Nan Na'na'at 1:1 1 Nan Na'na'at 1:8

Hay Ina'inat Nadan Apostoles(Acts)

1 Ibba' Teofilo,Handi'en namangulun tudo''un he"a ya nitudo' hidi

nadan ina'inat Jesus ya nadan intanudduna an nihipunhidin nangihipunanan nuntudtudu 2 ta inggana i diyenalgo an immayanah ad abunyan. Muhidin agge ni' immehad abunyan ya nan Espiritun Apu Dios an wadan hiyaynangitudduh itugunah nadan pinto'nan Apostoles. 3 Tenihipun hi namahuwana ta ingganah din immayanah adabunyan ya umeh napat (40) di algoy numpatipatiganandida. Ya nadan dakol an ina'inatnay nangipa'innilan didaan immannung an namahuwan. Ya imbagabagana bondiday a'at di pun'ap'apuwan Apu Dios. 4 Ya pinadananandida an alyonay, Adiyu ni' taynan tun ad Jerusalem taingganah on mipa'annung din inali' i da'yu an aton Ama.Te imbaga' an 5hi John ya hay liting di numbonyagna muda'yu'e ya agagga moy abonyaganyuh nan Espiritun ApuDios.

Hay Immayan Jesus Hi Ad Abunyan6 Waday ni'yamungan Jesus hinadan Apostoles ya

mahmahanda an alyonday, Apu Jesus, undan ad uwanimoy pangipa'aanam hinadan i Roma an mun'ap'apu tanada tuwali an ibba ta'un Judyu di ukod an mumpapto'hitun boble ta'u?

7 Ya alyon Jesus di, Hi Ama di ukod hi'on anuud dia'atan nae ot adi gahin onyu innilaon. 8 Mu haot eh'aymaphodhi innilaonyu ya nan umaliyan nan EspiritunApuDios hi nitaguwanyu ta hiyay mangdat hi abalinanyu. Taeyu ipa'innilay a'at'uh ad Jerusalem ya hi an namin an

Nan Na'na'at 1:9 2 Nan Na'na'at 1:18boblehtu hi ad Judea ya ta'on on hi ad Samaria ya hiabobbobleh tun luta. 9 Ta ona inalih diye ya pamaag yamun'ipatuluh ad lagud ta tangtangadondan mun'alimuhhinan bugut.

10 Ta nanongnan itattangaddah ad lagud ya alinahon wada han duwan linala'in nunlubung hi pulaw anmi'ta'ta'dog i dida 11 ot alyonday, Da'yun i Galilee, tan-ganunyu itatangad hi ad lagud? Hidiyen hi Jesus animmeh ad abunyan ya mumbangngad hi udum hi algo yahidiyen a'at di immayanah ad abunyan ya atbohdiy ma'athi pumbangngadana.

12 Ta nadan Apostoles ya nakakda i diyen nabillid annungngadan hi Olibo ot mumbangngaddah ad Jerusaleman ohay kilometroy dinawwina. 13 Ot umedah nankuwartudahdih nanmi'adwan gladu. Dadiyen hinunggopya da Peter ya hi John ya hi James ya hi Andrew ya hiPhilip ya hi Tomas ya hi Bartolome ya hi Matthew yanan ohan hi James an imbabalen Alpeus ya hi Simon anohan Selote ya han hi Judas an imbabalen James. 14 Yainnaynayundan ma'anamu'amung ta dumasadasalda andidah nadan binabai ya hi inan Jesus an hi Mary an didahnadan udum an imbabalena.

Hay Nihukkat I Judas15 Han hin'algo ya na'amungda han umeh hinggahut

ta bainti (120) an kimmulug i Jesus ot tuma'dog hi Peterot alyonay, 16 I'iba, teen inat Judas din impa'innilannan Espiritun Apu Dios i din hi David hi nangalyanaywaday mangipangulu hinadan e muntiliw i Jesus. 17Ya hiJudas di oha i da'mih nan himpulut duwan (12) Apostolesta hiyay ohan napili an ni'tamu i da'mi. 18 Mu hiyaynangipatiliw i Jesus ta nan pihhun lagbuna i diyen inatnaya hidiyey nangattangda i han luta ta hidiy immayana

Nan Na'na'at 1:19 3 Nan Na'na'at 1:26ot hidiy agahana ot mipakpak ta nabughiy putuna. 19 Tadingngol di atagutaguh ad Jerusalem hidiyen na'at i hiya.Ta hiya nan nginadanandah diyen luta hi Akeldama anhay ibalinana ya lutan nadadala.

