- ราง -

คมอการสรางโรงเรอนทดลองสาหรบพชดดแปลงพนธกรรม

โดย

คณะอนกรรมการเพอความปลอดภยทางชวภาพดานพช คณะกรรมการเทคนคดานความปลอดภยทางชวภาพ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

- ก -

คานา การศกษาวจยดานการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม จาเปนตองอาศยโรงเรอนทดลองทไดมาตรฐาน ทงเพอใชในขนตอนการพฒนาพชและการทดสอบความปลอดภยทางชวภาพ ซงเปนขนตอนสาคญทตองดาเนนการกอนทจะสามารถนาพชดดแปลงพนธกรรมไปใชประโยชนหรอทาการทดสอบในขนตอนตอไปได

หลกการสาคญของการดาเนนการในโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพ คอ มงเนนการควบคมดแลมใหสงมชวตและชนสวนทมความสามารถในการขยายพนธหลดลอดออกสสงแวดลอมภายนอกโรงเรอน ซงนอกจากจะตองมมาตรการการดาเนนงานตามขนตอนเพอควบคมทงสงมชวตและวสดตางๆ ทใชในการทดลองแลว สภาพโรงเรอนทใชในการทดสอบตองปดมดชดสามารถปองกนมใหสงมชวตภายในโรงเรอนออกสสงแวดลอมภายนอก และปองกนมใหสงมชวตภายนอกโรงเรอนทไมเกยวของกบการทดลองเขาสภายในโรงเรอนดวย

แมวาจะมการสรางโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพอยในหลายประเทศทมการพฒนาพชดดแปลงพนธกรรม แตกมไดมการกาหนดมาตรฐานสาหรบโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพไวอยางชดเจน เนองจากมปจจยหลายประการทจะตองนามาประกอบการพจารณาในการสรางโรงเรอน อาท ชนดของพช สภาพภมประเทศ สภาพภมอากาศ ฯลฯ โดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทยซงอยในเขตรอนชน โรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพหลายแหงประสบปญหาอากาศรอนซงอาจสงผลกระทบทาใหผลการทดลองคลาดเคลอนได คณะกรรมการกลางดานความปลอดภยทางชวภาพ (Technical Biosafety Committee – TBC) โดยคณะอนกรรมการเพอความปลอดภยทางชวภาพดานพช จงไดจดทาคมอการสรางโรงเรอนทดลองสาหรบพชดดแปลงพนธกรรมขน โดยองตามหลกเกณฑของ A Practical Guide to Containment: Plant Biosafety in Research Greenhouses ซงใชหลกเกณฑจากหนวยงานกากบดแลความปลอดภยในการวจยและการใชประโยชนสงมชวตดดแปลงพนธกรรมของสหรฐอเมรกา และคมอการขออนญาตนาเขาและศกษาทดลองพชดดแปลงพนธกรรม ของกรมวชาการเกษตร รวมกบการประชมผเชยวชาญในดานตางๆ ทเกยวของ เพอเปนแนวทางในการพจารณาเลอกรปแบบโรงเรอนและวสดในการสรางโรงเรอนทเหมาะสม ไดมาตรฐาน และเหมาะสาหรบงานวจยในประเทศไทย รวมถงการรวบรวมขอควรระวงตางๆ ในการสรางโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพ เพอใหผวจยไดนาไปใชเปนขอมลในการพจารณาสรางโรงเรอนทมความเหมาะสมตอพช และพนททใชในการทดลอง ทงน การทดลองวจยพชดดแปลงพนธกรรมภายในประเทศไทย สวนใหญจดอยในประเภทการวจยและทดลองทไมมอนตราย (Biosafety level 1 – Plants/ BSL1-P) และงานทอาจเปนอนตรายในระดบตาตอผปฏบตงานในหองทดลอง ชมชน และสงแวดลอม (Biosafety level 2 – Plants/ BSL2-P) รายละเอยดของโครงสราง วสด ตลอดจนวธการปฎบตทระบไวในคมอฉบบนจงเหมาะสมกบงานระดบ BSL1-P และ BSL2-P หากผวจยตองการโรงเรอนทเหมาะสมสาหรบทาการทดลองกบพชทอยในระดบความเสยงสงกวา เชน งานทอาจเปนอนตรายในระดบทยงไมเปนททราบ

- ข -

แนชด (Biosafety level 3 – Plants/ BSL3-P) และงานทอาจเปนอนตรายระดบสง (Biosafety level 4- Plants/ BSL4-P) ตองมการจดการเพอยกระดบการควบคมสงมชวต และวสดทใชในการทดลอง มใหหลดลอดออกสสงแวดลอม และเพมขนตอนการปฏบตงานทเขมงวดและรดกมมากยงขนกวาทกลาวถงในคมอฉบบน สดทายน คณะกรรมการฯ ขอขอบคณ รศ.ดร.วชย โฆสตรตน รศ.ดร.จลภาค คนวงศ ผ ศ . บณ ฑ ร ช ณส ท ธ มห า ว ท ย า ล ย เ กษ ต ร ศ า ส ต ร ร ศ . ด ร . ว โ ร จน ล ม ต ร ะ ก า ร มหาวทยาลยธรรมศาสตร คณสรภ กรตยะองกร คณอรทย เออตระกล คณปรยพรรณ พงศาพชณ กรมวชาการเกษตร คณคงพนธ รงประทปถาวร ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต ดร.ปารชาต เบรนส และคณนาทพย พรณฤทธ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต และคณะผเชยวชาญทรวมใหความคดเหนและขอเสนอแนะตางๆ ในการจดทาเอกสาร ตลอดจนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน มหาวทยาลยแมโจ กรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยรามคาแหง สาขาวทยบรการเฉลมพระเกยรต จงหวดแพร มหาวทยาลยซคบะ ประเทศญปน และ Malaysian Agricultural Research and Development Institute (MARDI) ประเทศมาเลเซย ทใหความอนเคราะหภาพโรงเรอนประกอบเอกสารจนสมบรณ

- ค -

สารบญ หนา คานา ก สารบญ ค บทท 1 หลกการของโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพและการแบงประเภท

สงมชวตดดแปลงพนธกรรม 1

บทท 2 การวางผงและรปแบบของโรงเรอนทเหมาะสม 5 บทท 3 องคประกอบโรงเรอน 9 บทท 4 การกาจดของเสยและสงมชวตทใชในการทดลอง 17 บทท 5 วธการปฏบตภายในโรงเรอน 19 บทท 6 วธการจากดการแพรกระจายของละอองเรณ 23 บทท 7 ขอเสนอแนะในการควบคมสภาพแวดลอมภายในโรงเรอน 25 ภาคผนวกท 1 เอกสารทเกยวของ 28 ภาคผนวกท 2 ขอควรปฏบตของโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพในระดบตางๆ 29 ภาคผนวกท 3 ตารางการตรวจสอบขอกาหนดของโรงเรอนทดลอง 34

- ง -

คายอ

IBC คณะกรรมการความปลอดภยทางชวภาพระดบสถาบน (Institutional Biosafety Committee)

DOA กรมวชาการเกษตร (Department of Agriculture) NIH National Institutes of Health สหรฐอเมรกา PGC เอกสาร A Practical Guide to Containment: Plant Biosafety in

Research Greenhouses (Adair, Dann and Ruth Irwin. Information Systems for Biotechnology. Virginia Tech, USA, 2008)

