2.shizofrenia da sxva fsiqozuri ashlilobani-protokoli · hematologia sisxlis saerto analizi sisxlis...
TRANSCRIPT
1
Sizofrenia da sxva fsiqozuri
aSlilobani
klinikuri mdgomareobis marTvis saxelmwifo
standarti
(protokoli)
2
Sizofrenia da sxva fsiqozuri aSlilobani
daavadebaTa jgufSi _ “Sizofrenia da sxva fsiqozuri aSlilobani”
gaerTianebuli aSlilobebi xasiaTdebian klinikur suraTSi fsiqozuri
simptomebis, rogorc daavadebis ganmsazRvreli niSnebis arsebobiT. jgufs
saerTo ganmarteba ar gaaCnia, vinaidan sxvadasxva aSlilobis gaerTianeba
moxda fsiqozuri simptomatikis xazgasmis safuZvelze.
I. Sizofrenia F20 (protokoli)
1. definicia
Sizofrenia warmoadgens ZiriTad fsiqiatriul daavadebas, romelsac
axasiaTebs azrovnebisa da aRqmis Zireuli darRvevebi Seusabamo emociuri
reagirebiTa da/an emociuri sferos gasadavebiT. xSirad pirovnebis yvelaze
piraduli, intimuri azrebi, grZnobebi da qmedebani subieqtis mier
ganicdeba, rogorc sxvebisTvis cnobili, gaxsnili da SesaZloa
ganuviTardes zemoqmedebis bodva. Sizofreniuli aSilobisas
halucinaciebi ZiriTadad smeniTia, romelic komentars ukeTeben individis
qcevebsa da azrebs. dabneulobis fonze, romelic fsiqozis erT-erT
ZiriTad adreul niSans wamoadgens, pacienti midis iseT myar
Sexedulebamde, rom TiTqosda yoveldRiur situaciebs misTvis
gansakuTrebuli mniSvneloba gaaCnia. amdenad, azrovnebis procesi irRveva,
xdeba abneuli, Sesabamisad, metyvelebac Znelad misawvdomi da gasagebia. am
dros guneb-ganwyoba cvalebadia, gamRizianeblobis elferiT, zogjer
bodviTi azrebi Seusabamo, arakongruentuli. aseve, SesaZloa ganviTardes
ambivalentoba da darRvevebi nebelobiTi sferos mxriv, inertulobis,
negativizmis an stuporis da katatoniuri simptomebis saxiT.
Sizofreniuli aSliloba SeiZleba daiwyos mwvaved, qcevis mniSvnelovani
aSlilobiT, an Semparavad, ucnauri, odiozuri ideebis da qcevis
darRvevebis TandaTanobiTi ganviTarebiT.
2. daavadebis kriteriumebi:
Sizofreniis diagnostikuri kriteriumebi ganisazRvreba klinikuri simptomebiT,
socialuri disfunqciiT, daavadebis xangrZlivobiT, sxva aSlilobebis da
mdgomareoebebis gamoricxviT. amasTan, aRsaniSanavia, rom mas ar gaaCnia klinikur-
laboratiriuli kriteriumebi.
Sizofreniis ZiriTad klinikur simptomebs wamoadgens:
1. eqo-azrebi, azrebis Cadeba an warTmeva, azrebis gadacema;
2. zemoqmedebis bodva (kontrolis/gakontrolebis), ideatoruli,
sensoruli da motoruli avtomatizmi, bodviT aRqmasTan erTad;
3. smeniTi halucinaciebi _ pacientis qcevis an azrebis
persistentulad makomentirebeli xmebi, an ori/an meti `dialogSi
myofi xma~; an sxva tipis xmebi, romelic pacients `esmis~ sxeulis
sxvadasxva nawilidan;
3
4. sxvadasxva Sinaarsis persistentuli bodviTi ideebi, romelic eTno-
kulturulad savsebiT miuRebelia (mag, religiuri, politikuri an
msoflmxedvelobrivi Sexedulebebi);
5. nebismieri modalobis (intensivobis) halucinaciebi, romelTac Tan
axlavT erTeuli arasistematizirebuli, Camouyalibebuli bodviTi
ideebi, TvalsaCino afeqturi datvirTvis gareSe, an persistiuli
zeRirebulovani ideebi, romlebic yoveldRiurad aRmocendeba
kvireebis an Tveebis manZilze;
6. wyvetili azrovneba an araTanamimdevruli asociaciebi, ris Sedegad
viTardeba inkoherentuloba, araarsebiTi metyveleba da
neologizmebi;
7. katatoniuri qceva, agzneba, Sekaveba, cvilisebri moqniloba,
negativizmi an stupori.
8. e.w. negatiuri anu deficituri simptomebi, rogoricaa: apaTia,
metyvelebis raodenobrivi da Sinaarsobrivi gaRaribeba, emociuri
reagirebis daClungeba, gasadaveba an Seusabamoba,
arakongruentuloba, rasac Tan sdevs socialuri izolacia da
socialuri funqcionirebis daqveiTeba. mniSvnelovania imis aRniSvna,
rom es ar aris neirolefsiuri medikamentebis moqmedebis an
depresiis Sedegi;
9. pirovnebis qcevis mniSvnelovnad myari Secvla vlindeba interesebis
daqveiTeba-SezRudvaSi, miznebisa da samomavlo gegmebis
ararsebobaSi, ideebis deficitSi, autizaciaSi da socialur
izolaciaSi.
Sizofreniis diagnozi ismeba, roca klinikur suraTSi mkafiodaa gamoxatuli
Tundac erTi, pirveli oTxi simptomebidan, an Semdegi oTxi simptomebidan ori
mainc, sul mcire erTi Tvis manZilze. mdgomareoba, roca es simptomebi
(mkurnalobis miuxedavad) erT Tveze naklebi xnis manZilzea warmodgenili,
Tavdapirvelad unda diagnoscirdes, rogorc mwvave Sizofreniismagvari
fsiqozuri aSlilooba (F23.2). am diagnozis Sizofreniad Secvla unda moxdes,
Tuki simptomebi warmodgenili iqneba meti xnis manZilze (sul mcire erTi
Tve). zemoT CamoTvlili simptomebidan mecxre warmoadgens mxolod martivi
Sizofreniis (F20.6) diagnostikur kriteriums, romelic unda iyos gamoxatuli
aranakleb erTi wlis manZilze.
retrospeqtrulad SesaZlebelia prodromaluri fazis gamoyofa. am periodSi
SeiZleba iyos iseTi klinkuri simptomebi, rogoricaa generalizebuli SfoTva,
msubuqi xarisxiT gamoxatuli depresia da zeRirebulovani azrebiT mocva,
aseve qcevis darRvevebi, rac gamoixateba interesebis, socialuri aqtivobis
daqveiTebiT, interpersonaluri urTierTobebis SezRudviT da/an sakuTari
Tavis movlis gauaresebiT. aRniSnuli simtomebi ramdenime kviriT an zogjer
TveebiTac ki win uZRvis fsiqozuri simptomebis dawyebas. vinaidan rTulia
prodromuli araspecifikuri simptomebis dawyebis momentis dazustebiT
gansazRvra, erTTviani periodi moicavs sakuTriv mwvave fazis simptomebs.
Sizofreniis diagnozi ar ismeba, roca fsiqozis aqtiuri fazis simptomebTan
erTad aRmocendeba didi depresiuli, maniakaluri, an Sereuli epizodi, an
guneb-ganwyobis aSlilobis epizodebi, magram maTi saerTo xangrZlivoba
gacilebiT xanmoklea aqtiuri da rezidualuri periodebis xangrZlivobasTan
SedarebiT. rodesac Sizofreniis da guneb-ganwyobis aSlilobis simptomebi
erTdroulad viTardeba Sizoafeqturi aSlilobis (F25.-) diagnozi ismeba.
aseve ar ismeba Sizofreniis diagozi, roca adgili aqvs zogadsamedicino
problemiT gamowveul fsiqozur mdgomareobas, mag. tvinis organul dazianebas (F06.2), an aSlilobis ganviTareba dakavSirebulia fsiqoaqtiuri nivTierebebis
(an sxva saSualebebis) gamoyenebasTan (F10-F19).
4
Sizofreniis mimdinareobis Tavisebureba ganisazRvreba 5-niSna kodiT:
F20.0 uwyveti F20.1 epizoduri, defeqtis progredientuli ganviTarebiT
F20.2 epizoduri, stabiluri defeqtiT
F20.3 epizoduri, rezidualuri simptomebis ararsebobiT
F20.4 arasruli remisiiT
F20.5 sruli remisiiT
F20.8 sxva araspecifiuri SemTxveva
F20.9 dauzustebeli mimdinareoba, an simptomebis dawyebidan xanmokle
droa gasuli.
Sizofreniis ZiriTadi tipebis diagnostikuri kriteriumebia:
1. F-20.0 paranoiduli wamoadgens Sizofreniis tips, romlis drosac:
A. adgili aqvs Tundac erT (an meti) bodviT azrebs an smeniT
(intensiuri) halucianciebs;
B. qvemoT moyvanilidan arc erTi ar aris wamyvani: dezorganizebuli
metyveleba, uxeSad dezorganizebuli an katatoniuri qceva,
Seusabamo afeqti an emociuri gasadaveba.
2. F-20.1 dezorganizebuli (anu hebefreniuli) wamoadgens Sizofreniis
tips, romlis drosac:
A. yvela qvemoCamoTvlili wamyvania:
(1) dezorganizebuli metyveleba,
(2) uxeSad dezorganizebuli qceva,
(3) Seusabamo afeqti an emociuri gasadaveba.
B. kriteriumebi ar Seesabameba katatoniur tips.
3. F-20.2 katatoniuri wamoadgens Sizofreniis tips, romlis drosac:
A. klinkur suraTSi dominirebs sul cota ori niSani qvemoT
CamoTvlilidan:
(1) motoruli Sekaveba, katalefsiuri (cvilisebri
moqniloba) an stuporozuli;
(2) motoruli agzneba (romelic ar aris garemo stimulze
pasuxi da aSkarad umiznoa);
(3) ukiduresi negativizmi (yvela saxis instruqciisadmi
umotivo rezistentoba an rigidul pozaSi darCena,
miuxedavad misi amoZravebis mcdelobisa);
(4) specifikuri nebelobiTi moZraobebi, gamoxatuli
garkveuli poziT (ucnauri arabunebrivi pozis miReba),
stereotipuli moZraobebiT, TvalsaCino manerulobiT an
JestikulciiT;
(5) eqolalia da eqopraqsia.
4. F-20.3 aradiferencirebuli tipis izofreniis dros gvxvdeba A kriteriumis simptomebi, romlebic ar akamyofilebs paranoiduli,
dezorganizebuli da katatoniuri tipis Sesabamis (A) kriteriums.
5
Sizofreniis danarCeni tipebis diagnostikuri kriteriumebi aris Semdegi:
5. F-20.4 postSizofreniuli depresis diagnozi ismeba, Tuki:
a) bolo 12 Tvis manZilze saxeze iyo Sizofreniis simptomebi,
romelic akmayofilebda Sizofreniis ZiriTad kriteriumebs (ix.
Sizofreniis ZiriTadi diagnostikuri kriteriumebi), magram ara
amJamad;
b) kvlav saxezea zogierTi Sizofreniuli simptomi;
g) wina planzea pacientisaTvis distresuli depresiuli simptomebi,
romelic akmayofilebs depresiuli epizodis kriteriumebs (ix.
depresiuli epizodis diagnostikuri kriteriumi) da romelic
saxezea sul cota 2 kviris manZilze.
Tuki pacients saerTod aRar aReniSneba Sizofreniuli simptomebi, maSin
diagnostirdeba depresiuli epizodi; xolo im SemTxvevaSi, roca
Sizofreniuli simptomatika gaSlilia da dominirebs klinikur suraTSi,
daismeba Sizofreniis oTxi ZiriTadi tipidan erT-erTis diagnozi.
6. F-20.5 rezidualuri Sizofreniis diagnozi ismeba, Tuki:
A. warsulSi, garkveuli drois maZilze saxeze iyo Sizofreniis
ZiriTadi kriteriumebi, magram amJamad aRar aris.
B. sul cota oTxi mainc qvemoT CamoTvlili `negatiuri
simptomebidan~ saxeze iyo bolo 12 Tvis manZilze:
1) fsiqomotoruli Seneleba an energiis daqveiTeba;
2) garkveulwilad emociebis gasadaveba;
3) pasiuroba da iniciativis nakleboba;
4) metyvelebis raodenobrivi da/an Sinaarsobrivi gaRaribeba;
5) cudi araverbaluri komunikacia saxis gaxevebuli
gamometyvelebis, mzeriTi kontaqtis simciris, vokaluri
gamoxatvis unaris naklebobis an Jestikulaciisa da
gamomsaxvelobiT moZraobaTa siRaribis gamo;
6) socialuri qcevis, Tavis movlisa da higienis dacvis gauareseba.
7. F-20.6 martivi Sizofreniis diagnozi ismeba, Tuki:
A. sul cota erTi wlis manZilze nela, magram progresulad,
xdeba qvemoT CamoTvlili sami simptomis ganviTareba:
1) pirovnebis qcevis zogierTi aspeqtis mniSvnelovani da myari Secvla,
rac vlindeba survilebisa da interesebis dakargvaSi; cxovrebis azris
da miznis dakargvaSi; sakuTar TavSi CaZirvaSi da socialur
izolaciaSi.
2) `negatiuri simptomebis~ TandaTanobiTi aRmoceneba da gaRrmaveba,
rogoricaa TvalsaCino apaTia, metyvelebis raodenobrivi gaRaribeba,
aqtiurobis donis daqveiTeba, emociuri gasadaveba, pasiuroba,
iniciativis da araverbaluri komunikaciis daqveiTeba (saxis
gamometyvelebis gaxeveba, mzeriTi kontaqtis, vokaluri gamoxatvis
unaris, Jestikulaciisa da gamomsaxvelobiT moZraobebis gaRaribeba);
3) socialuri, akademiuri da profesiuli funqcionirebis TvalsaCino
gauareseba.
3. simptomebi da niSnebi (ix. zemoT diagnostikuri kriteriumebi)
6
mwvave faza
4. diagnostikur-laboratoriuli testebi da specialistTa
konsultaciebi
1.
mkurnalobis miznebia:
1. fizikuri dazianebis prevencia;
2. dezorganizebuli qcevis marTva;
3. fsiqozuri simptomebis simZimis (xarixis) Semcireba (mag, aJitaciis,
agresiis, negatiuri simptomebis, afeqturi simptomebis);
4. mwvave epizodis ganviTarebis xelSemwyobi faqtorebis dadgena da
maTi marTva;
5. pacientis funqcionirebis optimalur mdgomareobaSi dabruneba;
6. pacintTan da mis ojaxTan (Terapiuli) aliansis damyareba;
7. xanmokle da xangrZlivi mkurnalobis gegmis SemuSaveba;
1. am fazis mkurnalobis Semdgom, pacientis Sesabamis reabilitaciur
samsaxurebTan dakavSireba.
laboratoriuli gamoklvevebis Catareba (SizofreniiT daavadebul
pacientTa SefasebisaTvis saWiro laboratoriul da sxva
diagnostikur gamokvlevaTa sruli sqema ix. cxrili #1.)
im pacientebisTvis, romelTac aReniSnebaT axlad ganviTarebuli
fsiqozis niSnebi (an fsiqozi atipiurad vlindeba), mxedvelobaSi
iqnas miRebuli damatebiTi diagnostikuri kvlevebis Sedegebi
(rogoricaa CT da MRI), riTac SeiZleba diagnozis dadastureba (mag.
parkuWebis gafarToeba, qerqis moculobis Semcireba).
klinikuri mdgomareobis gasakontroleblad (monitoringisaTvis)
saWiroa Sefasebis obieqturi raodenobrivi skalebis gaTvaliswineba,
rogoricaa:
1. uneblie paTologiuri moZraobebis skala (AIMS);
2. fsiqiatriuli Sefasebis mokle skala (BPRS);
3. pozotiuri simptomebis Sefasebis skala (SAPS) da
4. negatiuri simptomebis Sefasebis skala (SANS).
(skalebis Semoklebuli da sruli variantebi ix. danarTebSi #1,
#2, #3, #4).
