1

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẢNG BÌNH

TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG THƯỜNG XUYÊN

GIÁO DỤC MẦM NON

NĂM HỌC 2019-2020

Quảng Bình, tháng 11/2019

2

TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG NỘI DUNG 2

DÀNH CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ VÀ GIÁO VIÊN MẦM NON

NĂM HỌC 2019- 2020

A. DÀNH CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ

Nội dung: Triển khai thực hiện Quy tắc ứng xử văn hóa trong các cơ sở GDMN

I. Muc tiêu

Giúp cán bộ quản lý hiểu được sự cần thiết phải thực hiện quy tắc ứng xử văn

hóa trong cơ sở GDMN; nắm được các yêu cầu, cách thức triển khai thực hiện, điều

kiện cần đảm bảo để triển khai có hiệu quả quy tắc ứng xử văn hóa trong cơ sở

GDMN.

II. Yêu cầu đối với học viên:

Mỗi học viên cần có đủ các tài liệu như: Thông tư số 06/2019/TT- BGDĐT

ngày 12 tháng 4 năm 2019 của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định quy tắc ứng xử

trong cơ sở GDMN, cơ sở Giáo dục Phổ thông, cơ sở Giáo dục Thường xuyên; tài

liệu bồi dưỡng hè,…

Nghiên cứu kỹ về đối tượng, mục đích, nội dung, nguyên tắc xây dựng bộ quy

tắc ứng xử và căn cứ vào tình hình thực tế của nhà trường, của các lớp, của đội ngũ,

của trẻ cũng như cha mẹ trẻ, của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động

của nhà trường để xây dựng bộ quy tắc ứng xử cụ thể, phù hợp và đảm bảo triển

khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả trong trường mầm non.

III. Thời gian: 40 tiết (Trong đó: Lý thuyết 25 tiết, thực hành 15 tiết).

IV. Nội dung cu thể:

1. Sự cần thiết phải thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa trong cơ sở giáo duc mầm

non (CSGDMN)

1.1. Hoạt động 1: Ứng xử văn hóa học dường và vai trò của ứng xử văn hóa khi

xây dựng môi trường giáo duc an toàn, lành mạnh, thân thiện trong cơ sở giáo

duc (CSGD)

1.1.1. Ứng xử văn hóa học đường

3

a. Quan niệm về văn hóa

Khái niệm về văn hóa được diễn đạt theo nhiều cách khác nhau, tùy vào góc

độ tiếp cận riêng của các ngành khoa học xã hội và nhân văn. Chính vì vậy, tại Hội

nghị quốc tế tại Mê-hi-cô (1982) do UNESCO chủ trì hơn 1000 đại biểu là những

nhà văn hóa, đại diện cho hơn 100 nước đã đưa ra 200 định nghĩa khác nhau về văn

hóa. Trong tuyên bố chung, Hội nghị chấp nhận một quan niệm về văn hóa như sau:

“Trong ý nghĩa rộng nhất, văn hóa là tổng hòa những nét riêng biệt về tinh thần và

vật chất, trí tuệ và cảm xúc quyết định tính cách của một xã hội hay một nhóm người

trong xã hội”.

Theo nghĩa hẹp, văn hóa là tổng thể những hệ thống biểu tượng (kí hiệu) chi

phối cách ứng xử và giao tiếp trong cộng đồng khiến cộng đồng ấy có đặc thù riêng.

Văn hóa bao gồm hệ thống những giá trị để đánh giá một sự việc, một hiện tượng

theo cộng đồng ấy.

Trong phạm vi của tài liệu này, chúng tôi sử dụng khái niệm văn hóa theo

nghĩa hẹp. Yếu tố cốt lõi của văn hóa là hệ thống những giá trị. Mỗi nền văn hóa

chọn một giá trị nào đó để định hướng nên giá trị ở đây là giá trị xã hội. Từ hệ giá trị

xã hội, người ta xây dựng các chuẩn mực xã hội. Đó là những quy định về cách ứng

xử trong đời sống xã hội và trong tư duy, được xác định và phê chuẩn về mặt xã hội.

Trong xã hội, có các loại chuẩn mực: luật pháp, đạo đức, thẩm mỹ, phong tục, truyền

thống, chính trị. Bất kỳ chuẩn mực xã hội nào cũng có ba thuộc tính: tính lợi ích

(gốc), tính bắt buộc và được thực hiện trên thực tiễn.

Chuẩn mực xã hội là phương tiện để định hướng hành vi, kiểm tra, điều chỉnh

hành vi của cá nhân. Nó quy định những mục tiêu cơ bản, những giới hạn, điều kiện

và các hình thức ứng xử trong mọi lĩnh vực của đời sống con người và là những mẫu

mực, mô hình hành vi thực tế của con người.

Văn hóa bao giờ cũng được hình thành trong quá trình và được tích lũy qua

nhiều thế hệ. Vì vậy, văn hóa bao giờ cũng có bề dày, chiều sâu và phải thường

xuyên tự điều chỉnh, tiến hành phân loại, phân bố các giá trị: các giá trị đạo đức

ngày càng được coi trọng và mở rộng; giá trị thẩm mỹ trở thành nhu cầu thiết yếu

4

trong đời sống xã hội, cái đẹp xuất hiện cùng với cái hữu ích trong toàn bộ đời sống

con người.

Tính giá trị được duy trì bằng truyền thống văn hóa (đó là cơ chế tích lũy và

truyền đạt kinh nghiệm qua không gian, thời gian). Truyền thống văn hóa là những

giá trị tương đối ổn định thể hiện dưới khuôn mẫu đã được xã hội tích lũy và được

tồn tại nhờ giáo dục. Văn hóa thực hiện chức năng giáo dục không chỉ bằng những

giá trị ổn định mà còn bằng những giá trị đang hiện hành. Các giá trị này tạo thành

hệ thống chuẩn mực mà con người hướng đến. Nhờ đó, văn hóa đóng vai trò quan

trọng trong việc hình thành nhân cách con người.

b. Quan niệm về ứng xử

Ứng xử là sự tiếp nhận kích thích và ứng phó lại trong hoàn cảnh, tình huống

nào đó. Ví dụ: Một trẻ thể hiện sự mệt mỏi trong lúc đi dã ngoại. Đây là một kích

thích mà giáo viên phải tiếp nhận và phải ứng phó với tình huống này để có thể hoàn

thành một chuyến đi dã ngoại tốt nhất cho trẻ. Trong quá trình ứng xử, giáo viên có

những hành vi cụ thể như xoa bóp cho trẻ, cõng trẻ đi tiếp hoặc là gọi xe đi bệnh

viện…Những hành vi này đều có tính mục đích nhất định. Như vậy, trong khái niệm

ứng xử, hành vi là mức độ thể hiện thực tế, hiện thực nhất của ứng xử để cho việc

ứng xử hiệu quả. Ứng xử là những phản ứng khi bị một yếu tố nào trong môi trường

kích thích, các yếu tố bên ngoài và tình trạng bên trong gộp thành một tình huống và

tiến trình của ứng xử để thích ứng có định hướng nhằm giúp cơ thể thích nghi với

hoàn cảnh. Khi nhấn mạnh về tính khách quan tức là các yếu tố bên ngoài kích thích

cũng như phản ứng đều là những hiện tượng có thể quan sát được thì gọi là ứng xử.

Ứng xử có đặc điểm sau:

- Ứng xử được thực hiện bởi cá nhân cụ thể, mỗi cá nhân có điều kiện sinh

học khác nhau, đặc điểm các giác quan khác nhau, thao tác hành vi phản ứng theo

những tốc độ, cường độ, nhịp độ khác nhau. Ví dụ, với tình huống trẻ bị đau bụng

khi đi dã ngoại, mỗi giáo viên sẽ có cách ứng xử, hành xử khác nhau. Có giáo viên

nhanh chóng xác định nguyên nhân và giải quyết bằng cách gọi điện cho đồng

nghiệp đưa trẻ về phòng y tế, cũng có giáo viên bị bối rối, khó khăn trong việc đưa

5

ra quyết định xử lý tình huống. Sự ứng xử, hành vi khác nhau này phụ thuộc vào khí

chất, tính cách, năng lực và thậm chí là kinh nghiệm của giáo viên.

- Ứng xử bao giờ cũng được thực hiện trong các mối quan hệ xã hội nhất định,

chịu sự chế ước của các chuẩn mực, khuôn mẫu của các quan hệ đó.

- Ứng xử của cá nhân là sự giao thoa có tính nghệ thuật giữa cái tự nhiên và

cái xã hội trong bản chất con người. Điều này thể hiện tính văn hóa trong việc ứng

xử của con người.

- Trong ứng xử, người ta chú ý đến nội dung tâm lý hơn là nội dung công

việc. Người ta giao tiếp để đạt mục đích nào đó như kinh tế, văn hóa hay giáo dục,

nhưng trong ứng xử- người ta quan tâm đến cái ý của cá nhân được biểu hiện như

thế nào qua hành vi cử chỉ…cái tình, cái lý phối hợp qua nghệ thuật giao tiếp. Như

vậy, thước đo của giao tiếp là hiệu quả công việc còn thước đo của ứng xử là thái độ

của cá nhân và những thuật biểu hiện thái độ đó qua hành vi giao tiếp. Trong giao

tiếp, người ta quan tâm đến cái ý thức của một quá trình tiếp xúc nhưng trong ứng

xử người ta quan tâm cả cái ý thức và vô thức.

- Ứng xử mang tính chất tình huống còn giao tiếp là một quá trình. Trong giao

tiếp xảy ra hàng loạt các tình huống khác nhau buộc chủ thể phải ứng xử với cái kích

thích trong đó. Khi chủ thể giải quyết được hàng loạt các tình huống đó sẽ giúp cho

quá trình giao tiếp đạt mục đích mong muốn.

Từ những phân tích trên, ta có thể hiểu ứng xử là những phản ứng, hành vi

của con người nảy sinh trong quá trình giao tiếp, do những rung cảm cá nhân kích

thích nhằm lĩnh hội, truyền đạt những tri thức, vốn sống, kinh nghiệm của cá nhân,

xã hội trong những tình huống nhất định.

Ứng xử văn hóa học đường trong cơ sở giáo dục mầm non là những phản ứng

hành vi của con người trong quá trình giao tiếp với các đối tượng phù hợp với những

chuẩn mực xã hội trong cơ sở giáo dục mầm non. Đó được hiểu là những quy tắc

ứng xử giữa các đối tượng với nhau phù hợp với chuẩn mực đạo đức trong cơ sở

giáo dục mầm non.

6

1.1.2. Vai trò của ứng xử văn hóa trong xây dựng môi trường giáo dục an

toàn, lành mạnh, thân thiện trong cơ sở giáo dục mầm non

Ứng xử văn hóa trong các cơ sở giáo dục mầm non nhằm xây dựng đội ngũ

nhà giáo gương mẫu, có lòng tự trọng, nhân cách và lối sống văn hóa.

Thời gian qua, do những tác động của mặt trái kinh tế thị trường, tác động tiêu

cực của môi trường mạng đã dẫn tới một bộ phận thanh niên nói chung, học sinh nói

riêng có ứng xử lệch chuẩn, một số giáo viên thiếu chuẩn mực trong ứng xử, cá biệt

có giáo viên vi phạm đạo đức nhà giáo, tình trạng bạo lực học đường diễn biến phức

tạp, làm ảnh hưởng đến thể chất tinh thần trẻ mầm non và học sinh, ảnh hưởng đến

môi trường giáo dục. Thông tư 06/2019/TT- BGDĐT lần đầu tiên quy định quy tắc

ứng xử trong cơ sở giáo dục, được thể hiện qua ngôn ngữ, trang phục, hành vi cách

thức ứng xử của các chủ thể trong cơ sở giáo dục được ban hành chính thức, dưới

dạng văn bản quy phạm pháp luật nên hiệu lực thi hành sẽ cao hơn các văn bản chỉ

đạo trước đây của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Thông tư sẽ là một thiết chế quan trọng

để các nhà trường tăng cường nền nếp, kỷ cương, kỷ luật, xây dựng văn hóa trường

học; trong đó xác định vai trò, trách nhiệm, quy định ứng xử cụ thể cho tất cả các

chủ thể, nhất là vai trò nêu gương của cán bộ quản lý trường học, giáo viên.

Ứng xử văn hóa nhằm xây dựng văn hóa học đường đảm bảo môi trường giáo

dục an toàn, lành mạnh, thân thiện và phòng chống bạo lực học đường.

Bộ quy tắc nhằm điều chỉnh cách ứng xử của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân

viên, phụ huynh, người học và khách đến cơ sở giáo dục theo chuẩn mực đạo đức xã

hội, thuần phong mỹ tục, ngăn ngừa hành vi tiêu cực.

1.2. Hoạt động 2: Thực trạng ứng xử văn hóa học đường ở các cơ sở giáo duc

mầm non hiện nay

1.2.1.Các quy định pháp lý có liên quan đến ứng xử văn hóa ở các cơ sở giáo

dục mầm non

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quan tâm chỉ đạo các cơ sở giáo dục phổ thông, cơ

sở giáo dục mầm non triển khai giáo dục kĩ năng ứng xử cho học sinh; xây dựng và

thực hiện Bộ quy tắc ứng xử; phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện-

7

Học sinh tích cực’’ các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, của

ngành và các hoạt động giáo dục. Ngày 03/10/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban

hành Quyết định 1299/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “ Xây dựng văn hóa ứng xử trong

trường học giai đoạn 2018-2025”. Mục tiêu chung là “Tăng cường xây dựng văn hóa

ứng xử trong trường học nhằm tạo chuyển biến căn bản về ứng xử văn hóa của cán

bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, học sinh, sinh viên để phát triển năng lực, hoàn

thiện nhân cách, lối sống văn hóa; xây dựng văn hóa trường học lành mạnh, thân

thiện; nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo; góp phần xây dựng con người Việt

Nam: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo”. Điều

này cho thấy, văn hóa ứng xử trong trường học là vấn đề hết sức quan trọng, được cả

xã hội quan tâm.

Thông tư số 26/2018/TT- BGDĐT ngày 08/10/2018 ban hành quy định chuẩn

nghề nghiệp giáo viên mầm non; công văn số 5569/BGDĐT- NGCBQLGD ngày

06/12/2018 hướng dẫn triển khai thực hiện Thông tư số 26/2018/TT- BGDĐT ngày

08/10/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quy định chuẩn nghề

nghiệp giáo viên mầm non. Trong đó, Điều 6-Tiêu chuẩn 3- Xây dựng môi trường

giáo dục- Tiêu chí 9- Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện

đã chỉ rõ giáo viên mầm non phải thực hiện nội quy, quy tắc ứng xử, trong nhà

trường và không ngừng chấn chỉnh các hành vi vi phạm nội quy, quy tắc ứng xử

trong nhà trường. Cụ thể thể hiện ở các mức sau:

- Mức đạt: Thực hiện nghiêm túc các quy định về môi trường giáo dục an

toàn, lành mạnh, không bạo lực đối với trẻ em; thực hiện nội quy, quy tắc ứng xử

trong nhà trường;

- Mức khá: Chủ động phát hiện, phản ánh kịp thời, đề xuất và thực hiện các

biện pháp ngăn ngừa nguy cơ gây mất an toàn đối với trẻ em, phòng, chống bạo lực

học đường, chấn chỉnh các hành vi vi phạm nội quy, quy tắc ứng xử trong nhà

trường;

- Mức tốt: Chia sẽ, hỗ trợ đồng nghiệp trong việc tổ chức xây dựng môi

trường vật chất và môi trường văn hóa, xã hội, đảm bảo an toàn, lành mạnh, thân

thiện đối với trẻ em.

8

Thông tư số 25/2018/TT- BGDĐT ngày 08/10/2018 của Bộ Giáo dục và Đào

tạo ban hành quy định chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục mầm non; công văn số

5568/BGDĐT- NGCBQLGD ngày 06/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng

dẫn triển khai thực hiện Thông tư số 25/2018/TT- BGDĐT ngày 08/10/2018 ban

hành quy định chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục mầm non. Trong đó, Điều 6-Tiêu

chuẩn 3- Xây dựng môi trường giáo dục- Tiêu chí 12- Xây dựng văn hóa nhà trường

đã quy định rõ người cán bộ quản lý cần tổ chức xây dựng và thực hiện nội quy, quy

tắc ứng xử, trong nhà trường, ngăn ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời các trường vi

phạm nội quy. Cụ thể thể hiện ở các mức sau:

- Mức đạt: Tổ chức xây dựng và thực hiện nội quy, quy tắc ứng xử trong nhà

trường theo quy định;

- Mức khá: Xây dựng các điển hình tiên tiến về thực hiện nội quy, quy tắc ứng

xử; phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm nội quy của nhà

trường;

- Mức tốt: Tạo lập được môi trường nhà trường an toàn, lành mạnh, thân thiện

và hỗ trợ cán bộ quản lý cơ sở giáo dục mầm non về xây dựng văn hóa nhà trường.

Tiêu chí 13- Thực hiện dân chủ trong nhà trường

- Mức đạt: Tổ chức xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ trong nhà trường

theo quy định;

- Mức khá: Phát huy quyền làm chủ của các thành viên, các tổ chức trong nhà

trường để nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ; bảo vệ những

cá nhân công khai bày tỏ ý kiến; chủ động phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời

những trường hợp vi phạm quy chế dân chủ trong nhà trường;

- Mức tốt: Hỗ trợ cán bộ quản lý cơ sở giáo dục mầm non về thực hiện quy

chế dân chủ trong nhà trường

Ngày 28/5/2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 06/2019/TT-

BGDĐT về việc quy định Quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non, cơ sở giáo

dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên. Bộ quy tắc nhằm: điều chỉnh cách ứng

xử của các thành viên trong cơ sở giáo dục theo chuẩn mực đạo đức xã hội và thuần

9

phong mỹ tục của dân tộc, phù hợp với đặc trưng văn hóa của địa phương và điều

kiện thực tiễn của cơ sở giáo dục, ngăn nừa, xử lý kịp thời, hiệu quả các hành vi tiêu

cực, thiếu tính giáo dục trong cơ sở giáo dục; xây dựng văn hóa học đường, đảm bảo

môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện và phòng, chống bạo lực học

đường.

1.2.2. Thực trạng tồn tại trong ứng xử văn hóa học đường ở các cơ sở giáo dục

mầm non

Hiện nay, ở hầu hết các trường mầm non, giáo viên là người chăm sóc và giáo

dục trẻ ở trường. Giáo viên có vai trò rất lớn, vừa là người “mẹ” thứ 2 chăm lo cho

trẻ từ việc ăn, ngủ, đến các hoạt động sinh hoạt khác vừa là người thầy giáo dục trẻ

phát triển toàn diện các mặt thông qua việc tổ chức các hoạt động cho trẻ ở trường.

