdaomtajctae wenf;tm;jzifh
r&Sd&mrS &Sd&modkY jzpfay:a&muf&SdvmcJhonf/ xdkt&Sifjrwfonf tMuifem
toem;EdkifqkH;aomt&Sif jzpfonf/ xdkYaMumifh þavmuDurÇm\ aysmf
½TifESpfoufrItm;vkH;onf xdkt&Sifjrwf\vuf0,fwGif&Sdonf/ xdkt&SifrS
tm;vkH;aom avmuDurÇm\ aumif;jcif;tpkpkudk tmrcHcsufay;xm;av
onf/ xdkYtwl xdkt&Sifonf tvf-[muif;rf (teEÅÓPfawmft&Sif)
vnf; jzpfonf/ xdkYaMumifh t&Sifjrwfonf vlom;tm; xdcdkufepfem
'ku© a&mufaprnfh tajctaersm;? vkyfaqmifrIrsm; tm;vkH;udk wm;jrpf
ydwfyifxm;ovdk vlom;tm; xdcdkufepfemrlrjzpfapaom tajctaersm;
ESifh vkyf&yfrsm;tm;vkH;udk cGifhjyKxm;ayonf/ xdkYtwl xdkt&Sifonf
tvf-*zl;&f (cGifhvTwfawmfrl aomt&Sif)vnf; jzpfonf/ xdkt&Sifonf
rdrdtxHawmfwGif ½dk;om;pGm aemifw&NyD;? jyefvnf 0efcsawmif;yefaom
olrsm; tm;vkH;udk cGifhvTwfawmfrlaomt&Sif jzpfonf/
481 usrf;jrwfuk&ftmef? 51; 56/
qG[mADBuD; tAltdkif,lAfESifh qG[mADBuD; tAl[l½dlif&[fESpfOD;pvkH;rS
wrefawmfjrwf\ rdefYawmfcsufudk atmufygtwdkif; qifhjyefcJhMu
onf/
]]tu,fí toifwdkYonf tjypf*dkemrsm;udk rusL;vGefcJhygu
tv’m[ft&Sifjrwfonf oifwkdY\wnf&SdrI^&yfwnfrIudk z,f&Sm;
xkwfypfvdkufNyD;? toifwdkY\ae&mwGif tjypfrsm;udk usL;vGefNyD;?
aemifw&í tv’m[ft&Sifjrwf\ cGifhvTwfrIudk toem;cHawmif;
yefonfh vlrsKd;rsm;ESifh tpm;xdk;ypfvdkufayvdrfhrnf/ xdkolwdkY\
tjypf*dkemrsm;tm;vkH;udkvnf; cGifhvTwfay;vdkufrnf/}}482
tvm;wl tjcm;aomudk;uG,f&mt&Sif\ *kPfawmfrsm;tm;vkH;udk
tv’m[ft&Sifjrwf\ tvdkawmftm;jzifh vlom;wdkY\ zefwD;rI? wDxGifrI
wdkYwGif awGYjrifEdkifonf/
tjcm;wpfzufwGif vlom;wdkYrS udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf
tm; c0yfudk;uG,f0wfjyK wnfaqmufjcif;onf ¤if;\vdkvm;awmifhw
csuf? vdktyfcsufrsm;udk jznfhpGrf;ay;&ef ¤if;wdkY\tusKd;twGufom jzpf
onf/ udk;uG,f&mt&Sifjzpfonfh tv’m[ft&SifjrwftwGufrlum; vdkvm;
awmifhwcsuf r&Sday/ udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm; c0yf
udk;uG,f 0wfjyKwnfaqmufjcif;tm;jzifh vlom;taeESifh ol\ ½kyfydkif;
b0? pdwfydkif;(emrfydkif;)qdkif&m pGrf;&nfrsm;\ aumif;usKd;csrf;omt00
udk odjrifem;vnfvmEdkifNyD;? xdkrSwqifh tvGef wdkawmif;vSonfh rNrJ
aom vuf&Sd 'GEéD,mavmuDb0\ c&D;tqkH;wGif&Sdonfh tNrJxm0&
wnf&Sdaernfjzpfaom csrf;ajrhaysmf½TifrIrsm;? twdokccHpm;&rnfh ae&m
XmeodkY pHjref;cGifhvnf; &&SdEdkifayrnf/ tusKd;quftm;jzifh udk;uG,f&m
t&Sif tvdkt& b0wnfaqmufrIvrf;pOfjzpfaom tpövmrfonf jrif
482 tDrmrfrkpfvifrf rS pkpnf;wifjycJhonf/ ½I- qG[D;[f rkpfvifrfusrf;? tm&AD-t*Fvdyfbmomjyef? twGJ-4? pm-1436-7? ['D;qftrSwf-6620-2/
awGY&aom t&mtm;vkH;onf rnfodkYrQ xl;jcm;rIr&Sdaom aeYw"l0vlom;
\jyKrlaqmif½GufrItm;vkH;udk tdAm'ofc0yfudk;uG,f? 0wfjyKwnfaqmuf