7
cxrili #1
SizofreniiT daavdebul pacientTa fizikuri da laboratoriuli Sefasebis sqema
Sefaseba sawyisi anu bazisuri Semdgomi (damatebiTi)
Sefasdes pacientis fizikuri
statusi da ganisazRvros (Tuki
aris) TandarTuli somaturi
daavadeba
organizmis somaturi mdgomareobis
ZiriTadi maCveneblebi (pulsi,
arteriuli sixlis wneva,
temperatura);
pulsi, sisxlis wneva, temperatura pulsi, sisxlis wneva,
temperatura, klinikuri
saWiroebis mixedviT, kerZod,
roca vumatebT medikamentis
dozebs.
sxeulis wona da simaRle sxeulis wona, simaRle da sxeulis
masis indeqsi (BMI)a sxeulis masis indeqsi (BMI) unda ganisazRvros yovel
vizitze pirveli 6 Tvis
ganmavlobaSi da SemdgomSi, sul
cota, kvartalurad (3 TveSi
erTxel)b
hematologia sisxlis saerTo analizi sisxlis saerTo analizi,
klinikuri saWiroebis mixedviT.
sisxlis qimiuri analizi 1. eleqtrolitebi,
2. Tirkmlis funqciuri analizi
(sisxlSi da SardSi
azotis/kreatininTan Sefardeba),
3. RviZlis funqciuri testi,
4. farisebri jirkvlis funqciuri
testi.
yovelwliurad da klinikuri
saWiroebis mixedviT
infeqciuri daavadebebi analizebi:
aTaSangze, C hepatitze da Sidsze,
klinikuri sWiroebis mixedviT
8
orsuloba orsulobis testebis Catareba
Svilosnobis asakSi myofi
qalebisTvis
toqsikologia narkologiuri testireba da,
klinikuri saWiroebis mixedviT,
mZime liTonebis skriningi
narkologiuri testireba
eeg/radiografiuli gamokvleva klinkuri saWiroebis mixedviT eeg,
Tavis tvinis radiografiuli
gamokvleva (CT da MRI)
mkurnalobis gverdiT efeqtebTan
dakavSirebuli (damatebiTi)
Sefasebag
diabetid diabetis risk-faqtorebis skriningie;
sisxlSi glukozisv done, uzmoze
uzmoze sisxlSi glukozis an
hemoglobin A1-is done axali
mkurnalobis dawyebidan sul
cota 4 TveSi da SemdgomSi
yovelwliuradv.
hiperlipidemia lipidebis donez sul cota 5 weliwadSi erTxel
Q_T intervalis gaxangrZliveba ekg da sisxlSi kaliumis donis
gansazRvra TioridaziniT, mezori-
daziniT, pimozidiTYmkurnalobis
dawyebamde; ekg ziprazidoniT
mkurnalobis dawyebamde, kardialuri
risk-faqtorebis arsebobis
SemTxvevaSiT
hiperprolaqtinemia hiperprolaqtinemiis
simptomebisaTvis skriningii
yovel vizitze hiperprolaq-
tinemiis simptomebis skriningi,
vidre ar miaRwevs stabilur
dones; SedgomSi _ yovel-
wliurad, Tuki mkuranloba
mimdinareobs im antifsiqozuri
9
klinikuri saWiroebis mixedviT
prolaqtinis done
medikamentebiT, romlebic
prolaqtinis dones zrdiani
klinikuri saWiroebis mixedviT
prolaqtinis done
eqstrapiramiduli gverdiTi
efeqtebi, akaTiziis da mogvianebiTi
diskineziis CaTvliT
eqstrapiramiduli gverdiTi
efeqtebis klinikuri Sefaseba
yovel 6 TveSi erTxel
Sefasdes paTologiuri
uneblie moZraobebi, pirveli
Taobis antifsiqozuri
saSualebebiT mkurnalobisas,
xolo meore Taobis antifsiqo-
zuri medikamntebiT ki _ yovel
12 TveSi erTxel.
maRali riskis pacientebis
Sefaseba Sesabamisad moxdes 3
da 6 TveSi erTxelk.
a. sxeulis masis indeqsis (BMI) gamoangariSeba xdeba formuliT wona kg-Si/(simaRle m-ebSi). adamians, romlis 25 < (BMI) <30 zedmeti wona aqvs, xolo (BMI) > 30 simsuqne awuxebs.
b. (BMI) < 18,5 mqone pacientebis garda, (BMI)-is yoveli erTeuliT Secvlisas pacentebi saWiroeben ufro xSir
Sefasebas da antifsiqozuri mkurnalobis Secvlas.
g. sazogadod, pacientTa Tavdapirveli bazisuri Sefaseba damokidebulia pacientis fizikur mdgomareobaze da
medikmentebTan dakavSirebul specifikur gverdiT efeqtebze. aRniSnulis Sesaxeb informacia adaptirebulia
2002 wlis oqtomberSi Mount Sinai-Si Catarebuli konferenciis mier mowodebuli rekomendaciebidan, romelic
Seexeboda SizofreniiT daavadebul pacintTa janmrTelobis monitorings.
d. marTalia, Znelia zustad ganisazRvros yvela medikamentis hiperglikemiis da Saqriani diabetis ganviTarebis
risk-faqtorebi, Tumca epidemiologiuri kvlevebiT dadgenilia meore Taobis antifsiqozuri mdikamentebiT
gamowveuli hiperglikemiis da masTan asocirebuli ketoacidozis, hiperosmolaruli komis da letaluri
gamosavlis Tavidan asacileblad gadaudebeli mkurnaloba.
e. aradiagnostirebuli diabetis maRal risk-faqtorebs miekuTvneba (BMI) > 25, diabetis arseboba pirveli rigis
naTesavebSi, dabali fizikuri aqtivoba, hipertenzia, qolesterinis maRali done da Semdegi simptomebi: xSiri
10
Sardva, Zlieri wyurvilis da SimSilis grZnoba, wonis mniSvnelovani kargva, gamofitva, gaRizianebadoba,
mxedvelobis gauareseba.
v. sisxlSi uzmoze Saqris donis gansazRvra. am maCveneblebis paTologiuri Sedegebi (uzmoze sisxlSi Saqari >
110 mg/dl) miuTiTebs specialistis konsultaciis aucileblobaze.
z. pacientis SesaZlo lipiduri darRvevebis Sesaxeb damatebiTi konsultacia Sesabamis specialistTan.
T. kardialuri risk-fatorebia gul-sisxlZrTvTa daavadeba, sinkopes arseboba anamnezSi, uecari adreuli
gardacvalebis ojaxuri istoria da gaxangrZlivebuli Q_T-s intervali.
i. qalebSi: libidos, menstrualuri darRvevebi da galaqtorea. mamakacebSi: libidos, ereqciis da eakulaciis
disfunqcia.
k. uneblie paTologiuri moZraobebis ganviTarebis maRali risk-faqtirebs Seadgens: pacientTa xandazmuli asaki,
anamnezSi mwvave distonia, akatizia da sxva eqstrapiramiduli gverdiTi efeqtebi.
11
5. mkurnaloba
a) I da b) II alternativa ix. cxrili 3.
antifsiqozuri medikamentebis gamoyeneba mwvave fazaSi
mkurnalobis dawyebamde (Tuki es SesaZlebelia) pacientTan
medikamenturi mkurnalobis pozitiuri da SesaZlo negatiuri
Sedegebis (mkurnalobisas ganviTarebuli gverdiTi efeqtebi:
orTostatiuli hipotenzia, Tavbrus xveva, distonia, uZiloba,
sedacia) awon-dawonva; im simptomebis dakonkreteba, romlebic
mkurnalobis mizans warmoadgens (mag. SfoTva, cudi Zili,
halucinacia(ebi) da bodva(ebi)).
antifsiqozuri medikamenturi mkurnalobis droulad dawyeba:
zogjer umjobesia medikamenturi mkurnalobis dawyebis gadavadeba,
sanam moxdeba pacientis mdgomareobis yovelmxrivi daignostikuri
Sefaseba.
antifsiqozuri medikamentebiT mkurnalobisas ganviTarebuli
gverdiTi efeqtebis minimumamde dayvana, romelic SesaZloa
gamoiwvios farmakologiur mkurnalobaze _ wamlis miRebaze da/an
miRebis gagrZelebaze uari.
im simptomebisa da laboratoriuli monacemebis ZiriTadi (bazisuri)
maCveneblebis Sefaseba, romlebic antifsiqozuri mkurnalobis
efeqtianobis gasakontroleblad gamodgeba (ix. cxrili 1.)
12
* - saqarTveloSi registrirebuli preparati
medikamentebis amorCeva iseTi faqtorebis gaTvaliswinebiT,
rogoricaa:
• samizne simptomze upiratesi moqmedeba;
• am medikamentis(ebis) gamoyenebisas maTi moqmedebis
gverdiTi efeqtebis gamocdileba warsulSi;
• mosalodneli gverdiTi moqmedebis efeqtebi (ix. cxrili 4);
• ama Tu im medikamentisTvis pacientis mier upiratesobis
miniWeba, maTi miRebis gzis CaTvliT;
• medikmentebis (da maTi gamoSvebis formis) xelmisawvdomoba
(mag. swrafadxsnadi tabletebi, wveTebi, xanmokle da
xangrZlivi moqmedebis ineqciebi)
roca mwvave fsiqozuri pacienti sakuTari Tavis an
irgvlivmyofebis mimarT amJRavnebs agresiul qcevas, gadaudebeli
mkurnalobis dauyovnebliv Catareba.
• pacientTan gasaubreba misi damSvidebis mizniT (gasaubrebis
mcdeloba);
• dasaSvebia pacientis fizikurad SezRudvis meTodebis
gamoyeneba, romelic unda Catardes usafrTxod, trenirebul
specialistTa mier.
• pirveli da meore Taobis antifsiqozuri medikamntebis
parenteraluri formis gamoyeneba, benzodiazepinebis
parenteralur miRebasTan erTad, an maT gareSe.
• an (alternatiulad) meore Taobis medikamentebis
swrafadxsnadi oraluri formis gamoyeneba (mag.
olanzapinis*, risperidonis*) an aqtiuri nivTierebis maRali
Semcvelobis mqone (maRalkoncentrirebuli) oraluri
formebis (mag. risperidonis, haloperidolis*) gamoyeneba.
ix. cxrilebi 2 da 2-1, 3 da 3-1.
13
* - saqarTveloSi registrirebuli preparati
gaxangrZlivebuli moqmedebis antifsiqozuri medikamentebis
ineqciebis gamoyeneba im pacientebisaTvis, romelTa mkurnaloba ar
iqna uzrunvelyofili, ris gamoc viTardeba xSiri gamwvavebebi.
umjobesia mkurnalobis dawyeba imave medikamentis tabletis
formiT (flufenazini*, haloperidoli, risperidoni)
(ix. cxrili 3. da 2-1.)
pirveli arCevis medikamentebad meore Taobis antifsiqozuri
saSualebebis gamoyeneba, eqstrapiramiduli gverdiTi efeqtebis da
mogvianebiTi diskineziis ganviTarebis dabali riskis gamo.
• im pacientTaTvis, romelTac gaaCniaT pirveli Taobis
medikamentebiT efeqtiani mkurnalobis warsuli gamocdileba,
an upiratesobas aniWeben maT, iyeneben imave wamlebs. agreTve,
zogierTi tipis pacientisaTvis pirveli Taobis wamlebi
warmoadgenen pirveli arCevis medikamentebs.
• garda klozapinisa* (romelic gamoiyeneba mkurnalobisadmi
rezistentuli simptomebis mqone pacientebisaTvis) pozitiuri
simptomebis mkurnalobisTvis antifsiqozuri medikamentebis
moqmedebis efeqtianoba praqtikulad erTnairia.
• zogad fsiqopaTologiur simptomatikaze, kognitur, negatiur
da guneb-ganwyobis aSlis simptomebze ufro xSirad ukeTesi
efeqti gaaCniaT meore Taobis antifsiqozur medikamentebs.
(ix. cxrili 3)
medikamentis dozis mateba Terapiul dozamde _ dasaSvebi drois
intervaliT (ZiriTadi gverdiT efeqtebi, rogoricaa sedacia,
orTostatiuli hipitenzia da taqikardia, zRudaven dozis matebas);
klinikuri mdgomareobis gakontroleba _ sul cota 2 _ 4 kviraSi,
rac arCeuli mkuranlobisadmi daqvemdebarebis dadgenis saSualebas
iZleva.
• pacientTa umravlesobisaTvis pirveli Taobis antifsiqozuri
medikamentebis optimaluri doza `eqstrapiramiduli
simptomebis~ (eps) zRurblTan axlosaa, da am (dozis) dros,
SesaZlebelia minimaluri rigidulobis ganviTareba;
• meore Taobis antifsiqozuri medikamentebisaTvis optimaluri
doza aris farmakofirmis mier gansazRvruli Terapiul
dozasa da anotaciaze (FDA-s mier damtkicebuli) miTiTebul
dozis sazRvrebSi.
14
roca pacientis mkurnaloba uzrunvelyofilia da medikamentis
plazmuri koncentaracia adeqvaturia, magram gaumjobesebas
adgili ara aqvs, dozis Semdgomi gazrda (Tuki, pacienti itans) an
sxva medikamentze gadasvla.
saWiroebis SemTxvevaSi, plazmaSi im medikamentebis koncentraciis
gansazRvra, romelTa plazmur koncentraciasTanaa dakavSirebuli
pacientis klinkuri mdgomareobis gaumjobeseba (mag.
haloperidoli, klozapini).
Tuki pacientis mdgomareoba ar umjobesdeba, mizezis dadgena, mag:
ar iqna uzrunvelyofili am medikamentiT zusti (sqemiT)
mkurnaloba, medikamenti swrafad metabolirdeba, an cudad
absorbirdeba.
15
cxrili #2
ZiriTadi antifsiqozuri medikamentebi
*- saqrTveloSi registrirebuli preparatebi
antifsiqozuri
medikamentebis
dasaxeleba
rekomendirebuli
dozebis
sazRvrebi
(mg/dR)a
qlorproma
zinis
ekvivalenti
(mg/dR) b
naxevar-
daSla
(sT-ebSi)
g
sisxlSi
Terapiuli
dozis
sazRvrebi
(ng/ml) (46)
pirveli Taobis:
fenoTiazinebi
qlorpromazini* 300–1000 100 6 30-100
flufenazini* 5–20 2 33 0.2-2.0
mezoridazini 150–400 50 36
perfenazini 16–64 10 10 0.8-2.4
Tioridazini 300–800 100 24 1-1.5
trifluoperazini* 15–50 5 24
levomepromazini
(44)
200-800
butirofenonebi
haloperidoli* 5–20 2 21 5-10
sxvebi
pimozidi (46) 1-10
loqsapini 30–100 10 4 30-100
molindoni 30–100 10 24
TioTiqseni 15–50 5 34 2-15
qlorprotiqseni
* (44) 10-600
sulpiridi* (45) 400-800-2400(max) (44)
meore Taobis:
aripiprazoli 10–30 75
klozapini* 150–600 12 >350
olanzapini* 10–30 33
quetiapini 300–800 6
risperidoni* 2–8 24
ziprazidoni 120–200 7
16
a rekomendirebuli dozebi adaptirebulia Semdegi gamocemebidan: 2003 Schizophrenia Patient Outcome Research Team recommendations (Lehman AF, Kreyenbuhl J, Buchanan RW, et al.: “The Schizophrenia Patient Outcomes Research Team (PORT): Updated Treatment Recommendations 2003.” Schizophr Bull [in press]).
b qlorpromazinis eqvivalenti daaxloebiT Seesabmeba 100 mg.
qlorpromazinis dozas. es eqvivalentebi SesabamisobaSi ar modis meore
Taobis antifsiqozur medikamentebTan, am SemTxvevaSi es maCvenebli ar
gamoiyeneba (Centorrino F, Eakin M, Bahk WM, et al.: “Inpatient Antipsychotic Drug Use in 1998, 1993, and 1989.” Am J Psychiatry 159:1932–1935, 2002).
g naxevardaSla aris drois periodi, romelic saWiroa plazmaSi wamlis
koncentraciis gasanaxevreblad; es maCvenebeli (naxevardaSlis periodi)
gamoiyeneba Sesabamisi dozirebis gansasazRvrad (Hardman JG, Limbird LE, Gilman AG (eds.): Goodman and Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics, 10th ed. New York, McGraw-Hill Professional, 2001). wamlis naxevardaSlaSi ar Sedis misi
aqtiuri metabolitebis naxevardaSla.
17
cxrili #2-1
antifsiqozuri depo ineqciebi _ dozireba
wamlis
dasaxeleba
dozebis
sazRvrebi
(mg/kvira)
ineqciebs Soris
intervali
(kvira)
komentarebi
flupentiqsol
dekanoati
12.5-400 2-4 SesaZloa,
gamoiwvios guneb-
ganwyobis aweva;
aJitacia
gaaZlieros.
flufenazin
dekanoati*
12.5-50 2-5 umjobesia depresiis
da eps-is dros
Tavis arideba.
haloperidol
dekanoati
12.5-75 4 xSirad iwvevs eps-s
da iSviTad _ Zlier
sedacias.
pipoTiazin
dekanoati
12.5-50 4 _
zuklopentiqsol-
dekanoati
100-600 2-4 gamoiyeneba
aJitaciis da
agresiis dros.
risperidonis
depo-ineqcia (75)
25-50 2 efeqtianoba
iseTivea, rogorc
tabletirebuli
formis 2-6 mg/dR
18
cxrili #3
Sizofreniis mwvave fazis mkurnalobis pirveli arCvevis
medikamntebi
klinikuri suraTis
ganmsazRvreli niSnebi
jgufi 1:
pirveli
Taobis
medikame
ntebi
jgufi 2:
risperidoni*,
olanzapini*,
quetiapini,
ziprazidoni,
an aripiprazoli
jgufi
3:
kloza
pini*
jgufi 4:
antifsiqozuri
mediakmentebis
gaxangrZlivebu
li moqmedebis
ineqciebi
1. pirveli epizodi
2. myari (persistentuli)
suiciduri azrebi an
moqmedeba
3. myari (persistentuli)
agresiuloba
4. mogvianebiTi diskinezia
diax
diax
jgufi 2-is yvela
wamlis gamoyenebisas
mogvianebiTi
diskineziis
ganviTarebis riski
erTanairad dabali
ar aris
diax
diax
diax
5. midrekileba
eqstrapiramiduli
gverdiTi efeqtebis
ganviTarebisadmi.
6. midrekileba
prolaqtinis donis
momatebisadmi.
7. midrekileba wonis
momatebisadmi,
hiperglikemiisadmi,
hiperlipidemiisadmi.
roca SeuZlebelia farma-
kologiuri mkurnalobis
zusti sqemiT uzrunvel-
yofa (ganmeorebiTi)
diax.
garda risperidonis
Zalian maRali
dozebisa
diax.
garda
risperidonisa.
gamoiyeneba
ziprazidoni an
aripiprazoli
diax.
