c.DE

METHODIS IN HISTORIADI S Q U ISITI O Ν Ε S ,

QUARUM

Sectionem Tertiam

SUFFR. AMPL. ORD, PHILOS. UPS..

EXH IBEN T

O. GRAVANDER,PHIL. MAG. NUMISMATICES DÜCENS,

ET

J. 0. HOLMSTRÖM,ALUMNUS REGIUS

SUDERMÄNNÜS,

In Auditorio Guftaviano d. IX Dec. MDCCCIII.* ' '

U ρ fal i re,Typis Edmannianis,

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM

MAGN7E FIDEI VIRQ,

MILITARIUM CAUSSARUM

AU D IT ORI GENERALI,

RF,G. ORD. DE STELLA POLARI EQtJITI AURATÖ,

Ν OBILIS SIMO DOMINO

OLAVOMALMERFELD T

PATRONO INDULGENTISSIMO.

STot tantaque a Te, Nobilußme Vir, in Paternam meam domim, quce in ine ßngula redundant, collata fuere ccnferun-inr in dies bensficia, ut in ter facrüm illud Pietatis ßlentitim elo-quiumque vet Tuis, quce furnma funt, meritis vel adfeffiui graicementis ténsrrimo impcir omnino futurum, dubius diu nee fane in¬juria pependerim. Ea denique placuit fententia , Opellam hancce·,Optimo Pcitrono infcriptam, alicujus ut monumenti vice confecra-rem, id folum addiiurusr Virtutum Tuarum perenniorem marmo-re imaginem & fempiternam Indulgentice memoriam in hoc esfepgffors collocäiam, Itci

PATRONO OPTIMO

Devotlsßmus Cliens

]. OLAVUS HOLMSTRÖM.

ä

MONSIEUR LE CAPITAINE

CLA VDE IL HIL

$e prends la liierte de Vous offrir cet ouvrage Academiquecomme un Hommage άιι a Hos bontés envers toute la familU demm Pere. Daignez dom le regarder comme uns foible marqutde la reconnoisfance la plus vive & du refpeSl le plus profondsvec lei quels je fuii '

VOTRE

trés humile

& trés obeisfant fetvitetir

JEAN OLAVE HOLMSTRÖM.

DE

METH0D1S IN HISTORIA

DISQUISITWΝES.

Lfonge alii fbepe hi charafteres fünfc, quod Hiftoria adcu«ratius perluftrata innotefcit; Hiftoria Ecclefiaftica quumenim Imperantes appellat Sapientern, ßonum, dementem,Sanétum cet. fere nihil aliud ftepisfime indigitat nifi iftumnexum, qui illos cum Pontificibus Romanis junxit, & the-fauros, quos per ignorantiam vei meturn Templis Mona-fteriisque donarunt. Sit Regi Erico Jedvardi nomen Sanäirefpeftu habito ad finem, quem intendebat: Conver-fionem Fennonum ad Chriftianismum; fi autem admin?-cula, quibus utebatur, in mentem revocemus, nullomodo hunc titulum promeruit. Praejudicatse opinionesatque ignorantia tantummodo adprobare posfunt, licitoSfines illicitis adjumentis obtentos moraliter esfe bonos;ceterum mutationes vi fundatas, nifi aliae accedant rescircumftantes, neque permaniiiras putamus. Iis, qui adReligionem quamcumque profitendam violenter cogun-tur, cum fervis id eft commune, ut pietatem tamdiu ii-inulent, quamdiu defunt vires tempnsque libertatem fibivindicandi. Sic meliora edofti indignas judicamus illascalumnias, quas Hifioria Eccleftiaftica fert illis SveciaeRegibus, qui, cum Chriftianismns inferretur, Religionemgentilium inta&am reliquerunt, faltim novam obtruderenoluerunt. Sive causfa hujus rei fuerit Polifcica, fiveperfuafum fibi habuerint, Religionem pro fe ipfa dicere;

C lau-

*8 De Methodik

Iaudabit tarnen hos quicumque ingenuus judex & exindfeediicet, quanta circumfpe&ione Hiftorias medii sevi Ec-clefiafticas ftudeat oportet. Ex adcurata iila enumeratio-ne vel levisiimorum criminum horumque poenarum,quae oceurrit in nna Legum noftrarum Provinciaiium e),infimularet fortasle quispiam Legumlatores cupiditatisrebus ejusmodi parvis diftineri, quae noftro tempore inleges noftras figillatim recipi nequeunt; ulterior autemdisquiiitio progresfuum hominis in cultu nos erudiet, de-li&a apud incultum populum esie rariora & finguiadenominari posfe, — atque nulla crimina, quae honeita-tem violenfc, nimis esfe levia. — Ante feculum, & quodexcurrit, de aetate fua nimiS gioriabatur patria noltra;ne nos huic adhaereamus opinioni, prohibent fcripta au-«ß-orum, qui Hilloriam hominis focialem adtentius per-penderunt»