Trên thực tế, hầu hết các giáo viên đã đảm nhiệm tốt vai trò của mình với trẻ, đã tạo

cho trẻ sự tin tưởng, gần gũi, thân thiết, trang bị cho trẻ nhiều kiến thức. Tuy nhiên,

còn tồn tại nhiều bất cập trong quá trình chăm sóc và giáo dục trẻ như: Một số giáo

viên chưa thực sự hiểu trẻ, lắng nghe trẻ, dành cho trẻ sự quan tâm chăm sóc đặc

biệt; một số giáo viên chưa tạo nhiều cơ hội để trẻ được trải nghiệm và tự tin; trong

quá trình ứng xử với trẻ, đôi khi giáo viên chưa xử lý triệt để các tình huống nên

nhiều khi khiến trẻ cảm thấy hụt hẫng, không công bằng; số lượng trẻ đông, giáo

viên phải làm quá nhiều việc nên nhiều lúc giáo viên chưa thỏa mãn hết các nhu cầu

của trẻ, không chú ý đến những trạng thái xúc cảm của trẻ; một số giáo viên còn

chưa hiểu rõ về vai trò và trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc giáo dục trẻ,

chưa thực sự yêu thương trẻ, cho nên thực tế còn xảy ra một số hiện tượng như đánh

trẻ, ngược đãi trẻ…

Công nghệ thông tin phát triển làm cho quan hệ giao tiếp giữa các thành viên

trong nhà trường và trong xã hội hạn chế. Mặt khác, công nghệ thông tin phát triển,

việc chia sẽ các thông tin lên mạng, một số sự việc được thổi phồng, sai lệch với

thực tế khiến cộng đồng mạng bình luận, nhận xét, đánh giá mang tính chủ quan,

thiếu căn cứ.

Trong chăm sóc, giáo dục trẻ thì mối quan hệ giữa gia đình, nhà trường và xã

hội là một yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Nhà trường có

10

nhiệm vụ chủ yếu là chăm sóc và giáo dục trẻ, còn gia đình có nhiệm vụ cung cấp

thông tin về trẻ, tham gia các hoạt động của trường mầm non, phối hợp cùng nhà

trường, cộng đồng, hỗ trợ nhà trường và phụ huynh tham gia vào quá trình chăm

sóc, giáo dục trẻ. Hiện nay, công tác này được nhà trường, phụ huynh và cộng đồng

làm khá tốt. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn tồn tại một số hạn chế sau: Hoạt động

phối kết hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn chưa thường xuyên, tích cực,

mang lại hiệu quả giáo dục chưa cao. Nhà trường chủ yếu gặp gỡ phụ huynh trong

những buổi họp phụ huynh, chưa chủ động đưa ra kế hoạch phối hợp với phụ huynh.

Phụ huynh chưa tham gia vào nhiều hoạt động của trường, của lớp, dường như phụ

huynh mới chỉ đứng ngoài trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường. Cộng đồng

chưa phát huy hết vai trò, thế mạnh của mình trong việc phối hợp với nhà trường,

chưa hiểu hết vai trò, ý nghĩa của giáo dục mầm non…

Đặc biệt, hiện nay, việc xây dựng văn hóa ứng xử trong các nhà trường chưa

thực sự được chú trọng, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.

Từ thực trạng trên cho thấy, cần thiết phải đưa ra những hướng dẫn cụ thể về

những quy tắc ứng xử trong nhà trường nhằm góp phần nâng cao chất lượng chăm

sóc, giáo dục trẻ trong trường mầm non.

2. Yêu cầu và cách thức triển khai thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa trong cơ

sở giáo duc mầm non

2.1. Hoạt động 3: Triển khai thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa trong cơ sở giáo

duc mầm non

2.1.1.Yêu cầu chung và yêu cầu cụ thể đối với hiệu trưởng, giáo viên mầm

non, nhân viên khi thực hiện Bộ quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non.

2.1.1.1. Một số yêu cầu chung cho các đối tượng khi thực hiện Bộ quy tắc ứng

xử trong cơ sở giáo dục mầm non

Tất cả các đối tượng trong cơ sở giáo dục mầm non cần thực hiện nghiêm túc

quy tắc ứng xử văn hóa, bao gồm: CBQL, giáo viên mầm non, nhân viên, người học,

cha mẹ người học trong cơ sở giáo dục mầm non.

11

Các đối tượng trong cơ sở giáo dục mầm non cần nắm chắc nội dung để thực

hiện theo đúng các nội dung Bộ quy tắc ứng xử đề ra.

Việc thực hiện các quy tắc ứng xử văn hóa không nên mang tính chất hình

thức mà các cá nhân cần tự giác thực hiện, xác định đây là việc làm thường xuyên và

lâu dài, qua đó hình thành và làm lan tỏa nếp văn hóa ứng xử chuẩn mực trong cơ sở

giáo dục mầm non.

2.1.1.2. Một số yêu cầu cụ thể đối với hiệu trưởng, giáo viên mầm non, nhân

viên trong nhà trường

Thực hiện các quy tắc ứng xử bao gồm: Việc thực hiện các quy định của pháp

luật, thực hiện lối sống lành mạnh, tích cực, luôn quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ người

khác; trang phục lịch sự, phù hợp với môi trường và hoạt động giáo dục, không được

mặc trang phục phản cảm, không hút thuốc, không sử dụng đồ uống có cồn, chất

cấm; không tuyên truyền những thông tin, hình ảnh phản cảm, không gian lận, dối

trá; không làm tổn hại đến sức khỏe, nhân phẩm, uy tín của người khác và của tập

thể.

Ứng xử của cán bộ quản lý cơ sở giáo dục bao gồm: Cách thức ứng xử của

cán bộ quản lý với người học, với giáo viên, nhân viên, với cha mẹ người học và với

khách đến cơ sở giáo dục. Cán bộ quản lý cần phải sử dụng ngôn ngữ chuẩn mực, dễ

hiểu trên tinh thần tôn trọng, hợp tác, chia sẻ, không xúc phạm, gây khó khăn, phiền

hà.

Ứng xử của giáo viên bao gồm: Ứng xử của giáo viên với trẻ, với cán bộ quản

lý, với đồng nghiệp, nhân viên, với cha mẹ người học và với khách đến cơ sở giáo

dục. Khi giáo viên ứng xử với trẻ cần sử dụng ngôn ngữ chuẩn mực, dễ hiểu, luôn

mẫu mực, bao dung, lắng nghe và động viên, khích lệ trẻ, không xúc phạm, gây tổn

thương, bạo hành, xâm hại, thờ ơ, né tránh...

Ứng xử của nhân viên bao gồm: Ứng xử của nhân viên với người học, với cán

bộ quản lý, với đồng nghiệp, với cha mẹ người học và với khách đến cơ sở giáo dục.

Nhân viên sử dụng ngôn ngữ đúng mực, trên tinh thần hợp tác, giúp đỡ, thân thiện,

không xúc phạm, gây khó khăn, phiền hà…

12

2.1.2. Cách triển khai thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa tại các cơ sở giáo dục

mầm non

2.1.2.1.Xây dựng Bộ quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non

Căn cứ quy định tại Thông tư này, Thủ trưởng các cơ sở giáo dục quy định cụ

thể Bộ quy tắc ứng xử để thực hiện trong cơ sở giáo dục. 100% các cơ sở giáo dục

mầm non cần xây dựng một Bộ quy tắc ứng xử đảm bảo các nguyên tắc:

- Tuân thủ các quy định của pháp luật, phù hợp với chuẩn mực đạo đức, thuần

phong mỹ tục và truyền thống văn hóa của dân tộc.

- Thể hiện được các giá trị cốt lõi: nhân ái, tôn trọng, trách nhiệm, hợp tác,

trong đó, tôn trọng mối quan hệ của mỗi thành viên trong cơ sở giáo dục đối với

người khác, đối với môi trường xung quanh và đối với chính mình.

- Bảo đảm định hướng giáo dục đạo đức, lối sống, văn hóa, phát triển phẩm

chất đạo đức của trẻ; nâng cao đạo đức nghề nghiệp của cán bộ quản lý, giáo viên,

nhân viên của người đứng đầu cơ sở giáo dục.

- Dễ hiểu, dễ thực hiện, phù hợp với lứa tuổi, cấp học và đặc trưng văn hóa

mỗi vùng miền, phù hợp với Bộ quy tắc ứng xử tại địa phương.

- Việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung nội dung Bộ quy tắc ứng xử phải được thảo

luận dân chủ, khách quan, công khai và được sự đồng thuận của đa số cán bộ quản

lý, giáo viên mầm non, nhân viên trong cơ sở giáo dục.

Cách thức xây dựng Bộ quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non:

- Ban Giám hiệu nhà trường nghiên cứu kỹ các văn bản hiện hành, xây dựng

dự thảo quy tắc ứng xử, các thành viên trong nhà trường đọc, góp ý, thảo luận.

- Sửa chữa và đưa dự thảo lần 2 sau đó thông qua hội đồng và thực hiện.

- Trong quá trình thực hiện Bộ quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non,

các thành viên trong nhà trường có trách nhiệm giám sát, kiểm tra, nhắc nhở các cá

nhân nghiêm túc thực hiện theo các quy định trong bộ quy tắc ứng xử.

- Cuối năm học, nhà trường tổ chức sơ kết, tổng kết, biểu dương khen thưởng

những cá nhân thực hiện tốt, phê bình những cá nhân vi phạm các quy định.

13

- Nếu thấy Bộ quy tắc chưa phù hợp, cơ sở giáo dục mầm non có thể điều

chỉnh để phù hợp hơn.

2.1.2.2.Đổi mới các hình thức tuyên truyền

- Công khai Bộ quy tắc ứng xử trên cổng thông tin điện tử và niêm yết tại

bảng tin của đơn vị; đồng thời, tùy theo từng đối tượng, trích quy tắc ứng xử để niêm

yết tại các vị trí thích hợp như lớp học, phòng tổ chuyên môn, phòng hội đồng,

phòng tiếp dân,… để mọi người dễ đọc, dễ thực hiện; tuyên truyền, quán triệt nội

dung Bộ quy tắc ứng xử trong các cuộc họp, họp nhà trường, hội nghị, chuyên đề,…

- Nhà trường cần tăng cường và đổi mới công tác tuyên truyền cho cán bộ

quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ trẻ thông qua nhiều hình thức như tuyên

truyền qua mạng xã hội, qua email và trang điện tử của nhà trường để nâng cao nhận

thức cho các đối tượng và từ đó nghiêm túc thực hiện Bộ quy tắc ứng xử.

2.1.2.3. Tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả của Bộ quy tắc ứng

xử văn hóa trong cơ sở giáo dục mầm non

- Vào đầu năm học, tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha

mẹ trẻ kí cam kết chấp hành nghiêm túc các quy định về quy tắc ứng xử của đơn vị.

- Phát động phong trào xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh,

thân thiện, văn minh, phòng, chống bạo lực học đường; tôn vinh, lan tỏa nếp sống

đẹp, ứng xử có văn hóa trong toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên.

- Mỗi nhà trường cần bổ sung việc thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa vào quy

chế làm việc; đưa quy tắc ứng xử vào nội dung các buổi sinh hoạt chuyên môn, sinh

hoạt chi bộ, đưa kết quả việc thực hiện quy tắc ứng xử vào tiêu chí đánh giá, bình

xét cán bộ hằng tháng, hằng năm theo quy định đảm bảo thiết thực, hiệu quả. Bên

cạnh đó, tiếp tục bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức có khả năng thuyết trình,

chuyển tải thông tin làm báo cáo và tuyên truyền nội dung các quy tắc ứng xử đến

các tổ chức, cá nhân.

- Nhà trường cần thực hiện công tác khen thưởng, kỷ luật đối với các cá nhân,

tập thể trong triển khai Bộ quy tắc ứng xử theo quy định. Tăng cường kiểm tra việc

thực hiện quy tắc ứng xử, quy định rõ trách nhiệm và có biện pháp kiên quyết xử lý

14

các công chức, viên chức, người lao động vi phạm các quy định của quy tắc ứng xử.

Thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở cán bộ, giáo viên, nhân viên thực hiện tốt bộ quy

tắc. Hằng năm, tổ chức đánh giá, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện và sơ, tổng kết, báo

cáo kết quả thực hiện bộ quy tắc của đơn vị với cấp quản lý trực tiếp.

- Việc áp dụng chế tài xử phạt là cần thiết, nhưng để giải quyết câu chuyện

văn hóa ứng xử văn hóa một cách bền vững thì “chìa khóa” còn nằm ở tính gương

mẫu từ trên xuống dưới. Người lớn làm gương cho trẻ nhỏ, lãnh đạo làm gương cho

nhân viên. Nếu những người trên gương mẫu thì những người dưới sẽ tự giác làm

theo.

Trong quá trình thực hiện, mỗi cơ sở giáo dục cần căn cứ vào tình hình thực tế

của nhà trường để lựa chọn các hình thức triển khai thực hiện quy tắc ứng xử văn

hóa phù hợp và đạt hiệu quả.

2.2. Hoạt động 4. Thực hành triển khai thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa trong

cơ sở giáo duc mầm non

Học viên thực hành 2 vấn đề:

2.2.1. Trình bày Bộ quy tắc ứng xử văn hóa ở trường mình đang công tác.

2.2.2. Trình bày cơ chế xử phạt khi giáo viên mầm non, nhân viên vi phạm

quy tắc ứng xử văn hóa trong cơ sở giáo dục mầm non.

3. Điều kiện cần đảm bảo để triển khai thực hiện thành công quy tắc ứng xử

văn hóa trong cơ sở giáo duc mầm non

3.1. Hoạt động 5: Các điều kiện cần đảm bảo để triển khai quy tắc ứng xử văn

hóa trong cơ sở giáo duc mầm non

3.1.1. Vai trò của cán bộ quản lý các cấp

- Rà soát, hoàn thiện và ban hành các văn bản liên quan đến quy tắc ứng xử

văn hóa trong cơ sở giáo dục mầm non.

- Hằng năm tổ chức kiểm tra, đánh giá, lấy ý kiến phản hồi từ các cơ sở giáo

dục và khen thưởng các tấm gương điển hình trong việc xây dựng ứng xử văn hóa.

15

- Xây dựng tài liệu bồi dưỡng, tập huấn về năng lực ứng xử văn hóa cho đội

ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, nhân viên trong các cơ sở giáo dục mầm non.

- Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao năng lực ứng xử văn hóa cho đội ngũ cán bộ

quản lý giáo dục các cấp, giáo viên mầm non, nhân viên trong các cơ sở giáo dục

mầm non.

- Xây dựng chuyên đề, tài liệu, giáo dục tổ chức các hoạt động về giáo dục

văn hóa ứng xử trong chương trình đào tạo giáo viên trong cơ sở đào tạo sư phạm để

xây dựng đội ngũ nhà giáo gương mẫu, có lòng tự trọng, nhân cách và lối sống văn

hóa.

3.1.2. Nhận thức về ứng xử văn hóa của cán bộ quản lý, giáo viên và nhân

viên trong các cơ sở giáo dục mầm non.

- Cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên trong nhà trường cần luôn luôn năm

được vai trò và sự cần thiết phải thực hiện ứng xử văn hóa trong cơ sở và tích cực

tuyên truyền đến mọi người cùng thực hiện tốt ứng xử văn hóa trong nhà trường.

- Khi cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong nhà trường phát hiện ra một

cá nhân hay tập thể không chấp hành quy định về ứng xử văn hóa trong nhà trường

cần nhắc nhở, báo cáo cấp trên trong những trường hợp cấp thiết để tất cả mọi người

đều nghiêm túc thực hiện.

3.1.3. Năng lực lập kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo việc triển khai ứng xử văn

hóa của Hiệu trưởng

- Hiệu trưởng cần phải lập kế hoạch triển khai ứng xử văn hóa trong nhà

trường. Trong bản kế hoạch đó phải xác định rõ mục tiêu cần đạt cho cả năm học,

mỗi học kỳ, từ đó, xác định rõ cách thức triển khai để đạt mục tiêu đề ra, xác định

các nguồn lực và các biện pháp để đạt tới mục tiêu.

- Hiệu trưởng cần tổ chức và chỉ đạo việc triển khai ứng xử văn hóa trong nhà

trường như: phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng giáo viên, nhân viên trong nhà

trường nghiêm túc thực hiện ứng xử văn hóa trong nhà trường; Xây dựng các quy

tắc, quy định cần tuân thủ và xây dựng cơ chế xử lý nếu giáo viên, nhân viên trong

nhà trường vi phạm quy định. Từ đó, hiệu trưởng chỉ đạo để giáo viên, nhân viên

16

trong nhà trường thực hiện theo kế hoạch đề ra từ việc thực hiện các nhiệm vụ và

chấp hành các quy định của nhà trường đến việc tuyên truyền cho cha mẹ và cộng

đồng cùng thực hiện văn hóa ứng xử trong nhà trường.

3.1.4. Sự đồng thuận và quyết tâm của tập thể nhà trường trong việc thực hiện

ứng xử văn hóa

Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong nhà trường cần nghiêm túc và

quyết tâm thực hiện ứng xử văn hóa trong nhà trường thì sẽ tạo nên sự đồng thuận

trong tập thể nhà trường, tạo nên môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân

thiện.

Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong nhà trường cần luôn luôn thực hiện

tốt về phê và tự phê đối với những trường hợp vi phạm các quy định quy tắc ứng xử

trong các cơ sở giáo dục mầm non.

3.1.5. Sự ủng hộ của cha, mẹ và cộng đồng đối với thực hiện ứng xử văn hóa

- Đối với gia đình: có trách nhiệm chính giáo dục văn hóa ứng xử, mẫu mực

trong văn hóa ứng xử tại gia đình và cộng đồng. Phối hợp với nhà trường cập nhật,

trao đổi thông tin tổ chức giáo dục văn hóa ứng xử trong trường học; tích cực tham

gia trong các buổi họp, gặp gỡ trao đổi, xử lý các tình huống có liên quan. Tích cực

tham gia xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, nêu gương cho người học trong

ứng xử văn hóa. Phối hợp với nhà trường xây dựng và thực hiện các nội dung,

phương pháp, hình thức giáo dục đạo đức, lối sống, văn hóa ứng xử trong gia đình

cho trẻ em mầm non trong từng năm học.

- Đối với cộng đồng địa phương:

+ Xác định nhiệm vụ xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học là nội dung

quan trọng của công tác xây dựng đời sống văn hóa ở địa phương; chỉ đạo, tạo điều

kiện thuận lợi cho nhà trường tổ chức giáo dục văn hóa ứng xử trong trường học

theo thẩm quyền.

