شغنان سیمایاداره نشرات 1 رضا حسنی

تأویل دردیوان قائمیات

نوشته: رضا حسنی

۲۰۱۹مارچ ۵

مقدمه:

ا ممه ، ضستممه مم ا ممم ا اع ق سمم ج ق امم ق ز گ مسع نمم تق ع اد همم یسی اع امم یگ وهی مم ه عالی اسمم

ا ا یم ی هاد ی گ ر م عم اهت یه ا یگ زم ه عالی اسم ااقا ج ، مم ما ا یشاد ا اسعالیل فهعاق اراق

اع جاطن را گ ج ه رسیقد اطت را جم ی ا ا هی مستم ه ام جهای م تق ی اد ا اهع أییل م ا ت طهیه

وا ی لعو را مور جهرس هار خم ا بهای یراد ا ار وها ث ا اع تحزیه یک ین ا جو اقا ر ئل ا

گ نم ی گ اسمومیمافهم میکتم عم جگ نار رف اییل ت ئعیا ا ا ر یواد ی ا ا یجهرس خوا ی نه

عم ار رف نم گ جم ئعیا ا أییل ر ااسار ل ر ت ییم أ ت گ ل أ ه مهم اد مسا م گ ر ضهم ا نم اع اد ضم ا گ اسمو

ق زمم ا واد ا لتمم جمم جمم ا ق زمم ا ای اخگ مم اع امم اسممو ییکمم قه قی متممهک امم که ضمم گ امم جمم ود مزممق معمم

اله ی تمم امم و نا ن محعمم ه همم ابمم ق ممم ل ییمم أ ت ا تمم ل وهاسممو رممهیر ار ییمم أ ت یممه مم ع هموا

أییل ت اسی ا ر مور جشت لعو را ا ازاری یراد انتود اویهتقه اسعالیه ت ئعیا ا ر یواد

و ن مورم یم ا گ جم جگ ور موضز ئعیا ا یه یواد تحه جگ ضز رمزقمگ پژی ش اخعصا

ن یم ا عزل ر یمه مهم تحز و بم ا ه یم تحز ن یم ا قه اسموا ییکم اع مشمکرت ر اشم ، ا اجم ا په اخعگ اقه

گ عم ف ا ی ار عشم ا ا اعو تم گ جم گ نم ق اام ج ا مم ئعیم ا واد یم ز ی تحزم ه ج ا م ا جو یمتم گ ت اسمو ی عمی

ا ا مبمم تاخو گ امم جمم ا ا ی ا گ نعممه ام نمم اد یراد اسممو اع عم ج ا نعمم گ نم ی ه عهمم ل ا گ ین ریرمم عچتم

و ی ه مورمم قد مم امم ا گ ایه جهوه جمم ای گ مستمم جمم ل ییمم ا ت اعو ا یگ ر اد یراد ه عالی اسمم ا ی زمم لع ا

بمم ا مت عیمم ئ ا واد یمم گ نمم ی ا اجمم ا اع ادا ه هعمم ج همم ی ر ق یف یمم ا ضق ا فممو مسمم ا اسممو ی ری متهمم

های ضعا جمم عتقی ان ر ارعامم اسمم مم ی سی ها ل امم یمم ل گ جمم گ نمم اسممو ع اع ممهد تمم عالیه اسمم لممو

اع ا عیمم ئ ا قها یواد امم ما ا گ ضمم جمم ، ا همم ی ا اع ه ه ای پمم و ی ر لمم ا لمم راع ور اا گ طمم جمم ود معمم یراد

ا ی اریم یمتم تم ا مم جها ا اع یاری جهم ای اق را گشم وا ت لعو م ا االهی ال جزرگ یراد

ا ی جهم گ نم ق اام ج عگ ر ااسار یی اهت اد ی رموع اریم تم اریمه ت ا ا ی یاکم زم الع وه ری اع ا م

ا یراد را ریان ساع

شغنان سیمایاداره نشرات 2 رضا حسنی

تقواد اویهممم اد ی لیمم اع ا تممم نا و ن محعمم ا سمممهی ه ی همم عیمم ئ ا واد یممم ل ر ییمم ا ت ه ا یگمم ضا

ع و، ی یهم گ متهم جم ا هم ب ا ه وها ثم ا ن یم ا بگ اسوا ر جاالتهین مهت لعو ارای ا اسعالیه یره ی

گ نمم گ ای و جگ ووامم ممم امم گ په اخعمم ل ییمم ا اد ت اع وی ا ی خمم زمم لع ا ا ی متمم اد یمم ج های جمم تقه اویهمم

ه یم تحز ن یم ا ین ر جها ا تم ج ا ق اام ج سار مم اام اشاد تقه ی تق الیگ ین ا ا ه نه ه اسو ی ت اسع

پاسخ ا ه خوا ق اق: جگ سگ سواه ا ه

اییل یهوم1 ت :

جگ گ یره ای اسوم2 ثه گ نه ی مهجوط ا ئعیا ا : یواد

اییل هار ا ه اسوم:االه گ متا یع را ر 3 ت ئعیا مور ا یواد

شغنان سیمایاداره نشرات 3 رضا حسنی

تأویل چیست؟ .1

آن تأویل وریشه ی مفهوم

اد نه د یم ج یه نه د تهم یقد ت ا جاعوه ا گ مستم جمم ین ل ر فه تمم مسم ییم أ ا ت یمم گ عم اد نه یم یج اممهک

ااقا ج اد جگ طوری نگ ایه اع اا ه نر،

گ "ایه" ل اع ریشمم ییمم أ ت ل یاژه تسیمم ت ات جمم ای اسممو ر اع مستمم ه قه مهععمم تمم و ووی ل مزصمم ییمم أ ت ا ر