*- saqarTveloSi registrirebuli preparatebi
cxrili #3-1
19
antifsiqozuri medikamentebis da sxva wamlebis urTierTqmedeba
(romelTa umetesoba metabolirdeba citoqrom P450 2D6 sistemiT) (46)
*- saqarTveloSi registrirebuli preparatebi
alkoholi iwvevs damatebiT sedacias, koordianciis
darRvevas.
haloperidoli* zrdis alkoholis dones.
antikonvulsantebi (garda
valproatisa*)
amcireben antifsiqozuri medikamntebis dones
sisxlSi.
Tambaqo amcirebs antifsiqozuri medikamntebis dones
sisxlSi.
eriTromicini zrdis klozapinis* dones.
fluvoqsamini zrdis klozapinis dones.
serotoninis seleqtiuri
ukumutacebis inhobitorebi
(ssui)
zrdian neiroleptikebis dones da auareseben
eqstrapiramidul sindroms.
tricikluri antidepresantebi zogierTi neiroleptiki zrdis maT dones;
zrdian antifsiqozuri medikamntebis dones
sisxlSi
antiqolinergiulebi iwvevs damatebiT antiqolinergiul efeqts.
liTiumi SesaZloa gamoiwvios qlorpromazinis* donis
gazrda.
disulfirami amcirebs qlorpromazinis dones.
antiariTmiulebi
meTildopa
guaneTidini
propranololi
iwvevs hipotenzias da cnobierebis Secvlas;
iwvevs antihiperTenziul efeqts;
zrdis antifsiqozuri medikamentebis dones
sisxlSi.
20
cxrili #4
antifsiqozuri medikamentebis ZiriTadi gverdiTi efeqtebi (a)
medikamenti eqstrapiramid
uli
geverdiTi
efeqtebi/mogvi
anebiTi
diskinezia
prolaqtin
is
donis
mateba/ele
vacia
wonis
mateba
gluko
zis
donis
mateba
lipidebis
donis
mateba
Q-T interva
lis
gaxangrZ
liveba
sedacia hipoten
zia
antiqolin
ergiuli
gverdiTi
efeqti
Tioridazini + ++ + +? +? +++ ++ ++ ++
perfenazini ++ ++ + +? +? 0 + + 0
haloperidoli* +++ +++ + 0 0 0 ++ 0 0
klozapini* (b)
0 (c)
0 +++ +++ +++ 0 +++ +++ +++
risperidoni* + +++ ++ ++ ++ + + + 0
olanzapini* 0 (c)
0 +++ +++ +++ 0 + + ++
qvetiapini (d)
0 (c)
0 ++ ++ ++ 0 ++ ++ 0
ziprazidoni 0 (c)
+ 0 0 0 ++ 0 0 0
aripiprazoli
(e)
0 (c)
0 0 0 0 0 + 0 0
qlorpromazini
*(45)
++ +++ _ _ _ _ +++ +++ +++
flupentiqsoli
(45)
++ +++ _ _ _ _ + + ++
metaboluri sindromi
21
a. 0 = gverdiTi efeqtebis ganviTarebis riski ar aris an Zalze iSviaTad viTardeba Terapiuli doziT. + = sustad
an iSviaTad iwvevs gverdiT efeqtebs Terapiuli doziT. ++ = zogjer iwvevs gverdiT efeqtebs Terapiuli
doziT. +++ = xSirad iwvevs gverdiT efeqtebs Terapiuli doziT. ?/_ = sarwmuno monacemebi ar aris.
adaptirebulia Semdegi gamocemidan: “Antipsychotic Agents,” in Current Psychotherapeutic Drugs, Second Edition. Edited by Quitkin FM, Adams DC, Bowden CL, et al. Philadelphia, PA, Current Medicine, 1998, pp. 120–154, with permission of Current Medicine, Inc. b. agreTve iwvevs agranulocitozs, krunCxvebs, miokarditebs.
g. gamonaklisis saxiT SesaZloa gamoiwvios akaTizia.
d. arsebobs kataraqtis ganviTarebis saSiSroeba.
e. SeiZleba gamoiwvios Rebineba da Tavis tkivili.
*- saqarTveloSi registrirebuli preparatebi
flufenazini*
(45)
+++ +++ _ _ _ _ + + ++
pimozidi (45) + +++ _ _ _ _ + + +
sulpiridi*
(45)
+ +++ _ _ _ _ 0 0 0
trifluoperaz
ini* (45)
+++ +++ _ _ _ _ + + +/_
zuklopentiqso
li (45)
++ +++ _ _ _ _ ++ + ++
22
g) gansakuTrebuli SemTxveva
damatebiTi medikamentebis gamoyeneba mwvave fazaSi
garda antifsiqozurisa sxva fsiqotropuli medikamentebis gamoyeneba:
• komorbiduli mdgomareobebis (mag. mZime depresiis, obsesiur-
kompulsiuri aSlilobis),
• fsiqozTan dakavSirebuli simptomebis (rogoricaa: aJitaciis,
agresiis, guneb-ganwyobis aSlis simptomebi)
• Zilis darRvevebis samkurnalod.
• aseve, antifsiqozuri medikamentebis gverdiTi efeqtebis
koregirebisaTvis.
mniSvnelovania imis gaTvaliswineba, rom zogierTi antidepresanti
(romelic kateqolaminebis ukumitacebis inhibitoria) zog SemTxvevaSi
fsiqozuri simptomebis gamwvavebas an SenarCunebas iwvevs.
mkurnalobis mwvave fazaSi benzodiazpinebis gamoyeneba efeqtiania
SfoTvisa da aJitaciis samarTavad.
guneb-ganwyobis stabilizatorebi da beta-blokatorebi efeqtianad
gamoiyeneba pacientis agresiis xarisxis Sesamcireblad.
garda zemoaRniSnulisa, eqstrapiramiduli simptomebis mkurnalobis
sxva strategiaa antifsiqozuri medikamentis dozis Semcireba, an sxva
antifsiqozur medikamentze gadasvla.
(ix. cxrili 5; 5-1)
eqstrapiramiduli gverdiTi efeqtebis profilaqtikisa da mkurnalobis
dawyebamde mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli Semdegi faqtorebi:
• antifsiqozuri wamlis midrekileba eqstrapiramiduli
simptomebis gamowvevisadmi (ix. cxrili 4);
• pacientis mier upiratesobis miniWeba ama Tu im medikamentisaTvis;
• pacientis warsuli istoria eqstrapiramiduli simptomebis
ganviTarebis Sesaxeb;
• eqstrapiramiduli simptomebis ganviTarebis sxva risk-faqtorebis
arseboba (konkretulad distoniis ganviTarebis risk-faqtorebi);
• antiqolinergiuli gverdiTi efeqtebis ganviTarebis da SesaZlo
Sedegebis risk-faqtorebis arseboba.
23
cxrili #5
eqstrapiramiduli gverdiTi efeqtebi
distonia (uneblie) akaTizia parkinsonizmi mogvianebiTi
diskinezia
simptomi:
aRwera
enis, kisris, zurgis
da Tvalis kunTebis
uneblie SekumSva
motoruli mousvenroba da
kunTebis daWimulobis
subieqturi gancda (rac
SeZleba gamoixatos: win
da ukan siarulSi, adgoma-
dajdomaSi).
rigiduloba, tremori,
bradikinezia. ar
agerioT negatiur
simptomebsa da
depresiaSi.
tuCebis, enis an zemo
kidurebis uneblie
qoreaformuli
moZraobebi,
romlebic
mogvianebiT
viTardeba
ganviTarebis
riski • 40 wlamde asaki;
• maRal-potenciuri
neiroleptikebis
gamoyeneba
• ZiriTadad,AmaRal-
potenciuri
neiroleptikebis
gamoyenebisas
• doza-damokidebulia
• ZiriTadad,AmaRal-
potenciuri
neiroleptikebis
gamoyenebisas
• doza-damokidebulia.
• moxucebulobis
asaki;
• maRal dozebSi
neiroleptikebis
gamoyeneba 6 Tveze
metxans;
• anamnezSi: a)
gverdiT efeqtad
parkinsonizmi; b)
diabeti; g) guneb-
ganwyobis aSlis
simptomebi.
ganviTarebis
sixSirea weliwadSi
4-5 %.
mkurnaloba • profilaqtikurad:
30 wlamde
pacientebma,
romelTa
1. neiroleptikis dozis
Semcireba;
2. atipiur antifsiqozur
medikamentze gadasvla;
1. neiroleptikis dozis
Semcireba;
2. atipiur antifsiqozur
• regularulad,
weliwadSi 2-jer
aranormaluri
uneblie moZraobebis
24
mkurnalobas iwyebT
maRalpotenciuri
neiroleptikebiT,
paralelurad unda
miiRon benztropini
1-2 mg/dR (2
jeradad) 10 dRe,
SemdgomSi dozis
nel-nela
SemcirebiT.
• mwvave ditoniis dros:
1. benztropini 1-2 mg peroralurad an
kunTebSi;
2. difenilhidramini
25-50 mg.
peroralurad an
kunTebSi;
3. an diazepami* 5 mg. venaSi nela
Seyvana. (Semdgom ix.
profilaqtika)
3. beta-blokerebi, mag.
propranololi 20 mg.
dReSi 4-jer;
4. antiqolinergiuli saS-
ba, mag: benztropini 1
mg. dReSi 2-jer;
5. an benzodiazepini (mag.
lorazepami 0.5 mg.
dReSi 3-jer).
medikamentze gadasvla;
3. antiqolinergiuli
saS-ba, mag: benztropini
1-2 mg. dReSi 2-jer,
moxucebSi iwyeba 0,25
mg-iT da xangrZlivad
ar gamoiyeneba;
4. an amantadini 100-200 mg. dReSi 2-jer
gakontroleba,
skalis (AIMS) gamoyenebiT;
• atipiur antifsiqozur saS-
ebze gadasvla;
• E vitamini (alfa-
tokoferoli) 800- 1
200 erT/dR. 5 dRis
ganmavlobaSi
*- saqarTveloSi registrirebuli preparatebi
25
cxrili #5_1
avTvisebiani neirolefsiuri sindromi (ans) (45)
avTvisebiani neirolefsiuri sindromi
(ans)
ganviTarebis
riski
mkurnaloba (47)
neirolefsiuri mkurnalobis iSviaTi,
sicocxlisaTvis saSiSi garTulebaa,
romelic iwyeba cnobierebis SecvliT
(dezorientacia, fluqtuacia) da
axasiaTebs:
• klinikuri gamovlineba:
1. kunTovani rigiduloba;
2. distonia; 3. akaTizia;
4. mutizmi; 5. aJitacia; 6. hiperTermia;
7. diaforezi (oflianoba);
8. disfagia (ylapvis gaZneleba);
9. pulsis momateba
10. wnevis momateba
• laboratoriuli maCveneblebi:
2. kreatinfosfokinazis (CPK) mateba; 3. plazmaSi mioglobinis momateba;
4. mioglobinuria;
5. leikocitozi;
6. RviZlis enzimebis mateba;
6. Tirkmlis mw. ukmarisoba.
• premorbidulad
fsiqo-
motoruli
aJitacia;
• drois mcire intervalebiT
neiroleptikebi
s dozis mateba;
• didi raodenobiT
kunTovani
ineqciebi;
• antifsiqozur medikamentebTan
erTad
liTiumis
gamoyeneba.
I etapi (fsiqiatriul ganyofilebaSi):
1. antidofaminergiuli antifsiqozuri medikamentis
dauyovnebliv Sewyveta;
2. temperaturis, pulsis da sisxlis wnevis
gakontroleba;
3. gagrileba.
II etapi (gadaudebeli Terapiis ganyofilebaSi):
1. vitaluri funqciebis gakontroleba (monitoringi):
• rehidratacia da eleqtrolitebis balansi;
• Sardis gamoyofa da Tirkmlis funqcia;
2. dentroleni (pirdapiri moqmedebis miorelaqsanti,
1-3 mg/kg/dR, dReSi 4-jer intravenurad da rogorc ki
SeZlebs per os miRebas)+bromokriptini (dofamin-agnonisti, 2,5-5-10 mg/dR. dReSi 3-jer)+sedacia
(bezodiazepiniT) +filtvebis xelovnuri
velntialacia, saWiroebis mixedviT.
fsiqozis samkurnalod ki gamoiyeneba L-dopa, karbamazepini da ekT, saWiroebis mixedviT.
III etapi:
ans-s amowurvis Semdgom kidev erTi kvira (10 dR.)
grZeldeba zemoaRniSnuli mkurnaloba da Semdgom
Zalze frTxilad (dabali dozebiT da nel-nela
vzrdiT dozas) viwyebT dabalpotenciuri antifsqozuri
medikamentis gamoyenebas (klozapini*, quetiapini) *- saqarTveloSi registrirebuli preparatebi
26
eleqtro-konvulsiuri da sxva somaturi Terapiebis gamoyeneba mwvave
fazaSi
eleqtrokonvulsiuri Terapia gamoiyeneba upiratesad katatoniuri
simptomatikis mqone pirebisaTvis, romlebic lorazepamiT mkurnalobaze ar
reagirebdnen (mag, 1-2 mg./kunTebSi an intravenurad an 2-4 mg. tab-Si, yovel
48-72 sT-Si ganmeorebiT, saWiroebis mixedviT)
Sizofreniis da Sizoafeqturi aSlilobis mqone pirebisaTvis (romelTac
aReniSnebaT mZime persistentuli fsiqozi an suiciduri ideebi, an/da
qmedeba da manamade mkuranalobas, klozapinis CaTvliT, Sedegi ar
mohyolia) mizanSewonilia eleqtrokonvulsiuri Terapiis saWiroebis
ganxilva, medikamntur mkurnalobasTan erTad.
aseve, eleqtrokonvulsiuri Terapia sasargeblo SeiZleba iyos
SizofreniiT da TandarTuli depresiiT daavadebuli pacientTaTvis, Tuki
depresiuli simptomebi mkurnalobisadmi rezistentulia, an saxezea iseTi
simptomebi, rogoricaa fizikuri gamofitva, an suiciduri ideebi, an
qmedeba/mcdeloba, romlebic saWiroebs dauyovnebliv mkurnalobas.
27
pirveli epizodis mkurnalobasTan dakavSirebuli sakiTxebi
mTeli periodis ganmavlobaSi avadmyofuri niSnebis, simptomebis
warmoSobasa da ganviTarebaze detaluri dakvirveba da maTi werilobiTi
dafiqsireba _ Sesabamisi samedicino dokumentaciis warmoeba (vinaidan
fsiqozis pirveli epizodi SesaZloa iyos Zalze polimorfuli da
gamolindes sxvadasxva specifikuri aSlilobebis klinikuri suraTiT (mag,
Sizofreniismagvari aSliloba, bipolaruli aSliloba, Sizoafeqturi
aSliloba).
ix. sqema
pacientTan erTad gamwvevebis maRali risk-faqtorebis da im pozitiuri
faqtorebis ganxilva, romelTac SuZliaT minimumamde daiyvanos gamwvavebis
riski.
kanabisis da fsiqostimulatorebis gamoyenebis gamoricxva,
stresis marTvis gaumjobeseba da
SemanarCunebeli antifsiqozuri mkurnaloba.
remisiaSi myofi pacientis gamwvavebis riskis minimumamde dayvana, rasac
didi zegavlena gaaCnia klinikur, socialur da profesiuli saqmianobis
sferoebze.
pirveli epizodis mqone pacientebis 70%-ze meti aRweven fsiqozuri
simptomebis srul remisias 3-dan 4 TveSi, xolo 80%-ze meti_stabilur
remisias 1 wlis bolos.
mkurnalobisadmi cudad daqvemdebarebis prediqtorebia:
• sqesi _ mamakaci;
• cns-s pre- an perinataluri dazianeba;
• intensiurad gamoxatuli halucinaciebi da bodva;
• yuradRebis gauareseba, daqveiTeba;
• pacientis funqcionirebis dabali done premorbidSi;
• aranamkurnalevi fsiqozis xangrZlivoba;
• eqstrapiramiduli gverdiTi efeqtebis ganviTareba;
• pacientisaTvis distresuli emociuri garemo (mag. negatiuri da
kritikuli damokidebuleba mis mimarT, gadaWarbebuli mzrunveloba
irgvlivmyofisgan, emociurobis maRali done).
28
sqema
Sizofreniis pirveli epizodis mkurnalobis algoriTmi
*- saqarTveloSi registrirebuli preparatebi
• SeuTanxmeT pacients/mis axlobels
antifsiqozuri medikamentis arCevani,
• Tuki SeuZlebelia, daiwyeT atipiuri
antifsiqozuri medikamentiT mkunaloba.
gazardeT doza (axdenT titracias),
saWiroebis mixedviT, efeqtur
minimalur dozamde
daaregulireT doza, misi efeqtianobis da
mis mimarT amtanobis mixedviT
SeafaseT yovel 6-8 kviraSi
roca Sedegi
miiRweva, ganagrZeT
mkurnaloba
dadgenili
efeqturi doziT.
roca Sedegi ar
miiRweva, SecvaleT
medikmenti, zemoT
aRniSnuli miTiTebebis
mixedviT
roca Sedegi ar
miiRweva, gamoiyeneT
klozapini*
• roca mkurnalobis
uzrunvelyofa ar
xerxdeba, vinaidan
pacienti cudad
itans am
medikaments, masTan
erTad ganixileT
wamlis Secvlis
sakiTxi
• an roca mkurnalobis
uzrunvelyofa ar
xerxdeba sxva
faqtorebis gamo,
ganixileT depo-
preparatebis da/an
Tanxmobis
Terapiis
gamoyeneba.
• gaimeoreT zemoT
aRwerili procesi.