$· 8.Pragmaticae Hiftoriae id quoque laudis erit, ut exem-

pla agendi optima vel a vitiis vel a virtutibus majorumdefumta proponat. Causfas everfionis Civitatum dete-gendo anlas praebet haec Hiftoria excogitandi adminicula,quibus ejusmodi clades avertantur. Quum ex hac inno-tefcat^ quanfeum errarint homines de notione officiorumerga alios j adeil nobis occafio errores hosce in noftruraeommodum vertendi, etiarnfi libenter fateamur, pofieri-tatem meliora edodtam faepe cogitare atque agere eodemmodo , quo veteres. Exemplo nobis fit mercatura &venditio fervorum , cujus crudelifeatem te tram haud igno-rat quispiam, quam tarnen ignominise iibi maximas faci-unt iilas gentes, quas inter cultisßmas merito referimus.

i : ί ?T ' · Α Bei-

α) Exempium hujus rei praebet Gottlands Lagen,. Cap. 23,..

τ

in Hißoria, 19

Bella fervorum apud Romanos eorumqae frequentisfimimotirs nihil eificiunt, η iΠ ut venalitii nova excogitent ad-jumenta ad eos coercendum. Magnum utique eil difcri>men inter ea, quse Hiiloria Pragmatica efficit & quaeefficere poted, &: nifi femper fini reipondeat* non tamencontemnatur.

§■ 9·Ρ

·, U · - - . i*· - · i

Ad quaeftionem: quid fibi perfpedlum habere debetHidoricus? breviter refpondemus, om η es iilas res, quaefaculteti cognofcendi hominis objici posfint, certo refpe-<du materias Hidoriae fubminidrare, & quo amplioribusvel arftioribus limitibus quod ad'tempos, gentes & ma¬terias circumfcribitur operis inditutio, eo majori vel mi-nori copia earum indiget. Cognitio Aélorum Publicorum»monumentorum antiquitatis, climatis, (latus interni & re-fpectus ad exteros, legum, morum, educationis cum pu¬blica tum privatas, fcientiarum artiumque, cet. pluraTunt, quam quae facile dignofci posfunt, & nihüo minustantummodo materiae. Ut harum cognitionem fibi adqui-rat, necesfe eil, ut plures linguas aifcat, qua in re mul-tum temporis confumitur. Ceterum fi nomen Pragma-tici Hiitorici fibi adquirere difcupiat, praecepta Philöfo-phiae cognofcere debet, quoTn cafu causfas eventusquererum indagare, feriem rerum contexere fa&aque utilio-ra proponere valet. Cognitionem fui facilem multi pu-tant; difficilem percipit fcrutator. Adcuratam disquifitio-nem inftituet naturae humanae fibique perfpicuam notitiarnvirium hominis, gradus expolitionis metaeque ulterioruniprogresfuum adquiret. Ad comparatio harum notitiarumtot tantasque requirit facultates, quot & quantae in u-no homine raro obveniunt; bonam videlicet memoriamfacilem percipiendi facultatem, perfpicax ingenium, acu-

C ζ tis^

Os Methoäts

fisiimum Judicium, ~ verbo : ornnes illas przeclaras an?-mi qualitates , quae ad hominern excolendum conducunt,in bono Hiilorico invenitas cogifcare debemus, Ne inire-mur itaque, il in fcriptis iliorum errores decegantur ,qiios ceteroquin jure Jaudamus; optinuis eil ille, quiminimis urgetur,

§■I O.Ut de Stilo f Bivifionibus & Chronologia nonnulia

adferamus, reftat. Quemadmodum verum ed, nemi¬nem raortafium esfe, quin praeter fenfum juili honeftiquefenfu pulchri gaudeat,* ita etiam in id foilicite incutn-bat Hiftoricus f ut vivis coloribus depingantur & vitia &virtutes. Gratis & veritati nii damni adferentibus de/I-nimentis, quibus legentium animi capiantur, diatur; licenim temperata veritas ad mentes faciliorem viam in-venitj quapropter bene Livius: Hoc illud efi pracipuein cognitione rerum falubre ac frugiferum, omnis te exempUdocumsnta, in illuflri pofita monument o , intueri: inde tibituceque Reipublicce, quod imitere, capicis: inde foedum inceptu 9