ی یرته اااره ار اا ه ا تسهیم جگ مست گ ن ووام یم ا ل را ییم أ ت افه لعهم ا ااا ه خهمهی ر عا

ا گ نم گ اد یمزی جم ه یمزی را جمه د مستم م اع ج ایهو مگه أییل یزی ت و ه م نتق: جم د ا ه ی

ااسو1

:در قرآن تأویل

امم ی و، ها عتقاد لهمم اشمم پمم ا اه ر ا مم تمم گ ع اع واامم وعه ن مم یمم ا د تسهیمم ی پژی شممگها گ ئمم ارا

یه تهمم ت ها معمم ل را ییمم أ ت ق جس مم امم ا و ه جمم ل ییمم أ ت اع همم ی ا ه تحه ل را خممر امم ییمم أ ت قه ای لمم

اق ا تسهی نه ه یا ا گ یزو ی نت یا لقه ای اد را ا ل ی ز أییل اا ت یای اسر، وعه ر ا

اووا ار أییل:فههت لزه جاطت نرم ای ووا ت گ ارجه اع ضعه نم تواد ی جتور نه م

ی : ئگ نت ارا أییل ت جهای نه

أییل ر جه ت تزیل جها . ت

تتهیه أییل اوا ه ت ا اییل اوا ه ی ع خر لزل اسو یی ت

ل ییم أ تزیل: ت ت ل جم ا ای ر مز ل مستم ییم ا نممر، ی م اسمو یت ا هی ای ام ل مستم تزیم ای ت ایرای مستمم مم

جاطن توضگ ار اا هی اسو ا ه یجگ مستای یهمو یاع ام ا ا ه نمر، معکم گ ام جم اطت جم أییل ت

تاا ل ا ی یا جاطن اد م رسی اا اقاجگ مستای ا گ جهع جگ یا ی اا ه یجاطن

یا ا اع و مم ر ر جس ، ام ا اجم ا ل ییم ا ت یهمو ا ج ق یمم اام ج اعم مست اا هی رسو

یسواه ا ب ی این ل ا اد یگ ی ا وره ی ر ا ر سم ییم ق اام ج اعم ا هی گ مستم ام جم ق یم ا یاژه ا ا

گ ی ا ق ۲۱طگ ه ام ها ار ی وعم گ پهیر وم جم بو اهم ه ه نم ا وتم ا ، ق یم ق مم فهما یام گ خقا ن نم یم ا

ه ا ل وم ییم ا ت یق ا ج ه اق ه رجم وعها ا ا م یم ا گ جم ا فهلم را یم ا ای جها مستم ا ی ر معشم

یا ی ا د اسوا ا ا جس اعوار اسمویی اسم ا ل ا لزم ج گ ا ا ی نگ جم وار را ن مم یم ا ق یم ا ج

اعوار ا سم ا ین مسم ا ااق ج ا لزه عمواد ا ا لزل ی مب ج ئگ نه نگ وواگ ای متهک یارا

امی ا ل مم ییم أ ت ل را ا لزم ج ه ی عهو جم ای اد را جهشمو یاسعمو م ه وم ا اه واد م م گ لتم جم ا

جگیهی تمستای اا ه ر ابه جهعگ ی ا ه ی جگ عین ا فها ق ا تم اع نت جگ اخه وضه

ی ا أییل نت ت اسعو ای اد را یق جهشو ی ا ج پس

1

بیست و پنجم، نشر میراث مکتوب و موسسه ی مطالعات اسماعیلی قول 412زاد المسافر صفحه ی

1393لندن

شغنان سیمایاداره نشرات 4 رضا حسنی

یه وت ویلأاسماعیل

هاد ی ل م ییم أ ت ق مبحم ام ا گ ع ژه ای اام گ ییم توضم گ اد جم گ ی ه عالی اسم گ نم ئه ا هین مهم تم اع مه ک

اسممو و ه قا جمم اامم ج ممم گ یمم اطت ج گ ی ه عالی اسمم ه ای یگمم ، مم ا امم اع نهمم ییکمم ور عتقاد ی جتمم اشمم ا

ق معتکهاد ت ع قه هم یم أییل عهو ی لز ت ل اسعالیه ر ز یم م ، امهل را رمم ا ا ی ا کم یم یا

ق ت ع اهمم اد ممم ا یشمم ه یی أ ت ا ا مبمم ا ی گ مم یمم ا پ ه ی ا ومم ه اع متبمم اسمموا ور ار جهخمم وه محکعمم اع ا مم

أییل ی مست ار لغوی ی ا تر ت اشعتقاد اسعالیه اقیشگ ی ایسگ " ا ا ا ا ا ر زم الع ی

ئ ی از مستوی ایس ار ی مایرا جاطت نمر، متمزه جهی تتهیه مستای ، ی توریح ی ما ا مه

و ا قه مم ام ام ل خوا ییم أ ت امبه ایر ه اقه اسو ی پ گ ی ه جگ یسی گ ی " نگ اقیشم ا ی ام ا گ مم اکم ا ت

یقه ی ایسگ جه لز أییل ق ت نیم أ ت ا عا اسم ی ل ا سم جاطن ر عگ ی نع یت جسق اا ه ی جگ یضو ی

اار ومممم هین ممممم تمممم ل ممممم یس نا یمممم امممم جاطن وها قا اممممکل ا یمممم پ گ ی ه عالی سمممم ا ا ممممم وی را ر خمممم

جگ طور مزصو ا نه گ ی ه جاطت نگ اسعالی أییل ت گ اع ب ا جو جههه اد اع عگ ضا ین تق ا م ضهع

جاطن په ه نگ اع ریی اد گ جه ااعگ او ت ه نم کار وم وی یا سم اد اام زمو مستم ی و ا ز مزصم

واد مم عالیه لتم اسم اواعگ ای أییل اد طور نگ ر ت " ی ق فهم گ جم یقد ئ او رسم قا عم ج " ا