- 1 -

บทท 1 หลกการของโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพ

และการแบงประเภทการทดลองสงมชวตดดแปลงพนธกรรม โรงเรอนเพอการทดสอบ และ/หรอ เพอการประเมนความปลอดภยทางชวภาพเปนลกษณะอาคารทมโครงสรางแบบปด ทใชในการศกษาสงมชวตดดแปลงพนธกรรมทผานการประเมนความปลอดภยในระดบหองปฏบตการมาแลว มกใชในการศกษาพชดดแปลงพนธกรรม โดยทวไปโรงเรอนออกแบบและสรางขนอยางจาเพาะเพอการใชงาน และมการกาหนดมาตรการตางๆ ขนเพอจากด และ/หรอ เพอลดการแพรกระจายของสงมชวตดดแปลงพนธกรรมและชนสวนทมความสามารถในการขยายพนธมใหออกไปจากพนททดลอง เนองจากสงมชวตทใชในการทดลองสวนใหญไมมอนตรายตอมนษยและสงมชวตชนสงอนๆ โรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพจงมไดมงเนนการปองกนผทดลองดงเชนในระบบของหองปฏบตการ โดยการปลกสรางโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพมหลกการสาคญ ดงน

1. หลกเลยงการแพรกระจายของสงมชวตดดแปลงพนธกรรมออกไปสระบบนเวศภายนอกโรงเรอน

2. ลดผลกระทบทอาจเกดขนจากการศกษาสงมชวตดดแปลงพนธกรรมตอสงมชวต และระบบนเวศภายนอกโรงเรอน

วธการในการควบคมอาจทาไดทงโดยวธทางกายภาพ และวธทางชวภาพ โดยมระดบความเขมงวดในการควบคมแตกตางกนไปตามระดบความเสยงของสงมชวตทใชทดลองซงแบงออกเปน 4 ระดบ ดงน

คาวา “โรงเรอน” หมายถง อาคารทมลกษณะโครงสรางแขงแรงตามมาตรฐานดานวศวกรรมท

ประกอบดวยผนง และสวนหลงคา เพอปกปองจากสภาพแวดลอมภายนอก รวมถง พนทซงถกออกแบบเพอใชสาหรบการปลกพชในสงแวดลอมทมการควบคมและปองกน โดยทวไปกาแพงและหลงคาจะสรางโดยใชวสดโปรงใสหรอใหแสงผานไดกงหนงหรอทงหมด เพอใหแสงแดดทจาเปนตอการเจรญเตบโตของพชสามารถสองผานได

คาวา “อาณาบรเวณโรงเรอน” หมายรวมถงหองหรอสวนของโรงเรอนทใชสาหรบการปลกพช

รวมถงทางเดนและพนทใชสอยทเกยวของ โดยเปนบรเวณทมการจากดขอบเขตอยางชดเจน (แนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบการดาเนนงานดานเทคโนโลยชวภาพสมยใหมหรอพนธวศวกรรม, 2554)

- 2 -

โรงเรอนระดบ Biosafety Level 1 – Plants (BSL1-P) โรงเรอนระดบ BSL1-P ใชกบการศกษาพชดดแปลงพนธกรรมทไมสามารถดารงชวตหรอแพรกระจายอยภายในสงแวดลอมภายนอกโรงเรอน หรอหากมการหลดลอดออกไปโดยมไดตงใจกไมกอใหเกดความเสยงใดๆ ตอสงแวดลอม เชน มนฝรงดดแปลงพนธกรรมตานทานแมลงทไดรบยนตานทานจากมนฝรงสายพนธพนเมอง หรอพชทถกดดแปลงพนธกรรมใหมลกษณะเปนหมน รวมไปถง งานวจยจลนทรยดดแปลงพนธกรรมทมความเกยวของกบพช ทไมสามารถแพรกระจายไดอยางรวดเรวหรอไมมผลกระทบตอสงแวดลอมและระบบนเวศ เชน Rhizobium, Agrobacterium

โรงเรอนระดบ Biosafety Level 2 – Plants (BSL2-P) โรงเรอนระดบ BSL2-P ใชกบพชดดแปลงพนธกรรมและสงมชวตทเกยวของ ทหากเกดการหลดลอด อาจสามารถดารงชวตอยภายในสงแวดลอมภายนอกโรงเรอนไดแตไมเกดผลกระทบในเชงลบหรอสามารถจดการได อาท พชดดแปลงพนธกรรมทมศกยภาพในการเปนวชพชได หรอมความเปนไปไดทจะผสมขามกบวชพช หรอพชอนๆ ในบรเวณใกลเคยง เชน ทานตะวนดดแปลงพนธกรรมทมยนตานทานเชอราในสกล Sclerotinia จากขาวสาล1 เนองจากทานตะวนนนสามารถผสมขามกบสายพนธปาและอาจกลายเปนวชพชไดโดยตวเอง รวมถงงานวจยเกยวกบจลนทรยดดแปลงพนธกรรมทมความเกยวของกบพชใน 2 กรณ ไดแก

1. เชอสาเหตของโรคพชหรอจลนทรยภายในทองถนท หากหลดลอดอาจกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม แตสามารถควบคมไดหรอจดการได

2. เชอสาเหตของโรคพชหรอจลนทรยจากแหลงอนท หากหลดลอดกไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมหรอระบบนเวศ

นอกจากน โรงเรอนระดบ BSL2-P ยงใชกบงานวจยแมลงและสตวดดแปลงพนธกรรมทมความเกยวของกบพช ซงไมมผลกระทบตอระบบนเวศ หรอสามารถควบคมไดหรอจดการได โรงเรอนระดบ Biosafety Level 3 – Plants (BSL3-P) โรงเรอนระดบ BSL3-P ไดออกแบบมาเพอปองกนการหลดลอดของพชดดแปลงพนธกรรม จลนทรยกอโรคในพช หรอสงมชวตอนทมความเปนไปไดในการกอผลกระทบตอสงแวดลอม เชน งานวจยสมดดแปลงพนธกรรมตานทานโรค ททาการทดสอบประสทธภาพการตานทานโดยการปลกถายเชอ และอยภายในพนททมการปลกสม รวมไปถง พชดดแปลงพนธกรรมทมยนจากจลนทรยกอโรคจากแหลงอน ทสามารถสรางสารพนธกรรมในสวนของจลนทรยกอโรคขนมาใหมได ทงน รวมถงงานวจยพชหรอสงมชวตดดแปลงพนธกรรมทมยนสรางสารพษตอสตวมกระดกสนหลง และงานวจยการดดแปลงพนธกรรมในจลนทรยกอโรคในแมลงหรอสตวทมความเกยวของกบพช ในกรณทจลนทรยนนอาจมผลกระทบตอสงแวดลอมภายในทองท 1 กรณตวอยางในตางประเทศ

สามารถใชตควบคมการเจรญเตบโต (growth chamber) ทดแทนโรงเรอนระดบ BSL2-P ไดในกรณทพชทดลองมขนาดเลก

- 3 -

โรงเรอนระดบ Biosafety Level 4 – Plants (BSL4-P) โรงเรอนระดบ BSL4-P ใชกบงานวจยทเกยวของกบจลนทรยกอโรคจากแหลงอนทเปนเชอกอโรครายแรงตอพชเศรษฐกจภายในประเทศ ทมศกยภาพในการแพรกระจายได รวมถงเชอกอโรคในมนษยและการผลตวคซนในพชทอาจกอใหเกดผลกระทบรนแรงตอสขอนามยมนษย ตวอยางเชน งานทดสอบขาวโพดตานทานเชอไวรสทม ตกแตนเปนแมลงพาหะ โดยเชอไวรสนนไมพบภายในประเทศแตตกแตนทเปนแมลงพาหะมอยทวไป จงมความเสยงทจะเกดผลกระทบสงหากเชอไวรสทใชในการทดสอบประสทธภาพในการตานทานของขาวโพดดดแปลงพนธกรรมเกดการหลดลอด

