lingua portuguesa - aula 01
TRANSCRIPT
-
1PROFESSORCELSOPAGNAN
DoutoremLiteraturasdeLnguaPortuguesa
LNGUAPORTUGUESA:CONCEITOSGERAIS
Aula1
AspectosHistricosdaLngua
OQUEESTUDAESTADISCIPLINA
Delineamentotericodosestudosdiacrnicos.Histriadalnguaportuguesa.Aspectosdiacrnicos,fonolgicos,morfolgicosesintticos.Perodosortogrficos.
REFLEXESHISTRICASSOBREALNGUA
DesdeaGrciaantiga.Plato escreveuumdilogo(Crtilo),dedicadoaquesteslingusticas.Nessedilogo,eledebateaquestodaorigemdalnguaetratadacontrovrsiaentrenaturalistas econvencionalistas,ouseja,haveria,ouno,umarelaonaturalentreosignificadodapalavraesuaforma?
REFLEXESHISTRICASSOBREALNGUAPerododosAlexandrinos(sc.IIIa.C.,Grcia):
Doisfatorescontriburamparaointeresseemestudaralnguacomopartedosestudosliterrios:(1)odesejodetornaracessveisaoscontemporneosasobrasdeHomero,e(2)apreocupaocomousocorretodalngua(pronnciaegramtica)afimdepreservarogregoclssicodecorrupes.
-
2REFLEXESHISTRICASSOBREALNGUA
Gramticaslatinas.IdadeMdia,Renascimento.GramticalgicadePortRoyal,sculoXVII.
ESTUDOSHISTRICOSDALNGUA
FinsdosculoXVIII Interesseemestudarascivilizaesantigaseaslnguasclssicas,comoocasodosnscritofaladopeloshindus.Gramticacomparativa.Neogramticos.
LEISFONTICASEANALOGIA
Neogramticos(Sc.XIX) mudanasfonticastinhamumcarterdeabsolutaregularidade,ouseja,leisquenoadmitiamexcees(leisfonticas).Asaparentesexceeseramatribudasintervenodeumprocessogramaticaldenominadoanalogia,peloqualelementosdalnguatenderiamaserregularizadosporforadeparadigmasestruturaishegemnicos.
EXEMPLODELEIFONTICA
Leidomenoresforoouleidasimplificaoarticulatria semprequandofalamosprocuramosdeixaralnguamaisfcildeserpronunciadaparaoaparelhofonador.TendnciadaLnguaPortuguesadeevitarpalavrasproparoxtonas.Exemplo:transformaodapalavralatinaculu(proparoxtona)emolho(paroxtona).
culu >oclu >olho. perdadavogalueatransformaodoencontroclemlh.
PROBLEMAS(LEISFONTICASEANALOGIA)
Amudananuncaalcanainstantaneamentetodasaspalavrasquecontmoelementosobmutao.Nopossvelconsiderarapenasosaspectosestruturais.Deveseconsiderartambmosfatoressociaisegeogrficos.Fatoresquepodemquebrararegularidadedasmudanas:reaonegativadosfalantesmudana;emprstimoslexicaisdeoutraslnguas;movimentospopulacionaiscomeventualalteraonacomposiotnicaelingusticadumadadapopulao.
-
3Criaodeummtodoparaosestudosdalinguagem.
Lngua
Sincronia
Relaesparadigmticas
Fala
Diacronia
Relaessintagmticas
LINGUAGEM
(SUASSURE,2006)
ASSIM:SAUSSURE(DICOTOMIA:SINCRONIAXDIACRONIA)OQUEDIACRONIA?
Estudodos[...]termossucessivosquesesubstituemunsaosoutrosnotempo.Nohlnguaquesejaimvel;[...]todasaspartesdalnguaestosubmetidasamudanas;acadaperodocorrespondeumaevoluomaisoumenosconsidervel.
(SUASSURE,2006,p.163)
DIACRNICO HISTRICO
[...]descriodiacrnica deumalnguapercorreodesenvolvimentohistricodamesmaeregistraasmudanasquenelaocorreramentrepontossucessivosnotempo[...](LYONS,1987,p.26).
ALNGUANOESTTICA
-
4TODALNGUAMUDA
Aslnguassemodificamporentrarememcontatoumascomasoutras.Hojeemdia,essefenmenofacilmenteobservvel,bastavermososestrangeirismoseemprstimoslingusticosemportugusoriundosdeoutraslnguas.