ا جمم اسممو ات مزممق ار نعمم ای ومم ا هی اع مستمم ئممو امم نهمم ها ای گ مستمم تکمم ی ا گ امم ع ممگ ب ل ا تبمم معنا ل ی

ات وه اا هی بارش نامر تکگ الع ی ا ا ی ی محقی او ا هم ا ای گ مستم و نم اذلاد مم ام جهکگ

ل ر اسمو جم ا ل ییم أ ت ارجه د نم گ جم ا ج ت فز می و مستای ه مع تعا اسم ی ه تک ت پم ا عالیه ر

اد ن ی ی مم را تم یمم ای گ مستم نمم ق اد اسمو تمم ا پهیرا ا ه ج گ محهممو یامم اچم ا وه بمم ین گ ر لمم نم

ق ی اد را جم ا ی ج اطن اسمو جم ا یم اد هم ت پ گ اچم ا گ جم ه ا را تم ق نتم و ز رسم یم ا ا گ م کار اسمو ر ریشم اامم

ساع 2

أییل ت یا هاد ارای ا اشعتقاد اسعالیه عگ ی ه ا ممهی اع ابهوا ا تق یجهای ه هع

ق ت ئل هع ا جاطت گ هاد اا ه ی ن اع ضعه یم ا ه ق یجم تم گ مم ووی یم اطت ج ا هم ا ا گ جم ین لهمو گ عم یجم

اسممو وا جتمم هاد ارای اطن مم جمم گ نمم تق ع قه همم یمم هی لز ه خهمم ای اا مم ای ی ر مم گ ر وشمم جمم ل لعمم

ق ام ل مم ا ییم أ ت گ جم پی اهط رسیقد ق: ا اهیسو را ی مم وویم ه عهم ل ا گ یه ر ریرم گ اصم خواضم3

جهو اسو " تزیه اع نود مشا ت ارا ییه لب أ تم ا ا یسمو یع یمسم ه طب یجگ ن مه خماو یجم

یتو اسو اع نود ا گ مب جم جهو ا ود مشم ی نم ا اع گ نم ه جهشمو ی م یسمو ه طب جم گ ی مق خماو یجم

هم تزی ت ارا یتو اهسق یاع لب ا ل یع نود مب ا م اع ق گ اد اهسم یجم ق اکتم ییه ا تم ا ا طهم مسم

جهو ا ود مشم اع نم ل جااقی ه نگ ا م قاع گ اد جهسم یجم ق ییه نتم أ تم ا ا تمو طهم مسم ی ا ود مب گ نم جم

" ق جهشو اسو ام ا ا ه نه ه ت اسع ار خوی ث ا أییل ر ت اع گ ی ه اشعتقاد ی جزرواد اسعالی یشعه ا ج

ا قین نهما لممم ا ق ه خهمممهی عیممم اا ممم گ وت اع ضعهممم سزممم ی و جممم ا ت راعی ا و ممم جممم ا اد اسعممم مممام

ا ا ا سجهع ا ا ا ه اع لزل یا ت اسع گ ج اییل اسعالیه ، ت ما ا جگ ر تعو ای ار اتصاه ا ر نت اها ا

هه جهم ، ما ا یو اور ی قا اع ا لزه نگ ی گ ع ف ا ی یو یست لزل قا انیق ار ت ، اتاس ما ا عماد ی

ااقا ج متق اقه

2صفحه 1375فرهاد دفتری ،تاریخ وعقاید اسماعیلیه ،ترجمه فریدون بدره ای ،نشر فرزان روز

1389و تاریخ فلسفه ی اسالمی، سید حسین نصر،الیور لیمن ، تهران حکمت چاپ سوم 104 3طوسی،روضه ی تسلیم،تصحیح و پیشگفتار سید جالل حسینی بدخشانی با مقدمه هرمان لندولت،نشر میراث مکتوب و موسسه مطالعات خواجه نصیر الدین

1393اسماعیلیه

شغنان سیمایاداره نشرات 5 رضا حسنی

به چه دوره ای است؟ .2 ئمیات از چه کسی ومربوط قا دیوان

حسن محمود کاتب:

زات-اغل ل امها-ما -ا ا

قه اع یی ضز ر محافل یم ا تانهه م ا ج ی ی ر نع ا گ ج اسعالیه یچ وواگ اتاخع اهبو

ین االه ذنه اقه اسو اع او ا اع ئقی ا صا عواریخ نااا ل ا ین فز ر نعات عجقه ی عچتم

اد ی ه عالی اسم وار جمم عم ل ا یس همن مرک ر نعات ضام اریخ ریم تم اع قین ف مل ز لم ا ق ی رام

اسممو ه ه نمم ا بمم ع ا قه متشمم ل امم زمم ا ساری اع یی اامم ز یمم ا ق راعی ی ا عمم همم ا انهه تممو تمم ای ر

اسممو اسمموایی ع جممهی قه ی تمم ا سمم ممم عالیه اسمم تقواد ی ها واد اع سمم یمم گ مصممحح ا ر مزقممم

ین طور مسهف اقه اسو ا ئعیا ا : 4

ی " ود سم ی م ا امهم ا ا جم ه ا وم گ نم قین لم ا گ ضمره جم زم تم مه گ هن محعو نا قیلم ل ا لقلا مرک قا

لقین متش تب هن محعو هن یا ل ت ه یا ل ا ن ضهاد مبق ا هم ییم رک هن مرک متشم

ا م او ی ی ا اع جیهضتقی جمو ا " رک ا غل نع جگ ام قین ی متشم ومهی یی ل ها اا م ه عگا ر سم

یق یواد جهرس سمن اع محعش ااعغاه ااعگ اسوا ق صا یم ا ه مم تقه ی اد ممه ی جم ی ها گ سم نم