+ Có trách nhiệm trong tuyên truyền, vận động, phối hợp các lực lượng trên

địa bàn, tạo điều kiện để xây dựng văn hóa ứng xử cho trẻ tại cộng đồng; hỗ trợ

người học gặp khó khăn, xử lý kịp thời các vi phạm, đảm bảo an toàn cho trẻ.

17

+ Đưa nội dung xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học trên địa bàn thành

một trong các nội dung công tác của đơn vị và được tổng kết, đánh giá hằng năm.

+ Huy động và sử dụng các thiết chế văn hóa tại địa phương, thường xuyên tổ

chức các hoạt động văn hóa ngoài nhà trường.

+ Thường xuyên tổ chức kiểm tra việc thực hiện văn hóa ứng xử trong các nhà

trường; có hình thức động viên khen thưởng các trường học làm tốt; xử lý đối với

các đơn vị để xảy ra các vấn đề về bạo lực học đường, ứng xử thiếu văn hóa.

+ Phối hợp với chính quyền và các tổ chức, đoàn thể ở địa phương trong công

tác tổ chức xây dựng cơ sở vật chất, cảnh quan môi trường.

B. DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON

Nội dung: Tổ chức hoạt động giáo duc theo hướng trải nghiệm cho trẻ ở trường

mầm non

I. Muc tiêu

- Giúp giáo viên nắm bắt được quy trình tổ chức hoạt động và vai trò của

giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non;

- Có kỹ năng trong việc lập kế hoạch và tổ chức các hoạt động giáo dục theo

hướng trải nghiệm phù hợp với điều kiện cơ sở giáo dục mầm non ở địa phương.

II. Yêu cầu đối với học viên:

Mỗi học viên cần có đủ các tài liệu như: Chương trình Giáo dục Mầm non,

hướng dẫn thực hiện chương trình theo các độ tuổi, tài liệu chuyên đề xây dựng

trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm, tài liệu bồi dưỡng hè,…

Nghiên cứu để nắm rõ đặc điểm tâm sinh lý của trẻ theo từng độ tuổi; bám sát

chương trình của Bộ, kế hoạch của nhà trường, của tổ chuyên môn và căn cứ vào

tình hình thực tiễn của lớp, của trẻ để xây dựng kế hoạch và tăng cường tổ chức các

hoạt động giáo dục cho trẻ theo hướng trải nghiệm một cách phù hợp, đạt hiệu quả.

III. Thời gian: 40 tiết (Trong đó: Lý thuyết 25 tiết, thực hành 15 tiết).

IV. Nội dung cu thể:

18

1. Giáo duc theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

1.1. Khái niệm “giáo duc theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non”

Giáo dục là một quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức một

cách có mục đích và có kế hoạch, thông qua các hoạt động và các quan hệ giữa

người được giáo dục và nhà giáo dục, nhằm truyền đạt và chiếm lĩnh những kinh

nghiệm xã hội của loài người.

Trải nghiệm là hiện tượng phổ biến trong đời sống con người. Trải nghiệm

vừa được sử dụng với nghĩa là kinh nghiệm (danh từ) và vừa là hoạt động (động từ).

Khái niệm “trải nghiệm” được hiểu là quá trình hoạt động, qua đó, cá nhân được

tham dự hay tiếp xúc, tương tác trực tiếp, được chiêm nghiệm, tự lực tích lũy kiến

thức, kỹ năng, thái độ tạo thành kinh nghiệm riêng của bản thân.

Giáo dục trẻ mầm non là quá trình phối hợp hoạt động thống nhất giữa giáo

viên và trẻ, trong đó trẻ là chủ thể hoạt động nên luôn chủ động, tự giác, tích cực

hoạt động và giáo viên với vai trò là người hướng dẫn, tổ chức các hoạt động giáo

dục giúp trẻ chủ động tiếp nhận kiến thức, kỹ năng, hình thành năng lực thực tiễn.

Quá trình giáo dục đòi hỏi trẻ phải huy động vốn kinh nghiệm có sẵn để giải quyết

các tình huống trong thực tiễn, Trong quá trình này, những kiến thức, kỹ năng, thái

độ của trẻ sẽ được bộc lộ trực tiếp, giúp trẻ có cơ hội phát huy được tính độc lập,

sáng tạo, kết nối, kiểm nghiệm những kiến thức đã có với những kiến thức mới thu

được từ trải nghiệm và tổng hợp được kinh nghiệm từ thực tiễn.

Trong giáo dục, trải nghiệm được coi là xu hướng, cách tiếp cận giáo dục có

hiệu quả và mang tính thực tế. Các nhà tâm lí, giáo dục L.S Vygotxhy {6}, J.Piaget

{5}, J.Deway {9}… cho rằng, quá trình giáo dục và quá trình sống luôn thống nhất,

không tách rời nhau, cho nên giáo dục tốt nhất là học tập trong cuộc sống. Trong

cuộc sống, con người không ngừng tích lũy kinh nghiệm cho bản thân và tự cải biến

kinh nghiệm của mình. Do vậy, việc “học qua kinh nghiệm” xảy ra khi một người

tham gia trải nghiệm nhìn lại, đánh giá, xác định lại cái gì là hữu ích hay quan trọng

cần nhớ và sử dụng để thực hiện các hoạt động khác tương ứng. Từ đó, khái niệm

được hiểu như sau:

19

Giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non là phương thức sử dụng

các hoạt động giáo dục, trong đó giáo viên là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các

hoạt động để trẻ được tham dự hay tiếp xúc, tương tác trực tiếp, được chiêm

nghiệm, tự lực tích lũy kiến thức, kỹ năng, thái độ, tạo thành kinh nghiệm riêng của

bản thân.

Tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non là quá

trình tác động có hệ thống của nhà giáo dục trong việc tổ chức kinh nghiệm học tập

của trẻ thông qua các hoạt động thực tiễn để trẻ tự mình chiếm lĩnh kiến thức, kỹ

năng, thái độ, tạo thành năng lực thực tiễn.

1.2. Vai trò của giáo duc theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

- Giáo dục theo hướng trải nghiệm luôn đòi hỏi trẻ phải chủ động, độc lập,

sáng tạo sử dụng kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm đã có để giải quyết các vấn đề do

tình huống thực tiễn đặt ra. Do vậy, quá trình giáo dục tạo ra nhiều cơ hội để thể

hiện khả năng, năng lực thực tiễn của trẻ.

- Các chủ đề giáo dục theo hướng trải nghiệm rất đa dạng và mang tính tích

hợp cao. Với việc lựa chọn các chủ đề hấp dẫn, gắn với môi trường tự nhiên, cuộc

sống xã hội gần gũi với trẻ sẽ tạo môi trường để trẻ được tự do trải nghiệm, qua đó

phát triển hài hòa các mặt nhận thức, thể chất, tình cảm xã hội, ngôn ngữ, đảm bảo

cho sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ.

- Các hoạt động theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non phong phú,được tổ

chức ở nhiều địa điểm khác nhau và thường gắn với các hoàn cảnh thực tiễn của

cuộc sống nên luôn tạo ra sự hấp dẫn, mới mẻ đối với trẻ, gây được sự tò mò, mong

muốn khám phá để thõa mãn nhu cầu nhận thức, cũng như tạo cơ hội cho trẻ luyện

tập các kỹ năng và hình thành thái độ tích cực của trẻ.

- Qua trải nghiệm, kinh nghiệm của trẻ được tích lũy, kiểm chứng, điều chỉnh

và phản hồi thông qua những kiến thức và hiểu biết mới tiếp thu từ những trải

nghiệm thực tế. Đó là quá trình trẻ được hành động, suy ngẫm, nhận xét, từ đó rút ra

những kết luận và vận dụng vào những tình huống khác nhau.

20

- Trẻ được tham dự và sử dụng các giác quan để tiếp xúc với sự vật, hiện

tượng trong thực tiễn để tích lũy các kinh nghiệm, từ đó khái quát thành hiểu biết

theo cách riêng của mình. Trẻ sẽ được nhìn, nghe, sờ, ngửi, nếm trực tiếp, giao tiếp,

tương tác cùng bạn bè và giáo viên, do vậy, có thể huy động tính tích của trẻ ở các

khâu của quá trình giáo dục.

1.3. Quy trình học tập theo hướng trải nghiệm của trẻ mầm non

Với việc nhấn mạnh kinh nghiệm là nguồn gốc của việc học tập và phát triển,

các nhà tâm lý, giáo dục cho rằng học tập theo hướng trải nghiệm là quá trình học

theo đó kiến thức, năng lực được tạo ra thông qua việc chuyển hóa kinh nghiệm. Do

vậy, quy trình học tập qua trải nghiệm của trẻ mầm non gồm 4 giai đoạn theo trình

tự: Trải nghiệm thực tế- Chia sẻ kinh nghiệm- Rút ra kinh nghiệm cho bản thân- Vận

dụng kinh nghiệm vào cuộc sống.

Giai đoạn 1: Trải nghiệm thực tế. Trẻ được tham gia trực tiếp vào các hoạt

động do giáo viên tổ chức theo các chủ đề, các sự kiện có liên quan trực tiếp đến

cuộc sống hằng ngày. Sự trải nghiệm có chất lượng cao hay hấp phụ thuộc vào mức

độ tham gia của trẻ, chất lượng của tình huống cụ thể, thực tế mà chúng được trải

nghiệm.

Giai đoạn 2: Chia sẻ kinh nghiệm. Kinh nghiệm thu được qua trải nghiệm

của trẻ cần được chia sẻ với người khác thì mới được khắc sâu, được ghi nhận, điều

chỉnh, chính xác hóa và từ đó, mới đọng lại nơi trẻ những dấu ấn cảm xúc tốt đẹp.

Qúa trình này sẽ tạo điều kiện để phát triển tiến trình suy nghĩ của trẻ từ cấp độ thấp

(ghi nhận thông tin) đến cấp độ cao (tìm hiểu nguyên nhân mối quan hệ) và được cụ

thể hóa qua việc trả lời các câu hỏi.

Giai đoạn 3: Rút ra kinh nghiệm cho bản thân. Trẻ học kiến thức và kinh

nghiệm mới, tạo ra những hiểu biết mới. Những kiến thức, kinh nghiệm trẻ đúc kết

được dựa trên việc phân tích, đánh giá kinh nghiệm có được qua các giai đoạn trước

đó.

21

Giai đoạn 4: Vận dung kinh nghiệm vào cuộc sống. Trẻ sử dụng những

kiến thức và kinh ngiệm vừa mới lĩnh hội các bối cảnh hoặc sự việc mới và kinh

nghiệm cứ thế tạo ra, hiểu biết và kinh nghiệm của trẻ ngày càng được nâng cao.

Tóm lại, quy trình học tập theo hướng trải nghiệm là một chuỗi logíc của bốn

giai đoạn. Kết quả của giai đoạn trước là điểm khởi đầu, điểm tựa của giai đoạn sau.

Kiến thức, kinh nghiệm mới hình thành được đưa vào kiểm nghiệm trong tình huống

mới và nó lại trở thành kinh nghiệm có sẵn, kinh nghiệm cụ thể và là khởi đầu của

một chu trình trải nghiệm mới. Thời gian cần thiết để thực hiện mỗi giai đoạn thay

đổi tùy vào đặc điểm nhận thức, kinh nghiệm của trẻ các lứa tuổi và với mỗi trẻ.

2. Tổ chức hoạt động giáo duc theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

Tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

Việc tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non bao

gồm các công việc mà hoạt động giáo dục cần có là: lựa chọn chủ đề/đề tài, xác định

mục tiêu, lựa chọn nội dung, chuẩn bị môi trường hoạt động cho trẻ, tiến hành hoạt

động và đánh giá kết quả. Tuy nhiên, có nhiều điểm khác biệt về tổ chức hoạt động

giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non so với hoạt động giáo dục truyền

thống. Bảng so sánh dưới đây sẽ cho chúng ta thấy rõ hơn điều này:

Bảng 1: So sánh việc tổ chức hoạt động giáo duc theo hướng trải nghiệm

cho trẻ mầm non và hoạt động giáo duc truyền thống

Nội dung so sánh Hoạt động giáo duc truyền

thống

Hoạt động giáo duc theo

hướng trải nghiệm

Cách tiếp cận Học - thực hành (vận dụng). Khám phá - học (rút ra kinh

nghiệm).

Vị trí trẻ Bị động, bị áp đặt nhiều hơn là

được tự chủ.

Chủ động, tích cực, sáng tạo.

Vị trí

giáo viên

Giữ vai trò chính. Giúp đỡ, tạo điều kiện cho trẻ.

Mục tiêu Coi trọng kiến thức, hạn chế kỹ

năng, thái độ.

Phối hợp kiến thức, kỹ năng, thái

độ để giải quyết vấn đề thực tế.

22

Nội dung Theo chủ đề (giáo viên lựa

chọn và ấn định trước).

Theo chủ đề (trẻ được tham gia

lựa chọn cùng giáo viên và có

thể chuyển đổi nếu trẻ không

hứng thú).

Phương pháp Các phương pháp truyền thống

(trực quan, dùng lời chiếm ưu

thế hơn thực hành trải nghiệm).

Các phương pháp tích cực (khám

phá trải nghiệm chiếm ưu thế).

Hình thức Coi trọng hoạt động học hơn

các hoạt động khác (giáo viên

đầu tư nhiều cho hoạt động

học).

Tận dụng ưu thế các hoạt động

để tạo môi trường trải nghiệm đa

dạng.

Phương tiện Tăng cường sử dụng tranh ảnh,

đồ chơi có sẵn.

Tăng cường sử dụng vật liệu tự

nhiên, phế liệu và các thiết bị

hiện đại để thu thập thông tin

chính xác

Để khai thác được lợi thế trên đây của hoạt động giáo dục theo hướng trải

nghiệm cho trẻ mầm non, cần hiểu rõ các bước của quá trình tổ chức hoạt động dưới

đây.

1. Lựa chọn chủ đề/đề tài

Việc lựa chọn chủ đề/đề tài hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ

cần thực hiện dựa vào Chương trình GDMN có tính đến các hiện tượng tự nhiên, các

sự kiện xã hội diễn ra xung quanh trẻ. Cần xác định chủ đề/đề tài hoạt động giáo dục

hấp dẫn, gần gũi, phù hợp với nhận thức của trẻ nhằm định hướng trẻ đến đối tượng

trải nghiệm.

2. Xác định mục tiêu hoạt động

Ưu thế nổi trội của hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm là năng lực của

trẻ sẽ được hình thành và phát triển thông qua việc giải quyết các nhiệm vụ cụ thể

trong các tình huống thực tế. Tham gia hoạt động, trẻ sẽ lĩnh hội được kiến thức,

hình thành kỹ năng và thái độ tích cực với đối tượng trải nghiệm. Do vậy, cần xác

định rõ các mục tiêu đó.

Ví dụ: Chủ đề “Nước”, đề tài “Chìm- nổi”, mục tiêu cho trẻ 3-4 tuổi được xác

định như sau:

Kiến thức:

23

- Trẻ biết gọi tên, đặc điểm của nước và một số đồ vật gần gũi xung quanh;

- Trẻ biết được một số vật cho vào nước sẽ nổi hoặc chìm (thấy- không thấy)

trên mặt nước.

Kỹ năng:

- Trẻ quan sát và phân biệt được một số vật gần gũi xung quanh;

- Trẻ thực hiện được thao tác đặt một vật nhẹ nhàng trên mặt nước;

- Trẻ có thể làm các vật nổi trên nước di chuyển bằng các cách khác nhau;

- Trẻ trả lời được về hiện tượng xảy ra.

Thái độ:

- Trẻ hứng thú chơi với nước, với các vật liệu thí nghiệm;

- Trẻ vui vẻ, thoải mái suốt cả quá trình trải nghiệm;

Trẻ phối hợp sử dụng các kiến thức, kỹ năng, thái độ để giải quyết được các

vấn đề thực tế trong các hoạt động mà trẻ được tham gia.

3. Xác định nội dung hoạt động

Dựa trên chủ đề, mục tiêu để xác định nội dung cho phù hợp với các lứa tuổi.

Nội dung là các hoạt động cụ thể mà trẻ có thể thực hiện trong quá trình trải nghiệm

và việc thực hiện nó đảm bảo cho trẻ lĩnh hội được kiến thức, kỹ năng, hình thành

thái độ cần thiết.

Ví dụ: Đề tài “Chìm- nổi”, nội dung các hoạt động cụ thể trẻ cần thực hiện là:

- Quan sát hiện tượng (xem video, xem giáo viên thực hiện);

- Thực hiện thí nghiệm khám phá vật chìm-nổi (thả vật vào nước, làm vật di

chuyển);

- Tham gia trò chơi củng cố kiến thức, kỹ năng về hiện tượng (vận động, học

tập);

- Tham gia đàm thoại, chia sẻ hiểu biết, cảm xúc và đúc kết kinh nghiệm (đã

làm gì? Làm thế nào? Có thích không?);

24

- Tham gia hoạt động có sử dụng kinh nghiệm đã lĩnh hội được (sử dụng

nước, hoạt động nghệ thuật).

Sự phong phú, đa dạng trong nội dung hoạt động sẽ kích thích hứng thú cho

trẻ và tạo ra nhiều tình huống giúp trẻ tích lũy kinh nghiệm, nhưng việc xác định nội

dung trải nghiệm phụ thuộc rất nhiều vào đặc điểm lứa tuổi, kinh nghiệm tham gia

hoạt động của trẻ. Do vậy, lúc đầu nên đưa ra nội dung một hoạt động chính và một

số hoạt động có liên quan mà việc thực hiện nó không đòi hỏi các kỹ năng mới, khó.

Khi trẻ đã có kỹ năng tham gia hoạt động, có thể tăng thêm số lượng hoạt động. Tuy

nhiên, cần lưu ý đến thời gian tham gia trải nghiệm của trẻ, không gian diễn ra hoạt

động để xác định số lượng hoạt động kế tiếp cũng như các hoạt động tiến hành đồng

thời cùng thời gian cho phù hợp với từng lứa tuổi.

4. Chuẩn bị môi trường hoạt động

Khi chuẩn bị môi trường cho trẻ hoạt động, cần thực hiện các nguyên tắc, yêu

cầu chung về lựa chọn địa điểm, tạo không gian, lựa chọn và bố trí đồ dùng, đồ chơi,

vật liệu…cũng như trang trí môi trường. Tuy nhiên, với mỗi hoạt động cụ thể có

những đặc điểm riêng, cần tính đến trong quá trình chuẩn bị môi trường cho phù

hợp, đảm bảo hiệu quả cao nhất của hoạt động và tránh lãng phí.