อยางไรกตาม ปจจบนงานวจยในประเทศไทยทมความตองการใชโรงเรอนสวนใหญเปนงานวจยตวพชดดแปลงพนธกรรมโดยตรง รายละเอยดขอมลในเอกสารฉบบนจงมงเนนขอมลทเกยวกบพชดดแปลงพนธกรรมเปนหลก โดยมแนวทางการพจารณาระดบของโรงเรอนทเหมาะสมสาหรบการทดลองแตละประเภท ดงตารางท 1 ทงน หากเปนงานวจยทเกยวของกบจลนทรยหรอสตวทตองทาการทดลองรวมกบพชดดแปลงพนธกรรม สามารถหาขอมลเพมเตมเกยวกบรายละเอยดการแบงประเภทการทดลอง และขอกาหนดของโรงเรอนไดทเอกสาร A Practical Guide to Containment: Plant Biosafety in Research Greenhouses (PGC) และควรสงรายละเอยดของการทดลองทงหมด ตลอดจนขอมลของโรงเรอนทใชทาการทดลองไปยง กรมวชาการเกษตร (Department of Agriculture – DOA) ซงเปนหนวยงานรบผดชอบหลกเพอพจารณา

การทดลองทอยในขอบขายยกเวนไมตองทาการพจารณา การทดลองทไมมความเสยงตอทงผททาการทดลองหรอสงแวดลอมภายใตแนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางชวภาพ อาท

1. งานทใชชนสวนสารพนธกรรม (DNA) สงเคราะหซงไมมสวนคลายสารพนธกรรมในสงมชวตชนดใดๆ หรอไวรส

2. งานทใช DNA จากสงมชวตชนดเดยวกน (species) เชน จากคนละสายพนธ (variety) หรอจากแหลงพนธกรรมคนละสวนของพช (chromosomes, chloroplasts, mitochondria, plasmids) และไมม DNA จากสงมชวตอนรวมอย ทงน รวมถง DNA ในสวนของ promoters และ enhancers ดวย

3. งานทใช DNA จากสงมชวตคนละชนด (species) ทเปนททราบกนวามการแลกเปลยนสารพนธกรรมไดตามธรรมชาต โดยสงมชวตทมลกษณะเหลานมกเปนแบคทเรย และยสต ซงรวมถงแบคทเรยทเปนสาเหตของโรคพชบางชนด

- 4 -

ตารางท 1 แนวทางการพจารณาระดบความปลอดภยของโรงเรอนสาหรบงานวจยประเภทตางๆ

โรงเรอนระดบ ลกษณะของพชทดลอง BSL1-P 1. ไมเปนวชพชรายแรง2 หรอไมสามารถผสมขามกบวชพชได

BSL1-P+ หรอ BSL2-P 1. เปนวชพชรายแรง หรอสามารถผสมขามกบวชพชได

2. ไมมเชอสาเหตของโรคพชจากแหลงอนปะปน หรอปนเปอน

BSL2-P+ หรอ BSL3-P 1. มเชอสาเหตของโรคพชจากแหลงอน 2. ทาการทดสอบกบเชอสาเหตของโรคพชจากแหลงอน 3. เชอสาเหตของโรคพชจากแหลงอนมผลกระทบตอสงแวดลอม 4. อาจชวยใหเกดการรวมตวของสารพนธกรรมกอโรคขนใหมไดภายใน

ตนพช

BSL3-P 1. มยนสรางสารพษตอสตวมกระดกสนหลง 2. มยนสรางสารออกฤทธทางเภสชหรอสารทใชในอตสาหกรรม

หมายเหต รายละเอยดโรงเรอนแตละระดบดงภาคผนวกท 2 โดยทวไปงานวจยพชดดแปลงพนธกรรมสวนใหญจะจดอยในประเภท 1 และ 2 (BSL1-P และ BSL2-P) ดงนน รายละเอยดขอกาหนดและขอแนะนาตางๆ ภายในคมอฉบบน จงเนนไปทขอกาหนดของโรงเรอนในระดบ BSL1-P, BSL2-P ซงหากนาขอกาหนดของ DOA มาประมวลรวมกนแลว ระดบความปลอดภยทางชวภาพของโรงเรอนจะอยทระดบ BSL2-P+ สรปรายละเอยดขอกาหนดหลกดงภาคผนวกท 3

2 วชพชรายแรง (noxious weed) หมายถง วชพชทกอใหเกดความเสยหายรนแรงและยากแกการควบคม อาจกอใหเกดความเปนพษ เปนอนตรายตอมนษย และสตวได (ดวงพร สวรรณสกล, 2543)

- 5 -

บทท 2 การวางผงและรปแบบของโรงเรอนทเหมาะสม

การวางผงและตาแหนงทตง ขอกาหนด

สถานทตงโรงเรอนตองอยหางจากโรงเรอนหรอแหลงปลกพชอน ไมนอยกวา 20 เมตร หรอตามทคณะกรรมการความปลอดภยทางชวภาพดานการเกษตร กรมวชาการเกษตร (DOA IBC) กาหนดตามความเหมาะสมของชนดพช (ตวอยางสถานทตงโรงเรอน ดงรปท 1)

ขอควรปฏบต 1. ตงอยในพนททสามารถควบคมการเขาออกของบคลากรได และสะดวกตอการเขาถงของ

ผทาวจย 2. มการระบายนาด และไมมนาทวมขง 3. เปนพนทเปดโลง และไมมรมเงาจากอาคาร รมไม และสงปลกสรางอนๆ ไดรบแสงตาม

ธรรมชาตเพยงพอตอการเจรญเตบโตของพช 4. ตงอยในบรเวณทจะไดรบผลกระทบนอยหากเกดการแพรสภายนอก เชน

1) ไมมการปลกพชทสามารถผสมขามไดโดยรอบโรงเรอนและภายในบรเวณใกลเคยง 2) เปนพนททพชทดลองไมสามารถเจรญเตบโตแพรพนธไดด

รปท 1 ตวอยางสถานทตงโรงเรอน

- 6 -

รปแบบของโรงเรอน ขอกาหนด

โรงเรอนตองมสภาพปดมดชด

ขอควรปฎบต 1. อาคารทกสวนของโรงเรอนตองประกอบเขาดวยกนดวยวธการทเหมาะสมในลกษณะท

เปนระบบปดสมบรณเพอใหโรงเรอนมสภาพปดมดชด (รปท 2) ควรมการเจาะชองเพอรอยทอตางๆ ใหนอยทสด หากมรอยแยกหรอชองวางเกดขน เชน แนวระหวางบานกระจกกบวงกบ แนวจากการวางระบบทอเขาสโรงเรอน ตองทาการอดชองเปดนนๆ ดวยวสดทเหมาะสม เชน ซลโคน (รปท 3)

รปท 2 การยดตาขายในลกษณะตางๆ

- 7 -

รปท 3 การอดชองเปดทเกดขนจากการเจาะทอตางๆ และการยาแนว

2. หากโรงเรอนทจะสรางมขนาดใหญ ควรแบงโครงสรางออกเปนโรงเรอนยอยๆ เพอใหสามารถใชมาตรการควบคมทเหมาะสมสาหรบพชในแตละโรงเรอนได ในกรณทโรงเรอนรวมมการปลกพชทดลองหลายชนดรวมกน ตองใชมาตรการทเหมาะสมกบพชทมระดบความเสยงสงสดเปนแนวปฏบต (รปท 4)

3. โรงเรอนควรตงอยตดหรออยในระยะทเหมาะสมจากสถานททเกยวของกบการทดลอง เชน หองเพาะเลยงเนอเยอ หองทดลอง หองเตรยมอปกรณ และหองควบคมระบบภายในโรงเรอน โดยควรพจารณาใหทศทางการเคลอนทจากหองสหอง และระบบรกษาความปลอดภย มประสทธภาพสงสด

4. ในขนตอนการออกแบบควรมการทางานรวมกนระหวางผวจย สถาปนก และวศวกร เพอใหไดโรงเรอนทตรงตามวตถประสงค ทงการกอสรางโรงเรอนใหมหรอปรบปรงโรงเรอนทมอยเดม