جه عگ ا ی مهه ا وا ت ب اشعتق ا ی ا ج ا ی ا نمر، اپمعگ جو ه اسو ی لهیر ی فتود ی ت

و ه جممم وی الهاد یراد خممم هامق اممم گ یی سممم نممم اق ا مممم رسممم یق ا وی صممم عود یمحعممم سه م ممم اممم

ی را ر ی اا ه خههی " اسوا ا ا اتیس نقنت ر مزقمگ ی یواد گ اسع جم ا ا ع زاری ههم یام

تقواد اسه ی اعا اع ع اعار م ایر ی ایرا یک ه هد ت ی ا یعگ ی ی مم جگ هات م ایر ا

ا جم د وا یم ن یم ا ار یاالسو ما اع طهیه جهی ه خو ش یگا ئعیا ر ضا ا ا ج یواد یق ارعش فزا ا

با ی تهنی اع مته ا قی مجعولگ شعگیهی ا ر م یم زگ اسمو ج ا ا م اوی نگ ج سم اات اه م ا

تک امگ ا را ا ا فه تم ت افو ی ت را لغا ی ا تر ا ا ر ا اق اوا ق وا ت ه اسو نگ م ل نم عیم

ایهو اع ی ا ج اعاد اویه ا " ی یچ فه تم

: کتاب ها

ئعیا ا قه اسموا یواد ااسار یی اا ام اعو نشم ی م تم گ جم گ نم ، ار ا واد ارای ام یم ن یم ا

ع گ ی ممهد تمم عمم ی ا والد ی ر اع مغمم یتمم اخممو ت ه اریم ر لصمم تمم ی جمم ا قه ر ارعش سممهی ه امم

اریخ تم ا ب گ مم ثم یگ نگ جهعوعهین ا ه اریخ اسر، ی اسعالی ت اع ق مزتس یستم لیم گ ی ه عالی اسم

ا ه ع ف ا تا ت ا یامو ا اامو پم اله ر ین ام تشم ا سار اام عه یشم ج و ه ی جم گ ن یا سم یم ا ای ارعش م

گ اسموا یجم قه اسمو ام ا ما جم اد اع ق ا ی ضهم هم ت ت گ نم و ه اسمو جم ق ا تمو ضهم ئعیم ا واد یواد یمم

اسمموا و ه جمم هور ا مشمم عیمم ئ ا ه یمم ه نب ثمم ا ین ا ب ا اسمم یممم اریم اضععال سی تمم ا اکمم اد ر

ور جگ ش م خم واد ا ارعاعتقی یم ن یم ا ه ۱۵۱ ر جم ععل یقه مشم گ ی صم اع ۴۱۷۴ تسم یمو ج

قا سمم ت ن یمم تمهمم ی ۷۵ ا قید جمم یقه ن ۵۲ صمم تمهمم همم یقه ارای ا ۶ ی صمم یقه ارای ۱ تمم صمم

تم و نا ن محعم ین یواد هم ا ، ااسار تعا تقه ی ی ئع اسواسها ا گ تمه گ مجعولم هکم ج یهمو ا

قه لعو اسو نگ ر یه مجعولگ وه ایری ام ا اع ااسار اسهای یراد واد ای یم ن یم ا اسموا

عیلیه تهران،نشر میراث مکتوب و موسسه مطالعات اسما:حسن محمود کاتب ،دیوان قائمیات،با مقدمه ی شفیعی کدکنی و تصحیح ومقدمه سید جالل بدخشانی،4

مقدمه 106 صفحه 1390

شغنان سیمایاداره نشرات 6 رضا حسنی

ا ۱۹۹۰ ر ساه سم ل ا کاری موسهگ متا ج تههاد توس مهنز پژی ش میهاث مکعوت ی ر

ق تمم ل ه عالی ا اسمم ق ررمم وط محعمم گ مبهمم ا مزقممم یجمم ا ا جقخشمم ت ی یق ضممره همم ح اد سمم گ مصصمم نمم د

قه اسوا ه امم عشمم قنت مت نمم تیس عممو را امم ل ا ا یره ی عمم ی سه ت یوه ی قی امم ا مم تمم د وا یمم یق ا صمم

ق ریان ی اعا جل فه ا جهای ضعالو یعا را تسه ین ا ت م نتق نگ تور متهو، ق یااارا ی ا صا

ج اضععال ضامسگ ی اسعالیه یره اع ریا ن مم سم عمو را ریام ل ا سار ی اام اع ر جهخم

اع ین مم سم ا را مسم ا اهم ا گ امکل ویمهی ا ت یاخمر قه نم ق ام نیم أ ت اهم جه ا ت اع یا ت را

یم ا گ تم ئعیا یای ا ا االهاد ی اگه اد اسو نگ االه ا ی اعا ئق جهته اعه ه اسواجهخ اع صا

اال جه د ری یگ یریاد ج اد اسعالیه جهای ی ئ فقا یکار ق رع، یپ ئ ا ق ی ر جهخم اع صم ام ا گ ااع

ق اد را ذنه میکت ی ئ فقا ، ا و ا عم ل ا اد ق ی انعم ام ا قه و موف مه ام ارعا خم خ نگ گواگ ر مبم اسم پ

ا اد م ا ه ی ئ فقا هگ ی عین جگ یسی اد را ق عیرووی یسم ی ا ا ار طب ی جهم او اسعساره ای االه

اع تکه اسو ه نه یر اگا ا ج ی تهی ا ر یه گ ای اسه ای یواد ارعش جل مر بم ا

: ی ارای ا عیو خاو ی ییژه ای اسو ار

یامو لو

تار ا ت گ تارخ ی عه ارعش

یاد ئ فقا ار ای ی گ ا په اخعم ئل اخر م ا قرع ی مهم ام یا ق تم پ گ جم ز یم ا یی ر یواد االه