Ngoài các yêu cầu chung về việc chuẩn bị môi trường cho hoạt động giáo dục,

cần coi trọng các yêu cầu sau đây khi tổ chức hoạt động trải nghiệm, đảm bảo cho

trẻ thực sự là chủ thể tích cực của hoạt động:

Thứ nhất, để kích thước trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động, cần khuyến

khích và tạo điều kiện cho trẻ tham gia chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi, vật liệu cũng như

sắp xếp bố trí, trang trí môi trường diễn ra các hoạt động trải nghiệm. Quá trình tham

gia chuẩn bị môi trường không chỉ giúp trẻ tích lũy được kiến thức, kỹ năng mà

quan trọng hơn là hình thành thái độ, thói quen tự phục vụ bản thân và có trách

nhiệm được giao.

Thứ hai, để đảm bảo cho mọi trẻ được tham gia hoạt động, cần có đủ các

phương tiện hoạt động cho trẻ hoạt động theo nhóm, cá nhân dựa trên: số lượng các

hoạt động cụ thể mà trẻ tham gia và trình tự diễn ra nội dung hoạt động; số trẻ và số

25

nhóm trẻ tham gia trải nghiệm; nôi dung các hoạt động cụ thể; số tài liệu, dụng cụ,

vật liệu, trang bị được bố trí trước và trong quá trình trẻ hoạt động và sắp xếp ở vị trí

thuận lợi, dễ sử dụng.

Thứ ba, cần ưu tiên lựa chọn các vật liệu, phế liệu để đảm bảo cho trẻ có cơ

hội rèn luyện các kỹ năng thông qua quá trình xây dựng ý tưởng, thiết kế, thi công

để tạo ra các sản phẩm sáng tạo có liên quan đến chủ đề trải nghiệm. Đồng thời, cần

bước đầu cho trẻ làm quen với việc sử dụng các thiết bị đo lường, điện tử (kính lúp,

ống nhòm, nhiệt kế, đồng hồ bấm giây, la bàn, lực kế, cân… và robot) để thu thập

thông tin chính xác và giải quyết các vấn đề thực tế trong quá trình trải nghiệm.

Thứ tư, cần phác thảo sơ đồ bố trí môi trường trải nghiệm giúp trẻ dễ định

hướng nội dung các hoạt động để tạo tâm thế cho trẻ và dễ hình dung toàn bộ quá

trình hoạt động. Ngoài ra, cần thiết kế các chỉ dẫn, quy trình khám phá, thực hành sử

dụng vật liệu tạo ra sản phẩm… để gián tiếp chỉ dẫn hành động cho trẻ nhằm giảm

đến mức tối thiểu sự trợ giúp trực tiếp trẻ từ phía giáo viên.

Thứ năm, để có thể tổ chức được tất cả các hoạt động giáo dục ở trường mầm

non theo hướng trải nghiệm thường xuyên, nên coi trọng chất lượng các trải nghiệm

của trẻ thay vì tổ chức “hoạt động trải nghiệm” cho trẻ một cách hình thức, chuẩn bị

rất “hoành tráng” mang tính phô trương, hình thức, làm tiêu tốn thời gian, công sức

của giáo viên, kinh phí của nhà trường, phụ huynh.

5. Tổ chức các hoạt động theo quy trình trải nghiệm cho trẻ

5.1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế của trẻ

Đây là hoạt động đầu tiên của quá trình giáo dục theo hướng trải nghiệm. Ở

giai đoạn này, trẻ được tham gia trực tiếp vào các hoạt động do giáo viên tổ chức để

tích lũy các kinh nghiệm sống khác nhau. Giáo viên là người tổ chức hoat động cho

trẻ trải nghiệm. Các hoạt động của trẻ càng phong phú, đa dạng, hấp dẫn và thực tế

thì càng kích thích sự tham gia tích cực của trẻ, càng tạo được nhiều tình huống cho

trẻ quan sát, thực hành, giao tiếp, giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình hoạt

động…

26

Hoạt động trải nghiệm diễn ra theo kế hoạch chuẩn bị trước, bao gồm các

phần sau:

Phần mở đầu:

Kích thích hứng thú cho trẻ thông qua việc định hướng trẻ vào chủ đề/đề tài

trải nghiệm; giới thiệu những người tham gia; nội dung, vị trí, thời gian tiến hành

hoạt động.

Phần trọng tâm

Trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động: tự lựa chọn hoạt động theo ý thích,

có thể rủ bạn, tự do sử dụng các đồ dùng, đồ chơi vật liệu để thể hiện ý tưởng hoạt

động theo ý thích. Giáo viên các lớp có thể hỗ trợ, hướng dẫn những trẻ chưa tự lựa

chọn được hoạt động, chưa tìm được vị trí thích hợp để hoạt động, đưa ra những gợi

ý để trẻ lựa chọn hoặc hướng dẫn trẻ giải quyết các mâu thuẩn khi chọn nhóm chơi,

chọn công việc để làm, chọn vị trí…sao cho mọi trẻ đều bận rộn với một công việc

nào đó, hứng thú với một đối tượng nào đó.

Trong quá trình trải nghiệm của trẻ, giáo viên làm nhiệm vụ quan sát hành vi,

định hướng tác động đến trẻ một cách phù hợp, cung cấp mẫu hành vi cho trẻ. Cụ

thể:

Thứ nhất, quan sát hành vi, hoạt động của trẻ

Khi bước vào môi trường hoạt động của trẻ, giáo viên cần dành thời gian để

quan sát hành vi của trẻ. Cần kết hợp quan sát tổng thể cả lớp và quan sát cá nhân,

việc quan sát tổng thể cần thực hiện trước để xác định mức độ hứng thú và sự phù

họp với môi trường hoạt động đối với trẻ trên bình diện chung. Sau khi đã biết chắc

rằng phần lớn trẻ đã tỏ ra thích thú với các hoạt động tự chọn, giáo viên sẽ tiến hành

quan sát riêng từng trẻ để xác định mức độ phát triển cụ thể của chúng.

Trong quá trình quan sát, giáo viên cần làm rõ thời gian hoạt động của trẻ,

mức độ hứng thú của trẻ, từ ngữ trẻ sử dụng trong giao tiếp với bạn. Khi quan sát trẻ

làm, nghe trẻ nói và suy nghĩ tại sao trẻ làm và nói như vậy, cố gắng tìm cách trả lời.

Cần tập trung vào hai quan hệ tương tác của trẻ: đó là tương tác của trẻ với các đối

tượng hoạt động và tương tác của trẻ với bạn và mọi người xung quanh.

27

Về tương tác của trẻ với đối tượng (đồ dùng, đồ chơi, vật liệu…), cần xác

định xem: Trẻ đã sử dụng các dụng cụ, vật liệu gì? Có đa dạng không? Có dùng

nhiều lần không?Trong thời gian bao lâu? Trẻ đã tạo được sản phẩm gì? Có đáp ứng

mục đích không? Trẻ tham gia bao nhiêu hoạt động?...Trẻ có hứng thú, chủ động,

tich cực trong các hoạt động không?...

Về tương tác của trẻ với bạn, cần xác định xem: Trẻ có thích chơi cùng bạn

không? Nhiều lần trao đổi với bạn không?Khả năng hợp tác như thế nào? Có hay

xung đột với bạn không? Thái độ, lời nói, nét mặt, cử chỉ, ánh mắt, hành vi của trẻ

trong các hoạt động như thế nào?

Có thể sử dụng bảng quan sát dưới đây để thu thập thông tin về trẻ

Bảng 2: Nội dung quan sát trẻ trong hoạt động trải nghiệm thực tế

Nội dung quan sát

Các chỉ báo

Kết quả quan sát

Lần 1 Lần 2 Lần 3

1. Lựa chọn - Chủ động lựa chọn.

- Chọn theo bạn.

- Không biết lựa chọn.

2. Tiến hành hoạt động - Hoạt động tích cực.

- Ngừng hoạt động.

- Chuyển đổi hoạt động.

3. Sử dụng dụng cụ - Sử dụng đúng chức năng.

- Phối hợp nhiều dụng cụ.

- Làm hư hỏng dụng cụ.

- Không có dụng cụ.

4. Tương tác với bạn - Chơi trong nhóm bạn.

- Giúp đỡ bạn.

- Trao đổi với bạn.

- Chơi một mình.

- Trêu chọc, ẩu đả, phá phách…

28

5. Kết quả hoạt động - Tự thực hiện nhiệm vụ.

- Thực hiện được nhiệm vụ sau

khi được hướng dẫn, giúp đỡ.

- Không thực hiện nhiệm vụ.

Thứ hai, định hướng tác động đến trẻ một cách phù hợp

- Giáo viên tác động đến trẻ nhằm đảm bảo cho trẻ chủ động, tự giác, tích cực

và trợ giúp vừa đủ để chúng có thể tự giải quyết các vấn đề đặt ra.

- Khuyến khích, động viên trẻ hoạt động. Việc khuyến khích động viên trẻ

tích cực hoạt động luôn cần thiết cho bất kỳ lứa tuổi và giai đoạn phát triển nào của

trẻ. Cách thức tác động này dựa trên đặc điểm của trẻ nhỏ là chưa có kinh nghiệm

trong hoạt động; chưa đánh giá đúng bản thân về năng lực hoạt động; động cơ thúc

đẩy trẻ hoạt động tích cực thường không xuất phát từ nhu cầu bên trong mà chịu ảnh

hưởng của các tác động bên ngoài có liên quan đến xúc cảm tích cực của trẻ (tích

cực, cố gắng là vì muốn được cô khen chứ không phải vì hứng thú hoạt động, hoặc

là do muốn khẳng định bản thân không thua kém bạn…). Cho dù hoạt động của trẻ

được thúc đẩy bởi bất kỳ động cơ tích cực bên trong hay bên ngoài thì đều có tác

động tốt đến sự phát triển của trẻ và cần được người lớn khuyến khích.

- Đưa ra lời đề nghị nhằm định hướng hoạt động của trẻ. Để giúp trẻ tích cực

hoạt động thoã mãn nhu cầu của chúng, giáo viên cần có sự hỗ trợ trẻ cụ thể hơn,

nhằm định hướng hoạt động của trẻ, giúp trẻ phát triển hoạt động của chúng lên mức

độ cao hơn. Tuy nhiên, sự đề nghị của giáo viên không được áp đặt ý tưởng, hoặc

cách thức hoạt động cho trẻ, nó cũng không dừng lại ở một lời nói như một sự khen

ngợi chung, không có tác dụng giúp trẻ hoạt động tốt hơn. Những lời đề nghị của

giáo viên có tác dụng thúc đẩy hoạt động của trẻ phải được thực hiện như sau:

Những lời đề nghị của giáo viên phải phù hợp với việc trẻ đang làm, có ảnh

hưởng cụ thể đến những điều họ nhìn thấy trong hành vi của trẻ. Nó có tác dụng thúc

đẩy trẻ trả lời theo cách có thể làm sáng tỏ kinh nghiệm của trẻ;

Khi đặt câu hỏi hay đưa ra lời đề nghị, giáo viên nên sử dụng các câu hỏi

”mở” nhằm thúc đẩy hoạt động của trẻ theo cách của chúng một cách hợp lý, chứ

không nên dùng những lời nhận xét chung chung. Có thể dùng những lời nói mô tả

29

chi tiết những việc trẻ đang làm, làm rõ cách thức mà chúng đang thực hiện và từ đó,

khuyến khích trẻ tiếp tục khám phá;

Khi đưa ra lời đề nghị với trẻ, cần tránh so sánh trẻ này với trẻ khác, nhưng lại

có thể so sánh kết quả hoạt động của ngày hôm trước với hôm sau của mỗi trẻ. Điều

này là cần thiết để khuyến khích trẻ phát triển hoạt động của chúng lên mức độ cao

hơn, đồng thời, không làm tổn thương đến trẻ.

- Không can thiệp vào hoạt động của trẻ. Không phải lúc nào giáo viên cũng

tác động đến trẻ trong quá trình quan sát. Họ cần nhiều thời gian để quan sát trẻ,

lắng nghe trẻ nói và ghi chép chi tiết những lời nói và hành động của trẻ. Sau đó,

giáo viên có thể chọn thời điểm thích hợp để đưa ra lời nhận xét nhằm khuyến khích

động viên trẻ hoặc những lời đề nghị hợp lý. Không nên can thiệp vào hoạt động

của trẻ khi trẻ đang say mê làm việc. Cách tiếp cận này có thể làm gián đoạn suy

nghĩ cua trẻ, làm mất ý tưởng mới đang nảy sinh ở chúng.

Thứ ba, cung cấp mẫu hành vi cho trẻ

Trong môi trường hoạt động của trẻ, giáo viên không chỉ quan sát, hỗ trợ trẻ

kịp thời mà còn phải tác động đến trẻ bằng hành vi mẫu mực của bản thân thể hiện

trước trẻ.

Hành vi của giáo viên là chuẩn mực cho trẻ noi theo. Trong môi trường hoạt

động, hành vi của giáo viên là chuẩn mực cho trẻ bắt chước. Tất cả mọi lời nói, hành

động, tình cảm của họ được thể hiện qua hành vi chính là điều họ mong muốn có

trong hành vi trẻ.

Giáo viên cần thể hiện vai trò là người tham gia tích cực. Giáo viên cần đặt họ

vào vị trí của trẻ và trở thành người bạn cùng chơi với trẻ, tiến hành những hoạt

động mà trẻ vẫn làm.

Trong quá trình đó, họ phải tự đặt ra các câu hỏi: Trẻ sẽ làm gì với các vật liệu

mới? Làm thế nào để trẻ có thể tự tìm ra cách thức sử dụng các vật liệu này? Để giúp

trẻ thỏa mãn nhu cầu hoạt động, cần hỗ trợ chúng như thế nào? Hỏi trẻ như thế nào

để trẻ dễ hiểu và có thể trả lời được; Cần làm gì để thu hút sự quan tâm của nhiều trẻ

vào một hoạt động?...

30

Giáo viên thể hiện sự quan tâm đến bản thân, trẻ và môi trường. Để thể hiện

sự quan tâm đến bản thân, giáo viên phải luôn tỏ ra vẻ vui vẻ,tự tin,hứng thú với

công việc. Họ phải thể hiện sự hấp dẫn trẻ về cách ăn mặc như quần áo gọn

gàng,sạch đẹp, thể hiện sự tôn trọng trẻ, muốn mặc đẹp trước trẻ; thể hiện sự quan

tâm đến sức khỏe bằng cách luôn giữ mình cho tỉnh táo, thể hiện sự nhiệt tình, hăng

hái.

Thể hiện sự quan tâm đến trẻ bằng cách luôn tỏ ra vui mừng về những kết quả

hoạt động của trẻ, lắng nghe trẻ nói một cách chăm chú; trả lời các câu hỏi của trẻ;

quan tâm đến quần áo, đồ vật mới của trẻ…Ngoài ra, cần luôn quan tâm đến sức

khỏe của trẻ, những thứ mà trẻ yêu thích, những vấn đề xảy ra với trẻ, với gia đình

có liên quan đến trẻ.

Giáo viên cần thể hiện sự quan tâm đến môi trường bằng các việc làm như:

luôn giữ gìn sạch sẽ gọn gàng trong lớp, ngoài sân; nhiệt tình tham gia làm vệ sinh

môi trường hoạt động; tham gia trồng cây, chăm sóc cây, các con vật; thể hiện sự

hứng thú với việc trang trí lớp học, ngoài sân…luôn muốn làm mới môi trường và

khuyến khích trẻ cùng tham gia.

Phần kết thúc

Giáo viên sẽ tổng kết kết quả đã đạt được của trẻ và sử dụng các hình thức

khen thưởng phù hợp với đặc thù từng loại hoạt động như: trao phần thưởng có giá

trị tinh thần, trưng bày kết quả hoạt động ở phòng truyền thống, trong lớp, thông báo

trên bảng tin của trường, lớp, thông báo cho phụ huynh…

Hướng dẫn trẻ thu dọn đồ dùng, dụng cụ, vật liệu và sản phẩm hoạt động của

trẻ vào vị trí nhất định và quét dọn môi trường sạch sẽ.

Cảm ơn sự tham gia của các thành viên và định hướng về các hoạt động tiếp

theo.

Có thể nói, giai đoạn trải nghiệm thực tế rất quan trọng trong việc quyết định

hiệu quả của hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm. Nếu việc lựa chọn và tổ

chức các hoạt động cho trẻ trỉa nghiệm ở giai đoạn này không có hiệu quả sẽ ảnh

hưởng trực tiếp đến giai đoạn sau.

31

5.2. Tổ chức hoạt động chia sẻ kinh nghiệm cho trẻ

Hoạt động chia sẻ kinh nghiệm có thể diễn ra sau ngay hoạt động trải nghiệm

thực tế hoặc tiến hành trong một buổi khác tùy vào hình thức hoạt động. Điều này có

liên quan đến khoảng thời gian cần thiết để tổ chức hoạt động này. Ví dụ, với các

hoạt động cần nhiều thời gian di chuyển xa (tham quan), nội dung hoạt động phong

phú (giao lưu, lễ hội), hay mất nhiều thời gian thu dọn, vệ sinh (lao động) thì nên

tiến hành vào buổi khác trong ngày, hoặc trong tuần (với trẻ 4-5, 5-6 tuổi); Các hoạt

động diễn ra trong thời gian ngắn (học, chơi) thì tiến hành ngay sau khi trải nghiệm

thực tế. Đối với trẻ nhỏ (2-3, 3-4 tuổi), nên cho trẻ chia sẻ kinh nghiệm ngay sau

hoạt động trải nghiệm thực tế.

Hoạt động chia sẻ kinh nghiệm thường có cấu trúc gồm các phần sau:

Phần mở đầu

Giáo viên nêu lí do của buổi đàm thoại. Ví dụ: “Tuần trước, lớp mình đã được

đến thăm làng gốm Bát Tràng, các con không chỉ được quan sát, gặp gỡ các nghệ

nhân của làng nghề mà còn được tập làm thợ nữa. Cô thấy các con rất vui, rất phấn

khởi và do vậy, hôm nay, cô rất muốn các con hãy nói về những gì các con đã thấy,

đã làm và cái gì làm con thích qua chuyến tham quan này nhé”.

Phần trọng tâm: bao gồm các nội dung cụ thể:

- Hướng dẫn trẻ chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ. Sử dụng các câu hỏi cụ thể theo

một trình tự nhất định giúp trẻ có cơ hội để chia sẻ cảm xúc, chia sẻ về các trải

nghiệm đã qua.

Trình tự và nội dung các câu hỏi của giáo viên như sau:

+ Điều gì làm con thích nhất (hay nhớ nhất)?