- 8 -

รปท 4 ตวอยางแบบแปลนโรงเรอนใหญซงประกอบดวยโรงเรอนยอยหลายโรงเรอน

ลกษณะโดยทวไปของอาคารโรงเรอนปลกพช แบงเปน 2 แบบ คอ

1) ลกษณะของโรงเรอนทเปนสวนประกอบหรอตวอาคารปฏบตการ (attached style) (รปท 5ก)

2) แบบสรางแยกออกจากอาคาร (free standing style) (รปท 5ข)

รปท 5 โรงเรอนแบบชดอาคาร (ก) และแบบแยกออกจากอาคาร (ข)

GA1-4

S2

S1

S3

S4

E

S

H

G1-4

D

F1

F2 F3

F4 F5

Buildings

GA1-4

S2

S1

S3

S4

E

S

H

G1-4

D

F1

F2 F3

F4 F5

Buildings

H = Headhouse G1-G4 = Glasshouse

GA1-GA4 = Glasshouse (air conditioned)

S = Screenhouse

S1-S4 = Screenhouse

F1-F5 = Field plot

E = Evaporative

D = Deep well

ก

ข ก

- 9 -

บทท 3 องคประกอบโรงเรอน

พนโรงเรอน ขอกาหนด

เปนกรวดหรอวสดทมรพรน โดยทางเดนใหใชวสดทนาซมผานไมได เชน คอนกรต

ขอควรปฏบต 1. ลกษณะโครงสรางของพน ควรมความแขงแรงรองรบนาหนกได 2. ลกษณะของผวพนโรงเรอนควรเปนวสดทแขงแกรง ทนทานตอสารเคม และมคณสมบต

ปองกนการซมผานของนาได 3. ลกษณะพนโดยทวไปควรมการปรบระดบเพอการระบายนา 4. มทอระบายนาและบอพกทสามารถควบคมคณภาพของนากอนปลอยออกสบอนา

สาธารณะได

โครงสรางหลก ขอควรปฏบต

1. โครงสรางหลกของโรงเรอนตองมความแขงแรงขอกาหนดและตามมาตรฐานทางวศวกรรม3 ลกษณะโครงสรางภายในอาจมการเสรมความแขงแรงเพอใชงานตามวตถประสงคตางๆ เชน การโยงแขวนเปนหลกยดสาหรบพชทดลองทตองการการรบนาหนก เชน แคนตาลป มะเขอเทศ หรอการใชลวดสลงยดเพอเพมความแขงแรงในพนททมกระแสลมแรง (รปท 6)

2. วสดทวไปจะตองมความแขงแรงตามมาตรฐานวสดศาสตร ทนตอสารเคม ผานการตรวจสอบและควบคมทางชวภาพ เชน อะลมเนยม เหลกกลวาไนซ4

3. วสดทมาจากธรรมชาตโดยตรง ควรผานการฆาเชอตามขอกาหนดความปลอดภยทางชวภาพ เพอมใหมแมลง เชอโรค หรอเมลดพชแฝงอย

3 สามารถศกษาขอกาหนดสาหรบวสดประเภทตางๆ ไดท กรมโยธาธการและผงเมอง กระทรวงมหาดไทย 4 เหลกกลาชบเคลอบสงกะส เพอปองกนมใหเกดสนม

- 10 -

รปท 6 โครงสรางโรงเรอนจากเหลก อะลมเนยม และการยดโรงเรอนตาขายดวยสลง วสดคลม (ผนงและหลงคา)

ขอกาหนด 1. สามารถเลอกใชวสดคลมไดหลายประเภท โดยแตละประเภทมขอกาหนด ดงน

1) ตาขาย ตองมความถไมนอยกวา 30 เมช 2) พลาสตกฟลม ไดแก โพลเอสเตอร โพลเอทลน และโพลไวนลคลอไรด 3) พลาสตก ตองเปนพลาสตกแขง 4) กระจก

2. ตองมระบบปองกนหน แมลง หรอสตวอนๆ ไมใหเขาสโรงเรอน

ขอควรปฏบต ผนงและหลงคาควรใชวสดโปรงแสงทยอมใหแสงผานไดเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของ พชทดลอง และสามารถควบคมมใหสงตางๆ หลดลอดออกไปภายนอกหรอเขาสโรงเรอนได มความแขงแรง อายการใชงาน และความคงทนตอสภาพแวดลอม ตลอดจนมรายละเอยดทเหมาะสมตอวตถประสงคการใชงานทกาหนดไวในการออกแบบ วสดคลมมใหเลอกดวยกนหลายชนด ไดแก

- 11 -

1. ตาขาย5 1) โรงเรอนบางชนดอาจใชตาขายโลหะแขง เนองจากเสอมสภาพชา มความปลอดภย

สงกวาตาขายออนซงอาจถกแมลงกดกน 2) ควรเลอกตาขายทมขนาดชองวางทเหมาะสมกบพชหรอสงมชวตทจะทาการศกษา 3) โรงเรอนตาขายอาจกอสรางดวยกาแพงคอนกรตหรอกออฐ สง 20 – 50 เซนตเมตร

จากระดบพนเพอเพมความแขงแรง หรอปองกนสตวขนาดเลกหลดลอดเขาไปในโรงเรอน โดยรอยตอระหวางตาขายและกาแพงควรไดรบการดแล และเชอมตอเปนอยางด (รปท 7)

รปท 7 โรงเรอนตาขายฐานคอนกรต ขนาดความถของชองตาขายสงผลตอปรมาณแสง การระบายอากาศ อณหภม ความชน และสมดลของกาซตางๆ ภายในโรงเรอน ซงมผลตอการเจรญเตบโตของพชทดลอง ในการเลอกขนาดของตาขายควรพจารณาถงระบบระบายอากาศ และความยากงายตอการทาความสะอาดควบคกน ตวอยางเชน ตาขายทมความละเอยดสงจะมชองเปดนอยกวาตาขายทมความละเอยดตา โดยตาขายขนาด 64 เมช ทใชลวดขนาด 0.008 นว จะมชองเปด 23.8%

2. พลาสตกฟลม 1) พลาสตกฟลมมอายการใชงานเฉลยนอยกวา 3 - 4 ป ตองมการตรวจสอบอยาง

สมาเสมอ 2) พลาสตกฟลมตองไดรบการตรวจสอบคณลกษณะทมผลตอการเจรญเตบโตของพช

อยางละเอยดกอนนามาใชงาน เนองจากพลาสตกฟลมบางประเภทมคณสมบตเฉพาะ เชน การลดการสงผานของแสงบางชวงคลน แตยงคงความใสใหแสงสองผานไดเพยงพอตอความตองการของพช

3) การตดตงตองใหวสดคลมมความราบเรยบตามลกษณะของโรงเรอน

5 โรงเรอนตาขายมไดมวตถประสงคหลกในการปองกนการหลดลอดของละอองเรณของพชทดลอง จงควรมมาตรการอนๆ เพอใชในการปองกนการแพรกระจายของละอองเรณดาเนนการควบคกนไป

- 12 -

3. พลาสตกแขง (rigid plastic) – ไดแก โพลคารบอเนต หรอ อะครลก โดยโพลคารบอเนตมราคาถกและทนไฟ ในขณะทอะครลกมอายการใชงานนานกวาและยอมใหแสงผานไดมากกวา (ตวอยางโรงเรอนพลาสตกแขง ดงรปท 8) 1) จานวนชนหรอความหนาทเพมขน จะชวยเพมคาความเปนฉนวน ทาใหสามารถ

ปองกนความรอนและเสยง และเพมความปลอดภยไดมากขน 2) ตองพจารณาถงความทนทานของพลาสตกทจะไมยดหดเมออณหภมเปลยนแปลง

