³eespevee - yojana jan 2014-final.pdf · ³eespevee peeveseee 3 ³eespevee efjekeÀeme...

³eespeveepeevesJeejer 2014 3

³eespeveeefJekeÀeme meceefHe&le ceeefmekeÀ

v Je<e& 41 v v DebkeÀ 6 v v peevesJeejer 2014 v v cetu³e 10 ©. v

Ùeespevee Jeie&CeerÛes veJes ojJeeef<e&keâ : ™. 100efkeâjkeâesU efkeâbcele : ™. 10Mespeejer je°^s(SDejcesue) Jeeef<e&keâ : ™. 530Ùegjeshe Je DevÙe je°^s(SDejcesue) Jeeef<e&keâ : ™. 730

cegKÙe mebheeokeâ

jepesMekegâceej Pee

Ghemebheeokeâ

DeefYe<eskeâ kegâceej

cegKehe=‰

peer.Heer. OeesHes

`³eespevee' ns efve³eespeve Dee³eesiee®³ee Jeleerves, keWÀê

mejkeÀej®³ee ceeefnleer Je he´meejCe ceb$eeue³ee®³ee

he´keÀeMeve efJeYeeieeleHexÀ eEnoer, Fbie´peer, cejeþer,

iegpejeleer, keÀVe[, lesuegiet, hebpeeyeer, Got&,

yebieeueer, leefceU, ceu³eeUce, Gef[³ee Je

Deemeeceer Yee<eebletve he´keÀeefMele nesles. osMee®³ee

meJee¥ieerCe efJekeÀemee®eer Kegueer ®e®ee& keÀjCeejs les

J³eemeheerþ Deens. `³eespevee'le heéfme× nesCeeN³ee

uesKeebleerue celes l³ee l³ee uesKekeÀeb®eer Demeleele.

Ùeespevesmee"er uesKe, Jeie&Ceer, peeefnjele F. meJe& he$eJÙeJenejemee"er heòee :Ùeespevee ceeefmekeâ keâeÙee&ueÙe701, yeer efJebie (7Jee cepeuee), keWâõerÙe meove, meskeäšj 10, meer.yeer.[er. yesueehetj,veJeer cegbyeF& 400 614. otjOJeveer : 27566582email - [email protected]

Deveg›eâceefCekeâe

IeìveelcekeÀ lejlegoer, keÀe³eos Je DeeefoJeemeer ö Jne|peefve³eme keÌmeekeÌmee 5

efJekeÀemeeyeeyele®ee DeeefoJeemeeR®ee ¢eqäkeÀesve DeeefCe ve#eueie´mle efpeu¿eebmeeþer®eer SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevee

ö ieeseEJeo®ebê jLe 9

Yetefcemeb³eespekeÀ ³eespevee: ieéceerCe peceerve he´Meemeveeleerue yeouee®eer Deieótle

ö mebpe³e heìveeF&keÀ 15

nJeeceeveeleerue yeoue DeeefCe mejkeÀej®eer le³eejer ö [e@. megYee<e Mecee& 20

DeeefoJeemeeR®es JeemleJeeleerue mJe³ebMeemeveë SkeÀ jeceyeeCe Ghee³e

ö jentue ye@vepeea 29

Devegmegef®ele peeleer-peceeleer keÀu³eeCe ³eespevee/Ghe³eespevee

ö meewc³ee ÞeerJeemleJe 34

oef#eCe Yeejleer³e DeeefoJeemeer peceeleer DeÐeeHe ogue&ef#ele - SkeÀ ¢<ìer#esHe

ö efjlebyeje nsyyej 41

mJe³ebefme×les®es ³eMemJeer yeerpeejesHeCe ö MewueWê efmevne 45

SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme ³eespevee cepeyetleerkeÀjCe Je HesÀjj®evee

ö ceveer<ee pewve 47

peevesJeejer 2014³eespevee

4

mebHeeokeÀer³e osMee®³ee efJekeÀemeeuee mene³³eYetle Demeles les

l³ee jeäê®es Deeblejjeäêr³e lemes®e jeäêbleie&le efJekeÀemee®es OeesjCe! mJeeleb$³eheéhleerveblej®³ee iesu³ee 68 Je<ee¥®³ee Jeeì®eeueerle Yeejleeves mJeleb$e Yeejlee®es heefnues hebleheÓeeve hebef[le peJeenjueeue vesnª ³eebveer ceeb[uesu³ee Deeblejjeäêr³e mebyebOeebJejerue heb®eMeerue lelJe mJeerkeÀeªve Deeblejjeäêr³e mlejeJej Deeheueer Keeme DeesUKe he´mleeefhele kesÀueer.

heb®eMeerue lelJeebyejesyej®e peJeenjueeue vesnªbveer J³eehekeÀ mJeªhee®eer, Yeejleeleerue DeveskeÀ iegbleeiegbleer®³ee mecem³eebJej vescekeÀe Ghee³e meg®eJeCeejer lemes®e efJekeÀemeeuee ®eeuevee osCeejer DeveskeÀ lelJes JesUesJesUer kesÀuesu³ee efJeefJeOe efJe<e³eebJejerue uesKeveebletve ceeb[uesueer Deensle.

heb. vesnªbveer cenelcee ieebOeeRpeeR®³ee menJeemeele ieéceerCe lemes®e Deleerogie&ce Yeejlee®es mJeªhe peJeUtve DevegYeJeues nesles. vesnªb®³ee otj¢äerves kesÀJne®e peesKeues nesles keÀer, Yeejlee®ee meJee¥efieCe efJekeÀeme nesC³eemeeþer osMee®³ee efJeefJeOe Yeeieele Jemeuesu³ee, JewefMeäîehetCe& heejbheeefjkeÀ peerJeveMewueer peesheemeCeeN³ee, Je efJekeÀemee®³ee cegK³e he´Jeeneheemetve JesieÈ³ee he[uesu³ee efJeefJeOe Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®ee efJekeÀeme nesCes DeeJeM³ekeÀ Deens. heb. vesnªb®es mvesner Demeuesues efye´ìerMe he´MeemekeÀ Je heéfmeOo ceeveJeJebMeMeem$e%e `Jn@efj³eve DeequJeve' ³eeb®³ee èfHeÀuee@meesHeÀer Dee@HeÀ vee@Le& F&mìve& HebÀefì³ej Sefj³eeped' ³ee hegmlekeÀe®³ee he´mleeJevesle vesnªbveer Yeejleeleerue ceeieemepeceeleeR®³ee efJekeÀemee®eer efvekeÀ[ Je l³eeb®³ee efJekeÀeme OeesjCee®ee iees<eJeeje ceeb[uee Deens.

vesnªbveer ceeb[uesu³ee efJe®eejevegmeej, keÀesCel³eener pevemecegoe³ee®eer mebmke=Àleer Je hejbheje ner lees mecegoe³e Jemeuesu³ee YetheósMeeMeer pees[uesueer Demeles. ³ee lelJeevegmeej®e ogie&ce les Deefleogie&ce Yeejleele Jemeuesu³ee meJe& peceeleeR®³ee Jeejmee peefceveeRJejerue lemes®e l³eeb®³ee heósMeeYeesJeleeue®³ee Jev³epeefceveeRJejerue l³eeb®es DeefOekeÀej DeyeeefOele jeKeues iesues heeefnpes. keÀesCel³eener yee¿eIeìkeÀebkeÀ[tve Devegmetef®ele peeleer-peceeleeR®³ee nkeÌkeÀeb®³ee peefceveeRJej, l³eeb®³ee mebmke=Àleer, heejbheeefjkeÀ keÀuee Je peerJeveMewueerJej yee¿e peiee®es Deefle¬eÀceCe nesT oslee keÀecee ve³es, Demee vesnªb®ee Deeień neslee. Yeejleeleu³ee ceeieeme peceeleeRvee l³eeb®³ee heejbheeefjkeÀ peerJeveMewueer®ee DebleYee&Je keÀjlee ³eeJee Je l³eeletve®e mJeleë®ee efJekeÀeme meeOeC³ee®es mJeeleb$³e l³eebvee efceUeJes, ³eeJej heb. vesnªbveer vesnceer®e Yej efouee. vesnªb®³ee ³ee®e efJe®eejebMeer cesU meeOeCeeN³ee keÀe³eo³eeb®ee DebieYee&Je mJeleb$e Yeejlee®³ee jep³eIeìveslener keÀjC³eele

Deeuesuee Deens. Yeejleer³e mebefJeOeevee®³ee 244 J³ee keÀueceevegmeej osMeeleerue meJe& heejbheeefjkeÀ Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®³ee mebmke=Àleer, keÀuee Je YetheósMee®es peleve keÀjCes Yeejle mejkeÀej®es lemes®e meJe& Yeejleer³eeb®es keÀle&J³e Deens.

Yeejleeleu³ee meJe& Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®ee Fefleneme heenlee l³eebvee vesnceer®e l³eeb®³ee cetU heósMeeheemetve otj peeJes ueeieues Deens. ³ee®es cegK³e keÀejCe cnCepes ³ee ueeskeÀebvee keÀOeer®e l³eeb®³ee nkeÌkeÀe®eer peceerve efceUt efoueer iesueer veener. mJe-ceeuekeÀer®³ee peefceveer®³ee DeYeeJeer ³ee ueeskeÀebvee DeVe, Jem$e Je efveJeeje ³ee cetueYetle iejpeeb®³ee hetle&lesmeeþer, jespeieejemeeþer Je he³ee&³eeves DeeqmlelJeemeeþer vesnceer®e mebIe<e& keÀjeJee ueeieuee Deens.

efye´ìerMe jepeJeìer®³ee DeeOeerheemetve®e Yeejleeleerue Mesleer Je peefceveerMeer mebyebefOele meJe& keÀe³eos Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®³ee efJekeÀemeeuee heéfleketÀue þjCeejs nesles. 1894 ®ee Yetceer mebheeove keÀe³eoe Demees keÀer 1927 ®ee Yeejleer³e Jev³e keÀe³eoe Demees, DeeefoJeemeeR®³ee heejbheeefjkeÀlesuee peheCeejer vewmee|iekeÀ peefceve efJeveemee³eeme mebheeoC³ee®es DeefOekeÀej mejkeÀejuee efceUeuesues nesles. ns DeeefCe veblej®³ee keÀeUele Deeuesues DeveskeÀ pee®ekeÀ, Devv³ee³³e keÀe³eos meJe&®e cetueJeemeer³e peceeleeR®³ee efJekeÀemeele ceesþe De[mej þjues Deensle.

mJeeleb$³eeheéhleerveblej Yeejleele efJeefJeOe efJekeÀeme he´keÀuhe jeyeJeC³eele Deeues. Menjer Yeeieele Jemeuesu³ee, hetJeeaheemetve®e heíele peerJeveMewueer DevegYeJeCeeN³ee pevemecegoe³ee®ee keÀue heentve heejbheeefjkeÀ MesleerSsJepeer GÐeesieOebÐeeb®³ee efJekeÀemeeuee DevegketÀue þjCeeN³ee DeveskeÀ he´keÀuheeb®ee efJemleej ieéceerCe Yeeieele kesÀuee iesuee. ³ee heéf¬eÀ³esle DeveskeÀ peceeleeRvee ceesþîee hećeeCeele mLeeveebleefjle JneJes ueeieues lemes®e l³eeb®³ee nkeÌkeÀe®³ee peefceveeRveener cegkeÀeJes ueeieues. efMe#eCee®³ee DeYeeJeecegUs Deeheu³ee cetueYetle nkeÌkeÀebmeeþer keÀe³eosMeerj ue{eF& osC³ee FleHele peeieªkeÀleener ³ee mecegoe³eeble veJnleer. DeewÐesefiekeÀerkeÀjCeecegUs osMee®ee efJekeÀeme lej meeOele neslee hejbleg, ceesþîee hećeeCeeJej veeF&ueepeeves efJemLeeefhele nesCeeN³ee he´®eb[ ceesþîee mebK³es®³ee Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®³ee hegve&Jemevee®eer mecem³ee Jee{le ®eeueueer nesleer. Deepener Yeejleele efJekeÀeme he´keÀuheeb®ee meJe& HeÀe³eoe kesÀJeU cetþYej ueeskeÀebvee®e efceUlees. lemes®e jmles ceneceeiee¥®eer yeebOeCeer, KeeCeefJekeÀeme, OejCe, yebOeejs F. he´keÀuheebmeeþer ueeKees DeeefoJeemeeRvee efJemLeeefhele JneJes ueeieles. osMee®³ee efJekeÀemeemeeþer GYeejC³eele Deeuesu³ee efJekeÀeme he´keÀuheebyejesyej®e Yeejleeleerue meJe& peeleer peceeleeRvee l³eeb®³ee ceeuekeÀer®³ee peefceveer, Jev³e

#es$e Je cetU hejbhejebmen peielee ³eeJes ³eemeeþer DevegketÀue keÀe³eos keÀjCes Je l³eeb®eer keÀeìskeÀesj DebceueyepeeJeCeer keÀjCes ner Meemevee®eer veweflekeÀ peyeeyeoejer Deens. Deepe DeeefoJeemeer #es$eebleerue Jee{l³ee Je efve³eceyee¿e Deefle¬eÀceCeebJej ce³ee&oe IeeueCeeN³ee keÀþesj keÀe³eos keÀjC³ee®eer iejpe efvecee&Ce Peeueer Deens. JeemleefJekeÀ, Yeejleele DeMee keÀe³eÐeeb®ee DeYeeJe vemetve kesÀJeU keÀe³eÐeeb®eer DebceueyepeeJeCeer nesle vemeu³ee®es efJeoejkeÀ JeemleJe heeneJe³eeme efceUles. Yeejleer³e mebefJeOeeveeleerue keÀuece hee®e Je mene Debleie&le DeeefoJeemeeRvee l³eeb®³ee cetU YetheósMeeleerue peefceveer®eer keÀe³eosMeerj ceeuekeÀer osC³eele Deeueer Deens. Yeejleer³e heb®ee³ele keÀe³eÐeeceO³esner Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeRvee l³eeb®³ee heósMeeleerue vewmee|iekeÀ meeOevemebheÊeer®es J³eJemLeeheve Je l³eeb®³ee heósMeele mJe³ebMeemevee®es efJeMes<e DeefOekeÀej osC³eele Deeues Deensle.

Yeejleer³e Jev³e keÀe³eÐeelener DeeefoJeemeer pevemecegoe³eebvee Jev³e heósMe Je lesLeerue meeOevemebheÊeer®ee efJeefve³eesie l³eeb®³ee owvebefove iejpeebmeeþer keÀjC³ee®eer lejleto Deens. vegkeÀl³ee®e heeefjle keÀjC³eele Deeuesu³ee megOeeefjle Yetmebheeove keÀe³eÐeebleerue veJeerve lejletoeRvegmeej DeeefoJeemeeRmen meJe& Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®³ee nkeÌkeÀe®eer peceerve mebheeefole keÀjC³eeJej keÀþesj efveye¥Oe IeeueC³eele Deeues Deensle. ³eeJeªve ns mheä nesles keÀer, cegK³e he´Jeeneleerue meceepee®eer Je mejkeÀej®eer Goemeervelee lemes®e DeeefoJeemeeRMeer mebyebOeerle keÀe³eÐeeb®eer keÀeìskeÀesj DebceueyepeeJeCeer ve Peeu³eecegUs®e DeeefoJeemeer peceeleeRvee Deepeleeiee³ele DeeqmlelJeemeeþer Peie[eJes ueeieues Deens.

heéfmeOo DecesefjkeÀve ceeveJeJebMe Meem$e%e ceeMe&ue menefuevme ³eeb®³ee Meyoele Yeejleeleerue DeeefoJeemeer meceepe Je Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeRveer keÀceerle keÀceer iejpee yeeUietve efvemeiee&®ee meceleesue DeeyeeefOele jeKetve mece=Oo peerJevemebmke=Àleer efJekeÀmeerle kesÀueer; peer Deepe®³ee DeeOegefvekeÀ peieeleu³ee heoesheoer Jee{le peeCeeN³ee iejpeebvee, iegbleeiegbleer®³ee ceejkeÀ peerJeveMewueeruee mJe³ebMeeefmele, meghe´Meemevee®eer efMekeÀJeCe osles. DeeOegefvekeÀ meceepee®³ee HeÀepeerue iejpee hegjJeC³eemeeþer cetueJeemeer DemeCeeN³ee meJe& Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeRJej Dev³ee³e kesÀu³eeves he³ee&JejCee®ee Demeceleesue le³eej Peeuee Deens. ns pej Demes®e ®eeuet jeefnues lej kegÀþslejer YeefJe<³eele mebYeeefJele DemeCeeN³ee ceesþîee mebkeÀìeuee Deeheu³eeuee ueJekeÀj®e meeceesjs peeJes ueeiesue, ³eele MebkeÀe veener.

ö Yee<eeblej : efveJesefolee YeesjkeÀj


IeìveelcekeÀ lejlegoer, keÀe³eos Je DeeefoJeemeerö Jne|peefve³eme keÌmeekeÌmee

DeeheCe meJe&meeceev³e Yeejleer³e DeeefoJeemeer meceepeeyeodoue SkeÀ JesieUer OeejCee yeeUietve Demeleerue. Yeejleeleerue DeeefoJeemeeRyeÎue®eer Deeheueer OeejCee ner cetUleë Deeheu³ee efJeMeeue Yeejleer³e meceepeeheemetve DeeefoJeemeeR®³ee YeewieesefuekeÀ Je meeceeefpekeÀ mlejeJej hetCe&heCes JesieUs DemeC³eemebyeOeer Deens. ³eeceO³es DeeefoJeemeeR®³ee meceepej®evesleerue ìhh³ee®ee efJe®eej kesÀuee peele veener. ³eecegUs®e meceepe j®eves®³ee efJeefJeOe heeleÈ³eebJej Demeuesues meJe& ieì Je peceeleeRvee DeeefoJeemeer cnCetve Jeieeake=Àle keÀjC³eele Deeues. cetU he´Jeeneleerue Yeejleer³e meceepeeheemetve DeeefoJeemeer JesieUs jenle Demeu³eecegUs l³eeb®eer Jemleer Demeuesu³ee Yeeieeble l³eebveer he´Meemevee®eer mJee³eÊelee Yeesieueer. peefceve, pebieue Je Dev³e vewmee|iekeÀ meeOevemebheÊeerJej l³eeb®es®e efve³eb$eCe nesles DeeefCe Deeheu³ee mJeleb$e keÀe³eos, hejbheje Je jerleerefjJeepeebvegmeej l³eebveer mJe³ebMeemeve kesÀues. efye´ìerMe lemes®e Flej Dev³e hejefkeÀ³eeb®³ee Yeejleeleerue JemeenleJeeoer jepeJeìer®es Deeieceve Peeu³eeJej ³eg×, efJepe³e

Je Keeuemee keÀjC³ee®³ee meeOeveebveer DeeefoJeemeer Je efyeiej DeeefoJeemeer peeleeRpeceeleeRvee SkeÀe®e jepekeÀer³e Je he´MeemekeÀer³e j®evesKeeueer SkeÀ$e DeeCeues iesues. l³eeveblej veJeerve Je meceeve veeiejer DeeefCe HeÀewpeoejer keÀe³eoe DeeqmlelJeele Deeuee. l³ee®eyejesyej DeeefoJeemeer hejbheje Je mebmke=Àleer®³ee iegCeefJeMes<eebyeeyele Goemeerve Demeuesueer he´MeemekeÀer³e j®evee mLeeheve keÀjC³eele Deeueer.

³ee meJe& heéf¬eÀ³eebletve Ie[uesu³ee Ie[ecees[er, ueyee[er, HeÀmeJeCetkeÀer Je leejCe ³eebmeejK³ee meeOeveebÜejs DeeefoJeemeer l³eeb®³ee peefceveerheemetve ceesþîee hećeeCeeJej Deueie Peeues. ns ue#eele IesTve jeäêr³e vesl³eebveer mJeeleb$³eesÊej keÀeUele DeeefoJeemeeRyeÎue efJeMes<e keÀUkeÀU oeKeJeueer. Ieìvesle DeeefoJeemeeRmeeþer peleve keÀªve þsJeC³eele Deeuesu³ee Keeme lejletoeRceO³es ³ee®es heéfleeEyeye efomeles. mJeleb$e Yeejlee®es veeieefjkeÀ ³ee veel³eeves DeeefoJeemeeRvee Flejeb®³ee meceeve hećeeCeele veeiejer, jepekeÀer³e Je meeceeefpekeÀ nkeÌkeÀ heóeve keÀjC³eele Deeues. l³eeb®es veeiejer Je

jepekeÀer³e nkeÌkeÀ Yeejleer³e Ieìvesleerue cetueYetle nkeÌkeÀeb®³ee keÀe³e&keÀ#esle peleve keÀjC³eele Deeues Demetve ³ee meeceeefpekeÀ nkeÌkeÀeb®eer ³eespevee Yeejleer³e Ieìves®³ee ceeie&oMe&keÀ lelJeebceO³es meeceeefpekeÀ nkeÌkeÀeb®ee meeceeJesMe keÀjC³eele Deeuee Deens.

Jej GuueefKeuesu³ee nkeÌkeÀebefMeJee³e DeeefoJeemeeRvee efYeVe meceepee®es meom³e Demeu³eecegUs l³eebvee keÀener efJeMes<e nkeÌkeÀner osC³eele Deeues Deensle. Dev³e yeeyeeRyejesyej®e DeMee efJeMes<e nkeÌkeÀebceO³es JewOeeefvekeÀ ceev³elee (heefj®íso 342), mebmeo Je jep³e efJeOeevemeYeebceO³es ³eesi³e hećeeCeele heéfleefveefOelJe (heefj®íso 330 Je 332), efJeefMeä Yeeieele Deefveye¥Oe meb®eej keÀjC³ee®³ee eEkeÀJee mLeeef³ekeÀ nesC³ee®³ee eEkeÀJee ceeueceÊee Kejsoer keÀjC³ee®³ee meeceev³e veeieefjkeÀeb®³ee DeefOekeÀejeJej ce³ee&oe (heefj®íso 19(5), DeeefoJeemeeR®eer Yee<ee, yeesueer DeeefCe mebmke=Àleer®es peleve (heefj®íso 29) ³eeb®ee meceeJesMe Deens. Ieìvesle Demesner SkeÀ keÀuece Deens p³eecegUs


6

jep³eebvee DeeefoJeemeeRmeeþer meJe&meeOeejCeheCes Deej#eCe þsJeC³ee®eer (heefj®íso 14(4)) DeeefCe efJeMes<eleë veeskeÀN³ee Je efve³egkeÌl³eebceO³es DeeefoJeemeer peceeleeRmeeþer Deej#eCee®eer lejleto keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej efouee Deens. DeeefoJeemeeRmen meceepeeleerue ogye&ue IeìkeÀeb®³ee Mew#eefCekeÀ Je Deee|LekeÀ efnleeuee efJeMes<elJeeves heéslmeenve osC³eeme Deie´¬eÀce osCeejer ceeie&oMe&keÀ lelJesner Ieìvesle Deensle- (heefj®íso 46). ³eeefMeJee³e Ieìves®³ee hee®eJ³ee eEkeÀJee meneJ³ee Yeeieele DeMeener lejletoer Deensle p³eecegUs jep³eebvee DeeefoJeemeeR®eer Jemleer Demeuesu³ee heósMeebceO³es he´Meemevee®eer efJeMes<e J³eJemLee keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej efouee Deens. mebmeo Je jep³e efJeOeevemeYeebceO³es DeeefoJeemeeRvee heéfleefveefOelJe osC³eemeeþer Jeieeake=Àle Je DeeefoJeemeer celeoejmebIe le³eej keÀjC³eeheemetve mejkeÀejer veeskeÀN³ee Je Mew#eefCekeÀ mebmLeebceO³es efJeefMeä hećeeCeele jeKeerJe peeiee þsJeC³ee®³ee mJeªheeleerues efJeMes<eeefOekeÀejebhe³e¥le ³ee lejletoeR®eer J³eehleer Deens. Lees[keÌ³eele, DeeefoJeemeer ueeskeÀeb®³ee efnleeb®es mebJeOe&ve Je mebj#eCe keÀjC³ee®ee Ieìves®ee GÎsMe Deens.

Ieìvesleerue ³ee meJe& lejletoeRceO³es DeeefoJeemeeRmeeþer keÀjC³eele Deeuesuee mebj#eCeelcekeÀ Yeso meJee&le cenlJee®ee Deens. Ieìvesves DeeefoJeemeeRvee yeneue kesÀuesues nkeÌkeÀ Debceueele DeeCeC³ee®³ee ¢äerves mejkeÀejves efJeefMeä Ghee³e efJekeÀefmele kesÀuesues Deensle. Devegmetef®ele peceeleer®³ee Jeiee¥leerue ueeskeÀebmeeþer mejkeÀejves mejkeÀejer Je efvecemejkeÀejer DeemLeehevee lemes®e Mew#eefCekeÀ mebmLeebceOeerue 7.5 ìkeÌkesÀ peeiee Deejef#ele þsJeu³ee Deensle. Devegmetef®ele peceeleer®³ee GcesoJeejebmeeþer osC³eele Deeuesu³ee meJeueleeRletvener ³ee

ieìemeeþer kesÀuesuee mebj#eCeelcekeÀ Yeso efomelees. ³ee meJe& lejletoeRveblejner Devegmetef®ele peeleeRhes#ee peceeleeRyeeyele Feq®íle heefjCeece ne meceeOeevekeÀejkeÀlesheemetvener Kethe otj Deens. lejermeg×e, DeeefoJeemeeR®³ee peeiee YejC³eeleerue jep³eeb®eer DemeceLe&lee ner Ieìvesves l³eeb®³eemeeþer peleve kesÀuesu³ee, nkeÌkeÀeb®ee Yebie Deens, Demes ceeveues peele veener. ³ee®es keÀejCe cnCepes he´Leceleë Ieìvesves efouesu³ee nkeÌkeÀeb®ee heeþhegjeJee keÀjC³ee®es DeeJeM³ekeÀ Ghee³e ³eespeues iesues veenerle. ogmejs cnCepes, Jeieeake=Àle peceeleeRvee osC³eele Deeuesues Deej#eCe ner DeeheesDeehe nesCeejer heéf¬eÀ³ee veener. Ieìvesle®e Ieeuetve efouesu³ee keÀener DeìeRJej les DeJeuebyetve Deens. GoenjCeeLe&, Ieìves®³ee 335 keÀueceele DeMeer Deì Deens keÀer, he´MeemekeÀer³e mesJee Je heoebJej efve³egÊeÀer keÀjleevee keÀe³e&#ecelee jeKeueer peeF&ue, ³eevegmeej®e Devegmetef®ele peeleer Je peceeleeR®³ee Deej#eCe nkeÌkeÀe®ee efJe®eej lesJne®e kesÀuee peeT MekesÀue. DeeefoJeemeeRvee Demes nkeÌkeÀ efoues iesues Demeues lejer les DeeefoJeemeer meceepee®es meom³e cnCetve®e nkeÌkeÀ heéhle keÀªve IesT MekeÀleerue. ³ee nkeÌkeÀehe³e¥le heesn®eC³ee®ee J³eÊeÀer®ee DeefOekeÀej Flejeb®³ee yejesyejerves®e Deens. ne DeefOekeÀej Jew³eefÊeÀkeÀ ³ee DeLee&ves Deens keÀer, J³eÊeÀeruee lees efceUC³ee®eer lepeJeerpe keÀjC³eemeeþer keÀener ke=Àleer keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens. ³ee mJeªhee®es cegÎs Demeu³eecegUs keÀe³eÐee®³ee keÀmeesìerJej mejkeÀej®es ogue&#e eEkeÀJee DeveemLesuee DeeJneve osC³eele cetueleë De[®eCeer Deensle. he#eheele efkebÀJee vekeÀeje®eer keÀener efJeefMeä he´keÀjCes®e v³ee³eeue³eele vesueer peeT MekeÀleele heCe l³eeb®ee heéfleJeeo keÀjC³eemeeþer Ieìves®³ee keÀuece 335 ®ee Deemeje Ieslee ³eslees®e. Lees[keÌ³eele, mebj#eCeelcekeÀ Yesoe®³ee lejletoer ³ee cegUele®e

hegjsMee veenerle. mebj#eCeelcekeÀ lejletoer hegjsMeer keÀe³e&#ece yeveC³eemeeþer l³eeuee KeN³eeKegN³ee meceeveles®eer hetjkeÀ pees[Ceer Demeueer heeefnpes. cnCepes Deewhe®eeefjkeÀ meceevelee DeeqmlelJeele DeeCeC³eemeeþer eEkeÀJee DeeefoJeemeeR®³ee yeeyeleerle mebj#eCeelcekeÀ Yeso DeeCeC³eemeeþer #ecelee, meeOevemebheÊeer DeeefCe he´l³e#e mebOeer F. le³eej keÀje³euee nJeerle. ³ee®ee DeLe& ne keÀer, DeeefoJeemeeR®³ee meeceeefpekeÀ Deee|LekeÀ nkeÌkeÀebmeeþer kesÀJeU JewOeeefvekeÀ efkebÀJee IeìveelcekeÀ lejletoer®e veJns lej heefjCeecekeÀejkeÀ keÀe³eosMeerj, he´MeemekeÀer³e, hee³eeYetle megefJeOee DeeefCe Deee|LekeÀ heeeEþyee ³eeletvener lejletoer keÀjC³ee®eer iejpe Deens. ³ee lejletoeR®³ee meboYee&le keÀener meceLe&ve heĆeeueer GheueyOe keÀªve osC³eele Deeu³ee Demeu³eeves l³ee®eer heefjCeleer DehegN³ee keÀe nesF&vee heCe keÀenerMee heefjCeeceebceO³es Peeueer nesleer. cee$e pesLes DeMeer meeOeves DeeqmlelJeele veJnleer eEkeÀJee leer ceesþîee hećeeCeeJej efve<heÝe þjueer lesLes IeìveelcekeÀ lejletoeR®ee DeeefoJeemeeR®³ee ¢äerves DevegketÀue heefjCeece HeÀej®e keÀceer hećeeCeele Peeuee Deens.

heefjCeecekeÀejkeÀ meeceeefpekeÀ DeeefCe Deee|LekeÀ nkeÌkeÀ efJekeÀefmele keÀªve les DeeefoJeemeeRvee hegjJeC³eele Deeues veenerle, SJe{s®e veener lej Deeleehe³e¥le les GheYeesie Iesle Demeuesueer peefceve Je pebieueebJejerue nkeÌkeÀ l³eeb®³eeheemetve heéjbYeer JemeenleJeeoer mejkeÀejves Je veblej mJeeleb$³eesÊej keÀeUeleerue Yeejleer³e mejkeÀejves efnjeJetve Iesleues. DeeefoJeemeer ns Jev³epeefceveer Je pebieuee®³ee yeepetves®e jenleele, ns Deieoer he´mLeeefhele Peeuesues JeemleJe Deens. lejerner DeeefoJeemeeRvee peefceveerheemetve Deueie keÀjC³ee®eer efyeéfìMe MeemevekeÀeUele megª Peeuesueer heéf¬eÀ³ee mJeeleb$³eesÊej Yeejleelener DeLekeÀheCes


megª jeefnueer Deens. efyeiej DeeefoJeemeeRvee peefceveerheemetve Deueie keÀjC³ee®³ee he´Mvee®ee cegkeÀeyeuee keÀjC³eemeeþer pesLes DeeefoJeemeeR®eer ueeskeÀmebK³ee Deens DeMee peJeUheeme meJe& jep³eeble keÀe³eos keÀjC³eele Deeues Deensle. íesìe veeiehetj JeefnJeeì keÀe³eoe 1908 DeeefCe mebLeeue hejieCee JeefnJeeì keÀe³eoe 1940 ³eebmeejKes keÀe³eos efyeéfìMe meÊeekeÀeueeheemetve DeeqmlelJeele Deensle. efyeéfìMeebveer ns Ghee³e DeeefoJeemeeRyeeyele keÀeUpeerves ³eespeuesues veJnles lej l³eele he´MeemekeÀer³e Je jepekeÀer³e mJeeLee&®ee nslet neslee. DeeefoJeemeer l³eeb®³ee peefceveerheemetve Deueie nesT ve³esle cnCetve mebj#eCe Je efyeiej DeeefoJeemeeR®³ee DeeefoJeemeer Yeeieeleerue neue®eeueeRJej ce³ee&oe DeeCeC³ee®³ee GÎsMeeves ner Ghee³e³eespevee kesÀueer nesleer.

mJeeleb$³eesÊej Yeejleele DeeefoJeemeer ueeskeÀmebK³ee Demeuesu³ee jep³eebveer DeeefoJeemeeR®³ee peefceveer efyeiej DeeefoJeemeeRkeÀ[s nmleebleefjle nesC³eeheemetve jesKeC³ee®³ee ¢äerves®e veJns lej l³eeb®es nkeÌkeÀ hemLeeefhele nesC³eemeeþerner keÀe³eos yeveues. keÀener jep³eebceO³es efyeiej DeeefoJeemeeR®³ee nkeÌkeÀeb®³ee mebj#eCee®³ee nsletves keÀener keÀe³eos keÀjC³eele Deeues Deensle. efyeiej DeeefoJeemeeR®³ee efnleeuee mLeeve osC³ee®ee he³elve cnCetve DeebOeheosMe peefceve nmleeblejCe efve³eceve keÀe³eoe 1959 (efveJe[keÀ #es$es) ceO³es 1970 meeueer megOeejCee keÀjC³eele Deeueer. kesÀjU Devegmetef®ele peceeleer (peefceve nmleeblejCe efve³eceve Je nmleebleefjle peefceve hegvne meesheJeCes) keÀe³eoe 1975 ne efyeiej DeeefoJeemeeRvee efouesu³ee meJeueleeRvee cetle& mJeªhe osC³eemeeþer (Jecee& 1990, jeJe 1996, efyepee@³e 1999) jÎ keÀjC³eele Deeuee. Demes keÀe³eos Demetvener DeeefoJeemeeR®eer peefceve ner efyeiej DeeefoJeemeeRkeÀ[s nmleebleefjle nesle®e jeefnueer Deens.

DeeefoJeemeeR®³ee nkeÌkeÀebmeeþer Demeuesu³ee IeìveelcekeÀ lejletoer hegvne Debceueele DeeCeC³eemeeþer Deieoer DeefuekeÀ[®³ee keÀeUele oesve cenlJehetCe& keÀe³eos keÀjC³eele Deeues Deensle. l³eeleerue SkeÀ heb®ee³ele lejletoer keÀe³eoe 1996 (Devegmetef®ele #es$eehe³e¥le efJemleej) ne nes³e. ³ee keÀe³eÐeevJe³es Devegmetef®ele peceeleeRvee Deeheu³ee hejbheje Je jerleerefjJeepe, meebmke=ÀeflekeÀ DeesUKe, meeOevemebheÊeer®es mebj#eCe Je peleve keÀjC³ee®ee lemes®e lebìs mees[JeC³eemeeþer ieécemeYes®³ee ceeO³eceeletve vesnceer®eer he×le JeehejC³ee®ee DeefOekeÀej efouee Deens. efJeMes<e cnCepes heb®ee³ele keÀe³eÐeeleerue lejletoeR®es lebleesleble heeueve HeÀej®e keÀceer hećeeCeele nesles. GoenjCeeLe&, efJeefJeOe jep³eebveer kesÀuesu³ee keÀe³eÐeebceO³es, lemes®e meneJ³ee Devegmet®eer®³ee Deeke=ÀleeryebOeeleerue lejletoeRceO³es ns hene³euee efceUles. lemes®e heefj®íso 9 De (veiejheeefuekeÀe #es$e) Devegmetef®ele #es$eele ueeiet keÀjC³eemeeþer keÀesCeleener keÀe³eoe kesÀuesuee vemeuee lejer Devegmetef®ele #es$e Demeuesu³ee jep³eebceO³es les jsìtve vesues peele Deensle. ³ee efoMesves kesÀuesuee DeeCeKeer SkeÀ keÀe³eoe cnCepes Devegmetef®ele peceeleer Je Dev³e heejbheefjkeÀ pebieue jefnJeemeer keÀe³eoe 2006 ne nes³e. ³ee keÀe³eÐeeÜejs heéjbYeeheemetve Demeuesu³ee DeeefoJeemeeR®³ee nkeÌkeÀebvee ceev³elee osTve les hegve&he´mLeeefhele keÀªve DeeefoJeemeeRJej MelekeÀevegMelekesÀ nesle Demeuesuee Dev³ee³e otj keÀjC³ee®es Gefooä Deens. cee$e ³ee keÀe³eÐee®eer DebceueyepeeJeCeer HeÀej®e heéfleketÀue heefjeqmLeleerletve kesÀueer peele Deens.

ceeie&oMe&keÀ lelJeeb®³ee IeìveelcekeÀ lejletoeR®³ee Debleie&le mejkeÀejheg{s DeeefoJeemeeRyeeyele Demeuesuee cegK³e cegÎe cnCepes DeeefoJeemeeR®es keÀu³eeCe Je efJekeÀeme ne®e Deens.

SkeÀe®e he´keÀej®³ee IeìveelcekeÀ lejletoeRveer

DeeefoJeemeer efJekeÀemee®ee heeþhegjeJee keÀjC³eele

Deeuee, p³ee®ee lebleesleble hegjeJee heb®elelJeele

(heb®eMeerue) efceUlees, ner lelJes heb. vesnªveer

`Jnsefj³ej SuJeerve' ³eeb®³ee `vesHeÀe®es lelJe%eeve'

³ee hegmlekeÀe®³ee he´mleeJevesle meebefieleueer Deensle.

lesJneheemetve mJeeleb$³eesÊej Yeejleele ner lelJes

DeeefoJeemeer efJekeÀemeemeeþer iegCeefJeMes<e cnCetve

ie=efnle Oejueer peele Deensle. DeeefoJeemeeRvee

l³eeb®³ee mJeleë®³ee yeg×erceÊesvegmeej efJekeÀeme,

peefceve Je pebieueebJejerue l³eeb®³ee nkeÌkeÀeb®ee

Deeoj, DeeefoJeemeeRvee heéfMe#eCe Je pesLes DeveskeÀ

³eespevee ®eeuet Deensle Demes Yeeie JeieUtve Je

lesLeerue meeceeefpekeÀ Je meebmke=ÀeflekeÀ mebmLeebMeer

Jewj ve keÀjlee he´Meemeve Je efJekeÀeme keÀe³ee&keÀjlee

mJeleë®es heLekeÀ GYeejCes ns ³ee lelJeebceO³es

Devegm³etle Deens.

lejerner DeeefoJeemeeRyeeyele IesC³eele

Deeuesueer YetefcekeÀe ner Kethe®e efJemebiele Deens. ns

cegK³eleë jeäêr³e efJekeÀemee®³ee DeefveJee³e&lesletve

Ie[ues Deens. DeeefoJeemeer efJekeÀemee®³ee cegÐee®ee

heeþhegjeJee ne jeäêr³e efJekeÀemee®³ee cegÐeeb®³ee

heefjIee®³ee yeensj peeTve keÀjlee ³esCeej veener.

jeäêr³e efJekeÀeme Peheeìîeeves Ie[JeC³eemeeþer

kesÀuesu³ee Ghee³e³eespeveskeÀ[sner DeeefoJeemeer

meceepeeuee SkeÀeeqlcekeÀ keÀjlee ³esT MekesÀue,

³ee ¢äerves cenlJee®eer ³eb$eCee cnCetve heeefnues

iesues. YeefJe<³eeleerue Jee{ Je meeOevemebheÊeer

peceJeC³eemeeþer GlheeokeÀ j®evee GYeejC³ee®es

jeäêr³e GefÎä ns DeeefoJeemeeR®es efnle Je l³eeb®³ee

keÀu³eeCee®³ee cegÐeebhes#ee Kethe DeefOekeÀ cenlJee®es

ceeveues iesues. cnCetve jeäêr³e efJekeÀemee®³ee

veeJeeKeeueer DeeefoJeemeeR®es efnle Je keÀu³eeCee®ee

yeUer osC³eele Deeuee.


8

Ieìves®³ee 19(5) keÀueceeceO³es meebmke=ÀeflekeÀ DeLeJee Yee<ekeÀ DeuhemebK³eebkeÀ ³eebvee Deeheueer mebmke=Àleer DeeefCe Yee<ee ³eeb®es peleve keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej Deens, Demes pejer cnìues Demeues lejer DeeefoJeemeer Deeheueer Yee<ee, mebmke=Àleer DeeefCe Oecee&®es peleve keÀjC³eeme DemeceLe& þjues Deensle. ³ee®ee DeLe& Demee keÀer, DeeefoJeemeeRvee J³eÊeÀer Je ieì cnCetve Deeheueer Yee<ee JeehejC³ee®ee, Deeheu³ee Oecee&®es heeueve keÀjC³ee®ee lemes®e Deeheuee mJeleë®ee Fefleneme, mebmke=Àleer, hejbheje, Jeejmee ³eeb®ee DeY³eeme keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej Deens. mejkeÀej keÀesCel³eener keÀe³eÐeevJe³es l³eeb®³eeJej ogmejer SKeeoer mebmke=Àleer eEkeÀJee Yee<ee ueeot MekeÀle veener. mejkeÀejves SKeeoer Yee<ee DeLeJee mebmke=Àleer ueeoC³ee®ee he´³elve pejer kesÀuee vemeuee lejer Ieìvesleerue lejlegoer®es heeueve keÀjC³ee®³ee efoMesves veeJe IesC³eepeesies SKeeos mekeÀejelcekeÀ heeTuener G®eueuesues veener. peer heeJeues G®eueC³eele Deeueer Deensle leer Ieìvesleerue lejletoeRMeer SkeÀJeekeÌ³elee oeKeJeC³eeheemetve keÀesmees otj Deensle. ³eeyeeyeleerle mejkeÀej®ee heefJe$ee ne vesnceer®e DeeefoJeemeeR®eer efJeefMeä Yee<ee Je mebmke=Àleer ³eeb®es mebj#eCe Je heéslmeenve osC³eeSsJepeer yengmebK³eebkeÀeb®eer Yee<ee Je mebmke=ÀleerMeer DeeefoJeemeeR®³ee mebmke=Àleeruee SkeÀªhe keÀjC³ee®³ee efoMesves®e jeefnuee Deens. DeeefoJeemeeRhe³e¥le Meeues³e efMe#eCee®ee efJemleej keÀjC³eele Deeuee heCe les ner mebyebefOele jep³eebleerue heýeU heéosefMekeÀ peeleer®³ee Yee<esletve®e osC³eele Deeues. ³ee®ee heefjCeece cnCepes DeeefoJeemeer Deeheueer Yee<ee Je mebmke=Àleer®es %eeve Jee{l³ee hećeeCeeJej ieceeJet ueeieues Deensle. Deeheueer Yee<ee Je mebmke=Àleeruee ®eeuevee osC³ee®es keÀece mejkeÀejves DeeefoJeemeeRJej®e mees[tve efoues Deens. lejer meg×e ceeveJeer, mebIeìveelcekeÀ Je Deee|LekeÀ m$eesleebJej efve³eb$eCe vemeu³eeves DeeefoJeemeer ³ee efoMesves heefjCeecekeÀejkeÀ heeJeues G®eueC³eeme

me#ece þjuesues veenerle. p³ee efþkeÀeCeer ³ee vee l³ee mJeªheele l³eebvee Demes mene³³e GheueyOe keÀªve osC³eele Deeues Deens l³ee®e efþkeÀeCeer DeeefoJeemeer Deeheueer mebmke=Àleer®es mebj#eCe Je mebJeOe&ve keÀª MekeÀues Deensle. heeq½ece, GÊej Je oef#eCe Yeejleele DeeefoJeemeer Yee<ee Je mebmke=Àleer®eer FlekeÌ³ee ceesþîee hećeeCeeJej Peerpe keÀe Peeueer Deens, ³ee®es mheäerkeÀjCe ³eeletve efceUles. hetJe& Yeejleele efJeMes<eleë F&Meev³esle ef®e$e keÀener hećeeCeele yejs Deens. Demee efJekeÀeme nesC³ee®³ee ¢äerves lesLes SkeÀ he´keÀej®eer mebmLeelcekeÀ J³eJemLee keÀjC³eele Deeu³eecegUs Feq®íle yeoue Ie[t MekeÀuee Deens. DeeefoJeemeer jep³es DeeefCe mJee³eÊe efpeuns le³eej keÀjC³eele Deeu³eecegUs l³eeme peesjoej ®eeuevee efceUeueer. DeeefoJeemeer pesJne mJe³ebhe´Meemeveemeeþer jeäêr³elee eEkeÀJee jeäêr³e cnCetve mJeleëkeÀ[s heenleele lesJne®e Demee meecetefnkeÀ nkeÌkeÀ JeemleJeele ³eslees, ns®e ³eeJeªve efomeles.