20 Ot inayun Peter an alyon di, Hay impitudo' ApuDios hi ma'at i Judas an gapuh nan inatna ya nitudo'hinan Psalm an alyonay, Hanat ma''id ha miha''ad hinanbalena. Ya hanat ma"id ha mabatin dida ta wan mabaoynunhituwanda. Ya nitudo' bo anmidat hi oha nan sa'adnata wan waday mihukkat hinan sa'adna.

21 Ot hiya nan ad uwani ya pot'on ta'uy ohah mihukkati Judas ta middum i da'mi an e mangipa'innilah nannamahuwan Apu Jesus. Mu mahapul an hay ohah nadanniyuyu'uyug i da'min da Jesus hinadannanganangayanmi22 an nihipun hidin nuntudtuduwan John hinadan tataguot bonyagana dida ta ingganah din numbangngadan Jesushi ad abunyan.

23 Ta nadan na'amung ya imbagada an haypumpiliyanda ya hi Joseph Justus an hi Barnabas dimi'adwah ngadana ya hi Matias. 24 Ot mundasaldanalyonday, Apu Dios, an namin di tagu ya innilam dipunnomnomda ot he''a bahan di mangipa'innila i da'mihnan pot'om i datuwen duwa 25 ta mihukkat i Judas anohah nadan Apostoles ni'. Te hi Judas ya inwalongnaya'apostolesna ot umeh awadan nadan nun'abahulan. 26Taon nagibbuh an nundasalda ot ibunutday ngadan dadiyenduwa ya hay napili ya hi Matias ta hiya moy ni'apulutduwah (12) nadan Apostoles.

2HayNiddumanNan Espiritun ApuDios Hinadan Kimmulug

I Jesus1:18 1:18 Matthew 27:6-8 1:20 1:20 Psalm 109:8

Nan Na'na'at 2:1 4 Nan Na'na'at 2:131 Hidin nadatngan nan algon Pentekos ot

ma'amungdan namin nadan mangulug i Jesus i hanohan bale. 2 Ya alinah on wada han mumbungug an aypuwo' an nalpuh ad lagud an nungkohop ot mun'onani diyen balen na'amunganda. 3 Ya tinigodan wada hanay mundalang an nungkohop hi hinohha i dida. 4 Tanipiddum i dida nan Espiritun Apu Dios ta alinah onnat'onat'on an hapit di panapitda an bokon nan hapitdatuwali te nan Espiritun Apu Dios di nangipahapit i dida.

5 Ya hidih ad Jerusalem ya wadaday Judyu anna'na'unnud hinadan tugun Apu Dios an nalpudahnat'onat'on an bobleh tun luta. 6Ya hidin dingngol nadantatagu nadan ahihahapit ya dakol nadan tatagun immehawadan dadiyen kimmulug i Jesus. Ya masda'awda te wayoha i dida on donglondan waday mangihapit hinadanhapitda. 7 Ta alyonday, Undan bokon i Galilee datuwe?8 Ya tanganu udot on inniladan mangihapit hinadannat'onat'on an hapit ta'u? 9Ya den wada i dita'uy i Partiaya i Media ya i Elam ya i Mesopotamia ya i Judea ya iKapadosia ya i Pontus ya i Asia ya 10 i Prigia ya i Pampiliaya i Egypt ya nadan nalpuh abobbobleh ad Libya annihaggon hi ad Sayrin. Ya hay udum i dita'u ya immalihtuan nalpuh ad Roma. 11 Ta Judyu di udum ya bokon Judyudi udum i dita'u mu unudonda nadan uldin ta'un Judyu.Ya nadan udum ya i Krete ya i Arabia. Mu tanganu onpun'ibagada nadan maphod an ina'inat Apu Dios i dita'uan hanadan nat'onat'on an hapit ta'uy panapitda. 12 Tamasda'awda ta way ohaon numanomnom on ilutikdanalyonday, Tanganu udot on pamaag ya inniladan namindi hapit? 13 Mu nadan udum ya ilaylayahhanda didanalyonday, Umman onda nun'abubutong!