เนองจากจะทาใหเกดรอยแตกหรอชองวางขนได

รปท 8 โรงเรอนพลาสตกแขงฐานคอนกรต และการตดแถบยางระหวางพลาสตกกบโครงสราง เพออดชองวาง

4. กระจก ไดแก กระจกใส และกระจกนรภยประเภทตางๆ เชน กระจกนรภย (tamper

proof)6 กระจกลามเนต (laminate)7 กระจกเคลอบ เปนตน (ตวอยางโรงเรอนกระจก ดงรปท 9) 1) การประกอบจะใชกระจกเพยงชนเดยวหรอหลายชน (multi-layer) กได 2) การตด เจาะ เจยร บาก หรอ เปลยนแปลงขนาด และรปแบบใดๆ ตอกระจกนรภย

ตองดาเนนการใหเสรจสนกอนนากระจกเขากระบวนการอบในอณหภมสง เนองจากภายหลงจากผลตเปนกระจกนรภยแลว โครงสรางของเนอกระจกจะถกเปลยนแปลงใหมความแขงแกรงขน การนาไปตด เจาะ บาก หรอเปลยนแปลงแบบจะทาใหกระจกแตก สวนการเจยรขอบเลกนอยอาจจะทาได แตเสยงตอการแตกไดเชนกน

6 กระจกนรภย เปนกระจกแตกยาก เมอแตกจะมลกษณะเปนเมด คลายเมลดขาวโพด และมความแหลมคมไมมาก โอกาสเกดอนตรายจะนอยกวากระจกธรรมดา 7 กระจกลามเนต เปนกระจกทผลตจากกระจกธรรมดา (annealed glass หรอ floated glass) เมอแตกจะมลกษณะเหมอนใยแมงมม เศษกระจกทแตกจะยงคงยดตดกนดวยฟลมลามเนตไมหลดออกจากกน

- 13 -

รปท 9 โรงเรอนกระจก

หนาตาง ชองเปดและพดลมระบายอากาศ ขอกาหนด

ใหเปดเพอระบายอากาศได แตตองมตาขายขนาดไมนอยกวา 30 เมช ปองกนแมลงหรอสตวขนาดเลก

ขอควรปฏบต 1. สวนทเปนวงกบและอปกรณทควบคมบานเปดหนาตาง และชองหลงคา ใหตดตงอปกรณ

ประกอบเพอปองกนสตวขนาดเลกหรอแมลงเขาสโรงเรอน 2. พดลมแบบทมบานเกลดเปดปดอตโนมต ตองไดรบการตรวจสอบระบบการทางานอยาง

สมาเสมอ (รปท 10)

รปท 10 พดลมระบายอากาศแบบมบานเกลดปด รวและประต

ขอกาหนด 1. โรงเรอนตองลอมรอบดวยรองนากวางไมนอยกวา 20 เซนตเมตร และมนาหลอ

ตลอดเวลา เพอปองกนแมลง (รปท 11) 2. ประตทกบานทเขาสโรงเรอนตองปดลอคได (รปท 12)

- 14 -

3. โรงเรอนตองมโถงดานหนาหรอพนทควบคมระหวางประต และมแถบยางเหนยวปองกนแมลงทจะเขาออกจากหอง ยกเวนโรงเรอนทปลกตดกบอาคารทมมาตรการปองกนเรยบรอยแลว (รปท 13)

4. มทจมรองเทาลงในนายาฆาเชอกอนเขาและออกจากโรงเรอน

รปท 11 รองนากนแมลงภายนอกโรงเรอน

รปท 12 ลอคแบบแมกญแจ

- 15 -

รปท 13 ทจมเทาและแถบยางเหนยวปองกนแมลง ขอควรปฏบต

1. ใหมขอบยางหรอวสดอนๆ เพอปองกนแมลงหรอสตวตางๆ โดยอาจใชทกนทมขายทวไป อาท นโอพรน ยาง หรอพลาสตก (รปท 14)

2. ใหมการตดตงแผนกนกระแทกเพอปองกนประตมใหเกดความเสยหายจากรถเขน

รปท 14 ประเกนทขอบประตปองกนสตวขนาดเลกและแมลง

- 16 -

ระบบรกษาความปลอดภย ขอควรปฏบต

1. ใหมระบบการปองกนรกษาความปลอดภยไมใหบคคลทไมไดรบอนญาตเขามาสพนทโรงเรอนเพมเตม เชน รว กลองวงจรปด หรอพนกงานรกษาความปลอดภย เปนตน (รปท 15)

รปท 15 รวรอบบรเวณโรงเรอน

- 17 -

บทท 4 การกาจดของเสยและสงมชวตทใชในการทดลอง

พชทดลองและชนสวนอนๆ

ขอกาหนด ตองทาใหเสยความสามารถในการดารงชวตและสบพนธดวยวธการทเหมาะสม เชน เผา

ทาลายทนททสนสดการทดลอง ยกเวนกรณตองทาการศกษาทดลองตอทไดรบอนญาตไวแลว โรงเรอน

ขอกาหนด ทาความสะอาดโรงเรอนและพนสารปองกนกาจดแมลงใหทว หากโรงเรอนประกอบดวย

กรวดหรอวสดทคลายคลงกน ไมทาลายสงปนเปอนดวยการลางผานนา แตใหใชวธอนททาใหสงมชวตทสามารถเกาะตดกบกอนกรวดไดเสยสภาพกอน

ขยะของเหลว

ขอควรปฏบต 1. ใหมระบบกกเกบนาทง และกาจดสงปนเปอน ดวยวธการทเหมาะสม กอนปลอยออกส

ภายนอก 2. ใหมการตดตงตวกรองในทางระบายนาเพอปองกนไมใหชนสวนพชหรอสงมชวตอน

ออกไปนอกโรงเรอน (รปท 16)

รปท 16 ระบบระบายนาภายในโรงเรอน

- 18 -

วสดอปกรณ ขอกาหนด

ตองมเครองมอ อปกรณสาหรบกาจดพชและวสดทใชในการทดลอง เชน autoclave เตาเผา หรอหลมฝงกลบ ภายในบรเวณโรงเรอน (รปท 17)

รปท 17 autoclave (ก) และหลมฝงกลบ (ข)

ข ก

- 19 -

บทท 5 วธการปฏบตภายในโรงเรอน

การเขาถงโรงเรอน

ขอกาหนด 1. จากดผปฏบตงานทเขาออกโรงเรอนตองเปนบคคลทไดรบอนญาตจากหวหนาโครงการ

หรอผมอานาจรบผดชอบ 2. ผปฏบตงานตองผานการอบรม

คมอการปฏบตภายในโรงเรอน

ขอกาหนด ตองมคมอการปฏบตภายในโรงเรอน ทระบถงผลทอาจเกดขนหากไมปฏบตตาม และ

แผนการดาเนนงาน

ปายเครองหมาย (รปท 18) ขอกาหนด

1. ชนดพช 2. ชอผรบผดชอบโรงเรอนพรอมหมายเลขโทรศพทตดตอกรณเกดเหตฉกเฉน 3. ความตองการพเศษในการใชพนท 4. ปายเตอนกรณอาจสงผลกระทบตอการจดการ ระบบนเวศ หรอสขอนามยของมนษย 5. การทดลองและวธดาเนนงาน 6. ปาย “บคคลทไมเกยวของหามเขา”

รปท 18 ปายเครองหมายหนาโรงเรอน

- 20 -

การบนทก ขอกาหนด

1. การเขา-ออก ของพชทดลองและเกบสมดบนทกไวในบรเวณโรงเรอน (รปท 19) 2. การเขา-ออก ของผปฏบตงานและเกบสมดบนทกไวในบรเวณโรงเรอน (รปท 19) 3. ความกาวหนาของการทดลองในโรงเรอนทกขนตอน 4. กรณมอบตเหต ทอาจกอใหเกดการรวไหล หวหนาโครงการตองรายงานตอ IBC หรอผท