DeeefoJeemeer peceeleeR®es keÀu³eeCe DeeefCe efnlee®es mebj#eCe Je mebJeOe&ve keÀjC³ee®³ee G{ÎsMeeves DeveskeÀ ®eebieu³ee IeìveelcekeÀ lejletoer DeeefCe keÀe³eos Demetvener DeeefoJeemeeRkeÀ[s ogue&#e keÀjC³ee®eer heéf¬eÀ³ee DeLekeÀheCes ®eeuet®e Deens. DeeefoJeemeeR®³ee ³ee ogue&ef#ele DeJemLes®es cetU ns keÀe³eos®e Deensle, ne ³eeleerue efJejesOeeYeeme Deens. DeeefoJeemeeRkeÀ[s uesKeve DeeefCe Jee®evee®eer hejbheje veener DeeefCe l³eecegUs DeMee keÀe³eÐeeb®eer veeWo þsJetve l³eeb®ee Ghe³eesie keÀjC³ee®eerner hejbheje veener. v³ee³eeue³ee®eer Yee<ee Je keÀecekeÀepe l³eeb®³eemeeþer DeveefYe%e Deens. DeMee hejbhejs®³ee DeYeeJeecegUs®e efyeiej DeeefoJeemeer ³ee keÀe³eÐeeb®ee iewjHeÀe³eoe GþefJele Demetve JesieJesieUs ceeie& DeeefCe meeOeveeb®³ee ceeHe&Àle DeeefoJeemeeR®³ee peefceveer n[hele Deensle. DeeefoJeemeeRkeÀ[tve efyeiej DeeefoJeemeeRkeÀ[s peefceveer®es megueYe nmleeblejCe nesC³ee®³ee ¢äerves yengmebK³e efyeiej DeeefoJeemeeR®ee

meceeJesMe Demeuesues mLeeefvekeÀ he´Meemeve Deeheu³ee mJepeeleer³eebMeer neleefceUJeCeer keÀªve keÀece keÀjle Deens.

Jej GuuesKe kesÀuesu³ee keÀe³eÐeebefMeJee³e DeeefoJeemeeR®³ee mebj#eCeemeeþer Je meeOeejCe veeieefjkeÀ DeeefCe ceeveJeebmeeþer Demeuesues keÀe³eosner Deensle. ogmeN³ee he´keÀejeleerue keÀe³eos ns veeieefjkeÀlJe DeeefCe ceeveJeer nkeÌkeÀebyeeyele mheälee jeKeCeejs Deensle. Kejs lej DeeefoJeemeeRmeeþer Demeuesu³ee nkeÌkeÀeb®eer leguevee vesnceer®e veeiejer nkeÌkeÀ DeeefCe DeefOekeÀ cenlJee®³ee ceeveJeer nkeÌkeÀebMeer kesÀueer iesueer Deens. ³ee heéf¬eÀ³esle SKeeÐee Deieoer ogue&ef#ele keÀe nesF&vee heCe efJeefMeä ieìemeeþer Demeuesues efJeefMeä keÀe³eos vesnceer®e meJe&meeOeejCe keÀe³eÐee®³ee DeOeerve keÀjC³eele Deeues Deensle. Deieoer ³ee®e OeleeaJej DeeefoJeemeeR®³ee mebj#eCee®³ee nsletves Demeuesues keÀe³eos DeeefCe Yetmebheeove keÀe³eoe, mebOeejCe keÀe³eoe, Jeve keÀe³eoe, Jev³e peerJe mebj#eCe keÀe³eoe F. peveefnlee®³ee keÀe³eÐeeb®³ee yeeyeleerle meebielee ³esF&ue. peveefnle DeeefCe nslet®³ee veeJeeKeeueer ogmeN³ee he´keÀej®³ee keÀe³eÐeeb®ee heefnu³ee he´keÀej®³ee keÀe³eÐeebJej vesnceer®e heÝeeJe jeefnuee Deens. jeä^ DeeefCe peveefnlee®³ee GoeÊe keÀejCeeKeeueer DeeefoJeemeer nkeÌkeÀeb®ee vesnceer®e yeUer efouee iesuee Deens. Lees[keÌ³eele, Yeejleeleerue v³ee³eJ³eJemLee Je l³eele keÀece keÀjCeejs ueeskeÀ DeeefoJeemeer peceeleeRmeeþer Ieìvesleerue lejletoer DeeefCe keÀe³eosMeerj nkeÌkeÀebyeeyele meJe&meeOeejCeheCes DemebJesoveMeerue Deensle.

(Jne|peefve³eme keÌmeekeÌmee - heé®ee³e& Je Ghemeb®eeuekeÀ, ìeìe meeceeefpekeÀ efJe%eeve mebmLee, iegJeeneìer. mebheke&Àmeeþer F&[email protected])

ö Yee<eeblej : GcesMe kegÀuekeÀCeea


efJekeÀemeeyeeyele®ee DeeefoJeemeeR®ee ¢eqäkeÀesve DeeefCe ve#eueie´mle efpeu¿eebmeeþer®eer SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevee

ö ieeseEJeo®ebê jLe

he´Mvee®eer ceeb[Ceer : DeeefoJeemeer - èfJekeÀemeeefJe<e³eer peeieªkeÀ Demeuesuee ieì'

íÊeermeie[ jep³eeleerue megjiegpee efpeu¿eele Deecner SkeÀ meJex#eCe kesÀues. lesLeerue meele ieeJeebceOeerue 407 ieeJekeÀN³eeb®³ee cegueeKeleer Iesleu³ee. l³eehewkeÀer 365peCe DeeefoJeemeer (Devegmetef®ele peceeleer®es) nesles DeeefCe 42 peCe efyeiej - DeeefoJeemeer - Flej ceeieemeJeieea³e he´Jeiee&leerue nesles. DeeefoJeemeeRhewkeÀer 64 DeesjeDeesve, 34 ieeW[, 24 keÀvJej, 13 ceePeJeej DeeefCe 8 ceePeer peceeleer®³ee ueeskeÀeb®³ee cegueeKeleer Deecner Iesleu³ee. efyeiej DeeefoJeemeeRceO³es jepeJeej, meesveer, ³eeoJe DeeefCe ueesnejej ³eeb®ee cegK³elJes meceeJesMe neslee. l³eeb®³ee efJekeÀemeemeeþer l³eebvee meJee&le cenÊJee®³ee ieesäer keÀesCel³ee Jeeìleele l³ee®eer heéOeev³e¬eÀceeves ceeefnleer Ðee Demes meebefieleues.l³eebveer Deeheu³ee efJeefJeOe iejpeeb®eer ³eeoer le³eej kesÀueer. keÀener meceeve Demeuesu³ee iejpee SkeÀef$ele keÀªve Deecner l³eeb®eer 12 he´keÀejeble Jeie&Jeejer

kesÀueer. Dee½e³e& cnCepes ³eeleu³ee yengleskeÀ iejpee ³ee MesleerMeer mebyeefOele nesl³ee. ³eeyeÎue DeeheCe veblej meefJemlej yeesueCeej®e Deenesle. heCe meJee&le cenÊJee®eer ieesä DeMeer keÀer l³eeb®³eehewkeÀer SkeÀeves osKeerue DeeOegefvekeÀ efJekeÀemeemeeþer DeeJeM³ekeÀ DemeCeeN³ee Deeheu³ee Del³eeJeM³ekeÀ iejpeebceO³es jmles, meecegoeef³ekeÀ Deejesi³e keWÀê, Jeerpe, nele hebhe, OejCeeb®eer GYeejCeer, KeeCeeR®ee MeesOe eEkeÀJee ceesþ³ee GÐeesieeb®eer mLeehevee ³eeb®ee meceeJesMe kesÀuee veener. l³eeb®³eehewkeÀer kesÀJeU hee®e heéflemeeokeÀebveer `®eebieu³ee efMe#eCee®eer' DeeJeM³ekeÀlee J³eÊeÀ kesÀueer. ³eeceO³es l³eebvee `®eebieues' cnCepes iegCeJeÊeehetCe& efMe#eCe DeefYehesle Deens, p³ee®ee ieéceerCe Yeeieeleerue yengleskeÀ MeeUebceO³es DeYeeJe®e efometve ³eslees. DeeefoJeemeeRveer iegCeJeÊeehetCe& efMe#eCeeyeÎue oeKeJeuesueer DeemLee Deeheu³ee Dee³eg<³eele les efMe#eCeeuee efkeÀleer cenÊJe osleele ns®e oMe&Jeles.

Deecner kesÀuesu³ee meJex#eCee®³ee JesUer DeeefoJeemeeRveer DeeOegefvekeÀ efJekeÀemee®³ee

iejpeebyeeyele keÀe yeeUieues, ne he´Mve ceuee ®eebieuee®e meleeJet ueeieuee. ceer hejle ³ee ieeJeebceO³es iesuees DeeefCe heéflemeeokeÀebMeer ³eeefJe<e³eer ®e®ee& kesÀueer. DeeOegefvekeÀ efJekeÀemeefJe<e³ekeÀ iejpeeb®eer l³eebvee eflelekeÀerMeer peeCeerJe®e veener, Demee ceePee meg©Jeeleeruee iewjmecepe Peeuee neslee. heCe l³eeb®³ee ieeJeebceO³es GheueyOe DemeCeeN³ee efMe#eCe, DeVe megj#ee, ke=À<eer DeeefCe Deejesi³eefJe<e³ekeÀ mejkeÀejer ³eespeveebyeÎue DeeefoJeemeeRvee ®eebieu³ee he´keÀejs ceeefnleer Deens, Demes ceuee efometve Deeues. SJe{s®e veJns lej, keÀesCel³ee ³eespeveebvee heéOeev³e Ðee³e®es ns peeCetve IesTve l³ee l³ee mebmLeebvee mebyeefOele ceeefnleer meeoj keÀjC³eele les heg{ekeÀej Iesleele. DeeÊeehe³e¥le mJeleë®eer èfJekeÀemeeefJe<e³eer peeieªkeÀ Demeuesuee ieì' DeMeer DeesUKe efvecee&Ce keÀjC³eele DeeefCe efJekeÀemee®³ee keÀ#esle mJeleë®es mLeeve efvecee&Ce keÀjC³eele les ³eMemJeer Peeues Deensle. DeeCeKeer cenÊJee®eer yeeye cnCepes efJekeÀemee®³ee efJeMes<eeefOekeÀejeb®ee ueeYe efceUJeC³eemeeþer les Keepeieer DeeefCe mejkeÀejer


10

mebmLeebMeer peeieªkeÀheCes ®e®ee& DeeefCe JeeìeIeeìer keÀª ueeieues Deensle.

he´mlegle uesKeeceO³es leerve efJeYeeie keÀjC³eele Deeues Deensle. heefnu³ee efJeYeeieele, heéflemeeokeÀebveer Deeheeheu³ee JemleerceO³es peyeeyeoej mebmLeeb®³ee menkeÀe³ee&ves ³eespeveeb®eer keÀe³e&Jeener keÀMee he´keÀejs ®eeuet þsJeueer Deens ns DeeheCe heenCeej Deenesle. l³eeb®³ee jespe®³ee DevegYeJeebMeer leer efveie[erle DemeCeej Deens.ogmeN³ee efJeYeeieele, DeeefoJeemeeR®³ee ¢äerves l³eeb®³ee efJekeÀemeemeeþer Del³eble DeeJeM³ekeÀ DemeCeeN³ee cenÊJee®³ee iejpeeb®eer hetleea keÀMeer keÀjlee ³esF&ue, ³eeJej efJe®eej keÀjC³eele ³esCeej Deens. lej eflemeN³ee efJeYeeieele ve#eueie´mle efpeu¿eeb®³ee efJekeÀemeemeeþer keWÀê mejkeÀejves peer SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevee DeeKeueer Deens, l³eeefJe<e³eer ceeefnleer IesCeej Deenesle.l³ee Deveg<ebieeves meJex#eCeeletve J³eÊeÀ Peeuesu³ee Dehes#eeb®³ee hetleeameeþer keÀener keÀjlee ³esF&ue keÀe ns yeIeCeej Deenesle.

efJeYeeie heefnuee

efJekeÀeme ³eespevee DeeefCe mebyeefOele mebmLee

heéflemeeokeÀeb®³ee Jeml³eebceO³es jeyeJeC³eele ³esle DemeCeeN³ee DeveskeÀ mejkeÀejer ³eespeveebcegUs l³eebvee efJekeÀeme cnCepes keÀe³e ³ee®eer keÀuhevee ³esles. ³eespeveebyeeyele®³ee l³eeb®³ee DeekeÀueveevegmeej les l³ee ³eespeveeb®eer leerve he´keÀejele Jeie&Jeejer keÀjleele. ³ee ³eespeveebvee cebpetjer osC³eeme DeeefCe l³ee®eer DebceueyepeeJeCeer keÀjC³eeme keÀesCe hee$e Deens ns þjJetve l³eevegmeej l³ee l³ee mebmLeebkeÀ[s leer peyeeyeoejer meesheJeleele.

heefnu³ee he´keÀejeleerue efJekeÀeme ³eespeveebceO³es MeeUe, jmles (heÓeeveceb$eer ieéce me[keÀ ³eespevee), ie=n efvecee&Ce (Fbefoje DeeJeeme ³eespevee), Jeerpe, efheC³ee®es heeCeer DeeefCe Meew®eeue³es ³eemebyebOeer®³ee ³eespeveeb®ee meceeJesMe

neslees. ieeJekeÀN³eebvee ³eehewkeÀer keÀesCel³eener ³eespevee Deeheu³ee ieeJeebceO³es DemeeJ³eele Demes Jeeìle Demesue lej les ueeskeÀheéfleefveOeeRkeÀ[s cnCepes®e Keemeoej, Deeceoej, heb®ee³ele meom³eebkeÀ[s peeCes hemeble keÀjleele. l³ee®ehećeeCes, efpeuneefOekeÀejer DeeefCe ieì efJekeÀeme DeefOekeÀejer (B.D.O.) ³eebmeejK³ee G®®e mlejer³e mejkeÀejer DeefOekeÀeN³eeb®eerner Yesì Iesleele. ³ee ueeskeÀheéfleefveOeeRvee YesìC³ee®es keÀejCe cnCepes ns Keemeoej DeeefCe Deeceoej efveJe[CetkeÀ he´®eejebojc³eeve ³ee ³eespevee hegjefJeC³ee®eer Deeéeemeves ueeskeÀebvee osleele. ³ee®ee DeLe& Demee keÀer, ³ee ³eespevee cebpetj keÀªve IesC³ee®es DeefOekeÀej l³eeb®³eekeÀ[s Demeleele.

lemes l³eeb®es jepekeÀer³e mebyebOe Demeleele.G®®e heomLe DeefOekeÀejer ³ee ³eespeveeb®³ee DebceueyepeeJeCeer®es keÀece keÀjleele DeeefCe ³eeceO³es keÀener iewjhe´keÀej eEkeÀJee Ye´äe®eej Peeuee lej l³eeefJejesOeer keÀejJeeF& keÀjleele.

ogmeN³ee he´keÀejeleerue efJekeÀeme ³eespeveebceO³es, DeVe megj#esMeer mebyebefOele meeJe&peefvekeÀ efJelejCe he×leer, Jeve Deej#eCe keÀe³eÐeebleie&le (FRA) pebieueeleerue peefceveer veeJeeJej keÀjCes, leWot heeveebmeejK³ee efkeÀjkeÀesU Jeve Glheeoveebvee ³eesi³e yeepeejYeeJe efceUJetve osCes DeeoeR®ee meceeJesMe neslees. ³eeefMeJee³e, cenelcee ieebOeer jeäêr³e ieéceerCe jespeieej keÀe³eÐeebleie&le (cevejsiee) 100 efoJemeeb®³ee keÀecee®eer nceer, SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme ³eespeveWleie&le ceeO³eevn Yeespeve ³eespevee DeeefCe DeebieCeJee[er meg© keÀjCes, Je=× J³eÊeÀer DeeefCe efJeOeJeebvee efveJe=ÊeerJesleve ³eeb®eener meceeJesMe neslees. ³ee meJe& ³eespevee nkeÌkeÀebMeer efveie[erle Deensle - cnCepes DeVe efceUC³ee®ee nkeÌkeÀ, keÀece keÀjC³ee®ee nkeÌkeÀ, peefceveerJejerue nkeÌkeÀ DeeefCe iegCeJeÊeehetCe& peieC³ee®ee nkeÌkeÀ ³eeb®³eeJej DeeOeeefjle yeveefJeC³eele Deeuesu³ee ³ee efJeefJeOe ³eespeveebceO³es

mejkeÀejves ueeYeeLeeAmeeþer cenÊJee®³ee lejlegoer kesÀuesu³ee Deensle. heCe l³ee ueeskeÀebhe³e¥le heesnes®eleevee l³eeceO³es DeveskeÀ De[®eCeer ³esleele. l³ee®³ee efJelejCe he×leerceO³es $egìer Demeu³ee®es cele heéflemeeokeÀebveer veeWoJeues Deens. Ye´äe®eej, keÀecee®ee ceesyeouee osC³eeceO³es efojbieeF&, npesjer he$ekeÀeJej yeveeJeì veeWoer, Jeve peefceveeRJej DeefOekeÀej meebieCeeN³ee Depee¥keÀ[s efJeMes<e ogue&#e keÀjCes, l³eeb®³eeJej ke=Àleer ve keÀjCes, cegueebmeeþer eEkeÀJee Flejebmeeþer osC³eele Deeuesuee efMeOee Iejer IesTve peeCes ³eebmeejK³ee mecem³ee JeeìheeceO³es efvecee&Ce Peeu³eeves l³ee®ee ueeYe iejpet J³eÊeÀeRvee efceUC³eele De[LeUs ³esleele. DeMee heefjeqmLeleerletve ceeie& keÀe{C³eemeeþer heéflemeeokeÀ ceie ceoleermeeþer DeMeemekeÀer³e mebmLeebkeÀ[s OeeJe Iesleele. ³eeceO³es meeceeefpekeÀ keÀe³e&keÀlex, veeiejer meeceeefpekeÀ mebmLee, mLeeefvekeÀ mJe³ebmesJeer mebmLeeb®ee meceeJesMe Demelees. ³ee ³eespevee le³eej nesle Demeleevee ³ee meeceeefpekeÀ mebmLeebveer cesUeJes IesTve, meecegoeef³ekeÀ efveJesoves osTve DeeJeepe GþJeuesuee Demeu³eeves mejkeÀejJej l³ee®ee oyeeJe ³esTve ueeskeÀYeeJeveeb®eer oKeue IesCes Yeeie he[t ueeieues. l³eecegUs ceie ³eespevee ueeiet Peeu³eeJej l³eeb®eer DebceueyepeeJeCeer veerì nesles keÀer veener ³ee®eer ®eewkeÀMeer ³ee meeceeefpekeÀ mebmLee ieeJeele he´l³e#e peeTve keÀª ueeieu³ee. ³ee ³eespeveeb®³ee JeeìheeceO³es keÀener ie[ye[ efometve Deeueer lej ³ee mebmLee J³eJenejele heejoMe&keÀlee DeeCeC³eemeeþer pevemegveJeeF& Iesleele DeeefCe oes<eer mebmLeebefJe©× keÀejJeeF& keÀjC³ee®eer ceeieCeer keÀjleele. DeeefoJeemeer hetJeea DeeefCe Deeleener meeceeefpekeÀ keÀe³e&keÀl³ee¥veer Dee³eesefpele kesÀuesu³ee cesUeJ³eele menYeeieer nesleele.

eflemeN³ee he´keÀejeleerue efJekeÀeme ³eespevee heéflemeeokeÀeb®³ee ke=À<eer DeeefCe efkeÀjkeÀesU Jeve GlheeoveebmeejK³ee GhepeerefJekesÀ®³ee meeOevemebheÊeerMeer efveie[erle Deensle. peefceveerJej


ueeieJe[ keÀjleevee l³eebvee keÀener De[®eCeer Deeu³ee lej les Deeheu³ee MespeeN³eebMeer meuuee-cemeuele keÀjleele. keÀener mJe³ebmesJeer mebmLeebveer vegkeÀleer®e l³eebvee cekeÌ³ee®eer ueeieJe[ keÀMeer keÀjeJeer ³eeefJe<e³eer ceeie&oMe&ve kesÀues. les hetJeea Demes®e cekeÌ³ee®es efye³eeCes FkeÀ[s eflekeÀ[s ìeketÀve hesjle Demele. Deelee l³eebvee les SkeÀe DeesUerle keÀmes ueeJeeJes ³ee®es efMe#eCe efceUe³euee ueeieues.l³ee®ehećeeCes Yeelee®³ee ueeieJe[er®eerner SkeÀ efJeefMeä he×le efJekeÀefmele keÀjC³ee®eer ceeefnleer l³eebvee efceUeueer. DeMee he´keÀejs efhekeÀebefJe<e³eer meuuee I³ee³euee DeeefoJeemeer mJe³ebmesJeer mebmLeebkeÀ[s peeleele. keÀOeer keÀOeer les ieeJeeleerue ke=À<eer DeefOekeÀeN³eeMeerner mebheke&À meeOeleele.DeMee he´keÀej®³ee keÀener mecem³eebefJe<e³eer mebMeesOekeÀ, he$ekeÀej eEkeÀJee efJekeÀemeefJe<e³ekeÀ keÀeces keÀjCeeN³ee J³eeJemeeef³ekeÀebMeerner ®e®ee& keÀje³euee l³eebvee DeeJe[les, Demes cele l³eebveer meJex#eCeele J³eÊeÀ kesÀues Deens. DeeefoJeemeeRveer ³ee ceO³emLe mebmLeebMeer DeMee he´keÀejs kesÀuesueer ®e®ee&, p³eeJesUer l³ee mebmLee mejkeÀejkeÀ[s ceeb[leele lesJne mejkeÀej l³eeb®es SskeÀles (mejkeÀej GvekeÀe yeele megvelee nw - mejkeÀej ³ee mebmLeeb®es cnCeCes SskeÀles Demes DeeefoJeemeeRvee Jeeìles) DeeefCe l³eehećeeCes ³eespeveeb®eer DeeKeCeer keÀjles.DeeefoJeemeeRveer kesÀuesueer ®e®ee&, ceeb[uesueer celes l³ee l³ee mebyeefOele ceb$eeue³eeuee efJekeÀemeefJe<e³ekeÀ OeesjCe þjJeC³eemeeþer Ghe³eesieer he[leele.

efJekeÀeme ³eespeveeb®eer Jejerue leerve he´keÀejele kesÀuesueer Jeie&Jeejer eflelekeÀerMeer keÀeìskeÀesj veener. keÀener keÀener JesUe SkeÀ ³eespevee ogmeN³ee ³eespevesle efcemeUueer iesueer Deens. heCe ³eeceeie®eer Kejer ieesä DeMeer Deens keÀer DeeefoJeemeer Deeheu³ee efJekeÀemeefJe<e³ekeÀ iejpeebyeeyele kesÀJeU SKeeÐee®e mebmLesMeer yeesueleele Demes veener. les Deeheu³ee efJekeÀemeemebyebOeer®³ee JesieJesieÈ³ee iejpeebmeeþer JesieJesieÈ³ee mebmLeeb®eer efveJe[ keÀjleele. l³eecegUs

DeeefoJeemeeRmeeþer efJekeÀeme ³eespeveeb®es efve³eespeve keÀjleevee HeÀÊeÀ SKeeÐee®e mebmLes®ee ¢äerkeÀesve IesTve ®eeueCeej veener. (GoenjCeeLe& - jeäêr³e vecegvee meJex#eCeeletve efceUeuesueer ceeefnleer, peveieCevee, meJex#eCeeleerue efve<keÀ<e& eEkeÀJee cetu³eceeheve DenJeeue) lej DeeefoJeemeeRmeesyele keÀece keÀjCeeN³ee Flej efJeefJeOe mebmLeebMeer ®e®ee& keÀªve OeesjCe þjJee³euee nJes keÀejCe DeeefoJeemeeR®³ee Debleie&le he´Mveeb®eer peeCe ³ee mebmLeebvee l³eeb®³ee keÀe³ece mebhekeÀe&le Demeu³eeves efvecee&Ce Peeuesueer Demeles.

efJeYeeie ogmeje

efJekeÀemeemeeþer DeeJeM³ekeÀ DemeCeeN³ee iejpee

heéflemeeokeÀeb®³ee meO³ee®³ee eqmLeleer®eer heenCeer kesÀueer Demelee Demes ue#eele ³esles keÀer GhepeerefJekesÀmeeþer les meJe&he´Lece MesleerJej DeJeuebyetve Deensle. l³eeveblej cepetjer ns ogmejs lej efkeÀjkeÀesU Jeve Glheeoves ns l³eeb®³ee peieC³ee®es eflemejs meeOeve Deens. keÀener hetCe& JesU DeeefCe keÀener DeOe& JesU keÀce&®eeN³eeb®ee DeeefCe kegbÀYeejkeÀece, ueesnejkeÀece ³eebmeejKes heejbheefjkeÀ J³eJemee³e keÀjCeejs keÀener peCe JeieUlee heéflemeeokeÀebhewkeÀer 91% heéflemeeokeÀ DeeefCe l³eeb®es kegÀìgbyeer³e ns MesleerJej DeeOeeefjle keÀeceebceO³es iegbleuesues Dee{Utve Deeues (leÊeÀe ¬eÀceebkeÀ 1 ceO³es ³eemebyeOeer®eer ceeefnleer Deeheu³eeuee efceUsue). ³ee ieeJeeb®ee YetheósMe pebieueebveer DeeefCe [eWiejebveer J³eeheuesuee Deens DeeefCe Meslepeceerve ³eeceO³es®e keÀesþslejer Jemeuesueer Demeles. yeN³ee®e JesUe ner peceerve [eWiej GleejeJej Demeles, DeekeÀejeves ueneve, veeheerkeÀ DeeefCe Ke[keÀeU Demeles. ³eeceO³es SKeeos®e heerkeÀ ³esles les meg×e Yeele DeeefCe Yej[ Oeev³e. ³ee oesvner®es efceUtve pes heerkeÀ ³esles l³eecegUs 32% kegÀìgbyeeb®eer SkeÀe ceefnv³ee®eer DeVee®eer iejpe Yeeiet MekeÀles. 28% kegÀìgbyeeb®eer SkeÀ les leerve ceefnv³eeb®eer lej 17% kegÀìgbyeeb®eer leerve les hee®e ceefnv³eeb®eer iejpe YeeieC³ee®eer MekeÌ³elee Demeles. ³ee®ee®e DeLe& Demee keÀer meO³ee p³ee he´keÀej®eer Mesleer ns ueeskeÀ keÀjle Deensle l³eeletve l³eebvee mebhetCe& Je<e&Yej hegjsue SJe{s DeVe Glheeove nesle veener DeeefCe Je<e&Yeje®eer DeVe megj#ee l³eebvee efceUle veener.

leÊeÀe ¬eÀceebkeÀ 1heéflemeeokeÀeb®³ee GhepeerefJekesÀ®eer meeOeves

Deveg. ¬eÀ. GlheVee®es meeOeve heefnues meeOeve ogmejs meeOeve eflemejs meeOeve

1 Mesleer 374 (91%)

7(2%) 1(.2%)

2 cepetjer 20(5%) 355(87%) -

3 mesJee 2(.5%) 3(.7%) 2(.5%)

4 efkeÀjkeÀesU Jeve Glheeoves ieesUe keÀjCes

- 24(6%) 296(73%)

5 Flej 7(2%) 1(.2%) 2(.5%)

6 keÀesCelesner meeOeve veener

4(1%) 17(4.2%) 106(26%)

7 SketÀCe 407 407 407


12

DeeefoJeemeeR®eer ner keÀþerCe heefjeqmLeleer yeIetve Deecner l³eebvee l³eeb®³ee iejpeeb®ee heéOeev³e¬eÀceeves GuuesKe keÀje³euee meebefieleuee. efve³eespeve heéf¬eÀ³esle meceeJesMe keÀjlee ³esC³ee®³ee ¢äerves les DeeJeM³ekeÀ nesles. l³eebveer efouesueer GÊejs ¬eÀceebkeÀ 2 ®³ee lekeÌl³eeceO³es osC³eele Deeueer Deensle. DeeefoJeemeeR®³ee ¢äerves oeªyeboer®eer iejpe 10J³ee ¬eÀceebkeÀeJej Deens. ®eebieueer MeeUe 11J³ee ¬eÀceebkeÀeJej Deens lej Flej meJe&meeOeejCe ieesäeRvee l³eebveer 12Jee ¬eÀceebkeÀ efouee Deens. yeensªve yeIeCeeN³eebvee oeª ns DeeefoJeemeeR®³ee ceeieemeuesheCee®es keÀejCe Deens Demes Jeeìle Demeues lejer DeeefoJeemeer keÌJeef®ele®e efleuee Deeheu³ee efJekeÀemeeleerue De[mej Deens Demes ceeveleele. oeª®³ee og<heefjCeeceebyeeyele peeieªkeÀ Peeu³eeves l³eeb®³eehewkeÀer 3.19 ìkeÌkesÀ heéflemeeokeÀebveer mebhetCe& oeªyeboer DemeeJeer Demes cele J³eÊeÀ kesÀues Deens. ³ee®e ieìeleerue ueeskeÀebveer Menjer keWÀêebceO³es efceUles lemes iegCeJeÊeehetCe& efMe#eCe l³eeb®³ee cegueebvee ieeJeele®e efceUeJes Demes cele J³eÊeÀ kesÀues Deens.

heg{s efouesu³ee ¬eÀceebkeÀ 2 ®³ee lekeÌl³eeceO³es 1 les 9 ¬eÀceebkeÀebceO³es p³ee iejpeeb®ee GuuesKe keÀjC³eele Deeuesuee Deens l³eeb®ee ieéceerCe efJekeÀemee®³ee - HeÀueeslheeove, heMeg mebJeOe&ve DeeefCe ke=À<eer ³ee leerve he´keÀejebceO³es meceeJesMe keÀjlee ³esF&ue. ³eeceO³es MesleerMeer mebyebefOele iejpeeb®ee ceesþîee hećeeCeeJej GuuesKe keÀjC³eele Deeuesuee Deens. heéflemeeokeÀebveer ³ee iejpeebvee efJe¬eÀceer heéflemeeo efouee Deens. l³eeb®³ee iejpeebefJe<e³eer peeCetve Iesle Demeleevee®e l³eebvee l³ee l³ee #es$eele keÀesCekeÀesCel³ee he´keÀej®³ee De[®eCeeRvee leeW[ ÐeeJes ueeieles ³eeb®eerner ceeefnleer Deecner Iesleueer. l³eeb®³ee ³ee iejpee DeeefCe l³ee Deveg<ebieeves ³esCeeN³ee mecem³eebefJe<e³eer FLetve heg{s ®e®ee& keÀjC³eele ³esCeej Deens.

leÊeÀe ¬eÀceebkeÀ 2efJekeÀemeemeeþer DeeJeM³ekeÀ DemeCeeN³ee iejpeebefJe<e³eer heéflemeeokeÀebveer efouesu³ee heéOeev³ee®eer

ìkeÌkesÀJeejer

Deveg.¬eÀ. iejpeeb®es mJeªhe heéflemeeokeÀeb®eer ìkeÌkesÀJeejer *

1 ceneie[îee ueekeÀ[e®eer DeeefCe HeÀUPee[eb®eer ueeieJe[ 1.47

2 heMeg mebJeOe&ve 4.42

3 peueeEme®eve 54.05

4 peefceveer®eer meceheeleUer (ces[eyeboer) 44.71

5 Yeeb[Jeue iegbleJeCetkeÀ (hegbpeer) 25.30

6 efye³eeCes DeeefCe Keleeb®ee JesUsJej hegjJeþe 21.13

7 yewue pees[er 14.98

8 peefceveer®eer DeeJeM³ekeÀlee 3.19

9 Mesleer®eer DeJepeejs 0.49

10 oeªyeboer 0.24

11 ®eebieueer MeeUe 1.22

12 Flej 6.14

* he´l³eskeÀ iejpes®³eeyeeyele Deecner p³ee 407 peCeeb®³ee cegueeKeleer Iesleu³ee l³eeb®³ee®e hećeeCeele ner ìkeÌkesÀJeejer efoueer Deens.

1) HeÀueeslheeove³ee YeeieeceO³es meeieJeeveemeejK³ee ceneie[îee Pee[eb®eer lemes®e Deebyee, ef®ekeÌketÀ DeeefCe

[eeEUyes ³eebmeejK³ee HeÀUeb®eer ueeieJe[ keÀjC³eeJej Yej efouee peelees. heéflemeeokeÀebveer ³ee #es$eeleerue meeceev³eleë hee®e cegK³e mecem³eeb®ee GuuesKe kesÀuee Deens. heefnueer cnCepes ner Pee[s peieJeC³eemeeþer ueeieCeeN³ee heeC³ee®ee DeYeeJe. heeJemeeUe mebheuee keÀer heeC³ee®es oge|Ye#e peeCeJet ueeieles. l³ee l³ee nbieeceele veÐeebvee-Dees{³eebvee DemeCeejs heeJemee®es heeCeer Jeentve peeles DeeefCe veÐee veeues keÀesj[s he[leele. heeC³ee®³ee jespe®³ee Jeehejemeeþer nelehebheeb®ee Jeehej kesÀuee peelees. heeCeer De[JeC³eemeeþer yebOeejs IeeueC³eeb®³ee he´keÀuheeuee meg©Jeele Peeueer, cee$e l³ee®es heefjCeece Depetvener veerìmes efometve Deeuesues veenerle. ogmejer mecem³ee cnCepes Yeeb[Jeue (hegbpeer) iegbleJeCetkeÀ. jeshes Kejsoer keÀjC³eemeeþer, leer ueeJeu³eeveblej l³eeb®eer keÀeUpeer IesC³eemeeþer hewMeeb®eer pe©jer Demeles. eflemejer mecem³ee cnCepes, mJe³ebheekeÀ IejepeJeU ueeJeuesu³ee yeeies®eer meercee mheä vemeCes. l³eecegUs HeÀUPee[s keÀesþs ueeJee³e®eer, kesÀJe{îee Yeeieele ueeJee³e®eer, DeeefCe Yeepeerheeuee keÀesþs ueeJee³e®ee ³eeyeeyele ieeWOeU G[lees. YeìkeÀer iegjs{esjs ner ueeJeuesueer Pee[s Keeleele. ®eewLeer mecem³ee cnCepes HeÀueesÐeeve efJeYeeieekeÀ[tve JesUsJej yeer-efye³eeCes, jeshes DeeefCe Keles hegjJeueer peele veenerle. DeeefCe hee®eJeer mecem³ee cnCepes heeb{N³ee cegbi³eeb®ee GheêJe. l³ee Pee[s®e veä keÀjleele.


2) heMegmebJeOe&ve

efJekeÀemee®eer iejpe cnCetve kesÀJeU 4.42 ìkeÌkesÀ heéflemeeokeÀebveer heMeg mebJeOe&veeuee cenÊJe efoues Deens. ieéceerCe JeeleeJejCeele jenleele cnCetve DeeefoJeemeer heMeg mebJeOe&veeuee heéOeev³e osleerue Demee meJe&meeOeejCe mecepe Demelees.l³ee®³ee efJejesOeele l³eebveer ns cele veeWoJeues Deens.DeeefoJeemeeR®es heMeg mebJeOe&veeyeeyele heéfleketÀue cele DemeC³ee®eer DeveskeÀ keÀejCes Deensle. SkeÀlej ³ee peveeJejebvee ®eeje efceUC³eele De[®eCeer ³esleele, ogmejs cnCepes, ³ee J³eJemee³eemeeþer ueeieCeeN³ee Yeeb[Jeuee®eer ®eCe®eCe Demeles DeeefCe eflemejs ceÔÊJee®es keÀejCe cnCepes JesUsJej heMeg JewÐekeÀer³e Ghe®eej ve efceUeu³eecegUs DeveskeÀ peveeJejebvee Devewmee|iekeÀ ce=l³etuee meeceesjs peeJes ueeieles. ceveg<³eyeUe®eer keÀcelejlee ns ner heMeg mebJeOe&vee®es hećeeCe keÀceer nesC³ee®es SkeÀ keÀejCe Deens. hetJeea DeeefoJeemeeR®eer cegues iegjebvee jeveele ®eje³euee IesTve pee³e®eer. heCe Deelee leer MeeUsle peeT ueeieu³eecegUs iegjebkeÀ[s ue#e osCeejs keÀesCeer jeefnues veener. efJekeÀemee®eer iejpe cnCetve p³ee DeeefoJeemeeRveer heMeg mebJeOe&veeuee cenÊJe efoues Deens, les Jejen eEkeÀJee kegÀkeÌkegÀìheeuevee SsJepeer yekeÀN³ee heeUleele.

3) ke=À<eer

ke=À<eer #es$eeleerue efJekeÀemeefJe<e³ekeÀ iejpee ogmeN³ee ¬eÀceebkeÀe®³ee lekeÌl³eeceO³es 3 les 9 DeMee ¬eÀceeves®e efou³ee Deensle.heéflemeeokeÀebhewkeÀer yengleskeÀ peCeebveer 3 les 5 ³ee Deveg¬eÀceebkeÀebvee heéOeev³e efoues Deens. ³eeceO³es MesleerefJe<e³ekeÀ peueeEme®eve, peefceveer®eer meceheeleUer keÀjCes (ces[eyeboer) DeeefCe Yeeb[Jeue iegbleJeCetkeÀ ³eeb®ee meceeJesMe Deens. ³eeDeeOeer peueeEme®evee®ee efJe®eej DeeheCe kesÀuesuee Deens, l³eecegUs Deelee DeeheCe Flej mecem³eebefJe<e³eer ®e®ee& keÀª³ee.

peefceveer®³ee mece heeleUer®ee he´Mve ne peefceveeruee nesCeeN³ee heeCeer hegjJeþîeeMeer pees[uesuee Demelees. ces[eyeboer cnCepes peceerve mece heeleUerJej keÀªve l³eeuee heeCeer De[JeC³eemeeþer mees³e keÀjCes. cnCepes heeJemee®es heeCeer Jeentve ve peelee peefceveerle cegjues peeTve heeC³ee®eer iejpe lej Yeeieles efMeJee³e efhekeÀebmeeþer DeeJeM³ekeÀ DemeCeejer Deeê&leener (veeceer) peefceveerle efìketÀve jenles. mebhetCe& megjiegpee efpeu¿eeletve peefceveer®eer meceheeleUer keÀjC³ee®eer ceeieCeer ceesþ³ee hećeeCeeJej kesÀueer peele Deens.cee$e, ³esLeerue De[®eCe DeMeer Deens keÀer peceerve [eWiej GleejeJej Demeu³eeves heeJemee®es heeCeer De[JeC³eemeeþer Ieeleuesues yebOeejs heeC³eeves Jeentve peeleele DeeefCe peefceveer®eer Oethe nesle jenles.lejerner ³eehewkeÀer yeN³ee®eMee peefceveer®es cenelcee ieebOeer jeäêr³e ieéceerCe jespeieej nceer ³eespeveWleie&le (cevejsiee) meceheeleUerkeÀjCe (ces[eyeboer) keÀjC³eele Deeues Deens. Deelee ³ee Yeeieeleerue MeslekeÀjer ³ee peefceveerJej efhekesÀ IesC³eemeeþer ueeieCeeN³ee Yeeb[Jeuee®³ee he´leer#esle Deens.

Yeeb[Jeue iegbleJeCegkeÀer®ee he´Mve meieÈ³eebvee®e Yes[meeJele Demeuee lejer p³ee heéflemeeokeÀebveer J³eeJemeeef³ekeÀ efhekesÀ I³ee³euee meg©Jeele kesÀueer Deens l³eebvee ne leeCe peemle peeCeJele Deens. mejkeÀejer efJeYeeieekeÀ[tve ceesHeÀle efye³eeCeeb®ee DeeefCe Keleeb®ee hegjJeþe eEkeÀJee l³eeb®³ee Kejsoermeeþer DeLe&mene³³e JesUsJej efceUle veener, ³ee mecem³esefJe<e³eer heéflemeeokeÀebveer Deeheues cele veeWoJeues Deens. efJeMes<e cnCepes 14.98 ìkeÌkesÀ SJe{îee ceesþ³ee hećeeCeeJej heéflemeeokeÀebveer yewuepees[er®eer iejpe ceeb[ueer Deens. SketÀCe®e DeeefoJeemeer Yeeieele pebieues veenerMeer nesle Deensle, iegjebvee ®ejC³eemeeþer kegÀjCes jeefnueer®e veenerle. l³eecegUs l³eeb®es hećeeCe

Ieìle ®eeueues Deens. yewueeb®eener ³eeuee DeheJeeo veener. cnCetve®e DeeoerJeemeeRyeeyele yewuepees[er®eer mecem³ee iebYeerj þjueer Deens. Depetvener yewueeb®³ee®e mene³³eeves ceesþ³ee hećeeCeeJej peceerve keÀmeueer peeles.

efJeYeeie eflemeje

SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespeves®³ee keÀ#esle ³esCeeN³ee efJekeÀeme efJe<e³ekeÀ iejpee

ve#eueie´mle Yeeieeb®ee efJekeÀeme keÀjC³ee®³ee GÎsMeeves SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevee (IAP) veesJnWyej, 2010 ceO³es le³eej keÀjC³eele Deeueer. keWÀêe®es DeefleefjÊeÀ mene³³e Demeuesueer, 100 ìkeÌkesÀ DevegoeveeJej DeeOeeefjle DeMeer ner ³eespevee Deens. he´l³eskeÀ ve#eueie´mle efpeu¿eeuee efJekeÀemeemeeþer 2010-11 ceO³es 25 keÀesìer ©he³eeb®es lej 2011-12 ceO³es 30 keÀesìer ©he³eeb®es Devegoeve osC³eele Deeues. efJekeÀeme DeejeKe[e le³eej keÀjC³ee®eer DeeefCe l³ee®eer DebceueyepeeJeCeer keÀjC³ee®eer peyeeyeoejer he´l³eskeÀ efpeu¿eeuee SkeÀ meefceleer vescetve efle®³eeJej meesheJeC³eele Deeueer. efpeuneefOekeÀejer/efpeune ob[eefOekeÀejer ³ee meefceleer®ee hećegKe Demetve meefceleerceO³es efpeune heesueerme DeOeer#ekeÀ DeeefCe efpeune Jeve DeefOekeÀejer ³eeb®ee meceeJesMe Demelees. ³ee efve³eespeve DeejeKe[îeeceO³es meeJe&peefvekeÀ hee³eeYetle megefJeOee DeeefCe mesJee efvecee&Ce keÀjC³ee®es he´mleeJe le³eej kesÀues peeleele. ³eeceO³es DeebieCeJee[er keWÀê, heéLeefcekeÀ Deejesi³e keWÀê, efheC³ee®³ee heeC³ee®ee hegjJeþe, ieeJeeleerue jmles, Jeerpe ³eebmeejK³ee hee³eeYetle megefJeOee DeeefCe mesJee ³eeb®ee meceeJesMe neslees. osMeele meO³ee veT jep³eebceOeerue 82 efpeu¿eebceO³es SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevee jeyeJeueer peeles.DeebOe´ heósMe, efyenej, íÊeermeie[, PeejKeb[,


14

ceO³e heósMe, cenejeä^, Deesef[Mee, GÊej heósMe, DeeefCe heeq½ece yebieeue, ner leer veT jep³es Deensle.meve 2010 les 13 ³ee keÀeueeJeOeerle ³ee ³eespeveWleie&le 4,177 keÀesìer 65 ueeKe ©he³es Ke®e& keÀjC³eele Deeues (o FkeÀe@vee@efcekeÀ ìeFcme, Sefheúe,2013).