گ ای مت ور ل ا ارای رسا جم ی ا ع اسم گ ج ا تشم ل یم گ ل جم گ اهم جم گ نم ات اسمو جم ، تمو ا ام گ جم

گ ج اک یق ضمره هن ب تاعو توس نعه سم گ ج ا مشهور وه یقه اسو ی قا جات سی تو

یه متعشه اقه اسوا اگه ا گ ج ا جقخشا ت هی

قین لمم ا ق ی زمم رامم ف اسممو ی و، امسه امم د ا گ سهاواممو نمم و ه جمم اریخ تمم ات نعمم یممه ین ارای یی عچتمم

واریخ عم ل ا و ف ل ز ر نعات ضام ن محعم توسم هم گ یگ را نم ه عالی اسم اریخ تم اع تحگ ق م تم

جو را ایر ه اسوا اواعگ اقه نات

دانشمندان هم عصر

لقین محعش کعهاد اد اا ها های یی ههع جم اا مهی را یه اخمر گ اصم گ خواضم نه اسو نم

اها ه اسوا ، ا ا ، یی اد را اخر اا هی گ ا عها ج اواعگ ی

گ نمم ا عتقا اشمم ه ا ار ر ممر یاع یگمم ار ی عکمم یمم ا یی جمم ی ه ه جمم هه همم ج و اع یی ن محعمم همم

اه ر و ه اسمواخواضگ ممق سم سم جم قین طوسم لم ا یه گ اصم و ه اسمو خواضم جم لعو ا اد ی ههع

ار خوی را ث ا یشعه جه ه اسو یج جگ سه گ ی ه لی نه ه اسوا ر اسعالی أ ت اچگ ر عاد عماد ا

ا ه وت گ ج گ ی ه یق اسعالی ا جات لز جگ اب ایر ه اسوارا نگ خواضگ ر عگ هن محعو اد را

اره ی مال خواضگ رجم جگ ضع ایری متشآ یا لعو یمیعود ژ هن ا ا امو ر ، جگ تگا

ا ا ا مبممم یممم ی ه تهممم گ ی گ اد را ریرممم ضممم گ خوا نممم گ ای گ ی مجعولممم په اخعممم یگ ه عالی سممم ا ا ی زممم لع ا

امیقه ا ه ه اسمو تصورا ه نم عشم ای یی مت گ ام م جم یقه ی ا از یمه اع ابه خواضگ وارا ع یسم

المم ج الس ر یجحمم ی ر مجمم ا ور گ ی مم ا خواضمم جمم ن مممق همم ن ی راع گ همم نمم و جمم قه امم

ا ه بم یت ، توال ا اجم یا هو اااع یه یسم ی سم تهه اال اکا مور جح جح ر ریرگ ی عم ی ا ع

عالیه را اسم ا اره ی مم جم گ ر ئل خواضم ا اره ای یگه اع رسم اد - پ گ ممهیر عمم جم گ ین نم جم اع

ق امم ا گ عمم گ– رف گ ابمم رایر ا جمم نمم ه جمم ممم ، ا امم ، ا تقه ی وعتمم اویهمم اله ی ق امم اع تمم واد یمم یی ر

گ ی ه اد اسعالی اع الی تق اع لعیق ال ارت گ رییس اضل - لب ی ه عالی اسم اه اع جزرواد لو ی ضعم

جه ه اسوا ، ا ا ئق اغزی م سهی ه ی ر اسهی اع یی االهی نگ صا

شغنان سیمایاداره نشرات 7 رضا حسنی

تولد-تولد و وفات محل

ا ر اه عیممم عممم ا ع گ جممم ن قه ی ر لت هممم ل اد عا ه اممم وا ا ممم ییممم ا تممم مممزیین مممم گ جممم ا وا واد ضممم

یگ وهییم ه گ ی ایه مهد اسعالی یعم ا ه یاخم ا ی ر ا ق تول قه اسموا ئع ام ا و ش م ه خم یم تسب گ جم ا ییم قه

ن لهم هگ ی هم ی گ یسم جم اممو ی اجرغ لو گ ج ، اااره جااق عیها تگا اش جهی ریی ا ه

الهر، م وویق ۱۱۶۶ / ۵۶۱ یفا : ذنهه 5

ین ا الهر، "ی یاق له ذنهه عگ جشار ا ر خقا

ین مق جقیقی تواد تم جگ یغگ ی ضع ذنه اقه م ین لبار ا اجا نگ فسل یقد ر ا اع "ا

ین ت اد ر سمم اال ر اد عممم عمم ا ع اسممو ی ، ا گ اگهامم لمم جمم تا ش ع سمم ا ا تجمم ی ا تقه ر اویهمم گ نمم ع

جو ه اسو ا مقر ۱۵ ای ر صیقه ی اعاره ی نو ن اسع جگ تصهیح ق ر نگ یم ا ج رروی م

اه / ۱۱۹۱ سمم ق ۵۷۱ ، اامم ج یهممو ریی ا ه ج اد یهممو ر اد عممم ا ج ممم اله ا امم اه عیمم عمم ا ع گ یجمم

ااقا ج جو ه گ ل اقاری اع ساه یفا االه سا ا اطرل ر سو

107:همان منبع)دیوان قائمیات( ، مقدمه صفحه ی 5

شغنان سیمایاداره نشرات 8 رضا حسنی

ده است؟ - 3 ر دا تاویل قرا شاعر چه مفاهیمی را مورد

بهشت:

ق امم ا عمم ا اد ا هی ای امم گ مستمم جمم ت را جهشممو ی ضهمم ا یی ییمم ، ا ممم ا قو تمم یج تاخو جهشممو را امم