เกยวของทนท

รปท 19 บนทกการเขา – ออก จากโรงเรอน ของบคลากร และพชทดลอง

ขอควรปฏบต 1. หวหนาโครงการควรเกบบนทกตางๆ ไวเปนหลกฐานหากมการเรยกตรวจสอบใน

ภายหลงเปนเวลา 3 – 5 ป การเคลอนยายวสดตางๆ

ขอกาหนด หามนาตนพชหรอสงทดลองทกชนด (ตนพช แมลง เนอเยอ ของเสย ดน วสดปลก หรอ

ภาชนะ) ออกจากโรงเรอนทกาหนดไว เวนแตไดรบอนญาต โดยบรรจในบรรจภณฑทเปนภาชนะปดมดชดทไมแตกหกไดงาย และอยในสภาพทสมบรณ หรอผานการทาลายหรอลดการปนเปอนดวยวธการทเหมาะสม กอนนาเขาหรอออกจากโรงเรอน หรอนากลบมาใชใหม (รปท 20)

- 21 -

รปท 20 การเคลอนยายตนพชจากโรงเรอน

การควบคมสงมชวตภายในโรงเรอน ขอกาหนด

1. ควบคมสงมชวตทไมตองการ (วชพช สตวขนาดเลก แมลงศตรพช และสงมชวตกอโรค) ดวยวธการทเหมาะสม เชน พนสารปองกนกาจดแมลงทวทงตนพช พนหรออบโรงเรอนดวยสารปองกนกาจดแมลงและหนอยางสมาเสมอ เปนตน

2. จากดแมลงและสงมชวตอนทเคลอนทไดใหอยในกรงทเหมาะสม ภายในพนททสามารถปองกนการหลดลอดได ในกรณทตองปลอยสงมชวตไวในโรงเรอน เชน หนอน แมลง ตองระมดระวงปองกนมใหหลดไปนอกโรงเรอนได (รปท 21)

รปท 21 กรงสาหรบเลยงสตวหรอแมลง

- 22 -

การแตงกาย ขอกาหนด

1. มสถานทเปลยนรองเทา สวมเสอคลม และหมวกทเตรยมไวให (รปท 22) 2. อปกรณสวมใสตองมการทาความสะอาดอยางสมาเสมอ

รปท 22 บรเวณเปลยนเครองแตงกาย

การตดตามตรวจสอบความปลอดภยของโรงเรอน ขอกาหนด

ตองมการตรวจสอบและทาความสะอาดโรงเรอนอยางสมาเสมอ หากมการเปลยนแปลงหรอชารด ตองทาการบนทกไวเปนหลกฐานและแจงให DOA IBC ทราบ เพอตรวจสอบอกครงหนง

ขอควรปฏบต 1. ตงกบดกแมลงเพอตดตามตรวจสอบการหลดลอดของแมลง 2. ปลกพชสายพนธทไวตอโรคหรอแมลงทใชในการทดลองเพอเปนดชน 3. ปลกพชสายพนธดงเดมทไมมหรอถกกาจดเกสรตวผเพอตรวจสอบการแพรกระจายของ

ละอองเรณทงภายในและภายนอกบรเวณโรงเรอน 4. ตรวจสอบการหลดจากตวยด รรวและรอยฉกขาดของตาขาย หรอฟลมพลาสตก หรอ

ชองเปดตางๆ อยางสมาเสมอตามระยะทกาหนด 5. ตรวจสอบระบบรกษาความปลอดภยตามระยะทกาหนด 6. หากมการเปลยนแปลงหรอการซอมแซมเนองจากการชารดระหวางการทดลอง ใหทา

การบนทกไวเปนหลกฐานและแจงไปยง IBC ของหนวยงาน

อนๆ ขอกาหนด

1. ตนพชและสงทดลองทกชนดในโรงเรอนตองไดรบการปฏบตเชนเดยวกบพชดดแปลงพนธกรรม

2. หามดาเนนการงานทไมเกยวของในโรงเรอน

- 23 -

บทท 6 วธการจากดการแพรกระจายของละอองเรณ

ในกรณทโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพเปนโรงเรอนตาขาย หรอโรงเรอนประเภทอนทตองการใหเกดความแนใจวาจะไมมการหลดลอดของละอองเรณจากพชทดลองไปสสงแวดลอมภายนอก โดยเฉพาะในพชทมอตราการผสมขามสง ผวจยสามารถเลอกดาเนนมาตรการปองกนการหลดลอดของละอองเรณไดตามความเหมาะสม ตวอยางวธการจากดการแพรกระจายของละอองเรณ ไดแก

1. เดดดอก (de-flowering) (รปท 23 ก) 2. การดงเอาเกสรตวผออก (emasculation) (รปท 23 ข) 3. การหมดอก (bagging) (รปท 23 ค)

รปท 23 การเดดดอก (ก) กาจดเกสรตวผ (ข) และการหมดอก (ค)

4. ทา mist trap บรเวณประตหรอพดลมระบายอากาศ เพอดกละอองเรณ 5. ปลกพชชนดเดยวกนทไมไดดดแปลงพนธกรรมบรเวณชองระบายอากาศเพอใชเปน

pollen trap และเพอใชเปนตวชวดวามการหลดลอดของละอองเรณจากพชทดลองออกมาภายนอกโรงเรอนและสามารถผสมกบพชทไมไดดดแปลงพนธกรรมไดหรอไมอกทางหนง

6. ปลกพชชนดอนบรเวณรอบโรงเรอน เพอเปน buffer zone 7. กาหนดพนททไมมการคงอยของพชทสามารถผสมขามกบพชทดลองไดรอบบรเวณโรงเรอน

เพอใหเปน isolated area (รปท 24)

ก ข ค

- 24 -

รปท 24 แผนผงแสดงบรเวณโรงเรอนและพนทควบคมโดยรอบ

- 25 -

บทท 7 ขอเสนอแนะในการควบคมสภาพแวดลอมภายในโรงเรอน

โครงสราง 1. ขนาดของโรงเรอนไมควรมขนาดใหญจนเกนไป เนองจากจะเกดการสะสมความรอน 2. หากมการกอกาแพงบรเวณดานลางเปนคอนกรตเพอปองกนหน ใหมความสงไมเกน

30 เซนตเมตร เพอไมใหเกดการสะสมความรอนในโรงเรอน 3. ออกแบบใหโรงเรอนมการหมนเวยนของอากาศ (ventilation) โดยระบายอากาศรอน

ในโรงเรอนบรเวณดานบนออก ดวยวธการตางๆ อาท 1) ลมเพอดกละอองเรณ (รปท 25) 2) ใหโรงเรอนมพนทโลงสวนบนจากความสงของพชทดลองเมอโตเตมท หรอระยะท

ตองการทดสอบจนถงแนวชายคา ไมนอยกวา 80 – 100 เซนตเมตร เพอใหเกดการการทาชองระบายอากาศหรอพดลมระบายอากาศบรเวณหลงคาดานบนของโรงเรอน และมวสดคลม เชน ตดตงตาขายกรองไมใหมแมลงเขา - ออก หรออาจมการตดตงมานนา (เชนเดยวกบกรณของโรงงานพนส) หรอ spray fog ในชองทางระบายไหลเวยนของอากาศได

3) หลงคาทระบายความรอนไดดตองมความลาดเอยงไมนอยกวา 20 องศา

รปท 25 ชองเปดและพดลมระบายอากาศ

- 26 -

พน

เนองจากพนคอนกรตมการสะสมความรอน ใหทาการลดความรอนสะสมดวยวธการตางๆ ดงน

1. ฉดพนนาหรอทาระบบนาไหลผานพน (มความลาดเอยง) เพอลดความรอน 2. ยกพนสงเพอระบายอากาศ 3. วางทอนาเยนผานใตพนหรอใตกระบะปลกพชเพอลดอณหภมเฉพาะจด

การลดปรมาณแสง (decrease light intensity)

1. ใชปนขาวพนบนกระจก 2. การขงตาขายกรองแสงหรอพลาสตกกนความรอนรอบโรงเรอน ทงน วธการขง ทง