íÊeermeie[ceOeerue p³ee megjiegpee efpeu¿eeceOeerue ieeJeeb®es Deecner meJex#eCe kesÀues l³ee efpeu¿ee®ee SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespeveWleie&le meceeJesMe keÀjC³eele Deeuesuee Deens. GefÎäe®³ee ¢äerves efJe®eej keÀjlee ner ³eespevee Yeejle mejkeÀej®eer `mebJesoveMeerue ³eespevee' Deens keÀejCe efJekeÀemee®³ee ceeO³eceeletve ve#eueJeeoeJej efve³eb$eCe þsJeC³ee®es keÀece ³eeletve kesÀues peeles.meJex#eCeele DeeefoJeemeeRveer J³eÊeÀ kesÀuesu³ee iejpee DeeefCe SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevesleerue keÀe³e&¬eÀceeb®ee pej legueveelcekeÀ DeY³eeme kesÀuee lej meelel³eeves l³eeceO³es keÀener $egìer peeCeJeleele.

cegK³eleë SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevesceOeerue efJekeÀeme ³eespeveeb®³ee mebIeìveelcekeÀ j®evesceO³es efJemleej keÀjC³ee®eer DeeefCe hegvecee¥[Ceer keÀjC³ee®eer iejpe ³eeletve J³eÊeÀ nesles. DeeefoJeemeer keÀesCel³ee SKeeÐee efJeefMeä mebmLesuee®e mJeleë®³ee iejpeebefJe<e³eer meebieleele Demes veJns lej les DeveskeÀ mebmLeeb®eer ceole Iesleele, Demes Deece®³ee meJex#eCeeletve Dee{Utve Deeues Deens. ner heeée&Yetceer ue#eele Ieslee, SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespeves®³ee meefceleerceO³es DeeCeKeer keÀener meom³eeb®ee meceeJesMe keÀjCes iejpes®es Deens. efpeuneefOekeÀejer/efpeune ob[eefOekeÀejer meO³ee®³ee meefceleer®ee hećegKe Demelees DeeefCe efpeune heesueerme DeOeer#ekeÀ, efpeune Jeve DeefOekeÀejer ³eeb®ee l³eele meceeJesMe Demelees. cee$e, l³eeb®³eeyejesyej®e ³ee meefceleerceO³es heb®ee³ele meom³e, ieeJekeÀjer, veeiejer meeceeefpekeÀ mebIeìves®es heéfleefveOeer DeeefCe efJekeÀeme

J³eeJemeeef³ekeÀeb®eener ³eeceO³es meceeJesMe keÀjCes iejpes®es Deens. efJeefJeOe #es$eeleerue ueeskeÀeb®eer celes peeCetve Iesleu³eeme JeemleJee®es Yeeve jeKetve efve³eespeve keÀjC³eeme ceole nesles.

meO³ee SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespevesves HeÀÊeÀ meeJe&peefvekeÀ ceeueceÊee efvecee&Ce keÀjC³eeJej ue#e keWÀefêle kesÀuesues Deens. heCe Deece®³ee heéflemeeokeÀebvee GhepeerefJekesÀ®es meeOeve efceUCesner eflelekesÀ®e DeeJeM³ekeÀ Deens. cnCetve®e SkeÀeeqlcekeÀ ke=Àleer ³eespeveWleie&le meeJe&peefvekeÀ hee³eeYetle megefJeOee DeeefCe mesJee efvecee&Ce keÀjC³eeyejesyej®e iejpeeb®³ee ³eeoerceOeerue p³ee cenÊJee®³ee iejpee Deensle l³ee leele[erves hetCe& keÀjC³eele ³eeJ³eele.cnCepes SkeÀerkeÀ[s DeeefoJeemeeRvee GhepeerefJekesÀ®es meeOeve efceUsue DeeefCe ogmejerkeÀ[s l³eeletve®e yebOeeN³eemeejKeer keÀeces keÀªve meeJe&peefvekeÀ ceeueceÊeener efvecee&Ce kesÀueer peeF&ue. l³ee®eyejesyej DeeefoJeemeeR®³ee pebieue mebj#eCe, heMeg JewÐekeÀer³e mesJee, ke=À<eer mesJee ³ee p³ee Flejner iejpee Deensle l³eener hetCe& keÀjC³ee®ee he´³elve kesÀuee peeF&ue.

DeeYeej

íÊeermeie[ceOeerue megjiegpee efpeu¿eele keÀece keÀjCeeN³ee `®eewheeue' ³ee mJe³ebmesJeer mebmLes®³ee keÀe³e&keÀl³ee¥veer ceeefnleer mebkeÀefuele keÀjC³eemeeþer peer ceole kesÀueer l³eeyeÎue uesKekeÀeves l³eeb®es ceveëhetJe&keÀ DeeYeej ceeveues Deensle.

(ieeseEJeo®ebê jLe - heé®ee³e&, peer. yeer. heble meeceepeerkeÀ efJe%eeve mebmLee, Deueenyeeo efJeÐeeheerþ. mebhekeÀe&meeþer F&cesue- [email protected])

ö Yee<eeblej ë jesefnCeer hesþs

HesÀyegJeejer, 2014

ùeeskeÀ mJeemL³e'

³ee efJe<e³eeJej Demesue.

cee®e&, 2014

`ÒeMeemekeÀer³e megOeejCee'

³ee efJe<e³eeJej Demesue.

Deeieeceer DebkeÀ

1. Òesme Fve o vee@Le& Fmì (Fbûepeer) ` 145/-

2. yeer.Deej. Deebyes[keÀj (Fbûepeer) ` 125/-

3. Fbef[³eeë efyeHeÀesj DeB[ DeeHeÌìj o c³egìerveer (Fbûepeer) ` 100/-

ÒekeÀeMeve efJeYeeiee®eer veJeer HegmlekesÀ


Yetefcemeb³eespekeÀ ³eespevee: ieéceerCe peceerve he´Meemeveeleerue yeouee®eer Deieótleö mebpe³e heìveeF&keÀ

peieele meJe&$e keÀesCel³eener kegÀìgbyeemeeþer peceerve ner ceesuee®eer ceeueceÊee mecepeueer peeles. YeejleemeejK³ee MesleerheÓeeve osMeele lej peefceveeruee OejCeerceelee cnCetve hetpeues peeles. Yeejleele meJe&®e MeslekeÀjer kegÀìgbyeebveer DeveskeÀ efhe{îee JeejmeenkeÌkeÀeves efceUeuesu³ee peefceveeruee heéCeeheueerkeÀ[s peheues. peefceveercegUs®e Deeheues DeeqmlelJe Deens, mJelJe Deens Demee ke=Àle%eles®ee YeeJe Yeejleer³e MeslekeÀN³eeb®³ee ceveer þmeuesuee Deens.

leLeeefhe, efye´ìerMe jepeJeìerheemetve Yeejlee®³ee ieéceerCe heósMeele peefceveerMeer mebyebOeerle DeveskeÀ iegbleeiegbleer®³ee meeceeefpekeÀ lemes®e Deee|LekeÀ Je jepekeÀer³e mebIe<ee¥vee megªJeele Peeueer peer Deepeleeiee³ele ®eeuet®e Deens. ³ee mebIe<ee¥le íesìe MeslekeÀjer Jeie& keÀpee&®³ee meeheUC³eele De[ketÀve hegjlee Yej[uee iesuee. MeslemeeN³ee®³ee Jee{l³ee yeespeecegUs ueneve MeslekeÀN³eeb®eer peefceveer®³ee ªheeleueer peerJeeheueerkeÀ[s peheuesueer l³eeb®³ee ceeuekeÀer®eer ceeueceÊee meeJekeÀejebkeÀ[s keÀpee&T he[ueer. peefceveerJej efve³eb$eCe kegÀCee®es

Je peefceveeR®ee Jeehej keÀmee neslees Deens ³eeJej yeN³ee®e DebMeer ieéceerCe DeLe&J³eJemLee DeJeuebyetve Demeles. ieéceerCe Yeeieeleerue MeslekeÀN³eebkeÀ[s Deepe HeÀej Lees[îee hećeeCeele ceeuekeÀer®³ee peefceveer Deensle; DeeefCe ns®e ieéceerCe Yeejleeleerue oeefjê³ee®es SkeÀ hećegKe keÀejCe Deens.

mJeeleb$³eesÊej Yeejleele efheUJeCetkeÀ jesKeC³eemeeþer, Dev³ee³e jesKeC³eemeeþer peceerve cenmetuee®eer efye´ìerMeeb®³ee JemeenleJeeoer jepeJeìerle megª keÀjC³eele Deeuesueer he×le megOeejC³ee®ee Yeejle mejkeÀej®ee he´³elve neslee. l³ee®ehećeeCes mJeeleb$³eheéhleerveblej ke=À<eer efJekeÀeme ne JemeenleJeeoer keÀeUeheemetve Dev³ee³e menve keÀjCeeN³ee ieéceerCe ieefjyeeb®eer eqmLeleer megOeejC³ee®ee lees SkeÀ cenlJee®ee Ghee³e Deens, Demes mejkeÀejuee peeCeJeues. ³eemeeþer cenlJee®eer heeJeues ìekeÀleebvee l³eekeÀeUer mejkeÀejves Yee[sheìdìîeeves peefceveer IesCeeN³eebvee peefceveer®eer ceeuekeÀer osTve ceO³emLeeb®eer YetefcekeÀe keÀceer kesÀueer. l³eecegUs Yee[sheìdìîeeves peefceveer Iesleuesu³eeb®eer megjef#elelee Jee{sue Demeener

efJe®eej neslee. ³eeefMeJee³e peceerve keÀe³eÐeelener DeveskeÀ megOeejCee keÀjC³eele Deeu³ee nesl³ee. Yetceernerve cepetj Je peceerveoej ³eeb®³eeleerue ojer keÀceer keÀjC³eeJejner yeje®e Yej efouee iesuee. veJeerve keÀe³eÐeebcegUs GheueyOe peefceveeR®es HesÀjefJelejCe keÀjC³eele Deeues. peceerve OeejCee keÀe³eÐeecegUs peceerve keÀmeCeeN³eebvee ceeuekeÀer osC³ee®ee he´³elve keÀjC³eele Deeuee. peefceveer®ee heÝeeJeer Je ³eesi³e Ghe³eesie keÀjC³ee®³ee efoMesves ns SkeÀ cenlJee®es heeTue nesles. lemes®e ³eeÜejs ke=À<eer Glheeove Jee{JeC³ee®eener nslet meeO³e keÀjC³ee®ee efJemleeefjle keÀe³e&¬eÀce ³eespeC³eele Deeuee neslee.

Deesef[mee mejkeÀejves Yetefcenerveebvee efJeMes<eleë jep³eeleerue Devegmetef®ele peeleer-peceeleeRvee peceerve Je peefceveer®es Yee[sheìdìîeeves nkeÌkeÀ osC³eemeeþer DeveskeÀ keÀe³eos kesÀues Deensle. l³eevegmeej peceerveOeejCee efveeq½ele keÀjC³eele Deeueer Demetve DeeefoJeemeeRmeeþer peceerve nkeÌkeÀ mebj#eCe keÀe³eos keÀªve l³eeb®³eekeÀ[s peefceveeR®es nmleeblej keÀjC³eele ³esle Deens. Demes Demeues lejerner ³ee meJe& keÀe³eÐeeb®³ee DebceueyepeeJeCeerle


16

DeveskeÀ De[LeUs Deensle. l³eecegUs ³ee meJe& he´³elveebvee DeepeJej ce³ee&efole hećeeCeele®e ³eMe efceUeues Deens. ³ee®eer heefjCeleer peefceveer®³ee meboYee&le DeveskeÀ Jeeo efvecee&Ce nesC³eele Peeueer Demetve JeejbJeej ieéceerCe Yeeieele mejkeÀejer peceerve nkeÌkeÀ vemeleevee yeUkeÀeJeC³eele Deeueer lej keÀener efþkeÀeCeer mejkeÀejves peefceveer®es nkeÌkeÀ efoues Demeleeveener DeveskeÀ ceeieemeJeieea³eebvee l³eeb®³ee peefceveer®ee leeyee Ieslee Deeuesuee veener.

peceerve efJelejCeele ce³ee&efole ³eMe ³esC³ee®eer keÀejCes:

keÀener Je<ee¥hetJeea Deesef[mee jep³ee®³ee cenmetue efJeYeeieeves Yetceernerveeb®eer ieCeleer kesÀueer nesleer. l³eeveblej 2005-06 ceO³es IejJee[er®³ee peefceveer®³ee Jeeìhee®eer JemegbOeje ³eespevee jeyeJeC³eele Deeueer. Yetceernervee®³ee ieCeleerle Demes efometve Deeues keÀer, ueeKees ueeskeÀebvee Iejs®e veenerle keÀejCe l³eebvee kesÀJeU 4 [sefmeceue (0.04 SkeÀj) peceerve osC³eele Deeueer nesleer. veblej 2008 ceO³es l³eebvee 10 [sefmeceue (0.1 SkeÀj) FlekeÀer peceerve osC³eele Deeueer. hejbleg 2008-09 ceO³es Demes efometve Deeues keÀer, ³ee ³eespeves®³ee DebceueyepeeJeCeerle DeveskeÀ DeeJneves Deensle lemes®e p³eemeeþer ner ³eespevee DeeKeueer leer GÎeräs®e meeO³e nesle veenerle.

2009-10 ceO³es ueB[smee ³ee Dees[ermee jep³eeleerue ieéceerCe efJekeÀeme mebmLesves JemegbOeje ³eespeves®³ee DebceueyepeeJeCeer®es keÀener efveJe[keÀ Kes[îeele cetu³eceeheve kesÀues iesues, ³eele Demes efometve Deeues keÀer, ³ee ³eespeves®³ee ³eMemJeer DebceueyepeeJeCeer®es hećeeCe HeÀej keÀceer Deens. he´l³e#e ner ³eespevee jeyeJeC³eele Deeuesu³ee meJe& ieeJeebceO³es keÀece keÀjCeeN³ee cenmetue keÀce&®eeN³eeb®eer mebK³ee Dehegjer Demeu³eeves ner ³eespevee ³eMemJeerheCes jeyeJelee Deeueer veener.

³ee DeY³eemeeleerue DeeCeKeer SkeÀ cenlJee®ee efve<keÀ<e& cnCepes yesIej Demeuesu³ee ueeskeÀeb®³ee hegveJe&meveemeeþer l³eeb®³eekeÀ[s keÀesCeleerner ceeie&oMe&keÀ lelJes veJnleer.

peefceveerefJe<e³eer®es heúebefyele he´Mve Je mecem³ee:

JemegbOeje ³eespevesleerue keÀce&®eeN³eeb®eer mebK³ee Jee{JeC³eemeeþer ueB[smee mebmLesves mLeeefvekeÀ ³egJekeÀebvee heéfMe#ele keÀjC³ee®es þjJeues. l³eevegmeej mLeeefvekeÀ ³egJekeÀebvee meeceeefpekeÀ meeOeve IeìkeÀ (community resource Person) Demes veeJe osC³eele Deeues. ³ee ³egJekeÀeb®eer Yetceer meb³eespekeÀ DeMeerner DeesUKe keÀªve osC³eele Deeueer. ³ee Yetceer meb³eespekeÀeb®eer efveJe[ meceepeeves®e kesÀuesueer nesleer Je l³eebvee cenmetue efvejer#ekeÀeb®es ceoleveerme cnCetve keÀece keÀjC³ee®es heéfMe#eCe ueB[smee®³ee ³eespevesle osC³eele Deeues. jep³ee®es cenmetue DeefOekeÀejer he´l³eskeÀ Iejer peeTve Yetceernerveeb®eer ieCevee keÀª MekeÀle vemeu³eecegUs peemle mebK³esves peceerve meb³eespekeÀ le³eej keÀjC³ee®eer iejpe nesleer. l³eecegUs Yetceernerveeb®eer vescekeÀer mebK³ee efkeÀleer Deens, ns þjJeC³eemeeþer meceepeeleerue ³egJekeÀebvee heéfMe#eCe osC³ee®eer osKeerue SkeÀ ³eespevee neleer IesC³eele Deeueer. cenmetueer Keel³eeuee heéfMeef#ele ³egJekeÀeb®³ee ceeO³eceeletve hetjkeÀ DeMeer mesJee GheueyOe keÀªve osCes ne ³eeceeie®ee nslet neslee. ueB[smee mebmLesves cenmetue DeefOekeÀeN³eebMeer ®e®ee& keÀªve l³eemeeþer®eer lejleto Je keÀeuece³ee&oe þjJeueer. ³eeefMeJee³e Yetceer meb³eespekeÀeb®eer YetefcekeÀe Je peyeeyeoeN³eener efveeq½ele kesÀu³ee. Yetceer meb³eespekeÀebvee peceerve efJenJeeìer®³ee nkeÌkeÀeb®³ee ³eeoerleerue veeJes Je Iejeleerue ueeskeÀeb®eer veeJes ³eeb®eer pegUCeer keÀjC³eeme meebieC³eele Deeues. efceÞe he×leerves l³eebveer Yetceernerveeb®eer DeesUKe heìJeC³ee®ee

he´³elve kesÀuee. he´l³e#e keÀecekeÀepee®³eeJesUer cenmetue DeefOekeÀeN³eebvee Depe& Je Flej keÀeieohe$es Yeªve IesC³eele ceole kesÀueer. yesIej Je Yetceernerve kegÀìgbyes cenmetue efJeYeeieeves Dee³eesefpele kesÀuesu³ee v³ee³eue³eerve efMeefyejebvee ³esleerue ³ee®eer keÀeUpeer l³eebveer Iesleueer Lees[keÌ³eele, Yetceermeb³eespekeÀebveer cenmetue efvejer#ekeÀ Je meceepe ³eeb®³eeleerue ogJee cnCetve keÀece kesÀues. cenmetue Keel³ee®³ee JemegbOejemeejK³ee ³eespeveeb®eer ceeefnleer l³eebvee efoueer.

Yetceer meb³eespekeÀ heéªhee®es cetu³eceeheve:

Yetceer meb³eespekeÀ ³eespevescegUs ieéceerCe Yeeieeleerue ³egJekeÀ cenmetue DeefOekeÀeN³eeb®es ceoleveerme cnCetve keÀece keÀª MekeÀleele, ns efme× Peeues. l³eeletve JesUsle peefceveeR®es Jeeìhe keÀjCes MekeÌ³e Peeues. Deesef[mee DeeefoJeemeer efJekeÀeme Je GhepeerefJekeÀe ³eespevee ³ee yee¿e Devegoeefvele ³eespevesle peceerve efJelejCee®³ee he´Mveeb®eer DeveskeÀ GÊejs efceUeueer. ³eeefMeJee³e vescekeÌ³ee mecem³eeb®es efveJeejCe JemegbOeje ³eespevesves ³eeDeeOeer®e kesÀues nesles. Deesef[mee DeeefoJeemeer efJekeÀeme Je GhepeerefJekeÀe ³eespevee Je ueB[smee mebmLee ³eebveer meb³egÊeÀheCes peceerve Jeeìhe keÀe³e&¬eÀce jeyeJeC³ee®es ceev³e kesÀues. lemes®e ³ee ³eespevesDebleie&le peceerve meb³eespekeÀebvee menYeeieer keÀjC³ee®es þjues. ³eemeeþer ueeieCeejer leebef$ekeÀ ceole ueB[smee mebmLee keÀjCeej nesleer. meele efpeu¿eeleerue 1056 ieeJeeleerue Yetefcenerveeb®eer ieCevee keÀjC³ee®³ee Ghe¬eÀceele keÀceerle keÀceer JesUele 98 ìkeÌkesÀ Kes[îeeble Yetceer meb³eespekeÀebveer leerme npeej Yetefcenerve kegÀìgbyes MeesOetve keÀe{ueer. he´keÀuheeleerue Kes[îeele meesUe npeej peceerve heÆs efJeleefjle keÀjC³eele Deeues. Yetceer meb³eespekeÀ heéªhe ³eMemJeer Peeu³eeveblej Deesef[mee mejkeÀejves peceerve Jeeìhee®ee keÀe³e&¬eÀce DeeCeKeer Deþje


npeej Kes[îeele efJemleejC³ee®es þjJeues. ner ieeJes jep³eeleerue yeeje efpeu¿eeble Je 118 DeeefoJeemeer Ghe³eespeveebceO³es efJeYeeieueer iesueer nesleer. DeeefoJeemeer Ghe³eespevesle yeeje ueeKe DeeefoJeemeer kegÀìgbyeebvee peceerve Jeeìhee®ee HeÀe³eoe efceUC³ee®eer MekeÌ³elee Deens. ³ee ³eespevesle jep³e mejkeÀej®ee Devegmetef®ele peeleer Je Devegmetef®ele peceeleer efJeYeeie keWÀêmLeeveer keÀece keÀefjle Deens. DeeefoJeemeer efJekeÀeme Je GhepeerefJekeÀe ³eespevee Je ueB[smee ³eebveer cenmetue efJeYeeieeuee Je efpeune he´Meemeveeuee vesnceer®e ceole kesÀueer Deens.

he´Meemeveele ueeskeÀmenYeeieeves megOeejCee:

peceerve he´Meemeveele meJe&meeOeejCeheCes jep³e mejkeÀej®³ee Jeleerves Yetefcenerveebvee MeesOetve l³eebvee peefceveer®es Jeeìhe keÀjC³ee®es GefÎä Demeles. Yetceer meb³eespekeÀeb®³ee ³ee he´keÀuheeletve Kes[îeebleerue mecegoe³eeb®es heejbheefjkeÀ %eeve Je meef¬eÀ³e menkeÀe³e& keÀMee he´keÀejs Ieslee ³esles ³ee®ee SkeÀ Jemlegheeþ efvecee&Ce Peeuee Deens. ³eele Yetceernerveeb®eer peer ³eeoer Yetceer meb³eespekeÀebveer le³eej kesÀueer l³eeuee cenmetue DeefOekeÀeN³eekeÀ[tve ceev³elee efoueer peeles. ³eecegUs®e peceerve efJelejCe ner meecegoeef³ekeÀ cnCepes meeceeefpekeÀ heéf¬eÀ³ee keÀjC³eele ³eMe Deeues Deens. ³ee ³eespeveeble mLeeefvekeÀ ueeskeÀeb®ee menYeeie kesÀJeU Yetceernerve kegÀìgbyeeb®eer ieCevee SJe{îeehegjlee®e ce³ee&efole vemetve Yetceernerveeb®³ee he´l³e#e heenCeer®³eeJesUer mLeeefvekeÀebvee peefceveerJeªve nesCeejs lebìs ìeUC³eemeeþer peefceveer®eer DeeKeCeer Je Flej yeeyeleerlener menYeeieer keÀªve IesC³eele Deeues Deens. peceerve Jeeìheeyeeyele®es lebìs mees[JeC³eemeeþer veblejner mejkeÀej Je Yetceer meb³eespekeÀ SkeÀ$e keÀece keÀª MekeÀleele, Demesner mJeªhe þjJeC³eele Deeues Deens. Lees[keÌ³eele, Yetceer meb³eespekeÀ ³eespevee cnCe®es

veeiejer mecegoe³eekeÀ[tve jep³e mejkeÀej®³ee ³eespevesuee meef¬eÀ³e heeeEþyee efceUC³ee®es SkeÀ ogceeaU GoenjCe þjues Deens. ³ee ³eespevesleerue Yetceer meb³eespekeÀ heéªhe ns meecetefnkeÀ efve³eespeve Je efvejer#eCe J³eJemLee ³eeyeeyeleerle ³eMemJeer þjues lemes®e mJe³eb menkeÀe³ee&®³ee lelJeecegUs J³eÊeÀeriele HeÀe³eÐeekeÀ[tve meecegoeef³ekeÀ HeÀe³eÐeele ªheeblejerle nesC³ee®³ee ceeiee&Jej Deens. mejkeÀejuee peveles®eer meeLe efceUeueer lej ®eebieueer meceepeeshe³eesieer keÀeces ³eMemJeer nesT MekeÀleele, ns ³eeletve efmeOo Peeues.

Yetceer meb³eespekeÀ heéªheecegUs meeceeefpekeÀ mecegoe³e Je heéf¬eÀ³ee ³ee oesve yeeyeer SkeÀ$e Deeu³ee Deensle. mecegoe³eeleerue heoJeerOej Yetceernerveebvee MeesOeC³eeheemetve®³ee ³ee ³eespevesle menYeeieer Peeues Deensle meceepee®³ee mejkeÀejuee ceole keÀjC³ee®³ee #eceleebyeeyele efJeéeeme efvecee&Ce Peeuee Deens. ³eecegUs ueeskeÀeb®³ee menYeeieeletve efJekeÀeme keÀmee meeOeuee peelees, nsner mheä efometve ³esles. ³eeefMeJee³e peceerve efJelejCee®³ee keÀeceeueener ieleerner efceUeueer Deens. mLeeefvekeÀ mecegoe³e Je mejkeÀej SkeÀ$e ³esTve hejmhejeb®ee efJeéeeme jenerue Demes keÀener keÀece®e keÀª MekeÀle veenerle ne iewjmecepe otj keÀjC³eelener ner ³eespevee ³eMemJeer þjueer Deens. efJekeÀemee®eer heéf¬eÀ³ee peMeer Gl¬eÀeble nesle peeles lemes efJekeÀemee®³ee DeeJneveebvee leeW[ osC³eemeeþer ceveg<³eyeUe®eer iejpener Jee{le peeles. Yetceernerveebvee peceerve osC³ee®eer heéf¬eÀ³ee iegbleeiegbleer®eer Demeu³eeves ³eele meceepe Je mejkeÀej ³ee oesIeeb®eerner menkeÀe³ee&®eer YetefcekeÀe DeeJeM³ekeÀ Demeles. Yetceermeb³eespekeÀ mJeªhe®e Demes Deens keÀer ³eele mecegoe³eeb®es heejbheefjkeÀ %eeve Yetceernerveeb®eer ieCevee keÀªve heg{®³ee heéf¬eÀ³ee heej hee[leevee mejkeÀejuee ®eebieueer ceole efceUles. peceerve he´Meemeveele

mLeeefvekeÀ ueeskeÀeb®ee menYeeie cenlJee®ee keÀmee Deens ns ³eeletve heene³euee efceUeues.

%eevee®eer efvee|celeer Je %eevee®eer GheueyOelee ³eeb®es efJekeWÀêerkeÀjCe :

Yetceermeb³eespekeÀ ³eespevee ner %eevee®³ee efJekeWÀêerkeÀjCee®esner ceesþs GoenjCe Deens; keÀejCe ³eeletve peefceveer®³ee ceeuekeÀer nkeÌkeÀebefJe<e³eer®eer ceeefnleer meJe&meeceev³e ueeskeÀebvee efceUC³ee®eer heéf¬eÀ³ee megª Peeueer. Yetceernerveeb®eer ³eeoer ieécemeYesle meeoj keÀjC³ee®eer megefJeOeener ³eele Deens. Yetceermeb³eespekeÀ kesÀJeU Yetceernerveeb®³ee ³eeÐee keÀªve Leebyeues veenerle, lej l³eebveer meceepeeuee peefceveer®³ee Jeehejeyeeyele heéfMe#eCe efoues. ³eecegUs Kes[îeeleerue peceerve OeejCesyeeyele DeefOekeÀ heejoMe&keÀlee Deeueer Deens.

hetJeea®³ee keÀeUele Kes[îeeleerue Devegmetef®ele Yeeieele peceerve ceeuekeÀer veeWoCeer DeefOekeÀejer ne®e cenmetue efvejer#ekeÀ Demes Je HeÀej Lees[îee ieécemLeebvee ³ee®eer ceeefnleer nesleer. Deelee Yetceermeb³eespekeÀ ns meceepeeyejesyej lemes®e cenmetue efvejer#ekeÀebyejesyejner keÀece keÀjerle Deensle, l³eecegUs cenmetuee®³ee veeWoer ³ee Kes[îeeleerue cenmetue veeWo DeefOekeÀeN³eebkeÀ[tve meJe&meeceev³e ueeskeÀebhe³e¥le heesn®et ueeieu³ee Deensle. SKeeÐee peefceveer®³ee legkeÀ[îeeleerue JeeìCeerJeªve SKeeÐee kegÀìgbyeerue JeejmeebceO³es Jeeo Peeues lej l³eeb®³ee Jeejmee peefceveer®eer peb$eer le³eej keÀjC³ee®es keÀece Yetceer meb³eespekeÀ keÀjerle. ns meJe& cenmetue efvejer#ekeÀ Je kegÀìgbyeeleerue meom³eeb®³ee mece#e kesÀues peele Demes. SkeÀ$e kegÀìgbyeele Je[erueebvee kegÀìgbye hećegKe ceevetve l³eebvee peceerve nkeÌkeÀ efouee peele Demes. Yetceer meb³eespeve ³eespevesDeeOeer cenmetue efvejer#ekeÀ kegÀìgbyeeleerue Flej meom³eebvee peceerve Jeeìhe keÀjC³eekeÀ[s ogue&#e keÀjerle Demele hejbleg, Yetceer meb³eespekeÀ ns cenmetue efvejer#ekeÀebmeceJesle


18

Deelee oesve [sefmeceue (0.02 SkeÀj) hes#ee keÀceer peceerve Demeuesu³ee kegÀìgbyeeleerue Flej Jeejmeoejebvee Yetceernerve cnCetve®e ieCevee keÀjleele. kegÀìgbyeeleerue peceerveer®³ee ceeuekeÀer nkeÌkeÀe®eer peb$eer le³eej keÀjleevee heejoMe&keÀ he×leer Jeehejueer peeles. l³eecegUs Yetceer meb³eespekeÀ De%eeveeletve efvecee&Ce nesCeeN³ee peefceveerJeªve nesCeejs Jeeo mees[JeC³eelener ceole keÀjleele. Yetceer meb³eespekeÀ ns Yetceernerveeb®eer ³eeoer Yetceernerve kegÀìgbyes Je mecegoe³ee®³ee ieécemeYesle meJee¥vee oeKeJeleele. Kes[îeeleerue ³ee yewþkeÀerle ueeskeÀeb®eer veeJes Je l³eebveer OeejCe kesÀuesueer peceerve efkeÀleer Deens nsner Jee®etve oeKeJeues peeles. l³eecegUs keÀesCe yesIej Deens Je keÀesCe Yetceernerve Deens, l³eemeeþer kegÀþues efvekeÀ<e Jeehejues peeleele ns meJee¥vee®e keÀUles. cenmetue DeefOekeÀeN³eeb®³ee leheemeCeerle peer kegÀìgbyes Yetceernerve þjleele l³eebvee mejkeÀejer peceerve efceUJeC³eemeeþer l³ee®³ee ceeheveemeeþer®³ee heéf¬eÀ³esle menYeeieer keÀªve Iesleues peeles. l³eecegUs peefceveerJeªve nesCeejs Jeeoner ìUleele. Deeleehe³e¥le cenmetue efJeYeeie Je cenmetue efvejer#ekeÀ ³eeb®³ee keÀe³ee&ue³eeMeer efveieef[le Demeuesueer ner heéf¬eÀ³ee meceepeemeeþer Kegueer Peeueer Deens hetJeea Kes[îeeleerue ueeskeÀebvee keÀesCe Yetefcenerve Deens, kegÀCeeuee peceerve efceUeuesueer veener ns peenerjheCe mecepele vemes lemes®e hetJeea Yetceernerveeb®ee he´l³e#e heenCeerner nesle vemes. Deelee cenmetue efvejer#ekeÀeb®³ee pees[erves Yetceermeb³eespekeÀ keÀece keÀjleele.

Yetceer nkeÌkeÀebefJe<e³eer pevepeeie=leer:

Yetceernerve keÀesCe Deensle ns þjJeC³eeheemetve meJe& ieesäeR®eer ceeefnleer Deelee GheueyOe Peeueer Deens. Yetceer meb³eespekeÀ heéªheele ueeskeÀefce$e le³eej keÀjCes ner mebkeÀuhevee nesleer. peceerveermebyebefOele lebìs mees[JeC³eemeeþer

meJe&meeceev³e pevelee Je mejkeÀej ³eeb®³eele ceO³emLee®eer YetefcekeÀe Yetceer meb³eespekeÀebcegUs megª Peeueer. Deesef[mee DeeefoJeemeer efJekeÀeme Je GhepeerefJekeÀe ³eespevee ne heLeoMe&keÀ he´keÀuhe ceespeCeermeeþer Debceueele Deeuee. Yetceermeb³eespekeÀ ns ³ee ³eespevesle meJe&meeceeves³eeb®es , Yetceernerveeb®es ceoleveerme yeveues. l³eebvee Iej, peceerve nkeÌkeÀ efceUJetve osC³eekeÀceer ceole keÀª ueeieues. l³eecegUs mejkeÀejner ns lebìs Peìheì mees[Jet MekeÀues. Yetceermeb³eespekeÀebveer cenmetue efvejer#ekeÀebvee vesnceer®e Yetceernerve MeesOeC³eemeeþer veJns lej Flej keÀeceeblener ceole keÀjC³eeme megªJeele kesÀueer. p³eebveer peefceveeRJej Deefle¬eÀceCe kesÀues Deens, DeMeeb®ee MeesOe IesC³eemeeþerner les mejkeÀejuee ceole keÀª ueeieues. peceerve ceeuekeÀer nkeÌkeÀeb®³ee veeWoer ieécemeYeskeÀ[s ³esT ueeieu³ee Je l³eeb®³ee leheemeCeerle meceepee®ee menYeeie Jee{uee. DeveefOeke=ÀleheCes peeiee yeUkeÀeJeC³ee®³ee Ieìvee peenerjheCes meeceesj ³esT ueeieu³eeves Yetceermeb³eespekeÀeb®ee cenmetue efvejer#ekeÀebvee heeeEþyee jeefnuee. l³eecegUs Yetceermeb³eespekeÀebJej ieécemLeeb®ee efJeéeeme Jee{le iesuee. ieécemLe l³eeb®es he´Mve cenmetue efvejer#ekeÀeb®³ee lemes®e Flej ieécemLeeb®³ee ceO³emleerves mees[Jetve ueeieues. ieefjyeeb®eer yeepet ceeb[ueer peeT ueeieueer.

hetJeea Demes nesle vemes keÀejCe meieUe meceepe cenmetue heéf¬eÀ³esle menYeeieer veJnlee. l³eecegUs mejkeÀejer peeiesJej®eer Deefle¬eÀceCes ue#eele DeeCeueer peele vemele. cenmetue DeefOekeÀejerner l³ee peeiee ceeskeÀÈ³ee keÀªve IesC³ee®³ee Yeeveie[erle he[le vemele. Deelee cee$e leMeer heefjeqmLeleer veener. ieécemLeeb®³ee heeeEþy³eeves mejkeÀejer peceerveerJejerue Deefle¬eÀceCes nìJeueer peeT ueeieueer Deensle. ceie Deefle¬eÀceCe keÀjCeejer J³eÊeÀer meceepeele efkeÀleerner heéfleeqÿle

Je Þeerceble Demeueer lejerner keÀejJeeF&le cegueeefnpee yeeUieuee peele veener. mee#ej ³egJekeÀebvee mejkeÀejer peefceveeR®es efve³eespeve keÀjC³eele menYeeieer keÀjC³ee®eer keÀuhevee eEkeÀJee heéªhe DeefYeveJe Deens. keÀejCe les peceerveer®eer ceespeCeer Je Flej keÀeceebmeeþer Kes[îeeleerue Yetceermeb³eespekeÀebMeer pees[ues iesues Deensle cnCepes®e l³eeb®es meceepeeMeer Demeuesues veeles DeefOekeÀ IeÆ Peeues Deens.

Keemeieer-mejkeÀejer Yeeieeroejer®es heéªhe:

Kes[îeeleerue mee#ej ³egJekeÀebvee J³eehle mejkeÀejer peefceveer efve³eefcele cnCepes keÀe³eosMeerj keÀjC³ee®es keÀece efou³eeves SkeÀ DeefYeveJe Demes peceerve Jeeìhe heéªhe le³eej Peeues. ns heéªhe Keemeieer ceveg<³eyeUe®eer ceole IesTve Yetceernerveebvee peceerveer osC³eeyeeyele Deens. peefceveeR®es efJelejCe Je lees[ies ne Yeeie keÀOeer®e peveles®³ee menYeeieele ³esle veJnlee. ns ieesä Deepe MekeÌ³e Peeueer Deens. osMeele he´Lece®e mejkeÀej Je meJe&meeceev³e pevelee ³eeb®³eele he´Meemevee®³ee cenmegueemeejK³ee efJeYeeieeleerue keÀeceebyeeyele Yeeieeroejer Peeueer, ner SkeÀ Del³eble ceesuee®eer yeeye Deens. cenmetue Keel³ee®³ee keÀce&®eeN³eebefMeJee³e Flej ueeskeÀeb®ee menYeeie cnCepes meceepee®eer ceole ³eele Iesleueer iesueer. ieéceerCe Yeeieeleerue p³ee IeìkeÀebhe³e¥le mejkeÀej heesnes®et MekeÀues veJnles l³eeb®³eehe³e¥le heesnes®eC³eemeeþer mLeeefvekeÀ ³egJekeÀeb®ee menYeeie IesC³eele Deeuee. Yetceer meb³eespekeÀeb®³ee YetefcekesÀle Demeuesu³ee ³ee leªCeebveer ueeskeÀ Je mejkeÀej ³eeb®³eeleerue ogJee Deieoer keÀceer keÀeUele hegvne pees[tve efouee. veeiejer mecegoe³e Je mejkeÀej SKeeÐee keÀeceele SkeÀ$e ³esTve ³eMemJeerheCes SKeeoer ³eespevee jeyeJet MekeÀles, ns ³eeletve efometve Deeues. peceerve Jeeìhee®³ee Del³eble DeJeIe[ DeMee #es$eele mejkeÀej Je Yetceermeb³eespekeÀ ³eebveer DeefleMe³e JesieÈ³ee YetefcekeÀe Je peyeeyeoeN³ee


heej hee[u³ee. meerDeejheer (keÀc³egefveìer efjmeesme& heme&ve) cnCepes Yetceermeb³eespekeÀeb®³ee ceoleerves jeyeJeuesu³ee peceerve Jeeìhe keÀe³e¬eÀceele kesÀJeU meceepee®ee menYeeie Iesleuee iesuee SJe{s®e l³eeb®es cenÊJe vemetve cenmetue DeefOekeÀeN³eebvee peceerve OeejCesyeeyele cenlJee®eer ceeefnleer GheueyOe keÀªve osC³eelener l³eebveer ceesþe Jeeìe G®eueuee Deens.

me#eceerkeÀjCe Je Flej HeÀe³eos:

efJekeWÀêerle DeMee peceerve Jeeìhe keÀe³e&¬eÀceeuee heb®ee³ele jepe mebmLeeb®³ee heoeefOekeÀeN³eeb®ee, mLeeefvekeÀ efJekeÀemekeÀeb®ee Je veeiejer mecegoe³ee®ee heeeEþyee efceUeu³eecegUs cenmetue he´Meemeveele meieUs keÀener iegbleeiegbleer®es Demeles ne Yeće otj Peeuee Demetve cenmetue he´Meemeve ns ueeskeÀmvesner yeveC³eekeÀ[s Jeeì®eeue keÀefjle Deens. Yetceermeb³eespekeÀeb®³ee ceeO³eceeletve cenmetue DeefOekeÀeN³eebvee peceerve Jeeìheeleerue Deie´¬eÀce mecepeuee. DeveskeÀ cenmetue efvejer#ekeÀebveer meebefieleues keÀer, les Yetceermeb³eespekeÀ ³eespeveshetJeea Yetceernerveeb®ee MeesOe IesC³eemeeþer hećeeefCele he×le Jeehejerle vemeu³eecegUs l³eebveer keÀe{uesues Yetceerefnveeb®es DeekeÀ[s De®etkeÀ vemele. leLeeefhe, hetJeea®³ee heefjeqmLeleerle cenmetue efvejer#ekeÀebkeÀ[s he³ee&³e veJnles lemes®e DeeflejÊeÀ heeeEþyeener veJnlee. l³eeJesUer he´l³e#e heenCeer Je ceespeCeer ve keÀjlee®ee peceerve Jeeìhe kesÀues peele nesles, Demesner keÀener cenmetue efvejer#ekeÀebveer keÀyetue kesÀues.

peefceveer®eer ceeefnleer meecegoeef³ekeÀ heeleUerJej JesUesJesUer meJee¥meceesj ceeb[C³ee®³ee heéf¬eÀ³escegUs meceepeelener peefceve Jeeìhee®³ee he´Mveebyeeyele peeieªkeÀlee efvecee&Ce Peeueer lemes®e YetceerefJe<e³ekeÀ cenmetueer veeWoer heene³euee efceUt ueeieu³ee. Yetceermeb³eespekeÀebcegUs peemleerle peemle meJe&meeceev³e ueeskeÀ cenmetue heefj#es$e

keÀe³ee&ue³eebvee Yesì osT ueeieues. ³eecegUs meceepee®es peceerve Jeeìhe he´Mveebyeeyele %eeve Jee{ues. cenmetue efvejer#ekeÀebMeer Demeuesu³ee peJeefUkeÀercegUs Yetefcemeb³eespekeÀ ueeskeÀeb®es peefceveerefJe<e³ekeÀ lebìs mees[JeC³eeme ceole keÀª ueeieues. Yetceermeb³eespekeÀ ³eespevesle ceefnueebveerner peceerve Jeeìhee®³ee heéf¬eÀ³esle ceesþe menYeeie Iesleuee. ceeuekeÀer peceerve heleer-helveer ³ee oesIeeb®³ee veeJes keÀjC³ee®ee Deeień l³ee Oeª ueeieu³ee. peceerve heìdìîee®es Jeeìhe keÀjleevee Dees[ermee jep³eeleerue Kes[sieeJeele veesJnWyej 2013 he³e¥le®³ee DeekeÀ[sJeejervegmeej 94 ìkeÌkesÀ IejkegÀues Je Meslepeceerve heÆs ns heleer-helveer ³eeb®³ee meb³egÊeÀ veeJeeves efoues iesues. p³ee ceefnueebvee peceerve efceUeueer l³eebveer Demes ceev³ener kesÀues keÀer, ³eeDeeOeer l³eebvee keÀOeer®e peefceveer®ee ceeuekeÀer nkeÌkeÀ efceUeuee veJnlee. meb³egÊeÀheCes peefceveer®eer ceeuekeÀer efoueer peeT MekeÀles ³ee®eerner ³ee ceefnueebvee ceeefnleer veJnleer. efkeÀceeve oesve ìkeÌkesÀ peceerve heÆs ceefnuee hećegKeeb®³ee ceeuekeÀer®es keÀjC³eele Deeues. peceerve efceUeu³eeveblej efle®ee GlheeoveMeerue Jeehej keÀjC³eemeeþer ceefnueebveer Glmeen oeKeJeuee. keÀener peceerveOeejkeÀ ceefnueebveer ieì mLeeheve keÀªve mejkeÀejer mesJeeb®eener ueeYe Iesleuee. ceefnuee kegÀìgbyehećegKe Demeuesu³ee IejebceO³es l³eeb®³ee cegueeb®³ee efMe#eCeemeeþer l³eebvee MeeUsle DeeJeM³ekeÀ Demeuesuee efveJeemee®ee oeKeuee osC³ee®eerner mees³e Peeueer Deens.