ت را ق ی ضهمم امم ا ممم ی ا امم ا عاره ی یقه امم ق ر صمم امم ا ممم ل ، ی ضهمم ا ممم ا تاخو ق، امم اع ۷۰ لمم

یا ج ا ۲۹۶۴ ا یق: ۲۹۶۱ ت ین وواگ میتهما ا

اع ایرا ه نگ ااق ج گ جااق رسع تقه سزه ج

اکگ ق یا ی ا ی را متکه ار نافه اسو ی ا ا ا ل

جگ سو ا ت ا ی ا ق ضهق نن ر ار ی تو را ا

ته ی ل ا ا ضتو زهار ر ج ل ین ارا ا

یامو ود یق اا ه وشو ا اخعن ج جشت

اجا ی جهشو ا ار یعخو ب الع اع ریی

له ی ا ا ضهل ی جهشو ا ا ا ا سزه ا

جهشو شو اق جااق راعار ی یع تو

های دوزخ:ب درباب در

جه اعه د ر ق یع ت ای یی رعن په اع ی م وویم ، اع رت ا م جگ توریح ه نقا

ق ی ا ا م اد اع ه ه ری گ او یوا اهم ا ا ر وا تا یم یجگ میگیه نگ م ع ا ی ر اخه

قا ت اا هع تق ی خه یا اهاد ا عچود موش ی ووست ا ثه ار یجس ا

اوا اع هو اا ا وا ثه مه ، ر ی ا

ت جگشا ش ی ب ج ا اقر تار ت ا جگ ااد

اد نگ ع اسو عچو موش یاد هیصو خو اد

ا ه ا جکار نگ ا ا ه م خور ود ایه یوهگ

مام: ا معرفت

قا ا ا م ا ، را لین جهشو ضای ا ما ا مسهفو ی اتاخو

امقه اسو ا ا مسهفو لین جهشو ضای ا

ای اق نار وه ود ود ار ی ۲۲۱۱ اگار محبو

، ود ما ا ع رسع جشتاخع ی و ا

اقیشگ مقار یگه یچ اقاری وه ه را

شغنان سیمایاداره نشرات 9 رضا حسنی

ت یگه ا ی ج ا یا ۷ صیقه ی ی ر ج ، ۹۴۰- ۹۹۹ ا ا مم ا تاخو قید ام جم ، اهیسو ع رلایو ا کا

قا ا اع ا یق را مت

و ت اعاع ی ریعه ی هاد ی اه ی ین ج

ق ی ق اوه ایهو مت ا هو ت مهعوف

ایهو ا تو را تو تق ی ج اتا ا قا ا تاخو

ق می گ خیه ا گ اخه ر ا ا ر ا ی ا

تأویل: ا ب تنزیل قیاس

وره عاری گ ام جم تزیل را أییل ت ت تزیل ی ت یهگ ا ه اد ات ریاد ر مز گ ر لعم ق نم یگ مم نتم ب تشم

اسوا

ل أییل ر لا ت ا ج تزیل ت یا اا ه

ااق ج ی ماء مسین ا ج سو نتقر تحو و اورا

جو ور تزیه ت اهیسو ود یک ما نگ

ااق ج اگین أییه ت ت نگ یامو ود یک خا

۱۹۷۱-۱۹۷۷

مام: ا

، را ما ا ی یی ا و گ یضم جم اد را ، ضهم ا عم ت ع ی ل هم ا اره ی لم نم ل هع ی عگ رنن ا ه لا

ق ا ا م ا ز ییه یضگ امهیا جهپ ، ارای ییضگ اسو یه یضگ خه ما ا یمیگویق نگ

مق ا اد جهه اع تق خهه ا جگ اکل ی ورت ما

افو مهعوفا ی ز یضو ی این لال خه ا ت نگ

گ ی ی لین راسع هو اع ره مست یوها ا

اال ج ع ه ور نگ لزل ما تا اد نتق

۲۰۲- ۲۰۹

جگ زیزو ئ نه نگ ضهاد را ا اد

ای سب نود ی مکاد اسو فیض ابه

۷۱۲

ی ایه ی اخه عو ا ج ایه عو اخه نگ

جهضا اتس اق نل ی ضزی ه ی لال یه اعا

ق ی ام ا ز یک مم ا ج ، را ما ا ی یگه ع نهعگ ی گ ر ضا جم هیسو ، ام ا عم ا کم ق ی ی میگویم

قا ار م ریا جگ نت تاا ل ا یامو میشو یق ی یر ا سه

شغنان سیمایاداره نشرات 10 رضا حسنی

ل جه نو تق ر لا یامو ود فهی نوج

ااق ر اهورش ااها اور اکوه ج عمین

، ما ئ ی ا ا اقر ی ز تظ م ووی نا ل

ااق ج تچتین ی ا ، ا ا انواد اهیسو ه سگ را ر

یامو وهسگ ووی یکن ر اجایل ا هیک

جااق این یه عاد اد یه عین جگ ک راسع

یا و عقبی: دن

ااق ج اع ا عمین ی اسعاد ی ل یی م وویق نگ ا جم ا ل ر مز جل اخه عچود طتم ا ا ر مز ی ی ا

لغ اسوا ا ج مه

توتو وه پهس اگگ ر ضوات ا ا یهو ی ی نگ ا

اد مکن جایرنه وویق عمین ی اسعاد اسو

یت ی اا ج ه یضو ای یلزب عرا

جتگه ین جات را ا غ اد یایه ل ا ج و طتل یمه

یتگیضو ئ ااق نگ ود ور را ج طتل اد

پیکه ا م اق اد نو هو لکس تق ا ی ب ج

اشتاس اع ج ع جاا نگ ر یی ل ا ر ا ت تو

نعاه اعاز ی ق اعنات یله اعضهل یخیهاعاه

ا ج ع ل اقر یی جگ ش هتو وه ر ا ا ا نگ

ا را نعا ا ر اع مصقر اای یت نل ب ج

ی ذریه ی اله توی ر لال لزب مز

یقر ا ه جاا اشهعگ ساه ی ما یوه خو عچتاد

قبله:

ق ا اد ی ارجات لزل م ا هگ ی مومت ب ، را ما ا ی ا

ه ررا یر عع ئ الب نگ اع را ا

اق ا یعاد را جهشو ضای اد ایر ه ا ا ل

اع نبهیای گ ی ارجات لزل ه ب ااس یضاد

اق ا ر سوی محهات رأی ااس یضاد ایر ه

شغنان سیمایاداره نشرات 11 رضا حسنی

: نتیجه

ه " ابمم ور ممم گ ی وف ود ا ت مم معمم ص ر یمم ا ی ی مصممتهحا را متمم ق یمم اع ا را عیمم ئ ا واد یمم ه ومم ا

ا را هار ی ا سه لهفم ه ام ای یگم ، ییژوم م ا عم ت ئعیا ا ه یه اسه یواد ی نگ وا ت ی ج م

ع اراسو ا مهد اشم ی تم ا ئل اوی اسه لهفم ا ا ی اسعالیه ا جین اسه لهف یق مهعی ا یج

یه هنو پ ه جه محور ا زم ا ات خا ارجم ق ی ر ضهمو مق ام ا ه ا زم ا اا ا محات خا م نتق ی مماطبم

ق ی المهام ه نگ ع م یم پ گ اع سمو نم ه نهم اسمو ه" م یم ق ی"پ اسمو سممن مم وویم ی ا ا اع معم

واد تم ل مم یم ااق یجگ عین ل ج گ ع قین یگهی"خه گ" وهف گ تم جم اد یمه عمم هه ی ر یمه ام ر

یه ارا یرعیق یجیسو نه امحور اسه پ م گ ا نم ، نهم اسمو ا مم ا ،" اسمو ی ا مم اسعالیه "ا

ایهو یشعه ج ته ا ، ریی عمین یه تعا گ ر عالیه ر مه هم اسم سه ز ام یم ا اد ه مماطبم یاع متبم

یهی لو اسعالیه را ر ابه ار پ " ا ی امهو "ضعالو" 6

عالیه اسم سه گ ام اکم ا اه ، سیاس اسو م ا قا گ ا ی په یز اع هووا ی ا ته ا ا ر اسه لهف

، ی و ما ا گ ج ق رعن لو ا ا فها م خوا ی ا ا ه اع موا ت اسع گ ج ا ضعالو را

ا اممو" مم ی زمو ی " هیسو ی طهی هم ام ار م یزو تصو ر نت م ه اهیسو ی طهیزو ی ز

گ م جم اد لعو ت ا و از یمه اسعالیه لو اد اد یضم عم میم ه ممهعی له ا وم گ نم و مم ام

ق ی یعا پ گ خو را م ه االتهین ج أییل ت امو ی ن اقار ا ر یر أییل ریم ت یاوه فهاخ میقاد

ور یره گ ی اهم اقیشم ا ه د گ نم اد لهرم امکم یق ا جو ام اهسیقه ین ق اع وهعهش ا گ و ج لم

ال اریم ی اضععم تم ه ابم اع اممو ی و ا جم اه ممهی محم ا و اع لمم ام ا اع گ نم ل ییم أ ت گ جم وهای

گ ی اسعالیه محور ا ه ازتم گ جم اریم تم گ ی ن لحبم و ریم جم قا ایج اموعش ی و رسم ا خم یج

یامو ی ا پ ، محور یضو عگ یز اسو په ما ا یاد ووش ع نه اق نگ ه جگ اسعالی اکعگ را ین ا

یا ج ا اع تسقا نع تحزیه ین ا ه ه ا ر اد نم یم ج اله یگ را ام ه عالی اسم ا ی زم الع ا ی اییل متم ت نگ

ام جو ارج اع تمصم ی ا جمزرگ ی خم اری ا نم یم ج ا گ ی گ جهرسم عم ق نم گ ام په اخعم گ اد جم

، خوا تق ا ا اجا ا ین مه را ا ا ااق ی اد ااهلل اا پژی ا ج اگاراقه م اق ا

عگ اسوم چکیده: جکار رف أییل ت ئعیا ا ا ر یواد ی ا

گ توضم ا گ اسمو جم عم ف ا ی ار عشم ا ا اعو تم گ جم ا ئعیم ا واد یم گ تکم ی ا گ اریخ جم تمم اع ا قا ا اطمر تم یمم

اقاری ا لعو ا یگ ی ه یق اسعالی ا ئعیا اسو یلز ا اییل ر یواد ت اا ق مشم نه د یک ا ل

ق ام ا گ ع ژه ای اام گ ییم توضم گ اد جم گ ی ه عالی اسم گ نم یه ا تهین مهم و ه اع مه جم هاد ل م ییم ا ت مبحم

ئعیا ا اد اسوا یواد یشعه ااسار ج تقواد اسعالیه ن سهی ه ی ه نگ ی محعو نات اع سها

اسممو عمو ل ا اد ازاریم ار گ ریعومم جم وط ع مهجم قه ی تمم ا سم ل مم ییمم أ ت اع وی واد خم یم ایی ر

هار ا ه اسمو أییل م ت یگ را مور ه زا ی اسعالی الع ا ی اع مت جهیاری گ جههه ضهعگ ی توضم ا یجم

ل ر ییم أ ت اا جهرسم لم گ اسمو عم ین رف جم اع لعو ا یگ عماد ه ج ی نع اسعالی ا یشعه مت ج تکگ ی ا گ ج

ا سم ج ا ا جم ا را مم یگ ر اد یراد ه عالی اسم یق ا ئعیا رعن ریان اقد لز ا ای ایر م ج اع یگمهی