ภายในและภายนอกโรงเรอนไมขงเปนลกษณะผนใหญผนเดยว ใหขงเปนชวงๆ ตอเนองกน โดยความกวางของตาขายหรอพลาสตกแตละชวงไมเกน 2 - 3 เมตร เพอใหมการไหลเวยนของอากาศได (รปท 26) ทงน หากใชตาขายโลหะจะมความทนทานและสามารถซอมแซมได

รปท 26 การขงตาขายพรางแสง

- 27 -

การลดความรอนสะสมภายในโรงเรอน 1. การฉดพนนาในอากาศเพอลดอณหภม (รปท 27 ก) หรอโรงเรอนทใชไอนาในการลด

อณหภม เชน evaporation (รปท 27 ข, รปท 28) ตองระวงเรองความชนสมพทธไมใหสงจนเกดผลกระทบตอพชทดลอง

รปท 27 ระบบฉดพนนา (ก) และแผงไอนาทใชรวมกบพดลมระบายอากาศ (ข)

รปท 28 ลกษณะการระบายอากาศภายในโรงเรอน evaporation

ก ข

- 28 -

ภาคผนวกท 1 เอกสารทเกยวของ

คณะกรรมการเทคนคดานความปลอดภยทางชวภาพ. 2552. แนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางชวภาพสาหรบการดาเนนงานดานเทคโนโลยชวภาพสมยใหมหรอพนธวศวกรรม. 128 หนา.

คณะกรรมการความปลอดภยทางชวภาพดานการเกษตร กรมวชาการเกษตร. คมอการขออนญาตนาเขาและศกษาทดลองพชดดแปลงพนธกรรม. 64 หนา.

ดวงพร สวรรณกล. 2543. ชววทยาวชพช: พนฐานการจดการวชพช. สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 178 หนา.

Adair, Dann and Ruth Irwin. 2008. A Practical Guide to Containment: Plant Biosafety in Research Greenhouse. Revised Edition. Information Systems for Biotechnology. Virginia Tech, USA, 2008.

http://www.idealkote.com/ Office of Biological Safety, UW-Madison Environment, Health and Safety Department.

Guidelines for Handling Transgenic Plants & Associated Organisms. Organisation for Economic Co-operation and Development. 2006. Safety Assessment

of Transgenic Organisms: OECD consensus document Volume 1.

- 29 -

ภาคผนวกท 2 ขอควรปฏบตของโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพในระดบตางๆ

การควบคมดแลความปลอดภยของโรงเรอนความปลอดภยทางชวภาพแตละระดบจะมความเขมงวดแตกตางกนออกไป โดยมขอกาหนดของโรงเรอนแตละระดบตามเอกสาร A Practical Guide to Containment (PGC) และขอกาหนดของกรมวชาการเกษตร (Department of Agriculture - DOA) ซงเปนหนวยงานรบผดชอบหลกในการควบคมดแลพชดดแปลงพนธกรรม โดยสงเขป ดงตารางท 2 – ตารางท 4 ตารางท 2 สถานทตง รปแบบ และองคประกอบของโรงเรอน

ระดบของโรงเรอนตาม PGC สถานทตง รปแบบ และองคประกอบของโรงเรอน

BSL1-P BSL2-P BSL3-P BSL4-P DOA

1. สถานทตง - อยหางจากโรงเรอนหรอแหลงปลกพชอน

ไมนอยกวา 20 เมตร หรอตามท IBC DOA กาหนด

╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

2. พน

2.1 สามารถทาจากวสดทมรพรน แตทางเดนทาจาก

วสดทนาซมผานไมได

● ● ⊗⊗⊗⊗ ⊗⊗⊗⊗ ⊗⊗⊗⊗

2.2 พนทาจากวสดทสงมชวตผานไมไดและทนทานตอสารฆาเชอ เชน คอนกรต

○○○○ ○○○○ ● ● ●

3. เสาและคาน - ทาจากวสด ทมความแขงแรงและ

ทนทานตอสารเคมฆาเชอ เชน เหลก หรออะลมเนยม

○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

4. ผนงและหลงคา

4.1 ทาจากตาขายขนาดไมนอยกวา 30 เมช หรอ

กระจก

● ● ⊗⊗⊗⊗ ⊗⊗⊗⊗ ●

4.2 พลาสตกแขง ● ● ⊗⊗⊗⊗ ⊗⊗⊗⊗ ╾╾╾╾

4.3 กระจกนรภย ○○○○ ○○○○ ● ⊗⊗⊗⊗ ╾╾╾╾

4.4 กระจกนรภยตดตงเซนเซอรตรวจจบการแตก ○○○○ ○○○○ ○○○○ ● ╾╾╾╾

หมายเหต ● หมายถง “ตองม” ○○○○ หมายถง “ไมจาเปนตองม”

⊗⊗⊗⊗ หมายถง “หามใช” ╾╾╾╾ หมายถง “ไมมขอกาหนด”

- 30 -

ระดบของโรงเรอนตาม PGC สถานทตง รปแบบ และองคประกอบของโรงเรอน

BSL1-P BSL2-P BSL3-P BSL4-P DOA

5. ระบบอากาศ

5.1 สามารถเปดหนาตาง ชองเปดและพดลมระบาย

อากาศได แตตองมตาขายขนาดไม นอยกวา

30 เมช

● ● ⊗⊗⊗⊗ ⊗⊗⊗⊗ ●

5.2 มระบบกรองอากาศออก และ negative pressure ○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

5.3 มการตรวจสอบการรวซมปละครง ○○○○ ○○○○ ○○○○ ● ╾╾╾╾

6. รวและประต

6.1 โรงเรอนลอมรอบดวยรองนากวางไมนอยกวา

20 เซนตเมตร และมนาหลอตลอด

╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

6.2 มพนทควบคมระหวางประต พรอมแถบยางเหนยว

ปองกนแมลง และทจมเทาลงในนายาฆาเชอ

╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

6.3 มความแขงแรง ลอค 2 ชน ○○○○ ○○○○ ● ● ●

6.4 มระบบปดอตโนมต ○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

หมายเหต ● หมายถง “ตองม” ○○○○ หมายถง “ไมจาเปนตองม”

⊗⊗⊗⊗ หมายถง “หามใช” ╾╾╾╾ หมายถง “ไมมขอกาหนด”

- 31 -

ตารางท 3 การกาจดของเสยและสงมชวตทใชในการทดลอง

ระดบของโรงเรอนตาม PGC การกาจดของเสยและสงมชวตทใชในการทดลอง

BSL1-P BSL2-P BSL3-P BSL4-P DOA

1. พชทดลองและชนสวนอนๆ

1.1 เผา หรอฝงกลบ ● ● ⊗⊗⊗⊗ ⊗⊗⊗⊗ ●

1.2 autoclave ○○○○ ○○○○ ● ⊗⊗⊗⊗ ●

1.3 autoclave แบบสองประตสงผาน ○○○○ ○○○○ ○○○○ ● ╾╾╾╾

2. โรงเรอน

2.1 ทาความสะอาดและพนสารกาจดแมลง ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

2.2 หากโรงเรอนประกอบกรวดหรอวสดทคลายคลงกน

ไมควรทาลายสงปนเปอนดวยการลางผานนา แต

ควรใชวธอนททาใหสงมชวตทสามารถเกาะตดกบ

กอนกรวดไดเสยสภาพกอน

○○○○ ● ● ● ╾╾╾╾

2.3 ทาความสะอาดและทาการฆาเชอ ○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

3. ขยะของเหลว

3.1 กกเกบและลดการปนเปอน ○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

3.2 ฆาเชอกอนเขาสระบบระบายนา ทอระบายนา

ตดตงตวกรองประสทธภาพสง

○○○○ ○○○○ ○○○○ ● ╾╾╾╾

4. วสดอปกรณสาหรบกาจดพชและวสดทใชในการ

ทดลอง

4.1 เตาเผา ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

4.2 autoclave ○○○○ ● ● ● ●

หมายเหต ● หมายถง “ตองม” ○○○○ หมายถง “ไมจาเปนตองม”