29
stabilizaciis faza
stabilizaciis faza
mkurnalobis miznebia:
• pacientisTvis stresis minimumamde dayvana da misi mxardaWeris
uzrunvelyofa, recidivis ganviTarebis Tavidan acilebis
mizniT;
• pacientis sociumSi (TemSi) cxovrebis adaptaciis gaumjobeseba;
• simptomebis TandaTanobiT reducireba (minimumamde dayvana) da
remisiis gamyareba.
stabilizaciis fazaSi, adeqvaturi Terapiuli efeqtis miRwevis Semdeg
(minimaluri gverdiTi efeqtebiT), Semdgomi 6 Tvis manZilze, Catardes
mkurnaloba (imave medikamentebiT da imave doziT) da mdgomareobis
monitoringi.
mwvave fazidan moyolebuli uwyvetad Sefasdes farmakoTerapis
gverdiTi efeqtebi da igi minimumamde iqnas dayvanili.
gagrZeldes mxardamWeri fsiqoTerapiuli intervencia.
pacients miewodos informacia:
• daavadebis mimdinareobis,
• gamosavlis da
• mkurnalobis uzrunvelyofis mniSvnelobis Sesaxeb (gagrZeldes
ojaxis wevrebis informireba).
pacientis hospitlidan gaweramde momzaddes Temze dafuZnebuli
uwyveti mkurnalobis servisebi (41, 42).
xSirad sasargebloa, jer kidev hospitalizebuli pacientebisaTvis
ambulatoriuli samsaxuris fsiqiatrTan Sexvedris organizeba; xolo
gasawerad momzadebuli pacientebisaTvis _ Temze dafuZnebuli
fsiqiatriuli samsaxuris fsiqiatrTan viziti.
gaweris Semdgom daxmareba gaewios pacients ojaxsa da sociumSi/TemSi
cxovrebaSi adaptirebaSi da realuri miznebis dasaxvaSi, raTa zedmetad
ar ecados samsaxurSi da sociumSi gadaWarbebulad aqtiur
funqcionirebas.
30
stabiluri faza
Sefaseba stabilur fazaSi
mdgomareobis Sefaseba da monitoringi, raTa GganisazRvros,
saWiroebs Tu ara pcienti mkurnalobis sqemis Secvlas.
pacientebs (romlebic iReben antifsiqozuri medikamentebs)
CautardeT eqstrapiramiduli simptomebis klinikuri Sefaseba,
fsiqiatrTan yovel vizitze.
pacientebs, romlebic iReben pirveli Taobis antifsiqozur
saSualebebs, yovel 6 TveSi erTxel, xolo pacientebs, romlebic
iReben meore Taobis saSualebebs, 12 TveSi erTxel, CautardeT
paTologiuri uneblie moZraobebis klinikuri Sefaseba.
6 Tvis ganmavlobaSi yovel vizitze da Semdgom, 3 TveSi erTxel,
gakontroldes pacientis wona da sxeulis masis indeqsi (BMI). im
pacientebs, romelTa sxeulis masis indeqsi aris 25 da meti, gegmiurad
CautardeT Warb wonasTan dakavSirebuli somaturi problemebis
monitoringi (kerZod, ganisazRvros sisxlis wneva, sisxlSi lipidebis
done, diabetis klinikuri simptomebi).
stabiluri fazis dawyebidan 4 Tvis bolos da Semdgom yovelwliurad,
uzmoze ganisazRvros sisxlSi glukozis done; aseve yovelwliurad
ganisazRvros (an ufro xSirad klinikuri saWiroebis mixedviT) _
sisxlSi eleqtrolitebis done, Tirkmlis, RviZlis da Tireoiduli
funqciebi; klinikuri Cvenebis Sesabamisad, Catardes sisxlis
narkologiuri analizi.
daniSnuli mkurnalobis specifikurobis gaTvliswinebiT, Catardes
sxva gamokvlevebi:
(ix. cxrili 1).
31
pacientis Tanaxmobis SemTxvevaSi viqonioT da SevinarCunoT mWidro
kavSiri im (mxardamWer) pirTan, vinc amCnevs calkeuli simptoms da
pacientisaTvis stresul movlenebs.
Sizofreniis (da sxva fsiqozis) mqone pacientTa umetesoba
antifsiqozuri mkurnalobis Sewyvetis SemTxvevaSi, xelaxali
gamwvavebis maRali riskis qveS arian. am riskis gansazRvris zusti
indikatori ar arsebobs. Tu pacients anamnezSi aReniSneba
gamwvavebis mravali an 5 wlis manZilze Tundac 2 epizodi,
mizanSewonilia misi uwyvet, SemanarCunebel antifsiqozur
mkurnalobaze daTanxmeba.
Tu antifsiqozuri mkurnalobis fonze remisia grZeldeba sul
cota 1 weli mainc, SesaZloa erToblivad miRebul iqnas
gadawyvetileba antifsiqozuri wamlebis miRebis Sewyvetaze, rac
yovelTviurad nel-nela dozis 10 %-iT SemcirebiT unda moxdes.
mkurnalobis miznebia:
• simptomebis Semcireba an mdgomareobis xangrZlivad daregulireba.
• pacientis funqcionirebis da cxovrebis xarisxis SenarCuneba an
gaumjobeseba.
• simptomebisa da gamwvavebebis (mzardi) efeqtiani mkurnaloba.
• mkurnalobis gverdiTi efeqtebis gakontrolebis gagrZeleba
32
antifsiqozuri medikmentebis gamoyeneba stabilur fazaSi
antifsiqozuri saSualebebis gamoyenebiT SesaZlo gamwvavebis
riskis Semcireba.
pacientTa umravlesobas, romlebic pirveli Taobis antifsiqozuri
agentebiT mkurnaloben, medikamentebi daeniSnoT doziT, romelic
`eqstrapiramiduli simptomebis~ (eps) zRurblTan axlosaa (anu am
dros fizikuri gamokvleviT SesaZlebelia minimaluri
rigidulobis aRmoCena).
meore Taobis antifsiqozuri medikamentebis daniSvna SesaZlebelia
Terapiuli doziT, romelic ar iwvevs eqstrapiramidul gverdiT
efeqtebs.
uaRresad mniSvnelovania, fsiqiatrma kargad awonos erTis mxriv
antifsiqozuri medikamentebis dozis Semcireba `minimalur
efeqtur dozamde~ da meores mxriv, xSiri gamwvavebebis riski da
Sizofreniuli siptomatikis gauareseba.
Sefasdes, rezidualuri negatiuri simptomebi warmoadgens
parkisonizmis Tu aranamkurnalevi depresiis gamovlinebas da
daeiniSnos Sesabamisi mkurnaloba.
33
damatebiTi medikamentebis gamoyeneba stabilur fazaSi
eleqtro-konvulsiuri Terapiis (ekT) gamoyeneba stabilur fazaSi
stabilur fazaSi, garda antifsiqozurisa gamoiyeneba sxva
medikamentebic iseTi komorbiduli (Tanamdevi) mdgomareobebis
samkurnalod, rogiricaa agresia, SfoTva an guneb-ganwyobis aSlis
sxva simptomebi; isini aseve gamoiyeneba ZiriTadi medikamentebis
antifsiqozuri efeqtis gasaZliereblad da gverdiTi efeqtebis
sakoreqciod.
im pacientebisaTvis, romelTa mkurnloba mwvave fazaSi warimarTa
eleqtrokonvulsiuri TerapiiT, amasTan mxolod fsiqofarmako-
logiuri profilaqtika efeqtiani ar aris, an maT daqveiTebuli
aqvT amtanoba antifsiqozuri medikamentebis mimarT.
35
deficituri simptomebis mkurnaloba
6. reabilitacia da dakvirveba
fsiqosocialuri mkurnaloba stabilur fazaSi
pacientis Sefaseba im faqtorebis gamosavlenad, romelTac
SeuZliaT xeli Seuwyon meoradi negatiuri simptomebis
ganviTarebas.
Tu negatiuri simptomebi aris meoradi, mkurnaloba sWirdeba maT
uSualo mizezs:
• fsiqozur simptomebs _ antifsiqozuri medikamentebiT;
• depresias _ antidepresiuli medikamentebiT;
• SfoTvas _ anqsiolizuri saSulebebiT;
• eqstrapiramidul gverdiT efeqtebs _ antiparkinsonuli
medikamentebiT an antifsiqozuri medikamentebi dozis
SemcirebiT.
pirveladi persistentuli negatiuri simptomebis SemTxvevaSi,
dResdReobiT ar arsebobs mtkicebulebebze dafuZnebuli efeqtiani
mkurnaloba, magram klozapinis da sxva meore Taobis antifsiqozuri
agentebis gamoyeneba iZleva garkveul Sedegs.
pacientis individualuri saWiroebis da socialuri garemos
Sesabamisad, Sesaferisi fsiqosocialuri mkurnalobis SerCeva.
mniSvnelovan mtkicebulebebze dafuZnebul efeqtian fsiqosocialur
mkurnalobaSi (anu fsiqo-socialuri reabilitacia, romelic
xorcieldeba dRis movlis samsaxurSi, avt.SeniSvna) Sedis:
1. Temze dafuZnebuli mkurnalobis programa (PACT); 2. ojaxuri intervencia;
3. kognitur-bihevioruli Terapia;
4. socialuri unar-Cvevebis gamomuSaveba (Treiningi).
ix. ganmartebebi qvemoT
36
ganmartebebi:
1. Temze dafuZnebuli mkurnalobis programa gulisxmobs: integrirebuli
multidisciplinaruli gundis mier pacientis mkurnalobaSi aqtiur
Carevas da misi SemTxvevis marTvas. dasavleTSi es profesiuli gundi
muSaobs kviraSi 7 dRe, dRe-RameSi 24sT da uzrunvelyofs pacientis
daxmarebas saxlSi, TemSi (mikrosociumSi) da samuSao adgilze.
aRniSnuli programa individualurad afasebs pacientis mier stresis
damoukideblad daZlevis unaris deficits da exmareba Tavisi
moTxovnilebebis gansazRvrasa da dakmayofilebaSi; aseve afasebs da
exmareba iseTi yofiTi unar-Cvevebis gaumjobesebaSi, rogoricaa:
tansacmlis recxva, saxlis dalageba, sayidlebze siaruli, sakvebis
momzadeba, saxarjo fulis ganawileba, transportiT sargebloba da a.S;
2. ojaxuri intervencia aucilebelia pacientis ojaxis wevrebi droulad
iqnen CarTulni erToblivi mkurnalobis procesSi, rac mniSvnelovnad
aumjobesebs pacientis mdgomareobas, saboloo gamosavalis CaTvliT. am
momsaxurebam unda moaxdinos pacientisa da misi ojaxis wevrebis
fsiqoganaTleba (gaTviTcnobiereba), rac maT daexmareba klinicistebTan
erTad mkurnalobis dagegmvaSi, miznebis dasaxvasa da momsaxurebis
uzrunvelyofaSi. es programa aris mkacrad struqturirebuli da
grZeldeba 9 Tvidan 2-3 wlamde;
3. kognitur-bihevioruli Terapia: did britaneTsa da aSS-Si kbT farTod
gamoiyeneba SizofreniiT (da sxva fsiqozuri aSlilobebiT) daavadebuli
pacientebis mkurnalobaSi. kbT individualuri Terapiaa, romlis mizani
ar aris Teprapevtis mier fsiqozuri simptomebis uaryofa, pacintis
gadarwmuneba da fsiqozis iracionalur movlenad Sefaseba. am dros
Terapiuli intervenciis mizania simptomebis Sesaxeb pacientis
Sexedulebebis da miseuli daZlevis strategiebis gamovlena, masTan
erTad axali, ufro racionaluri da pacientisTvis nakleb distresuli
mosazrebebis SemuSaveba. es Terapia gulisxmobs: bodviTi azrebis da
halucienaciebis Sesaxeb pacientis rwmena-Sexedulebebis Secvlas,
`xmebis~ SemTxvevaSi maTze fokusirebas da warmoSobis wyaros xelaxal
reatribucias (mikuTvnebas), fsiqozuri gancdebis Sesaxeb pacientis
gaTviTcnobierebas. kognitur-bihevioruli Terapiis saxelmZRvanelo
xelmisawvdomia, magram Terapiis Casatareblad saWiroeba specialistis
trenireba da misi Semdgomi supervizia;
4. socialuri unar-Cvevebis treiningi: regularuli swavleba da
bihevioruli teqnikebis gamoyeneba daexmareba pacients SeiZinos da/an
gaaumjobesos komunikaciuri, sakuTari Tavis movlis da sociumSi
funqcionirebis unar-Cvevebi. Cveulebriv, es treiningi tardeba pacientTa
mcire jgufSi (6-8 kaci) da moicavs erTdroulad ara yvela socialur
unar-Cvevas, aramed mizanmimarTulia garkveuli funqcionirebis
sferosken, igi mkacrad struqturirebulia da sistematiurad aswavlis
pacientebs: sakuTari simptomebis amocnobas da marTvas, antifsiqozuri
medikamentebis sworad miRebas, SesaZlo gamwvavebis gamafrTxilebeli
niSnebis amocnobas, socialur urTierTobebs, rogoricaa Tavisufali
komunikaciebi (garegnuli ieri, gamometyveleba, xmis tembri), sakuTari
moTxovnilebebis gamoxatvas da uflebebis dacvas, aseve, samuSaoze
misaRebad intervius sworad warmarTvas.
37
danarTi #1
SANS (`minus-simptomatikis~ Sefasebis skala)
I afeqturi gasadaveba da gaRaribeba
afeqturi gasadaveba da siClunge manifestirdeba rogorc emociuri
gamoxatvis, emociuri reaqciis unaris da grZnobis damaxasiaTebeli
gaRaribeba.
qvemoTmoyvanili Temebi rom SevafasoT, Cveulebriv saWiroa vesaubroT
afeqturad mniSvnelovan Temebze.
1. saxis gaxevebuli gamometyveleba
pacientis saxe gamoiyureba gaxevebulad,
meqanikurad, gayinulad. saxis
gamometyveleba, saubris emociuri
Sinaarsis cvlilebis miuxedavad,
ucvlelia an odnav icvleba. radgan
neiroleptikebsac SeucliaT nawilobriv
aseTi efeqtis gamowveva, amitom zustad
unda davadginoT, iRebs Tu ara pacienti
neiroleptiks, magram ar unda SevecadoT,
rom es simptomi neiroleptikiT
gamowveul efeqtad CavTvaloT.
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= mciredi paTologiuri
gamoxatuleba
3= zomieri paTologiuri
gamoxatuleba
4= gamoxatuli paTologia
5= mZimed gamoxatuli
paTologia
(saxe gaxevebulia an
odnav icvleba, Tu
icvleba, intervius
ganmavlobaSi)
2. spontanuri moZraobis Semcireba
pacienti saubris procesSi wynarad zis
da ar/an TiTqmis ar moZraobs. is
normalurad mosalodnelTan SedarebiT
ar/an naklebad amoZravebs xel-fexs, ar
icvlis jdomis pozas.
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= mciredi paTologiuri
gamoxatuleba
3= zomieri paTologiuri
gamoxatuleba
4= gamoxatuli paTologia
5= mZimed gamoxatuli
paTologia (saxe
gaxevebulia an odnav
icvleba, Tu icvleba,
intervius ganmavlobaSi)
3. gamomsaxvelobiT moZraobaTa siRaribe
pacienti Tavis sxeuls, rogorc damxmare
saSualebas sakuTari Tavis gamosaxatavad
ver iyenebs. mag. rogoricaa xeliT
moZraobebi, skamidan win gadmoxra an
Tavisuflad ukan gadawola.
es aris damatebiT Sefaseba spontanuri
motorikis SemcirebasTan erTad.
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= msubuqi, odnavi
daqveiTeba
3= zomiari, pacienti iyenebs
sxeuls
eqspresiisaTvis 3-4-jer
4= gamoxatuli, sxeuls
iyenebs 1-2-jer
5= mZime, ar iyenebs sxeuls
38
4. mzerTi kontaqtis simcire
pacienti saubris dros Tavs aridebs
mzeriT kontaqts, an TvalebiT aranairi
eqspresia ar gamoixateba. igi TiTqos
sivrces misCerebia, maSinac ki, roca
laparakobs.
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= mciredi paTologiuri
gamoxatuleba
3= zomieri, naxevarjer mainc
4= Zalian iSviaTia
5= arasodes ar iyenebs
5. afeqturi reagirebis ararseboba
(afeqturi gasadaveba)
pacienti ar/an arasakmarisad reagirebs
iseTi Sinaarsis saubrebze, romlebic
Cveulebriv iwveven gamxiarulebas an
damwuxrebas. interviuerma SeiZleba
TviTon gaicinos da SeekiTxos `xom ar
dagaviwyda rogor unda gaicino?~ (Tu
uyureb mis sapasuxo reaqcias)
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= msubuqi, magram garkveuli
daqveiTeba
3= zomieri, zogjer TiTqos
ver pasuxobs
4= gamoxatuli, umetesad ver
pasuxobs
5= saerTod upasuxod
tovebs, provocirebis
SemTxvevaSic ki
6. Seusabamo afeti (paraTimia)
afeqturi reaqcia aris Seusabamo an
sawinaaRmdego. afeqturobis es aSliloba
imaSic gamoixateba, rom pacienti
seriozul an samwuxaro Temaze saubrisas
iRimeba, an iRebs miamitur (sulelur)
gamometyvelebas. uxerxulobis gamom-
xatveli Rimili ar unda Sefasdes
rogorc paraTimia.
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= mciredi paTologiuri
gamoxatuleba
3= zomieri paTologiuri
gamoxatuleba
4= gamoxatuli paTologia
5= mZimed gamoxatuli
paTologia
7. vokaluri gamoxatvis unaris nakleboba
(monotonuri metyveleba)
pacients laparakisas ar gamosdis, rom
xmis intonacia normaluri hqondes.
mniSvnelovani sityvebi ar xasiaTdeba
tonis simaRlisa da siZlieris
cvalebadobiT. samwuxaro an zogadad
saintereso Temebze saubrisas ar gvaqvs
bgeraTa siZlieris modulacia.