(mebpe³e heìveeF&keÀ jep³e meb®eeuekeÀ-meebosmee, Deesef[mee)

ö Yee<eeblej ë jepesbê ³esJeueskeÀj

ÒekeÀeMeve efJeYeeiee®³ee `Fbef[³ee'

(Fbûepeer) Je `Yeejle' (eEnoer)

³ee Jeeef<e&keÀ meboYe& ûebLeeb®³ee Òeleer

kesÀvêer³e meove, meeryeer[er yesueeHetj,

veJeer cegbyeF&, efHeve 400614

³esLeerue keÀe³ee&ue³eele GHeueyOe

D e en s l e . ³ e e Ò e l e e r m e b û en e r

þ s J e t F e f ®íCe eN³ e e u e sK e k e À

Jee®ekeÀe bvee r DeeHeuee r ceeieCee r

yngovt .pa t ika242@

gmail.com ³ee mebkesÀlemLeUeJej

ke=ÀHe³ee veeWoJeeJeer.

uesKekeÀ / Jee®ekeÀebmeeþer vece´ met®evee


20

nJeeceeveeleerue yeoue DeeefCe mejkeÀej®eer le³eejerö [e@. megYee<e Mecee&

nJeeceeve cnCepes JeeleeJejCee®³ee efJeefJeOe mJe©hee®³ee keÀuee®eer heóerIe& keÀeueKeb[eleerue ieesUeyesjerpe (MelekeÀ eEkeÀJee leMee keÀeUeleerue). meneefpekeÀ®e nJeeceeve cnCepes DeuhekeÀeueerve vewmee|iekeÀ Ieìvee. 1992 ceO³es efjDees oer peevesjes ³esLes Peeuesu³ee he=LJeerefJe<e³ekeÀ efMeKej heefj<eosheemetve lemes®e nJeeceeveeleerue yeoueebefJe<e³eer®³ee meb³egÊeÀ jeä^ mebIeìves®³ee keÀe³e&he×leerefJe<e³ekeÀ heefj<eosheemetve (1992) J³eehekeÀ DeLee&ves Demes ceev³e keÀjC³eele DeeefCe mJeerkeÀejC³eele Deeues keÀer, peiee®³ee efJeefJeOe Yeeieele nesCeejs nJeeceeveeleerue yeoue JesieJesieÈ³ee mJe©hee®es Deensle : GvneÈ³eeleerue leeheceeveele Jee{, DeuhekeÀeueerve hejbleg ieesþJetve ìekeÀCeeje Deme¿e efnJeeUe, heeJemee®es ceesþîee hećeeCeeleerue Demeceeve efJelejCe, DeefleMe³e oeì DeeefCe JeejbJeej he[Ceejs OegkesÀ, JeejbJeej DevegYeJee³euee ³esCeeN³ee hetj DeeefCe og<keÀeU ³ee meejK³ee ìeskeÀe®³ee Ieìvee, Je<e&Yejeleerue SketÀCe hepe&v³eceeve meejKes®e Demeues lejer peemle hećeeCeele he[Ceeje og<keÀeU DeeefCe hetj, Deecuee®ee heeTme DeeefCe DeMee DeveskeÀ

he´keÀej®³ee Ieìvee. peeieeflekeÀ leeheceeveJee{er®eer peemle ®e®ee& Peeueer Deens DeeefCe cnCetve®e mebhetCe& peieeleerue l³ee®³eeMeer mebyebefOele Demeuesu³ee IeìkeÀebveer l³eeuee ceev³elee efoueer Deens. meneefpekeÀ®e nJeeceeve ne mLeeefvekeÀ heefjCeece Ie[JeCeeje peeieeflekeÀ cegÎe Deens. JeeleeJejCe, peueme=äer, heéCeerme=äer, Yethe=ÿ DeeefCe peerJeme=äer ³ee hee®e IeìkeÀebceOeerue Dev³eesv³e mebyebOe DeeefCe neue®eeueer ³eeJeªve nJeeceeve heĆeeueer efveOee&efjle nesles. nJeeceeve heĆeeueer®es ®eueveJeueve ns pJeeueecegKeer®ee GêskeÀ, met³e&he´keÀeMee®³ee GheueyOelesleerue efJeefJeOelee eEkeÀJee nefjleie=n Jee³etb®es Glmepe&ve eEkeÀJee peefceveer®³ee Jeehejeleerue yeoue DeMee ceeveJeefvee|cele Ie[ecees[eRmeejK³ee Debleie&le DeeefCe yee¿e MeÊeÀeRcegUs nesles. efJeefJeOe mebMeesOekeÀebveer keÀe{uesu³ee Devegceeveevegmeej, F.me. 2100 he³e¥le leeheceeveele leerve les ®eej DebMe mesequmeDeme®eer Jee{ Peeu³ee®ee DevegYeJe peieeuee ³esF&ue. nJeeceeve yeoueemebyebOeeleerue Deeblej-MeemekeÀer³e ieìe®³ee (IPCC) celes, F.me. 1850 heemetve 1998, 2005, 2002, 2003 DeeefCe 2004 ner Je<ex

Glejl³ee ¬eÀceeves meJee&efOekeÀ G<Ce nJeeceeve Demeuesueer Je<ex nesleer. Fbiueb[®³ee (UK) nJeeceeveMeem$e keÀe³ee&ue³ee®³ee Devegceeveevegmeej, peiee®es mejemejer leeheceeve he´l³eskeÀ oMekeÀeuee 0-150 mesequmeDemeves Jee{le Deens1. 2001-2010 ne keÀeueKeb[ 1991-2000 ³ee oMekeÀehes#ee 0.200 mesequmeDemeves peemle G<Ce neslee (1961-90 hes#ee 0.240 mesequmeDemeves lej 2001-2010 ³ee keÀeueKeb[ele, 1961-90 ³ee keÀeueeJeOeerleerue mejemejer leeheceeveehes#ee 0.440 mesequmeDemeves peemle nesles).

efveëmebMe³eheCes nJeeceeveeJej efJeefJeOe IeìkeÀeb®ee heefjCeece nesle Demelees, les KeeueeruehećeeCes :

1. meewj efkeÀjCeeb®es leelkeÀeefuekeÀ Glmepe&ve - De#eebMeevegmeej efJeefJeOelee ö Goe. peemle De#eebMeeJej Tpex®eer keÀcelejlee Demeles lej keÀceer De#eebMeeJej Tpex®eer DeefleefjÊeÀlee Demeles.

efJeMes<e uesKe


2. efJemle=le mJeªhee®³ee heeC³ee®³ee meeþîeeb®eer efvekeÀìlee - peceerve DeeefCe heeCeer ³eeb®es efJelejCe.

3. heJe&leeb®ee De[LeUe ö Goe. cenejeäêle cegbyeF& DeeefCe hegCes ³esLes heJe&leer³e heefjeqmLeleer JesieJesieUer Deens; l³eecegUs hegCes ns cegbyeF&hes#ee Leb[ Deens.

4. meeiejer leeheceeve DeeefCe he´Jeen.

5. mecegêmeheeìerheemetve®eer Gb®eer - peemle Gb®eerJej Leb[er peemle.

6. peefceveerJejerue Jevemheleerme=äer DeeefCe pebieues.

7. JeeleeJejCeer³e oeye (JeeleeJejCeeceO³es 78.09% vee³eìêspeve, 20.95% Dee@eqkeÌmepeve, 0.93% Dejiee@ve DeeefCe 0.04% keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®ee meceeJesMe Demelees.)

meneefpekeÀ®e leerve cegK³e mJe©heele nJeeceeveeleerue yeoue ue#eele ³esleele :

De) mejemejer DeekeÀejeceeveele Peeuesuee yeoue.ye) efve³elekeÀeueele ìhh³eeìhh³eeves nesCeeje

yeoue.keÀ) Ieìves®³ee JeejbJeeefjlesleerue Ieì.

Demes Demeues lejer, nJeeceevee®³ee yeoueele efJeefJeOe he´keÀej®³ee Deefveeq½elelee Deensle. l³eehewkeÀer leerve KeeueeruehećeeCes :

heefnueer, heósMeevegmeej nJeeceeveele keÀMeehe´keÀejs yeoue nesF&ue ns efve½eleheCes meebielee ³esle veener.

ogmejer, nJeeceeveeleerue yeouee®ee efJeefJeOe #es$eebJej nesCeeje Deefveeq½ele heefjCeece.

eflemejer, pJeeueecegKeer Fl³eeoer meejK³ee Devehesef#ele heefjCeeceebcegUs nesCeejs Dee½e³e&keÀejkeÀ heefjCeece.

ceeveJeer Ghe¬eÀce DeeefCe nJeeceeveeleerue yeoue:

ns JeemleJe veekeÀejlee ³esCeej veener keÀer, IPCC- AR4 vegmeej, efJeefJeOe nefjleie=n Jee³etb®³ee (pemes, keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[, efceLesve, vee³eì^me Dee@keÌmeeF&[) Glmepe&vee®ee F.me. 1750 heemetve Peeuesuee SkeÀef$ele heefjCeece, iesu³ee one npeej Je<ee&le efceUtve Peeuesu³ee SketÀCe Glmepe&veehes#ee Kethe peemle Deens. lemes®e 1995-2005 ³ee keÀeueeJeOeerle keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®eer heeleUer 20% Jee{ueer Deens. lejermeg×e, ns ue#eele IesCes DeeJeM³ekeÀ Deens keÀer, vewmee|iekeÀefjl³ee efvecee&Ce nesCeeN³ee nefjleie=n Jee³etb®es (Goe. heeC³ee®eer JeeHeÀ) osKeerue SketÀCe leeheceeve Jee{erleerue hećeeCe 50% Deens - pes he=LJeerJejerue meJe& he´keÀej®³ee peerJeme=äeRmeeþer DeeJeM³ekeÀ DemeCeejs eqmLej nJeeceeve efvecee&Ce keÀjleele. cee$e, meeOeejCeheCes iesu³ee 200 Je<ee¥ceO³es ceeveJeer Ghe¬eÀceebcegUs Peeuesu³ee nefjleie=n Jee³etb®³ee Glmepe&vee®ee HeÀej JeeF&ì heefjCeece ³ee eqmLej nJeeceeveeJej Peeuee Deens DeeefCe DeewÐeewefiekeÀjCe Peeuesu³ee osMeebceOeerue DeeflehećeeCeele GheYeesie IesC³ee®³ee meJe³eer meO³ee®³ee o³eveer³e DeJemLesuee ceesþîee hećeeCeele peyeeyeoej Deensle. DeeCeKeer vescekesÀheCeeves meebiee³e®es lej ceeveJeer Ghe¬eÀceebcegUs peieYejele ojJe<eea nesCeejs keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®es Glmepe&ve megceejs 38 efieieeìvehe³e¥le heesnes®eues Deens DeeefCe 2010 ceO³es kesÀJeU Keefvepe FbOevee®³ee pJeueveeletve nesCeejs Glmepe&ve 30.6 efieieeìvehe³e¥le heesnes®eues Deens.2 SJe{s®e veener lej JeeleeJejCeeleerue keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®eer meIevelee DeewÐeesefiekeÀjCehetJe& keÀeUeleerue 280 heerheerSceJeªve 2010ceO³es 390 heerheerSceJej - l³ee®eyejesyej DeewÐeesefiekeÀjCeehetJeea Demeuesueer keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®eer meIevelee

560 efieieeìveJeªve 780 efieieeìvehe³e¥le heesnes®eueer Deens. keÀereEueie DeeefCe MeslPe& ³eeb®³ee celes, megceejs 55 ìkeÌkesÀ peeieeflekeÀ leeheceeveJee{eruee ne DeefleefjÊeÀ keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[ heécegK³eeves keÀejCeerYetle Deens DeeefCe Gjuesueer keÀmej Dev³e nefjleie=n Jee³et Yeªve keÀe{leele. vee³eì^me Dee@keÌmeeF&[®ee heefjCeece ne DeefOekeÀ IeelekeÀ Demelees ns JesieUs meebieC³ee®eer iejpe veener keÀejCe, peeieeflekeÀ leeheceeveJee{erJej nesCeeje SkeÀ efkeÀueesie@ce vee³eì^me Dee@keÌmeeF&[®ee heefjCeece SkeÀ efkeÀueesie@ce keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®³ee 300 heìeRhes#ee peemle Demelees DeeefCe Mesleer ne vee³eì^me Dee@keÌmeeF&[®³ee Glmepe&vee®ee meJee&le ceesþe ñeesle Deens. vee³eìêspeve³egÊeÀ Keles (³egefj³ee, Deceesefve³ece eEkeÀJee Dev³e) ner pesJne ceeleerle Jeehejueer peeleele, l³eeletve jemee³eefvekeÀ heéf¬eÀ³ee Ie[les DeeefCe jesheìs pesJne No3 ®³ee ªheele vee³eìêspeve Mees<etve Iesles lesJne vee³eì^me Dee@keÌmeeF&[ (N2O) ns Dev³e SkeÀ GheGlheeove JeeleeJejCeele hemejles - l³eeletve peeieeflekeÀ leeheceeveJee{ nesles. ogoxJeeves vee³eì^me Dee@keÌmeeF&[®es met#ce keÀCe JeeleeJejCeele 120 Je<ee¥he³e¥le jenleele! Yeejleeleerue nefjle¬eÀebleer®³ee heìdìîeeleerue (hebpeeye, nefj³eeCee, heeq½ece GÊej heósMe) heefjeqmLeleer efJekeÀesheeuee iesueer Deens keÀejCe, mebkeÀefjle ieJne®³ee leLeekeÀefLele èfkeÀce³eeieej' efye³eeCeeuee vee³eìêspeve³egÊeÀ Keles ceesþîee hećeeCeele ÐeeJeer ueeieleele DeeefCe l³ee®epees[eruee peefceveer®ee heesle Kejeye neslees, YetieYee&leerue heeC³ee®eer heeleUer Keeueer peeles, heeCeer DeeefCe ceeleerleerue #eeje®es hećeeCe Ieìles DeeefCe pewJeefJeefJeOelee keÀceer nesles (ient-leeboUe®es mJeleb$e heerkeÀ IesCes). `Dee³eheermeermeer' ®³ee celes, Glmepe&vee®³ee meJeex®®e heeleUerle he´l³eskeÀ JesUsuee nesCeeN³ee efJeuebyeecegUs leeheceeveele megceejs 0.5 DebMe mesequmeDemeves Jee{ nesT


22

MekeÀles DeeefCe meO³ee Glmee|pele nesCeejs nefjleie=n Jee³etb®es ªheeblej Deeieeceer oMekeÀebceO³es hetCe&heCes leeheceeveJee{erle nesF&ue. Yeejleele nefjleie=n Jee³etb®³ee Glmepe&veele keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[ Keefvepe FbOevee®es ³eesieoeve 56 ìkeÌkesÀ Deens ns JesieUs meebieC³ee®eer iejpe veener. 2005 ceO³es peeieeflekeÀ heeleUerJej keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®es oj[esF& Glmepe&ve 4.5 ìve nesles DeeefCe Yeejlee®es keÀeye&ve [e³eDee@keÌmeeF&[®es oj[esF& Glmepe&ve 2030 ceO³es hee®e ìve Demesue.

³ee®e pees[eruee, meb³egÊeÀ jeä^mebIee®³ee pewJeefJeefJeOeleeefJe<e³ekeÀ heefj<eosvegmeej, Keeueerue vewmee|iekeÀ yeoue ue#eCeer³e Deensle : De) peeieeflekeÀ mlejeJej mecegêe®eer heeleUer

mejemejer 10-20 meWìerceerìjves Jee{ueer Deens (meO³ee®ee Jee{er®ee oj 3 efce.ceer. heéfleJe<e& Deens);

ye) eqmJelPeue¥[ceOeerue efnceveieeb®³ee meJe&meeOeejCe DeekeÀejceeveele oesve-le=leer³eebMeeves Ieì Peeueer Deens;

keÀ) Deee|ìkeÀ cenemeeiejeleerue yeHeÀe&®eer pee[er GvneÈ³ee®³ee MesJeìer DeeefCe Mejo $eÝlet®³ee heéjbYeer megceejs 40 ìkeÌkeÌ³eebveer Ieìueer Deens;

[) ceeTbì kesÀefve³ee®ee 92 ìkeÌkesÀ lej ceeTbì efkeÀueerceebpesjes®ee 82 ìkeÌkesÀ yeHeÀe&U Yeeie mebhegäele Deeuee Deens;

F&) vee³eiej, ueskeÀ íe[ DeeefCe mesvesieue ³eeb®³ee heeJemee®es heeCeer meeþJeCeeN³ee ceesþîee KeesN³eeleerue SketÀCe GheueyOe heeCeer 40-60 ìkeÌkeÌ³eebveer Ieìues Deens;

HeÀ) JeeUt®es 70 ìkeÌkesÀ mecegêefkeÀveejs ceeies mejkeÀues Deensle; DeeefCe

ie) leeheceeveele nesCeeN³ee he´l³eskeÀ SkeÀ DebMe mesequmeDeme Jee{eryejesyej DeueemkeÀe®³ee lewiee pebieuee®eer meercee megceejs 100 efkeÀueesceerìj GÊejskeÀ[s mejkeÀle Deens.

peieYejele nesCeeN³ee SketÀCe nefjleie=n Jee³etb®³ee Glmepe&veeJej pej DeeheCe vepej ìekeÀueer lej Deeheu³eeuee Demes efometve ³esles keÀer ®eerve, DecesefjkeÀe, jefMe³ee, ³egjesheer³e cenemebIe DeeefCe Yeejle ns KeN³ee DeLee&ves meJee&efOekeÀ Glmepe&ve keÀjCeejs osMe Deensle (leÊeÀe 1) :

leÊeÀe 1 : 2006 ceOeerue efJeefJeOe osMeebleerue peeieeflekeÀ nefjleie=n Jee³et Glmepe&ve

osMe nefjleie=n Jee³etb®es SketÀCe Glmepe&ve (oMeue#e ìve

heéfleJe<e&)

nefjleie=n Jee³etb®³ee Glmepe&vee®eer peeieeflekeÀ

ìkeÌkesÀJeejer

1. ®eerve 6017 21.8%

2. DecesefjkeÀe 5902 20.3%

3. jefMe³ee 1704 05.7%

4. ³egjesheer³e cenemebIe GheueyOe veener. 24.5%

5. Yeejle 1293 04.7%

Yeejleele nesCeejs nefjleie=n Jee³etb®es Glmepe&ve heéfleJe<e& 1293 ìveebJeªve F.me. 2020 ceO³es heéfleJe<e& 2750-3600 ìveebJej DeeefCe F.me. 2031ceO³es heéfleJe<e& 4900-5700 ìveebJej heesnes®esue Demee Deboepe Deens. Yeejlee®ee Glmepe&ve DeeuesKe ns oMe&Jelees keÀer, Jeerpes®ee Jeehej kesÀuee peeCeejs #es$e meJee&efOekeÀ Glmepe&ve (37.8%) keÀjles, l³ee KeeueesKeeue ke=Àef<e (17.6%), JeenletkeÀ (7.5%), efveJeemeer #es$e (7.2%), efmeceWì (6.8%), ueesKeb[ DeeefCe heesueeo (6.2%) F. leÊeÀe ¬eÀ. 2 leheMeerueemeeþer DeY³eemelee ³esF&ue :

leÊeÀe ¬eÀ. 2 : Yeejleeleerue nefjleie=n Jee³etb®³ee Glmepe&vee®ee DeeuesKe (2007)

#es$e Glmepe&ve

1. Jeerpe 37.8%

2. ke=Àef<e 17.6%

3. JeenletkeÀ 7.5%

4. efveJeemeer #es$e 7.2%

5. efmeceWì 6.8%

6. ueesKeb[ Je heesueeo 6.2%

7. Dev³e Tpee& 5.3%

8. Dev³e GÐeesie 8.7%

9. keÀ®eje 3.0%

SketÀCe 100.0

ñeesle : SceDeesFSHeÀ (2010)


Glmepe&vee®ee ne jeäêr³e mlejeJejerue DeeuesKe Deens. cee$e, efJeefJeOe jep³eebceO³es Glmepe&vee®ee DeeuesKe JesieJesieUe Deens; GoenjCeeoeKeue, efouueerceO³es, efpeLes meJe& cesìês Menjebhes#ee Jeenveeb®eer mebK³ee meJee&efOekeÀ Demeu³eeves DeefleMe³e kegÀK³eele Deens, JeenletkeÀ #es$eecegUs nesCeeN³ee Glmepe&vee®ee Jeeìe SketÀCe Glmepe&veehewkeÀer (Je<e&Yejele 154.1 ueeKe ìve) meJee&efOekeÀ cnCepes 46% Deens. hebpeeye, nefj³eeCee DeeefCe heeq½ece GÊej heósMeele Oeevee®eer HeÀesueheìs peeUu³eecegUs efvecee&Ce nesCeeN³ee Oegje®³ee keÀCeebcegUs DeveskeÀ Je<ee¥heemetve efouueer OetjefceefÞele OegkeÌ³ee®³ee DeeJejCeele uehesìueer peele Deens. he´®eb[ hećeeCeeJejerue JeenlegkeÀerletve nesCeeN³ee Glmepe&veele pesJne efJejU OegkeÌ³ee®eer Yej he[les lesJne ner eqmLeleer DeefOekeÀ®e iebYeerj yeveles. 26 Dee@keÌìesyej - 8 veesJnWyej 2012 ³ee keÀeueeJeOeerle OetjefceefÞele OegkeÌ³ee®³ee ueeìsves éeemeesídJeemee®³ee DeeefCe oc³ee®³ee efJekeÀejele Jee{ Peeueer.

Yeejleele nJes®³ee heót<eCeecegUs ojJe<eea 6.20 ueeKe peCe cejCe heeJeleele lej mebhetCe& peieYejele 32 ueeKe peCe ce=l³egcegKeer he[leele (F.me. 2000 ceOeerue 8 ueeKe mebK³esle ®eejheì Jee{ Peeueer Deens). efouueerleerue Glmepe&vee®³ee DeeuesKee®ee DeY³eeme leÊeÀe ¬eÀ. 3 Jeªve keÀjlee ³esF&ue.leÊeÀe ¬eÀ. 3 : efouueerleerue nefjleie=n Jee³etb®³ee Glmepe&vee®ee DeeuesKe (2007)

#es$e Glmepe&ve

1. JeenletkeÀ 46

2. Iejiegleer 34

3. J³eeheejer 12

4. GÐeesie 8

SketÀCe 100.00

meÐeeqmLeleerle peeieeflekeÀ mlejeJej Menjer ueeskeÀmebK³ee 50 ìkeÌkeÌ³eebhes#ee peemle Deens DeeefCe Demes Menjer veeieefjkeÀ DeVe, heeCeer, efveJeeje, JeenletkeÀ, Tpee& DeeefCe mebheke&À ³eemeeþer mLeeefvekeÀ efþkeÀeCeer peJeU vemeuesu³ee DeeefCe p³eeb®³eeJej nJeeceeveeleerue yeoueeb®ee efJeefJeOe he´keÀejs heefjCeece nesT MekeÀlees DeMee mebmLeelcekeÀ, he³ee&JejCeer³e DeeefCe Jemletªhe J³eJemLeebJej efJemebyetve Demeles. leeheceeve Jee{er®ee Lesì heefjCeece ceeveJeer Glheeove#ecelee, Deejesi³e DeeefCe Tpee& ³eeJej neslees ³eele MebkeÀe®e veener. Yeejleeleerue Menjer ueeskeÀmebK³ee ojJe<ee&uee 70 ueeKeebveer Jee{les Deens DeeefCe l³eehewkeÀer 5 ueeKeeb®eer Jee{ SkeÀìîee efouueerle nesles Deens. kesÀJeU G<Celesle nesle Demeuesu³ee Jee{ercegUs jsefHe´Àpejsìj, SDej kebÀef[Mevej, ketÀuej Fl³eeoeR®ee Kehe Jee{lees Deens Demes veener lej DeveskeÀ MenjebceO³es JeejbJeej DeeefCe peesjoej he[CeeN³ee heeJemeecegUs, heeCeer Jeentve peeC³eemeeþer Demeuesu³ee J³eJemLes®eer DeJemLee Del³eble o³eveer³e Peeueer Demeu³eecegUs heeCeer jml³eebJej®e mee®eles DeeefCe JeenlegkeÀer®ee yeespeJeeje G[lees. Menjeleerue hetjeqmLeleer ne veJeerve DeeefCe iebYeerj he´keÀej Deens, efJeMes<eleë cegbyeF& DeeefCe efouueerle. efouueer®es 55 ìkeÌkesÀ MenjerkeÀjCe Peeues Deens DeeefCe 2021ceO³es les 85 ìkeÌkeÌ³eebJej heesnes®esue Demee Deboepe Deens. meO³ee®ee ne DeesIe DeKeb[heCes Demee®e megª jeefnuee lej l³eeveblej efouueerleerue Glmepe&vee®eer eqmLeleer Del³eble iebYeerj Peeuesueer Demet MekeÀles. Demes Demeues lejer, ns osKeerue ue#eele Iesleues heeefnpes keÀer, meWìj HeÀe@j mee³evme DeB[ SvJne³e&vceWì ³ee meejK³ee veeiejer mebIeìveebveer efvecee&Ce kesÀuesu³ee meeJe&peefvekeÀ oyeeJeecegUs, yeme, ì@keÌmeer, (Dee@ìes) efj#ee ³eemeejK³ee meeJe&peefvekeÀ JeenletkeÀ keÀjCeeN³ee Jeenveebmeeþer meerSvepeer FbOeve (leguevesves keÀceer heót<eCe keÀjCeejer Tpee&) Jeehejele DeeCeC³eele

Deeues. 2007-12 ³ee keÀeueeJeOeerle heeìCee MenjehećeeCes®e DeveskeÀ jep³eeb®³ee jepeOeeveerle Keemeieer Jeenveeb®³ee mebK³esle DeveskeÀ heìeRveer Jee{ Peeueer - l³eecegUs JeenveebceOetve nesCeeN³ee Jee{l³ee Glmepe&veeves he³ee&JejCe heótef<ele Peeues. Yeejleele ojjespe 1375 keÀej®eer Yej he[les Demee Deboepe Deens, l³eecegUs JeenlegkeÀerletve nesCeejs Glmepe&ve ner iebYeerj eE®eles®eer yeeye Deens. SkeÀe Deboepeevegmeej, peeieeflekeÀ/osMee®³ee mlejeJej nesCeejs 75 ìkeÌkesÀ Glmepe&ve ns TpexMeer efveie[erle ñeesleebletve nesles DeeefCe Yeejleele 86 ìkeÌkesÀ Tpee& Keefvepe heoeLee¥heemetve efceUles. Menjer Yeeieeleerue keÀe³ecemJe©heer ueeskeÀmebK³ee, mLeueebleefjle ueeskeÀmebK³ee DeeefCe leelhegjl³ee mJe©heele yeoueCeeN³ee ueeskeÀmebK³es®³ee heeCeer, mJe®ílee, DeVe, efMe#eCe, Deejesi³e DeeefCe Dev³e iejpee YeeieJeC³ee®³ee, Deieesoj®e leeCe he[uesu³ee DeeefCe De[®eCeerle meehe[uesu³ee, #ecelesJej SketÀCe hepe&v³eceeveeleerue Jee{l³ee Deefve³eefcelelescegUs DeefOekeÀ®e leeCe he[Ceej Deens. meneefpekeÀ®e nJeeceeve yeouee®es heefjCeece Menjeleerue veeieefjkeÀebvee keÀesCel³ee he´keÀejs DeeefCe efkeÀleer hećeeCeele YeesieeJes ueeieCeej Deensle eEkeÀJee ³ee yeoueebMeer les ®eebieu³ee he´keÀejs keÀmes pegUJetve IesCeej Deensle ne iebYeerj eE®eles®ee efJe<e³e Deens. l³eecegUs®e ieeJes, Menjs DeeefCe cesìês Menjeb®³ee Jee{l³ee hećeeCeele nesle Demeuesu³ee Deefve³eesefpele Jee{er®³ee heeée&YetceerJej mebj®eveelcekeÀ IeìkeÀ GheueyOe nesCes DeeefCe MenjerkeÀjCee®eer heéf¬eÀ³ee ³eesi³e he×leerves nesCes Del³eble DeeJeM³ekeÀ Deens. ceejkeÀme ceW®e cnCeleele les Kejs®e Deens - lekeÀueeot ³eb$eCee, nleyeue ueeskeÀmebK³ee DeeefCe nJeeceeveeleerue yeoueeb®³ee heefjCeeceebMeer ³esCeeje mebyebOe ³eecegUs MenjebJej nJeeceeveeleerue yeouee®ee menpe heefjCeece nesT MekeÀlees. GoenjCeeoeKeue, De®eevekeÀ ³esCeejer JeeoUs, ®e¬eÀerJeeoUs DeeefCe mecegêe®³ee heeleUerle


24

Peeuesueer Jee{ ³eeb®ee Lesì heefjCeece Menjer YeeieeMeer keÀceer mebyebOe Demeuesu³ee osMee®³ee Debleie&le Yeeieele jenCeeN³ee iejerye ueeskeÀebhes#ee mecegê efkeÀveeN³eeJejerue MenjebceO³es jenCeeN³ee Þeerceble ueeskeÀebJej peemle hećeeCeele nesT MekeÀlees. ogmejerkeÀ[s JeeoUs, ®e¬eÀerJeeoUs DeeefCe mecegêe®³ee heeleUerle Peeuesu³ee Jee{er®ee heefjCeece pesJne Mesleer GlheeoveeJej neslees lesJne Debleie&le Yeeieele `megjef#ele' efþkeÀeCeer jenCeeN³ee Menjer iejeryeebJej DeVeOeev³ee®³ee YeeJeJee{ercegUs Dehe´l³e#eheCes DeefOekeÀ iebYeerj heefjCeece nesT MekeÀlees, ³ee mebkeÀìeb®ee mebyebOe ³esCeeN³ee mecegê efkeÀveeN³eeJejerue efþkeÀeCeer jenCeeN³ee Þeerceble ueeskeÀebvee l³ee®eer iebOeJeelee&ner vemeles. GoenjCeeoeKeue, neJe[e ³esLeerue meeiejer he³ee&JejCee®ee DeeefCe KeejHegÀìeR®ee ®e¬eÀerJeeoU DeeefCe JeeoUebMeer mebyebOe ³eslees, l³eecegUs meKeue Yeeieele DeeefCe veoer efkeÀveeN³eeueiele jenCeeN³ee iejeryeebvee mecegê efkeÀveeN³eeJejerue he³ee&JejCe heĆeeueer®eer osKeYeeue ve kesÀu³ee®ee meJee&efOekeÀ HeÀìkeÀe yemelees. l³ee®ehećeeCes GÊej heósMeeleerue ieesjKehetj Menjele iebies®³ee hee$ee®³ee ceOeesceOe Demeuesu³ee meKeue Yeeieeuee, hepe&v³eceeveele Peeuesu³ee yeoueebcegUs ³esCeeje hetj (heeJemee®eer mejemejer leerJe´lee GvneÈ³eele Jee{ueer Deens) lemes®e heeC³ee®³ee meeþîeeb®eer KeeueeJeuesueer eqmLeleer, efve³eespeveMetv³e efJekeÀeme DeeefCe peefceveerJejerue Deefle¬eÀceCe ³eecegUs heeCeer legbyeC³ee®³ee iebYeerj mecem³esuee leeW[ ÐeeJes ueeiele Deens. l³ee®epees[eruee, heeC³eeJej heéf¬eÀ³ee keÀjCeeN³ee ³eb$eCes®³ee DeYeeJeecegUs IevekeÀ®eje, ieeU mee®eCes DeeefCe heeC³ee®³ee meeþîeeb®es heót<eCe ³eeb®eer mecem³ee iebYeerj yeveueer Deens. Fbotj Menjele (ceO³e heósMe) hegjsMee heeCeerhegjJeþîee®³ee DeYeeJeer 1990 ®³ee oMekeÀeheemetve heeCeerhegjJeþîeemeeþer Keemeieer #es$e Go³eeuee Deeues Demetve lesLeerue efheC³ee®³ee

heeC³ee®³ee SketÀCe hegjJeþîeeleerue l³ee®ee efnmmee 10 ìkeÌkesÀ Deens. Deefve³ebef$ele (yeeìueeryebo vemeuesuee) heeCeerhegjJeþîeecegUs Deejesi³ee®³ee mecem³ee efvecee&Ce nesle Deensle DeeefCe le¬eÀej efveJeejCee®eer keÀesCeleerner heÝeeJeer ³eb$eCee efleLes veener. l³eele®e Yej cnCepes, heeCeerhegjJeþîee®es heeF&he pegves DeeefCe efveke=Àä opee&®es Demeu³eeves cewuee DeeefCe IevekeÀ®eje l³eele efcemeUuee peele Demeu³eeves heeCeer otef<ele nesle Deens. meO³ee®eer ner mecem³ee, nJeeceeve yeouee®³ee heefjCeece mJeªhe hepe&v³eceeveeleerue Jee{l³ee Deefve³eefcelelescegUs DeefOekeÀ®e iebYeerj Peeueer Deens. DeMeehe´keÀejs `heeCeerhegjJeþe DeeefCe ceueefveëmeejCe J³eJemLes' ®es ªheeblej `ceuehegjJeþe DeeefCe peueefveëmeejCe ³eb$eCes' ceO³es Peeues Deens! nJeceeveeleerue yeoueecegUs ³ee DeveeieeWoerle DeefOekeÀ®e Yej he[Ceej Deens. ogmeN³ee yeepetuee, nJeeceeveeleerue efJeefJeOe Ie[ecees[eRveer ceesþîee hećeeCeeJej vegkeÀmeeve Peeuesu³ee MesleerJej Yeejleeleerue 60 ìkeÌkesÀ ueeskeÀmebK³ee DeJeuebyetve Deens :De. 60 ìkeÌkesÀ Mesleer#es$e YetkebÀhehe´JeCe Deens.ye. 40 ìkeÌkesÀ Mesleer®es hegjecegUs vegkeÀmeeve

nesles.keÀ. 68 ìkeÌkesÀ Mesleer og<keÀeUe®³ee íe³esleerue

Deens.[. 76 ìkeÌkesÀ meeiejer efkeÀveeN³eeJejerue

#es$ee®es ®e¬eÀerJeeoUeves vegkeÀmeeve nesT MekeÀles. (meeiejer efkeÀveeN³eeJejerue SketÀCe #es$e 800 efkeÀueesceerìj).

DeeflemebJesoveMeerueles®es hewuet :

DeeflemebJesoveMeeruelesyeeyele SkeÀe yeepetuee mebyebefOele IeìkeÀeb®eer efJeefJeOe celes lej ne cegÎe, leerJe´lee, mlej DeeefCe Yeejleeleerue efJeefJeOe #es$e/jep³eebceOeerue efJemleej ³eemeboYee&letve efYeVelee Demeles.

mLeeve (Jeie&) DeeefCe efJeefJeOe mlej (mecegoe³e, efpeune Je jep³e) ³eeb®es ¢eqäkeÀesve

JesieJesieUs Demeleele. GoenjCeeLe&, GÊej Yeejleele iebies®³ee KeesN³eele nJeeceeve yeoueeMeer pegUJetve IesC³eeyeeyele®³ee Del³eeOegefvekeÀ keÀeueKeb[eleerue DeY³eemeele KeeueeruehećeeCes efJeefJeOe celes meceesj Deeueer :De) he´Jeene®³ee cegKeeheemetve efJeª× efoMesuee

hegjeheemetve mebj#eCee®es J³eJemLeeheve keÀjCes Del³eble cenÊJee®es Demeles lej og<keÀeUe®³ee íe³esleerue #es$eele he´Jeene®³ee ceO³e DeeefCe Keeueerue Yeeieele heeC³ee®eer ye®ele DeeefCe meeþJeCetkeÀ lemes®e pewefJekeÀme=äer®eer efJeefJeOelee ns cegÎs meJee&efOekeÀ cenÊJee®es Demeleele. l³eeb®³ee¢äerves yengleskeÀ he³ee&³e ns `nefjle Ghee³e³eespeves'®es (Mesleer®³ee mlejeJej ueneve mJe©hee®es heeCeer J³eJemLeeheve DeeefCe heeJemee®ee ®eebieuee Ghe³eesie) nesles DeeefCe `veerue Ghee³e³eespevee' (ceesþîee DeekeÀeje®eer OejCes) iebies®³ee KeesN³eemeeþer HeÀejMee Ghe³egÊeÀ þjle veenerle.

ye) efpeune DeeefCe jep³e heeleUerJejerue mebyebefOele IeìkeÀ nJeeceeve yeoueebMeer pegUJetve IesC³eemeeþer®³ee he³ee&³eeb®ee heéOeev³e¬eÀce þjJeleevee l³eemeeþer ³esCeeN³ee Ke®ee&keÀ[s hećegKe efvekeÀ<e cnCetve yeIele Demeleele. he´Jeene®³ee cegKeeheemetve efJeª× efoMesuee Demeuesu³ee efpeunemlejeJejerue mebyebefOele IeìkeÀeb®³ee ¢äerves veoer®³ee efkeÀveeN³eeJej yeebOeuesu³ee YejeJeeb®³ee cepeyegleerkeÀjCeemeejKee ceesþîee Ke®ee&®ee he³ee&³e heéOeev³e¬eÀceele Kethe®e Keeueerue mLeeveeJej Demelees. DeMee®ehe´keÀejs hegje®³ee cewoeveer heósMeeleerue ueeskeÀeb®es Dev³e$e hegveJe&meve keÀjC³eeme, ceesþîee hećeeCeeJejerue Ke®e& DeeefCe Del³eble keÀceer meeceeefpekeÀ mJeerkeÀejen&lee ³ee keÀejCeebcegUs Deuhe hećeeCeele heéOeev³e efoues peeles DeeefCe les J³eJene³e& þjles.


keÀ) G®®e mlejeJejerue mebyebefOele (jep³e DeeefCe efpeune), DebceueyepeeJeCeer megª Demeueuesu³ee keÀe³e&¬eÀce/³eespeveebMeer (Goe. J³eehleer Jee{JeCes DeeefCe heerkeÀ efJecee) meebie[ IeeueC³eeme heéOeev³e osleele.

[) Pee[s ueeJetve pebieue Jee{efJeC³eemeejK³ee oerIe&keÀeueerve Ghee³eebhes#ee heeCeer meeþJeC³ee®³ee megefJeOeebmeejK³ee leele[erves efceUCeeN³ee HeÀe³eÐeebvee mecegoe³e heéOeev³e osleele.

F) meeceeefpekeÀ mJeerkeÀejen&lee cenÊJee®eer þjles - efpeune mlejeJejerue DeefOekeÀejer GvneÈ³eele kesÀu³ee peeCeeN³ee Yeelee®³ee ueeieJe[erSsJepeer keÀceer heeCeer ueeieCeejer heerkesÀ IesC³eeJej Yej osleele ([eUer, Yeepeerheeuee), mecegoe³eebkeÀ[tve les mJeerkeÀejues peeC³ee®eer MekeÌ³elee HeÀej®e keÀceer Demeles.

HeÀ) meO³ee®³ee #ecelesle Demeuesueer leHeÀeJele DeeefCe heeþerMeer GY³ee jenCeeN³ee mebmLeebJej efJeéeeme vemeu³eeves MeslekeÀjer veJeerve leb$e DeeefCe he×leeRvee heéOeev³e osle veenerle. ³eeefMeJee³e, efJeefJeOe jep³eebkeÀ[erue

meKeesueles®es, heeleUer®es DeeefCe mebJesoveMeerueles®es mJe©he JesieJesieUs Deens. GoenjCeeLe&, efyenejceO³es 73 ìkeÌkesÀ #es$e hetje®³ee heìdìîeele Deens, 17 ìkeÌkesÀ og<keÀeUe®³ee íe³esleerue DeeefCe 10 ìkeÌkesÀ #es$e heeCeer mee®etve jenCeejs Deens. 2013 (petve-Dee@keÌìesyej) ceO³es DeveskeÀ efpeu¿eebvee og<keÀeUe®ee meecevee keÀjeJee ueeieuee lej hee®e-mene efpeu¿eebvee hetje®ee HeÀìkeÀe yemeuee. GÊej efyenejceOeerue veÐeeb®es megceejs 85 ìkeÌkesÀ hepe&v³emeb®e³e #es$e efyenejceO³es Deens (efJeMes<eleë vesheeU). keÀesmeer veoer ner efyenej®eer Jesovee Deens. efyenejuee leerve he´keÀej®³ee veÐeeb®³ee hegje®ee HeÀìkeÀe yemelees :

1) efnceeue³eele Giece heeJeCeeN³ee yeejceener veÐee GvneÈ³eele efJeleUuesu³ee yeHeÀe&yejesyej®e ceesþîee hećeeCeele ieeU Jeentve DeeCeleele. - keÀesmeer, ieb[keÀ, keÀvee&ueer (IeeIeje) DeeefCe cenekeÀeueer (Meejoe).

2) ceneYeejle heJe&lejebieeb®³ee ceO³eYeeieer Giece heeJeCeeN³ee DeeefCe heeJemeeÈ³eele KeUeUle JeenCeeN³ee DeeefCe YetieYee&leerue heeC³ee®eer heeleUer Jee{JeCeeN³ee veÐee - cesíer, keÀebkeÀer, keÀceuee, yeeieceleer, heeq½ece jehleer DeeefCe yeeyeeF&, ³ee veÐeeosKeerue yeejceener Demeu³ee lejer l³eeb®³ee heeC³ee®³ee heeleUerle ceesmeceele HeÀej ceesþs ®e{-Gleej nesle Demeleele.