jcif;tjzpf ajymif;vJypfEdkifonf/ xdkokdY vlom;\ omrnaeYw"l0 b0
&Sifoefa&;jzpfpOfudk tv’m[ft&Sifjrwftm; c0yfudk;uG,fb0 emcHonfh
jzpfpOfodkY ajymif;vJ&ef atmufygtajctaeESpf&yfESifh jynfhpkH&ef vdktyf
ayonf/
(1) vlom;\ jyKrlaqmif½Gufcsuftm;vkH;udk tv’m[ft&Sifjrwf
wpfyg; wnf;\ ESpfoufvdkvm;rItwGuf owdxm;í (pdwfESvkH;oGif;í)
aqmif½Guf&rnf jzpfonf/
(2) ¤if;vkyf&yftoD;oD;onf tv’m[fh&plvf wrefawmfjrwf\
pGEé[fvrf;pOfESifhudkufnD&ayrnf/
vlom;\ b0wnfaqmufrIwpfckvkH;onf tv’m[ft&Sifjrwfwpf
yg;wnf;tm; tdAm'of (b0emcHwnfaqmuf tvkyftauR;) jyKtyf
onfh tajctaeodkY vkH;vkH;vsm;vsm;0ifa&muf&ef tv’m[ft&SifjrwfrS
vrf;ñTefxm;\/
[ ]
]](tkd-eADwrefawmf) toifonf (¤if;wkdYtm; wzef þokdY)
ajymMum;ygOD;av/ (tcsif;wkdY) ig\ ]]qGvmwf}} 0wfjyKrIonf
vnf;aumif;? ig\ (tjcm; tjcm;aom) c0yfukd;uG,frI (t
aygif;)wkdYonfvnf;aumif;? ig\ touf&Sifjcif;onfvnf;
aumif;? ig\ toufaojcif;onfvnf;aumif;? pMu0Vm
cyfodrf;ukd zefqif;arG;jrLawmfrlaomt&Sifjrwf ESpfoufawmfrl
&efomvQif jzpfonf/}}483
rnfodkYqdkap? txufygtajctaeESifh udkufnDí xdkodkYjynfh0aom
tdAm'ofjyKjcif;onf aomif[D;'fopömw&m;qdkif&m todynmESifh ouf
qdkifygonf/ vlwpfa,mufonf aomif[D;'fopömw&m;udk tajccHusus
em;vnfoabmaygufNyD;? ¤if;opömw&m;udk todw&m;ESifh,SOfNyD;?
aemufqkH;wrefawmfcsKyf rk[r®'fAifeftAÁ'kv’m[f\jyoaom enf;
pepft& z0g;ajcxyfvdkufemusifhokH;EdkifygrS jynfh0aomtdAm'ofudk jyK
vkyfEdkifrnf jzpfonf/
xdkYaMumifh udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwftm; trSefwu,f
½dkom;jzLpifpGm ,kHMunfouf0ifolrSefygu xdk,kHMunfoltaeESifh rdrdwdkY
\ ,Ofaus;rItawGYtBuKH rdom;pkrS qufcHvmaom pdwfydkif;qdkif&m
qufEG,frI? rdrdwdkY\rsKd;EG,f? EdkifiHwdkY\tpGJtvrf;udk ab;csdwfí tDrmef
,kHMunfjcif;\ tajccHoabmw&m;jzpfonfh aomif[D;'fwpfyg;wnf;
aom tv’m[ft&Sifjrwf\ emcHwnfaqmuf jcif;[lonfh opömw&m;udk
vufudkifxm;í b0udk wnfaqmufoGm; &ayvdrfhrnf/ þopömw&m;
\ tajccHoabmudk vufawGY taumiftxnf azmfusifhokH;olomvQif
udk;uG,f&mt&Sif tv’m[ft&Sifjrwf\ u,fwifapmifha&SmufrIudk cH,lEdkif
ayrnf/
jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHtwGif;tjyif aexdkifvQuf&Sdaom jrefrmjynf
zGm; rkpfvifrf? rktfrifef nDtpfudk armifESrrsm;tm;vkH; aMumufrufzG,f
aumif;aom &S&D;ufa&m*gqdk;BuD;udk owdxm;í a&SmifMuOfEdkifNyD;? jzLpif
oefY&Sif;vSyaom aomif[D;'fopömw&m;udk vufudkifxm;NyD;? tv’m[f
t&Sifjrwf\ u,fwifapmifha&Smufjcif;cH,lEdkifaom? rkpfvifrf? rktfrifef
tppftrSefrsm;tjzpfodkY a&Smuf&SdEdkifygap/ ......... a'gufwmvSvS0if;
483 usrf;jrwfuk&ftmef? 6; 162/
a0g[m&pm&if;
tm,ofokvfuk&fpD (آية الكرسي) pl&[fAu&[f? tm,ofawmf (255)?