+ Tại sao con thích (hay không thể quên được)?

+ Con làm gì? Với ai? Ở đâu? Đã làm được gì? Lam như thế nào?

+ Con muốn thể hiện lại điều con thích (hay không thể quên được) bằng cách

gì?

32

(Kể về những điều trẻ thích; thể hiện bằng vận động, vẽ, hay chơi đóng

kịch…)

+ Ai có sở thích như bạn? Bạn nào có sở thích khác?

- Các phương tiện trực quan. Để kích thích sự hứng thú tham gia đàm thoại

của trẻ, cần tăng cường kết hợp sử dụng các tài liệu trực quan như tranh ảnh, phim

ảnh, đồ vật thật liên quan đến những trải nghiệm của trẻ như chụp ảnh, quay phim về

quá trình tham gia hoạt động của trẻ hoặc sử dụng các dụng cụ, tài liệu có liên quan

đến các tình huống trải nghiệm của trẻ, cũng như sản phẩm của quá trình hoạt động

của trẻ.

- Các hoạt động thực hành: Giúp trẻ thể hiện các ấn tượng về trải nghiệm đã

qua. Giáo viên cho trẻ được tự do lựa chọn hình thức thể hiện ý thích của trẻ bằng

các hoạt động thực hành: tạo hình, âm nhạc, thể chất, văn học…Cho trẻ về các góc

hoạt động có các phương tiện, đồ dùng, đồ chơi, vật liệu để thể hiện ý tưởng của

chúng. Quan sát trẻ hoạt động và hỗ trợ chúng khi cần thiết.

Phần kết thúc

Giáo viên hướng dẫn trẻ trưng bày sản phẩm sau khi đã hoàn thành công việc

và khuyến khích trẻ tham quan các sản phẩm của trẻ trong lớp, khẳng định lại giá trị

của hoạt động mà trẻ được tham gia thông qua sự chia sẻ sản phẩm hoạt động được

trẻ thể hiện qua hoạt động thực hành.

5.3. Tổ chức hoạt động đúc kết kinh nghiệm cho trẻ

Kinh nghiệm được đúc kết qua trải nghiệm gắn liền với nội dung hoạt động

của trẻ xoay quanh chủ đề/đề tài trải nghiệm. Do vậy, dựa vào nội dung hoạt động

của trẻ, hứng thú, mối quan tâm của trẻ về các tình huống đã trải nghiệm, giáo viên

hướng dẫn trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân. Cần phối hợp phương pháp đàm

thoại với phương pháp trò chơi vừa giúp hệ thống kiến thức vừa giúp trẻ thực hành

luyện tập kỹ năng đã lĩnh hội được.

Đối với trẻ mầm non, hoạt động đúc kết kinh nghiệm được tiến hành ngay sau

khi chia sẻ kinh nghiệm vì cần phải dựa vào nội dung các thông tin được trẻ phản

33

hồi để hệ thống những kiến thức, kỹ năng và thái độ đối với đối tượng mà trẻ đã tiếp

xúc và tương tác qua trải nghiệm thực tế.

* Tổ chức đàm thoại giúp trẻ hệ thống lại các kinh nghiệm

Khi sử dụng đàm thoại, cần xác định các câu hỏi định hướng vào mục đích tổ

chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ. Kinh nghiệm mà trẻ lĩnh hội được qua trải

nghiệm là kiến thức về đối tượng trải nghiệm, kỹ năng có được quan tương tác với

đối tượng hoạt động, với bạn và mọi người xung quanh, kinh nghiệm về cảm xúc,

tình cảm có được qua trải nghiệm. Các câu hỏi hệ thống các kinh nghiệm của trẻ

được xác định như sau:

+ Con đã làm gì? Làm như thế nào? Làm việc đó với ai?

+ Con đã làm được sản phẩm gì? Con có thích không? Vì sao con thích?

+ Khi làm tốt (hay không tốt) một việc gì đó, con cảm thấy thế nào? Tại sao

lại như vậy?

+ Theo con, để làm tốt một việc cần phải chú ý điều gì?

Giáo viên khẳng định lại các kinh nghiệm mà trẻ đã đúc kết qua trải nghiệm

và khuyến khích trẻ thể hiện hành vi tích cực trong các hoạt động và sinh hoạt hằng

ngày.

* Tổ chức trò chơi củng cố kinh nghiệm của trẻ

Sau khi trẻ đã rút ra được kinh nghiệm, giáo viên có thể tổ chức các hoạt động

giúp trẻ khắc sâu kinh nghiệm qua việc luyện tập dưới các hình thức hấp dẫn trẻ.

Dựa vào kinh nghiệm trẻ đã lĩnh hội, giáo viên có thể thiết kế trò chơi học tập, vận

động, sáng tạo giúp trẻ củng cố kinh nghiệm trong điều kiện mới. Các hoạt động

nghệ thuật cũng đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố các kinh nghiệm đã lĩnh

hội cho trẻ.

Như vậy, có thể thấy đây là giai đoạn trẻ rút ra kinh nghiệm mới để tạo ra

những hiểu biết, kỹ năng mới về cách giải quyết nhiệm vụ và xử lý các mối quan hệ

ứng xử trong cuộc sống, dựa trên những điều trẻ trải qua và tự rút ra bài học, quy tắc

34

ứng xử. Đây là giai đoạn rất quan trọng, nhờ đó mà trẻ khắc sâu và sẽ có những hành

động tích cực ở giai đoạn sau.

5.4. Hướng dẫn trẻ vận dụng kinh nghiệm vào cuộc sống

Để khuyến khích trẻ thể hiện kinh nghiệm đã lĩnh hội được trong cuộc sống

một cách chủ động, tự giác, tích cực, cần phối hợp sử dụng các phương pháp khác

nhau nhằm khích lệ, động viên hành động tốt của trẻ, đồng thời giúp trẻ có thể tự ghi

nhận lại những việc làm của mình để tự đánh giá và tích cực tham gia đánh giá hành

vi của bạn.

- Việc định hướng vận dung kinh nghiệm của trẻ được tiến hành ở phần

cuối của giai đoạn đúc kết kinh nghiệm, với sự hỗ trợ bởi hệ thống câu hỏi của giáo

viên. Tuy nhiên, cần luôn khơi gợi các kinh nghiệm của trẻ trước khi trẻ tham gia

các hoạt động, hoặc vào bất kỳ thời điểm nào thích hợp như đầu tuần, đầu buổi sáng

mỗi ngày. Việc làm này có tính chất nhắc nhở trẻ nhớ đến các kinh nghiệm đã có

được qua trải nghiệm (những kiến thức mới đã được lĩnh hội, các kỹ năng mới đã

hình thành, các yêu cầu về chuẩn mực hành vi…), chủ động sử dụng trong các hoạt

động mới và tham gia tích cực vào việc đánh giá hành vi của bản thân, bạn.

+ Hằng ngày, vào thời gian đón trẻ, giáo viên nên dành một chút thời gian trò

chuyện với trẻ về các trải nghiệm ở nhà và chia sẻ cảm xúc khi đến lớp. Cần tận

dụng thời gian này để khơi gợi ở trẻ những chuẩn mực hành vi đã được đúc kết ở trẻ

và hỏi trẻ xem chúng có thể thực hiện các hành vi đó trong hoạt động nào; trong tình

huống nào; với ai; làm thế nào để nhận ra ai đó đã thực hiện hành động đúng, sai…

+ Vào ngày thứ hai đầu tuần, trước khi tổ chức các hoạt động, giáo viên cũng

nên khuyến khích trẻ nhắc lại các quy định hành vi trong hoạt động và giao tiếp với

bạn cũng như mọi người xung quanh và định hướng sự đánh giá vào cuối tuần cho

trẻ nhớ và cố gắng thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi.

+ Việc định hướng trẻ tích cực vận dụng kinh nghiệm vào thực tiễn cần phối

hợp chặt chẽ với việc sử dụng các tài liệu trực quan. Giáo viên có thể sử dụng tranh,

ảnh mô tả hành vi đúng/sai của trẻ, về các kỹ năng hoạt động, về nội quy hoạt động,

35

sử dụng ảnh chụp về hành vi thực tế của trẻ để lôi cuốn sự chú ý của chúng nhiều

hơn.

- Sử dung các biện pháp đánh giá hành vi trẻ và giúp trẻ tự đánh giá

Để khuyến khích trẻ tích cực chủ động sử dụng kinh nghiệm vào các hoạt

động và sinh hoạt, cần sử dụng các biện pháp đánh giá hành vi trẻ đa dạng, phù hợp

với trẻ, dưới nhiều hình thức, vào nhiều thời điểm khác nhau. Có thể sử dụng các

cách thức sau: đánh giá trong quá trình trẻ tham gia các hoạt động, cuối hoạt động,

đánh giá cuối ngày, cuối tuần.

Một số điểm cần lưu ý khi tổ chức các hoạt động giáo duc theo hướng trải

nghiệm cho trẻ mầm non

Thứ nhất, đối với các hình thức hoạt động giáo dục ở trường mầm non (học

tập, vui chơi, tham quan, lễ hội, giao lưu…) cần đảm bảo các yêu cầu: thực hiện đủ

các bước của quy trình trải nghiệm; linh hoạt lựa chọn chủ đề cho trẻ trải nghiệm;

phân bố thời gian cho các giai đoạn của trẻ hợp lý; xen kẽ các hình thức tổ chức hoạt

động giáo dục.

Thứ hai, đối với các lứa tuổi, đều có thể tổ chức các hoạt động cho trẻ trải

nghiệm, nhưng cần linh hoạt trong việc lựa chọn chủ đề, xác định mục tiêu, nội dung

và đặc biệt là phân phối thời gian, lựa chọn các biện pháp tổ chức các hoạt động theo

quy trình trải nghiệm cho phù hợp với đặc điểm nhận thức, hứng thú, kỹ năng, kinh

nghiệm đã có của trẻ.

Thứ ba, đối với các loại hình trường mầm non công lập, tư thục ở thành phố,

nông thôn, miền núi có điều kiện giáo dục trẻ khác nhau về: điều kiện vật chất, tài

chính, khả năng, kinh nghiệm của trẻ và năng lực của giáo viên…, cần sáng tạo tổ

chức các hoạt động cho trẻ trải nghiệm sao cho có thể tận dụng tối đa các nguồn lực

có sẵn và đa dạng của nhà trường, gia đình và xã hội, đảm bảo hiệu quả của hoạt

động giáo dục với chi phí thấp nhất.

3. Hướng dẫn tổ chức các hình thức hoạt động giáo duc theo hướng trải nghiệm

cho trẻ mầm non

36

3.1. Thực hành lập kế hoạch tổ chức hoạt động giáo duc theo hướng trải

nghiệm cho trẻ mầm non

3.1.1. Hướng dẫn tổ chức hoạt động học theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm

non

- Lựa chọn chủ đề

Các chủ đề trải nghiệm trong hoạt động học phụ thuộc vào đặc điểm các giờ

học ở trường mầm non. Dựa vào đó, có thể lựa chọn chủ đề trải nghiệm phù hợp có

liên quan đến các hiện tượng, sự kiện tự nhiên, xã hội, con người… phù hợp với đặc

điểm của hoạt động học. Đồng thời, cũng nên ưu tiên các chủ đề có liên quan đến

các sự kiện xã hội diễn ra vào thời điểm cụ thể ở địa phương.

- Xác định mục tiêu

Việc học qua trải nghiệm giúp trẻ chủ động lĩnh hội kiến thức, kỹ năng và

hình thành thái độ đối với sự vật, hiện tượng và mọi người xung quanh. Trong đó,

cần làm rõ các mục tiêu cụ thể liên quan đến hiểu biết của trẻ về đối tượng trải

nghiệm, về khả năng thực hiện hoạt động của trẻ và cảm xúc, tình cảm của trẻ được

hình thành.

- Chuẩn bị

+ Lựa chọn địa điểm: Tùy vào nội dung học của các môn học khác nhau, cần

lựa chọn địa điểm phù hợp và nên thay đổi địa điểm để tạo sự mới mẻ, hấp dẫn về

chủ đề trải nghiệm cho trẻ. Địa điểm trải nghiệm có thể là lớp học hoặc ngoài lớp

học (hành lang, sân, vườn trường, các phòng chức năng khác…).

+ Chuẩn bị môi trường:

Bố trí môi trường sao cho các nhóm trẻ hoạt động, di chuyển dễ dàng, dễ

tương tác; cần có khu vực hoạt động chung, riêng hài hòa dễ bao quát;

Lựa chọn đồ dùng, đồ chơi, vật liệu cho các hoạt động của trẻ: đảm bảo đủ về

số lượng và phù hợp với lứa tuổi;

Chuẩn bị trang phục trẻ gọn gàng, sạch, phù hợp với hoạt động cụ thể;

37

Các đồ dùng, dụng cụ cần cho việc ghi lại hình ảnh hoạt động của trẻ: loa,

micro, trống hoặc xắc xô cho giáo viên; máy ảnh, máy quay…

+ Tích lũy kiến thức và chuẩn bị tâm lý cho trẻ

Khuyến khích trẻ tham gia vào chuẩn bị môi trường theo khả năng của trẻ là

cách tốt nhất để chuẩn bị tâm lý tích cực, tạo sự háo hức, chờ đợi cho trẻ. Đồng thời,

kích thích trẻ tự tích lũy kiến thức, kỹ năng cần cho hoạt động.

- Tiến hành hoạt động

+ Trải nghiệm thực tế của trẻ

Giáo viên giới thiệu chủ đề

Việc giới thiệu chủ đề học tùy thuộc vào đặc điểm mỗi môn học và chủ đề cụ

thể. Có thể giới thiệu chủ đề bằng cách nêu một vấn đề xảy ra trong cuộc sống hay

hỏi trẻ về các trải nghiệm trước đó của trẻ có liên quan đến chủ đề. Cách thức tạo

tình huống có thể bằng các câu hỏi, câu chuyện, một mẫu phim ngắn vừa để gây

hứng thú vừa định hướng đến chủ đề.

Trẻ thực hành trải nghiệm

Trong bước này, giáo viên giao nhiệm vụ cho các nhóm trẻ/cá nhân trẻ tự xác

định nhiệm vụ có liên quan đến chủ đề đã giới thiệu. Các nhóm cùng nhau trao đổi,

phân công công việc và lựa chọn đồ dùng, dụng cụ phù hợp với công việc sẽ thực

hiện. Giáo viên quan sát, hỗ trợ trẻ khi cần. Sau khi kết thúc, trẻ thu dọn các dụng

cụ, tài liệu và lau dọn nơi hoạt động cho sạch sẽ.

+ Trẻ chia sẻ kinh nghiệm

Nội dung đàm thoại hướng đến các kinh nghiệm của trẻ liên quan đến trải

nghiệm đã qua. Giáo viên nên sử dụng câu hỏi nhằm khai thác các kinh nghiệm để

lại nhiều ấn tượng cho trẻ về đối tượng, về mối quan hệ giữa trẻ với nhau, về kỹ

năng hoạt động, giao tiếp mà trẻ được tham gia. Đàm thoại diễn ra theo trình tự nhất

định với hệ thống câu hỏi về: chủ đề trải nghiệm; các hoạt động trẻ đã thực hiện;

chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ, kỹ năng và giải thích nguyên nhân dẫn đến kết quả hoạt

động. Cần tạo điều kiện để cho mọi trẻ được chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ của chúng.

38

Mỗi trẻ chỉ cần nói lên một điều gì đó mà mình thích nhất, có ấn tượng nhiều nhất.

Giáo viên sử dụng các bức ảnh, đoạn phim về các trải nghiệm của trẻ. Những tư liệu

này tạo nên cảm xúc, khắc sâu trí nhớ, làm sâu đậm thêm ký ức tốt đẹp của trẻ.

+ Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân

Đàm thoại giúp trẻ rút ra kinh nghiệm qua trải nghiệm là cách thức khái quát

hóa, hệ thống lại các kinh nghiệm được trẻ chia sẻ. Việc làm này giúp trẻ dễ ghi nhớ

các kinh nghiệm tích lũy được vì nó đã được rút gọn, dễ nhớ, dễ vận dụng vào thực

tiễn hơn.

Trình tự đàm thoại như sau:

- Giáo viên đặt câu hỏi hệ thống lại kinh nghiệm trẻ đã lĩnh hội: “Con đã học

được điều gì qua hoạt động này?”; “Hãy nói về những điều con đã biết được qua

hoạt động?”;

- Trẻ được tự do nói về các kinh nghiệm mà chúng đã lĩnh hội được qua hoạt

động;

- Giáo viên gợi ý về những nội dung trẻ chưa đề cập đến để trẻ suy nghĩ và tự

rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân;

- Giáo viên giúp trẻ hệ thống lại các kinh nghiệm vừa chia sẻ;

- Sử dụng tranh ảnh minh họa nhằm gây hứng thú và khắc sâu kinh nghiệm

cho trẻ.

+ Trẻ vận dung kinh nghiệm vào cuộc sống

Sau khi trẻ đã rút ra được kinh nghiệm qua trải nghiệm, giáo viên có thể tổ

chức các hoạt động giúp trẻ khắc sâu kinh nghiệm qua việc luyện tập dưới các hình

thức hấp dẫn như vui chơi, tạo hình, âm nhạc…

Dựa vào kinh nghiệm đã lĩnh hội được ở trẻ, giáo viên có thể thiết kế trò chơi

học tập, vận động hoặc tổ chức trò chơi sáng tạo giúp trẻ vận dụng kiến thức vào

điều kiện mới. Sử dụng các thể loại trò chơi học tập như: trò chơi với tranh ảnh (lô

tô, ghép tranh, nối tranh…), trò chơi với các đồ vật (đồ dùng, đồ chơi, dụng cụ…),

trò chơi dùng lời. Trẻ có thể vận dụng kinh nghiệm vào quá trình tham gia các trò

39

chơi sáng tạo như: xây dựng, lắp ghép, trò chơi đóng vai, đóng kịch, trò chơi với các

vật liệu tự nhiên…

3.1.2. Hướng dẫn tổ chức hoạt động chơi theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm

non

- Lựa chọn chủ đề

Các chủ đề chơi của trẻ phụ thuộc vào đặc điểm môi trường tự nhiên xã hội

xung quanh, các sự kiện diễn ra trong cuộc sống của trẻ theo từng thời điểm cụ thể.

Sự phong phú về nội dung các sự vật, hiện tượng, hoạt động của con người diễn ra

trong môi trường sống sẽ trở thành các chủ đề chơi hấp dẫn trẻ. Dựa vào các nội

dung này, giáo viên có thể khơi gợi ý tưởng chơi cho trẻ, giúp trẻ định hướng rõ hơn

hành động chơi cụ thể.