⊗⊗⊗⊗ หมายถง “หามใช” ╾╾╾╾ หมายถง “ไมมขอกาหนด”

- 32 -

ตารางท 4 วธการปฏบตภายในโรงเรอน

ระดบของโรงเรอนตาม PGC วธการปฏบตภายในโรงเรอน

BSL1-P BSL2-P BSL3-P BSL4-P DOA

1. การเขาถง

1.1 ผปฏบตงานตองผานการฝกอบรมการปฏบตภายใน

โรงเรอน และไดรบอนญาตจากหวหนาโครงการ

หรอ IBC DOA

● ● ● ● ●

1.2 ตองไดรบอนญาตกอนเขาสโรงเรอนทกครง ○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

1.3 ตดตงกลองวงจรปด เซนเซอร/ มทลางมอบรเวณ

ทางออก

○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

1.4 มทอาบนาบรเวณทางออก ○○○○ ○○○○ ○○○○ ● ╾╾╾╾

2. คมอการปฏบตภายในโรงเรอน ○○○○ ● ● ● ╾╾╾╾

3. ปายเครองหมาย

3.1 รายละเอยดการทดลอง ●

● ● ● ●

3.2 ขอมลการตดตอ ●

● ● ● ●

3.3 ขอความเตอนหากพชทดลองอาจสงผลกระทบตอ

สงแวดลอมและสขอนามยมนษย

○○○○ ●

● ● ╾╾╾╾

3.4 ระบขอความ “บคคลทไมเกยวของหามเขา” ○○○○ ○○○○ ● ● ●

4. การจดบนทกและรายงาน

4.1 โรงเรอนมการเปลยนแปลงหรอชารด ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

4.2 ผผานเขาออก/ พชทดลอง ●

●

● ● ●

4.3 ความกาวหนาการทดลอง ○○○○ ●

● ● ╾╾╾╾

4.4 วสดมชวตเขาออกจากโรงเรอน ○○○○ ●

● ● ╾╾╾╾

4.5 อบต เหตการหลดลอดและแจงตอผมหนา ท

รบผดชอบ

○○○○ ●

● ● ●

5. การเคลอนยายวสดตางๆ

5.1 บรรจในภาชนะปด ไมแตก และอยในสภาพสมบรณ ● ● ● ● ●

5.2 ฆาเชอทาความสะอาดเมอสนสดการทดลองหรอนา

กลบมาใชใหม

● ● ● ● ●

5.3 เขาออกผาน autoclave แบบประตสองชน/

airlock/ หองรมยา

○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

หมายเหต ● หมายถง “ตองม” ○○○○ หมายถง “ไมจาเปนตองม”

╾╾╾╾ หมายถง “ไมมขอกาหนด”

- 33 -

ระดบของโรงเรอนตาม PGC

วธการปฏบตภายในโรงเรอน BSL1-P BSL2-P BSL3-P BSL4-P

DOA

6. การควบคมสงมชวตภายในโรงเรอน

6.1 หากไมทาใหผลการทดลองเสยหายใหพนสาร

ควบคมแมลงและศตรพชภายในโรงเรอน

╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

6.2 ควบคมสงมชวตทไมตองการดวยวธการทเหมาะสม

และ/หรอ จากดบรเวณสงมชวตทเคลอนทไดใหอย

ในกรงทเหมาะสม

● ● ● ● ╾╾╾╾

7. การแตงกาย

7.1 เปลยนเปนชดเฉพาะ (สวมเสอคลม เปลยนรองเทา

ใสหมวก)

○○○○ ○○○○ ● ● ●

7.2 มการทาความสะอาดอยางสมาเสมอ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ╾╾╾╾ ●

7.3 autoclave กอนซกหรอทง ○○○○ ○○○○ ● ● ╾╾╾╾

หมายเหต ● หมายถง “ตองม” ○○○○ หมายถง “ไมจาเปนตองม”

╾╾╾╾ หมายถง “ไมมขอกาหนด”

- 34 -

ภาคผนวกท 3 ตารางการตรวจสอบขอกาหนดของโรงเรอนทดลองระดบ BSL2-P+

ความ

สอดคลองกบขอกาหนด

รายละเอยด

ใช ไมใช

หมายเหต

สถานทตงและโครงสราง 1. ทตง อยหางจากโรงเรอนหรอแหลงปลกพชอนไมนอย

กวา 20 เมตร หรอตามท IBC DOA กาหนด

2. พน อาจทาจากวสดทมรพรน แตทางเดนทาจากวสดทนาซมผานไมได เชน คอนกรต

3. ผนงและหลงคา ตาขายขนาดไมนอยกวา 30 เมช (mesh) พลาสตกแขงทนความรอน (thermoplastic) หรอกระจก

4. ระบบอากาศ เปดหนาตาง ชองเปด และพดลมระบายอากาศได แตตองมตาขายขนาดไมนอยกวา 30 เมช

5. รวและประต โรงเรอนลอมรอบดวยรองนากวางไมนอยกวา 20 เซนตเมตร และมนาหลอตลอด ประต 2 ชน ปดลอคได มพนทควบคมระหวางประต พรอมแถบยางเหนยวปองกนแมลง และทจมเทาลงในนายาฆาเชอ

การกาจดของเสยและสงมชวตทใชในการทดลอง 1. พชทดลอง ทาใหสญเสยความมชวตดวยวธการท

เหมาะสม เชน autoclave หรอเผา

2. โรงเรอน ทาความสะอาดและพนสารกาจดแมลง ทงน หากโรงเรอนเปนกรวดหรอวสดทคลายคลงกน ไมใหทาลายสงปนเปอนดวยการลางผานนา แตใหใชวธอนททาใหสงมชวตทสามารถเกาะตดกบกอนกรวดไดเสยสภาพกอน

3. วสดอปกรณ ใหมเครองมอ อปกรณสาหรบกาจดพชและวสดทใชในการทดลองภายในบรเวณโรงเรอน เชน autoclave เตาเผา

- 35 -

ความสอดคลองกบขอกาหนด

วธการปฏบตภายในโรงเรอน 1. การเขาถง ผปฏบตงานตองไดรบอนญาต และผานการ

ฝกอบรมการปฏบตภายในโรงเรอน

2. คมอการปฏบตภายในโรงเรอน ใหมคมอการปฏบตภายในโรงเรอน

3. ปายเครองหมาย ใหมรายละเอยดการทดลอง ขอมลการตดตอ และขอความเตอนหากพชทดลองอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขอนามยมนษย ตองระบขอความ “บคคลทไมเกยวของหามเขา”

4. การจดบนทกและรายงาน ทงผผานเขาออก ความกาวหนาการทดลอง วสดมชวตเขาออกจากโรงเรอน อบตเหตการ หลดลอดและใหแจงตอผมหนาทรบผดชอบ อาท โรงเรอนมการเปลยนแปลงหรอชารด

5. การเคลอนยายวสดตางๆ ใสภาชนะมดชดไมแตกกอนเขาออกโรงเรอน ทาการฆาเชอกอนทงหรอนากลบมาใชใหม

6. การควบคมสงมชวตภายในโรงเรอน ควมคมสงมชวตทไมตองการดวยวธการทเหมาะสม อาท พนสารควบคมแมลงและศตรพชภายในโรงเรอน หากไมทาใหผลการทดลองเสยหาย และ/หรอ จากดบร เวณสง มชวต ทเคลอนทไดใหอยในกรงทเหมาะสม

7. การแตงกาย สวมเสอคลม เปลยนรองเทา ใสหมวก ทมการทาความสะอาดอยางสมาเสมอ