¤if;tm,ofawmfonf aomif[D;'fopöm
w&m;ESifhywfoufí tvGef em;vnf
vG,fulaom tm,ofawmf jzpfonf/
tv’m[f wpfyg;wnf; wnf&Sdawmfrl
aMumif;ESifh xdkt&Sif\ tajccHusaom
*kPfawmfrsm;udk azmfñTef;xm;onf/
tAf'f (عبد) aus;uRef? tapcH/
tv’m[f[ktuúA&f (الله الكبر) tv’m[ft&SifjrwfonfomvQif tBuD;
us,fqkH; jzpfawmfrlonf/
tvf-um'd&f (القادر) pGrf;tm;rsm; tm;vkH;\ txufwGif&Sd
aom pGrf;tm;&Sif? tv’m[ft&Sifjrwf\
*kPfawmfwpfck/
t&z[f(عرفة) Zkvf[d*sf*sm[fv\ (9) &ufajrmufaeY/
xdkaeYwGif [m*sf jyKvkyfolrsm;onf tm&
zofvGifjyif (ruúmNrdKU&Sdae&mwpfck) udk
jzwfausmf&rnfhaeY&uf/
t&f-&[frmef (الرحمان) teEÅu½kPmawmf&Sif/ tv’m[ft&Sif
jrwf\ *kPfawmfwpfck/
t&f-&tl;zf(الرؤف) arwÅmw&m; BuD;rm;awmfrlaomt&Sif/
tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfwpfyg;
jzpfonf/
t&f-&d,mtf(الرياء) jypm;jcif;/ tv’m[ft&Sifjrwf\ auseyf
ESpfNrdKUrItwGuf jyKvkyf&rnfhtpm;? vl
om;rsm; od&ef? rdrd\ aumif;csufrsm;?
jyKrIcsufrsm;udk jyKvkyfjcif;? (rdrd\
aumif;rIrsm;udk <um;0gjcif;onf þvkyf
&yfxJrS wpfrsKd; jzpfonf/)
twfpfrmtf 0qGf-qGdzmof tv’m[ft&Sifjrwf\ emrawmfrsm;ESifh
*kPfawmfrsm;/ t&Sifjrwf\ *kPfawmf
rsm;jzifh t&nftaoG;? tESpfom&oabm
rsm;udk wifjyaompum;vkH;rsm;/
tqGf&f (عصر) naecif;? naecif;wGif 0wfjyK&aom
qGvmoftrnf? usrf;jrwfuk&ftmef\
tcef;u@wpfck/
A&fZcf (برزخ) pmayteuft"dyÜg,ft& Mum;ae&m?Mum;?
twm;tqD;? ¤if;\rl&if;teufudk ao
jcif;w&m;ESifh ud,mrof jyefvnf &Sifjyef
xajrmuf&rnfhaeY Mum;umv? Mum;
tajctaeudk qdkvdkonf/
Ad'ft[f(بدعة) topfwDxGifrI? &S&Dtofw&m;awmfwGif
enf;vrf;opfrsm;? topfwDxGifrIrsm;udk
pwifrdwfqufay;jcif;/ usrf;jrwf uk&f
tmefESifh pGEé[fw&m;awmf (wrefawmf
jrwf\ usifhokH;rIvrff;pOf) wdkY\
oifMum;rIrS vGJacsmf? aoGznfNyD; vrf;
opfwDxGifrI tpövmrfrS vufcHxm;
onfudk ausmfvGefí rdrdwdkY,kHMunfrIudk
omoem twGif; xnfhoGif;usifhokH;jcif;/
'GtD;zf (ضعيف) pmayteuft&-tm;enf;aom? ['D;qf
a0g[m&wGif wrefawmf\ Mo0g'
)أسماء و الصفات(
awmfrsm; (0g) usifhokH;rIrsm;udk wifjy&m
ü qifhjyefol\ uGif;qufudk azmfjy&m
wGif pmusef? tusrsm; &Sdaejcif;udk &nf
ñTef;aom azmfjycsuf/
Zduf&f (ذكر) pmayteuf- owd&wrf;wonf/ bm0
empD;jzef;jcif;? pdwfykwD;pdwfjcif;/ tpö
vmrfhha0g[m&wGif tv’m[ft&Sifjrwf\
emrawmfESifh *kPfawmfrsm;udk ESvkH;oGif;
½Gwfqdkjcif;? usrf;jrwfuk&ftmefudk zwf
½Gwfo&ZÑm,fjcif; ponfwdkYESifhqdkifaom
a0g[m&/
'd&f[rf (درهم) tpövmrfhay:OD;ptcsdefumvwGif tokH;jyK
cJhaom aiGaMu;,lepfwpfrsKd;/ ,cktcg
tD&wf? ul0dwf? vpfAsm;? armf½dkudk?