0= normaluri
1= SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= msubuqi
3= zomieri, zogjer aris
gasadaveba
4= gamoxatuli, TvalnaTeli
daqveiTeba
5= metyveleba aris
monotonuri
8. subieqturi Civilebi sicarielis
grZnobaze an SegrZnebis unaris
dakargvaze
pacienti aCvenebs rom verafers veRar
SeigrZnobs; mas SeuZlia aseve Tavi
aRweros rogorc grZnobebisagan
`daclilma~.
0= sruliad ara, pacienti
ambobs, rom normalurad
SeigrZnobs
1= fenomenis paTologiuri
xasiaTi sakamaToa
2= subieqturi SegrZnebebis
msubuqi, magram WeSmariti
Semcireba
39
3= zomieri Semcireba
4= aSkara Semcireba
5= pacienti aRniSnavs
grZnobebis SegrZnebis
uunarobas
9. afeqturi Semcirebis globaluri
Sefaseba
globaluri Sefaseba unda eyrdnobodes
afeqturi gasadavebisa da afeturi
siClungis zogad simZimes.
gansakuTrebuli mniSvneloba unda
mieniWos iseT ZiriTad niSnebs,
rogorebicaa: nakluli reagireba,
araadeqvaturoba da emociuri
intensiurobis zogadi Semcireba.
0= normaluri afeqti
1= afeqturi Semcireba
sakamaToa
2= msubuqi afeqturi
Semcireba
3= zomieri afeqturi
Semcireba
4= aSkara afeqturi
Semcireba
5= mZime afeqturi gasadaveba
da afeqturi siClunge
II alogia da paralogia
alogia aRwers azrovnebis da aRqmis gaRaribebas, rogorc es gvxvdeba
SizofreniiT daavadebul pacientebSi (a - niSnavs ararsebobas, logos –
azrs). azrovnebis procesi carielia, mouwesrigebeli an Senelebuli. alogia
pirvel rigSi gamoixateba Rarib, cariel metyvelebaSi (metyvelebis
siRaribe), an Cveulebrivi siWarbis, magram cariel metyvelebaSi (saubris
gaRaribeba) da/an pasuxis latenturi drois gazrdaSi.
10. saubris gaRaribeba
metyvelebis raodenobrivi gaRaribeba,
rasac amavdroulad Tan axlavs
formaluri dialogis CenarCunebis
uunaroba, an/da uinteresoba mag.
erTsiytviani pasuxebi, an kiTxvebis
upasuxod datoveba
0= gaRaribeba ar gvaqvs
pasuxTa arsobrivi da
Sesabamisi raodenoba
Seicaven damatebiT
informacias
1= gaRaribeba sakamaToa
2= msubuqi gaRaribeba
3= saubris zomieri
gaRaribeba;
zogierTi pasuxi Seicavs
damatebiT gamosadeg
informacias, bevri pasuxi
erTmarcvliania da
Zalian mokle (mag. xo;
ara; albaT; bolo kviras
da a. S.)
4= gamoxatuli gaRaribeba,
pasuxebi iSviaTad aris
ramdenime sityvaze
grZeli
5= mZime gaRaribeba, pacienti
Zalian cotas ambobs da
xSirad ar pasuxobs
11. metyvelebis Sinaarsobrivi gaRaribeba
saubari SeiZleba raodenobrivad
adeqvaturi iyos, magram uSinaarsoa an
umniSvnelo Sinaarsi aqvs, formaluri
dialogis unari SenarCunebulia, Tumca
Sinaarsobrivad gaRaribebulia.
0= gaRaribeba ar aris
1= gaRaribeba sakamaToa
2= msubuqi gaRaribeba,
SemTxveviTi pasuxebi
metad bundovania
imisaTvis, rom gavigoT
40
gansxvavdeba gaWianurebuli azrovnebisa-
gan, sadac subieqti gvaZlevs bevr
detals.
3= zomieri gaRaribeba,
pasuxTa umetesoba
bundovania
4= mniSvnelovani gaRaribeba,
sul mcire intervius
naxevari
5= mZime, TiTqmis mTeli
saubari bundovania da/an
gaugebari
12. azrebis wyveta, blokireba
metyvelebis mimdinareobis gawyveta –
sanam azri an idea damTavrdebodes.
pauzis Semdeg subieqti ver ixsenebs ras
ambobda. blokirebis konstatireba xdeba
mxolod maSin, rodesac subieqti TviTon
aRniSnavs azris Sewyvetas (gawyvetas) –
spontanurad, an eqimis SekiTxvaze
pasuxad.
0= ar aris
1= sakamaToa
2= 15 wuTis manZilze
erTxel aRmocendeba
3= 15 wuTis manZilze orjer
aRmocendeba
4= 15 wuTis manZilze samjer
aRmocendeba
5= 15 wuTis manZilze samze
metjer aRmocendeba
13. pasuxis latenturi drois gazrda
pacients pasuxis gasacemad Seusabamod
didi dro sWirdeba. ganmeorebiT
SekiTxvisas naTeli xdeba, rom pacientma
kiTxva gaigo, magram uWirs sakuTari
azrebis ganviTareba.
0= ar aris
1= sakamaToa
2= pasuxis win zogjer
mokle pauzebia
3= gamoxatuli pauzebi
4= latenturi drois
TvalsaCino gazrda
5= grZeli pasuxebi TiTqmis
yvela pasuxis win, an
pacienti TiTqmis ver
pasuxobs
14. alogiis subieqturi Sefaseba
pacienti aRniSnavs azrovnebis gaZnelebas
da/an siZneleebs Tanmimdevruli
azrovnebis gaSlaSi
0= saerTod ara
1= sakamaToa
2= msubuqi Semcireba
3= zomieri Semcireba
4= gamoxatuli Semcireba
5= pacienti aRniSnavs, rom
misi azrovneba metwilad
carielia da uWirs
sakuTari azrebis
ganviTareba
15. alogiuri azrovnebis globaluri
Sefaseba
unda Sefasdes metyvelebis gaRaribeba
da/an saubris Sinaarsis gaRaribeba.
paralogiuri azrovneba aris logikuri
azrovnebis uunarobis, an azrTa
TanmimdevrobaSi determinirebuli
tendenciis Sesustebis zogadi
gamoxatuleba, ris gamoc azrTa
Tanmimdevroba darRveulia.
0= ar aris
1= sakamaToa
2= umniSvnelo paTologia
3= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia
4= gamokveTili gaRaribeba
5= mZime gaRaribeba
15.a paralogia
paralogiuri azrovnebis Sefaseba unda
0= ar aris
1= sakamaToa
41
moxdes 5 gansxvavebis povnis kiTxviT
da/an andaziT.
2= 1 Secdoma pasuxSi
3= 2 Secdoma pasuxSi
4= 3 Secdoma pasuxSi
5= mniSvnelovani gamoxatva,
3 Secdomaze meti
III abulia-apaTia abulia Tavs iCens rogorc energiis, miswrafebebisa da interesebis
damaxasiaTebeli naklovaneba. zogjer pacientebi garedan stimulirdebian,
magram gamRizianeblis gaqrobis Semdeg stimuli swrafad qreba.
16. Tavis movla da higiena
pacienti sakuTari Tavis movlas da
higienas nakleb yuradRebas uTmobs; mas
unda aiZulo sxeulis movla. subieqts
SeiZleba hqondes WuWyiani, dauvarcxneli
Tma, WuWyiani xelebi, kbilebi, suni
piridan.
kiTxvebi: `ra sixSiriT iban tans?~;
`icvli tanisamoss, sacvlebs?~
0= ar aris
1= sakamaToa
2= msubuqi, magram
uyuradRebobis
aSkara niSani
3= mouwesrigebeli
garegnoba, pacients unda
mieTiTos, rom Tavs
mouaros
4= aSkarad mouwesrigebeli
garegnoba, pacients
mudmivad sWirdeba
miTiTeba Tavis movlaze
5= eqstremalurad
mouwesrigebeli
da mouvleli
17. araTanamimdevruloba profesiasa da
ganaTlebaSi
pacients ara aqvs regularuli samuSao
da/an am mimarTulebiT avlens
upasuxismgeblobas. stacionaris
pacientTan: igi ZaliT unda CavrToT
Sroma- an ergoTerapiaSi, an uars ambobs
iq wasvlaze. subieqts SeiZleba hqondes
samuSaos an swavlis mimarT midrekilebis
nakleboba – mis asakTan da sqesTan
SefardebiT.
0= ar aris
1= sakamaToa
2= araTanamimdevrulobis
msubuqi niSnebi
3= zomieri niSnebi, pacients
amaze unda mieTiTos
4= SesamCnevi niSnebi,
pacients sistematurad
unda mieTiTos
5= pacients Sroma an
ergoTerapiis Sesruleba
Tanmimdevrulad ar
gamosdis
18. fizikuri anergia
pacients aqvs midrekileba sxeulebrivi
moSvebulobisadmi. is saaTobiT zis
skamze da ar iZleva spontanur
aqtiurobas. igi met dros uTmobs pasiur
saqmianobas, mag. televizoris yurebas, an
is umoqmedoa.
kiTxvebi: `yofila Tu ar, rom mTeli dRe
wevxarT an zixarT umoqmedod?~; `es
gagrZelebula Tu ara erT dReze met
xans?~
0= ar aris
1= sakamaToa
2= msubuqi energiis dakargva
3= zomieri, pacients
periodulad unda
vaiZuloT iyos aqtiuri
4= pacients periodulad
unda vaiZuloT iyos
aqtiuri
5= pacienti metwilad
sruliad pasiuria
19. subieqturi Civilebi abuliasa da
apaTiaze
0= ar aris
1= sakamaToa
42
aq unda Sefasdes mxolod subieqturi
Civilebi energiisa da stimulebis
ararsebobaze.
2= msubuqi, magram sarwmuno
Civilebi
3= zomieri Civilebi
4= aSkara Civilebi
5= mZime Civilebi
20. globaluri Sefaseba
globalurma Sefasebam unda asaxos
apaTia-abuliis zogadi simZime sadac
gaTvaliswinebul unda iqnas pacientis
socialuri statusi da warmomavloba.
0= norma
1= sakamaToa
2= gamoxatulia mciredi
paTologia
3= paTologiuri
gamoxatuleba SesamCnevia
4= paTologiuri
gamoxatuleba TiToeli
damkvirveblisaTvis
SesamCnevia
5= mniSvnelovani gamoxatvis
done
IV anhedonia – asocialuroba es simptomokompleqsi moicavs pacientis siZneles, SeigrZnos interesi da/an
siamovneba, es SeiZleba gamoxatos sasiamovno aqtiurobebis mimarT interesTa
dakargvaSi, da/an amgvari qmedebebis dros, siamovnebis SegrZnebis uunarobaSi
da/an sxvadasxva tipis socialur urTierTobaTa ugulvebelyofaSi.
21. garToba da aqtiurobebi
pacients aqvs Zalian cota an aranairi
interesebi, aqtiuroba an hobi. Tumca es
simptomi SeiZleba nel-nela daiwyos,
saerTo jamSi mainc SesamCnevia aSkara
interesis dakargva adreul aqtiurobaTa
mimarT. aq ar unda Sefasdes pirveladi
SesaZlebeli Sizoiduri pirovneba,
romelsac aqvs dezinteresi socialuri
urTierTobebisadmi.
kiTxvebi: `Tu gaqvT interesi im
saqmianobisadmi, romelic Cveulebrivad
siamovnebas ggvridaT?~; `uyurebT Tu ara
televizors?~; `usmenT radios?~
0= normaluri
1= paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= paTologiuri gamoxatva
umniSvneloa
3= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia
4= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia TiToeuli
damkvirveblisaTvis
5= mniSvnelovani gamoxatvis
done
22. seqsualuri interesebi
fasdeba pacientis interesi da mzaoba
seqsualuri kontaqtebis mimarT.
0= normaluri
1= paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= paTologiuri gamoxatva
umniSvneloa
3= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia
4= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia TiToeuli
damkvirveblisaTvis
5= mniSvnelovani gamoxatvis
done
43
23. unari, igrZnos intimuroba da siaxlove
Sefasdeba imis unari, rom garkveul
pirovnebasTan pirovnuli urTierToba
daamyaros da SeinarCunos.
kiTxvarebi: `xom ar gqoniaT problemebi
Tqveni ojaxis wevrTan an meuRlesTan?~;
`rogor grZnobT Tavs, roca xvdebiT
Tqvens ojaxs, meuRles da a. S?~
0= normaluri
1= paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= paTologiuri gamoxatva
umniSvneloa
3= zomieri, siamovnebs,
magram TviTon ar iCens
iniciativas
4= SesasmCnevi, neitraluria
vizitebis mimarT
damkvirveblisaTvis
5= urCevnia ar hqondes
kontaqti, an aris
mtrulad ganwyobili
axloblebis mimarT
24. damokidebuleba naTesavebTan,
megobrebTan da TanatolebTan (autizmi)
fasdeba sakuTar socialur wreSi
kontaqtebis damyarebis unari. autisturi
pacientebi spontanur kontaqtebs ar
amyareben; Tu vinme mas amisken ubiZgebs,
isini aRniSnulze an gaRizianebiT
reagireben, an stimulis gaqrobis Semdeg
CaiZirebian Zvel mdgomareobaSi.
kiTxvebi: `Tu atarebT bevr dros Tqvens
megobrebTan?~; `Tu gsiamovnebT
martooba?~; `ra ufro gsiamovnebT,
martooba Tu megobrebTan urTierToba?~
0= normaluri
1= paTologiuri xasiaTi
sakamaToa
2= paTologiuri gamoxatva
umniSvneloa
3= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia
4= paTologiuri gamoxatva
SesamCnevia TiToeuli
damkvirveblisaTvis
5= mniSvnelovani gamoxatvis
done
25. anhedonia – asocialurobis subieqturi
gacnobiereba
pacienti TviTon aRwers, rom es Tvisebebi
dakarga.
0= ar aris
1= sakamaToa
2= msubuqi, magram sarwmuno
gacnobiereba
3= zomieri gacnobiereba
4= SesamCnevi gacnobiereba
5= mZime gacnobiereba
26. anhedonia – asocialurobis globaluri
Sefaseba
globalurma Sefasebam unda asaxos
zogadi simZime anhedonia –
asocialurobis kompleqsisa.
0= norma
1= sakamaToa
2= msubuqi
3= zomieri
4= gamoxatuli, SesamCnevia
yvelasaTvis
5= mZime gamoxatvis done
V yuradReba yuradReba SizofrenikebSi xSirad darRveulia. pacients uWirs yuradRebis
raime gansazRvrulze koncentrireba da/an mas mxolod is SeuZlia, rom
koncentrireba sporadulad an naxtomiseburad moaxdinos. TviT subieqts
SeiZleba hqondes an ar hqondes gacnobierebuli Tavisi yuradRebis
koncentraciis deficiti.
27. socialuri uyuradReboba
pacienti Tavis mxridan socialuri
aqtiurobebis mimarT araviTar interess
0= ar aris
1= sakamaToa
2= msubuqi, magram
44
ar amJRavnebs. es uyuradReboba SeiZleba
gamomJRavndes, mag. negatiur qcevebSi
da/an socialuri aqtiurobebisagan Tavis
aridebis mcdelobaSi, naklul
koncentrirebis unarSi – rodesac
kiTxulobs, TamaSobs, uyurebs
televizors.
uyuradRebobis
garkveuli niSnebi
3= zomieri, subieqts
drodadro gamorCeba Tu
ra xdeba garemoSi
4= gamoxatuli, subieqti
xSirad ver amCnevs Tu ra
xdeba garemoSi, aqvs
siZneleebi kiTxvis dros
5= mZime, subieqts ar ZaluZs
miiRos monawileoba
saubarSi, daimaxsovros
ras kiTxulobs, an
gaerkves satelevizio
gadacemis siuJetSi
28. uyuradReboba fsiqologiuri testirebis
mimdinareobisas
Skalis erTjeradi gamoyenebisas unda
Catardes MMS. es testi SeiZleba
ganmeordes 3-4 kviris Semdeg.
mravaljeradi gamoyenebisas da Terapiis
Sedegebis SefasebisaTvis Semdegnairad
unda moviqceT:
erTi kviris Semdeg gameorebisas
gamovaklebinoT 100-dan 7.
ori kviris Semdeg gameorebisas oTxniSna
ricxvi ukuRma.
sami kviris Semdeg gameorebisas
gamovaklebinoT 100-dan 9.
gamokvlevis damTavrebisas: MMS.
0= uSecdomo
1= sakamaTo (pacienti
davalebas yoymaniT
akeTebs da/an uSvebs erT
Secdomas, romelsac
maSinve asworebs)
2= erTi Secdoma
3= ori Secdoma
4= sami Secdoma
5= sam Secdomaze meti
29. subieqturi Civilebi uyuradRebobaze
pacienti SeniSnavs rom mas
koncentrirebisas garkveuli siZneleebi
aqvs da/an uWirs yuradReba mimarTos
raime garkveulze.
0= Civilebi ara aqvs
1= sakamaToa
2= msubuqi Civilebi
3= zomieri Civilebi
4= SesamCnevi Civilebi
5= mniSvnelovani Civilebi
30. globaluri Sefaseba
fasdeba yuradReba da koncertraciis
unari, romlis drosac yuradReba eqceva
rogorc klinikur suraTs, iseve
davalebaTa Sesrulebas.