- Xác định muc tiêu

Hoạt động chơi có ưu thế trong việc củng cố kiến thức, rèn luyện các kỹ năng

cho trẻ và đặc biệt sẽ hình thành thái độ tích cực cho trẻ với môi trường xung quanh.

Dựa vào đặc điểm, khả năng, kinh nghiệm và chủ đề giáo dục, giáo viên sẽ xác định

mục tiêu cho phù hợp. Khi xác định mục tiêu hoạt động chơi, cần ưu tiên cho mục

tiêu phát triển kỹ năng, thái độ cho trẻ. Từ đó, định hướng đến các hành động chơi

để hình thành các kỹ năng đó.

- Chuẩn bị

+ Chuẩn bị môi trường vật chất: Môi trường vật chất có tác dụng khơi gợi ý

tưởng chơi, cung cấp vật liệu, dụng cụ cho trẻ chơi, tạo không gian chơi thuận tiện

giúp trẻ dễ dàng thể hiện ý tưởng chơi.

+ Bố trí, tạo không gian cho các khu vực hoạt động của trẻ: Xác định số

lượng khu vực hoạt động của trẻ căn cứ vào lứa tuổi, chủ đề, mục tiêu và không gian

của lớp học; sử dụng các kệ, giá, bàn để tạo không gian cho các góc một cách hài

hòa, thuận tiện cho việc di chuyển của trẻ vừa đảm bảo cho các góc không gây ảnh

hưởng đến nhau, đồng thời, cũng không làm giảm khả năng quan sát của giáo viên

trong quá trình tổ chức chơi để kịp thời xử lý các vấn đề xảy ra với trẻ.

40

+ Lựa chọn, sắp xếp đồ dùng, đồ chơi, vật liệu: Để tạo điều kiện cho trẻ được

trải nghiệm trong các tình huống gần với thực tế cuộc sống hằng ngày, cần tăng

cường các vật liệu thiên nhiên (nước, cát, sỏi, cành lá, hột hạt), các phế liệu (bìa,

giấy, vải vụn, chai, lọ, hộp) các dụng cụ gia đình (cốc, chén, dao, cuốc, rổ rá, nồi,

chảo, thớt…) các loại thực phẩm tươi (rau, củ, quả). Đối với các khu vực chơi ngoài

trời như khu vực chơi với cát, nên cung cấp thêm các dụng cụ đa dạng để trẻ chơi

được nhiều cách khác nhau như: xẻng, cuốc, bay, thùng, rổ rá, thúng… và có nơi để

dụng cụ để trẻ lấy và cất thuận tiện. Đồng thời, cần bố trí vòi nước rửa tay cho trẻ

sau khi chơi.

+ Chuẩn bị tâm lý cho trẻ: Để kích thích hứng thú và duy trì hứng thú cho trẻ

trong quá trình chơi, cần khuyến khích trẻ tham gia chuẩn bị cho hoạt động. Việc

làm này sẽ tạo không khí vui vẻ, tâm thế chờ đón, muốn khẳng định bản thân của

trẻ; giúp trẻ hiểu rõ hơn về các phương tiện, vật liệu và khơi gợi ý tưởng chơi cho

trẻ. Trạng thái tâm lý tốt của trẻ được hình thành sau mỗi hoạt động chơi hấp dẫn,

thoải mái, không bị gượng ép. Do vậy, cần luôn quan tâm, giúp mọi trẻ được thõa

mãn nhu cầu chơi thông qua từ hoạt động, làm cho cuộc sống trẻ ở trường mầm non

thật sự hạnh phúc.

- Tiến hành các hoạt động

+ Trải nghiệm thực tế của trẻ

Trẻ trao đổi về chủ đề, nội dung chơi

Giáo viên có thể nêu tên chủ đề trải nghiệm hoặc cho trẻ trao đổi để đưa ra ý

tưởng hoạt động trải nghiệm. Trẻ trao đổi về nội dung hoạt động dựa trên các câu

hỏi của giáo viên.

Trẻ lựa chọn công việc sẽ tham gia vào các nhóm khác nhau. Các nhóm trẻ

cùng nhau thỏa thuận, phản công công việc cụ thể cho các thành viên.

Quá trình hoạt động của trẻ

Trẻ về các khu vực hoạt động của nhóm để bắt đầu thực hiện các công việc đã

lựa chọn của nhóm; giáo viên quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ các kỹ năng mới cho trẻ;

41

khuyến khích trẻ quan tâm, giúp đỡ chia sẻ với nhau trong công việc; tạo các tình

huống tương tác giữa trẻ với nhau.

Kết thúc hoạt động

Trẻ trưng bày sản phẩm, đánh giá kết quả hoạt động, sử dụng sản phẩm của

mình vào các hoạt động khác nhau; tham gia dọn dẹp môi trường và vệ sinh cá nhân.

+ Trẻ chia sẻ kinh nghiệm

Việc phản hồi kinh nghiệm của trẻ có thể tiến hành ở bất kỳ thời điểm nào:

ngay sau khi kết thúc trải nghiệm; buổi chiều trong ngày; buổi sáng hôm sau, lúc

đón trẻ; trong lúc nhàn rỗi… Có thể cho trẻ chia sẻ nhiều lần nếu vẫn muốn nói về

kinh nghiệm đã trải qua.

Giáo viên cần dựa vào nội dung trải nghiệm và quá trình quan sát hoạt động

của trẻ để đặt các câu hỏi giúp trẻ dễ nói ra các cảm xúc, suy nghĩ của chúng.

Nội dung câu hỏi chính trong hoạt động chia sẻ kinh nghiệm là: cảm xúc của

trẻ; các hoạt động trẻ đã tham gia; kỹ năng thực hiện một công việc nào đó của trẻ;

kết quả thực hiện công việc; giải thích nguyên nhân dẫn đến kết quả.

Giáo viên khuyến khích nhiều trẻ tham gia chia sẻ kinh nghiệm và cùng chia

sẻ với trẻ để tạo ra không khí vui vẻ, thoải mái khiến nhiều trẻ muốn chia sẻ. Những

trẻ chưa mạnh dạn, tự tin cần được quan tâm nhiều hơn, không thúc dục trẻ, cần chờ

đợi đến khi trẻ sẵn sàng tự tin hơn.

+ Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân

Những kiến thức, kỹ năng, cảm xúc được trẻ chia sẻ cần dược hệ thống, khái

quát cho gọn, rõ hơn, dễ ghi nhớ. Giáo viên đặt câu hỏi để trẻ tự rút ra các kinh

nghiệm:

Ví dụ:

Hãy nói về những điều con đã biết được qua hoạt động này;

Trẻ được tự do nói về các kinh nghiệm mà chúng đã biết được qua hoạt động;

Giáo viên gợi ý về những nội dung trẻ chưa đề cập đến để suy nghĩ và tự rút

ra bài học kinh nghiệm cho bản thân;

42

Giáo viên hệ thống lại các kinh nghiệm trẻ đã chia sẻ;

Sử dụng tranh ảnh minh họa các kinh nghiệm của trẻ nhằm gây hứng thú và

khắc sâu kinh nghiệm cho trẻ.

+ Trẻ vận dung kinh nghiệm vào cuộc sống

Đề tạo điều kiện cho trẻ có thể vận dụng kinh nghiệm vào cuộc sống hằng

ngày, cần luôn khơi gợi các kinh nghiệm trẻ đã chia sẻ qua trải nghiệm trong những

thời điểm khác nhau, trong các hoạt động khác nhau, nhất là việc thể hiện kinh

nghiệm đó vào hoạt động chơi trong lớp, ngoài trời có liên quan đến kinh nghiệm đã

qua hoặc trong sinh hoạt hằng ngày. Cần khuyến khích trẻ tích cực đánh giá và tự

đánh giá việc vận dụng kinh nghiệm của bản thân và của bạn vào cuộc sống. Mặt

khác cũng cần phối hợp với phụ huynh để cùng khuyến khích trẻ vận dụng kinh

nghiệm trong sinh hoạt hằng ngày.

3.1.3. Hướng dẫn tổ chức hoạt động lao động theo hướng trải nghiệm của trẻ

mầm non

- Lựa chọn chủ đề/nhiệm vu lao động

Để xác định chủ đề trải nghiệm trong hoạt động lao động, cần căn cứ vào các

hình thức lao động đơn giản, phù hợp với khả năng của trẻ như: lao động tự phục vụ,

lao động vệ sinh môi trường, chăm sóc cây cối, con vật. Việc xác định chủ đề trải

nghiệm phụ thuộc vào các hoạt động và sinh hoạt của trẻ ở trường mầm non, có tính

đến những điều kiện về thời tiết, khí hậu, tình trạng sức khỏe của trẻ…

- Xác định muc tiêu

Để xác định mục tiêu của hoạt động lao động, cần căn cứ vào nhiệm vụ lao

động, các hoạt động mà trẻ có thể thực hiện trong quá trình lao động, cũng như đặc

điểm của trẻ các lứa tuổi. Đồng thời, cần tính đến ưu thế nổi trội của hoạt động lao

động so với các hoạt động khác trong quá trình tổ chức cho tể trải nghiệm: các kỹ

năng lao động, các phẩm chất của người lao động…

- Chuẩn bị

43

+ Chuẩn bị địa điểm: Tùy thuộc vào các hình thức lao động giáo viên có thể

lựa chọn không gian trong lớp hoặc ngoài lớp một cách linh hoạt, phù hợp. Cần đảm

bảo các yêu cầu: diện tích; không gian thoáng mát đảm bảo sức khỏe, an toàn cho

trẻ.

+ Bố trí, sắp xếp các đồ dùng, dụng cụ, trang thiết bị: Các đồ dùng, dụng cụ,

trang thiết bị phục vụ cho hoạt động lao động cần được sắp xếp, bố trí sao cho trẻ có

thể dễ dàng nhìn thấy và thuận tiện khi lấy ra sử dụng cũng như khi thu dọn, đồng

thời cần đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh cũng như mức độ an toàn đối với trẻ.

+ Chuẩn bị một số đồ dùng, vật dụng cần thiết: Tùy vào nhiệm vụ lao động

và đặc điểm lứa tuổi của trẻ, giáo viên cần lựa chọn các đồ dùng, vật dụng phù hợp

và đủ cho tất cả trẻ sử dụng.

+ Tích lũy kiến thức: Việc tích lũy kiến thức có liên quan đến hoạt động lao

động nhằm giúp trẻ có được những biểu tượng ban đầu về kỹ năng lao động, cách sử

dụng các đồ dùng, vật dụng trong quá trình lao động, từ đó, thúc đẩy tính tích cực

hoạt động của trẻ.

+ Chuẩn bị về tâm lý cho trẻ: Giáo viên cần chú trọng đến việc kích thích

hứng thú cho trẻ lao động, giúp trẻ có cảm giác là một người lao động thực sự như:

làm quen với các trang phục người lao động, làm lô gô, phù hiệu… cho phù hợp với

các ngành nghề. Ngoài ra, cần cho trẻ làm quen với một số kỹ năng tự bảo vệ an

toàn khi tham gia các hoạt động lao động.

- Tiến hành các hoạt động

+ Trải nghiệm thực tế của trẻ

Tạo tâm thế cho trẻ

Trước khi bắt đầu bước vào hoạt động lao động, giáo viên cần dành 3-5 phút

để trò chuyện với trẻ nhằm thông báo về nội dung của hoạt động, đồng thời khơi dậy

ở trẻ lòng mong muốn được tham gia vào hoạt động lao động. Muốn vậy giáo viên

có thể sử dụng các bài thơ, bài hát, câu chuyện có chủ đề liên quan hoặc các tình

huống hấp dẫn để mang đến sự hứng thú, phấn khởi cho trẻ trước khi bước vào hoạt

động.

44

Giao nhiệm vụ lao động cho trẻ

Căn cứ vào nhiệm vụ lao động, cho trẻ trao đổi, đàm thoại về các nội dung cụ

thể phải thực hiện và phân công nhiệm vụ cho nhóm trẻ. Các nhóm sau khi nhận

nhiệm vụ sẽ trao đổi cùng nhau về trình tự quá trình thực hiện nhiệm vụ lao động,

phân công cho các thành viên trong nhóm. Sau đó các nhóm chuẩn bị dụng cụ lao

động và đến khu vực lao động của nhóm để bắt đầu làm việc.

Với các chủ đề lao động đòi hỏi các thao tác chính xác, giáo viên cần hướng

dẫn trẻ các thao tác của hoạt động lao động trước khi các nhóm tiến hành. Giáo viên

cần phải kiên trì trình bày cách làm của từng động tác đơn giản và trình tự của

chúng, vừa làm mẫu vừa giải thích. Đối với những kỹ năng lao động đòi hỏi thực

hiện nhiều thao tác, giáo viên cần chia nhỏ các thao tác để hướng dẫn trẻ. Chẳng

hạn, khi tổ chức cho trẻ thực hiện hoạt động chăm sóc cây, giáo viên cần chia nhỏ

các thao tác như: Lau lá cây, lau chậu, nhỏ cỏ, cắt lá vàng, xới đất, tưới nước.

+ Trẻ tham gia lao động

Căn cứ vào lứa tuổi, có thể tổ chức cho trẻ lao động dưới các hình thức: Giao

nhiệm vụ, lao động theo nhóm, lao động tập thể hay trực nhật.

* Đối với trẻ mẫu giáo bé (3-4 tuổi): Trẻ tham gia lao động cùng giáo viên.

Các hoạt động lao động mà trẻ mẫu giáo bé có thể cùng tham gia dưới sự giúp đỡ

của giáo viên là: Giúp dọn bàn ăn, xếp gọn đồ chơi sau khi chơi, thu dọn lá cây

ngoài sân trường, chăm sóc động, thực vật trong góc thiên nhiên…

* Đối với trẻ mẫu giáo nhỡ (4-5 tuổi): Các hoạt động lao động của trẻ khá

phong phú như: Tự bày đồ ăn, chuẩn bị mọi thứ cần thiết cho giờ học, giặt quần áo

cho búp bê, lau bụi trên giá để đồ chơi, quét sân, tự tưới cây, chuẩn bị thức ăn cho

động vật nuôi, thu hoạch rau với sự giúp đỡ của giáo viên…Ở độ tuổi này, trẻ không

chỉ thực hiện các công việc một cách độc lập và hình thành được thói quen mà còn

biết giúp đỡ bạn và yêu cầu bạn giúp đỡ khi gặp khó khăn trong quá trình thực hiện

công việc.

* Đối với trẻ mẫu giáo nhỡ (5-6 tuổi): Các hoạt động lao động của trẻ phong

phú mang tính chất thường xuyên, phức tạp hơn và chuyển dần thành nhiệm vụ trực

45

nhật. Các kỹ năng lao động mới cần đưa thêm vào như: thu dọn giường nằm, sửa

chữa đồ chơi, chải tóc, lau giày, vệ sinh trong phòng và ngoài sân, cuốc đất, tưới

cho cây, tham gia thu hoạch rau…Đồng thời, cần hình thành ở trẻ khả năng tự tổ

chức lao động: tiếp nhận và đặt ra nhiệm vụ lao động, dự định kết quả lao động, xác

định trình tự các thao tác, lựa chọn các dụng cụ cần thiết và tự thực hiện quá trình

lao động.

Kết thúc buổi lao động

Khi thấy công việc lao động ở các nhóm trẻ đã được hoàn thành, giáo viên

thông báo cho các nhóm trẻ thu dọn dụng cụ và cất vào nơi quy định. Dành thời gian

cho trẻ tự làm vệ sinh cá nhân ( rửa tay, mặt, chải tóc, cởi áo, tạp dề, khẩu trang,

yếm, mũ…). Giáo viên đưa ra những nhận xét về quá trình và kết quả lao động của

trẻ và động viên khích lệ trẻ tạo hứng thú và tâm thế cho các buổi lao động sau.

+ Trẻ chia sẻ kinh nghiệm

Tiến hành việc chia sẻ kinh nghiệm vào một buổi riêng, trong thời gian 30

phút để trẻ có thể nói ra các cảm xúc, suy nghĩ của bản thân, Có thể tiến hành theo

trình tự sau:

Gây hứng thú cho trẻ bằng bài hát có liên quan đến nội dung trải nghiệm kết

hợp với vận động để tạo không khí vui tươi, thoải mái cho trẻ;

Đàm thoại với trẻ về chủ đề và nội dung buổi lao động bằng các câu hỏi:

Hôm trước, cả lớp mình đã được cùng nhau làm gì? Ở đâu?

Hôm nay, chúng mình cùng chia sẻ với nhau về các công việc các con đã

làm? Hãy nói, các con đã làm được gì; làm cùng với ai; có làm tốt không?

Sau khi con đã làm xong công việc của mình, nhưng nhóm bạn chưa làm

xong, con nghĩ mình nên làm gì? Có cần giúp các bạn không? Tại sao?

Giáo viên khuyến khích nhiều trẻ tham gia chia sẻ kinh nghiệm. Với trẻ nhỏ,

chỉ nên đặt ra vài câu hỏi đơn giản như: Con đã làm gì? Với ai? Con có thích làm

cùng bạn ấy không? Con có vui không? Với trẻ nhỡ, lớn, nên đặt nhiều câu hỏi hơn

46

để trẻ rèn luyện cách trình bày suy nghĩ trước nhiều người và cũng là cơ hội cho trẻ

thể hiện bản thân.

+ Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân

Sau khi trẻ đã chia sẻ kinh nghiệm qua lao động, giáo viên cần hướng dẫn trẻ

rút ra các kinh nghiệm cần thiết. Cần sử dụng các câu hỏi liên quan đến các kiến

thức, kỹ năng, thái độ cần có của những người tham gia lao động như:

Khi lao động cùng nhau trong một nhóm, các con cần phân công như thế

nào?

Để làm tốt công việc của nhóm, mỗi người cần làm việc như thế nào?

Nếu con hay nhóm con làm xong công việc mà bạn hoặc nhóm bạn chưa làm

xong, các con nên là gì? Tại sao phải làm như vậy?

Việc khái quát các kinh nghiệm bằng các câu hỏi hướng dẫn của giáo viên sẽ

giúp trẻ dễ dàng nhớ và có thể vận dụng vào các hoạt động khác nhau.