wleD;&Sm;? ,lattD;paom EdkifiHrsm;wGif
vuf&Sd okH;pGJaeaom aiGaMu;pepf/
'dktm (دعاء) 'dktmjyKjcif;? 'dktmawmif;jcif;? qkawmif;
yw¦emjyKjcif;? arwÅmydkYojcif;? rdrdwdkY\
vdktifqE´udk udk;uG,f&mt&SifxH zGifh[
wifjytoem;cHjcif;/
tDrmef (ايمان) ,kHMunfcsuf? ,kHMunfouf0ifjcif;/
z*sf&f (فجر) tm½kPfOD;/ usrf;jrwfuk&ftmeftwGif; yg
&Sdonfh pl&[fu@wpfck\ trnf/ ae
rxGufrD0wfjyK&aom qGvmof/ tm½kPf
BudKqGvmof/
zmvf (فال) aumif;aomtaqmifvufzGJY/ tcsKdUaom
vlrsm;onf aumif;aomtaqmifvufzGJU
udk wpfckaomt&mESifhtwl ,laqmifoGm;
avh&Sdaom tavhtx/
z&foGf (فرض) rjyKrae& wm0ef/
zdoGf&[f (فطرة) vlom;\ obm0/ obm0ADZoabm/
vlom;\ arG;&myg obm0? obm0/
[mvmof (حالات) tajctae/ qlzD0g'wGif qlzDrsm;onf
¤if;wdkY\ b0em pD;jzef;aecsdeftwGif;
tqifhqifh wufvSrf;&aom tajctae
rsm;? pcef;pOfrsm;/
['D;qf (حديث) aemufqkH;wrefawmfcsKyf\ Mo0g'?
ajymMum;csufrsm;? vufawGYusifhokH;rIESifh
usifhxkH;rsm;/
[*sf (حج) tpövmrf\yÍörr@dKif/
wwfEdkifpGrf;aomolrsm;twGuf(a,musfm;
?rdef;r) b0oufwrf;wGif tenf;qkH;
wpfBudrf ruúm[fNrdKUawmfodkY oGm;a&muf
í tv’m[ft& Sifjrwf\ tdrfawmf
utfAmausmif;awmfwGif tpövmrfhjyu©
'defwpfESpfwm\ 12 vajrmufjzpfaom
Zkvf[d*sf*sm[fv wGif txl;
owfrSwfxm;onfh bmoma&;qdkif&m
usifhpOfrsm; oGm;a&mufaqmif½Gufjcif;/
[vmvf (حلال) tpövmrfh&S&Dtofw&m;Oya't& w&m;
0if cGifhjyKxm;aomt&mrsm;/
[&mrf (حرام) tpövmrfh&S&Dtofw&m;Oya't& wm;jrpf
xm;aomt&mrsm;/
tdAm'[f (عبادة) tv’m[ft&Sifjrwftm; emcH½dkusKd;rIESifh
b0 wnfaqmufjcif;/ tpövmrfhw&m;
awmfESifhtnD udk;uG,f&m t&Siftm;
0wfjyK&Sdcdk; qkawmif;qk,ljcif;/
tdAfvD;pf (ابليس) ½IdifoGmef/ tdAfvD;pf[k trnfay;jcif;cH&
aom *sifefowÅ0g/
tpö&mhtf (إسراء) aemufqkH;wrefawmfjrwf()\ ruú[f
NrdKUawmfrS a*s½kpvifNrdKUawmfodkY oGm;
a&mufcJhNyD;? xdkrSwqifh aumif;uifbkHodkY
qefwufoGm;cJhaom nOfhaumif;uifc&D;/
*sifef (جن) vlom;r[kwfaom? rD;jzifhjyKvkyfxm;
aom rjrifEdkifonfh tzefqif;cHwpfrsKd;?
¤if;wdkYwGifvnf; ¤if;wdkY\ aumif;^qdk;
vkyf&yfrsm;twGuf wm0ef&Sdaeaom
owÅ0gwpfrsKd;/ ½dIifoGmefonf *sifef
rsKd;EG,fxJrS wpfa,muf jzpfonf/
u&mrof (كرامات) ouú0g&Sdaom rkpfvifrfwpfa,mufrS rdrd
onf udk;uG,f&mt&Sif\ axmufyHh
ulnDrI &&SdaMumif;jyoonfh obm0
vGef pGrf;&nf? vkyfaqmifcsuf? pGrf;
aqmifrI? vlrpGrf; tHhzG,f/
cvDz[f (خلفية) pmayteuf- 'kwd,? bk&ifcH? udk,fpm;
vS,f cvD;zf? tapmydkif; rkpfvifrf tkyf
csKyfolrsm;\ bGJU? aemufqkH; wrefawmf
jrwf\ t½dkuft&mudk qufcHol/
cdkif;oGf (خيط) csnfuwÅDygBudK;? vufaumuf^ BudK;p?
BudK;vkH;ESifh vkyfxm;aom vufaumuf?