0= norma
1= fenomenTa paTologiuri
xasiaTi sakamaToa
2= mciredi paTologiuri
gamoxatva
3= SesamCnevi paTologiuri
gamoxatva
4= paTologiuri gamoxatva
yvela mkvlevarisaTvis
SesamCnevia
5= mniSvnelovani gamoxatvis
done
45
danarTi #2
"SAPS" halucinaciebi
1) smenoTi halucinaciebi. pacients
esmis laparaki, sxva saxis xmebi, an
xmauri, romelic sxvas aravis esmis.
0 normaluri
1 SemCneuli fenomenis
paTologiuri xasiaTi sakamaToa
2 mciredi paTologiuri
gamoxatuleba
3 zomieri paTologiuri
gamoxatuleba
4 gamoxatuli paTologia
5 mZimed gamoxatuli paTologia
2) makomentirebeli xmebi. pacients esmis
xmebi, romlebic mis azrebs da qcevas
ukeTeben komentars.
0, 1, 2, 3, 4, 5
3) xmebi dialogis saxiT. pacients esmis
ori an meti erTmaneTSi mosaubere
xma.
0, 1, 2, 3, 4, 5
4) somaturi an taqtiluri
halucinaciebi. pacienti gadmogvcems
sxeulis sxvadasxva nawilebSi
subieqturi SegrZnebebis Sesaxeb.
0, 1, 2, 3, 4, 5
5) ynosviTi halucinaciebi. pacienti
gadmoqvcems arabunebrivi sunis
Sesaxeb.
0, 1, 2, 3, 4, 5
6) mxedvelobiTi halucinaciebi.
pacienti xedavs xalxs, sagnebs, an
raRac konturebs, Tumca obieqturad
aRniSnuli ar dasturdeba.
0, 1, 2, 3, 4, 5
7) halicinaciebis globaluri Sefaseba.
es Sefaseba unda eyrdnobodes
halucinaciebis simwvaves, xangrZli-
vobas, da pacientis cxovrebaze maT
zegavlenas.
0, 1, 2, 3, 4, 5
46
bodva
8) persekutoruli bodva. pacienti
darwmunebulia rom mas devnian an mis
winaaRmdeg SeTqmuleba mzaddeba.
0, 1, 2, 3, 4, 5
9) Razvianobis bodva. pacienti
darwmunebulia rom meuRle mas
Ralatobs meuRle.
0, 1, 2, 3, 4, 5
10) codvianobis da TviTdanaSaulis
bodva. pacienti darwmunebulia, rom
mas didi codva aqvs an raime
danaSauli miuZRvis.
0, 1, 2, 3, 4, 5
11) gandidebis bodva. pacienti darwmunebulia, rom is flobs did
Zalas, gansakuTrebul unars,
talants da simdidres.
0, 1, 2, 3, 4, 5
12) religiuri bodva. pacienti moculia
religiis arsis Sesaxeb mcdari
ideebiT.
0, 1, 2, 3, 4, 5
13) somaturi bodva. pacienti darwmunebulia, rom misi sxeuli
Secvlilia an daavadebuli.
0, 1, 2, 3, 4, 5
14) damokudebulebis bodva. pacienti
darwmunebulia, rom umniSvnelo
SeniSvna an raime movlena kavSirSia
masTan da gansakuTrebuli
mniSvneloba aqvs.
0, 1, 2, 3, 4, 5
15) zemoqmedebis (kontrolis) bodva.
pacienti darwmunebulia raRac
gareSe Zala mis emociebs da
moqmedebebs akontrolebs.
0, 1, 2, 3, 4, 5
16) gaxsnilobis bodva. pacienti grZnobs,
rom xalxi mis azrebs kiTxulobs.
0, 1, 2, 3, 4, 5
17) azrTa gadacema. pacienti
darwmunebelia, rom SesaZlebelia
distanciaze misi azrebis gadacema.
0, 1, 2, 3, 4, 5
18) azrTa Cadeba. pacienti
darwmunebulia, rom azrebi mas ki ar
ekuTvnis aramed gare Zalis mier aris
Cadebuli masSi.
0, 1, 2, 3, 4, 5
19) azrTa amoReba. pacienti
darwmenebulia, rom misi Tavidan
gareSe Zalis mier azrebi iqna
amoRebuli.
0, 1, 2, 3, 4, 5
20) bodviTi ideebis globaluri
Sefaseba unda eyrdnobodes bodvis
intensiobis da mdgradobis Sefasebas,
da maT gavlenas pacientis
cxovrebaze.
0, 1, 2, 3, 4, 5
47
ucnauri qceva
21) Cacmuloba da Sesaxedaoba. pacienti
Cacmulia ucnaur maneraSi, an
ucnaurad iqceva.
0, 1, 2, 3, 4, 5
22) socialuri da seqsualuri qceva.
pacients arsebuli
sociokulturaluri qceviTi
normebisgan mniSvnelovnad
gadaxril qcevebs avlens,
(magaliTad masturbacia xalxSi).
0, 1, 2, 3, 4, 5
23) agresiuli da aJitaciuri qceva.
pacienti iqceva
gauTvaliswineblad, agresiulad,
an SfoTvian-aJitaciur maneraSi.
0, 1, 2, 3, 4, 5
24) ganmeorebadi an stereotipuli
qceva. pacienti avlens erT wyeba,
ganmeorebad aqtiurobas an
rituals.
0, 1, 2, 3, 4, 5
25) qcevis ucnaurobis globaluri
Sefaseba. es Sefaseba asaxavs
qcevis tipis socialuri
normebidan gadaxris xarisxs.
0, 1, 2, 3, 4, 5
48
azrovnebis formis aSlis pozitiuri paTologia
26) metyvelebis katastrofiuli daSla.
metyvelebis paterni, romlis drosac
xdeba ideaTa mocureba, mosxleta, ris
gamoc saubari inacvlebs Temidan Temaze,
da xdeba daukavSirebeli.
0, 1, 2, 3, 4, 5
27) tangencialoba. SekiTxvaze gacemuli
mcdari, irelevanturi pasuxi.
0, 1, 2, 3, 4, 5
28) inkoherentuloba. metyvelebis paterni,
rodesac msjeloba arsebiTad gaugebaria.
0, 1, 2, 3, 4, 5
29) alogikuroba. metyvelebis magaliTi,
rodesac msjeloba alogikuria.
0, 1, 2, 3, 4, 5
30) detalizacia. metyvelebis magaliTi,
rodesac arsebiTi ideis gamoyofis gza
metismetad aramizanmimarTuli dawvril-
manebuli da arapirdapiria.
0, 1, 2, 3, 4, 5
31) aCqarebuli, SemWidrovebuli metyveleba.
pacientis metyveleba metad swrafia
Znelia misi SeCereba. metyvelebis
produqcia gacilebiT ufro didia vidre
amas norma saWiroebs.
0, 1, 2, 3, 4, 5
32) cvladi, dabneuli metyveleba. pacientis
metyveleba advilad gadadis axlomyofi
stimulis gavleniT erTi Temidan
meoreze.
0, 1, 2, 3, 4, 5
33) JReradoba. metyvelebis forma, rodesac
saubars warmarTavs ara misi Sinaarsi,
aramed xmovani msgavseba.
0, 1, 2, 3, 4, 5
34) azrovnebis formis aSlis pozitiuri
paTologiis globaluri Sefaseba. es
Sefaseba asaxavs azrovnebis normidan
gadaxris sixSires, xarisxs da im
zegavlenas, rasac es paTologia axdens
avadmyofis komunikaciis unarze.
0, 1, 2, 3, 4, 5
Seusabamo afeqti
35) Seusabamo afeqti. pacientis afeqti aris
Seusabamo, inkoherentuli, gasdavebuli da
blagvi.
0, 1, 2, 3, 4, 5
49
danarTi #3 uneblie paTologiuri moZraobebis skala* (AIMS)
pacientis saxeli, gvari ______________________________________;
gamokvlevis TariRi _____________________________;
daakvirdiT pacients gamokvlevamde an gamoklvevis Semdeg mosvenebis
mdgomareobaSi (mag., mosacdel oTaxSi).
skami, romelsac gasinjvisas gamoiyenebT, unda iyos magari da myari,
saxelurebis gareSe.
pacientis gamokvlevis damTavrebis Semdeg, TiToeuli simptomis simZime
unda Sefasdes skalaze 0 (ar aRiniSneba), 1 (minimaluria), 2 (saSualo
simZimisaa), 4 (mZimea).
SeekiTxeT pacients, raime xom ar udevs piris RruSi (kanfeti, an saReWi
rezini), Tu ki, sTxoveT, gamoiRos.
hkiTxeT pacients, rogoria misi kbilebis mdgomareoba: atarebs Tu ara
proTezs, amJamad Tu awuxebs kbilebi an proTezi?
hkiTxeT pacients, Tavad Tu uCivis piris, saxis, xelebis an fexebis uneblie
moZraobebs. Tu ki, maSin sTxoveT, aRweros - ramdenad awuxebs an uSlis
raime saxis saqmianobaSi.
sTxoveT pacients, dajdes skamze sworad, xelebi daiwyos muxlebze da
terfebiT daeyrdnos iataks (daakvirdiT am pozaSi mTlianad sxeulis
mdgomareobas).
pacients sTxoveT, xelebi CamouSvas, Tu mamakacia _ muxlebs Soris da
Tu qalia da kaba acvia, muxlebis gaswvriv (daakvirdiT xelebs da
sxeulis sxva nawilebs).
sTxoveT pacients, gaaRos piri (daakvirdiT enas mosvenebisas). es
gaakeTeT orjer.
sTxoveT pacients, ena gamoyos (daakvirdiT enis paTologiur
moZraobebs). es gaakeTeT orjer.
0 1 2 3 4
0 1 2 3 4
0 1 2 3 4
0 1 2 3 4
50
sTxoveT pacients, daakakunos jer marjvena, Semdeg marcxena xelis
ceriT, rac SeuZlia swrafad, 10-15 wm.-is ganmavlobaSi (daakvirdiT am
dros misi saxis gamometyvelebas da fexebis moZraobas).
moaxrevineT da gaaSlevineT marjvena da marcxena mklavi, rig-rigobiT.
sTxoveT pacients, adges (daakvirdiT mTel sxeuls profilSi).
sTxoveT pacients, mklavebi win ise gaiSviros, rom mtevnebi qvemoT
hqondes CaSvebuli (am dros daakvirdiT mis tans, fexebs da pirs)a.
sTxoveT pacients, gaiaros ramdenime nabiji, Semotrialdes da
dabrundes ukan skamisken (daakvirdiT mis siaruls da xelebs). gaakeTeT
es orjera.
a. moZraobis gaaqtiveba.
* Synopsis of psychiatry Behavioral science/Clinical psychiatry. 9-th edition Harold I. Kaplan, MD and Benjamin J. Sadock, MD p.424.
0 1 2 3 4
0 1 2 3 4
0 1 2 3 4
0 1 2 3 4
51
danarTi #4
pacientis saxeli da gvari _______________________________________;
gamokvlevis TariRi _______________________;
fsiqiatriuli Sefasebis mokle skala (BPRS)
SeitaneT qula, romelic yvelaze saukeTesod Seesabameba pacientis
mdgomareobis aRweras: 0=ar aRiniSneba, 1=Zlier susti, 2=susti, 3=saSualo,
4=zomieri siRrmis, 5=Rrma, 6=ukiduresad Rrma.
1. somaturi Civilebi
pacientis fizikur janmrTelobasTan dakavSirebuli ipoqondriuli
Civilebi. SeafaseT sakuTar fizikur janmrTelobaze pacientis Sexeduleba,
miuxedavad imisa, arsebobs Tu ara am Civilebis realuri safuZvli.
2. SfoTva
pacientis gadaWarbebuli Relva, wuxili an SiSi awmyosa da/an momavalze.
SeafaseT pacientis gancdebi mxolod misi naTqvamis safuZvelze. daskvna ar
gaakeToT SfoTvis fizikuri niSnebis, an nevrotuli dacviTi meqanizmebis
safuZvelze.
3. emociuri deficiti
pacientis emociuri deficiti garemos, intervius an interviueris mimarT.
pacientis susti emociuri kavSiris mixedviT SeafaseT izolacia.
4. konceptualuri dezorganizacia
pacientis wyvetili azrovneba da/an dezorganizaciis xarisxi. Sefaseba
moaxdineT pacientis metyvelebiTi produqciis safuZvelze. misi
funqcionirebis xarisxze daskvnas nu gaakeTebT pacientis Sexedulebis
mixedviT.
5. braleulobis gancda
pacientis gadaWarbebuli wuxili an sinanulis gancda warsulSi Cadenili
saqcielis gamo. SeafaseT pacientis braleulobis subieqturi gancda,
romelsac is emociurad gadmogvcems. daskvnas nu gaakeTebT pacientis
depresiis, SfoTvis an nevrotuli dacviTi qcevis mixedviT.
6. daZabuloba
pacientis ‘nevrotuli’ daZabuloba, romelic fizikurad vlindeba sxeulis
poziT, gamometyvelebiT, mousvenrobiT an sxvadasxva moZraobiT.
daZabuloba fasdeba mxolod fizikuri niSnebis da motoruli qcevis
safuZvelze da ara daZabulobis subieqturi gancdiT, romelsac Tavad
pacienti aRniSnavs.
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
52
7. maneruloba da poza
fsiqikuri problemis mqone zogierTi pacientis arabunebrivi poza da
uCveulo motoruli aqtivoba, riTac igi normaluri adamianisgan
gansxvavdeba. SeafaseT mxolod paTologiuri moZraobebi. aq ar SeafasoT
motoruli aqtivobis raodenobrivi mateba.
8. grandiozulobis (gandidebis) gancda
pacientis gadaWarbebuli TviTSefaseba, misi rwmena sakuTar gansakuTrebul
SesaZleblobebsa an ZalauflebaSi. SeafaseT sakuTar Tavze pacentis
gamonaTqvamebis da ara imis mixedviT, Tu rogor uWiravs mas Tavi
intervius procesSi.
9. depresiuli guneb-ganwyoba
pacientis sevdianoba, sasowarkveTileba. SeafaseT misi pesimisturi
gamonaTqvamebis da ara pacientis moZraobebis Senelebis, an
depresiuli/somaturi Civilebis mixedviT.
10. negatiuri ganwyobileba
pacientis gaboroteba, siZulvili, agresiuloba, zizRi sxva adamianebis
mimarT. SeafaseT mxolod pacientis gamonaTqvamebi imis Sesaxeb, Tu ras
gZnobs is, an rogor eqceva sxvebs. ar gaakeToT daskvna pacientis
negatiuri ganwyobis Sesaxeb misi nevrotuli qcevebis, SfoTvis an somaturi
Civilebis safuZvelze. (interviueris mimarT damokidebuleba SeafaseT
grafaSi `TanamSromlobis arqona~).
11. eWvianoba
pacientis (bodviTi) azrebi, rom sxvebs mis mimarT cudi ganzraxva an
boroti Canafiqri aqvT (an warsulSi hqoniaT). SeafaseT mxolod pacientis
mier gamoTqmuli eWvebi da ara misi wuxili warsuli an amJamindeli
situaciis gamo.
12. halucunaciuri qceva
aRqma, romelic ar Seesabameba realurad arsebul gareTa (eqsternalur)
stimuls. SeafaseT mxolod is gancda, romelsac pacienti aRwers
normaluri adamianebis warmosaxvisgan aSkarad gansxvavebul fenomenad,
romelic mas bolo kviris ganmavlobaSi aReniSneba.
13. motoruli Seferxeba
pacientis energiis daqveiTeba, rac vlindeba mis Senelebul qcevaSi.
SeafaseT mxolod pacientze dakvirvebis da ara pacientis sakuTari
energiis donis Sesaxeb Sexedulebis safuZvelze.
14. TanamSromlobis arqona
1; 2; 3;4;5;6;
1; 2; 3;4;5;6;
1; 2; 3; 4;5;6;
1; 2; 3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
53
pacientis SewinaaRmdegeba, gaRizianeba, ganawyeneba interviuerisadmi da
TanamSromlobis nakleboba. SeafaseT interviusadmi pacientis
damokidebulebis da misi pasuxebis safuZvelze; ar SeafasoT intervius
gareT gamRizianebloba da TanamSromlobis arqona.
15. uCveulo azrebi
pacientis uCveulo, odiozuri, ucnauri an eqscentruli azrebi. SeafaseT
mxolod ucnaurobis xarsixi da ara azrovnebis procesis dezorganizaciis
xarisxi.
16. emociuri gasadaveba
pacientis emociuri gamoxatulebis daqveiTeba, adekvaturi emociurobis da
emociuri urTierTobebis TvalsaCino deficiti.
17. agzneba
pacientis aweuli gamRizianebloba, aJitacia, momatebuli reagireba garegan
faqtorebze.
18 dezorientacia
pacientis adekvaturi orientaciis arqona adgilSi, droSi, garemoSi da
sakuTar vinaobaSi.
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
1; 2;3;4;5;6;
54
qronikuli bodviTi aSlilobani F22.0 (protokoli)
1. definicia
qronikuli bodviTi aSliloba ewodeba iseT aSlilobas, roca pirovnebas
aReniSneba xangrZlivad arsebuli myari araeqscentiuli Sinaarsis bodva,
romelic ar miekuTvneba sxva fsiqiatriul aSlilobas, xolo xangrZlivoba
sul cota, erTi Tve mainc aris. am aSlilobis Zveli saxelwodebaa
paranoia anu paranoiduli aSliloba.