+ Trẻ sử dung kinh nghiệm vào cuộc sống

Kinh nghiệm trẻ lĩnh hội được qua lao động rất cần cho các hoạt động và sinh

hoạt hằng ngày của trẻ. Do vậy, khi tiến hành bất kỳ hoạt động nào, cũng có thể khơi

gợi các kinh nghiệm của trẻ và định hướng vận dụng vào hoạt động mới. Các kinh

nghiệm đó có thể là các quy tắc làm việc cùng nhau, cách thức phân công công việc

trong nhóm, cách đánh giá kết quả, cách tiếp nhận kết quả lao động. Nếu giáo viên

khơi gợi các kinh nghiệm này trước khi tiến hành hoạt động và sử dụng để đánh giá

kết quả hoạt động thì kinh nghiệm ngày càng được củng cố và nhắc nhở trẻ cần làm

việc tích cực và tuân thủ quá trình lao động và các nội quy lao động một cách tự

giác, có ý thức.

3.1.4. Tổ chức hoạt động tham quan theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

- Lựa chọn chủ đề

Các chủ đề tham quan phong phú bao gồm: danh lam thắng cảnh, di tích lịch

sử, công trình văn hóa, trường học, làng nghề, trang trại, nhà máy, xí nghiệp ở địa

47

phương, gia đình có công với cách mạng, thương binh liệt sỹ, bộ đội biên giới, hải

đảo.

- Xác định muc tiêu

Căn cứ vào chủ đề trải nghiệm, các hoạt động mà trẻ có thể thực hiện ở địa

điểm trải nghiệm và đặc điểm của trẻ các lứa tuổi để xác định mục tiêu tham quan

cho phù hợp. Khi xác định mục tiêu tham quan, cần tính đến ưu thế nổi trội của hoạt

động tham quan so với các hoạt động khác như:

Về kiến thức: Củng cố và mở rộng kiến thức về môi trường tự nhiên, xã hội

cho trẻ.

Về kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng năng nhận thức, xã hội, vận động, lao động.

Về thái độ: Hình thành thái độ tích cực với bản thân, mọi người và môi

trường.

- Chuẩn bị:

Chuẩn bị điều kiện cho việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ bao gồm:

tiền trạm để tìm hiểu về địa điểm, không gian để tiến hành các hoạt động trải

nghiệm, thông báo với gia đình trẻ về kế hoạch trải nghiệm, chuẩn bị đồ dùng và vật

dụng cần thiết, phương tiện đi lại, bố trí và sắp xếp các đồ dùng…

- Tiến hành các hoạt động:

Cách tiến hành các hoạt động của trẻ tại địa điểm trải nghiệm của trẻ như sau:

Gặp gỡ với đại diện của địa điểm trải nghiệm

Khi trẻ đến địa điểm trải nghiệm, cần dành 5- 10 phút cho cuộc gặp gỡ giữa

trẻ và đại diện của địa điểm trải nghiệm. Mục đích là tạo cho trẻ cảm giác được chào

đón, mong đợi, nhắc nhở trẻ nội quy, quy định đối với khách mời và thông báo về

nội dung trải nghiệm.

Quan sát các đối tượng hoạt động tại địa điểm trải nghiệm

Cần cho trẻ quan sát các đối tượng theo trình tự nhất định sao cho thuận tiện

về không gian, đảm bảo về thời gian. Cần kết hợp quan sát tập thể với quan sát tự do

theo nhóm hoặc cá nhân trẻ, đảm bảo cho trẻ có thể thỏa mãn nhu cầu hứng thú

48

riêng và không bỏ qua những đối tượng, hoạt động, khu vực chính… của nơi trải

nghiệm. Giáo viên cần phối hợp chặt chẽ với cơ sở trải nghiệm để đảm bảo cho quá

trình quan sát diễn ra có hiệu quả.

Giao lưu với người lao động tại địa điểm trải nghiệm

Đây là phần không thể thiếu của hoạt động trải nghiệm. Thực tế việc giao lưu

với người lao động tại nơi diễn ra trong suốt quá trình trải nghiệm. Tuy nhiên, sau

khi quan sát, cần dành thời gian cho trẻ được chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ với người

lao động để khắc sâu các ấn tượng đọng lại ở trẻ qua quan sát thực tế và tạo cơ hội

cho trẻ rèn luyện tính tự tin, sự lễ độ khi giao tiếp với người lạ. Đồng thời, qua trao

đổi, trẻ có cơ hội nói lên mong muốn của mình và giáo viên có thể định hướng cho

trẻ đến hoạt động thực hành.

Tham gia các hoạt động thực hành tại địa điểm tham quan

Dựa vào đặc điểm của cơ sở trải nghiệm và khả năng tham gia hoạt động của

trẻ, giáo viên và đại diện cơ sở trải nghiệm có thể lựa chọn các công việc phù hợp

với trẻ, cho trẻ tham gia thực hiện tại địa điểm trải nghiệm, có tham khảo ý kiến của

trẻ khi tiến hành giao lưu với trẻ. Cần chuẩn bị địa điểm, vật liệu, dụng cụ…trước

với số lượng phù hợp với số trẻ. Trước khi trẻ thực hành, cần cho trẻ quan sát cách

làm trước, sau đó cho 1-2 trẻ lên làm thử và cả lớp cùng làm. Nếu không đủ chổ và

vật liệu, có thể cho trẻ thay phiên làm, trẻ còn lại quan sát. Cần dành thời gian cho

hoạt động này đủ để mỗi trẻ có thể tạo được một sản phẩm hoặc được làm một lần.

Chia tay và chuẩn bị ra về

Việc chào đón khi trẻ đến địa điểm trải nghiệm và chia tay khi trẻ ra về có ý

nghĩa rất lớn đối với trẻ. Nó tạo cho trẻ ấn tượng tốt đối với nơi trải nghiệm, với con

người nơi đây, tạo ra trạng thái tâm lý tích cực ở trẻ, làm giảm sự mệt mỏi của

chuyến trải nghiệm và tăng hứng khởi cho trẻ, chuẩn bị cho các hoạt động củng cố ở

trường mầm non. Nội dung phần này có thể bao gồm việc tặng quà lưu niệm, múa

hát, chia tay và chuẩn bị ra về.

+ Trẻ chia sẻ kinh nghiệm

Đàm thoại với trẻ về hoạt động tham quan

49

Việc đàm thoại với trẻ về kinh nghiệm đã trải qua có thể tiến hành tại nhiều

thời điểm, dưới các hình thức hoạt động của trẻ ở trường mầm non. Có thể đàm thoại

trong hoạt động học, chơi, những lúc trẻ nhàn rỗi…Nội dung đàm thoại hướng đến

các kinh nghiệm của trẻ liên quan đến trải nghiệm thực tế. Giáo viên nên sử dụng

các câu hỏi nhằm khai thác các kinh nghiệm liên quan đến cảm xúc, để lại nhiều ấn

tượng cho trẻ về đối tượng trải nghiệm, về mối quan hệ giữa trẻ qua quá trình trải

nghiệm, về cảnh quan thiên nhiên…; về kỹ năng hoạt động giao tiếp mà trẻ được

tham gia. Ví dụ:

Con thích nhất cái gì? Hoạt động nào? Ai…Tại sao con thích?

Con hãy kể lại điều con thích? Mô tả lại hoạt động mà con thích?

Con muốn làm gì cho mọi người biết con rất thích chuyến đi đó không?

Để tăng hứng thú, khơi dậy ký ức của trẻ, có thể sử dụng các bức ảnh, đoạn

phim về trải nghiệm. Sau khi sử dụng có thể lưu lại các hình ảnh đó trong một khu

vực nhất định trong lớp cho trẻ có cơ hội được quan sát nhiều lần.

Thực hành sáng tạo của trẻ

Tạo cơ hội cho trẻ được củng cố kiến thức, rèn luyện kỹ năng và trải nghiệm

lại các cảm xúc đã trải qua, cần tổ chức các hoạt thực hành sáng tạo cho trẻ ở trường

mầm non. Có thể sử dụng đa dạng các hình thức hoạt động của trẻ các lứa tuổi như

vui chơi, tạo hình, âm nhạc, thể chất, văn học… dưới hình thức tự do theo nhu cầu

hứng thú của trẻ. Các trải nghiệm của trẻ sẽ cung cấp nguồn nguyên liệu cho hoạt

động trải nghiệm sáng tạo. Nó không chỉ tạo cảm hứng sáng tạo cho trẻ, mà còn

cung cấp kiến thức, kỹ năng, giúp trẻ thực hiện các hoạt động này tốt hơn, dễ dàng

hơn và hiệu quả hơn.

+ Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân

Tổ chức cho trẻ đàm thoại để hệ thống kinh nghiệm

Đàm thoại giúp trẻ đúc kết kinh nghiệm qua tham quan được tiến hành theo

hướng lồng ghép tích hợp vào các hoạt động hằng ngày. Có thể sử dụng đàm thoại

vào các hoạt động có nội dung liên quan đến nội dung tham quan. Mỗi hoạt động

cần khai thác các nội dung khác nhau phù hợp với đặc trưng hoạt động đó. Không

50

nhất thiết cùng một lúc phải hệ thống hóa tất cả các kinh nghiệm của trẻ qua tham

quan, bởi vì mỗi lần tham quan, trẻ có thể rút ra nhiều kinh nghiệm khác nhau. Giáo

viên nhấn mạnh các kinh nghiệm mà trẻ đã đúc kết qua trải nghiệm.

Tổ chức thực hành giúp trẻ vận dụng kinh nghiệm vào các tình huống khác

nhau

Sau khi trẻ đã đúc rút được kinh nghiệm qua trải nghiệm, giáo viên có thể tổ

chức các hoạt động giúp trẻ khắc sâu kinh nghiệm qua việc luyện tập dưới các hình

thức hấp dẫn trẻ như: Vui chơi, tạo hình, âm nhạc…

+ Trẻ sử dung kinh nghiệm vào cuộc sống

Định hướng trẻ sử dụng kinh nghiệm trong cá hoạt động và sinh hoạt hằng

ngày: Mỗi kinh nghiệm được đúc kết cần hướng dẫn và khuyến khích trẻ tích cực

thể hiện trong cuộc sống hằng ngày. Do vậy, các hoạt động đều cố gắng làm sáng tỏ

kinh nghiệm của trẻ có liên quan đến nội dung từng hoạt động cụ thể và định hướng

vận dụng cho trẻ.

Sử dụng các biện pháp đánh giá hành vi trẻ đa dạng, phù hợp với trẻ, dưới

nhiều hình thức, vào nhiều thời điểm khác nhau. Việc đánh giá hành vi trẻ được thực

hiện theo trình tự từ việc cho trẻ tự nhận xét, đánh giá bản thân, sau đó, cho trẻ trong

tổ và các tổ khác nhận xét đánh giá và giải thích lý do và sự điều chỉnh hành vi trong

thời gian tới, cuối cùng là giáo viên sẽ tổng hợp và đưa ra đánh giá chung.

3.1.5 Tổ chức hoạt động lễ hội theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

- Lựa chọn chủ đề

Lễ hội là sự kiện văn hóa tổng hợp, được tổ chức để hình thành đạo đức, tình

cảm thẩm mỹ và quy tắc ứng xử, mở rộng kiến thức và rèn luyện kỹ năng cho trẻ.

Qua đó, tạo nên không khí đặc biệt khác với các hoạt động thường ngày. Đó là tinh

thần, sự độc đáo của lễ hội. Các chủ đề của lễ hội thường là các sự kiện đặc biệt

trong năm.

Dựa vào thời gian diễn ra lễ hội, điều kiện của nhà trường, nhà trường có thể

lựa chọn một số lễ hội đặc trưng, gần gũi và phù hợp với hứng thú, khả năng hoạt

động của trẻ.

51

- Xác định muc tiêu

Về kiến thức: Cung cấp kiến thức mới, cũng cố và mở rộng kiến thức về văn

hóa – xã hội cho trẻ. Tạo cơ hội cho trẻ thể hiện lại những kinh nghiệm đã lĩnh hội

được.

Về kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng nhận thức, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xã hội,

sự phối hợp giữa tay và mắt trong hoạt động.

Về thái độ: Hình thành thái dộ tích cực của trẻ đối với bản thân, mọi người và

xã hội xung quanh.

- Chuẩn bị

+ Lựa chọn địa điểm: Lễ hội thường được tổ chức ở tại trường mầm non hoặc

một điểm khác ngoài trường. Các hoạt động của trẻ trong dịp lễ hội có thể diễn ra ở

không gian hẹp như trong các lớp học, ở sãnh của trường, ở không gian rộng như sân

trường, hội trường lớn tùy vào chủ đề, nội dung lễ hội.

+ Chẩn bị môi trường: Bao gồm địa điểm, không gian, lựa chọn phương tiện,

đồ dùng, đồ chơi, chuẩn bị tâm lý cho trẻ.

- Tiến hành các hoạt động

+ Trải nghiệm thực tế của trẻ

Chương trình trải nghiệm trong lễ hội diễn ra với các hoạt động sau:

Mở đầu: Người dẫn chương trình giới thiệu về chủ đề lễ hội, thành phần tham

gia lễ hội, chương trình lễ hội.

Màn chào hỏi: Nội dung, hình thức màn chào hỏi do các lớp tự chọn, nhưng

thường khống chế về thời gian (từ 3 – 5 phút) và phải nêu đặc trưng của lớp mình.

Giáo viên có thể giúp trẻ lựa chọn một tiết mục thuộc sở trường của trẻ để trẻ không

cần phải tham gia luyện tập nhiều.

Các trò chơi: Trong các lễ hội của trẻ mầm non, trò chơi thường là nội dung

chính. Do vây, cần lựa chọn các trò chơi cho phù hợp với chủ đề và không gian tổ

chức lễ hội, đặc điểm của trẻ các lựa tuổi sao cho tất cả mọi trẻ tham gia đều được

chơi thoải mái, được vui vẻ thể hiện khả năng của mình.

52

Các hoạt động nghệ thuật: Đây cũng là các hoạt động quan trọng của lễ hội.

Trẻ có thể tham gia biểu diễn nghệ thuật như hát, múa, đọc thơ, kể chuyện. Các

hoạt động nghệ thuật cần bố trí ở khu vực chính giữa để tạo khung cảnh chung cho

lễ hội và đảm bảo cho mọi người xem có thể tham dự động nhất.

Các hoạt động xã hội khác: Tùy vào chủ đề, nội dung lễ hội sẽ khác nhau và

có những hoạt động trọng tâm. Ví dụ: trong “ Lễ hội chợ xuân”: hoạt động trọng

tâm của lễ hội là các gian hàng tết với các hoạt động mua bán tấp nập. Trong “Lễ

hội triển lãm sản phẩm hoạt động của bé” các gian hàng trưng bày sản phẩm với các

hoạt động quan sát và thực hành tạo ra sản phẩm là chủ đạo. Trong “Lễ hội ẩm

thực”: các quầy hàng ăn hoặc gánh hàng rong bán các loại ẩm thực và hoạt động

làm bánh và các món ăn là chính.

Kết thúc lễ hội: Người dẫ chương trình tuyên bố kết thúc lễ hội, cảm ơn

những người tham gia. Trẻ được khuyến khích thu dọn các dụng cụ, sản phẩm hoạt

động và đưa vào các lớp cùng giáo viên và phụ huynh.

+ Trẻ chia sẻ kinh nghiệm

Đàm thoại về lễ hội: Việc tổ chức hoạt động chia sẻ kinh nghiệm với trẻ cần

tiến hành vào ngày khác khi hoạt động lễ hội đã kết thúc. Nếu tiến hành cùng ngày

sẽ làm trẻ mệt và giáo viên cũng không kịp chuẩn bị các tài liệu cần thiết để giúp trẻ

nhớ lại các trải nghiệm đã qua. Cần chuẩn bị trước các câu hỏi cho đàm thoại.

Lớp mình vừa đươch tham gia vào lễ hội nào? Các con có thích không?

Trong lễ hội con đã thấy gì?Đã được làm gì?

Hãy kể về những điều con thích nhất trong lễ hội. Tại sao con thích?

Con muốn được đi lễ hội nữa không? Con muốn đi cùng ai?

Cần tạo cơ hội cho nhiều trẻ được chia sẻ kinh nghiệm, cảm xúc về lễ hội.

Câu hỏi đàm thoại cần dựa trên đặc điểm lứa tuổi và nội dung lễ hội đó. Với trẻ nhỏ,

chỉ đặt ra các câu hỏi đơn giản giúp trẻ nhớ lại các đối tượng, các việc trẻ đã làm

trong lễ hội.

53

Quan sát tranh ảnh, video clip về các hoạt động trong buổi lễ: Để tạo hứng

thú về lễ hội và giúp trẻ dễ hình dung lại quang cảnh, các hoạt động trong lễ hội,

cần sử dụng các bức ảnh, đoạn phim về lễ hội đã tổ chức nhằm giúp trẻ khắc sâu

thêm trí nhớ và có kí ức tốt đẹp của trẻ về lễ hội đã qua. Nên chọn lọc một số ảnh

về các hoạt động chính của lễ hội. Ngoài ra, có thể cho trẻ xem video clip vào giờ

chiều hoặc các hình ảnh về lễ hội có thể treo trong lớp và ngoài sảnh giúp trẻ hào

hứng xem và nhớ về buổi lễ.

+ Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân

Sau khi trẻ đã thoải mái chia sẻ kinh nghiệm, cần hệ thống lại các kinh

nghiệm đó dưới hình thức đơn giản, ngắn gọn để trẻ dễ nhớ, dễ vận dụng. Cần

chuẩn bị các câu hỏi để hệ thống các kinh nghiệm cho trẻ:

Câu hỏi về các hoạt động thường có theo mỗi chủ đề lễ hội: Trong lễ hội… có

những hoạt động gì? Con đã tham gia hoạt động nào?

Câu hỏi về kỹ năng tham gia lễ hội: Kỹ năng định hướng xung quanh ở nơi

đông người, kỹ năng giao tiếp ứng xử; kỹ năng chơi, kỹ năng trong các hoạt động

nghệ thuật; kỹ năng mua bán hàng hóa…

Câu hỏi về các quy định cần thực hiện khi tham gia lễ hội: Khi đến lễ hội, mọi

người cần thực hiện các quy định gì? Tại sao cần làm như vậy?

Giáo viên khẳng định lại các kinh nghiệm trẻ đã rút ra được qua trải nghiệm

và khuyến khích trẻ vận dụng các kinh nghiệm đó không chỉ khi tham gia lễ hội, mà

còn tham gia các hoạt động cụ thể cần đến các kỹ năng trẻ đã thu nhận được.

+ Trẻ sử dụng kinh nghiệm vào cuộc sống

Giáo viên cần động viên, khuyến khích và hướng dẫn trẻ tích cực sử dụng các

kinh nghiệm qua lễ hội.

Việc định hướng cho trẻ vận dụng kinh nghiệm có thể tiến hành vào thời gian

đón, trả trẻ, trong hoạt động vui chơi hoặc trước khi tổ chức một hoạt động nào đó.