foedum exituj quod vites. Hinc quoque Cef. noftro aevoauétor, de effeftu conjunéfcionis artium liberalium & fel·entiarum atque inde nata idea pulchri hujusque influ-xu in Hiftoriam illnftrandam disierens, evidenter expo-nit, quantum lucri ex ornato ftjlo faciant veritaies Hl·itorias : "Lasfet unter einem folehen Volk, de Gras c is litte-rarum humaniörum cultoribus in primis loquitur, ei-n,er Gefchichtfchreiber auftreten ! nimmer fchmeichk er ftchBeyfall zu erhalten , wen er fich nicht einer angenäh-men Erzdklungsart, einer zierlichen Darßellung, einer tref-enden Menfchen - Charakterifiik beßeisßget : denn dies findRedner-Talente, mit welchen der Gefichichtfichreiber glänzenkann. Hat er Gsißesgewandheit genug, einen Theil feinerDarßellung in das volle Gewand der Rede einzukleiden; fo

wird

in Hißor ία. 2 1

wird diefer Τheil für Ohr und Geiß feiner Zuhörer derreiz,sndße feyn , wird von ihnen am fchärfßen in's äuge ge¬faßt, am gründlichßen geprüft werden. Einen folchen Cha¬rakter Jchufen fich alfo auch die Herodote , Thucydiden, Xs-nophonten , Polyben (ein jeder freilich mit der feinem Geniseigenthümlichen Haltung , Farben-gebung und Schaltirüng):und wurden dadurch die Lieblinge ihrer Nation. So mufstenßc erzähle?it mahlen, Beobachtungen über den Menfchen unddie Dinge einßreuen, vollfidndigc Reden einweben, Periodenründen, um z,u gefallen: und fo erzählten, mahlten, refleclir-ten fie durch die ihrem Genie eingeprägte Rednerform, diefeUr-Form des Griechen-Geißes. g). Kioquentiae ftudere o-porfcere licet lubenter fateamur Hiftoricum; minime ta-men cum iis vel noftri aevi feriptoribus facere posfumus,qui qua ftilum Hiftoriam cum Foeii conferre voluerunt,Äpud veteres Graecos Romanosque, quum eftufum feri»pturse genus & decora pronuntiatio Syftematicae cujus»que feientiae methodo anteponeretur, quum iine pudorediceretur, verifcatem non tanti esfe debere, qnanti beneenuntiata & ingeniola cogitatio f), hoc fuisfe dieftum ηοα vadmodnm miremur; quod autem effatum nullo modo no-ilro aevo convenit. Si res geftaS praeclai as, virtufcesraras & infignes deferibendo venuftiori fermone meritoutatur icriptor, id potior! jure tribuimus oratioUi profae,quum figuratus fmaginibusqne repletus ftilus in lcriptisHiftoricis numquam obtinere posfit. Hic ftilus, ut amultis p«-aeicriptum eft, femper erit dignus , plerumqueaequabilis , numquam turgidus vel lentus, femper foli«

C 3 dus,

f) Univerfalhiftorifcher Ueberblick der Entwickelung des Menfchen-gefchlechts, als eines fich fortbildendes Ganzen. Eine Philofo-phie der Culturgefchichte von D. Jenifch. Berlin 1801. 2 Β. ρ. 132.

g) Cicero in Bruto babet: concesfam eft Rhetoribus ementiri in Hbftoriis, ut aliquid dicere posfiat argutius,

21 De Methodis

dus, evidens, facilis & fimplex. Nuliae inutiles a ma·teria digresilones, nuliae argutiae faCetiaeque ideam boniHiftorici ingrediuntur. Ubi tales inveneris, momento tehabere au&orem, qui officii fui haud fit memor.

§•11.In contexendo opere Hiftorico fi requifitis Chrono-

logiae rigide fatisfacere ftuderet icriptor, feriem narratio-nis faepe interrumperet & proinde neque officium Pra-gmatici Hiftorici praeftaret. Eft cuicumque peritiori mul-to utiiius fcire, quomodo res pauciores geftae fint, quamomnia, quae fadta funt, — cognofcere ea memorabilia ,

quae in vitam focialem eifeftuin habuerunt, quam qusenihil habent commune cum toca Republica. Hiftoria cul-tus fatorumque focialium generis noftri fimilis esfet im-menfo aequori, cujus adfpedtus ooulos defatigaret, η filin certas Periodos & memoriae & intelle<ftui utiles ne-

cesfariasque posfet dfipertiri. Et Annalium & HiftoriaePragmaticae fcriptores Epochis indigent; non autem am-bo aeque fixis. Ille Chrönoiogiam potius fervare poteft;bic fedulo adtendet ad infignia illa facfta, quae mutatio-nes quasdam maximi ponderis fecerunt. Ejusmodi haeerunt Epochae, ut memoriam eadem vice, qua intelle-dlum afficiant. Has determinatu nullo modo eft faciiii-mum. Hiftoria ita dibfca Hominis tarn intime eft conjun-<fta Hiftoriae Politicae faltim refpedtu ad antiquius tem-pus habito, ut Epochae hujus aevi Hiftoriae Politico-Pra-gmaticae ad Hiftoriam explicitarum virium humanarumconftitui debeant; pofterioris autem aevi Hiftoria in illis,quas offerunt fata focialia, Epochis quiefcere jubet.