vufpnf;? vufMuyf/
ukzfzm&f (كفار) wpfckudef;-umzd&f? r,kHMunfol? jiif;
qefol? tpövmrfh0g'a&;&m ,kHMunfrIudk
vufrcHol? jiif;y,fol? aoGznfjiif;qef
ykefuefol/
ukzf&f (كفر) jiif;y,fjcif;? aoGznfjiif;qef ykefuef
jcif;/
rumrmof (مقامات) pcef;rsm;/ qlzD0g'\ a0g[m&pum;
vkH; jzpfonf/ tv’m[ft&Si fjrwf\
aus;uRefwpfa,muftaeESifh w&m;xdkif
jcif;? tqifhtrsKd;rsKd;aom bm0em pD;
jzef;jcif;jzifh a&muf&Sd jzwfausmf&aom
ÓPfpOfpcef;rsm;/
rwfpf*sd'f (مسجد) AvD0wfausmif;awmf/ rkpfvifrfrsm;tae
ESifh wpfOD;csif;jzpfap? tkyfpkvdkufpk½kH;í
jzpfap twlwuGpk½kH;NyD; 0wfjyK&aom
ae&mXme? oD;oefYbk&m;&Sdcdk; 0wfjyK
qkawmif;jcif; jyKvkyf&ef owfrSwfxm;
aomae&m/
rdtf&mh*sf (معراج) qefwufjcif;/ [d*sf&ofrjyKrD wrefawmf
jrwf\ aumif;uifbkHrsm;ESifh &ifoyf
½IarmzG,f&m tm&wf&Sfyv’ifawmf&Sd&m
ae&modkY <ujref;cJhaom nOfhc&D;? (&nf
ñTef; - uk&ftmef? 17;1 ESifh pGEém[f
vrf;pOfpmtkyfrsm;Munfh) rdtf&mh*sfc&D;pOf
twGif; rjyKrae& wm0eftjzpf (5) Budrf
qGvmofudk rkpfvifrfrsm;twGuf owf
rSwfay;cJhonf/
rkatmif0Zomef (مؤذتان) usrf;jrwfuk&ftmef\ aemufqkH; pl&[f
ESpfyk'f (pl&[fzvm;ufESifh pl&[fem;pf)/
þodkY trnfay;&jcif; taMumif;t&if;
rSm tv’m[ft&SifjrwfxHawmfyg;wGif
cdkvIHcGifh &&Sd&ef ½Gwfzwfo&ZÑm,f&aom
pl&[frsm;jzpfaomaMumifhyif/
rktf*sdZmof (معجزات) xl;qef;axGvm wef;cdk;jym#d[m? wefcdk;
jym#d[m? wrefawmfjzpfjcif;udk oufao
xl&ef taxmuftxm;tjzpf jyKvkyfjy
aom obm0vGef pGrf;aqmifcsuf? vl
rpGrf; tHhzG,f/ (Oyrm- wrefawmfrlqm
\ awmifa0S;rS a>re*g;BuD; jzpf
oGm;jcif;/)
rk&Sf&dul;ef (مشركون) wpfckudef;- rk&Sf&D;uf/ vlom;rsm;tm;
bk&m;tjzpf rSwf,laomolrsm;? tv’m[f
t&SifjrwfrSvGJí tjcm; ouf&Sd oufrJh
rsm;udk udk;uG,f&mt&Siftjzpf vufcH
ouf0if,kHMunfolrsm;/
rktfoZdv[f (معتزلة) rktfoZdvm*dkPf;om;rsm;/*&d'óetawG;
tac:udk jyif;xefpGm ,kHMunfvufcHNyD;?
usrf;jrwfuk&ftmefESifh pGEé[fvrf;pOfudk
¤if;wdkY\tawG;tac:rsm;rSefuefaMumif;?
usKd;aMumif;oufaoxl&ef BudK;pm; tm;
xkwfol vlwpfpk (*dkPf;om;rsm;)/
ezfpf (نفس) 0dnmOf
u'&f(قدر) uHw&m;? b0? uHMur®m? b0jzpfpOf?
ezl;pm/
u&D;ef (قرين) vlom;wdkif;twGuf wm0efay;cefYtyf
xm;aom *sifef/
ud,m;pf (قياس) aMumif;usKd;qifjcif aumufcsufqGJjcif;?
tajctaeopfwpf&yfwGif aumufcsufcs
tokH;jyKEdkifonfh tpövmrfhw&m;Oya'\
tajccHoabmw&m;/
&Af (رب) ¤if;\t"dyÜg,fudk 1/ t&Sifocif?
2/ xdef;odrf;apmifha&Smufol? jznfhpGuf
ay;ol? axmufyHay;urf;ol? t[m&
auR;arG;olESifh BuD;MuyfuGyfuJ xdef;odrf;
ol/ 3/ tcsKyftjcm tmPmydkif? tkyfcsKyf
ol? t&mcyfodrf;udk vTrf;rdk; cs,fvS,f?
ñTefMum;pDrHol[k cGJjcm;í owfrSwfEdkif
onf/
&[D;rf (رحيم) tMuifemqkH;? toem;qkH;aom r[mu½k
Pmawmf&Sif? tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPf
awmfwpfyg;
&[frmef (رحمان) arwÅm tBuD;rm;qkH;aomt&Sif? arwÅm
w&m;? u½kPmw&m; t&SdqkH;aomt&Sif/
tv’m[ft&Sifjrwf\ *kPfawmfwpfyg;/
&d*smvf tvf-*dkif;Af (رجال الغيب) vlom;ESifh bk&m;ocif\ 0dnmOfyl;aygif;
jcif;udk ,kHMunfaomolrsm;ESifh ywfouf
aoma0g[m&/ qlzDavmu\ a0g[m&
avmuDurÇm\ta&;t&m[lorQudk udk;
uG,f&mt&Siftm; udk,fpm;jyKí xdef;csKyf
apmifha&Smuf aeMuolrsm;[k owfrSwf
jcif;? ,kHMunfjcif;cH&aomolrsm;/
½l[f (روح) 0dnmOf? emrf? pdwf
½lAlAD,m;[f (ربوبية) tv’m[ft&Sifjrwf\ pdk;rdk;tkyfcsKyfrI?