ا م ساع اات گ ی ه قه اسعالی اشم ، ا اجم ا انتود تم زه ع پمژی مهم ا ئعیم ا اییل ر ت تگ ی ی ر عمی

6 )دیوان قائمیات( مقدمه : همان منبع

شغنان سیمایاداره نشرات 12 رضا حسنی

ین تح ا ل یما ر ییم أ ت جگ جهرسم اگ ای جما ا ج نع ا ا ه اع ریش تو یت یمت ت اسع ا ج ی ا ا جه زیه

ئعیا ا په اعی ر یواد ه ی ج ا هار ا ه جهرسم جس اعمت أییل م ت یع را نگ االه مور

خوا ی نه ا

ید واژه: یه کل ل ئمیات،اسماعی ،حسن محمود کاتب تأویل،قا

شغنان سیمایاداره نشرات 13 رضا حسنی

بع و مآخذ: منا

امگ اسق پور ررا ا1 ا امگ تمصص خقا ت یز فصه ی ا پم عاره ایه اد 91ساه ایه ام یم ب ل ا گ ختبم

یگ ه ، اتاس اسعالی ما ا جه یه اد ث ا ا یت قا جات سی اجگ ریایو تو

لعسار جزرگ اسرم ججتور ی ا2 ا یهه هاد سیق محعق ناا ا ق ایه تهم هه ضه یم ز ا مهنم

لعسار جزرگ ا1367اسرم ا

ه خهممممممهی ا3 اا مممممم سار امممممم ا ل ر ییمممممم ا ت ه -جهرسمممممم گا اشمممممم هیا ا اشمممممم قیهیو ممممممم گ ا ما ا سمممممم

گ ل ا یز -3 اعاره 8 یره3ا تهاد مز ی ا پ پ ا ی ا95پ

اریخ ضهااگشای ضویت ا4 ه تصحیح محعق زییت ضویت لتامهه ت ا1391تههاد اگا

ا ا 5 عیمم ئ ا تمم یواد و نا ن محعمم ت همم ی یق ضممره همم یهمم سمم اگه ا گ ی حیح یمزقممم تصمم

قنت نممم تیس ا اممم ق ررممم ا مزقمگ محعممم ا وت جقخشممم هاث مکعممم میممم ز پژی شممم تههاد مهنممم

لسا اسعالیه ا 1391 موسهگ متا

ا ا 6 ا ق جات سی ئ هن محعو نات تو یواا جعب ا ا 1352 وه ایراقه

یق ضمره ا 7 ار سم ع گت بشم ی حیح یپ را تصم ی تصو تهه گ ی لقین طوس ریرم ا خواضگ اصیه

اد ا مزقمگ همممممم ا جقخشممممم ت ی قیلو هممممم تممممم ا ی تههاد م ل سممممم ل گ متا هاث مکعوت موسهممممم

ا 1393 اسعالیه

أییل ا 8 لکعهیایک ت ا امگ ا انبه لغو ا مقا له

جقره ای تههاد ا 9 یگ تهضعگ ی فهیقید ه یق اسعالی ا اریخ یلز 1375 ا فعهی فه ا ت

ی ا 11 اد تههاد راممممم ی ه عالی سممممم ا اریخ تممممم عواریخ ل ا ام قین ف مممممل ز ضممممم لممممم ا میهاث ق

ا 1387 مکعوت

امین ا 11 ی ضوا فارل تههاد راعی ه ا ا 1341 ا عق تانهه تو

هیا ی ا 12 ل ا اشکقه امگ ا ا ه اا ه خههی فصل اع یقوا أییل ری اا ررا هاد یت

1381 ا مسار مشهق

ا ه معهض ا 13 ج لعیزاد موسوی محعق ا ی محعق هین تتهیه ا اطب 1378 ا طب

شغنان سیمایاداره نشرات 14 رضا حسنی

عاد ا14 اد ههمم ی ه عالی اسمم اریخ تمم ق فاری ا محعمم ا ار فه مم ثمم ا اجعن اخه فه تگمم ا یمتمم

1381ا اا ایه

یغعافه محعو ا 15 گ اریم - مجه تم عاره صیقه ی اه ۱۱ ام تحا ۱۹۹۱ سم ۱۱۹ م

ا اره هن محعو نات ۱۱۵ ت ج ا ر

عواریخ ا 16 ل ا زاس عجقه ل وا ج ا ا ا نااا سم ل تز تههاد موسهگ متا اا پژیه محعق

زا فه تگ ی تحز ا 1366 ی

ق ا 17 اسممرم ضهمم تگ ههمم ف اریخ تمم ااج لبی یورمن امم ل ه ا ین اصمم یق همم گ یه سمم تهضعمم

عشارا کعو اا سو، عیه ابه ضعس اع معهضعین تههاد ا ا ا 1389 موسهگ

ه ا 18 یممممممممممم حیح یتحز لعهافه تصممممممممممم ا ی اا مممممممممممه خههی عا ا ق لعممممممممممم ممممممممممم ق محع ی سممممممممممم

ه لسا اسعالی ا 1393 ائهی تههاد مهنز پژی ش میهاث مکعوت ی موسهگ متا

ا1384اا ه خههی یضگ ین تههاد اساطیه ا19

ه تمصصم مجمر ا 21 ا یگم ا پ ل ییم أ ت جات ه اا ه خههی ر محعقی محعق له یقوا

اد - اور جهع ا ت یهاد اتاخو ا گ: ا 9 اعاره ی 1377 اور مگز مجه

ق ضسته ا21 گ یا ز محعمممم عمممم ف ا ی اع جمممم ععمممم ی ار ات همممم ج اژ پ گ عالیه مجه سمممم ا ا یمممم ج ا اع

ا 9 اعاره - 1391