TIPOSDERELAOEXISTENTEENTREASLNGUAS
Adstrato lnguafaladaquecoexistecomoutranomesmoespaoterritorial,influenciandoaedelarecebendoinfluncia,pormnenhumadelasassimiladapelaoutra.Substrato lnguaqueemdadoterritriofoisubstitudaporoutra,geralmentedopovoconquistador,deixandonestatraosperceptveis.Superstrato lnguausadaporpovosconquistadoresqueintroduzidanareaconquistadanosubstituialnguadospovosconquistados,podendocomotempoviradesaparecer,deixandolhesalgunstraos.
GRAMTICAHISTRICA
Definio:acinciaqueestudaosfatosdeumalngua,noseudesenvolvimentosucessivo,desdeaorigematapocaatual.(COUTINHO)Importante:postuladosfixos,rgidos leis.GRAMTICAHISTRICAGRAMTICADESCRITIVAGramticaexpositivaedescritiva seocupadalnguaemseuestadoatual.Diferentedagramticahistrica,quebuscaaorigemdaslnguas,formao,explicaastransformaespelaqualalnguapassou,nasuaevoluoatravsdoespaoedotempo.
Asgramticashistrica edescritiva guardamrelaesintimasentresi,sendoqueumacomplementaaoutra,umavezque,emcertoscasos,umairregularidadeouexceodagramticadescritivapodeserfacilmenteexplicadapelahistrica.
Exemplo:Porqueaspalavrasproparoxtonascompemumnmeroreduzidonolxicoportugus?Qualaexplicaomorfolgicaparaasdesinnciasdegneroenmeronoportugus?PorqueosgramticoscondenamoverboauxiliarTER correlatocomHAVER?
LINGUSTICAHISTRICA
ALingusticaHistricaseconcentranoestudododesenvolvimentohistricodeumalngua:comoelasurgiu,quaislnguasinfluenciaramsuaestruturaeuso,oporqudesuasmudanasnodecorrerdotempoetc.Almdisso,sepreocupacomareconstruodelnguasantigas,sejamelasmortasouextintas.
LINGUSTICAHISTRICA
SURGIMENTO:FINSDOSCULOXVIII.1878atapublicaodomanifestodosneogramticos perododeformaoeconsolidaodomtodocomparativo.1878atosdiasdehoje:a) Caudatriadoestruturalismoegerativismo(fatoresinternos);b) Fundadanosestudosdadialetologiaedasociolingustica(fatoresexternos).
-
5FILOLOGIA
umacinciahistricaquetemporobjetooconhecimentodascivilizaespassadasatravsdosdocumentosescritosqueelasnosdeixaram:estesnospermitemcompreendereexplicarassociedadesantigas.Afilologiaestuda,sobretudo,ostestemunhosliterriosescritos(DUBOIS,1993).
ODOCUMENTALEOEXPERIMENTAL
Adocumentaopossvelsobreopassadodaslnguaschegouatnspormeiodaescrita.Problemas:
a) Lnguassemtradioescrita.b) Lacunasdocumentais.c) Comodepreenderahistriadalnguafalada
combasesnosregistrosdalnguaescrita.Umadasrespostasaestesproblemasorecursoexperimentao reconstituiodosestgiospassadosapartirdosestudosdesuasformasatuais.
AQUESTODAHISTORICIDADE
Aoproporestudaralnguadeumpontodevistahistrico,precisoumposicionamentocrtico:Amultiplicidadedosplanostemporaisdadinmicadosacontecimentosnosototalmenterecuperveisnoplanotemporaldoconhecimento(linearidadedosacontecimentosXlinearidadedaobservao).Trabalhamoscomqueotempodeixouenocomoqueaconteceu.
VDEO
HISTORIADALINGUAPORTUGUESA:TEMPO,VIDAEESPACO
ATIVIDADEEMSALA
EMGRUPOS:Considerandoasdiscussesrealizadasnestaaula,respondam:
importantequeoprofessordelnguaportuguesatenhaformaoemlingusticahistrica?Porqu?
REFERNCIA
COUTINHO,IsmaeldeLima.Gramticahistrica.4.ed.RiodeJaneiro:Acadmica,1958.DUBOIS,Jeanetal.Dicionriodelingustica.SoPaulo:Cultrix,1993.LYONS,J.Linguagemelingustica:umaintroduo.RiodeJaneiro:Guanabara,1987.SAUSSURE,Ferdinandde.Cursodelingusticageral. SoPauloCultrix,2006.
-
62014 Todososdireitosreservados.UsoexclusivonoSistemadeEnsinoPresencialConectado.