tv’m[ft&Sifjrwf\ tcsKyftjcm tm
Pmydkifjcif;\ e,ferdwf? tus,ft0ef;/
qG[mA[f (صحابة) wpfckudef;-qG[mAD? aemufqkH;wref
awmfjrwfESifhwdkuf½dkuf awGYcGifh&Sdaom
wynfh? om0u? aemufvdkufrsm;/ wref
awmfjrwf\tazmf? taygif;toif;?
om0uBuD;rsm;? rdwfaqGoli,fcsif;rsm;/
qGvm[f ( صلوة صلاة ) tpövmrf\'kwd,r@dKif/ rjzpfrae^
rvkyfrae&? wm0ef&Sdaom 0wfjyKwnf
aqmufjcif; (z&foGf)? rdrdqE´tavsmuf
0wfjyKwnfaqmufjcif; (ezdvf)? to
em;cH avsmufxm;jcif;? qkawmif; qk,l
rIjyKjcif;? qkyeftoem;cHjcif;/
pvmrf (سلام) tpövmrf\EIwfqufjcif;? Nidrf;csrf;om
,mrI&&Sdap&ef qkawmif;arwÅmydkYojcif;/
aqmifrf (صوم) tpövmrf\wwd,r@dKif/ t½G,fa&muf
aom usm;^rtm;vkH;twGuf rvkyfrae&
OykofoDvapmifhwnfjcif; wm0ef/ [d*sf&D
ouú&mZf(9)vajrmuf &rf'GgefvjrwfwGif
usef;rmaomrkpfvifrfwdkif; wnfaqmuf
&ef wm0ef&Sdonf/
&S[m'g[f (شهادة) tv’m[ft&SifjrwfrSvGJí c0yf udk;uG,f
&mt&Sif r&Sd/ rk[r®'fonf xdkt&Sif
\ &plvfwrefawmfjrwf jzpfaMumif;udk
rdrdrS ESvkH;om;ESifh ouf0if,kHMunf
aMumif;? zGifh[a<u;aMumfcsuf/
&S&Dt[f (شريعة) tpövmrfhtajccHw&m;Oya'/
½IdifoGmef (شيطان) ½IdifoGmef? rm&femwf? raumif;qdk;0g;/
&Sd&fuf (شرك) tv’m[ft&Sifjrwftjyif xdkkt&SifESifh vl
yk*¾dKvf^t&m0w¦Kwpfckckudk wky EIdif;,SOf
wGJzuf udk;uG,fjcif;/
qGdzmof ?;kPfawmfrsm;/ *kPft*Fgt&nftcsif;rsm* (ضفات)
*kPft&nftaoG;rsm;/
pd[f&f (سحر) pkef;ya,m*twwfynm? yÍövuftwwf
ynm? arSmftwwf? rsufvSnfh vufvSnfh
ynm&yf/
qlzD (صوفي) vlom;\0dnmOfESifh udk;uG,f&mt&Sif\
0dnmOf aygif;pnf;oGm;onf[k ,kHMunf
aom tawG;tac:udk vufcHonfh vl
tkyfpk? txl;ojzifh xdkyk*¾dKvfrsm;onf
¤if;wdkY\ emhzfpf0dnmOf oefY&Sif;pifMu,f
apa&;twGuf rsm;pGmaomxkH;wrf;pOfvm
tjyKtrl?tusifhp½dkufrsm;udk usifhBuH tm;
xkwfaomolrsm;/
pl*sL;'f(سجود) 0wfjyKqkawmif;&mwGif tv’m[ft&Sif
jrwftm; ezl; ajrcs ysyf0yfí OD;cs&Sdcdk;
jcif;/
omAdtl;ef (تابعون) aemufvdkufrsm;? wrefawmfjrwf\
qG[mA[fom0uBuD;rsm;ESifh wdkuf½dkuf
awGYqkHcGifh&vdkufaom wynfhrsm;? aemuf
vdkkufrsm;/
oGm*l;of(طاغوت) pmayteuf- owfrSwfxm;aom pnf;
urf;abmif e,ferdwfudk usL;vGefol?
csKd;azmufol? oDvysufol? avmuxkH;
wrf; Oya'udk rvdkufemol/ udk;uG,f&m
t&Sif\ tyfESif;xm;aom tcGifhta&;
xuf ausmfvGefí rdrdwdkY pdwfBudKuf
vdkufí rdrdqE´twdkif; vkyfcsif&mvkyfae
aom oDvr&Sdol? oDvusKd;aygufol/
ozfpD;&f (تفسير) #DumzGifhjcif;? tzGifh#Dum? usrf;jrwf
uk&ftmef\ teuft"dyÜg,fudk tus,f
&Sif;vif; zGifhqdkaom twwfynm/
orD;rm[f (تميمة) vufzGJY? taqmif/
ouú0g(تقوي) bmomw&m; ½dkaoudkif;½Idif;rI? tv’m[f
t&Sifjrwftm; cspfaMumuf ½GHUaocefYjim;
jcif;/
oG&Du[f (طريقة) pmayteuf-enf;vrf;? vrf;pOf/ tpö
vmrfh qlzD*dkPf;udkvnf; udk,fpm;jyK
onf/
o0g;zf (تواف) wpfpkHwpf&mudk A[dkjyKí vSnfhywfjcif;?