3) oef#eCe efMeJeeefuekeÀ [eWiejjebieebceO³es Giece heeJeCeeN³ee ueneve veÐee - ceesmeceer DeeefCe ceevmetve®³ee keÀeUele iebYeerj hetjheefjeqmLeleer efvecee&Ce keÀjleele. he´l³e#eele GÊej efyenejceOeerue meJe&

21 efpeu¿eebvee vesheeUceO³es ³esCeeN³ee hetje®ee HeÀej ceesþe HeÀìkeÀe yemelees. l³eecegUs mLeeefvekeÀ veeieefjkeÀ èflemejs heerkeÀ' cnCetve meelel³eeves ceolekeÀe³ee&keÀ[s [esUs ueeJetve yemeuesues Demeleele. lemes®e mecegêe®³ee heeleUerleerue Jee{ DeeefCe JeeoU/®e¬eÀerJeeoUe®³ee mJe©heeleerue mebYeeJ³e yeoueeb®ee DeebOe´ heósMe, leefceUvee[t, kesÀjU, cenejeä^, iegpejele, heeq½ece yebieeue, Deesef[Mee ³ee jep³eeleerue efkeÀveejheÆerJejerue DeveskeÀ Menjs, Deboceeve DeeefCe efvekeÀesyeej yesìs Je ieesJ³eeuee OeeskeÀe Jeeìle Demelees.

leerJe´lee keÀceer keÀjC³ee®es he´³elve :

nJeeceeveeleerue yeoueeb®³ee Deveg<ebieeves efJeefJeOe jep³eeb®es heéOeev³ee®es cegÎs JesieJesieUs Deensle. l³eecegUs l³eebvee JesieJesieÈ³ee ìhh³eebJej DeeefCe JesieJesieÈ³ee mebyebefOele IeìkeÀeb[tve leerJe´lee keÀceer keÀjC³eemeeþer jep³ee®ee ke=Àleer DeejeKe[e

le³eej keÀjeJee ueeielees. mehìWyej 2013he³e¥le osMeeleerue kesÀJeU 20 jep³eebveer Demee DeejeKe[e le³eej kesÀuee neslee DeeefCe meJe&he´Lece Deesef[Meeves lees le³eej kesÀuee. nJeeceeve yeoueebmeboYee&le mJeleb$e Keeles Demeuesues iegpejele ns SkeÀcesJe jep³e Deens. nJeeceeve yeoueebMeer petUJetve IesC³ee®es oesve cenÊJee®es he´keÀej Deensle - efve³eespeveye× DeeefCe Deefve³eesefpele (mJee³eÊe). efve³eespeveye× megmebielelee cnCepes efveeq½ele kesÀuesues O³es³e meeO³e keÀjC³eemeeþer peeCeerJehetJe&keÀ OeesjCeelcekeÀ efveCe&³e IesCes Goe. heeCeLeU peefceveeR®es hegveª&peerJeve, JeeoUeMeer megmebielelee F. he´l³e#eele megmebielelee efvecee&Ce keÀjC³ee®es ®eej ceesþs hewuet Deensle : 1) efve½e³e - mJee³eÊe eEkeÀJee efve³eespeveye×.2) ke=Àleer - heéfleef¬eÀ³ee (he½eele), meeceeef³ekeÀ

(ojc³eeve) eEkeÀJee hetJe&efve³eesefpele (hetJe&ieeceer).

3) keÀeuemegmebielelee - Deuhe cegole (leelkeÀeefuekeÀ) eEkeÀJee oerIe& cegole (mebkeÀefuele).

4) J³eehleer - mLeeefvekeÀ eEkeÀJee efJemle=le.meneefpekeÀ®e peeie=le DeeefCe peeCeerJe

Demeuesueer ceeCemes leelkeÀeU DeeefCe ¢M³e heefjCeeceebmeeþer efve³eespeveye×, DeìkeÀU yeebOetve DeeefCe mLeeefvekeÀ mlejeJej megmebielelee efvecee&Ce keÀjC³eeme heéOeev³e osleele. Yeejleeleerue efJeefJeOe jep³eebveer Keeueerue Ghee³e³eespevee keÀjC³ee®eer iejpe Deens :

heefnueer cnCepes, mLeeefvekeÀ DeeefCe heéosefMekeÀ iejpeebMeer megmebiele DeMee JeemleJeJeeoer DeeefCe efJeefMeä Ghee³e³eespevee keÀjC³eemeeþer DeeheCe leUeheemetve efJe®eej keÀjC³ee®eer meJe³e ueeJetve Iesleueer heeefnpes, leUeheemetve efve³eespeve keÀjCes (Jejheemetve Keeuehe³e¥le efJe®eej keÀjCes veJns). mJeeceerveeLeve HeÀeGb[sMeve l³ee®ehećeeCes `FHeÀkeÀes' (IFFCO) ves MeslekeÀN³eebmeeþer


26

nsuheueeF&ve GheueyOe keÀªve efou³ee Deensle; l³ee®ehećeeCes meewj pewefJekeÀ JemlegceeveeJej DeeOeeefjle Meerleie=n leb$e%eeve (veJeer efouueerleerue `ìsjer'ves DeejeKe[e le³eej kesÀuesues) ³eMemJeer þjues Demetve efHeÀpeer ³ee osMeeves les mJeerkeÀejues Deens.

ogmejer cnCepes, ceevmetvehetJe&, ceevmetve, ceevmetveesÊej DeeefCe efnJeeÈ³ee®³ee ceesmeceele ke=Àef<e#es$eeleerue meJe& mebyebefOele IeìkeÀebmeeþer #ecelee efvee|celeeruee (efJekeÀmeveMeerue osMeele leebef$ekeÀ keÀewMeu³e DeeefCe mebmLeelcekeÀ #ecelee efJekeÀefmele keÀjCes) meJeex®®e heéOeev³e efoues iesues heeefnpes. hetje®ee hetJe&Deboepe, hetjeheemetve mebj#eCe, hetjhe´JeCe cewoeveer Yeeie efveeq½ele keÀjCes DeMee meieÈ³ee®eer Deepe iejpe Deens. Yeejleeleerue nJeeceevee®ee Deboepe ne Deepehe³e¥le keÀOeer®e heefjhekeÌJe DeeefCe efyeve®etkeÀ veJnlee, l³eecegUs leb$e%eeve efJekeÀefmele keÀjC³ee®eer KejesKej®e iejpe Deens. l³ee®ehećeeCes, efJeefMeä efþkeÀeCe®eer ceeleer, hees<ekeÀ êJ³eeb®eer eqmLeleer DeeefCe heerkeÀ heeCeer ³eeJej Yej Demeuesu³ee vecegv³ee®eer nJeeceevee®³ee DeboepeeMeer meebie[ Ieeleueer heeefnpes. De®eevekeÀ he[CeeN³ee heeJemee®³ee heeC³ee®ee efve®eje nesF&ue DeMeehe´keÀej®eer megOeejCee osKeerue meeb[heeC³ee®³ee J³eJemLesle kesÀueer heeefnpes, og<keÀeUele heeCeerhegjJeþe keÀjlee ³esF&ue DeMee he×leer®eer heeC³ee®³ee meeþJeCegkeÀer®eer ³eb$eCee efvecee&Ce kesÀueer heeefnpes, YetkebÀhe, ®e¬eÀerJeeoU DeeefCe JeeoUeheemetve mebj#eCe keÀª MekeÀleerue DeMee Fceejleer GYeeju³ee heeefnpesle DeeefCe meKeue YeeieebceO³es veoerefkeÀveeN³eeJej ceeleer®es yeebOe Ieeleues heeefnpesle.

eflemejer cnCepes, Yeejleele he³ee&JejCehetjkeÀ efJekeÀeme ³eb$eCes®ee DeejeKe[e keÀjle Demeleevee ®eej Del³eeJeM³ekeÀ hewuet efJe®eejele Iesleues®e heeefnpesle : meeceeefpekeÀ meÓeJevee (peerJeveceeve megOeejC³eemeeþer ieefjyeer

efvecet&ueve keÀjCes, DeefleefjÊeÀ jespeieej efvecee&Ce keÀjCes, meeceeefpekeÀ efJe<ecelee otj keÀjCes DeeefCe cetueYetle megefJeOee osCes ³ee ceeO³eceeletve), Deee|LekeÀ meceeOeeve (ueeskeÀeb®³ee iejpeebvee Devegmeªve DeefleefjÊeÀ iegbleJeCetkeÀ keÀjCes), he³ee&JejCeer³e meblegueve (ñeesleeb®eer oerIe&keÀeueerve GheueyOelee, pewJeefJeefJeOelesMeer hetjkeÀlee, heót<eCee®³ee heeleUerle Ieì, ®eebieu³ee mJe©hee®eer mJe®ílee J³eJemLee) DeeefCe mece=× leb$e%eeve (peerJeme=äeruee neveer ve heesnes®eJeCeeN³ee leb$e%eevee®es nmleeblejCe, Tpex®eer ye®ele keÀjCeejs he´keÀuhe Fl³eeoer).7 ³eeefMeJee³e he³ee&JejCehetjkeÀ efJekeÀeme ³eb$eCes®es mJeªhe J³eehekeÀ DeeOeej Demeuesues DeeefCe mLeeefvekeÀ mlejeJejerue mecegoe³eebvee menYeeieer keÀªve IesCeejs DemeC³ee®eer iejpe Deens, keÀejCe meO³ee Yeejleeleerue ye[îee DeewÐeesefiekeÀ IejeC³eebkeÀ[tve les ueeoues peeles. l³eecegUs mLeeefvekeÀ ueeskeÀebvee DeeefCe he³ee&JejCeeuee neveer ve heesnes®eJeCeejs he´keÀuhe DemeeJesle ³eekeÀefjlee l³eeb®eer meKeesue leheemeCeer keÀjC³eemeeþer, Yeejleele he³ee&JejCehetjkeÀ efJekeÀeme ³eb$eCee Demeuesu³ee he´keÀuheeb®es efve³eceve keÀjCeejs SkeÀ me#ece, heejoMeea DeeefCe heg{ekeÀej IesCeejs efve³eecekeÀ heéefOekeÀjCe DemeCes ner keÀeUe®eer iejpe Deens.

®eewLeer cnCepes, Yeejle pejer nefjle Yeejle ³eespevee, meb³egÊeÀ Jeve J³eJemLeeheve meefceleer, JeveJeemeer nkeÌkeÀ keÀe³eoe, mecegoe³eebceeHe&Àle Jeve J³eJemLeeheve ³ee ceeO³eceeletve REDD+ uee (pebieuelees[ DeeefCe pebieueeb®ee opee& KeeueeJeu³eeves nesCeejs Glmepe&ve keÀceer keÀjCes) heéslmeenve osC³eeme yeebOeerue Demeuee lejer, he´l³e#eele REDD+ eEkeÀJee Jeves/Jev³epeerJe ³eeb®³ee j#eCee®³ee veeJeeKeeueer mLeeefvekeÀ mecegoe³eeb®es Jeve DeefOekeÀeN³eebkeÀ[tve Mees<eCe nesles. ogmejerkeÀ[s, Jeve DeefOekeÀejer- kebÀ$eeìoej - J³eeheejer ³eeb®es DeveweflekeÀ efnlemebyebOe ceesþîee

hećeeCeele Jee{le Deensle DeeefCe mejkeÀej mLeeefvekeÀ mecegoe³eeb®ee efJejesOe Pegieeªve Jeves, peefceveer, heeCeer DeeefCe KeeCeer Keemeieer #es$eeuee osC³eele Goejlee oeKeJele Deens. l³eecegUs nesCeeN³ee heefjCeeceeb®eer JeemleefJekeÀlee mLeeefvekeÀ ueeskeÀeb®³ee hetCe&heCes ue#eele DeeCetve osTve yeoueebMeer megmebielelee efvecee&Ce keÀjC³eemeeþer®³ee Ghee³e³eespeveebceO³es hetCe& heejoMe&keÀlee DeeCeC³ee®eer iejpe Deens DeeefCe mLeeefvekeÀ %eeve J³eJemLee, meecegefnkeÀ DevegYeJe DeeefCe ceeefnleerhetCe& he³ee&³e ³eeb®eer ³eesi³e leer oKeue Iesle l³eebvee heefjeqmLeleer®eer leerJe´lee keÀceer keÀjC³eemeeþer®³ee he´³elveebceO³es hetCe&heCes menYeeieer keÀªve Iesleues®e heeefnpes.

hee®eJeer cnCepes, veJeGoejceleJeeoe®³ee efJekeÀemee®³ee DeeoMe& vecegv³eeuee (pees ueeskeÀebhes#ee GÐeesieeb®³ee efnleeb®es j#eCe keÀjlees), ueeskeÀeb®ee menYeeie, jepekeÀer³e efJekeWÀêerkeÀjCe, meeceeefpekeÀ mecelee, Deee|LekeÀ oKeuehee$elee, hejJe[C³eepeesies leb$e%eeve, he³ee&JejCeer³e efìkeÀeJetheCee DeeefCe meJe&meeOeejCeheCes mLeeefvekeÀ ueeskeÀebvee DeeefCe efJeMes<elJeeves iejerye ueeskeÀebvee meebmke=ÀeflekeÀ¢äîee mJeerkeÀejC³eeJej ue#e keWÀêerle keÀjCeeje ueeskeÀeefYecegKe efJekeÀemee®ee he³ee&³eer DeeoMe& efouee®e heeefnpes. efJekeÀemee®ee ne he³ee&³eer DeeoMe&, leLeekeÀefLele heerheerheer (meeJe&peefvekeÀ-Keemeieer Yeeieeroejer), p³ee®ee JeemleefJekeÀ DeLe& meeJe&peefvekeÀ efveOeer®ee Keemeieer #es$ee®³ee ueeYeemeeþer®ee ceeie& Demee neslees, l³ee®³eehes#ee mLeeefvekeÀ ueeskeÀ, leUeieeUele keÀece keÀjCeeN³ee veeiejer meeceeefpekeÀ mebIeìvee ³eebvee menYeeieer keÀªve IesTve DeeefCe mejkeÀej, ³ee mebIeìvee Je meeceev³e ueeskeÀ ³eeb®³eeleerue hejmhej efJeéeeme Je Yeeieeroejerletve heg{ekeÀej IesTve OeesjCe le³eej keÀjC³ee®eer Dehes#ee keÀjlees. cnCetve®e, mecepetve IesC³eemeeþer mebJeeo meeOeCes ns nJeeceeve yeoueebMeer pegUJetve IesC³eele menYeeieer nesC³eemeeþer®es cenÊJee®es meeOeve Deens. mebyebefOeleebceO³es


ueJekeÀjele ueJekeÀj mebJeeo megª kesÀuee heeefnpes. oerIe&keÀeU efìkeÀCeeN³ee IejebyeÎue®eer jeäêr³e ³eespevee - FceejleeR®eer Tpee& ye®eleer®eer #ecelee Jee{JeCes, IevekeÀ®eN³ee®es J³eJemLeeheve keÀjCes DeeefCe meeJe&peefvekeÀ JeenletkeÀerkeÀ[s JeUCes ³eeÜejs - Menjeleerue Iejeb®³ee efìkeÀeTheCeeuee heéslmeenve osC³eemeeþer keÀefìye× Deens, ns pejer Kejs Demeues lejer Depetvener l³ee®³ee DebceueyepeeJeCeerle HeÀej ceesþer leHeÀeJele Deens. Deieesoj®e Keyejoejer Iesleuesueer keÀOeerner ®eebieueer Demeles, l³eecegUs mebkeÀìe®eer HeÀej ueJekeÀj hetJe&met®evee osCeejer ³eb$eCee hetCe&heCes efJekeÀefmele kesÀueer®e heeefnpes.

MesJeìer, efJekeÀefmele osMeebveer kesÀuesu³ee SsefleneefmekeÀ ®egkeÀebcegUs efJekeÀmeveMeerue osMeebvee nJeeceeve yeoueebMeer megmebielelee efvecee&Ce keÀjC³eemeeþer keÀjeJ³ee ueeieCeeN³ee Ke®ee&®ee Yeej l³ee osMeebveer vekeÌkeÀer®e G®eueeJee ³eemeeþer Yeejle mejkeÀej, Keemeieer #es$e, mJe³ebmesJeer mebmLee, veeiejer meeceeefpekeÀ mebIeìvee ³eebveer SkeÀ$e ³esTve veeieefjkeÀ, Deeblejjeäêr³e mJe³ebmesJeer mebmLee, yenghe#eer³e ceO³emLe mebmLeebvee efJeefJeOe ceeiee¥veer JesieJesieÈ³ee heeleÈ³eebJej SkeÀ$e DeeCeues heeefnpes. DecesefjkeÀe, jefMe³ee, ³egjesheer³e cenemebIe, peheeve ³ee meejKes efJekeÀefmele osMe DeeefCe heéosefMekeÀ cenemeÊee cnCetve Go³eeuee ³esle Demeuesu³ee ®eervehes#ee Yeejlee®es oj[esF& Glmepe&ve efkeÀleerlejer hećeeCeele keÀceer Demeu³eecegUs Yeejleeves UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) meejK³ee Deeblejjeäêr³e ceb®eeJej KebyeerjheCes DeeefCe efJeMes<e keÀªve DeefOekeÀ `keÀeye&ve mhesme'meeþer®³ee Deeheu³ee nkeÌkeÀemeeþer heg{ekeÀej Iesleuee heeefnpes. Yeejleeves `meeceeef³ekeÀ hejblet Jeieeake=Àle peyeeyeoejer'®³ee leÊJeeJej De#ejMe: DeeefCe YeeJeefvekeÀ¢äîee osKeerue þece jeefnues heeefnpes. l³eecegUs, YetlekeÀeUele meJee&efOekeÀ Glmepe&ve

kesÀuesu³ee DeeefCe Deepe osKeerue oj[esF& meJee&efOekeÀ Glmepe&ve keÀjCeeN³ee efJekeÀefmele osMeebkeÀ[tve, nJeeceeve yeoueebMeer megmebielelee efvecee&Ce keÀjC³eemeeþer DeeJeM³ekeÀ Demeuesuee efveOeer DeeefCe he³ee&JejCehetjkeÀ leb$e%eeve efJekeÀmeveMeerue osMeebvee efceUt MekesÀue. lejerosKeerue SueF&[er, meerSvepeer, he³ee&JejCehetjkeÀ Fceejle, oerIe&keÀeU efìkeÀCeejer Fceejle DeeefCe Tpex®es ceeheob[, meeJe&peefvekeÀ JeenletkeÀ DeeefCe ceesìejefJejnerle Jeenveebvee (mee³ekeÀue, mee³ekeÀue efj#ee, Gbìiee[er, Iees[eiee[er, yewueiee[er) heéslmeenve DeMee heót<eCeefJejnerle leb$e%eevee®³ee ceeO³eceeletve l³eeves `keÀeye&ve HetÀìeEhe´ì' keÀceer keÀjC³eemeeþer mJes®ísves meJe& heeJeues G®eueueer heeefnpesle lemes®e DeheejbheefjkeÀ Tpexuee (Jeeje, met³e&he´keÀeMe F.) ueeskeÀefhe´³elee efceUJetve osC³eemeeþer DeeefCe J³eehekeÀ hećeeCeeJej Tpexyeeyele Ieì, hegvee|veefceleer DeeefCe hegveJee&heje'®ee O³eeme IesC³eemeeþer Kebyeerj jepekeÀer³e F®íeMeÊeÀer oeKeJeueer heeefnpes .

³eeJeªve DeeheCe Demee efve<keÀ<e& keÀe{t MekeÀlees keÀer, nJeeceeve yeoue ner ceesþer oerIe&keÀeueerve mecem³ee Deens DeeefCe l³eeJej oerIe&keÀeueerve Ghee³e³eespeves®eer DeeJeM³ekeÀlee Deens. cnCetve®e, meJe& mebyebefOeleebveer kesÀJeU DeuhekeÀeueerve (leelkeÀeefuekeÀ) Ghee³e³eespevee keÀjC³ee®ee he´³elve ve keÀjlee nJeeceeveeuee keWÀêmLeeveer þsJetve efJekeÀemeemeeþer meJe&he´keÀej®ee heg{ekeÀej IesC³eekeÀefjlee meJe& heeleÈ³eebJej heejoMe&keÀ he×leerves ceO³ece DeeefCe oerIe&keÀeueerve Ghee³e³eespevee kesÀu³ee heeefnpesle.

meboYe& :

1. efHeÀue peesvme (2012) `ìueesyeue ìschejs®ej jskeÀe@[&'', keÌuee³ecesì efjme®e& ³egefveì DeeefCe ³et.kesÀ. cesìê@uee@efpekeÀue Dee@efHeÀme, ns[ueer meWìj; www.cru.uea.ac.uk

2. Sme.[er. meesueesceve Sì Deue (2007), ``keÌuee³eceWì ®eWpe 2007 : oer efHeÀefpekeÀue mee³evme yesefmeme'', keWÀefye´pe ³egefveJne|meìer hesme, keWÀefye´pe.

3. Deej.SHeÀ. keÀereEueie DeB[ Sme.Deej. MesìdPe& (1992) `èfmePeveue DeB[ Fbìj-Dev³egDeue JnsefjSMevme Fve Deìcee@eqmHeÀDej Dee@eqkeÌmepeve DeB[ FeqchuekesÀMevme HeÀe@j oer iueesyeue keÀeye&ve mee³ekeÀue'', ves®ej, 358 heerheer 723-27.

4. Feqvmììîetì HeÀe@j meesMeue DeB[ SvJne³eexvceWìue ìêeqvPeMeve (Dee³eSmeF&ìer) (2010), òer ìeF&ce Fpe veeT : memìsvesyeue DeB[ keÌuee³ecesì jsPeerefue³evì Deye&ve [sJnueheceWì'', yeeTu[e@j, keÀesueesj@[es, ³etSmeS.

5. F&.pes. cetme&, DeB[ meer. mee³e[sjer³eme (2012), De[shìsMeve ìt keÌuee³ecesì ®eWpe Fve oer ieBpesme yesefmeve, vee@o&ve Fbef[³ee'', Deueìsje&, JeseEveipesve ³etDeej, JeseEveipesve, oer vesojueB[dme.

6. ieJnve&ceWì Dee@HeÀ Fbef[³ee (2009) `èfjmepe¥ì efyenej - De [sJnueheWì Jnerpeve'', hue@eEveie keÀefceMeve Dee@HeÀ Fbef[³ee, veJeer efouueer.

7. meewefce$e Iees<e (2013), `èfceìeriesìeRie keÌuee³ecesì ®eWpe ; oer Fbef[³eve Jes'', Fve meewc³ee oÊee Sì Deue. (eds) ``keÌuee³ecesì ®eWpe Fve Fbef[³ee,'' oeefveMe yegkeÌme, veJeer efouueer, heerheer 115-154.

([e@. megYee<e Mecee& heÓeeve meef®eJe, ceeveJe mebmeeOeve efJeYeeie, efJekeÀeme YeJeve, heìvee)

ö Yee<eeblej : jJeeRê peesMeer


28

jeäêr³e KeeÐe megj#ee DeO³eeosMe peenerj

jeäêr³e KeeÐe megj#ee DeO³eeosMe 5 peguew 2013 jespeer peenerj

keÀjC³eele Deeuee Deens. ³ee keÀe³eÐeecegUs osMeeleerue 120 keÀesìer

ueeskeÀmebK³eshewkeÀer 67% pevelesuee (ieéceerCe Yeeieeleerue 75% DeeefCe

Menjer Yeeieeleerue 50%) jsMeve®³ee ogkeÀeveeletve ojcene oj[esF& 5

efkeÀuees Oeev³e, leebotU, ient DeeefCe keÀesj[s Oeev³e DeefleMe³e mJemleele

cnCepes Deveg¬eÀces 3 ©he³es, 2 ©he³es, 1 ©he³ee ³ee ojeves efceUC³ee®ee

keÀe³eosMeerj DeefOekeÀej heéhle nesCeej Deens.

Debl³eeso³e DeVe ³eespevesDebleie&le ³esCeeN³ee megceejs 2 keÀesìer 43 ueeKe

iejeryeeleerue iejerye kegÀìgbyeebvee meeJe&peefvekeÀ efJelejCe heĆeeueerÜejs,

heéflekegÀìtbye ojcene 35 efkeÀuees Oeev³e efceUC³ee®ee keÀe³eosMeerj nkeÌkeÀ

osKeerue heéhle nesT MekesÀue.

efkeÀMeesjJe³eerve cegueebmeeþer ueesn keÀcelejlee jÊeÀeuhelee efveJeejCe keÀe³e&¬eÀceefkeÀMeesjJe³eerve cegueebmeeþer®ee meehleeefnkeÀ ueesn Je HeÀe@efuekeÀ DeBefme[ hetjkeÀ Deenej jeäêr³e keÀe³e&¬eÀce ([yu³etDee³eSHeÀSme) 17 peguew 2013 jespeer megª keÀjC³eele Deeuee.

ueesne®³ee keÀcelejlescegUs Mejerjeleerue jÊeÀe®es hećeeCe keÀceer nesC³eeheemetve 10 les 19 Je³eesieìeleerue efkeÀMeesjJe³eerve ueeskeÀmebK³es®es j#eCe keÀjC³eemeeþer meehleeefnkeÀ ueesn Je HeÀe@efuekeÀ DeBefme[ hetjkeÀ Deenej jeäêr³e keÀe³e&¬eÀce ([yu³etDee³eSHeÀSme) ne JewefMeäîehetCe& heg{ekeÀej Deens. ³ee keÀe³e&¬eÀcee®ee HeÀe³eoe osMeYejeleerue 13 keÀesìer efkeÀMeesjJe³eerve cegueebvee nesCeej Deens.

Deenejeleerue hees<ekeÀ IeìkeÀeb®³ee DeYeeJeecegUs, ueesne®³ee keÀcelejlesletve Mejerjele jÊeÀe®es hećeeCe keÀceer Demeu³ee®es meO³ee osMeele meJe&otj Dee{Ules. megceejs 58% ieYe&Jeleer ceefnuee, peveve#ece Je³eeleerue 50% ceefnuee, 56% efkeÀMeesjJe³eerve cegueer, 30% efkeÀMeesjJe³eerve cegueies DeeefCe hee®e Je<ee¥Keeueerue 70% cegueeb®³ee Mejerjele jÊeÀe®eer keÀcelejlee Deens. jÊeÀe®³ee keÀcelejlescegUs MeeefjjerkeÀ Jee{, MeeUsleerue keÀe³e&#ecelee DeeefCe SkeÀeie´lee ³eeJej og<heefjCeece neslees.

`[yu³etDee³eSHeÀSme'®eer þUkeÀ JewefMeäîes- efkeÀMeesjJe³eeleerue 13 keÀesìer cegueies Je cegueeR®ee meceeJesMe. - mejkeÀejer Je Devegoeefvele MeeUe DeeefCe DeebieCeJee[îeebceO³es `Dee³eSHeÀS' ieesÈ³eeb®es ceesHeÀle Jeeìhe. - oj DeeþJe[îeeuee þjeefJekeÀ efoJeMeer `Dee³eSHeÀS' ieesÈ³eeb®es efveefj#eCeeKeeueer mesJeve. - efkeÀMeesjJe³eerve cegueeb®³ee jÊeÀe®eer leheemeCeer keÀjCes Je JewÐekeÀer³e meuuee osCes. - Je<ee&letve oesveoe peblee®es Deew<eOe osCes. - meblegefuele Deenej DeeefCe ueesnmece=× DeVeeyeeyele ceeefnleer Je ceeie&oMe&ve. - hees<eCe Je Deejesi³e efMe#eCe.

efJekeÀemee®ee DeejeKe[eJewefMeäîes

- DebceueyepeeJeCeer keÀjleevee, mejkeÀejuee 67% ueeskeÀmebK³esuee 6.20 keÀesìer ìve Oeev³e hegjefJeC³eemeeþer ojJe<eea 1.25 ueeKe keÀesìer ªhe³es Ke®e& ³esF&ue.

- Oeev³ee®eer iejpe 5.6 keÀesìer ìveeJeªve 6.2 keÀesìer ìveehe³e¥le Jee{sue.

- ojcene oj[esF& Deveg¬eÀces ª. 3,2,1 ojeves 5 efkeÀuees leebotU, ient, keÀesj[îee Oeev³ee®eer keÀe³eosMeerj nceer.

- ceele=ÊJe ueeYeeheesìer ª. 6000 ®eer lejleto.- 6 ceefnves les 14 Je<ex Je³ee®³ee cegueebvee Iejer jsMeve eEkeÀJee

efMepeJeuesues iejce DeVe. - vewmee|iekeÀ mebkeÀìebcegUs Oeev³e keÀceer he[u³eeme keWÀê mejkeÀej

jep³eebvee efveOeer osCeej. - Oeev³ee®eer J³eJemLee DeeefCe JeenlegkeÀermeeþer keWÀê jep³eebvee

ceole keÀjCeej.


DeeefoJeemeeR®es JeemleJeeleerue mJe³ebMeemeveë SkeÀ jeceyeeCe Ghee³e ö jentue ye@vepeea

SkeÀefJemeeJ³ee MelekeÀele Deeheuee Yeejle osMe leebef$ekeÀ¢äîee heíeleerkeÀ[s Jeeì®eeue keÀjlees Deens. hejbleg, meeceeefpekeÀ¢äîee cee$e Yeejleeleerue efJeefJeOe peeleer-peceeleer efJeMes<eleë DeeefoJeemeer meceepe Deepener l³eeb®³ee cetueYetle nkeÌkeÀebmeeþer Peie[le Deens, Deepener DeeefoJeemeer meceepe meesþîee hećeeCeeJej ceeiemeuesuee Deens.

JeemleefJekeÀ heenlee mJeleb$e Yeejlee®³ee jep³eIeìvesle osMeeleerue meJe& mlejeJej®³ee veeieefjkeÀebmeeþer meJe&meceeJesMekeÀ J³eehekeÀ DeMee lejletoer kesÀuesu³ee Deensle. ³eeefMeJee³e JesUesJesUer DeeefoJeemeer Je Flej ceeieemeJeiee¥®³ee efJekeÀemee®³ee ¢äerves DeveskeÀ veJeerve keÀe³eos Je DeeOeer®³ee lejletoeRceO³es megOeejCeener keÀjC³eele Deeu³ee Deensle. Demes DemetveosKeerue DeeefoJeemeer meceepee®³ee efJekeÀemeele DeveskeÀ De[LeUs Deensle.

mebefJeOeeveeleerue lejletoer lemes®e Devegmetef®ele peeleer-peceeleeR®³ee heb®ee³eleer DeefOeefve³eceebleerue efJemleeefjle lejletoer Je PESA meejK³ee hećegKe keÀe³eÐeeb®eer DebceueyeepeeJeCeer ve Peeu³eecegUs mJeeleb$³ee®³ee 65 Je<ee¥veblejner DeeefoJeemeer mJe³eb Meeefmele jep³e SkeÀ efoJeemJehve Jeeìles. DeeefoJeemeer

meceepee®³ee efJekeÀemeue{îee®ee Fefleneme mecepetve Iesleebvee meJe¥keÀ<e lejletoeR®ee ceeieesJee IesCes DeeJeM³ekeÀ Deens.

1. mJeeleb$eesÊej keÀeUeleerue hećegKe Ie[ecees[er

meve 1954 ceO³es, Keeve Deyogue ieHeÀej Keeve Je pe³eheeue eEmen ³eebmeejK³ee meeceeefpekeÀ Yeeve Demeuesu³ee vesl³eeb®³ee mheä heefJe$³eebcegUs efJeOeerceb[Uele DeeefoJeemeeR®³ee he´MveebJej yeN³ee®e JeeoefJeJeeoelcekeÀ ®e®ee& Ie[u³ee ceie l³ee®ee heefjCeece, DeeefoJeemeeR®³ee IeìveelcekeÀ lejletoeR®³ee efJemleejerkeÀjCeele Peeuee. Demes Demeues lejer, 1950 DeeOeer keWÀê mejkeÀej®³ee DeeOegefvekeÀ DeewÐeesefiekeÀ efJekeÀemeeves DeejbYeuesues OeesjCe Je keWÀêer³e efve³eespeve heĆeeueer®³ee DeeosMeebvee ³ee ogye&ue DeeefoJeemeeRvee efYe[eJes ueeieues heefjCeeceleë DeeefoJeemeer #es$eele ceesþ³ee hećeeCeele yee¿e IeìkeÀeb®eer DeeieblegkeÀer Peeueer l³ee®emeesyele ceesþîee hećeeCeele DeeefoJeemeeRveer peleve kesÀuesu³ee vewmee|iekeÀ meeOevemebheÊeer®eener efJeOJebme Peeuee.

DeeOegefvekeÀ DeeswÐeesefiekeÀ efJekeÀemeemeeþer, mJeleb$e Yeejle mejkeÀejves efye´ìerMekeÀeueerve

Keefvepe GlKeveve heĆeeueer®e mJeerkeÀejueer Deens. efye´ìerMe Meemeveeves meve 1860 meeueer yeveJeuesueer Yeejleer³e ob[ mebefnlee Je 1861 meeueer yeveJeuesueer HeÀewpeoejer J³eJenej mebefnlee, ns keÀe³eos, Deieoer Deuhe megOeejCeebveblej Deepener pemes®³ee lemes Debceueele Deensle. Je les DeMee®e leNnsves DeefueefKele mJeªheele ceeb[ues iesues Deens keÀer he´Meemeveeuee mebIeìerle peveceevemeeleerue celeYesoeuee oeyetve ìekeÀC³eeme meesF&®eb JneJeb.

leUeieeUehe³e¥le ueeskeÀMeener heesn®eeJeer ³ee keÀefjlee ieebOeerpeeRvee l³eeb®³ee keÀeUer `mJee³eÊeheCes ieécemJejep³e mLeeheeJes' Demee meuuee efouee. cee$e ner mebkeÀuhevee heesn®eJeC³ee®³ee heOoleerle meJee&le ceesþer $egìer Dee{Uueer. Demes ns `heb®ee³ele jep³e' vee jep³e mejkeÀejer DeeosMelelJeebvee ceev³e Deens, vee cetueYetle DeeefOekeÀejebvee. l³eecegUs®e DeeheCe l³eebmeeþer v³ee³eeue³eeÜejs oeo ner ceeiet MekeÀle veener. cetueYetle DeefOekeÀej ns keÀener DeVe, Jem$e, efveJeeje ³eebyejesyej®e ceesHeÀle efMe#eCe, Deejesi³e megefJeOee Je mevceeveeveb peieC³ee®ee opee& megOoe DebleYet&le Deens. cee$e ³ee lejletoer p³ee peeieªkeÀ efvejesieer Je veerìvesìkeÀe DeeefoJeemeer meceepe


30

efvecee&Ce keÀª MekeÀleele DeeefCe mebmLeelcekeÀ j®evesÜeje l³eeb®ee mJe³ebefJekeÀeme meeOet MekeÀleele, l³eekeÀ[s®e keWÀê Je jep³e Meemevee®es hetCe&leë ogue&#e Peeues Deens. mJeeleb$³eeveblej, p³eecegUs oerIe& JemeenleJeeo DeeefCe mejbpeeceMeeneruee JeeJe efceUeuee Deens Demes Keìues cegueeefOekeÀejebveer DebleYet&le Demeuesues Keìues, Je G®®e Je meJeex®®e v³ee³eeue³eebkeÀ[s veeWoJeuesues Keìues megOoe yeje®e hewmee Ke®e& keÀªvener menpeemenpeer Deeheu³ee DeefOekeÀejeb®eb peleve nesC³ee®ee efJeéeeme osT MekeÀle veenerle. hetJeea®es jepes, peceerveoej, GÐeesieheleer yejs®eoe v³ee³eeue³ee®³ee oejer iejeryeebmeeþer v³ee³e ceeieC³eemeeþer peele heCe veblej®³ee meÊeeOeerMeebveer lemee efJeMes<e ³elve kesÀuee veener l³eecegUs iejeryeebvee Meemevee®³ee efJeefJeOeebieer DeJewOe keÀe³e&¬eÀceebvee menve keÀjeJes ueeieues.

2. mebefJeOeeveelcekeÀ De[®eCeer

Deieesoj veceto kesÀu³eehećeeCes mebefJeOeeveevJe³es DeeefoJeemeeRkeÀefjlee l³eeb®³ee keÀu³eeCeemeeþer Keeme lejletoer Deensle®e. l³eele, Deemeece-cesIeeue³e - ef$ehegje-efcePeesjece ³ee jep³eebleues DeeefoJeemeeRmeeþer®³ee lejletoer meneJ³ee Jeiee&le lej DeebOe´ heósMe - Deesefjmee - PeejKeb[ - efncee®eue heósMe- ceO³eheósMe- íÊeermeie{ - cenejeä^ - iegpejele- jepemLeeve ³eeb jep³eebleu³ee DeeefoJeemeeRmeeþer®³ee lejletoer hee®eJ³ee Jeiee&le oMe&Jeleele. ³ee lejletoeRceeie®es cetU leÊJe%eeve Demes keÀer ³ee DeeefoJeemeer ìesU³eeb®eer JewefMeä³ehetCe& mebmke=Àleer keÀesCeleener DeJeemleJe meb®e³e ve keÀjlee efveJee&n keÀjC³ee®³ee peerJeveheOoleerJej DeeOeejuesueer Deens. leer ³ee DeeOegefvekeÀ DeewÐeesefiekeÀ efJekeÀemeecegUs yeeskeÀeUuesu³ee GheYeesieer mebmke=ÀleerMeer cesU Keele veener cnCetve DeeOegefvekeÀ efJekeÀemee®³ee Deefle¬eÀceer efheheemesheemetve ner DeveesKeer mebmke=Àleer efJeueieheCes peheC³ee®eer iejpe Yeemeles. efye´ìerMe he´MeemekeÀ, ceeveJeJebMeMeem$e$e DeeefCe meeceeefpekeÀ keÀe³e&keÀlee& Demeuesues Jn@efjDej DeequJeve ns ³ee Jej ceeb[uesu³ee

celee®ee hegjmkeÀej keÀjleele. l³eeb®³ee ³ee celeeb®ee l³ee keÀeUer heb.vesn©bJejner heÝeeJe neslee DeeefCe l³eeb®ee Demee yegOoerJeeo l³eeb®³ee efJe<e³ee®es JesieUsheCes ue#eele IesTve®e efJekeÀemeekeÀefjlee le³eej kesÀuesu³ee heb®eMeerue ³eespeveebceeies neslee. meÊesleerue he´®eb[ DemeceleesueecegUs keÀuhevee ³ee leUeieeUehe³e¥le hees®et MekeÀu³ee veenerle DeeefCe ³ee JeemleJeele les SkeÀ mJehve®e jeefnues.

mebefJeOeevee®³ee meneJ³ee Jeiee&le veceto kesÀuesu³ee lejletoer, ³ee DeeefoJeemeer ceb[UeRvee l³eeb®³ee #es$eele, efpeunemlejer³e mJee³eÊe ceb[UebmeejK³ee mebmLeebÜejs mJeleë®eer efve³eceeJeueer Jeeheªve Meemeve keÀjC³ee®ee®e DeefYeheé³e osleele. l³eecegUs ner mJee³eÊe ceb[Uer DeeefoJeemeer ceb[UeRvee les p³ee jep³ee®ee Yeeie Deensle l³ee jep³ee®³ee MeemekeÀer³e OeesjCeebveer þjJeu³eehećeeCes keÀener DeefOekeÀej heóeve keÀjleele, pesCeskeÀªve l³ee®³ee peerJevee®³ee yengefJeOe Debieeb®es l³eeb®³eekeÀ[tve ³eesi³e efve³eespeve keÀjlee ³esF&ue. Deemeece DeeefCe ef$ehegje ³eeb®³ee yeeyeleerle meebiee³e®eb Peeueb lej, lesLeerue YeìkeÌ³ee efJecegÊeÀ peeleer lej YeìkeÌ³ee peceeleeRvee YejIeesme meJeueleer osC³eeme le³eej veJnl³ee DeeefCe efpeune ceb[UebJej leeyee efceUJele lej cesIeeue³e Je efcePeesjece ³ee jep³eebleues YeìkeÌ³ee DeeefoJeemeer peceeleeR®³ee cegefKe³eebveer ogye&ue DeMee efpeune mJee³eÊe ceb[Ueb®es DeefOekeÀej yeUkeÀeJeues nesles. ceb[Uebveer ³ee keÀe³eÐeebvee leLee efve³eceebvee hejJeeveieer ve efou³eeves lemes®e GheueyOe efveOeeR®ee efJekeÀemekeÀe³ee¥meeþer Ghe³eesie ve kesÀu³eeves De[®eCeer GlheVe nesle nesl³ee. hetJeexÊej cnCepes®e F&Meev³e jep³eeleu³ee O³es³eJeeoer ueeskeÀeb®³ee YeJ³e hesjCee leeskeÀ[³ee he[le Deensle.

mebefJeOeevee®³ee hee®eJ³ee Jeiee&leerue heefjeqmLeleer ³eentvener Yeer<eCe Deens. hee®eJ³ee Jeiee&leerue mebyebefOele Yeeie Demes meebielees keÀer -5(2) jep³eheeue, jep³ee®³ee keÀesCel³eener

lelkeÀeueerve Devegmegef®ele #es$eeceO³es Meeblelee Je GÊece he´Meemeve jeyeJeeJes ³eemeeþer

efve³eceeJeueer DeeKet MekeÀlees. keÀener þjeefJekeÀ DeeefCe DeeqmlelJeele Demeuesu³ee Deved YeefJe<³eeleerue meÊeeblejCee®eener DeheJeeo ve yeeUielee ner efve³eceeJeueer keÀoeef®ele -

De) Devegmegef®ele YeìkeÌ³ee peeleer®³ee meom³eebkeÀ[tve nesCeejs Yet-nmleeblejCe jesKet MekesÀue.

ye) Devetmegef®ele YeìkeÌ³ee peceeleeR®³ee #es$eeleerue Yetefce - nmleeblejCe efve³eefcele nesT MekesÀue

keÀ) ³ee #es$eeleu³ee Devegmegef®ele YeìkeÌ³ee peceeleeRvee GOeej keÀpee&T hewmes hegjJeCeeN³ee peceerveoeje®³ee eEkeÀJee meeJekeÀejeb®ee Oeboe DeLee&led meeJekeÀejkeÀer efve³eefcele nesT MekesÀue.