2. kriteriumebi
qronikuli bodviTi aSlilobebis diagnostikuri kriteriumebia:
A. araeqscentriuli Sinaarsis bodva (amaSi Sedis realuri
cxovrebiseuli situaciebi, agreTve devnis, mowamvlis, erotomaniuli
anu siyvarulis, Razoianobis, ipoqondriuli bodva), romlis
xangrZlivoba sul cota, 1 Tvea;
B. arasodes aRiniSneba Sizofreniis kriteriumi. SeniSvna: SesaZloa
ynovis (olfaqtoruli) an taqtiluri halucinaciebis arseboba, Tuki
isini dakavSirebuli arian bodvis TematikasTan;
C. Tu es ar Seexeba bodvis Tematikas, pacientis funqcionireba
mniSvnelovanad ar irRveva da misi qceva TvalsaCinod odiozuri an
eqscentriuli ar aris;
D. Tu bodvasTan erTdroulad guneb-ganwyobis darRvevis epizodi
aRmocenda, igi ufro xanmoklea, vidre bodvis periodis
xangrZlivoba;
E. aSlilobis ganviTareba ar aris dakavSirebuli fsiqoaqtiuri
nivTierebebis (an sxva farmakologiuri saSualebebis) gamoyenebasTan
an/da zogadsamedicino problemiT gamowveul mdgomareobasTan.
dasazustebelia tipi (bodvis dominanturi Tematikis mixedviT Semdegi
tipebi arsebobs):
erotomaniuli tipi: bodva, rom viRacis, ZiriTadad masze maRali statusis
pirovnebis siyvarulis obieqtia;
gandidebis tipi: bodva, rom aris gansakuTrebuli Rirsebis,
individualobis, Zalauflebis, codnis mqone; aqvs piradi urTierToba
RmerTTan an saxelganTqmul adamianTan(ebTan);
Razoianobis tipi: bodva, rom misi seqsualuri partniori Ralatobs;
devnis tipi: bodva, rom mas (an mis uaxloes adamians) devnian;
somaturi tipi: bodva, rom mas aqvs raRac fizikuri defeqti/nakli, an
raRac avadmyofobiT aris daavadebuli;
Sereuli tipi: ar aris dominanturi bodvis mxolod erTi romelime tipi,
aramed ramdenime tipia Sereuli;
dauzustebeli tipi.
55
3. simptomebi da niSnebi
qronikuli bodviTi aSlilobebis es jgufi xasiaTdeba xangrZlivad
arsebuli myari bodviT, romlis klinikuri niSnebis klasifikacia ar
xerxdeba organul, Sizofreniul an guneb-ganwyobis aSlilobebis jgufSi.
bodviTi aSlilobis dros klinikur suraTSi saxezea monoTematuri bodva
an urTierTdakavSirebuli bodviTi azrebis erToblioba, romelic
arsebobs xangrZlivad, SesaZloa, mTeli sicocxlis ganmavlobaSi. es
bodvebi Zlier variabeluria da xSirad warmodgenilia devnis,
ipoqondriuli da gandidebis saxiT. aseve, bodviTi azrebis Sinaarsi
SesaZloa iyos pirovnebis Razoianobis, sakuTari sxeulis formis Secvlis
(dismorfofobia) da sxvebis mier misi negetiurad (mag, homoseqsualuri
orientaciis an specifikuri sunis mqone adamianad) Sefasebis ideebi. am
aSlilobis dros sxva fsiqopaTologiuri simptomebi ar aRiniSneba, garda
periodulad ganviTarebuli depresiisa da erTeul SemTxvevebSi
aRmocenebuli ynosviTi (olfaqtoruli) da taqtiluri halucinaciebisa.
iSviaTad, ZiriTadad moxucebSi, aseve SesaZloa erTeuli `xmebis~ arseboba.
ZiriTadad, es aSliloba iwyeba Sua xnis asakSi Tumca, zog SemTxvevaSi,
saxeldobr dismorfofobiis dros, adreul asakSic SeiZleba daiwyos.
xSirad, bodvis Sinaarsi da misi aRmocenebis dro dakavSirebulia
garkveul cxovrebiseul situaciasTan, mag. devnis bodva arcTu iSviaTad
gvxvdeba eTnikuri (an sxva) umciresobis wevrebSi. Tuki ar Seexeba bodviT
azrebs, pirovnebis emociuri sfero, metyveleba da qceva normis
farglebSia.
56
qronikuli bodviTi aSlilobebis diagnostikur-laboratoriuli testebis
Catareba (4) da mkurnaloba (5) xdeba mwvave da qvemwvave mdgomareobebis
mixedviT
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
* - saqarTveloSi registrirebuli preparati
Cveulebriv, qronikuli bodviTi aSlilobis mqone pacientTa
mkurnaloba tardeba dispanserulad. magram arsebobs ramdenime
mizezi, roca hospitalizacia aucilebelia:
1. sruli samedicino gamokvlevis mizniT (gansakuTrebiT
nevrologiuri da somaturi mizezebi);
2. pacientis agresiuli qceva (suiciduri an homociduri
qcevis impulsebi);
3. pacientis gamoxatuli disfunqciuri qceva ojaxSi da
samsaxurSi, rac bodvis SinaarsTan aris dakavSirebuli. am
dros socialuri da samsaxureobrivi urTierTobebis
stabilizaciisaTvis saWiroa profesiuli Careva.
antifsiqozuri medikameturi mkurnaloba:
• wamlis arCeva ganpiroebebulia warsulSi simptomebis ama Tu
im preparatisadmi karg daqvemdebarebaze;
• mkurnaloba unda daiwyos nel-nela, mzardi dabali doziT
(mag. 2 mg. haloperidoli);
• SesaZloa, efeqturi iyos pimozidi, gansakuTrebiT somaturi
bodvis dros;
• antifsiqozur mkurnalobisadmi daqvemdebarebis dros
SemanarCunebeli dozebi Terapiulze dabali unda iyos;
• antifsiqozuri medikamentebis araefeqtianobis SemTxvevvaSi
mkurnalobis unda Sewydes;
• am dros SesaZloa efeqtiani iyos antidepresantebis, liTiumis
da antikonvulsantebis (karbamazepini* da valproatis*)
gamoyeneba, gansakuTrebiT maSin, roca pacients aqvs guneb-
ganwyobis aSlilobis simptomebi an guneb-ganwyobis aSlilobis
ojaxuri istoria.
57
Sizotipuri aSliloba F21 (protokoli)
1. definicia
Sizotipuri aSliloba xasiaTdeba eqscentriuli qceviT, azrovnebis da
emociuri sferos Sizofreniis msgavsi darRvevebiT, romlebic SesaZloa
nebismier stadiaze ganviTardes. am aSliloisTvis aseve damaxasiaTebelia
e.w. `meeqvse grZnobis~ arseboba, zogjer damokidebulebis azrebi, iluziebi,
iSviTad derealizaciis epizodebi.
2. diagnostikuri kriteriumebi
Sizotipuri aSlilobis dros SeiZleba ganviTardes sxvadasxva klinikuri
simptomebi, Tumca yvela maTgani ar aris am aSlilobisTvis tipiuri. es
simptomebia:
1. Seusabamo an Sekavebuli emociuri reagireba (emociuri `sicive~ da
indiferentuloba);
2. ucnauri, eqscentriuli an Taviseburi garegnoba da qceva;
3. irgvlivmyofebTan urTierTobis damyarebisa da SenarCunebis unaris
gauareseba da socialuri izolaciisadmi midrekileba;
4. ucnauri (odiozuri) myari Sexedulebebi an rwmena, romelic
gavlenas axdens pirovnebis qcevaze da ar Seesabameba eTnokulturul
normebs;
5. iWvneuloba an paranoiduli ideebi;
6. Sinagani winaaRmdegobis gareSe dismorfofobiuli, seqsualuri an
agresiuli Sinaarsis azrebis akviateba;
7. uCveulo somatosensoruli percefciuli gancdebi an sxva iluziebi,
depersonalizacia da derealizacia;
8. bundovani, metaforuli, detalur-skrupulozuri, an stereotipuli
azrovneba, rac vlindeba ucnauri metyvelebiT, Tumca aSkara
alogikuroba ar aRiniSneba;
9. epizoduri tranzitoruli (kvazi)fsiqozuri epizodebi _ intensiuri
iluziebis, smeniTi an sxva halucinaciebis, bodvismagvari ideebisa,
romlebic umetesad garegani trigeris (biZgi) gareSe aRmocendebian.
Sizotipur aSlilobas axasiaTebs qronikuli mimdinareobis da gamwvavebis
epizodebis fluqtuacia.
3. simptomebi da niSnebi Sizotipuri aSliloba xasiaTdeba eqscentriuli qceviT, azrovnebisa da
emociur sferoebSi darRvevebiT (romelic msgavsia Sizofreniulisa), kerZod:
emociuri indiferntuloba an araadeqvaturoba, anhedonia, socialuri
izolaciisadmi midrekileba, paranoiduli an ucnauri azrebi, romlebic
bodvis xarisxs ar aRweven, akviatebuli azrebi, azrovnebiTi coxna (умственная жвачка), aRqmis sferos darRvevebi, ZiriTadad iluzoruli, SesaZloaHsmeniTi
an sxva saxis halucinaciebis ganviTarebac. aSlilobis dawyebis zusti drois
gansazRvra Zalze rTulia, xolo mimdinareoba iseTivea, rogoric pirovnuli
58
aSlilobebis dros. aRniSnulis dasturia is faqtic, rom DSM-IV-TR
klasifikaciaSi es aSliloba Setanilia Sizotipuri pirovnuli aSlilobis
saxeliT, pirovnuli aSlilobebis A jgufSi (A cluster). Sizotipuri aSlilobis diagnostikur-laboratoriuli testebis Catareba
(4) da mkurnaloba (5) xdeba mwvave da qvemwvave mdgomareobebis mixedviT
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
efeqtiani mkurnalobisaTvis erTdroulad gamoiyeneba farmakoTerapia
(ix. Sizofreniis mkurnaloba) da fsiqoTerapia. medikamentebidan
iyeneben:
1. antifsiqozur medikamentebs, roca pacients aReniSneba
damokidebulebis azrebi, iluziebi da sxva fsiqozuri
simptomebi;
2. antidepresantebs, roca saxezea depresiuli simptomatika.
efeqtiani mkurnalobisTvis mniSvnelovania Semdegis
gaTvaliswineba:
1. diagnozis dazusteba;
2. Sesaferisi intervenciis Sesaxeb gadawyvetilebis miReba;
3. SesaZlo garTulebebis marTva.
ZiriTadad gamoiyeneba individualuri fsiqoTerapia. am dros
dasaZlevia iseTi seriozuli problema, rogoricaa pacientis
undobloba, ris gamoc udidesi mniSvneloba aqvs Terapevtis
profesionalizms da moTminebas (tolerantobas);
Sizotipuri aSlilobis mqone pacientebs uWirT jgufur
fsiqoTerapiaSi CarTva. Tumca, pacientis socialuri unar-Cvevebis
gasavarjiSeblad da misi iWvneulobis Sesamcireblad (roluri
TamaSebis gamoyenebiT) igi efeqtiania.
59
Sizoafeqturi aSliloba F25 (protokoli)
1. definicia
saxelwodebis Sesabamisad, Sizoafeqtur aSlilobas axasiaTebs rogorc
Sizofreniis, aseve guneb-ganwyobis aSlilobis damaxasiaTebli niSnebi. igi
warmoadgens Setevebis saxiT ganviTarebul aSlilobas, roca klinikur
suraTSi erTdrouladaa saxeze guneb-ganwyobis aSlis da Sizofreniuli
simptomebi. Sizoafeqturi aSlilobis Setevebi xasiaTdeba simwvaviT,
cvalebadobiT da didi polimorfizmiT. amasTan, klinikur suraTSi
yovelTvis mniSvnelovani adgili uWiravs afeqtur darRvevebs.
2. diagnostikuri kriteriumebi
Sizoafeqturi aSlilobis diagnostikuri kriteriumebia:
A. daavadebis periodis ganmavlobaSi uwyvetad saxezea, xan didi
depresiuli epizodi, xan maniis epizodi, an Sereuli epizodi,
fsiqozur simptomebTan erTad, romlebic Seesamabeba
Sizofeniis A kriteriums;
SeniSvna: didi depresiuli epizodi unda moicavdes A1 kriteriums: pacienti (an irgvlivmyofebi) aRniSnavs depresiul
guneb-ganwyobas (sevdas, sicarielis grZnobas) mTeli dRis, an
dRis umetesi nawilis ganmavlobaSi).
B. daavadebis garkveuli periodis ganmavlobaSi, sul cota, 2
kviris manZilze mainc, aRiniSneba bodva(ebi) an halucinaciebi,
TvalsaCinod gamoxatuli guneb-ganwyobis aSlis simptomebis
gareSe;
C. TiTqmis mTeli daavadebis aqtiuri da rezidualuri
periodebis ganmavlobaSi saxezea simptomebi, romlebic
Seesabameba guneb-ganwyobis aSlis epizodis simptomebs;
D. aSlilobis ganviTareba ar aris dakavSirebuli fsiqoaqtiuri
nivTierebebis (an sxva farmakologiuri saSualebebis)
gamoyenebasTan an/da zogadsamedicino problemiT gamowveul
mdgomareobasTan.
dasazustebelia tipi:
bipolaruli tipi: roca aSliloba moicavs maniis an Sereul epizods
(an maniis an Sereul epizods da did depresiul epizods);
depresiuli tipi: roca aSliloba moicavs did depresiul epizods.
60
4. simptomebi da niSnebi
Sizoafeqturi aSliloba warmoadgens Setevebis saxiT ganviTarebul
aSlilobas, roca klinikur suraTSi erTdroulad wina planzea guneb-
ganwyobis aSlis da Sizofreniuli simptomebi, amasTan, TiToeuli maTgani
sul cota ramdenime dRe mainc grZeldeba. vinaidan, es aSliloba ar
warmoadgens guneb-ganwyobis tipiur aSlilobas da Sizofrenias,
ganixileba damoukidebel kategoriad, sakmaod xSirad gvxvdeba da misi
diagnostikuri ignorireba ar SeiZleba.
sxva mdgomareobebi, romlis drosac guneb-ganwyobis aSlis simptomebi: a)
gadafarulia an warmoadgens nawils klinikur suraTSi ukve arsebuli
Sizofreniuli daavadebisa; b) Tanaarsebobs an monacvleobs sxva tipis
persistiul (myar) bodviT aSlilobasTan, Sesabamis kategoriaSi, anu
`Sizofrenia da Sizotipuri aSliloba~-Si klasificirdeba.
aseve, guneb-ganwyobis arakongruentuli bodva(ebi) an halucinaciebi,
TavisTavad, ar gulisxmobs Sizoafeqturi aSlilobis diagnozs. guneb-
ganwyobis am aSlilobebs miekuTvneba: a) mania fsiqozuri simptomebiT; b)
bipolaruli afeqturi aSliloba mimdinare epizodSi maniiT, fsiqozuri
simptomebiT; g) bipolaruli afeqturi aSliloba mimdinare epizodSi mZime
depresiiT, fsiqozuri simptomebiT; d) mZime depersiuli epizodi fsiqozuri
simptomebiT; e) rekurentuli depresiuli aSliloba mimdinare epizodSi
mZime fsiqozuri simptomebiT.
pacientebi, romelTac aReniSnebaT rekurentuli Sizoafeqturi aSlilobis
epizodebi, upiratesad maniis tipiT (naklebad depresiuli tipi),
Cveulebriv srul remisias aRweven da Zalze iSviaTad uviTardebaT
defeqti.
Sizoafeqturi aSlilobis diagnostikur-laboratoriuli testebis
Catareba (4) da mkurnaloba (5) xdeba mwvave da qvemwvave mdgomareobebis
mixedviT
61
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
farmakoTerapia:
1. guneb-ganwyobis stabilizatorebi (ix. guneb-ganwyobis
aSlilobis mkurnaloba) _ gamoiyeneba maniis epizodis
samkurnalod. guneb-ganwyobis aSlilobis bipilaruli tipis
mkurnalobisas liTiumisa da karbamazepinis efeqtianoba
erTnairia, maSin roca Sizoafeqturi aSlilobis depresiuli
tipis dros karbamazepinis efeqtianoba aRemateba liTiumisas.
SemanarCunebeli Terapiisas, gverdiTi efeqtebis (Tireoidul
jirkvalze da Tirkmelebze potenciuri moqmedebis) Tavidan
asacileblad, dozebi nel-nela mcirdeba. amave mizniT,
periodulad xdeba monitoringi: plazmaSi wamlis
koncentraciis, sisxlis, Tireoiduli jirkvlis da Tirkmlis
funqciis laboratoriuli gamoklvevebi.
2. antidepresantebi (ix. depresiis mkurnaloba) gamoiyeneba
depresiuli epizodis samkurnalod zustad ise, rogorc
bipolaruli depresiis dros. medikamentis amorCeva xdeba
winandeli mkurnalobis Sedegebis gaTvaliswinebiT. Cveulebriv,
pirveli arCevis medikamentebia serotoninis ukumitacebis
seleqtiuri inhibitorebi (SSRI), Tumca, agznebisa da uZilobis
SemTxvevaSi efeqtiania gamoiyeneba tricikluri
antidepresantebi.
3. antifsiqozuri medikamntebi gamoiyeneba fsiqozuri simptomebis
koregirebisaTvis (ix. Sizofreniis mkurnaloba)
fsiqosocialuri mkurnaloba mniSvnelovnad aumjobesebs am
aSlilobis gamosavals. gamoiyeneba Semdegi meTodebi:
1. ojaxuri Terapia;
2. socialuri unar-Cvevebis gamomuSaveba (treningi).
3. kognituri reabilitacia.
62
mwvave da tranzitoruli fsiqozuri
aSlilobani F23 (protokoli)
1. definicia
mwvave da tranzitoruli fsiqozuri aSliloba ewodeba iseT aSlilobas,
roca pirovnebas garkveuli fsiqo-socialuri stresoris(ebis) sapasuxod
uviTardeba Sizofreniis msgavsi simptomebi _ bodva da halucinaciebi,
romelTa xangrZlivoba erTi dRidan erT Tvemdea.