utfA[fausmif;awmfudk A[dkjyKí vuf0J
&pf vSnfhywfjcif;? [*sfESifh tGr®&[f jyK&m
ü rjzpfraejyKvkyf&aom xkH;wrf;pOfvm/
o0uúKvf (توكل) t&mtm;vkH;twGuf tv’m[ft&Sifjrwf
tm; ,kHykHtyfESHxm;jcif;/
aomif[D;'f (توحيد) tv’m[ft&Sifjrwf wpfyg;wnf;omvQif
udk;uG,fjcif;cHxdkufaomt&SifjzpfaMumif;
,kHMunfjcif;/
oGd,m&[f (طيرة) iSufrsm;ysHoef;rIESifh tjcm;t&m0w¦Krsm;?
t&mrsm;udk Munfhí twdwfedrdwfaumuf
jcif;/
tkvl[D;,m[f(الوهية) tv’m[ft&Sifjrwf\ udk;uG,f&mt&Sif
jzpfrIwGif udk;uG,fjcif;cHxkdufrItwGuf
t<uif;rJhwpfyg;wnf; jzpfjcif;/
0vD (ولي) trsm;udef;-atmifvD,m/ olawmfpif?
olrGefoljrwf? tvGef ouú0gw&m;&Sdaom
rkpfvifrf/
0kqlvf (وصول) a&muf&Sdjcif;? qdkufa&mufjcif;/ qlzD0g'
wGif olawmfpif0vD\0dnmOfESifhtv’m[f
t&Sifjrwf\ tuefYtowfrJh 0dnmOf
awmfwdkY aygif;qkHjcif;tajctae/
Zum[f ( زكوة زكاة ) wpfESpfwmtwGuf owfrSwfxm;aom
'geaMu;(0g qif;&Jom;'geaMu;)? txl;
ojzifh Zum;ofwm0efonf aiGaMu;
<u,f0csrf;omolrsm;? ukefonfrsm;? pdkuf
ysKd;a&;xGufukefrsm;? arG;jrLa&; xGufukef
rsm;ESifh a&mif;0,fazmufum;aom ypönf;
rsm;ay:rlwnfí ¤if;wdkYudk vkyfaqmifae
aom rkpfvifrfrsm;rS qif;&Jom;rsm;t
wGufay;&aom 'geaMu;/ ¤if;udk edqGmAf
[kac:aom tajccH ,lepfay:rlwnfí
wGufcsufavh&Sdonf/ tpövmrf\ pwkw¦
ajrmufr@dKifvnf; jzpfonf/ ay;aqmif
&aom'geaMu;onf ydkifqdkifaomypönf;
trsKd;tpm;ay:rlwnfonf/ (tao;pdwf
udk zdu[fpmtkyfrsm;wGif awGYEdkifonf/)
ZumofaMu;aiG cGJa0jcif;enf;pepfudk
usrf;jrwfuk&ftmef 9;60 wGif awGYEdkif
onf/
usrf;udk;pm&if;
1. ‘Abdul Wahhab, Sulayman ibn, Taysir Al-Aziz Al-Hamid, Beirut, Al-
Maktab Al-Islamia, 2nd Ed., 1970.
2. Albani, Nasir-ud-Deen Al-, Silsilah Al-Ahadith As-Sahihah, Kuwait, Ad-
Dar As-Salafeeyah and Aman: Al-Maktabah Al-Islamiyah, 2nd ed., 1983,
Vol.4.
3. ___________, Ahkam Al-Jana’iz, Beirut, Al-Maktab Al-Islami, 1st ed.,
1969.
4. ___________, Mukhasar Al-‘Uloom, Beirut: Al-Maktab Al-Islami, 1st
ed., 1981.
5. ___________, Sahih Sunan At-Tirmidhi, Riyadh, Arab Bureau of
Education for the Gulf States, 1st ed., 1988.
6. ___________, Tahdheer As-Sajid, Beirut, Al-Maktab Al-Islami, 2nd
ed., 1972.
7. ‘Ali, A. Yusuf, The Holy Qur’an (Trans), Beirut, Dar Al-Qur’an Al-
Kareem, n.d.
8. Arberry, A.J, Muslim Saints and Mystics, London, Rouledge and Kegan
Paul, 1976.
9. Ash’ari, Abu Hasan ‘Ali Al-, Maqalat Al-Islamiyeen, Cairo: Maktabah
An-Nahdah Al-Misreeyah, 2nd ed., 1969.
10. ‘Aqalani, Ahmad ibn ‘Ali ibn Hajar Al-, Tahdheeb At-Tahdheeb,
Hyderabad, 1325-7.