5(3) ³ee heefj®ísoevegmeej, Gheheefj®ísoele veceto kesÀu³eehećeeCes, jep³eheeue, mebmeosves eEkeÀJee efJeOeer ceb[Uebveer eEkeÀJee ³ee he´Mveebyeeyele Flej keÀesCel³eener ceeiee&ves yeveJeuesues DeefOeefve³ece (keÀe³eos) jÎyeeleue eEkeÀJee megOeeefjle keÀª MekeÀlees. cnCetve®e, ³ee efmeOoebleevegmeej, jep³ee®ee

jep³eheeue, YeìkeÌ³ee peceeleermeeþer Demeuesues DeeefoJeemeer Deeceoeje®ee meceeJesMe Demeuesu³ee DeeefoJeemeer meuueeieej ceb[UeR®³ee meuu³eeves Yeejleer³e Jeve keÀe³eoe DeeefCe Yet mebheeove keÀe³eÐee®³ee DebceueyepeeJeCeer®³ee DeeJesove he$eeme heéfleyebOe ueeJet MekeÀlees Deiej jÎ keÀj MekeÀlees. ³ee lejletoeR®eer hetle&lee Peeu³eeme jep³eheeue DeeefoJeemeer #es$eeble `Meeblelee Je meghe´Meemeve' jeyeJet MekesÀue. Deieoer ns®e IeìveekeÀejebvee Jeeìle nesles. l³eeb®³eeceles ³ee DeeefoJeemeeR®es mJeleë®es keÀe³eos Je ®eeueerefjleer ns®e meghe´Meemeve efceUJet MekeÀleele, ner ³ee lejletoeR®eer cenlJee®eer yeepet nes³e. lejer ³ee lejletoer YekeÌkeÀce Demetvener meÊeÀer®³ee vemetve kesÀJeU meuu³ee®³ee Demeu³eekeÀejCeeves hetCe&lJeeme peeT MekeÀu³ee veenerle Je l³eeb®es heefjCeece mJehve®e jeefnues.


jep³emejkeÀejer DeeosMeleÊJes Debleleë l³eeb®³ee DeefOekeÀeN³eebkeÀ[tve nesCeeN³ee DebceueyepeeJeCeerJej DeJeuebyetve Demeleele, cee$e ³ee lejletoeR®eer ³ee DeeosMeleÊJeebvegmeej DebceueyepeeJeCeer Peeueer veener.

heefjCeeceleë DeeefoJeemeer #es$eele vee Meeblelee veeboles³e, vee meghe´Meemeve. mJeeleb$³eeveblej®³ee meeþ Je<ee¥®ee Fefleneme ne efkeÀl³eskeÀ `DeeefoJeemeeRmeeþer' mebIe<ee¥veer Yejuesuee Deens. ceO³e Yeejleer³e DeeefoJeemeeR®ee ne mebIe<e& jep³eMeemeveeMeer neslee Deved l³ee®es keÀejCe nesles `l³eeb®³eeJejerue Dev³ee³e'. pees ³ee MeemeveheĆeeueerÜejs efveo&³eerhećeeCes `Yeejleer³e Jeve keÀe³eoe' DeeefCe `Yeejleer³e Yet nmleeblejCe keÀe³eoe' ueeiet keÀjleevee Peeuee DeeefCe hee®eJ³ee Jeiee&leerue lejletoer meoes<e heéf¬eÀ³esÜeje jeyeJeu³ee veenerle. DeeefoJeemeer mebIeìvee lej Deepener yeN³ee®e hećeeCeele ³ee®ee efve<esOe keÀjle Deensle.

meceLee efJeªOo DeebOe´heósMe jep³emejkeÀej, 1997 (8) Sme.meer.meer. 191 ³eeKeìu³eeceO³es, DeebOe´ heósMe®³ee jep³emejkeÀejekeÀ[tve DeeefoJeemeer #es$ee®eer peeiee, SkeÀe Keemeieer kebÀheveeruee Keefvepe GlKeveve keÀjC³eemeeþer Yee[sleÊJeeJej osC³eele Deeueer nesleer, cnCetve oeKeue kesÀuee iesuee. ³eeefJe<e³eer meJeex®®e v³ee³eeue³eeves ³ee efJe<e³eeme SkeÀ veJeer keÀueeìCeer efceUsue Demee efveCe&³e efouee. p³eeÜeje mebmeoYeJeveeceO³es JeeoefJeJeeokeÀ ®e®ee& Pe[u³ee. IeìveekeÀejebveer DeejsKeuesu³ee hee®eJ³ee Jeiee&le `DeeefoJeemeeR®es he´Mve' veceto kesÀu³eehećeeCes `DeeefoJeemeer l³eeb®³ee Yetefceletve Jebef®ele nesT ve³esle' ³eemeeþer mebefJeOeeveele met®evee keÀjC³eele Deeu³ee Deensle. jep³eheeue pejer l³ee DeeefoJeemeeR®³ee keÀu³eeCeemeeþer `ns Demet keÀj MekeÀlees' Demes cnìues Demeues lejer `ns Demes keÀjeJe®es' DeMee ceefleleeLee&ves IesCes Dehesef#ele Deens. ns®e ef®e$e hegvne meJeex®®e v³ee³eeue³eekeÀ[tve

DeOeesjsefKele iesues les Deesef[meeleerue efve³eeceefiejer Keìu³eeÜeje - p³eele Demes cnìues iesues keÀer DeeefoJeemeer ieécemeYeebvee efveCe&³e osC³ee®ee DeefOekeÀej ne DebefleceeefOekeÀej Deens. pej l³eeb®³ee peefceveer l³eeb®³eeheemetve keÀe{tve IesTve l³eebvee Dehesef#ele Demeuesu³ee heejbheeefjkeÀ keÀeceebmeeþer ve Jeehejlee Flej keÀeceebmeeþer JeehejC³ee Deeu³ee. l³eecegUs meO³ee®³ee DeeefoJeemeer mJe³ebMeemeveeuee keÀmee peesj efceUeuee, les DeeheCe heg{s heent®e.

3. Deeéeeefmele peefceveer

pemepemeer jepekeÀer³e peeie=keÀlee DeeefCe mee#ejlee Jee{le nesleer DeeefCe keWÀêsceive Deved mebLe efJekeÀeme heéf¬eÀ³ee ner efle®es O³es³e meeOeC³eele ceeies he[le nesleer lemeleMeer leUeieeUeleerue he´Meemeveeleerue Dehe³eMe mecem³ee Jeeìt ueeieueer. cnCetve ner peyeeyeoejer keWÀê Je jep³e Meemevee®³ee KeebÐeebJeªve keÀceer nesC³eemeeþer $e³emLe ueeskeÀmebmLeeb®eer Deel³ebeflekeÀ iejpe Jeeìt

Subscription Coupon[For New Membership / Renewal / Change of Address]

I want to subscribe to :Yojana : 1 Yr. Rs. 100/-; 2 Yrs. Rs. 180/-; 3 Yrs. Rs. 250/- (Circle the period of subscription)

DD / MO No. date

Name (in block letters) :

Subscriberprofile : Student/Academician/Institution/Others

Address :

PIN :

Pleaseallowus4to6weekstothedespatchofthefirstissue.P.S. : For Renewal / change in address, please quote your subscription number.


32

ueeieueer. heefjCeeceleë cegK³ehe´Jeeneleerue he#eebJej oyeeJe Deeuee DeeefCe yeN³ee®e mebIeìveebveer Je DeMeemekeÀer³e mebmLeebveer 1992 ceO³es 73Jeer Ieìvee ogªmleer Ie[Jetve `heb®ee³ele jepe' meÊeÀer®es kesÀues. mebefJeOeevee®es 12 efJeYeeie keÀuece 243M (4) (2) Demes mheä veceto keÀjles keÀer- `mebmeo ³ee keÀe³eÐeevJe³es Devetmegef®ele #es$eeceOeerue lejletoeRceO³es Jee{ keÀª MekeÀles. keÀener DeheJeeo JeieUlee megOeejCee ³ee keÀe³eÐeele veceto kesÀu³eehećeeCes®e kesÀu³ee peeleerue.' heefnu³eeboe®e keÀesCeleelejer keWÀêer³e keÀe³eoe ³ee Devegmegef®ele #es$eebceO³es DeehemetkeÀheCes ueeiet Peeuee veener. lesLes Demesner veceto keÀjC³eele Deeues keÀer, ³ee mebmeosves kesÀuesueer ogjmleer ner Ieìvee ogjmleer DemeCeej veener DeeefCe ner ogªmleer meeO³ee yengceleeves keÀjC³eele ³esF&ue. ³ee Keeme keÀe³eosefJe<e³ekeÀ lejletoer Demes meebieleele keÀer, ns ue#eele IesCes iejpes®es Deens keÀer jep³eheeueeme DebceueyepeeJeCeerceO³es De³eMeeqmJelee Deeu³eeme,

mebefJeOeevee®³ee hee®eJ³ee Jeiee&leu³ee lejletoeRvee ueeiet nesC³eeme njkeÀle veener.

cee$e, keWÀê mejkeÀejkeÀ[tve vee efJeMes<e keÀe³eos heeefjle keÀjC³eele GlmegkeÀlee oeKeefJeueer iesueer vee 73Jeer IeìveeogjmleerhećeeCes Devetmegef®ele #es$eeleerue lejletoeRceO³es yeoue (Jee{) keÀjC³eele Deeueer. MesJeìer, YeejlemejkeÀejves 1994 ceO³es Keemeoej Je le%eeb®eer SkeÀ meefceleer vesceueer, peer efJeMes<e keÀe³eÐeebvee l³ee®³ee j®evee Jee nsletbceO³es Deiej ³ee veJ³ee keÀe³eÐee®³ee ¢äerkeÀesveeletve Flej keÀe³eÐeeceO³es Dehesef#ele yeoue nJes Demeu³eeme meuues osles. ner meefceleer efle®es DeO³e#e Þeer. efoueerheeEmen Yegefj³ee Demeu³eeves `Yegefj³ee meefceleer' veeceeves DeesUKeueer peeles. ³eebveer 17 petve 1995 ceO³es SkeÀ DenJeeue meesheJeuee. ³ee DenJeeueevegmeej ieécemeYes®eer meJe&Þesÿlee he´Meemeve eEkeÀJee efJekeÀeme Jee Flej keÀesCel³eener keÀe³ee&le DeOeesjsefKele kesÀueer iesueer. DenJeeue

cnCelees keÀer- ieécemeYee ner ueneve Kes[³eebveer yeveuesueer Demeles heb®ee³eleerhećeeCes DeveskeÀ ieeJeeb®eer efceUtve veJns. efMeJee³e ueeskeÀMeener jeyeJeC³ee®³ee ¢äerves heb®ee³ele ner ieécemeYesmeeþer HeÀej ceesþs ªhe Deens. ieécemeYesme efceUeJes Demes yeN³ee®e DeefOekeÀej efleuee ve efceUtve osKeerue PESA ®³ee ueeiet nesC³eeves ieécemeYes®es DeeefoJeemeer #es$eeleues meJe&ÞesÿlJe DeyeeefOele jenerues.

4. Yeeme DeeefCe JeemleJe

PESA yejesyej®e ceO³eheósMe heb®ee³ele jepe DeefOeefve³ece osKeerue ogjmle keÀjC³eele Deeuee DeeefCe 1998 meeueer DebceueyepeeJeCeermeeþer efve³eceeJeueer yeveJeueer iesueer. ieécemeYee DeeefCe ieéceceb[Uebveer ³ee yeeyele SkeÀ HeÀej ceesþe efveCe&³e Iesleuee Je p³eeÜejs keÀe³eÐeevJe³es DeeefoJeemeer jenCeerceeve Je mebmke=Àleer ceev³elee efceUeJeer ³eemeeþer mLeeefvekeÀ he´Meemeve jeyeJeeJes ueeieues. p³eecegUs ne yeoue ceO³eheósMee®³ee DeeefoJeemeer

Yojana : Published in Hindi, English, Urdu, Tamil, Telugu, Malayalam, Kannada, Gujrati, Marathi, Punjabi Bengali, Assamese&Oriya

Send your subscription by DD / MO in the name of Director, Publications Division, addresses to :Advertisement & Criculation Manager, Publications Division, East Block-IV, Level VII,

R.K. Puram, New Delhi 110 066. Tel. : 6105590; Fax : 6175516 / 6193 Subscriptions wil arise also be accepted at our sales emporia:

Hall No.196, Old Secretariat, Delhi Ph.011-3968906 Rajaji Bhavan, Besant Nagar, Chennai, Ph.: 044-4917673 8, Esplande East, Kolkata Ph: 033-2488030 BiharStateCo-operativeBankBuilding,AshokaRajpath, Patna. Ph.: 0612-653823 Press Road Thiruvanthapuram Ph.: 0471-330650 27/6 Ram Mohan Rai Marg, Lucknow Ph.: 0522-208041 C-701, Kendriya Sadan, C.B.D. Belapur, Navi Mumbai StateArchaelogicalMuseum Building, Public Gardens. Hyderabad Ph.: 040-236393 1st Floor, F-Wing, Kendriya Sadan, Koramangala Bangalore Ph.: 080-5537244 CGOBhavan,A-Wing,A.B.Road, Indore 80, Malviya Nagar, Bhopal B-7/8, Bhawani Singh Road, Jaipur.

For Yojana Tamil, Telugu, Malayam, Kannada, Gujrati, Marathi, Bengali and Assamese please enrol yourself with Editors of the respective at the addressess given Below;

Editor, Yojana (Marathi), B-701, Kendriaya Sadan, C.B.D. Belapur, Navi Mumbai.Editor,Yojana (Gujarti),AmbikaComplex,1stFloor,AboveUCOBank,Paldi,Ahemdabad,Ph.:079-6638670Editor,Yojana (Assamese),NaujanRoad,UzanBazar,Guwahati,Ph.:0361-516792Editor, Yojana (Bengali), 8, Esplanade East, Ground Floor, Kolkata, Ph.: 033-2432576Editor,Yojana (Tamil),'A'Wing,GroundFloor,ShastriBhavan,Chennai,Ph:0444-8272382Editor,Yoajna (Telugu),10-2-1,F.D.C.Complex,ACGuards,Hyderabad,Ph:040-236579Editor,Yojana (Malayalam),'Reshmi'14/916Vazuthacadu,Thiruvanthapuram,Ph:0471-63826Editor, Yojana (Kannada), 1st Floor, 'F' Wing, Kendriya Sadan, Koramangala, Bangalore, Ph: 080-5537244.


heébleeleerue meJe& efYeuue DeeefoJeemeeRhe³e¥le heesn®etve ³ee lejletoeR®³ee DebceueyepeeJeCeeruee peesj efceUeuee.

meve 1999 heemetve ³ee heósMeele DeJe<e&Ce megj Peeues. yeejJeeveer Je peyegDee efpeu¿eeleu³ee keÀener leeuegkeÌ³eebveer DeefOeke=ÀleheCes og<keÀeU peenerj kesÀuee lej Flej keÀener leeuegkesÀ p³eeb®eer Oeev³eeslheeoves MeemekeÀer³e efvekeÀ<eebntve DeLee&led 37 ®³ee keÀceer veJnleer, cnCetve og<keÀeU Demetvener peenerj keÀª MekeÀues veenerle. p³eebveer peenerj kesÀuee Demes leeuegkesÀ osKeerue 3 les 4 keÀesìer ªhe³es FlekeÀer®e #eguuekeÀ jkeÌkeÀce ceolekeÀe³ee&meeþer keWÀêmejkeÀejer ³eespeveebkeÀ[tve efceUJet MekeÀues lej Flej efpeuns ns osKeerue efceUJet MekeÀues veenerle. ³ee ceolekeÀe³ee&uee Depetve hegäer efceUeJeer ³eekeÀefjlee DeeefoJeemeer mebIeìveebveer ®eUJeU GYeejueer. ueeskeÀebkeÀ[tve peue Je ce=oe mebJeOe&vee®es efve³eespeve kesÀues iesues DeeefCe les he´MeemekeÀer³e he´Jeenele ³eeJes ³eekeÀefjlee ieéce meYeebkeÀ[tve cebpetj Peeues.

³ee meJee¥®ee heefjCeece Demee Peeuee keÀer- meeJekeÀejeb®eer megieer peMeer®³ee leMeer®e jeefnueer. Flej meceepeeleuee keÀesCeleener IeìkeÀ ³ee DeeefoJeemeeRvee meen³eYetle vemeu³eeves l³eebvee veeF&ueepeemleJe meeJekeÀejebkeÀ[s®e peeJes ueeiele Demes DeeefCe l³eeÜeje DeJeemleJe J³eepee®ee [eWiej keÀpee&meesyele l³eebJej ³esTve he[s. ne J³eepee®ee ojceemes 10 eEkeÀJee peemle Demes. ³ee heefjeqmLeleer®eer hegve&he[leeUCeer kesÀueer Demelee Demes mecepeues keÀer ³eeyeeyeleerle keÀener megOeejCee Ie[Jee³e®eer Demesue lej meeJekeÀejkeÀer hegmetve ìekeÀC³eemeeþer meJe&he´Lece keÀener keÀe³eos keÀje³euee nJesle. PESA Üejs DeeefoJeemeer mebIeìveebveer meyeU he´³elve ve kesÀu³eecegUs l³ee®ee ceolekeÀe³ee&le keÀener efJeMes<e Ghe³eesie Peeuee veener. meO³ee ne he´Mve yeN³ee®e efþkeÀeCeer peeCeJele Deens DeeefCe PESA kesÀJeU keÀeieoeshe$eer®e jeefnuee SJe{s vekeÌkeÀer.

5. heg{erue ceeie&¬eÀceCee

PESA ne keÀe³eoe, pejer DebceueyepeeJeCeer®³ee ceeiee&le Dehegje he[uee Demeuee lejer l³eeves DeeefoJeemeeR®³ee mJee³eÊelesuee Jee{JeC³eemeeþer meJe&meceeJesMekeÀles®³ee Je JewOeles®³ee ¢äerves yeje®e JeeJe efvecee&Ce kesÀuee, leesner efJeMes<eleë meJeex®®e v³ee³eeuee³eeves meceLee DeeefCe efve³eeceefiejer ³ee Keìu³eele efouesu³ee SsefleneefmekeÀ efveCe&³eebveblej. ³ee efveCe&³eele meJeex®®e v³ee³eeue³eeves DeeefoJeemeer ieécemeYeebvee DeefOekeÀ me#ece kesÀues nesles. DeeOegefvekeÀ efJekeÀeme DeeefoJemeeRyeeyeleerle pes keÀª MekeÀuee veener les v³ee³eJ³eJemLee Je he´meejceeO³eceeb®³ee heÝeeJeeves meeOeues peeF&ue. ueeskeÀMeener®³ee cegÊeÀ he´Meemeveeuee GÎeceheCes efJejesOe ve oMe&Jelee jep³eebvee efle®eer cetuelelJes DeeefoJeemeer #es$eeceO³es DeefOekeÀ megjef#ele keÀjC³ee®eer ner mebOeer Deens. PESA ns DeeefoJeemeer mebmke=Àleer®es peleve Je mebJeOe&ve keÀjC³ee®³ee ¢äerves heefnues heeGue nesles FlekesÀ®e keÀe³e lej PESA ne MeneC³ee veeieefjkeÀeuee DeeheCe peielees l³eehes#ee ns peie DeefOekeÀ efìkeÀeT meeOeveeb®³ee Jeehejele DeeefCe J³eefÊeÀJ³eefÊeÀleerue veelesmebyebOeebJej iegbleuesues Deens nsosKeerue efMekeÀJelees. ³ee ieesäer®ee cetU hegjeJee Demee keÀer ceseqkeÌmekeÀesleerue cetU jefnJeeMeeb®³ee ef®eDeeheeme ®eUJeUerves l³eeb®³ee mebefJeOeeveevegmeej keÀe³eoe keÀjC³eemeeþer PESA ®ee meboYe& IesGve cemegoe yeveJeuee.

cenelcee ieebOeer jeäêr³e ieéceerCe jespeieej keÀe³eoe DeeefCe ceeefnleer®³ee DeefOekeÀeje®ee keÀe³eÐeebceO³es yeN³ee®e DebMeer PESA keÀe³eÐeeleerue lejletoeR®ee hegjshetj Jeehej kesÀuee Deens Deved vegmelee®e Jeehej veJnslej PESA ceOeerue mJe³ebMeemevee®es Je®evener hetCe& kesÀues Deens. l³ee®ehećeeCes yeN³ee®e DeeefoJeemeer mebIeìveebveer oerIe& ®eUJeUer DeejbYeu³ee p³eecegUs `Devegmegef®ele peeleer DeeefCe Flej JeveJeemeer (nkeÌkeÀeb®eer DeesUKe) keÀe³eoe, 2006 heeefjle Peeuee, pees ueeskeÀebceO³es `JevenkeÌkeÀ keÀe³eoe' ³ee

veeJeeves he´®eefuele Deens. ne hee®eJ³eeJeiee&leerue lejletoeRvee DeefOekeÀej heóeve keÀjlees Je ieécemeYeebvee meJe&Þesÿ ceevetve Yeejleer³e Jeve keÀe³eÐeekeÀ[tve ve Peeuesu³ee DebceueyepeeJeCeercegUs Feflenemeele DeeefoJeemeeRyeeyeleerle Peeuesuee Dev³ee³e hegmeC³ee®ee he´³elve keÀjlees.

³ee efJe<e³eeJejerue heg{erue ®e®ee& ns ceesþ³ee heceeCeele mheäheCes Demes meebieles keÀer MesJeìer DeeefoJeemeeR®es mJe³ebMeemeve ns MekeÌ³e lesJne®e nesF&ue pesJne ³ee peeie=le meeceepee®³ee neue®eeueer leUeieeUehe³e¥le heesn®etve heeeEþyee oMe&Jeleerue. mJeeleb$³eeveblej®³ee yengmlejer³e ³eespeveebcegUs cee$e DeeefoJeemeeRceO³es Demeuesu³ee heejbheeefjkeÀ JesleveeSsJepeer Flej Jemletle osC³ee®³ee heOoleer nUtnUt cees[erle efveIeeu³ee Deensle. DeefCe DeMee efJekeWÀêerheOoleeR®es hegvejppeerJeve mJeleë DeeefoJeemeeRkeÀ[tve nesle Deens. efJeMes<eleë DeMeer mebmke=Àleer peer Meeblelee DeeefCe megheMeemeve®e veJns lej vewmee|iekeÀ IeìkeÀeb®es peleve keÀjles Je nJeeceeveeleerue yeoue megme¿e keÀjles (¬etÀPe 2009). ³eecegUs ³eeheg{s cetU keÀe³eÐee®ee DeY³eeme pees lejletoeR®eer hegjshetj DebceueyepeeJeCeer Je heg{erue megOeejCeebÜejs `mJe³ebMeemeve' mheä keÀjleevee ns meebielees keÀer mebefJeOeevee®³ee hee®eJ³ee Jeiee&vegmeej Meeblelee Je megheMeemeve ³eeb®³ee DeYeeJeeJej mJe³ebheMeemeve ne jeceyeeCe Ghee³e Deens.

(jentue ye@vepeea - mLeehel³e DeefYe³eebef$ekeÀer ³ee efJe<e³eele Yeejleer³e heewÐeesefiekeÀer mebmLeeve, Kejiehetj ³ee mebmLes®es heoJeerOej. meWìj HeÀe@j SveJnejceWì hue@eEveie Sv[ ìskeÌveesuee@peer, Denceoeyeeo ³ee mebmLesletve vewmee|iekeÀ meeOevemebheÊeer J³eJemLeeheve ³ee efJe<e³eele heer. S®e [er. efYeue ³ee DeeefoJeemeer peceeleer®³ee efJekeÀemebyebefOele DeveskeÀ efJekeÀeme Je mebMeesOeve keÀe³ee&le meef¬eÀ³e menYeeie. DeefOekeÀ ceeefnleer, uesKe Je hegmlekesÀ ³eemeeþer mebheke&À- anar-kali.blogspot.in, [email protected])

ö Yee<eeblej ë pegF& osMeHeeb[s


34

Devegmegef®ele peeleer-peceeleer keÀu³eeCe ³eespevee/Ghe³eespeveeö meewc³ee ÞeerJeemleJe

meceepee®³ee cegK³e he´JeenekeÀ[tve efoIe&keÀeU meeceeefpekeÀ DeeefCe Deee|LekeÀ efheUJeCetkeÀ Peeu³eeves lemes®e ³ee he´Jeeneheemetve Deefuehle jeefnu³eecegUs, Devegmetef®ele peeleer DeeefCe peceeleer efJekeÀemeeheemetve Jebef®ele jeefnu³ee Deensle. ceeveJeer lemes®e Deee|LekeÀ efJekeÀemeeyeeyele l³ee Flejebhes#ee ceeies he[u³ee Deensle. ³ee peeleer/peceeleer DeÐeehener oeefjê³eeveb ieebpeuesu³ee Demeu³ee®es 12 J³ee heb®eJeee|<ekeÀ ³eespevesojc³eeve mheä Peeues Deens. l³eeb®³ee GlLeeveemeeþer efJeefJeOe mlejeJe©ve he´³elve kesÀues peele Demetvener l³eeb®³ee DeeefCe Flej ueeskeÀmebK³es®³ee efJekeÀeme heeleUerle DeÐeehener yejer®e leHeÀeJele Deens. l³eecegUs efJekeÀemee®³ee heéf¬eÀ³esle meieÈ³eeb®ee meceeJesMe nesF&ue DeMeer meJe&meceeJesMekeÀ efJekeÀeme heéf¬eÀ³ee megª keÀjC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee Demeu³ee®esner 12 J³ee heb®eJeee|<ekeÀ ³eespeves®³ee omleJespeele veceto keÀjC³eele Deeues Deens. ³ee efJekeÀeme heéf¬eÀ³esle, Devegmetef®ele peeleer-peceeleeRvee ueeYeoe³eer DemeCeeN³ee ³eespeveener jeyeJeu³ee iesu³ee lej ³ee ³eespeveeb®³ee ueeYeemen l³ee mecegneuee meeceev³e

efJekeÀeme heéf¬eÀ³es®³ee ueeYener efceUt MekesÀue Demebner heb®eJeee|<ekeÀ ³eespeves®³ee omleJespeele cnìues Deens. Flej mecetneb®³ee leguevesle Devegmetef®ele peeleer-peceeleeR®eer meeceeefpekeÀ-Deee|LekeÀ efheíe[er mheä keÀjCeeje leÊeÀe Keeueer efouee Deens.

eqmLeleer efveosMekeÀ Je<e& De.peeleer De.peceeleer Flej mecetn

mee#ejlee hećeeCe (ieéceerCe ìkeÌkesÀ) - 60.5 58.8 76.9

mee#ejlee hećeeCe (veeiejer ìkeÌkesÀ) 2007-08 74.9 78 89.9

yesjespeieejer hećeeCe (ieéceerCe owvebefove eqmLeleerJej DeeOeeefjle)

2007-08 11.9 7.5 8.4

keÀe³ee Jemletceeve efveoxMeebkeÀ 2005-06 41.2 46.6 29.3

jÊeÀMe³e ieémeerle ceefnuee (ìkeÌkesÀ) 2005-06 58.3 68.5 51.2

yeeuece=l³et hećeeCe (oj npeejer) 2005-06 66.4 62.1 48.9

hekeÌkeÀer efveJeememLeeves (ìkeÌkesÀ) 2008-09 38.3 39.5 66.1

Jeerpe hegjJeþe ³egÊeÀ efveJeememLeeves 2008-10 61.2 18.8 75

(ñeesle-Yeejle mejkeÀej®³ee ³eespevee Dee³eesiee®³ee Jeleerves me#ece ceveg<³eyeU mebMeesOeve mebmLes®ee Yeejleer³e ceeveJemebheoe efJekeÀeme DenJeeue, 2011)

Devegmetef®ele peeleer-peceeleeR®³ee GlLeeveemeeþer DeveskeÀ Je<e& keÀmeesMeer®es he´³elve keÀªvener les DeÐeehe efJeefJeOe efJekeÀemekeÀeceebheemetve Jebef®ele jeefnu³eecegUs he´®eefuele meJe&meeceev³e keÀu³eeCe ³eespeveeb®³ee ceeO³eceeletve ner Jebef®elelee efveJeejCe keÀjC³ee®es Òe³elve keÀjeJes ueeieleerue, ns mheä Peeueb Deens.


De.peeleer Ghe ³eespevee DeeefCe De. peceeleer Ghe. ³eespevee

³ee peeleer-peceeleeR®es ceeieemeuesheCe otj keÀjC³ee®es efJeefJeOe he´³elve efve<HeÀU þju³eecegUs Deelee l³eeb®³eemeeþer efJeMes<e lemes®e keWÀêerYetle Ghee³e³eespevee jeyeJeC³ee®eer iejpe Yeemet ueeieueer Deens. ³ee Ghee³e³eespeveebcegUs l³eebvee meJee¥efieCe Deee|LekeÀ efJekeÀemee®ee ueeYe efceUsue. ³ee mecegnebvee ceO³eeJeOeer ³eespeveeb®ee Lesì ueeYe efceUJetve osC³eemeeþer ³eespevee Dee³eesieeves 1970 ®³ee oMekeÀele DeveskeÀ Ghee³e³eespevee DeeKeu³ee nesl³ee. l³eeceO³es De.peeleermeeþer efJeMes<e IeìkeÀ ³eespevee (Smemeerheer) DeeefCe De. peceeleeRmeeþer DeeefoJeemeer Ghee³e ³eespevee (ìerSmeheer) meceeefJeä nesleer. keÀener keÀeueeJeOeerveblej Smemeerheer ³ee ³eespevesuee Devegmetef®ele peeleer Ghe³eespevee (SmemeerSmeheer) Demes veeJe efoues iesues. SketÀCe ueeskeÀmebK³esle meceeefJeä DemeCeejer ³ee peeleer-peceeleeR®eer ìkeÌkesÀJeejer ue#eele IesTve efve³eesefpele kesÀuesu³ee efveOeer®ee Jeehej keÀjeJee, ne ³ee Ghee³e³eespeveebceeie®ee hećegKe GÎsMe neslee. 2001 meeue®³ee peveieCevesvegmeej osMee®³ee SketÀCe ueeskeÀmebK³esle De.peeleer®eer ìkeÌkesÀJeejer 16 lej De.peceeleer®eer ìkeÌkesÀJeejer 8 FlekeÀer nesleer.

he´l³eskeÀ keWÀêer³e ceb$eeue³eeves Deeheu³ee SketÀCe ³eespevee efveOeerleuee keÀener efveOeer efJeefJeOe Meer<e&keÀebleie&le SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³eespevee jeyeefJeC³eemeeþer efveeq½ele keÀjeJee, DeMeer Ghee³e³eespevee keÀjC³eele Deeueer nesleer. ³ee Ghee³e ³eespevesDebleie&le Smemeer/Smeìer®eb JeemleJ³e DemeCeeN³ee Kes[³eebvee ueeYe efceUeJee eEkeÀJee ³ee mecegneb®³ee efJekeÀemeemeeþer SKeeoer Gef®ele efJekeÀeme ³eespevee jeyeJeC³eemeeþer ceole keÌneJeer cnCetve #es$eeefYecegKeer efJekeÀeme ³eespevesmeeþer mJeleb$e efveOeer jeKetve þsJeC³ee®eer cegYee osC³eele Deeueer nesleer. Demee efveOeer keÀesCel³eener keÀejCeemleJe

Jeie& keÀjC³eeJej eEkeÀJee l³ee®ee ueeshe keÀjC³eeJej yebOeves IeeueC³eele Deeueer nesleer.

DepeeT³ees/DepeT³ees Debleie&le efveOeer efve³eesefpele keÀjCes -efJeMues<eCe

efJeefJeOe ceb$eeue³eebveer lemes®e mejkeÀejer Keel³eebveer, Devegmetef®ele peeleer-peceeleeR®³ee keÀu³eeCeeLe& efve³eesefpele kesÀuesu³ee efveOeer®eer DeekeÀ[sJeejer Ghe ³eespevee DenJeeueele veceto keÀjC³eele Deeueer Deens. SketÀCe ³eespevee efveOeerceOetve keWÀê mejkeÀejves ³ee mecegnebmeeþer efve³eesefpele kesÀuesu³ee efveOeer®eer DeekeÀ[sJeejer DeeuesKe ¬eÀ. 1 DeeefCe 2 ceO³es oMe&efJeC³eele Deeueer Deens. ³ee DeekeÀ[sJeejerle keWÀêeves jep³eebvee lemes®e keWÀêMeeefmele heósMeebvee kesÀuesu³ee Deee|LekeÀ mene³³ee®es DeekeÀ[s DebleYet&le veenerle.

(ñeesle ë keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuheeleerue efJeefJeOe Je<ee&®³ee Ke®ee&®³ee Deboepehe$ekeÀe®³ee he´LeceeJe=Êeer®³ee efveJesove ¬eÀ. 1, 21 DeeefCe 21-De ceOetve mebkeÀefuele)

2012-13 ®³ee keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuheele, Devegmetef®ele peeleeR®³ee keÀu³eeCeeLe& 10.43 ìkeÌkesÀ FlekeÀe meJee&efOekeÀ efveOeer efve³eesefpele keÀjC³eele Deeuee neslee. cee$e ne efveOeerner SmemeerSmeheer Ghee³e³eespeves®³ee 16.2 ìkeÌkesÀ efveOeer efve³eesefpele kesÀuee peeC³ee®³ee efvekeÀ<eebhes#ee keÀceer he[uee. keWÀêer³e Deboeefpele Ke®ee&®es hećeeCe 321405.55 keÀesìerJe©ve 317184.62 keÀesìer FlekesÀ Keeueer Deeu³eeves SmemeerSmeheer Ghee³e³eespeves®³ee efve³eesefpele efveOeer®³ee ìkeÌkesÀJeejerle Jee{ keÀjeJeer ueeieueer nesleer. cee$e Deboeefpele Ke®ee&®es hećeeCe keÀceer Peeu³eeves ìkeÌkesÀJeejerleerue ner Jee{ner kegÀ®ekeÀeceer/efvejLe&keÀ þjueer. 2013-14 ®³ee keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuheele SmemeerSmeheer Ghee³e³eespevesmeeþer lejleto 9.92 ìkeÌkesÀ FlekeÀer Keeueer Deeueer.

Devegmetef®ele peceeleeRmeeþer keÀjeJeer ueeieCeejer 8 ìkeÌkeÌ³eeb®eer yebOevekeÀejkeÀ lejleto keÀOeer®e 8 ìkeÌkeÌ³eebhe³e¥le heesn®eueer veener, ns DeeuesKe 2 Jeªve mheä nesles. efJeMues<eCeebleie&le Je<ee¥ceO³es ner lejleto vesnceer 6 ìkeÌkeÌ³eeb®³ee Keeueer Demeu³ee®esner Dee{Utve ³esles. SmemeerSmeheer hećeeCes®e ìerSmeheer ³eespevesDebleie&le keÀjC³eele Deeuesueer lejletoner iesu³ee keÀener Je<ee&le Deieoer eqmLej Deens.

mecem³ee

Devegmetef®ele peeleer-peceeleeRmeeþer keÀjeJ³ee ueeieCeeN³ee lejletoeR®³ee keÀe³e&Jeener®ee DenJeeue osC³eele efJeefJeOe ceb$eeue³e DeeefCe mejkeÀejer Keeleer ìeUeìeU keÀjleele. l³eele lejletoer keÀjCes meÊeÀer®es Demeuesu³ee keÀener ceb$eeue³ee®ee DeeefCe mejkeÀejer Keel³eeb®eener meceeJesMe Deens. pes efJeYeeie DeeefCe keWÀêMeeefmele heósMe ³eeDeeOeer efveJesove meeoj keÀjerle nesles, l³eebveerner Deelee efveJesoveele Keb[ hee[uee Deens. heefjefMeä 1 ceO³es efJeefJeOe ceb$eeue³eebveer DeeefCe mejkeÀejer efJeYeeieebveer efve³eesefpele kesÀuesu³ee efveOeer®ee leheefMeue Deens.

2013-14 ®³ee keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuhee®³ee leheMeerue ¬eÀceebkeÀ 21 vegmeej SmemeerSmeheer ³eespeveskeÀjerlee kesÀuesueer lejleto 41,561 keÀesìeRJej iesueer Deens. 2012-13 DeLe&mebkeÀuheele ner lejleto 33085.04 keÀesìer FlekeÀer nesleer. SkeÀe Je<ee&le ³ee lejlegoerle 8479.09 keÀesìeRveer Jee{ keÀjC³eele Deeu³ee®es þUkeÀheCes peeCeJeles. leLeeefhe DeÐeehener keÀener ceb$eeue³es DeeefCe mejkeÀejer Keeleer SmemeerSmeheer ³eespeveeb®³ee heefjIeeyeensj Deensle.

ìerSmeheer ³eespeveeb®³ee yeeyeleerlener vescekeÀer SmemeerSmeheer ³eespeveeb®³ee lejlegoermeejKeer


36

eqmLeleer Deens. ³eeyeeyeleerlener meJe& ceb$eeue³es DeeefCe mejkeÀejer Keeleer efveJesoves meeoj keÀjle veenerle. (heefjefMeä 2 hene) ke=À<eer ceb$eeue³e 2012-13 he³e¥le ³ee lejletoeRyeeyele 21 De ns efveJesove meeoj keÀjle nesles. cee$e l³eeveblej ³ee ceb$eeue³eevesner efveJesove meeoj kesÀues veener. veeiejer efJekeÀeme mesJee ceb$eeue³e lemes®e pewJeleb$e%eeve efJeYeeiee®³eeyeeyelener vescekeÀer efn®e eqmLeleer Deens. l³eebveer 2010-11 ³ee kesÀJeU SkeÀe®e Je<eea efveJesoves meeoj kesÀueer. ieleJe<eeaheemetve DeMeer efveJesoves meeoj keÀjCeeN³ee Keel³eeb®eer Yejner he[ueer veener. heefjefMeä 2 ceO³es efJeefJeOe Keel³eebveer ìerSmeheer ³eespeveskeÀjlee kesÀuesu³ee lejletoeR®eer veeWo Deens. 2013-14 ®³ee keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuheele ³ee ³eespevesmeeþer 24,598.39 keÀesìer ©he³eeb®eer cnCepes®e ieleJe<eeahes#ee 5,877.57 keÀesìer ©he³eeb®eer YejerJe lejleto keÀjC³eele Deeueer nesleer. 2012-13 ®³ee DeLe&mebkeÀuheele ner lejleto 18,721.33 FlekeÀer nesleer.

peces®eer yeepet cnCepes 2013-14 ®³ee keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuheele (efveJesove ¬eÀ. 21 DeeefCe 21 De) heefnu³eeboe®e lejlegoeR®eer JeemleJe DeekeÀ[sJeejer osC³eele Deeueer Deens. ner DeekeÀ[sJeejer cnCepes YejerJe heejoMe&keÀles®³ee efoMesves ìekeÀuesues heeTue Deens. l³ee J³eefleefjÊeÀ Ghe³eespeveebmeeþer keÀjC³eele Deeuesu³ee lejlegoeR®eer jkeÌkeÀce Flej$e Jeie& ve keÀjlee kesÀJeU efveOee&jerle GefÎäemeeþer Jeehejueer peeC³ee®³ee cegÐeeJej DeLe&ceb$³eebveer Deeheu³ee DeLe&mebkeÀuheer³e Yee<eCeele DeefOekeÀ peesj efouee neslee. cee$e l³eeyeeyele®³ee DenJeeueemebyebOeer Depetvener yejer®e keÀe³e&Jeener keÀjeJeer ueeieCeej Deens. ³ee ³eespeveeb®eer DebceueyepeeJeCeer keÀjC³eele De[LeUe þjCeejs keÀener cegÎs heg{erue Yeeieele ®ee|®eC³eele Deeues Deensle.

SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer Ghee³e³eespeveeb®³ee DebceueyepeeJeCeerleerue De[LeUs

Jej GuuesefKeu³eehećeeCes ³ee Ghe³eespevee jeyeJeC³eeceO³es leerve hećegKe De[LeUs Deensle. 1) efve³eesefpele efveOeer efveOee&efjle 16 DeeefCe 8 ìkeÌkeÌ³eebhes#ee keÀceer he[lees. 2) DeveskeÀ ceb$eeue³es ³ee ³eespeveeb®³ee heefjIeeyeensj Deensle. 3) yeN³ee®e ceb$eeue³eeb®³ee DeLe&mebkeÀuheele SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³eespeveebmeeþer®³ee lejletoeR®es DeeJeM³ekeÀ Meer<e&keÀ vemeles.

DeeCeKeer cenÊJee®ee cegÎe Demee keÀer, vejWê peeOeJe ke=Àleer oueeves Iesleuesu³ee heefJe$³ee®ee ³ee ³eespeveebJej efJehejerle heefjCeece nesle Deens. SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³eespevee jeyeefJeC³eemeeþer vejWê peeOeJe ke=Àleer meefceleerves pes ceeie&oMe&ve kesÀues³e, l³eele DeefleefjÊeÀ Ghee³e³eespeveebceO³es iee|Yele DemeCeeN³ee leee|keÀkeÀles®ee DeYeeJe Deens. yeN³ee®e ³eespeveebyeeyele mebyebefOele ceb$eeue³es l³eeb®³ee efve³eesefpele lejletoeR®ee DebefMekeÀ DenJeeue meeoj keÀjleele. cee$e, Devegmetef®ele peeleer/peceeleerkeÀjerlee Demeuesu³ee ³ee lejlegoeR®ee Jeehej l³eeb®³ee vescekeÌ³ee iejpee YeeieJeC³eemeeþer lemes®e De[®eCeer efveJeejC³eemeeþer nesle veener. SmemeerSmeheer ³espeveebyeeyele®es iesu³ee DeveskeÀ Je<ee&®es DenJeeue ceO³eJeleea DeLe&mebkeÀuhee®³ee mJe©hee®es Deensle. keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuhe le³eej keÀjC³ee®eer heéf¬eÀ³ee megª Demeleevee®e SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ve keÀjlee DeeOeer efJeefJeOe Dev³e ³eespeveebmeeþer DeeefCe l³eeveblej Devemetef®ele peeleerkeÀjerlee efve³eespeve kesÀues peeles.

ogmejs Demes keÀer efJeefJeOe ceb$eeue³eebceO³es ³ee Ghe³eespeveeefJe<e³eer íeveveer kesÀu³eeveblej Demes Dee{Utve Deeues keÀer, þjeefJekeÀ ³eespevesDebleie&le þjeefJekeÀ efveOeer efve³eesefpele kesÀuee cnCepes Devegmetef®ele peeleer/peceeleeRvee SketÀCe

ueeskeÀmebK³esle Demeuesu³ee l³eeb®³ee hećeeCeevegmeej ueeYe efceUleele Demes l³eebveer ie=nerle Oejuesues Demeles. l³eecegUs SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³ee ³eespeveebmeeþer efve³eesefpele kesÀu³ee peeCeeN³ee mebkeÀequhele efveOeeryeeyele efJejesOeeYeeme efvecee&Ce neslees. l³eeJ³eefleefjÊeÀ keÀener yeeyeleerle Demesner Dee{Utve Deeues³e keÀer, ³ee ³eespeveeb®³ee efve³eesefpele efveOeerletve keÀjC³eele Deeuesuee Ke®e& Keeme Devegmetef®ele peeleer/peceeleeRmeeþer keÀjC³eele Deeuee vemetve lees Devegmetef®ele peeleer/peceeleeruee efJeMes<ele ueeYeoe³ekeÀ ve þjCeeN³ee keÀeceebmeeþer kesÀuee Demeu³ee®es he´leerle nesle Deens. SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³eespeveeb®ee efveOeer Dev³e meeJe&peefvekeÀ keÀeceebmeeþer Jeehejuee iesu³ee®eer keÀener þUkeÀ GoenjCes Deensle. jep³e heeleUerJejerue Keeueer veceto kesÀuesu³ee keÀener GoenjCeebJe©ve ns DeefOekeÀ mheä nesles.

ceO³e heósMe®³ee DeLe&mebkeÀuheeleerue keÀener GoenjCes

ceO³e heósMe jep³ee®³ee DeLe&mebkeÀuheele SmemeerSmeheer ³eespevesDebleie&le ueekeÀ[er meeceeve Kejsoer keÀjC³eemeeþer, keÀeueJes yeebOeC³eemeeþer, he´keÀuheeb®es meJex#eCe keÀjC³eemeeþer Ke®e& kesÀu³ee®ee GuuesKe Deens. efveOeer®³ee DeMee iewjJeehejecegUs Devegmetef®ele peeleeR®³ee me#eceerkeÀjCeeuee eEkeÀJee efJekeÀemeebMeer mebyebefOele DemeCeeN³ee l³eeb®³ee iejpee YeeieJeC³eeuee ®eeuevee efceUle veener. SmemeerSmeheer ³eespeves®³ee veeJeeKeeueer efveOeer®ee Demee iewjJeehej, SmemeerSmeheeryeÎue jep³eebveer meeoj kesÀuesu³ee DenJeeueebyeÎue meeMebkeÀlesuee KeleheeCeer Ieeuelees.

2010-11 meeueeojc³eeve ceO³e heósMeele SmemeerSmeheer efveOeer®ee iewjJeehej kesÀu³ee®eer keÀener GoenjCes

• nesefceDeeshe@Leer DeeefCe Dee³egJexefokeÀ oJeeKeeves megª keÀjC³ee®³ee efveefceÊeeves


ueekeÀ[er meeceeve KejsoerkeÀjerlee JewÐekeÀer³e efMe#eCe efJeYeeieeves 22 ueeKe ©he³es Ke®e& kesÀues.• keÀce&®eejerJeiee&®³ee efveJeememLeeveeb®eer mees³e keÀjC³eekeÀjerlee G®®e efMe#eCe efJeYeeieeves 1 keÀesìer

©he³eeb®eer lejleto kesÀueer.• keÀeueJes yeebOeC³eekeÀjerlee peuemebheoe efJeYeeieeves 6 keÀesìer 40 ueeKe ©he³eeb®es efJelejCe kesÀues.• vece&oe Keesjs efJekeÀeme he´keÀuhee®es meJex#eCe DeeefCe DeeKeCeeryeeyele®ee DenJeeue le³eej keÀªve

IesC³eemeeþer 40 ueeKe ©he³es Ke®e& keÀjC³eele Deeues.(ñeesle ceO³e heósMe®³ee 2010-11 meeue®³ee Deboepehe$ekeÀeDebleie&le Devegoeveeb®³ee

ceeieCeer®³ee leheMeerueeJeªve jeäêr³e oefuele ceeveJeeefOekeÀej DeefYe³eeve, ³ee efouueer eqmLele efyeiej mejkeÀejer mebmLesves mebkeÀefuele kesÀuesuee meejebMe)

Deesef[Mee jep³ee®³ee DeLe&mebkeÀuheeleerue keÀener GoenjCes.