2. diagnostikuri kriteriumebi
mwvave da tranzitoruli fsiqozuri aSlilobebis diagnozi ismeba,
roca:
A. saxezea Tundac erTi Semdegi simptomebidan:
(1) bodva;
(2) halucinaciebi;
(3) dezorganizebuli metyveleba (asociaciebis kargva/wyveta an
inkoherentuloba);
(4) mniSvnelovnad/uxeSad dezorganizebuli an katatoniuri
qceva.
SeniSvna: simptomebSi ar Seva subkulturulad miRebuli
qcevis tipi.
B. aSlilobis xangrZlivoba aranakleb erTi dRe da ara umetes
erTi Tvea da premorbiduli funqcionirebis donis sruli
aRdgeniT mTavrdeba.
C. aSliloba zustad ar Seesabameba guneb-ganwyobis aSlilobas
fsiqozuri simptomebiT, Sizoafeqtur aSlilobas, an
Sizofrenias da ar aris dakavSirebuli fsiqoaqtiuri
nivTierebebis (an sxva farmakologiuri saSualebebis)
gamoyenebasTan an/da zogadsamedicino problemiT gamowveul
mdgomareobasTan.
dasazustebelia, Tuki dawyeba:
ukavSirdeba TvalaCino stresors(ebs) (xanmokle reaqtiuli fsiqozi);
ar ukavSirdeba TvalsaCino stresors(ebs);
ukavSirdeba mSobiarobis Semdgom periods.
3. simptomebi da niSnebi
mwvave da tranzitoruli fsiqozuri aSlilobis dros adgili aqvs iseTi
mwvave fsiqozuri simptomebis uecrad dawyebasa da ganviTarebas,
rogoricaa bodva(ebi), halucinaciebi, gaugebari an inkoherentuli
metyveleba, an aRniSnul simptomTa nebismieri kombinacia. pirveli
fsiqozuri gamovlinebis dawyebasa da klinikuri suraTis srul gaSlas
Soris drois intervali 2 kviras ar aRemateba. niSandoblivia am
63
aSlilobis xSiri kavSiri mwvave stresTan, romelsac aqvs adgili pirvel
fsiqozur gamovlinebamde 2 kviriT (an naklebi droiT) adre. fsiqozuri
epizodis xangrZlivoba meryeobs 1 dRidan 1 Tvemde da sabolood
premorbiduli funqcionirebis donis aRdgeniT sruldeba.
mwvave da tranzitoruli fsiqozuri aSlilobis diagnostikur-
laboratoriuli testebis Catareba (4) da mkurnaloba (5) xdeba mwvave da
qvemwvave mdgomareobebis mixedviT
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
mkurnalobis strategiebi:
1. hospitalizacia;
2. farmakoTerapia;
3. fsiqoTerapia.
mwavave tranzitoruli fsiqozis mqone pacientebis
hospitalizaciis mizania Sefaseba da gakontroleba:
1. fsiqozuri simptomebis da
2. agresiuli qcevis (suiciduri an homociduri qcevis
impulsebi)
farmakoTerapiisTvis gamoiyeneba fsiqotropuli medikamentebis
ori ZiriTadi jgufi:
1. antifsiqozuri (mag. haloperidoli, risperidoni, Terapiul
dozebSi) da
2. anqsiolizuri (benzodiazepinebi). gasaTvaliswinebelia, rom
maT gamoyenebasTan dakavSirebulia iSviaTad pacientis
agzneba da ufro iSviaTad, xanagrZlivad maRali dozebiT
mkurnalobis Semdeg, wamlis moxsnisas ganviTarebuli
krunCxvebi. medkamenturi mkurnalobis ZiriTadi startegiaa xanmokle
Careva. maSin, roca saWiro xdeba SemanarCunebeli Terapia,
mizanSewonilia diagnozis gadaxedva.
fsiqoTerapia (kognituri Terapia) warmoadgens xangrZlivi Carevis
ZiriTad strategias, romelic fokusirdeba iseTi sakiTxebze,
rogoricaa:
1. stresorebi (fsiqozis maprovocirebeli matravmirebeli
situacia),
2. fsiqozuri epizodi,
3. stresis daZlevis strategiebi,
4. pacientis TviTSefaebis gaumjobeseba.
agreTve, Zalze mniSvnelovania ojaxis wevrebis CarTva pacientis
mkurnalobis procesSi.
64
Sizofreniismagvari aSliloba F20.8 (protokoli)
1. definicia
Sizofreniismagvari (schizofreniform) aSlilobis gamovlineba Sizofreniis
msgavsia da grZeldeba aranakleb erTi Tve da araumetes eqvsi Tvisa. am
aSlilobis mqone pacientebi (gansxvavebiT SizofreniiT daavadebuli
pacientebisgan) epizodis amowurvis Semdgom ubrundebian funqcionirebis
premorbidul dones.
2. diagnostikuri kriteriumebi, 3. simptomebi da niSnebi
Sizofreniismagvari (Sizofreniis sxva formebi) aSliloba
A. saxezea Sizofreniis A, D, E kriteriumebi (ix. Sizofreniis
diagnostikuri kriteriumebi).
B. aSlilobis epizodi (prodromuli, aqtiuri da rezidualuri
fazebis CaTvliT) grZeldeba sul cota, 1 da maqsimum 6 Tve
(roca saWiroa diagnozis dasma pacientis gamojanmrTelebamde,
kvalificirdeba `winaswar diagnozad~).
ganisazRvros, roca aris keTilsaimedo prognozuli niSnebi:
1) normaluri qcevis da funqcionirebis Secvlis pirveli
gamovlinebidan 4 kviris ganmavlobaSi viTardeba dominanturi
fsiqozuri simptomi(ebi);
2) abneva (an cnobierebis sxva Secvla) fsiqozuri epizodis pikze;
3) socialuri funqcionirebis maRali premorbiduli xarisxi;
4) guneb-ganwyobis daClungebis an gasadavebis ararseboba.
Sizofreniismagvari aSlilobis diagnostikur-laboratoriuli testebis
Catareba (4) da mkurnaloba (5) xdeba mwvave da qvemwvave mdgomareobebis
mixedviT
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
am aSlilobis mkurnalobis strategia iseTivea, rogorc Sizofreniisa
(ix. Sizofreniis mkurnaloba). am ukanasknelisgan gansxvavebiT
pacientTa 75% (Sizofreniis dros _ 20%) eqvemdebareba antifsiqozur
mkurnalobas 8 dReSi.
65
inducirebuli fsiqozuri aSliloba F24 (protokoli)
1. definicia
inducirebuli fsiqozuri aSliloba warmoadgens iseT aSlilobas,
romelic aReniSneba emociurad mWidro kavSiriSi myof or (an met) adamians.
am dros mxolod erT maTgania daavadebuli genuinuri fsiqoziT, xolo
meore piri inducirebulia. am aSlilobis SemTxvevebis 95% erTi ojaxis
or wevrs moicavs, roca erT-erTi maTgani dominanturia da avadaa
SizofreniiT (an sxva fsiqozuri aSlilobiT), xolo meore mimRebia da
xSirad Tavad aris fizikurad araSromisunariani (mag, smenadaqveiTebuli,
aqvs cerebrovaskularuli aSliloba an sxva mizeziTaa damokidebuli
dominantur pirovnebaze). ufro xSirad gvxvdeba dabal socio-ekonomikur
fenebSi da umetesad qalebSi.
2. daignostikuri kriteriumebi
inducirebuli fsiqozuri aSlilobis kriteriumebia:
A. pirovnebas bodva uviTardeba iseT situaciaSi, roca mas aqvs mWidro
kavSiri meore pirovnebasTan, xolo am ukanasknels aReniSneba
Camoyalibebuli bodva;
B. SinaarsiT bodva msgavsia im pirovnebis bodvisa, romelsac ukve
Camoyalibebuli bodva aqvs;
C. aSliloba zustad ar Seesabmeba sxva fsiqozur aSlilobas (mag.
Sizofrenias) an guneb-ganwyobis aSlilobas fsiqozuri simptomebiT da
ar aris dakavSirebuli fsiqoaqtiuri nivTierebebis (an sxva
farmakologiuri saSualebebis) gamoyenebasTan an/da zogadsamedicino
problemiT gamowveul mdgomareobasTan.
3. simptomebi da niSnebi
am aSlilobis mqone pirovnebis(ebebis) uaxloesi adamiani, mag. ojaxis
wevri, daaavadebulia SizofreniiT, Sizotipuri aSlilobiT, qronikuli
bodviTi aSlilobiT, mwvave an tranzitoruli fsiqozuri aSlilobiT,
romelTanac mWidro kavSiriSi imyofeba es pirovneba (mimRebi).
imavdroulad igi izolirebulia sxva adamianebisgan. Cveulebriv,
inducirebuli fsiqozuri aSliloba reducirdeba, rogorc ki e.w. mimRebi
piri gancalkevdeba dominanturi genuinuri fsiqozuri aSlilobis mqone
pirisgan.
inducirebuli aSlilobis diagnostikur-laboratoriuli testebis
Catareba (4) da mkurnaloba (5) xdeba mwvave da qvemwvave mdgomareobebis
mixedviT
66
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
efeqtiani mkurnalobisTvis mniSvnelovania Semdegis
gaTvaliswineba:
1. diagnozis dazusteba;
2. Sesaferisi intervenciis Sesaxeb gadawyvetilebis miReba;
3. SesaZlo garTulebebis marTva.
mkurnalobis ZiriTadi strategia:
• pacientis (mimRebis) gancalkeveba dominanturi (genuinuri
fsiqozis mqone) pirisgan;
• Tuki aucilebelia hospitalizacia, maTi moTavseba xdeba
sxvadasxva ganyofilebaSi;
• Cveulebriv, pacientis (mimRebis) bodviTi azrebi
reducirdeba antifsiqozuri medikamenturi Carevis gareSe.
67
sxva araorganuli fsiqozuri aSliloba F28 da dauzustebeli (araspecifikuri) araorganuli
fsiqozi F29 (protokoli)
1. definicia
am saxelwodebis qveS aerTianeben fsiqozur simptomebs (halucinaciebs,
bodvas(ebs), dezorganizebul metyvelebas da qcevas), romelic ar
akamyofilebs sxva romelime fsiqozuri aSlilobis diagnostikur
kriteriumebs.
am aSlilobebis erT-erTi tipis, autoskopiuri fsiqozis mizezi cnobili
ar aris. etiologiiis biologiuri hipoTezis mixedviT, Tavis tvinis
safeTqel-Txemis wilebSi paTologiuri cvlilebebi (romelic
pasuxismgebelia TviTSegZnebaze), romelic kombinaciaSia mxedvelobis
qerqis paTologiur aqtivobasTan, ganapirobeben am aSlilobis ganviTrebas.
es, fsiqologiuri TvalsazrisiT, dakavSirebulia personologiur
aSlilobebTan (ZiriTadad, narcistul personologiur aSlilobasTan).
swored aseT adamianebs, romelTac axasiaTebT warmosaxva da vizualuri
sensitiuroba, maTTvis stresul periodebSi aReniSnebaT autoskopiuri
halucinaciebis epizodebi.
am aSlilobebis sxva tips warmoadgens mSobiarobisSemdgomi fsiqozi
(zogjer samSobiaro fsiqozs uwodeben), romelic uviTardebaT
axladnamSobiarev qalebs. misi gavrceleba udris daaxloebiT 1-s 1000
axladnamSobiarevze. aSlilobis mqone qalTa daaxloebiT 5-60%-s fsiqozi
uviTardebaT pirveli Svilis yolis Semdeg, aseve 50%-s aReniSnebaT
perinataluri arafsiqiatriuli garTulebebi, rogoricaa infeqcia,
intoqsikacia (mag, skopolaminiT), toqsemia da didi raodenobiT sisxlis
dakargva. mTeli rigi monacemebis mixedviT, mSobiarobisSemdgomi fsiqozi
warmoadgens guneb-ganwyobis aSlilobis epizods.
2. diagnostikuri kriteriumi
es kategoria moicavs fsiqozur simptomatikas: bodvas, haluciancias,
dezorganizebul metyvelebas, uxeSad dezorganizebul an katatoniur
qcevas, roca garkveuli diagnozis dasasmelad ar aris sakmarisi (an aris
urTierTgamomricxvi) informacia an/da ar akmayofilebs romelime
fsiqozuri aSlilobis kriteriumebs.
magaliTebia:
1. mSobiarobis Semdgomi fsiqozi, romelic ar Seesabmeba guneb-
ganwyobis aSlilobas fsiqozuri simptomebiT, xanmokle fsiqozur
aSlilobas da ar aris dakavSirebuli fsiqoaqtiuri nivTierebebis
(an sxva farmakologiuri saSualebebis) gamoyenebasTan an/da
zogadsamedicino problemiT gamowveul mdgomareobasTan;
2. fsiqozi, romelic grZeldeba 1 Tveze nakleb xans, magram jer
gaumjobesebas adgili ara aqvs;
68
3. persistentuli smeniTi halucinaciebi, sxva simptomebis gareSe;
4. persistentuli araeqscentriuli, mcire gaqanebis yofiTi Sinaarsis
bodva(ebi), romelic faravs bodviTi aSlilobis ZiriTadi
periodis ganmavlobaSi arsebul guneb-ganwyobis aSlis epizodebs;
5. situaciebi, roca klinicistisTvis naTelia, rom saxezea fsiqozi,
magram ver gansazRvravs es pirveladia, Tu dakavSirebulia
fsiqoaqtiuri nivTierebebis (an sxva farmakologiuri
saSualebebis) gamoyenebasTan an/da zogadsamedicino problemiT
gamowveul mdgomareobasTan.
3. simptomebi da niSnebi
sxva araorganuli fsiqozuri aSlilobis da dauzustebeli
(araspecifikuri) araorganuli fsiqozis klinikuri simptomebia:
fsiqozuri simptomebi: bodva(ebi) da halucinaciebi), an maTi kombinacia
(bodva plus katatonia), dezorganizebuli metyveleba da qceva, romelic
arcerTi fsiqozuri aSlilobis diagnostikur kriteriumSi ar jdeba, sxva
araorganul fsiqozur aSlilobebSi aerTianeben (mag. qronikuli
halucinaciuri fsiqozi). garda aRniSnulisa, mSobiarobisSemdgomi
fsiqozis klinikur suraTSi wamyvani bodviTi azrebi gulisxmobs sakuTari
Tavis an axalSobilis dazianebis ideebs.
4. gamokvlevis da 5. mkurnalobis sqema
Cveulebriv, mkurnaloba simptomaturia.
mag. mSobiarobis Semdgomi fsiqozis dros
fsiqofarmakoTerapiisTvis (romlis dawyebamde axalSobilis
ZuZuTi kveba unda Sewydes) gamoiyeneba:
1. antidepresantebi da liTiumi,
2. antifsiqozuri medikamentebi.
roca aucilebelia hospitalizacia (pacienti amJRavnebs suicidur
an homocidur agresiul qcevas bavSvis mimarT),
gasaTvaliswinebelia misi bavSvis naxvis survili, magram vizitis
dros savaldebuloa mkacri kontroli.
mwvave fsiqozis amowurvis Semdeg gamoiyeneba fsiqoTerapia,
romelic mimarTulia pacientis mier axali socialuri _ dedis
rolis gaTavisebisken da ojaxis wevrebis (meuRlis) mier
mxardaWeris gaZlierebisken.
efeqtiani mkurnalobisTvis mniSvnelovania Semdegis
gaTvaliswineba:
1. diagnozis dazusteba;
2. Sesaferisi intervenciis Sesaxeb gadawyvetilebis miReba;
3. SesaZlo garTulebebis marTva.
69
gaidlaini, romelsac eyrdnoba aRniSnuli protokoli _ “Sizofrenia da sxva fsiqozuri aSlilobani”
adamianuri da materialur-teqnikuri resursi
• fsiqiatriuli menejmenti saWiroebs:
1. multiprofesiul midgomas _ mkurnalobis gatareba xdeba gunduri
principiT: SemTxvevis mmarTveli, fsiqiatri, klinikuri fsiqologi,
fsiqoTerapevti, eqTani, socialuri muSaki;
2. fsiqikuri aSlilobis mkurnaloba saerTaSorisod aprobirebuli
fsiqotropuli saSualebebiT da mtkicebulebiTi medicinis Sesabamisi
paternebiT;
3. diagnostirebis da mkurnalobis gverdiTi efeqtebis marTvis procesSi
zogadi profilis specialistebis CarTvas _ nevropaTologi, Terapevti,
kardiologi, endokrinologi da sxv;
4. pacientis fsiqikuri da fizikuri statusis gamokvlevas
Tanamedrove teqniqiT aRWurvil klinikur laboratoriebSi _
RviZlis, renaluri da farisebri jirkvlis funqciebis gansazRvra,
sisxlSi eleqtrolitebis da samkurnalo preparatebis koncentraciis
gansazRvra, eleqtroencefalografia da eleqtrokardiografia, MRI_ tomografia, sisixlis da Sardis saerTo analizi da sxva;
5. garda medikamenturi mkurnalobisa aqcenti unda gakeTdes
fsoqosocialur intervenciaze;
6. fsiqiatriuli daxmarebis xelmisawvdomobis da uwyvetobis mizniT
fsiqiatriuli daxmarebis samsaxurebi, rogorc ambulatoriuli,
aseve stacionaruli ganTavsebuli unda iyos
regionuli/komunaluri/ principiT;
7. Tanamedrove moTxovnebis Sesababis saswavlo programebis
Sedgenas da fsiqiatriuli samsaxuris specialistebis
momzadeba/gadamzadeba/trenirebas.