11. Ashqar, ‘Umar Al-, Al-‘Aqidah fi Allah, Kuwait: Maktabah Al-Falah, 2nd
ed., 1979.
12. Baghdadi, ‘Abdul-Qahir ibn Tahir Al-, Al-Farq bayn Al-Firaq, Beirut:
Dar Al-Ma’rifah, n.d.
13. Bayhaqi, Ahmad ibn Al-Husayn Al-, Kitab Al-Asma’ Was-Sifat, Beirut:
Dar Al-Kutub Al-‘Ilmeeyah, 1st ed., 1984.
14. Cowan, J.M., The Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic,
New York: Spoken Language Services Inc., 3rd ed., 1976.
15. Essien-Udom., E.U., Black Nationalism, Chicago: University of Chicago
Press, 1962.
16. Ghunayman, ‘Abdullah Al., Sharh Kitab At-Tawhid min Sahih Al-
Bukhari, Madinah: Maktabah Ad-Dar, 1985.
17. Gibb, H.A.R., Shorter Encyclopedia of Islam, Ithaca, New York: Cornell
University Press, 1953.
18. Hafidh, ‘Ali, Chapters from the History of Madina, Jeddah: Al-
Madinah Printing and Publication Co., 1st ed., 1987.
19. Hasan, Ahmad, Sunan Abi Dawud, English Translation, Lahore: Sh.
Muhammad Ashraf Publishers, 1st ed., 1984.
20. Hinnells, John, Dictionary of Religions, England: Penguin Books, 1984.
21. Hitching, Frances, The Neck of the Giraffe, New York: Ticknor and
Fields, 1982.
22. Holy Bible, Revised Standard Version, Nelson, 1951.
23. Hajweeri, ‘Ali ibn ‘Uthman Al-, Kashf Al-Mahjoob, translated by
Nicholson, London: Luzac, rep. 1976.
24. Ibn Abil ‘Ezz Al-Hanafi, Sharh Al-‘Aqidah At-Tahawiyah, Beirut: Al-
Maktab Al-Islami, 8th ed., 1984.
25. Ibn Atheer, An-Nihayah fi Ghareeb Al-Hadeeth wa Al-Athar, Beirut:
Al-Maktabah Al-Islamiyah, 1963.
26. Ibn Al-Jawzi, Sifah As-Safwah, Cairo: Dar Al-Wa’ee, 1st ed., 1970.
27. Ibn Hanbal, Ahmad, Ar-Rad ‘Ala Al-Jahmeeyah, Riyadh: Dar Al-Liwa,
1st ed., 1977.
28. Ibn Taymiyah, Ahmad, At-Tawassul wal Waseelah, Riyadh: Dar Al-
Ifta, 1984.
29. Johnson-Davies, Denys, An-Nawawi’s Forty Hadith, English
Translation, Damascus, Syria: The Holy Koran Publishing House, 1976.
30. Khan, Muhammad Muhsin, Sahih Al-Bukhari, Arabic-English, Riyadh:
Maktabah Ar-Riyadh Al-Hadeethah, 1981.
31. Khomeini, Ayatullah Musavi Al-, Al-Hukoomah Al-Islamiyah, Beirut:
At-Talee’ah Press, Arabic ed., 1979.
32. Lane, Edward William, Arabic-English Lexicon, Cambridge, England:
Islamic Texts Society, 1984.
33. Mandhoor, Muhammad ibn, Lisan Al-Arab, Beirut: Dar Sadir, n.d.
34. Muhammad Elijah, Our Saviour Has Arrived, Chicago: Muhammad’s
Temple of Islam, no.2, 1974.
35. Muzaffar, Muhammad Rida Al-, Faith of Shi’a Islam, USA:
Muhammadi Trust of Great Britain and Northern Ireland, 2nd ed., 1983.
36. Philips, Abu Ameenah Bilal, Ibn Taymiyah’s Essay on the Jinn, Riyadh:
Tawhid Publication, 1989.
37. Rahimuddin, Muhammad, Muwatta Imam Malik, English Translation,
Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1980.
38. Readers Digest Great Encyclopedia Dictionary, New York, Funk &
Wagnalls Publishing Company, 10th ed., 1975.
39. Reese, W. L., Dictionary of Philosophy and Religion, New Jersey:
Humanities Press, 1980.
40. Rizvi, Syed Sa’id Akhtar, Islam, Teheran: A Group of Muslim Brothers,
1973.
41. Shahrastani, Muhammad ibn ‘Abdul Kareem Ash-, Al-Milal Wan-Nihal,
Beirut: Dar Al- Ma’rifah, 2nd ed., 1975.
42. Siddiqi, Abdul Hamid, Sahih Muslim, English Translation, Lahore: Sh.
Muhammad Asraf Publishers, 1987.
43. Tabari, Ibn Jarir At-, Jami’ Al-Bayan ‘An Ta’weel Al-Quran, Egypt: Al-
Halabi Publishing Co., 3rd ed., 1979.
44. Wilson, Colin, The Occult, New York: Random House, 1971
45. Zirikli, Khairuddeen Az-, Al-A’lam, Beirut: Dar Al-‘Ilm lil-Malayeen, 7th
ed., 1984.