Deesef[Mee jep³ee®³ee 2010-11 meeue®³ee Deboepehe$ekeÀele SmemeerSmeheer ³eespevesDebleie&le keÀejeie=ne®³ee Fceejleer GYeejC³eekeÀjerlee 4 keÀesìer 77 ueeKe ©he³eeb®³ee efveOeer efve³eesefpele kesÀu³ee®eb veceto keÀjC³eele Deeues Deens. keÀejeie=ns GYeejCeer, heesefueme keÀce&®eejer efveJeemeer mebkegÀue GYeejCeer, DeeqiveMeceve keWÀê GYeejCeer DeeoeRJej kesÀuesuee Ke®e& Devegmetef®ele peeleeR®³ee efJekeÀemeekeÀjerlee eEkeÀJee l³eeb®³ee ueeYeeLe& kesÀuee iesuee³e, Demes cnCelee ³esCeej veener.

Deesef[Mee jep³ee®³ee ie=nefJeYeeieeves kesÀuesu³ee Devegoevee®³ee ceeieCeer®ee leheMeerue

³eespevee 2009-10 2010-11

keÀejeie=n GYeejCeer 2.30 keÀesìer ©. 4.77 keÀesìer ©.

DeeqiveMeceve keWÀê GYeejCeer 3.32 keÀesìer ©. 4.11 keÀesìer ©.

heesefueme keÀce&®eejer keÀu³eeCe ³eespevee 7.49 keÀesìer ©. 1.70 keÀesìer ©.

(ñeesle ë Deesef[Mee jep³ee®³ee 2010-11 meeue®³ee Deboepehe$ekeÀeDebleie&le Devegoeve ceeieCeer®³ee leheefMeueeJe©ve jeäêr³e oefuele ceeveJeeefOekeÀej DeefYe³eeve ³ee efyeiej mejkeÀejer mebmLesveb mebkeÀefuele kesÀuesuee meejebMe)

iegpejele jep³ee®³ee DeLe&mebkeÀuheeleerue keÀener GoenjCes.

Devegmetef®ele peceeleeR®³ee efJekeÀemeekeÀjerlee þesme lejleto ve keÀjlee ìerSmeheer ³eespeves®³ee efveOeer®ee iewjJeehej kesÀu³ee®eer GoenjCes iegpejele jep³ee®³ee DeLe&mebkeÀuheelener Dee{Utve Deeueer Deensle.

Devegmetef®ele peceeleeRkeÀjerlee þesme lejleto vemeuesu³ee meeJe&peefvekeÀ ³eespevee jeyeefJeu³eecegUs eEkeÀJee pe³ebl³ee meepeN³ee keÀjC³eemeeþer efveOeer®es efve³eespeve keÀjC³eecegUs Devegmetef®ele peceeleeR®³ee De[®eCeeR®es efveJeejCe nesle veener.

2012-13 ojc³eeve iegpejele jep³eeves ìerSmeheer ³eespevesDebleie&le efveOeer®ee iewjJeehej kesÀu³ee®eer GoenjCes

• 2012-13 ojc³eeve efkeÀjkeÀesU Ke®e& ³ee efMe<e&keÀe®³ee GheefMe<e&keÀ ¬eÀ. 7 Debleie&le mJeeceer efJeJeskeÀeveboeb®³ee MelekeÀesÊej mJeCe&pe³ebleer ceneslmeJeemeeþer 5 keÀesìer ©he³es efveOeer®ee Jeehej kesÀuee.

• 2012-13 ojc³eeve efkeÀjkeÀesU Ke®e& ³ee efMe<e&keÀe®³ee GheefMe<e&keÀ ¬eÀ. 8 Debleie&le mJeCeeace pe³ebleer cegK³eceb$eer Menjer efJekeÀeme ³eespevesmeeþer 170 keÀesìer ©he³eeb®ee efveOeer Jeehejuee. cetueYetle meeceeefpekeÀ megefJeOee efvecee&Ce keÀjCes ne ³ee veeiejer efJekeÀeme ³eespeves®ee GÎsMe Demetve l³ee Debleie&le MeeUs®³ee FceejleeR®eer [eie[gpeer eEkeÀJee veJ³eeves GYeejCeer keÀjCes, veeiejer Deejesi³e keWÀêele megefJeOee hegjJeCes, yeeueJee[îee megª keÀjCes, DeÐeeJele Jee®eveeue³es megª keÀjCes, ef¬eÀ[ebieCes le³eej keÀjCes, Ieve lemes®e êJe keÀ®eN³ee®es J³eJemLeeheve keÀjCes, F&-ieJnve&vme, JeenveleUs DeeefCe meeJe&peefvekeÀ Meew®eeue³es GYeejCes, ceb[³ee GYeejCes DeMeer keÀeces keÀjCes DeefYehesle Deens.(ñeesle ë iegpejele jep³e Deboepehe$ekeÀer³e

omleeJespe (2012-13)efveOeer®ee meeJe&peefvekeÀ Jeehej

keÀjC³ee®³ee ³ee ³egkeÌl³ee, SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheermeejK³ee ³eespeveeb®³ee cetU GÎsMeeuee íso osleele.

Devegmetef®ele peeleer peceeleerkeÀjerlee jeyeJeC³eele ³esCeeN³ee ³eespevee MekeÌ³elees ueeYeeLeeaefYecegKeer Demee³euee heeefnpesle. ³ee ³eespeveeb®³ee ceeO³eceeletve Devegmetef®ele peeleer/peceeleeryengue Kes[îee-hee[îeebceO³es efve³eespevehetJe&keÀ hee³eeYetle mees³eer megefJeOee GYeeju³ee iesu³ee heeefnpesle. ³eeletve®e ³ee mecegneb®ee efJekeÀeme nesF&ue.

eflemeje cegÎe (De[LeUe) Demee keÀer vejWê peeOeJe ke=Àleer oueeves DeveskeÀ ceb$eeue³eebvee lemes®e mejkeÀejer efJeYeeieebvee l³eeb®³ee DeeefueHleles®³ee meyeyeerKeeueer ³ee ³eespeveeb®³ee menYeeieeletve JeieUueb³e. leLeeefhe keÀesCelesner #es$e Deeefuehle vemeles DeeefCe he´l³eskeÀ ceb$eeue³e l³eeb®³ee #es$eele


38

Devegmetef®ele peeleer-peceeleer Yes[meeJeCeeN³ee DeeJneveeb®es efveJeejCe keÀje³euee menceleer osT MekeÀleele ns O³eeveele Iesleues heeefnpes. Deefuehle #es$e cnCetve ceeveueer iesuesueer ner ceb$eeue³es Deeheu³ee SketÀCe Deboepehe$ekeÀeleuee Lees[e-HeÀej efveOeer Devegmetef®ele peeleeR®³ee GlLeeveekeÀjerlee vekeÌkeÀer®e Jeeheª MekeÀleerue.

Devegmetef®ele peeleer-peceeleer®³ee keÀu³eeCeeLe& jeyeJeu³ee peeCeeN³ee ³eespeveebceO³es GoYeJeCeeN³ee ³ee De[®eCeer mees[Jetve SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³ee ³eespevee ³eMemJeer keÀje³e®³ee Demeleerue lej l³eeb®³ee DebceueyepeeJeCeer®³ee he×leerle yeoue keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens.

metef®ele ceeie&oMe&ve ë

meeJe&peefvekeÀ ³eespeveeb®³ee ceeO³eceeletve Devegmetef®ele peeleer-peceeleeRvee Deveg<ebefiekeÀ ueeYe efceUleele, Demes ie=nerle OejCeeN³ee ceb$eeue³eebveer SmemeerSmeheer DeeefCe ìerSmeheer ³eespeveeb®³ee cetU nsletuee íso ve peeT oslee ³ee mecegnebmeeþer Deeheeheu³ee #es$eele OeesjCes jeyeJeueer heeefnpesle. l³eekeÀjerlee l³eebveer Deeheeheu³ee Deboepehe$ekeÀele hegjsMee efveOeer®es efve³eespeve kesÀues heeefnpes. (Devegmetef®ele peeleer peceeleeR®³ee ueeYeeLe& 16 eEkeÀJee 8 ìkeÌkesÀ efveOeer efve³eesefpele kesÀu³ee®ee ceb$eeue³eebveer vegmelee osKeeJee keÀª ve³es) keÀejCe l³eecegUs yeN³ee®eMee ceb$eeue³eeb®ee keÀue hetJe&ue#eer heOoleerves menYeeieer nesC³eekeÀ[s PegkeÀle Demeu³ee®es Dee{Utve ³esles. ³ee Ghee³e³eespeveebceO³es menYeeieer nesC³eekeÀjerlee meJe& ceb$eeue³eebvee 1) Devegmetef®ele peeleer peceeleeR®³ee mebYeeJ³e YeeJeer De[®eCeer DeesUKeC³eemeeþer 2) ³ee mebYeeJ³e De[®eCeeRJej ceele keÀª MekeÀCeejs Ghee³e MeesOeC³eemeeþer DeeefCe 3) ns Ghee³e keÀjC³eekeÀjerlee DeeJeM³ekeÀ Yeemet MekeÀCeeN³ee DeefleefjÊeÀ meeOeveeb®es hećeeCe efveeq½ele keÀjC³eekeÀjlee heéslmeeefnle kesÀues heeefnpes. ³ee Ghee³eebojc³eeve JeehejC³eele Deeuesu³ee DeefleefjÊeÀ meeOeveeb®ee SmemeerSmeheer/ìerSmeheer Ghe³eespeveebceO³es GuuesKe kesÀuee peeJee.

SmemeerSmeheer/ìerSmeheer keÀjerlee 16 eEkeÀJee 8 ìkeÌkeÌ³eeb®es GefÎä jeKeCes meJe&®e ceb$eeue³eeb®³ee ¢äerves J³eJene³e& þjCeej veener eEkeÀJee leMeer DeeJeM³ekeÀleener DemeCeej veener. heCe ³ee ceb$eeue³eebveer l³ee efoMesves ieebYeer³e&hetJe&keÀ he´³elve kesÀues lej meJe& ceb$eeue³eeb®³ee SkeÀef$ele efve³eespeveeb®es hećeeCe efveOee&jerle GefÎäehes#ee efveeq½ele®e peemle Yejsue. ner yeeye heéjbYeer®³ee Je<ee&le MekeÌ³e Peeueer veener, lej heg{erue keÀener Je<ee&le vekeÌkeÀer®e meeO³e nesF&ue.

heefjefMeä

heefjefMeä 1

keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuhe (2013-14), efveJesove 21 Üejs keÀjC³eele Deeuesu³ee efveOeer efve³eespevee®ee (iees<eJeeje)

De.¬eÀ. ceb$eeue³e/efJeYeeie 2010-11 2011-12 2012-13 2013-14

1. heMegheeueve, ogiOeJ³eJemee³e Je celm³eheeueve efJeYeeie 0 160.11 291.59 328.05

2. ke=À<eer Je menkeÀej efJeYeeie - 1401.98 1533.71 1888.11

3. JeeefCep³e efJeYeeie - 90 94 100

4. veeiejer efJeceeve mesJee ceb$eeue³e 0.1 - - -

5. heesefueme efJeYeeie 2.66 - - -

6. Þece DeeefCe jespeieej ceb$eeue³e 9.8 210.6 352.59 408.89

7. veJeerve Je veefJekeÀjCeer³e Tpee& ceb$eeue³e 0 42 40.25 53.23

8. efJe%eeve Je leb$e%eeve efJeYeeie 3 31.52 25.97 69.43

9. pewJeleb$e%eeve efJeYeeie 3.5 - - -

10. meeceeefpekeÀ v³ee³e Je me#eceerkeÀjCe efJeYeeie 3434.76 4019.1 3888.93 4755.8

11. ®eboerie[ keWÀêMeeefmele heósMe 10.41 - - -

12. oceCe DeeefCe efoJe keWÀê Meeefmele heósMe 0.56 - - -

13. ke=À<eer ceb$eeue³e 272.5 - -


14. DeewÐeesefiekeÀ OeesjCe Je he´eslmeenve efJeYeeie 30.73 30.01 5.8 42

15. ceeefnleer leb$e%eeve efJeYeeie 53.2 45.08 51.74 60

16. Jeve Je he³ee&JejCe ceb$eeue³e 0 51 43.36 53.46

17. Deejesi³e Je kegÀìtbye keÀu³eeCe ceb$eeue³e 2163 3137.61 3712.88 4433.08

18. Dee³eg<e efJeYeeie - 32.5 33.5 53.45

19. S[dme efve³eb$eCe efJeYeeie 0 228 267.45 271.32

20 ie=n efvecee&Ce Je Menjer oeefjê³e efvecet&ueve ceb$eeue³e 0 234.91 162.5 328.5

21. Meeues³e efMe#eCe Je mee#ejlee efJeYeeie 5881.83 7791.4 8545.8 9931.8

22. G®®e efMe#eCe efJeYeeie 2175.67 1922.85 2076.91 2431.51

23. met#ce, ueIet Je ceO³ece GÐeesie ceb$eeue³e 276.26 186.09 309.69 357.24

24. heb®ee³ele jepe ceb$eeue³e 11 14.01 23.78 75.49

25. Tpee& ceb$eeue³e - 502.23 390.76 800

26. ie´eceerCe efJekeÀeme efJeYeeie 7492 4375.06 3819.74 6358.37

27. Yet mebheeove efJeYeeie 0 279.75 491.69 933.85

28 hes³e peue Je efveëmeejCe efJeYeeie 0 2200 2860 3358

29 Jem$eesÐeesie ceb$eeue³e 139.2 265.16 225 231.55

30 ceefnuee Je yeeuekeÀu³eeCe ceb$eeue³e 2349 2530 3700 4070

31 ³egJekeÀ J³eJenej Je ¬eÀer[e ceb$eeue³e 204.98 136.55 137.4 168

SketÀCe efve³eespeve 24514.16 29917.52 33085.04 41561.13

(ñeesle ë efJeefJeOe keWÀêer³e DeLe&mebkeÀuhe, Ke®e& Deboepehe$ekeÀ, he´Lece DeeJe=Êeer Debleie&le efveJesove 21)

heefjefMeä 2

De.¬eÀ. ceb$eeue³e/efJeYeeie 2010-11 2011-12 2012-13 2013-14

1. ke=À<eer ceb$eeue³e 139.3 692.33 - -

2. ke=À<eer mebMeesOeve Je efMe#eCe efJeYeeie 100.8 86.4 123

3. ke=À<eer Je menkeÀej efJeYeeie 757.3 932.5

4. keÀesUmee ceb$eeue³e 27 31.01 31.6

5. otjmeb®eej efJeYeeie 0 5.02 5.99 14.5

6. ceeefnleer leb$e%eeve efJeYeeie 0 196.2 138.46 201

7. DeVe Je meeJe&peefvekeÀ efJelejCe efJeYeeie 0 1.96 3.44 6.28

8. meebmke=ÀeflekeÀ ceb$eeue³e 7.4 16.1 17.28 28.7

9. he³ee&JejCe Je Jeve ceb$eeue³e 15 14.51 16


40

10. Deejesi³e Je kegÀìtbye keÀu³eeCe efJeYeeie 1167 1683.7 1804 2391.53

11. Dee³eg<e efJeYeeie 8.21 13 13.4 21.38

12. S[dme efve³eb$eCe efJeYeeie 0 123 144.28 146.37

13. ie=nefvecee&Ce Je veeiejer oeefjê³e efvecet&ueve ceb$eeue³e 0 25.06 17.32 35.04

14. Meeues³e efMe#eCe Je mee#ejlee efJeYeeie 3441.06 4168.4 4572 5313.52

15. G®®e efMe#eCe efJeYeeie 621.29 961.33 1021.53 1219.59

16. ÞeJe Je jespeieej ceb$eeue³e 0 106.6 169.01 206.95

17. met#ce, ueIeg Je ceO³ece GÐeesie ceb$eeue³e 147.32 133.96 211.11 244.21

18. KeefvekeÀce& ceb$eeue³e 8.12 8.72 9.72

19. heb®ee³ele jepe ceb$eeue³e 11 7.08 12.27 37.55

20 jmles JeenletkeÀ Je ceneceeie& ceb$eeue³e 375 500 800

21. ieéceerCe efJekeÀeme ceb$eeue³e 0 3081.94 2778.87 4452.03

22. Yet mebheeove efJeYeeie 0 246.42 302.4 576.45

23. hes³e peue Je efveëmeejCe efJeYeeie 0 1000 1300 1526

24. efJe%eeve Je leb$e%eeve efJeYeeie 3 32.75 21.86 69.43

25. meeceeefpekeÀ v³ee³e Je me#eceerkeÀjCe ceb$eeue³e 0 46

26. Jem$eesÐeesie ceb$eeue³e 27.6 63.63 54.75 55.57

27. he³e&ìve ceb$eeue³e 0 27.5 23.75 32.05

28. DeeefoJeemeer J³eJenej ceb$eeue³e 3203.3 3723.01 3100 4279

29. keWÀêMeeefmele heósMe (Deboceeve Je efvekeÀesyeej) 2.71 2.94 2.94

30. keWÀêMeeefmele heósMe (efoJe - oceCe) 1.16 1 1

31. peue mebmeeOeve ceb$eeue³e 0 10.4 17.5 19.5

32 ceefnuee Je yeeue keÀu³eeCe ceb$eeue³e 0 1037.3 1517 1668.7

33. ³egJekeÀ J³eJenej Je ¬eÀer[e ceb$eeue³e 75.9 72.55 73.23 90.28

34. veeiejer efJeceeve mesJee ceb$eeue³e 0.05

35. pewJe leb$e%eeve efJeYeeie 1.75

36. keWÀêMeeefmele heósMe (Deboceeve, efvekeÀesyeej, oeoje-veiej nJesueer, oceCe-efoJe-ue#eefÜhe)

367.13

SketÀCe 9221.31 17959.03 18721.33 24598.39

(ñeesle ë efJeÊe ceb$eeue³e, Yeejle mejkeÀej, Ke®e& Deboepehe$ekeÀ 2013-14 he´Lece DeeJe=Êeer efveJesove 21 De)(meewc³ee ÞeerJeemleJe - mebMeesOeve mene³³ekeÀ, meWìj HeÀe@j yepesì Sv[ ieJnjvevme DekeÀeQì@yeerueerìer. uesefKekeÀe. mebhekeÀe&meeþer F&[email protected])

ö Yee<eeblej ë met³e&keÀeble DeeJeìs


oef#eCe Yeejleer³e DeeefoJeemeer peceeleer DeÐeeHe ogue&ef#ele - SkeÀ ¢<ìer#esHeö efjlebyeje nsyyej

HeémleeefJekeÀ ë

DeeefoJeemeer peceeleeryeÎue Yeejleele meg© Demeuesu³ee DeY³eemee®ee yengleebMeer ceO³e YeejleeJej DeeefCe efJeMes<ekeÀªve ílleermeie[ lemes®e íesìeveeieHetj HeósMeele jenCeeN³ee DeeefoJeemeer meceepeeJej Yej Deens. oef#eCe YeejleemeejK³ee Dev³e efþkeÀeCeer jenCeeN³ee DeeefoJeemeeRJej ³ee DeY³eemee®ee efJeMes<e peesj veener. Gllej Yeejleeleu³ee HeósMeebHes#ee oef#eCe Yeejleeleuee HeósMe legueveelcekeÀ¢<ì³ee DeefOekeÀ efJekeÀmeerle Demeu³ee®es ceeveues peeles. lesLeerue DeepeHe³e¥le®eer He´MeemekeÀer³e lemes®e MeemekeÀer³e keÀeceieerjer Gllece Deens. cee$e ³ee keÀeceieerjerle DeeefoJeemeer meceepeeuee efkebÀJee l³eeb®³ee De[erDe[®eCeeRvee HeÀejmes cenlJe ve efoues iesu³eecegUs lesLeerue DeeefoJeemeer meceepe ceeieemeuesuee jeefnuee. l³eebvee v³ee³e osC³ee®ee cegÎe Deie´ke´Àceeves keÀOeer®e neleeUuee iesuee veener. ner HeefjefmLeleeruee Dees{Jee³euee keÀejCeerYetle Demeuesu³ee meJe& cegÐeebJej ³ee uesKeeÜejs He´keÀeMe ìekeÀC³eele Deeuee³e. uesKee®³ee Heefnu³ee Yeeieele oef#eCe Yeejleeleu³ee DeeoerJeemeeR®³ee

JeieeakeÀjCeele Dee{Utve ³esCeeN³ee efJemebieleer®³ee cegÐeebJej ®e®ee&, lej uesKee®³ee ogmeN³ee Yeeieele HeefM®ece Ieeìeleu³ee Jele&ceeve Ie[ecees[eRJej DeeefCe l³eecegUs lesLeerue DeeefoJeemeeR®³ee GHepeerJeerkesÀJej yesleuesu³ee mebkeÀìe®³ee cegÐeebJej He´keÀeMe ìekeÀuee Deens. uesKee®³ee MesJeì®³ee Yeeieele HeefM®ece Ieeìeleu³ee pewJe efJeefJeOeles®³ee mebj#eCee®ee efJe®eej keÀjleevee DeeefoJeemeer meceepeeuee PeU Heesn®et ve³es, ³ee cegod³eeyeeyele ³egkeÌleerJeeo kesÀuee Deens.

DeeefoJeemeeR®³ee JeieeakeÀjCeeleues jepekeÀejCeë

oef#eCe Yeejleeleu³ee jepekeÀejCeele DeeefoJeemeer meceepeeuee efJeMes<e cenlJe ve osC³eeceeies DeveskeÀ keÀejCes Deensle. osMeeleu³ee Devegmegef®ele peeleeR®³ee SketÀCe ueeskeÀmebK³esceO³es oef#eCe Yeejleeleu³ee Devegmeg®eerle peeleer®³ee ueeskeÀmebK³es®eer veieC³e ìkeÌkesÀJeejer ns l³eeleues Heefnues keÀejCe Deens. Yeejleeleu³ee SketÀCe DeeefoJeemeer ueeskeÀmebK³esHewkeÀer megceejs 85 ìkeÌkesÀ DeeefoJeemeer ceO³e Yeejleele SkeÀJeìuesues Deensle. ³ee SketÀCe ueeskeÀmebK³esHewkeÀer 11 ìkeÌkesÀ

DeeefoJeemeer F&Meev³e Yeejleele Dee{Utve ³esleele. GJe&jerle 4 ìkeÌkesÀ DeeefoJeemeer Gllej DeeefCe oef#eCe Yeejleele Heebieuesues Dee{Uleele. cee$e 2011 meeue®³ee peveieCevesvegmeej DeebOe´HeósMe DeeefCe keÀvee&ìkeÀeleerue DeeefoJeemeeR®eer mebK³ee l³ee jep³eeb®³ee SkegÀCe ueeskeÀmebK³es®³ee 7 ìkeÌkesÀ FlekeÀer Demeu³ee®es Dee{Utve Deeues. l³eecegUs ³ee jep³eebceOeu³ee DeeefoJeemeeR®eer mebK³ee veieC³e Deens, Demes cegUer®e cnCelee ³esCeej veener. leeceerUvee[t DeeefCe kesÀjUceO³es ner mebK³ee Devegke´Àces 1.1 ìkeÌkesÀ Je 1.5 ìkeÌkesÀ FlekeÀer Deens. iebcele cnCepes oef#eCesleu³ee ³ee ®eejner jep³eeb®³ee DeeefoJeemeer ueeskeÀmebK³esle meceeefJe<ì Demeuesu³ee peceeleeR®eer mebK³ee HeÀej ceesþer Deens. keÀvee&ìkeÀele 49, DeebOe´HeósMeele 33, leeceerUvee[tle 36 lej kesÀjUceO³es SketÀCe 35 peceeleer Demeu³ee®es mHe<ì Peeues Deens. peceeleeR®³ee meJee&efOekeÀ mebK³esle keÀvee&ìkeÀ®ee otmeje ke´ÀceebkeÀ Deens. (SketÀCe 64 DeeefoJeemeer peceeleer Dee{UCeejs Deesjermee jep³e He´LecemLeeveer Deens.) keÀvee&ìkeÀele veeF&keÀoe, ceejleer, pesvet, kegÀ©yee DeeefCe kegÀieea (keÀes[Je©), leeceerUvee[ttle


42

ceu³eeUer, F©uee, keÀÆvee³ekeÀve keÀ©ceve DeeefCe keÀeW[js·er, DeebOe´HeósMeele megieueer, keÀes³ee, ³esveeGer ³es©kegÀuee DeeefCe ieeW[ lej kesÀjUele Heefve³eeve DeeefCe kegÀjer®íve ³ee HećegKe DeeefoJeemeer peceeleer Dee{Uleele. DeeCeKeer DeeM®e³ee&®eer yeeye cnCepes ³ee peceeleerceO³es 500 Hes#ee keÀceer mebK³ee DemeCeeN³ee 11 peceeleer Demetve l³eeHewkeÀer keÀesìe, keÀecceje, keÀes®etJesueve DeeefCe keÀeW[ekeÀeHet peceeleerleu³ee ueeskeÀeb®eer mebK³ee 50 ntvener keÀceer Deens. cnCepes®e DeeefoJeemeer ueeskeÀmebK³es®es HećeeCe Yeejleeleu³ee SketÀCe DeeefoJeemeer ueeskeÀmebK³es®³ee leguevesle veieC³e Demetvener SkeÀì³ee oef#eCe Yeejleele DeeefoJeemeeR®³ee 150 ntve DeefOekeÀ peceeleer Dee{Uleele.

³eesiee ³eesiee®ee Yeeie cnCepes Jej GuuesKe kesÀuesu³ee peceeleeR HewkeÀer keÀener peceeleer oef#eCe Yeejleeleu³ee kesÀJeU SkeÀe®e veJns lej DeveskeÀ jep³eele Dee{Ule Demeu³eecegUs meieUer HeefjefmLeleer ieeWOeUtve ìekeÀCeejer Deens. DeeefoJeemeeRHewkeÀer keÀÆ³eevee³ekeÀve DeeefCe keÀeW[e keÀeHetme ne meceepe oef#eCe Yeejleeleu³ee ®eejner jep³eebceO³es Dee{Ulees. Deejbove, njeJeuueve, keÀoej, keÀvveerkeÀjCe, keÀes®etJesueve, kegÀjer®eve, kegÀ©bye, ceueeF& Deej³eve, Heuueer³eve, Heuueer³eej, DeeefCe Gueea ³ee peceeleer kesÀjU men leeceerUvee[tlener Dee{Uleele. ceejleer peceeleeruee keÀvee&ìkeÀ DeeefCe kesÀjU jep³eele Devegmegef®ele peceeleer®ee opee& efouee iesuee Deens. MeesueieemeejKee DeeefoJeemeer mecetn keÀvee&ìkeÀ DeeefCe leeceerUvee[tle lej keÀes³ee meceepe DeebOeéle DeeefCe keÀvee&ìkeÀele Dee{Utve ³eslees. Deeefo³eeve, n©uej, keÀcceje, keÀesjiee, keÀesìe, kegÀef[³ee, kegÀ©ceve, ceneceeuesmej, Heuueer³eve, DeeefCe Heefve³eve ³ee peceeleer keÀvee&ìkeÀ, kesÀjU DeeefCe leeceerUvee[t ³ee leervner jep³eele Dee{Uleele. keÀvee&ìkeÀeleuee ³esjJee DeeefCe kesÀjUeleuee

Deeefo³eve ns oesvnerner mecegn Kejb cnCepes SkeÀe®e DeeefoJeemeer meceepee®es Deensle. HeCe keÀvee&ìkeÀele ³ee oesvner mecegneb®eer efJeefYevve meceepe cnCetve veeWo Dee{Ules, lej kesÀjUceO³es kesÀJeU Deeefo³eve mecegneuee®e DeeefoJeemeer ceeveues peeles. DeveskeÀ jep³eele efJeKegjuesues Demeu³eecegUs ns DeeefoJeemeer mecegn DeuHemebK³eebkeÀ þ© ueeieues Deensle. l³eebvee SkeÀ$eerle pecesme Oejues lej les oef#eCe Yeejleeleues ceesþs peeleermecetn þª MekeÀleele. GoenCeeLe& kesÀjU®ee J³eeveod keÀvee&ìkeÀ®ee keÀes[iet DeeefCe leeceerUvee[t®ee efveueieerjer ns efpeuns SkeÀceskeÀebvee pees[tve Deensle, DeeefCe ³ee meJe& efpeu¿eebceO³es DeeefoJeemeer ueeskeÀmebK³es®es ue#eCeer³e HećeeCe Deens. ns eflevner efpeuns ueeieJe[erJej DeeOeejuesu³ee DeLe&J³eJemLescegUsner megHejer®eerle Deensle. ³ee efpeun³eeble jenCeejs DeeefoJeemeer meebmke=ÀeflekeÀ¢<ì³ee Deieoer meceeve Deensle. l³eebvee HeécegK³eeves ueeieJe[ cepetj cnCetve DeesUKeues peeles. ceesuecepetjermeeþer les DeemeHeeme®³ee efpeun³eele meowJe mLeueeblejerle nesle jenleele. l³eeb®³eele Yetceernerve DeeefCe keÀpe&yeepeejer DemeCeeN³eeb®es HećeeCe DeefOekeÀ Deens. yeensªve ³esCeeN³ee ueeskeÀebveer l³eeb®³ee nleyeueles®ee iewjHeÀe³eoe Iesleu³eecegUs les peceerveeruee HeesjkesÀ Peeues Deensle. Yejerme Yej cnCetve oef#eCe Yeejleeleu³ee jep³eeb®³ee HeÀsjj®evescegUs DeeefoJeemeer meceepee®es mebIeìvener keÀcekegÀJele Peeues Deens. meeceeefpekeÀ lemes®e meebmke=ÀeflekeÀ ¢<ì³ee efJeKegjues iesu³eecegUs l³eeb®es ¢{erkeÀjCe DeJeIe[ nesGÀve yemeues Deens. l³eecegUs jepekeÀer³e ¢<ì³eener l³eeb®ee keÀeW[ceeje Peeuee Deens.

oef#eCe Yeejleeleu³ee DeeefoJeemeeRMeer mebyebOeerle SkeÀ ceemeues JeeF&keÀ cegÎe cnCepes l³eeb®es JeieeakeÀjCe keÀjleevee keÀjC³eele Deeuesues jepekeÀejCe ! GoenjCeeLe& kesÀJeU oef#eCe Yeejleele®e veJns lej jepemLeevemeejK³ee

jep³eelener Dee{UCeeN³ee uebyeoeme ³ee YeìkeÌ³ee peceeleeruee keÀvee&ìkeÀceO³es Devegmeg®eerle peeleer®ee lej DeebOe´ HeósMeele Devegmeg®eerle peceeleer®ee opee& efouee iesuee Deens. DeebOe´HeósMeele keÀes[eb js·er DeeefCe keÀesuece ³ee DeeefoJeemeer mecegnebHes#ee uebyeoeme peceele Deelee jepekeÀer³e ¢<ì³ee DeeefOekeÀ HeýeU þª ueeieueer Deens. ceeveJeJebMeMeem$eevegmeej lemes®e mLeeefvekeÀ HejbHejsvegmeej peceele cnCetve ceev³elee efceUeuesu³ee efmeÎer DeeefCe nuuekeÀer meceepeeuee keÀvee&ìkeÀele 2013 meeueer mLeueHejlJes Devegmeg®eerle peceeleer®ee DeefOeke=Àle opee& efouee iesuee Deens. (keÀvee&ìkeÀeleerue kesÀJeU Gllej keÀvve[ efpeun³eele®e ³ee mecegneuee Devegmeg®eerle peceeleer®ee opee& efouee Deens.) ogmejs ceemeuesJeeF&keÀ GoenjCe Meesueiee DeeefCe meesueeriee ³ee mecegnebMeer mebyebOeerle Demetve keÀvee&ìkeÀeleerue Devegmeg®eerle peceeleeR®³ee ³eeoerle l³eeb®ee oesve efYevve mecegn cnCetve GuuesKe keÀjC³eele Deeuee Demeuee lejer ner oesvnerner SkeÀe®e mecegne®eer Yeervve veeJes Deensle. efJejesOeeYeeme cnCepes mebK³esves Jej®e{ DeeefCe HejerCeeceleë DeefOekeÀ HeÝeeJeer Demeuesuee veeF&keÀoeme meceepe keÀeefnmee efJemkeÀUerle Demeu³ee®es Dee{Ules. meecegefnkeÀHeCes les mJeleëuee JeeuceerkeÀer mecegne®es IeìkeÀ ceevele Demeues lejer keÀvee&ìkeÀele l³eeb®es yes[e, yes[ej, JeeuceerkeÀer DeeefCe vee³ekeÀ DeMee JesieJesieU³ee mecegnele JeieeakeÀjCe kesÀues iesues Deens. vee³ekeÀ ns veeceeefYeOeeve oueerleebmen Flej efJeefJeOe peeleer mecegnelener Dee{Ules. Je<ee&vegJe<ex keÀvee&ìkeÀele l³ebevee meJe& peceeleerceOeueer SkeÀ cenlJee®eer peceele cnCetve ceeveues peele Deens. Devegmeg®eerle peceele cnCetve l³eebvee efou³ee iesuesu³ee opee&yeeyele DeuHemebK³eekeÀ DeeefoJeemeer mecetneves ³egkeÌleerJeeo kesÀuee neslee. ns DeeefoJeemeer mecegn Deelee Devegmeg®eerle peceeleer®ee opee& osleevee kesÀu³ee iesuesu³ee YesoYeeJeeuee DeeJneve osC³ee®ee meecegefnkeÀ He´³elve keÀjle Deensle. DeeefoJeemeer


meceepee®³ee JeieeakeÀjCeele Peeuesu³ee ieeWOeUeletve l³eeb®³ee keÀu³eeCeeyeeyele®ee Goemeerve ¢<ìerkeÀesve efometve ³eslees. ns JeieeakeÀjCe cnCepes DeeefoJeemeer meceepe l³eeb®ee Fefleneme lemes®e l³eeb®³ee mecem³eeb®ee meKeesue DeY³eeme ve kesÀu³ee®ee mee#eele HegjeJee Deens. DeeefoJeemeer efJe©× DeefOekeÀejMeener ieepeefJeC³ee®eer ceeveefmekeÀlee DeeefCe ef{meeU keÀe³e&He×leercegUs DeeefoJeemeeR®es He´Meemeve ogue&ef#ele jeefnues Deens DeuHe mebK³escegUs veJns lej Meemevee®³ee ogue&#eecegUs DeeefoJeemeeR®³ee cegÎ³eebvee jepekeÀejCeele mLeeve efceUle vemeu³ee®es mHe<ì Peeues Deens. l³eecegUs oef#eCe Yeejleele DeeefoJeemeer He´Meemeveele HejerJele&ve Ie[Jetve DeeCeC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee Yeemet ueeieueer Deens. l³eeb®³ee mecem³eeb®es De®etkeÀ efveJeejCe keÀjC³eemeeþer l³eeb®³ee mebmke=ÀleerMeer DeeefCe YeeweflekeÀ HeefjefmLeleerMeer megmebiele Demes HejerJele&ve Ie[tve DeeCeCes DeeJeM³ekeÀ Peeues Deens.

DeeefoJeemeer meceepee®es pewJeefJeefJeOelesMeer veelesë

HeefM®ece Ieeì cnCepes GHeefpeJeerkesÀmeeþer HeécegK³eeves pebieueeJej DeJeuebyetue DemeCeeN³ee DeeefoJeemeer peceeleeR®es DeeÞe³emLeeve Deens HeCe JeveKeel³ee®³ee keÀe³eo³eebcegUs ³ee DeeefoJeemeeR®³ee pebieueeleerue JeeJejeJej yebOeves Deeueer Deensle. lejermeg×e pesª, kegÀ©bye, yeslleer, Gjueer, Guueove, keÀvveerkeÀj, Heueer³eve, cevveve, cegLetveve Deeoer peceeleer Depetvener JevepeceerveeR®ee efkeÀjkeÀesU ueeieJe[ermeeþer JeeHej keÀjleele. pebieueeleerue pewJeefJeefJeOeles®es peleve keÀjC³eele ³ee DeeefoJeemeeRveer ceesuee®eer YetefcekeÀe yepeeJeueer Deens. pewJeefJeefJeOeles®e mebbj#eCe keÀjC³ee®³ee l³eeb®³ee keÀener He´Lee Demetve l³ee l³eebveer keÀmeesMeerves HeeUu³ee Deensle. lejer meg×e jepekeÀer³e efveCe&³eebcegUs l³eebvee pebieueele JeeJejCes keÀþerCe Peeues Deens. cee$e pebieueeb®ee keÀener Yeeie He×leMeerjHeCes DeewÐeesefiekeÀ lemes®e J³eeHeejer

Guee{eueeRmeeþer JeeHejuee peele Demeu³eecegUs pebieuee®eer DeeefCe lesLeerue pewJeefJeefJeOeles®eer ceesþer neveer nesle Deens. pebieueeuee PeU Heesn®eefJeCee-³ee Guee{eueeRvee HejJeeveieer lej pebieuee®es peleve keÀjCeeN³ee DeeefoJeemeeRJej efveye¥Oe, ne efkeÀleer efJejesOeeYeeme Deens. J³eeHeejer lelJeeJejerue Je=#eueeieJe[, peue DeeefCe efJeÐegle He´keÀuHe, efJeMes<e DeeefLe&keÀ #es$e DeeefCe He³e&ìve GÐeesie Fl³eeoercegUs pebieuee®eer He´®eb[ neveer nesTve He³ee&JejCe HeĆeeueeruee OeeskeÀe efvecee&Ce Peeuee Deens. HeefjCeeceer ³ee Hejermeje®es peleve keÀjC³eemeeþer 2012 ojc³eeve HeefM®ece Ieeìeuee peeieeflekeÀ Jeejmee ueeYeuesu³ee mLeUeb®³ee ³eeoerle meceeefJe<ì keÀjeJes ueeiesue. ³ee Ieeìeuee He³ee&JejCe¢<ì³ee mebJesoveMeerue Hejermej cenCetve Ieesef<ele kesÀues iesues Deens. He³ee&JejCe DeeefCe Jeve Keel³eeves He³ee&JejCe j#eCe keÀe³eoe 1986 ®³ee keÀuece 5 DevJe³es 13 veesJnWyej 2013 jespeer SkeÀ DeefOemet®evee peejer kesÀueer Demetve, l³eeÜejs HeefM®ece Ieeì Hejermejele He´keÀuHe GYeejC³eeJej yeboer Ieeleueer Deens. GlKeCeve, oie[KeeCeer, JeeUt GHemee, Deewef<CekeÀ efJeÐegle keWÀê, 20 npeej ®eewjme ceerìjntve DeefOekeÀ #es$eeJejerue yeebOekeÀeces DeeefCe He³ee&JejCe efJeveeMeer GÐeesie, Deeoer He´keÀuHeebJej efveye¥Oe Ieeleues iesues Deensle. l³ee efMeJee³e ³ee DeefOemet®evesle mebJesoveMeerue He³ee&JejCe #es$eele cees[CeeN³ee 6 jep³eeleu³ee Kes[sieeJeebveener meceeefJe<ì keÀjC³eele Deeues Deens. l³eecegUs ³ee Kes[³eeHee[³eebceO³es jenCeeN³ee DeeefoJeemeer mecegneb®es peerJeve ìebieCeeruee ueeieues Deens. HeefM®ece Ieeì mebj#eCe ceesefnces®ee iewjHeÀe³eoe Iesle JeveKeel³eeves JeveJeemeer DeeefoJeemeeRvee JevepeceerveeR®es DeJewOe keÀypeeOeejkeÀ þjJeues Deens. ³ee Ieeì Heefjmejeleu³ee pewJeefJeefJeOeles®es peleve Je mebj#eCe keÀjCeeN³ee DeeefoJeemeeRJej SkeÀeÒekeÀejs Dev³ee³e keÀjC³eele Deeuee Deens. l³eecegUs efnlemeeOet He³ee&JejCe ieì, JeveKeeles,

DeMeemekeÀer³e mebIeìvee DeeefCe Keepeieer J³eeHeejer ³eeb®ee meecevee keÀjeJee ueeieCeeN³ee DeeefoJeemeeR®es peerJeve DeeCeKeer OeeskeÌ³eele Deeues Deens. He³ee&JejCe j#eCee®³ee veeJeeKeeueer ³ee Yeeieele ceesþs jepekeÀejCe meg© Deens. DeefOekeÀejMeener®ee JeeHej keÀªve ³esLeerue DeeefoJeemeeRvee nekeÀuetve ueeJeC³ee®ee Ieeì Ieeleuee peele Deens.

cee$e JeveJeemeer keÀe³eoe 2006 cegUs DeeefoJeemeeRvee Lees[emee efoueemee efceUeuee Deens. ³ee keÀe³eÐee®³ee DeeOeejs HeefM®ece Ieeì Hejermejele DeeefoJeemeeR®³ee leey³eeleu³ee peceerveer jerlemej l³eeb®³ee veeJes keÀjC³ee®ee He´³elve kesÀuee peeCeej Deens. GojefveJee&nemeeþer l³eebvee pebieueeleu³ee yeejerkeÀ meejerkeÀ ieesäer®ee JeeHej keÀjC³ee®eer HejJeeveieerner osC³eele Deeueer Deens. pebieueefJeYeeiee®es peleve Je mebj#eCe keÀjC³ee®es yebOeve Ieeuele, l³eebvee pebieueele iegjb ®eejC³ee®eer DeeefCe lesLeerue peueeMe³eeb®ee JeeHej keÀjC³ee®eer ceeskeÀUerkeÀ osC³eele Deeueer Deens. HeCe ³ee keÀe³eÐeeves DeeefoJeemeeR®³ee meJe& mecegneb®³ee mecem³eeb®es efvejekeÀjCe nesCeej veener. leeceerUvee[t®ee ieg[euetj HeósMe nlleermeeþer jeKeerJe Demeuesu³ee HeÆ³eele Jemeuesuee Demetve ne HeósMe J³eeIe´ Òe#eesYeeuee He´keÀuHeemeeþerner He´mleeefJele keÀjC³eele Deeuee Deens. l³eecegUs lesLeerue Hejermejele DeefOeJeeme keÀjCeejs keÀesìe, kegÀ©bye DeeefCe Heefve³ee ns DeeefoJeemeer mecegn efveJee&efmele nesC³ee®³ee ceeiee&Jej Deensle. mLeeefvekeÀ DeeefoJeemeer mebIeìveebveer JeveJeemeer keÀe³eÐee®³ee DeeOeej Iesle ³ee He´mleeJeeuee DeeJneve osC³ee®ee He´³elve ®eeueJeuee neslee. cee$e He³ee&JejCe j#eCeJeeo³eebveer DeeefCe Keepeieer JeveceeuekeÀebveer ³ee keÀe³eo³ee®³ee DebcepeyepeeJeCeeruee Dee#esHe Iesle ceêeme G®®e v³ee³eeue³eele oeJes oeKeue kesÀues. l³eecegUs DeeefoJeemeeR®es He´³elve DeHegjs He[ues. HeefjCeeceer ne keÀe³eoe DeeefoJeemeer HeÆ³eele Òe#eesYeeuee keÀejCeerYetle þjle Deens. DeebOe´HeósMe,


44

keÀvee&ìkeÀ DeeefCe leeceerUvee[t ³ee jep³eeceO³es JeveJeemeeR®³ee efJejesOeele keÀener efnbmekeÀ Ieìveener Ie[u³ee Deensle. je<ìêr³e Go³eeve Jev³epeerJe DeYe³eejC³e DeeefCe DeefOejef#ele Yeeiee®ee JeeHej keÀjlee ³eeJee cnCetve DeeefoJeemeeRveer kesÀuesues oeJes DebOeeblejer þsJeC³eele Deeues Deensle.