§· 13.Hiftoria perfefte Pragmatica hominibus ad maturio-

res annos prove<ftis esiet. Succrefcenti pufci opus quo-que

in Hißorta. 1%

que eil Iihris, qui omnes veritates Hiftoricas comple&inequeunt. Juventus longioris disquißtionis impatiensrequirit, ufc ad fe adtendat Hiftoricus, Quam memoriain primis ßfe hisce annis propria, eft quoque necesfari«um, ut ea magis oneretur quam intelieélus, qui jam emi-nere incipit. Hoc in negotio majus quoddam natursebenefieium in nos collatum videmus; ea enim eil nobishaud mediocris fortuna, ut facultatem in materiis colli-gendis, quas intelleélus fuccesfu temporis judicabit, oc-cupatam primum exercere posiimus. — Qualia hasc com-pendia iint> vel ex hoc dijirdicari poteft; fi. enfm quisincitare velit juventutem, ne in principiis adquiefeat, Tedaetate proveélior majori notitiae fibi comparandae iludeat,.Jcribenfcur hsec compendia ad easdem regulas atque quae-vis explioatior Hiftoria. Etiam in his iententias fuas a-liquando dicat fcriptor, fi quoque hoc fa<fto omitterefc fa¬tta nonnulla recenfere. Quo patto facultatem judicandrjuventutis fenfim exercebit atque fic defiderium ejus in-cendet feriem rerum cognofcendr. Compendia ad Chro-nologiam fcripra defatigant memoriamj Pragmatica fecommendant percipiendi facultati, funt jucundiora* uti-liora*

■5 , §■J3·Quamvis Pragmatica Hiftoria prinerpatum teneat;

minime tarnen credat aliquis, nos laudabilem illorum vt-tuperare operam, qui ope Artis Criticae ex fcriptis mo-numentisque veterum veritates eruunt & res fuo sevogeftas litteris mandant. Materias hoc modo futuro Prag-matico fcriptori praebent. Hiftoria Pragmatica femper fcri-£>i nequity partim defunt auttores, qui omnes qualitates r

quibus gaudere debet Pragmaticus fcriptor, junttas pos-fidet; partim prohibent eum causfse Poiiticse a fattis ful& proxime praeterlapfi sevi lucide defcribendis , quae, ηΐvalde fallimur,, Anoalibus tradi de beut, Disfentiunt tan·

tum

24 De Metliodis in Hißorta*

tum prssfentis aetatis homines in rebus dijudicandis, neillas in fuum commodum verfcere posilnt. Ceterum iihaec memoratu digna fa&a rite feligantur & adcurate re-cenfeantur, nihil ejusmodi fcriptori erifc vituperii a futu-ro Pragmatico auÄore, qui* hoc fafto inceptum fuum fa-cilius adgredietur operamque illius adprobare numquamintermittet.

§· *4·Noftrum in praefenti non fuifc menfcionem facere ηe-

que de iingulis Hiftorico injun&is officiis neque de im«pedimentis obviis; ea tantummodo commemorata volui-iqus, qnae ad comparationem diverfarum uiethodorum &ad rnateriam fub examen revocatam iliuftrandam idoneanobis vifa funt. Ail fi ad formam perfeébe PragmaticasHiftoriae contexeretur generalis humani generis Hiftoria,deficeret auélori aetas; nequidem fufficientes materiasfibi adquirere , multo minus eas periuftrare & Syfte-inaticam formam iis induere posfet. SL vel unius regnifata Pragmatice explicare vellet, eadem difficultas orire·tur, quse eo major necesfario esfet, quo Hiftoriam plu-rium gentium ample&i cuperet. Verisiimum hoc eil& quomodo huic malo medendum fit, & praecepta &exempla habemus. Cui animus eft fata hominis focialiaperfefte depingere, ne in inftitutum fuum gravisfime peccet, certamaüquam Periodum operae fiias eligat, cui fi fatisfaciat, immortalem fibipariet gloriam; fic Gibbon, Robertfon, Hume, fuis quisque tempori*bus. Si eadem cura eodemque fiudio futuri Hiftorici certas quasdamPeriodos illufcrandas fibieligant, colleftis horum fcriptis generalem Hi¬ftoriam Pragmaticam olim habebit pofterifcas; interea autem fedulo pen-fitemus, quam utilis fit Hiftoria Pragmatica & quantum ob explanatasfcientias, fejiciorem cultum, commodiorem tutioremque vitam majori-bus debeamus. Serie fatorum humanorum Pragmatice pertexta, Hifto¬riae promeritus erit ilie titulus, quem ei impofuit Romanae Eioquen-tiae parens l Lux veritatis, magiftra vitas.