3.1.6. Tổ chức hoạt động giao lưu theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non

- Lựa chọn chủ đề

54

Các chủ đề giao lưu cũng rất đa dạng, có liên quan đến các hiện tượng, sự

kiện tự nhiên, xã hội, con người…tùy thuộc vào các thời điểm, các sự kiện cụ thể.

Ví dụ: chủ đề giao lưu: “Bé với biển đảo”; “Bé bảo vệ môi trường”; “Tình bạn”; “Ở

đây chỉ nói thật”; “An toàn giao thông”; “Thăm bà mẹ Việt Nam anh hùng”…

- Xác định muc tiêu

+ Về kiến thức: Củng cố và mở rộng kiến thức về môi trường tự nhiên, xã hội

cho trẻ.

+ Về kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng nhận thức, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xã

hội.

+ Về thái độ: Hình thành thái độ tích cực với bản thân, mọi người, môi

trường.

- Chuẩn bị

+ Lựa chọn địa điểm: Tùy vào chủ đề, đối tượng tham gia để lựa chọn địa

điểm thuận lợi cho những người tham gia. Có thể tiến hành trong trường hoặc ngoài

trường mầm non.

+ Chuẩn bị môi trường: Tùy chủ đề, mục đích, đối tượng giao lưu để bố trí

môi trường phù hợp sao cho có thể thực hiện được các nội dung giao lưu dễ dàng và

thuận lợi, tạo được sự tôn trọng, sự tin tưởng cho các đối tượng cũng như sự thoải

mái, vui vẻ, gắn bó.

+ Tích lũy kiến thức và chuẩn bị tâm lý cho trẻ: Tích lũy kiến thức; trang bị

kiến thức, kỹ năng cần thiết cho trẻ để tham gia giao lưu.

Chuẩn bị về tâm lý cho trẻ: Giúp trẻ tự tin, hào hứng chờ đợi ngày gặp mặt,

cần cung cấp thông tin về đối tượng…

- Tiến hành các hoạt động

+ Trải nghiệm thực tế của trẻ

Người dẫn chương trình hoạt động giao lưu sẽ trình bày chủ đề giao lưu, giới

thiệu các đội tham gia và các đại biểu tham dự.

Chương trình giao lưu với các nội dung chính được các đội tham gia thể hiện.

55

Các đội tham gia thể hiện tài năng của đội mình bằng các màn trình diễn đặc

sắc, phù hợp với đặc trưng của mỗi lớp, trường hoặc vai mà trẻ thể hiện như: làm

chiến sĩ biên phòng, hải quân hoặc làm các bác nông dân, các chú dân quân, công

nhân…Hình thức thể hiện do các đội tự lựa chọn theo khả năng của các bên tham

gia: hát, múa, vận động, ca kịch…Cần giới hạn thời gian trình bày của mỗi đội. Sau

khi các đội trình diễn, cần có đánh giá.

Các đội tham gia thi tài hiểu biết về chủ đề: Nội dung này bao gồm các kiến

thức chính về chủ đề giao lưu được các bên chuẩn bị trước. Các nội dung này liên

quan đến kiến thức, kỹ năng cần có của trẻ ở lứa tuổi hoặc các chuyên đề được lồng

ghép vào trong chương trình giáo dục trẻ.

Hình thức thể hiện là thi đua theo nhóm đại diện của các bên: trẻ các đội bốc

thăm các câu hỏi và trả lời; các đội lần lượt đặt câu hỏi cho nhau và trả lời.

Hoạt động thực hành theo chủ đề: Các hoạt động được tổ chức cho trẻ tham

gia chung là hoạt động nghệ thuật (vẽ, nặn, kể chuyện…); trò chơi vận động, xây

dựng; lao động (chăm sóc cây, trang trí…).

Kết thúc: Tuyên bố kết thúc buổi giao lưu. Tổ chức trao phần thưởng cho các

cá nhân, các đội thắng cuộc, quà tặng. Các đội chụp ảnh lưu niệm.

+ Trẻ chia sẻ kinh nghiệm

Gây hứng thú cho trẻ bằng bài hát tập thể và chủ đề giao lưu.

Giáo viên gợi lại trải nghiệm về buổi giao lưu cho trẻ, tạo cho trẻ trạng thái

tâm lý thoải mái tham gia vào đàm thoại, giúp trẻ có tâm thế tự do chia sẻ kinh

nghiệm, ấn tượng về trải nghiệm đã qua. Giáo viên đặt các câu hỏi cho trẻ:

Tuần qua, lớp mình được tham gia hoạt động giao lưu với lớp nào? Trường

nào?

Con có thích buổi giao lưu với các bạn lớp…, trường…không?

Con thích nhất điều gì trong buổi giao lưu? Thích hoạt động nào? Chơi với

ai?...Tai sao con thích? Hãy chia sẻ về điều con thích.

56

Cần tạo điều kiện cho mọi trẻ được chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ của chúng. Mỗi

trẻ chỉ cần nói lên một điều gì đó trẻ thích nhất, có ấn tượng nhiều nhất.

Trong quá trình đàm thoại, có thể sử dụng các bức ảnh, đoạn phim quay được

trong buổi giao lưu của trẻ. Những tư liệu này dùng để minh họa, là các hoạt động

của trẻ trong buổi giao lưu giúp trẻ nhớ lại, khắc sâu kí ức tốt đẹp của trẻ về hoạt

động giao lưu. Sau khi sử dụng trong đàm thoại, có thể lưu lại các hình ảnh đó

trong một khu vực nhất định trong lớp cho trẻ có cơ hội được quan sát nhiều lần.

+ Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân

Để giúp trẻ tự rút kinh nghiệm qua hoạt động giao lưu, cần đặt các câu hỏi hệ

thống lại các kinh nghiệm trẻ đã lĩnh hội được dưới hình thức đơn giản, dễ hiểu, dễ

vận dụng. Có thể sử dụng các câu hỏi sau:

Hệ thống kiến thức trẻ thu được qua buổi giao lưu:

Hãy nói những điều con biết về chủ đề giao lưu? Con biết thêm điều gì mới?

Các kỹ năng tham gia hoạt động giao lưu:

Khi gặp các bạn mới, người chưa quen biết, con cần làm gì? Cần nói như thế

nào?Lúc chia tay cần làm gì?Cần nói như thế nào?

Khi tham gia hoạt động với các bạn mới, chúng mình cần chú ý điều gì để mọi

người đều vui, thoải mái?

Chúng mình cần làm gì để các bạn lớp khác, trường khác biết được lớp mình

ai cũng giỏi, tự tin, tốt bụng?

Thái độ tham gia hoạt động giao lưu:

Các con có thích tham gia giao lưu với các bạn lớp, (trường) khác không? Tại

sao con thích (không thích)?

Chúng mình cần làm gì để mọi người đến buổi giao lưu đều thấy vui vẻ, thoải

mái?

Trẻ được tự do nói về các kinh nghiệm mà chúng đã thu được qua hoạt động

giao lưu. Giáo viên gợi ý về những nội dung trẻ chưa đề cập đến để trẻ suy nghĩ và

tự rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân. Sử dụng tranh ảnh minh họa các kinh

57

nghiệm của trẻ nhằm gây hứng thú và khắc sâu kinh nghiệm cho trẻ. Giáo viên định

hướng trẻ vận dụng kinh nghiệm vào hoạt động và sinh hoạt hằng ngày.

+ Trẻ sử dung kinh nghiệm vào cuộc sống

Mỗi kinh nghiệm được đúc kết cần hướng dẫn và khuyến khích trẻ tích cực

thể hiện trong cuộc sống hằng ngày. Do vậy, các hoạt động đều cố gắng làm sáng tỏ

kinh nghiệm của trẻ có liên quan đến nội dung từng hoạt động cụ thể và định hướng

vận dụng cho trẻ.

Trong bước này, nhiệm vụ chủ yếu của giáo viên là tạo điều kiện cho trẻ vận

dụng kinh nghiệm vào hoạt động một cách dễ dàng và hứng thú. Cụ thể:

Tạo môi trường với các hoạt động có liên quan đến chủ đề giao lưu để trẻ có

thể sử dụng các kiến thức vào các hoạt động.

Nhấn mạnh các kinh nghiệm trẻ đã lĩnh hội được qua giao lưu trong các hoạt

động khác nhau để định hướng cho trẻ vận dụng và coi đó là một trong các tiêu

chuẩn đánh giá hoạt động của trẻ.

Thường xuyên trò chuyện, trao đổi với trẻ về các kinh nghiệm mà trẻ đã tích

lũy các hoạt động trải nghiệm để trẻ chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, đồng

thời khuyến khích hứng thú vận dụng kinh nghiệm vào thực tiễn để tạo thói quen

cho trẻ.

4. Tổ chức hoạt động giáo duc theo hướng trải nghiệm cho trẻ nhóm lớp mẫu

giáo ghép nhiều độ tuổi và nhóm trẻ dân tộc ít người

4.1. Thảo luận về điểm khác biệt của việc tổ chức hoạt động giáo duc theo

hướng trải nghiệm cho trẻ nhóm lớp mẫu giáo ghép nhiều độ tuổi và nhóm trẻ

dân tộc ít người

4.1.1. Tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ nhóm lớp

mẫu giáo ghép nhiều độ tuổi

- Đặc điểm của trẻ nhóm lớp mẫu giáo ghép nhiều độ tuổi:

Ở các trường mầm non vùng nông thôn, hoặc vùng núi, nơi không tập trung

đông dân cư, với các nhóm lớp nhỏ lẻ, thường có các lớp ghép từ 2-3 lứa tuổi, nhằm

58

tạo điều kiện cho trẻ không phải đi học quá xa và có thể đảm bảo đủ giáo viên mầm

non dạy trẻ.

Trong lớp ghép nhiều lứa tuổi, khả năng nhận thức, nhu cầu, hứng thú và kinh

nghiệm của trẻ khác nhau. Do vậy, việc xác định mục tiêu, nội dung giáo dục trẻ lớp

ghép cần đảm bảo cho trẻ ở các lứa tuổi khác nhau đều đạt được yêu cầu đối với các

lứa tuổi.

- Những điểm cần lưu ý khi tổ chức hoạt động giáo duc theo hướng trải

nghiệm cho trẻ nhóm lớp mẫu giáo ghép:

+ Lựa chọn chủ đề: Trẻ các lứa tuổi đều có thể tham gia các chủ đề trải

nghiệm khác nhau. Tuy nhiên, cần dựa trên đặc điểm các lứa tuổi để đưa ra chủ đề

với tên gọi và có khả năng khai thác các hoạt động giúp trẻ các lứa tuổi đều hứng thú

và chủ động thực hiện ở mức độ cao nhất.

+ Xác định mục tiêu: Tập trung vào lứa tuổi có đông số trẻ hơn trong lớp, có

lưu ý đến các mục tiêu ở lứa tuổi lớn hơn, đảm bảo cho trẻ lứa tuổi nhỏ hơn có thể

thực hiện một phần mục tiêu đặt ra và trẻ lứa tuổi lớn hơn sẽ thực hiện các mục tiêu

đề ra.

+ Chuẩn bị môi trường: Đồ dùng, vật liệu, đồ chơi phù hợp với cả ba lứa tuổi.

Bố trí môi trường cho trẻ trải nghiệm theo nhóm hỗn hợp hoặc nhóm riêng từng lứa

tuổi tùy vào đặc thù của mỗi hoạt động và khả năng tham gia của trẻ các lứa tuổi.

+Tiến hành các hoạt động:

Trải nghiệm thực tế của trẻ: Cho trẻ được lựa chọn nhóm dựa trên hứng thú

của trẻ, có thể tạo nhóm hỗn hợp hoặc nhóm cùng lứa tuổi. Với nhóm cùng lứa tuổi,

cần chú ý hỗ trợ trực tiếp nhóm nhỏ tuổi nhiều hơn, gián tiếp với trẻ tuổi lớn hơn.

Với nhóm hỗn hợp, cần khuyến khích trẻ lớn giúp đỡ, nhường trẻ nhỏ, đảm bảo cho

mọi trẻ đều được tham gia trải nghiệm theo khả năng.

Trẻ chia sẻ kinh nghiệm: Các câu hỏi đàm thoại dễ nên dành cho trẻ nhỏ nhiều

hơn, câu hỏi khó hơn dành cho trẻ lớn. Cần chú ý cách đặt câu hỏi cho phù hợp với

khả năng của mỗi lứa tuổi.

59

Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân: Các câu hỏi đúc kết kinh nghiệm thường

dành cho trẻ lớn hơn trả lời, vì với lớp bé thì giáo viên thường là người giúp trẻ nhớ

lại các kinh nghiệm học được qua trải nghiệm.

Trẻ vận dụng kinh nghiệm vào cuộc sống: Với trẻ nhỏ, nên chỉ rõ kinh nghiệm

nào có thể sử dụng trong hoạt động đó và đánh giá trực tiếp. Với trẻ lớn, khuyến

khích trẻ nhớ lại các kinh nghiệm đã lĩnh hội được và sử dụng các công cụ trực quan

giúp trẻ tự đánh giá và lưu lại kết quả để khuyến khích trẻ tiếp tục sử dụng kinh

nghiệm trong các họat động khác nhau.

4.1.2. Tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ nhóm trẻ

dân tộc ít người

- Đặc điểm nhóm trẻ dân tộc ít người:

Ở các trường mầm non vùng núi, trong một lớp học có nhiều dân tộc khác

nhau: có nơi trong lớp chủ yếu là dân tộc Kinh và một vài trẻ thuộc dân tộc ít người;

có những lớp học, phần lớn là trẻ em dân tộc ít người và thuộc nhiều dân tộc khác

nhau; có những lớp không có trẻ nào là người Kinh. Do vậy, việc sử dụng ngôn ngữ

tiếng Việt trong các nhóm lớp này cũng khác nhau phụ thuộc vào mức độ hiểu ngôn

ngữ tiếng Việt của trẻ.

Trẻ em dân tộc ít người do đặc điểm, điều kiện sống và sinh hoạt còn gặp

nhiều khó khăn, cơ hội được giao tiếp, được tiếp cận với thông tin cũng hạn chế; trẻ

chưa được sự quan tâm đúng mức của cha mẹ đến việc tạo môi trường chăm sóc

giáo dục trẻ. Do vậy nhận thức, kinh nghiệm và các kỹ năng xã hội của trẻ có phần

yếu hơn các trẻ khác.

Giáo viên dạy các nhóm lớp trẻ dân tộc ít người cũng gặp nhiều khó khăn:

điều kiện giáo dục thiếu thốn về: phương tiện, tài liệu, đồ dùng, đồ chơi; cơ hội tiếp

cận các phương pháp giáo dục tích cực, tham quan học tập chia sẻ kinh nghiệm hạn

chế; hiểu biết về các thứ tiếng dân tộc hạn chế và gặp nhiều khó khăn; giáo viên còn

mất nhiều thời gian vận động phụ huynh đưa trẻ đến thường; ngoài ra còn phải kể

đến khó khăn về các điều kiện ăn ở, đi lại, sinh hoạt của giáo viên:

60

- Những điểm cần lưu ý khi tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải

nghiệm cho nhóm trẻ dân tộc ít người:

+ Lựa chọn chủ đề: Cần dựa trên các điều kiện về môi trường, cơ sở vật chất

và nhu cầu của trẻ để lựa chọn các chủ đề trải nghiệm để thực hiện và hấp dẫn đối

với trẻ.

+ Xác định mục tiêu: Tùy vào chủ đè trải nghiệm để xác định mục tiêu cho

phù hợp khả năng của trẻ. Có những mục tiêu vẫn giữ theo yêu cầu của lứa tuổi,

nhưng cần giảm bớt độ khó để đảm bảo có thể thực hiên được.

+ Chuẩn bị: Giáo viên nên tận dụng các điều kiện phương tiện, vật liệu dễ tìm

kiếm để giảm bớt chi phí cho hoạt động. Với các chủ đề trải nghiệm thuộc môi

trường tự nhiên nên khuyến khích trẻ tham gia chuẩn bị vì nó phù hợp với khả năng

của trẻ và giúp trẻ tích lũy thêm kiến thức trong quá trình chuẩn bị: với các chủ đề

về môi trường xã hội, giáo viên có thể tận dụng các phương tiện có trong trường và

phối hợp với phụ huynh để mượn đồ dùng, nhất là các trải nghiệm khám phá văn

hóa truyền thống.

+ Tiến hành các hoạt động

Trải nghiệm thực tế của trẻ: Cần giới thiệu chủ đề trải nghiệm rõ ràng, ngắn

gọn, dễ hiểu. Tăng cường dùng cử chỉ, hành động, tranh ảnh để mô phỏng. Với trẻ

yếu tiếng Việt, đôi khi cần dùng một số từ hoặc câu đơn giản để giúp trẻ hiểu rõ hơn.

Trẻ chia sẻ kinh nghiệm: Các câu hỏi cho trẻ chia sẻ kinh nghiệm nên ngắn

gọn, nhấn mạnh ý, kèm mô phỏng hoặc dùng tranh ảnh. Khuyến khích trẻ thể hiện

lại các kinh nghiệm bằng nhiều cách khác nhau: có thể mô tả lại bằng lời nói, bằng

lời kết hợp cử chỉ, điệu bộ hoặc đơn giản bằng cách chỉ vào các sản phẩm, hoặc vẽ

lại…

Trẻ rút ra kinh nghiệm cho bản thân: Các câu hỏi đúc kết kinh nghiệm nên

hướng vào công việc cụ thể trẻ đã làm giúp trẻ dễ hình dung. Lúc đầu, nếu trẻ chưa

biết tự rút ra kinh nghiệm thì giáo viên có thể giúp trẻ, sau này trẻ quen dần thì

khuyến khích trẻ tự làm. Các kinh nghiệm trẻ đưa ra luôn gắn vào các hoạt động trẻ

đã thực hiện nhằm giúp trẻ nhớ lâu hơn.

61

Trẻ vận dụng kinh nghiệm vào cuộc sống: Lúc đầu, nên định hướng cụ thể

kinh nghiệm rút ra qua trải nghiệm, có thể sử dụng trong hoạt động cụ thể nào, sau

này khi trẻ quen, có thể khuyến khích trẻ tự vận dụng kinh nghiệm.

Tóm lại, việc tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho nhóm

lớp mẫu giáo đặc thù đòi hỏi giáo viên cần linh hoạt vận dụng mô hình trải nghiệm

cho phù hợp với điều kiện của lớp, trường, không nên đặt ra các mục tiêu quá cao để

khó thực hiện. Việc sử dụng phiếu khảo sát để đánh giá sự tiến bộ của trẻ qua từng

chủ đề trải nghiệm sẽ giúp giáo viên kịp thời điều chỉnh hoạt động với với tình hình

thực tế ở các nhóm trẻ./.