Jejerue meJe& He´keÀuHeebcegUs DeeefoJeemeeR®³ee JevepeceerveerJejerue DeefOekeÀejeJej ieoe Deeueer Demetve JevekeÀe³eo³eeleu³ee lejlegoeR®esner GuuebIeve nesle Deens. efJekeÀemee®³ee DeeefCe He³ee&JejCe j#eCee®³ee veeJeeKeeueer DeeefoJeemeeR®³ee peceerveer mejOeesHeìHeCes leey³eele Iesleu³ee peele Deensle. JeveJeemeer keÀe³eo³ee®³ee DebceueyepeeJeCeeryeeyele Jeve efJeYeeieekeÀ[tve nesCeejer [esUsPeekeÀ ner vesnceer He´l³e³eeuee ³esCeejer yeeye Deens. ³ee efJeYeeieeves DeeefoJeemeeR®eer nekeÀueHeÆer keÀjC³ee®eer efìbieue ®eeueJeueer Deens. DeebOe´ HeósMeeleerue JeveefJeYeeieeves meb³egkeÌle Jeve meefcel³eeb®³ee DeeOeej Iesle DeeefoJeemeeR®³ee JevepeceerveerJejerue DeefOekeÀejeJej ìe®e DeeCeueer Deens. SkeÀerkeÀ[s JeveeefOekeÀej meefcel³eebJej JeveefJeYeeiee®es Je®e&mJe lej otmejerkeÀ[s DeeefoJeemeer keÀu³eeCe efJeYeeiee®es kesÀJeU veeceOeejer DeeefmlelJe Deens. l³eecegUs JeveJeemeer keÀe³eo³ee®eer DebceueyepeeJeCeer keÀ®eeì³eele meeHe[ueer Deens. l³eecegUs DeebOe´HeósMe DeeefCe leeceerUvee[tceOeerue DeeefoJeemeer mebIeìveebveer ³ee meieU³ee He´keÀejeefJe©× DeeJeepe GþJeuee Deens.

efve<keÀ<e& ë

meceepee®³ee cegK³e He´JeenekeÀ[tve lemes®e MeemeveekeÀ[tve nesCeejer ieU®esHeer LeebyeJeu³eeefMeJe³e DeeefoJeemeer meceepee®³ee mecem³eeb®es efveJeejCe nesCeej veener. DeeefoJeemeeR yeeyele kesÀueer peeCeejer [esUsPeekeÀ ne jepekeÀejCee®ee®e SkeÀ Yeeie Demetve l³eecegUs mebHetCe& DeeefoJeemeer meceepe ieesl³eele ³esC³ee®eer MekeÌ³elee Deens. oef#eCe Yeejleeleu³ee DeeefoJeemeer efJeYeeie vegmelee osKeeJ³eeHegjlee Deens, lej

JeveefJeYeeie cegpeesjers keÀª Heenle Deens. JeveJeemeer keÀe³eo³ee®³ee DeefmlelJee®eer keÀuHevee DemeCeeN³ee DeeefoJeemeeR®eer ielener FlejebmeejKeer®e Deens. meieUs®e Yej[ues peele Deensle. JeveJeemeer keÀe³eo³eeleu³ee HeejoMe&keÀles®³ee DeYeeJeecegUs DeeefoJeemeer meceepeeuee l³ee®ee nJee lemee DeeOeej Ieslee ³esle veener. DeeHeu³eeefJe©×®³ee og<ke=Àl³eeyeÎue kegÀþs leke´Àej veeWoJeeJeer DeeefCe vescekeÀe keÀesCeekeÀ[s peeye ceeieeJee, ³eeyeÎue ne meceepe DeveefYe%e Deens. GHeefpeefJekeÀe mebkeÀìele DeeCeCeeN³ee He´keÀuHeebefJe©× megª Demeuesuee DeeefoJeemeeR®ee mebIe<e& efvejLe&keÀ þjle Deens JevepeceerveerJejerue DeeefoJeemeer®es DeefOekeÀej He³ee&JejCe He´keÀuHeebceO³es De[mej þjle Demeu³ee®es DeeYeemeer ef®e$e efvecee&Ce kesÀues peele Deens. DeeefoJeemeer meceepe DeMee efoIe&keÀeueerve nslegHegjmmej jepekeÀejCee®ee yeUer þjuee Deens. DeeefLe&keÀ, jepekeÀer³e lemes®e yeewef×keÀ mlejeJeªve l³eeb®³eekeÀ[s keÀevee[esUe kesÀuee peele Deens. Kejs cnCepes pewJeefJeefJeOelee ne oef#eCe Yeejleeleu³ee DeeefoJeemeeR®³ee peerJevee®ee DeefJeYeep³e IeìkeÀ Deens. GojefveJee&ne keÀjerlee pebieueeceO³es YeìkeÀCeeN³ee DeeefoJeemeeRcegUs pewJeefJeefJeOeles mebyebOeer®³ee %eeveele He´®eb[ Yej He[ueer Deens. l³eeb®es ns %eeve He³ee&JejCeeuee HetjkeÀ Demes®e Deens. He³ee&JejCee®es ®ebeieues j#eCe keÀªve pewJeefJeefJeOeles®es peleve keÀje³e®es Demesue, lej DeeefoJeemeeRMeer neleefceUJeCeer kesÀu³eeefMeJee³e iel³eblej veener, ns®e Debeflece mel³e Deens.

(efjlebyeje nsyyej - menhee®ee³e&, ìeìe meeceeefpekeÀ efJe%eeve mebmLee cegbyeF&. PeejKeb[ jep³eeleerue pevepeeleeRJej ceeefnleerhej hegmlekeÀ ``FkeÀe@uee@peer, FefkeÀJeìer Sv[ efHeÀ[ce'' hegmlekeÀe®es uesKeve. meO³ee oef#eCeYeejleeleerue pevepeeleeRJejerue mebMeesOeveele keÀe³e&jle. mebhekeÀe&meeþer F&[email protected])

ö Yee<eeblej ë met³e&keÀeble DeeJeìs

1. Òee®eerve Yeejleeleerue Òes#eeie=ns

(cejeþer) ` 95/-

Dev³e keÀener HegmlekesÀ1. ceneosJe ieeseEJeo jeve[s

(cejeþer) ` 25/-

2. DeeHeuee jeäêr³e OJepe

(cejeþer) ` 110/-



mJe³ebefme×les®es ³eMemJeer yeerpeejesHeCeö MewueWê efmevne

megefMeuee ceg©ce, PeejKeb[ceOeerue keÀeLeerketÀ[ leeuegkeÀe Hene[Hetj ³ee ieeJeeleerue ceefnuee. ³ee ceefnuesves ye®ele ieìe®³ee ceeO³eceeletve Deepe ieeJeele ke´Àebleer Ie[Jetve DeeCeueer Deens. cee$e leerve Je<ee&HetJeea®eer ieeJee®eer DeJemLee meebietvener efJeMJeeme yemeCeej veener FlekeÀer o³eveer³e nesleer. GppJeue YeefJe<³eemeeþer DeeHeueer HeejbHeeefjkeÀ ceeveefmekeÀlee yeoueC³eeme ieeJekeÀjer le³eej veJnles. Deepe®es ³eMe Heenleevee megefMeuee megKeeJetve peeles. cee$e, ner HeefjefmLeleer yeoueCes ns meesHes keÀece veJnles.

Meeues³e efMe#eCe HetCe& keÀjCeejer megefMeuee ner ieeJeeleerue SkeÀcesJe ceefnuee DeeHeues meceepeyeebOeJe leesì³ee®eer Mesleer keÀjleevee Heentve efleuee ogëKe nesle Demes. lemes®e Mesleerle keÀener GlHeeove efveIele vemeu³eecegUs yejs®epeCe GojefveJee&nemeeþer JesieJesieU³ee jep³eeb®eer Jeeì Oejle nesle. ne Hee³eb[e cees[C³ee®ee efveOee&j megefMeueeves HeleerpeJeU J³ekeÌle kesÀuee. megefMeueeves Heleer ceneosJe ìg·è meesyele veeefHekeÀ peefceveerle veJ³ee DeeMes®ee keÀeWye ©peJeC³eeme meg©Jeele kesÀueer. DeLeJeÀ cesnveleerves oesIeebveer

efceUtve Deesmee[ ceeUjeveeJej efnjJeeF&®ee ceUe HegÀueJeuee. megefMeuee®es ogoxJe ns keÀer, ³ee ³eMeeHeemetve ieeJekeÀN³eebveer keÀener®e yeesOe Iesleuee veener.

megefMeueeves cee$e DeeHeues He´³elve meg©®e þsJeues. veJ³ee peesceeves keÀecee®eer megªJeele keÀjleevee ceefnueebceO³es HeýeesOeve keÀjC³eeme megg©Jeele kesÀueer. yeN³ee®e iees<ìer HeìJetve efou³eeveblej DeeefoJeemeer ceefnuee megefMeueemeesyele keÀece keÀjC³eeme le³eej Peeu³ee. ceefnueeb®ee Heéflemeeo Heentve megefMeueeves ùenevleer]' ³ee ye®eleieìemeesyele keÀeceeme megªJeele kesÀueer. DeuHeeJeOeerle®e efleves `yesefueuenevleer' ne mJeleë®ee ye®eleieì megª kesÀuee. Deepe ³ee ye®eleieìeves ®eebieueer®e Heíeleer kesÀueer Deens.

Mesleer®³ee HeejbHeeefjkeÀ He×leerletve efJekeÀeme meeOelee ³eslees ³ee®ee DeeoMe& JeemlegHeeþ megefMeueeves Ieeuetve efouee Deens. megefMeuee®eer Heíeleer Heentve yeN³ee®e mJe³ebmesJeer mebmLeebveer ceoleer®ee nele Heg{s kesÀuee. l³eele HeécegK³eeves Fbiueb[®eer HegDejsmì Sefj³eepe efmeefJnue meesmee³eìer (PACS) ner mebmLee DeeIee[erJej Deens

](PACS) mebmLesceeHe&Àle megefMeueeves ceefnueebceO³es HeýeesOeve keÀªve mecegn Mesleer (Community Farming) ner mebkeÀuHevee ©peJeueer. efle®³ee ³ee He´³elveebcegUs DeeefoJeemeer ceefnueeb®³ee Dee³eg<³eeleerue ieefjyeer otj Peeueer. Mesleerletve ®eebieues GlHeeove efceUle Demeu³ecegUs DeeefoJeemeer ceefnuee Deepe meceepeele DeelceefJeMJeemeeves JeeJejle Deensle.

DeeHeues DevegYeJe keÀLeve keÀjleevee megefMeuee mebeieles, DeeefoJeemeeRceO³es ceefnuee ner kegÀìgbyee®eer cegK³e DeeOeejmlebYe Deens. l³eecegUs mebLeeue peceeleerleerue ceefnueebceO³es peeie=leer Ie[Jetve DeeCeCes iejpes®es nesles. Deepe ³ee He´³elvee®es mekeÀejelcekeÀ HeefjCeece meceesj Deensle. meecegefnkeÀ He´³elveebcegUs®e Deecneuee Heef[le peefceveer®es ©Heeblej megpeueece megHeÀueece Mesleerle keÀjlee Deeues.

³ee ³eMeecegUs ³ee Heefjmejeletve jespeieejemeeþer nesCeejs mLeueeblej yejs®e keÀceer Peeues Deens. ieeJe Deepe DevveOeev³e GlHeeove DeeefCe DeeefLe&keÀ¢<ì³ee megjef#ele Peeues Deens. ieeJekeÀjer cegueeyeeUebvee efMe#eCeemeeþer MeeUsle HeeþJele Deensle.

mlegl³e GHe¬eÀce


46

®eebieu³ee Dee³eg<³ee®eer ner meg©Jeele Demeu³ee®eer ieeJekeÀN³eeb®eer YeeJevee Deens.

megefMeuee®³ee ye®eleieìeves cenelcee ieebOeer je<ìêr³e ieéceerCe jespeieej nceer ³eespevesefJe<e³eer pevepeeie=leer kesÀueer. yeN³ee®epeCeebvee pee@yekeÀe[& efceUJetve osC³eeme ceole kesÀueer SJe{s®e veener lej pee@yekeÀe[& efceUJetve osCeeN³ee oueeueebvee yeepetuee kesÀues lemes®e meeJekeÀejebkeÀ[s Demeuesu³ee DeeefoJeemeeR®³ee peefceveer Hejle efceUJetve efou³ee.

megefMeuee DeefYeceeveeves meebieles keÀer Deecner ieeJekeÀN³eebvee meeJekeÀejebkeÀ[s Demeuesueer peceerve mees[Jetve IesC³eeme He´Je=lle kesÀues. Hene[Hetj keÀes[e®exuee, ueKeveHetj, keÀ[cee, HeeKej[esn DeeefCe ceebpeefone ieeJeeleerue MeslekeÀN³ebeveer peefceveer Hejle efceUJeu³ee lemes®e Deelee meeJekeÀejeruee Hee³eyebo IeeueC³eele ³eMe efceUeues Deens.

³ee ³eMeeveblej megefMeueeves ieeJeeleerue Heg©<eceb[UeRvee efJeMJeemeele Iesleues pes ueeskeÀ keÀener efoJemeebHetJeea efle®³ee ye®eleieìe®³ee keÀeceeefJe<e³eer He´Mveef®evn GHeefmLele keÀjle nesles, Deepe efle®³eemeesyele keÀece keÀjC³eeme le³eej Peeues.

ye®eleieìe®eer ³eMeesieeLee meebieleevee megefMeuee Deeuesu³ee De[®eCeer meebieles. yeBkesÀkeÀ[tve 25,000 ©He³eeb®es keÀpe&& keÀe{tve ye®eleieìe®eer meg©Jeele kesÀueer. ³ee jkeÌkeÀcesletve yeìeì³ee®es HeerkeÀ Iesleues ®eebieueer cesnvele Iesleu³eecegUs yeìeì³ee®es GlHeeove 20 efkeÌbJeìue Peeues. ³eeletve yeBkesÀ®es keÀpe& HesÀ[ kesÀueer. Deepe Deece®³eekeÀ[s jkeÌkeÀce efMeuuekeÀ Deens. efJeefJeOe efHekeÀeb®³ee GlHeeoveeletve He´l³eskeÀ ceefnuee ceefnv³eekeÀeþer efkeÀceeve 1500 ©. keÀceJeles Deens. lemes®ekeÀener kegÀìgbyeebveer Flejner íesìs GÐeesie meg© kesÀues Deensle.

ye®eleieìe®³ee ceeO³eceeletve ceefnueebceO³es mJeeleb$³eeyejesyej®e peyeeyeoejer®eerner peeCeerJe efvecee&Ce Peeueer Deens. DeefLe&keÀ

me#eceerkeÀjCeeyejesyej®e meceepeeleerue Deefve<þ ©{eRvee cetþceeleer osC³eeme ceefnuee mejmeeJeu³ee Deensle. Heefjmejeleerue oeª efJeke´Àer yebo keÀjC³eele ceefnueebvee ³eMe Deeues Deens.

³ee DeelceefJeMJeemeecegUs®e ceefnuee Deelee kesÀJeU ®eej efYebleerle ve jenlee yeensj He[u³ee Deensle. oj ieg©Jeejer ieeJeele Heb®ee³eleer®³ee DeeJeejele ceefnuee SkeÀ$e pecee nseleele. ³eele mejkeÀejer ³eespevee, JesieJesieUer Devegoeves ³eeefJe<e³eer®³ee ceeefnleer®eer osJeeCe-IesJeeCe kesÀueer peeles. DeMee He´keÀej®³ee YesìeRcegUs®e ceefnueebceO³es JevenkeÌkeÀe®eer peeCeerJe Peeueer. keÀener ceefnuee ieéceHeb®ee³ele efveJe[CegkeÀerle ³eMe efceUJetve DeeHeues He´Mve OeerìHeCes ceeb[le Deensle. ceefnueeb®eer ner Ie[e[er Heentve efpeune He´Meemeveeves ieeJe®eer meeJe&peefvekeÀ efJelejCe HeĆeeueer ceefnueebkeÀ[s meesHeJeueer Deens. ³eecegUs ³eeleerue iewjHe´keÀejeme DeeUe yemeC³eeme ceole Peeueer Deens.

meecegefnkeÀ He´³elveeb®es cenlJe megneefmeveer meesjsve®³ee Meyoele ``Jew³eefkeÌleefjl³ee pej yeBkesÀkeÀ[s keÀpe& keÀe{e³e®es cnìues lej KetHe De[®eCeer ³esleele. cee$e, ye®eleieìe®³ee ceeO³eceeletve mejkeÀejer ³eespeveeb®ee ®eebieuee ueeYe Ieslee ³eslees''. ®ejKee efHeÀ®eme& ®ejKee ®³ee veeJes OeveeosMe

HeeþefJeC³eemeeþer Hellee Þeer.MebkeÀj Ieesmes DeO³e#e ®ejKee [sJnueHeceWì

keÀc³egefvekesÀMeve vesìJeke&À [er- 1947, HeeueceefJenej, ieg[ieeJe -

122017, nefj³eeCee email: [email protected] www.charkha.org

ö Yee<eeblej ë mecejpeerle þeketÀj

³eespevee ceeefmekeÀemeeþer uesKe

HeeþJeleebvee uesKekeÀebveer DeeHeuee

He tCe & HeÊee Je Ye ´ ceCeOJevee r

Ð e e J e e . D e e H e u e s u e s K e

yojanamarathiarticles@

gmail.com ³ee mebkesÀlemLeUeJej

.rtf word document file -

Mangal ³ee unicode font

file men HeeþJeeJes.

uesKekeÀebmeeþer vece´ met®evee

ò keÀueskeÌìs[ JekeÌme& Dee@HeÀ

cenelcee ieebOeer'

72 Keb[ ÒekeÀeMeve efJeYeeiee®³ee

keWÀêer³e meove, meer.yeer.[er. yesueeHetj

³esLeerue keÀe³ee&ue³eele GHeueyOe

Deensle.

met®evee


SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme ³eespevee cepeyetleerkeÀjCe Je HesÀjj®eveeö ceveer<ee pewve

Yeejle mejkeÀej®³ee ceefnuee Je yeeueefJekeÀeme ceb$eeue³eeceeHe&Àle jeyeJeC³eele ³esCeeN³ee SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespeves®³ee cepeyetleerkeÀjCe Je HesÀjj®eves®³ee he´¬eÀer³esle ner ³eespevee heb®ee³elejepe mebmLee DeeefCe hee³eeYetle ceb$eeue³eebMeer SkeÀkeWÀêeefYecegKe keÀjC³eeJej efJeMes<e Yej osC³eele Deeuee Deens. ³ee ³eespevesuee DeefOekeÀ me#ece keÀjC³ee®eer DeveskeÀ keÀejCes Deensle. ³eehewkeÀer hećegKe cnCe®es ³ee ³eespeves®³ee Peheeìîeeves nesCeeN³ee meeJe&ef$ekeÀerkeÀjCee®ee ceeveJeer Je Deee|LekeÀ m$eesleebMeer cesU yemele veJnlee ³eeyejesyej®e ³ee ³eespevesleu³ee DeveskeÀ keÀe³e&¬eÀceeble leHeÀeJeleerner nesl³ee. DebieCeJee[er mlejeJej GYeejCeer, megefJeOeeb®ee DeYeeJe, opexoej ceeveJeer m$eesleeb®eer keÀcelejlee ³eeefMeJee³e leerve Je<ee&hes#ee keÀceer Je³ee®³ee yeeuekeÀeb®³ee yeeueheCeeleerue efMe#eCeeJej efouesuee Dehegje Yej DeMee DeveskeÀ keÀejCeebcegUs yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevee keÀcekegÀJele Peeueer nesleer. DebieCeJee[er keWÀês cnCepes HeÀÊeÀ DeVe YejJeCeejer keWÀês Demee

mecepe yeveuee neslee. keÀe³e&¬eÀce efve³eespeveele jep³eeb®ee keÀceer menYeeie DeeefCe Dehegjer SkeÀkeWÀêeefYecegKelee nesleer.

DebieCeJee[er keWÀêeb®³ee keÀe³e&he×leerleerue Deefve³eefcelelee, efveOeer osCeeN³ee ³eb$eCeebkeÀ[tve nesCeeje efJeuebye, keÀcekegÀJele meceJeleea osKejsKe Je DebieCeJee[er keÀe³e&keÀl³eebJej ³ee ³eespevesJ³eefleefjÊeÀ keÀeceeb®ee DeefleefjÊeÀ Yeej DeMee Flejner DeveskeÀ keÀejCeebcegUs SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespeves®³ee DebceueyepeeJeCeerle SkeÀmebOelee veJnleer.

³ee meJe& keÀejCeebJej efJe®eejcebLeve kesÀu³eeveblej SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevee SKeeÐee ceesefnces®³ee he×leerves jeyeJeC³eeme meppe Peeueer Demetve keWÀê, jep³e, efpeune Je ieì mlejeJej mebmLeelcekeÀ ³eb$eCee DeeCeueer peeCeej Deens. lemes®e hegjsMee Deee|LekeÀ Je ceeveJeer m$eesleeb®ee mebyebOe peyeeyeoejer Je heefjCeeceebMeer meebOeuee peeCeej Deens. jeäêr³e ieéceerCe Deejesi³e ³eespevee DeeefCe meJe& efMe#ee DeefYe³eeve ³eebmeejK³ee hećegKe keÀe³e&¬eÀceebhećeeCes

ceesefnces®³ee he×leerves ner ³eespevee jeyeJeueer peeF&ue.

keÀe³e&¬eÀce mJeªheeleerue yeoue, J³eJemLeehekeÀer³e nmle#eshe Je mebmLeelcekeÀ yeoue ³ee mJeªhee®es Je ³ee®e OeleeaJej megOeejC³ee®es efve³eespeve kesÀuesues Demetve jep³eebvee efJeefMeä ueJeef®ekeÀlee heóeve kesÀueer peeCeej Deens. ³eecegUs jep³es Deeheu³ee mLeeefvekeÀ iejpeebvegmeej Jeee|<ekeÀ ³eespevee DeejeKe[e meeoj keÀª MekeÀleerue. Debceueele DeeCeeJe³ee®es veJeerve Ghe¬eÀce, efveOeer DeLeJee heLeoMeea met®evee keÀjC³ee®es DeefOekeÀejner jep³eebvee efceUeues Deensle.

SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevesleerue meJee&le ceesþer ogye&uelee ner nesleer keÀer DebieCeJee[er keWÀêe®³ee keÀe³e&he×leeruee keÀesCelee®e DeeOeej veJnlee. hegve&j®evesletve ³ee®es efveJeejCe kesÀues peeF&ue.

mejkeÀejves heg{erue hee®e Je<ee&le ³ee ³eespevesleerue meJee&efOekeÀ leHeÀeJeleer Yeªve keÀe{C³ee®es GefÎä meeO³e keÀjC³ee®es efveeq½ele kesÀues Deens. ³eeceO³es hećegK³eeves DebieCeJee[er


48

keWÀês ner yeeue mebieesheve keWÀêebceO³es ©heebleefjle keÀjC³ee®es he´³eesie kesÀues peeCeej Deensle. 70,000 DebieCeJee[îee yeeue mebieesheve keWÀêebceO³es ©heebleefjle kesÀu³ee peeCeej Deensle. kegÀhees<eCee®ee G®®e yeespee Demeuesu³ee 200 efpe¿eebceO³es DeefleefjÊeÀ keÀe³e&keÀlex heeþJeues peeleerue. GoenjCeeLe& SKeeoe efpeune kegÀhees<eCee®³ee yeesp³eeKeeueer oyeuee iesuee Demesue lej l³eeuee peemle keÀe³e&keÀlex efceUleerue. leerve les ®eej DebieCeJee[îeeb®³ee mecetnemeeþer SkeÀ pees[Ceeje ogJee keÀe³e&keÀlee& Demesue. ³eeceO³es efJekeWÀêerkeÀjCee®eer YetefcekeÀe Iesleueer peeCeej Demetve jep³es Deeheueer OeesjCes þjJeC³eemeeþer cegÊeÀ Demeleerue.

SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevee SkeÀ efpeJeble mebmLee yeveJeC³eeJej Yej efouee peeCeej Deens. 3 les 6 Je³eesieìeleerue cegueebmeeþer heéLeefcekeÀhetJe& Deveewhe®eeefjkeÀ efMe#eCe osC³eeJej efJeMes<e Yej efouee peeCeej Deens. OeesjCee®eer Debeflece efveeq½eleer, opee& Je hećeeCe þjJeC³ee®eer heeJeues ceb$eeue³e G®euele Deens. ³ee®³ee pees[eruee DebieCeJee[er keÀe³e&keÀl³ee¥®es heéfMe#eCe DeeefCe #ecelee GYeejCeercegUs heefjeqmLeleerle DeeCeKeer megOeejCesuee JeeJe Deens. yeeueheCeeleerue megªJeeleer®³ee efMe#eCeeJej Yej osC³eemeeþer heeuekeÀ Je p³esÿeMeer ®e®ee& kesÀueer peeF&ue.

SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespeves®ee efveOeer Dev³e$e JeUJetve mebyebefOele ueeYeeLeeAhe³e¥le heesn®et ve efou³eeyeÎue ³ee ³eespevesJej ®eewHesÀj ìerkeÀe Peeueer nesleer. ³ee he´keÀejeuee DeeUe IeeueC³eemeeþer meeceeefpekeÀ heefj#eCe keÀjC³eele ³esCeej Deens.

ner mesJee yeeuekeÀebmeeþer DeefOekeÀ cew$eerhetCe& keÀjC³ee®³ee ¢äerves hee³eeYetle megefJeOeeb®ee efJekeÀeme kesÀuee peeF&ue. cegueebmeeþer DeefOekeÀ

ceeskeÀUer peeiee þsJeC³eele ³esTve l³eeb®³eemeeþer KesUeb®³ee megefJeOee Jee{JeC³eele ³esleerue. DeY³eeme¬eÀcener yeeuekeÀebmeeþer DeefOekeÀ cew$eerhetCe& keÀjC³eemeeþer l³eele yeoue keÀjC³eele ³esF&ue.

leerve Je<ee&le cepeyetle Je hegvej&ef®ele SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevee jeyeJeC³ee®eer ³eespevee Demetve 12 J³ee heb®eJeee|<ekeÀ ³eespeves®³ee he´Lece Je<eea 2012-13 ceO³es kegÀhees<eCee®ee G®®e yeespee Demeuesu³ee 200 efpe¿eebheemetve megªJeele nesF&ue; ogmeN³ee Je<eea peccet DeeefCe keÀeeqMcej, efncee®eueheósMe DeeefCe GÊejeKeb[ DeeefCe F&Meev³esmeejK³ee efJeMes<e opee& Demeuesu³ee jep³eebmen DeefleefjÊeÀ 200 efpe¿eeb®ee meceeJesMe kesÀuee peeF&ue Je efleme-³ee Je<eea GJe&efjle 243 efpe¿eebceO³es jeyeJeC³eele ³esF&ue.

yeejeJ³ee heb®eJeee|<ekeÀ ³eespevesle l³ee®ee Deee|LekeÀ Jeeìe ne 1,23, 580 keÀesìer ªhe³eeb®ee Demesue, Demes Dehesef#ele Deens.

keÀe³e&¬eÀcemJeªhe, J³eJemLeeheve Je mebmLeelcekeÀ megOeejCee ³ee mesJee J³eehekeÀ Je megOeeefjle he@kesÀpemen megª keÀjC³eele ³esCeej Demetve leerve Je<ee¥®³ee Deeleerue cegues Je ceeleeb®eer keÀeUpeer, yeeuemebieesheve heéfMe#eCe F. Jej Yej efouee peeF&ue. lemes®e Deee|LekeÀ efvekeÀ<e, Jeeìhe DeeefCe heefjCeeceebceO³es DeeJeM³ekeÀ yeoue Debceueele DeeCeC³ee®³ee J³eehekeÀ ®eewkeÀìervegmeej jep³eebvee veJ³ee Ghe¬eÀceebmeeþer mebOeer osC³eele ³esF&ue.

12 J³ee heb®eJeee|<ekeÀ ³eespevesle SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespeves®eer meueie DebceueyepeeJeCeer kesÀueer peeCeej Demetve ner ³eespevee ceesefnces®³ee mJeªheele Demesue.

leerve Je<ee¥®³ee Deeleerue cegues, iejesoj ceelee Je mleveheeve keÀjCeeN³ee ceeleebhe³e¥le heesn®etve l³eeb®³eeJej DeefOekeÀ Yej osC³eemeeþer

mene mesJeeb®³ee he@kesÀpe®eer veJeer j®evee keÀjC³eele Deeueer Demetve l³eele keÀener veJ³ee IeìkeÀeb®ee meceeJesMener keÀjC³eele Deeuee Deens. yeeuekeÀeb®eer keÀeUpeer Je hees<eCeeyeeyele veJeer mecegheosMeve mesJes®eener ³eele meceeJesMe Demesue. yeeuekeÀeb®eer keÀeUpeer Je hee³eeYetle megefJeOeebceO³es iegbleJeCetkeÀ Jee{JeC³eele ³esF&ue. hees<eCee®ee heÝeeJe Jee{JeC³eemeeþer DebieCeJee[îeebceO³es SkeÀ DeefleefjÊeÀ hees<eCe mecegheosMekeÀ vesceC³eele ³esF&ue. Jee{ermeeþer hegjsmes DeVe ve efceUeuesu³ee Je leerJe´ kegÀheesef<ele cegueebvee meeceeef³ekeÀ lelJeeJej DeeOeeefjle mesJee hegjJeC³eemeeþer jep³eebvee ueJeef®ekeÀlee heóeve keÀjC³eele ³esF&ue. ceesefnces®³ee mJeªheele ner ³eespevee jeyeJeu³eeves cegueeb®³ee efJekeÀemeeJej ®eebieueer osKejsKe Je meb³egÊeÀ ceelee Je yeeuekeÀ mebj#eCe keÀe[&Üejs meceepee®ee menYeeie MekeÌ³e nesF&ue. cegueeb®eer kegÀìgbyeeletve les DebieCeJee[er DeeefCe lesLetve meceepe Je Deejesi³e GhekeWÀêehe³e¥le keÀeUpeer IesC³ee®eer DeKeb[ j®evee le³eej kesÀueer peeTve DeefOekeÀ ®eebieueer Deejesi³e mesJee efoueer peeC³ee®eer Kee$eer ³eeletve efceUsue. meJe&meceeJesMekeÀ heéfMe#eCe Je DeY³eeme¬eÀcee®³ee ®eewkeÀìer®³ee ceeO³eceeletve megªJeeleer®³ee efMe#eCee®ee opee& Jee{JeC³eemeeþer he´³elveeb®eer hejekeÀeÿe kesÀueer peeF&ue.

³ee ³eespeves®ee GÎsMe peerJeveeJeM³ekeÀ mesJee mebmLeelcekeÀ keÀªve meJe& mlejebJej j®evee cepeyetle keÀjC³ee®ee Demetve ³eeleerue mesJeeb®eer meJe& heeleUîeebJej #eceleener Jee{JeC³eeJej Yej efouee peeF&ue. ³eesi³e Deeblej#es$eer³e heéflemeeoe®eer lepeJeerpe, ueeskeÀpeeie=leer Je menYeeie Jee{JeCes DeeefCe yeeueefJekeÀeme mesJeebmeeþer ceeefnleer Je he´Meemevee®ee hee³ee le³eej keÀjCes ner ³ee ³eespeves®eer Dev³e Gefooäs Deensle.

SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespeves®es cepeyetleerkeÀjCe Je hegvej&®evescegUs


0 les 3 Je³eesieìeleerue cegueeb®es kegÀhees<eCe 10 ìkeÌkesÀ iegCeebveer jesKeues Je keÀceer kesÀues peeF&ue. mene Je<ee¥®³ee Deeleerue meJe& cegueeb®ee efJekeÀeme Je efMe#eCe heÝeeJe Jee{Ceej Demetve cegueer lemes®e ceefnueeb®eer keÀeUpeer DeeefCe hees<eCeele megOeejCee nesF&ue. l³ee®eyejesyej ueneve cegues, cegueer Je ceefnueebceOeerue jÊeÀ#e³ee®³ee heéyeu³eele SkeÀ heb®eceebMeeves Ieì nesCeej Deens.

mene Je<ee¥®³ee Deeleerue cegues, iejesoj ceelee Je mleveheeve ceeleebmeeþer ner ³eespevee SkeÀ meeJe&ef$ekeÀ keÀe³e&¬eÀce Deens. meÐeeqmLeleerle 9 keÀesìer 65 ueeKe ueeYeeLeeAvee l³ee®ee HeÀe³eoe nesle Demetve l³eeleerue 7 keÀesìer 82 ueeKe mene Je<ee¥®³ee Deeleerue cegues lej SkeÀ keÀesìer 83 ueeKe iejesoj Je mleveheeve osCeeN³ee ceelee Deensle. megOeeefjle mesJeebveblej ³ee ueeYeeLeeA®³ee mebK³esle Jee{ nesC³ee®eer Dehes#ee Deens.

1975 ceO³es SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevee megª keÀjC³eele Deeueer. heécegK³eeves 2005-06 heemetve Je DeKesj 2008-09 ceO³es 7076 ceev³eleeheéhle he´keÀuhe Je osMeYejeleerue 14 ueeKe DebieCeJee[îeeb®³ee ceeO³eceeletve ³ee ³eespeves®es meeJe&ef$ekeÀerkeÀjCe keÀjC³eele Deeues. cee$e ne he´³elve Deveg<ebefiekeÀ ceeveJeer Je Deee|LekeÀ meeOevemebheÊeerMeer pegUuee veener l³eecegUs heefjCeeceer keÀe³e&¬eÀce, J³eJemLeeheve Je mebmLeelcekeÀ mJeªheele leHeÀeJeleer efvecee&Ce Peeu³ee Deensle. ³eecegUs®e SkeÀeeqlcekeÀ yeeueefJekeÀeme mesJee ³eespevee®es cepeyetleerkeÀjCe Je hegvej&®evee keÀjC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee efvecee&Ce Peeueer nesleer.

(ceveer<ee pewve ³ee He$ekeÀej Demetve meeceeefpekeÀ #es$eeleerue efJe<e³eebceO³es lel%e Deensle. ³eebveer Deejesi³eefJe<e³ekeÀ DeveskeÀ HegmlekesÀ efueefnueer Deensle.)

ö Yee<eeblej ë GcesMe kegÀuekeÀCeea

`³eespevee' cejeþer®³ee Jeie&Ceeroejebveer DeeHeueer Jeie&Ceer mebHeeokeÀ ³eespevee cegbyeF& ³eeb®es

veeJes lej ³eespevee (eEnoer, Fbûepeer) kegÀª#es$e (eEnoer, Fbûepeer), DeepekeÀue (eEnoer) Je

yeeueYeejleer (eEnoer) ³eekeÀefjlee J³eeHeej ÒeyebOekeÀ, ÒekeÀeMeve efJeYeeie, cegbyeF& ³eeb®es

veeJes OeveeosMe/[er.[er./ceveer Dee@[&j, kesÀvêer³e meove, meeryeer[er yesueeHetj, veJeer cegbyeF&

400614. ³ee HeÊ³eeJej HeeþJeeJeer. Jeie&Ceer®es oj ³eespevee, kegÀª#es$e DeeefCe

DeepekeÀue ³ee ceeefmekeÀebmeeþer Òel³eskeÀer Jeeef<e&keÀ 100 ª. efÜJeeef<e&keÀ 180

ª. Je $ewJeeef<e&keÀ 250 ª. Deens. yeeueYeejleer (eEnoer) meeþer Jeeef<e&keÀ 80 ª.,

efÜJeeef<e&keÀ 150 ª. Je $ewJeeef<e&keÀ 200 ª. Jeie&Ceer Jejerue Hel³eeJej HeeþJeeJeer.

Jeie&Ceeroejebveer Jeie&Ceer HeeþJeleevee megueYe mebHekeÀe&meeþer DeeHeuee ogjOJeveer/YećeCeOJeveer

¬eÀceebkeÀ lemes®e F&cesue HeÊee vecego keÀjeJee. DebkeÀ efceUle vemeu³eemebyebOeer®eer ceeefnleer

³eespevee [email protected] ³ee mebkesÀlemLeUeJej Jeie&Ceer

meboYee&leerue mebHetCe& leHeMeerue osTve HeeþJeeJeer.

Jeie&Ceeroejebmeeþer met®evee

1. DeePeeoer efkeÀ ue{eF& (eEnoer) ` 125/-

2. eEnoer yeeue meeefnl³e kesÀ efMeKej J³ekeÌleerlJe (eEnoer) ` 160/-

3. ceefnuee Deewj mJejep³e (eEnoer) ` 240/-

4. iueesyeue Jee@efce¥ie (eEnoer) ` 120/-



50

He´Jeemeer meeceeveemen Ie[erkeÀjlee ³esCeejer DeemeveJ³eJemLeeö efveMee ®eewyes

jsuJesmLeevekeÀ Je yememLeevekeÀeJej

iee[er®eer He´leer#ee keÀjC³ee®ee DevegYeJe DeeHeu³ee

meJee¥vee®e Deens. leeìkeÀUle iee[er®eer He´leer#ee

keÀjleevee nesCeejer He´JeeMeeb®eer iewjmees³e ue#eele

Ieslee efveMee (19Je<ex) ³ee ³egJeleerves SkeÀ DeefYeveJe

MeesOe ueeJeuee Deens. He´JeeMeebveeb JeeHejC³eemeeþer

DeefleMe³e mees³eer®eer `DeemeveJ³eJemLee' peer

ye@iesmeesyele IesTve peeCes menpeMekeÌ³e Deens.

efveMee®ee Dees{e vesnceer®e veJeveJ³ee

keÀuHekeÀ IeìveebkeÀ[s Deens. DeY³eemee®es

JesUeHe$ekeÀ meebYeeUtve efveMee DeeHeues íbo

peesHeemeles. efleuee cegK³eleë keÀefJelee keÀjCes

DeeefCe efveyebOeuesKeve ³ee®eer DeeJe[ Deens.DeMee®e

SkeÀe efveyebOeuesKeve mHeOexle efMe<³eJe=lleer efceUJetve

efleves ®eerve®ee DeY³eemeoewje kesÀuee Deens. ³eemen

efleves `ìeF&cme Dee@HeÀ Fbef[³ee' meeþer efJeefJeOe

efJe<e³eebJej Meeues³e efJeÐeeL³ee¥keÀ[tve efueKeeve

keÀªve Iesleues Deens. Je mJeleëner ³eesieoeve

efoues Deens. efveMeeuee ef®e$ekeÀueslener ieleer Deens.

JesU efceUsue lemee leer DeeHeu³ee keÀueeke=Àleer

kegbÀ®eu³eeÜejs meekeÀejles.

DeeJe[er®eer DeY³eeme MeeKee efveJe[C³eeme

ceeskeÀUerkeÀ efou³eeyeÎue efveMee HeeuekeÀebefJe<e³eer

ke=Àle%elee J³ekeÌle keÀjles. DeepeesUer peele

Demeleevee SkeÀoe efleves He´Jeemeer ye@ies®eer peeefnjele

Heeefnueer p³eele He´Jeemeer ye@ie yeepetuee þsJetve

MeenªKe Keeve peefceveerJej yemeuee neslee.

l³eeJesUer efle®³ee ceveele efJe®eej Deeuee keÀer,

Meen©Keves peefceveerJej yemeC³eeSsJepeer Keg®eeaJej

yemeeJe³eeme nJes nesles. ³ee®e JesUer efleuee peeCeerJe

Peeueer keÀer yeme efkebÀJee jsuJes®eer leeìkeÀUle

He´leer#ee keÀjleevee Keg®eea®eer iejpe Deens.

DeeHeueer ner mebkeÀuHevee efleves

leHeMeerueJeej ceeb[ueer ve@Meveue FveesJnsMeve

HeÀeTb[sMeveves (National Innovation Foundation) Heg{ekeÀej IesTve

efle®³ee mebkeÀuHevesJej DeY³eeme meg© kesÀuee

ve@Meveue FveesJnsMeve HeÀeTb[sMeveves DeMee

DeemeveJ³eJemeLes®es mene vecegves le³eej kesÀues

Deensle. ³eeHewkeÀer SkeÀe vecegv³eeJej ueJekeÀj®e

efMekeÌkeÀeceesle&ye nesCeej Deens. HeÀeGbÀ[sMeveves

³ee DeejeKe[³ee®eer veeWoCeer efveMee®³ee veeJes

kesÀueer Deens. ner DeemeveJ³eJemLee ueJekeÀj®e

yeepeejHesþsle GHeueyOe DemeCeej Deens.

Meeues³e efMe#eCeeveblej efveMeeves yeer.

ìskeÀ. ner DeY³eemeMeeKee efveJe[C³ee®ee efveCe&³e

Iesleuee Deens. DeeHeu³ee JesieJesieU³ee mebkeÀuHevee

He´l³e#eele GlejJeC³eemeeþer ³ee MeeKes®eer

ceole nesF&ue, Demes efle®es cnCeCes Deens. yeer.

ìskeÀ. HegCe& Peeu³eeveblej ve@Meveue FveesJnsMeve

HeÀeTb[sMevemeeþer keÀece keÀjC³ee®ee efle®ee

ceeveme Deens. `veJeveJeerve keÀuHevee He´l³e#eele

GlejefJeC³eemeeþer DeMeeHe´keÀej®eer Oe[e[er®eer

mebmLee ³eesi³e Deens.' Demes efveMee®es cnCeCes

Deens.

ö Yee<eeblej ë mecejpeerle þeketÀj

MeesOe³ee$ee


52

HesÀmeyetkeÀ peeefnjele

³eespevee ceeefmekeÀeves vegkeÀles®e Deeheues HesÀmeyetkeÀ heeve meg© kesÀues Deens. ³ee Dee@veueeF&ve ceeO³eceeÜejs Jee®ekeÀebvee Deece®³eekeÀ[tve leelkeÀeU

met®evee, Deece®es keÀe³e&¬eÀce Je Deeieeceer DebkeÀebyeÎue ceeefnleer heéhle keÀjlee ³esF&ue DeeefCe l³eeJej heéflemeeoner oslee ³esF&ue.

oesve ceefnv³eeb®³ee keÀeueeJeOeerle Deece®³ee Jee®ekeÀebkeÀ[tve heéhle Peeuesu³ee 15,500 hes#ee DeefOekeÀ hemebleer efou³ee Demetve l³eeyeÎue

Deecner l³eeb®es DeeYeejer Deenesle. Deeheuee heeeEþyee Demee®e keÀe³ece jenerue, DeMeer Dehes#ee yeeUielees.

Deece®³ee HesÀmeyetkeÀ heeveeJej heesnes®eC³eemeeþer HesÀmeyetkeÀ®³ee me®e&Jej ³eespevee peve&ue ìeF&he keÀje eEkeÀJee legce®³ee Fbìjvesì Dee@[sme

yeejJej Keeueerue ueeRkeÀ ìekeÀe:

https://www.facebook.com/pages/Yojana-journal/181785378644304?ref=hl

ke=Àhe³ee Deece®³ee HesÀmeyetkeÀ heeveeuee Yesì Ðee DeeefCe Deeheu³ee ceewu³eJeeve met®evee Deece®³eehe³e¥le heesnes®eJee.


54

³eespevee - yojana jan 2014-final.pdf · ³eespevee peeveseee 3 ³eespevee efjekeÀeme...

Documents