Hay Nanguhuhan Peter Hi A'at Jesus

Nan Na'na'at 2:14 5 Nan Na'na'at 2:2414Hi Peter anwahdinni'ita'doghinadanhimpulut ohan

(11) Apostoles di himmapit ot ol'oltonan alyon di, Da'yunibbamin Judyu ya da'yun namin an numpunhituh adJerusalem ya hanat igongahanyu tun ibaga'. 15 Alyonyuynun'abubutong ami mu agge ami te undan waha mabu-tong i ha hiyah na'aggawa? 16Hituwen ma'ma'at i da'miya hiyah tuwey ipa'annungan din inalin nan propetan hiJoel an alyonay, 17 Hi Apu Dios ya alyonay ipa'alina nanEspirituna ta middum hi atagutagu hitun mun'adatngannan ma'udin timpu. Ta nadan apapuyu an linala'i yabinabai ya ipa'innilada nadan ipa'innilan Apu Dios i dida.Ya nadan mumpangilog an linala'i ya ipatigonan didaypinhodnan innilaonda. Ya nadan a'amamma ya wadayipa'inopnan dida hinadan ahima'at. 18Ya atbohdih nadanbaalna an linala'i ya binabai an ipiddumna nan Espiritunai dida ta eda itudtuduh nadan tatagu nan ipa'innilanandida. 19Yawadaynakaskasda'aw an ipatigonah tun luta yahi ad lagud te hay mipatigo ya dala ya apuy ya nunhiglayahuk. 20Ya humilong nan algoh ad lagud ta mumbalin himumbolah* nan bulan ya ahi madatngan hidiyen Algonpunhumalyaan Apu Dios hi tatagu.

21 Ya hay oha boh inalin Joel ya alyonay, An naminnadan mumpaboddang i Apu Dios ya mi'tagudan hiya.

22 Ot inayun Peter an alyon di, I'iba an tinanud Israel,aga'e ta donglonyu tun ibaga' an a'at Jesus an i Nasaret.Hiya ya ongal di abalinana an nalpu i Apu Dios te tinan-nigo ta'u nadan dakol an milagron ina'inatna ta hidiyeypangimatunan ta'u an hiya ya hinnag Apu Dios. 23Mu hiApu Dios ya ninonomnomna tuwali nan ma'at i hiya. Tahiya nan inyabulutnan ipapateyuh Jesus hinadan tatagunnun'abahulan ta impata'dah nan krus. 24Mu hi Apu Dios* 2:20 2:20 Nan mumbolah ya hidiye nan red hi English. 2:21 2:21 Joel2:28-32

Nan Na'na'at 2:25 6 Nan Na'na'at 2:34ya inabaknay ate te minahuwanah Jesus te adi mabalinhi minaynayun hi ate. 25 Ta hiyah naey nipa'annungannan intudo' din hi apu ta'un hi David an alyonay, Hi ApuDios ya wadawadan ha''on ta hiya nan ma'dinnola'. 26 Yaatbohdin nunhiglay amlong'u i hiya. Ta ta'on hi mateya'ya madinola' an mahuwana' 27 te innila' an hi Apu Diosya adina punnanongon di linnawa' hi awadan di linnawannadan numpun'ate te ha''on an pinto'na ya innila' anadina iyabulut an matano' di adol'uhdi.

28Te impa'innilana tuwalih dinhopapna anmahuwana'hi ataya'. Ta hiya nan mun'am'amlonga' te wadah ApuDios i ha"on.

29 Ya innayun Peter an alyon di, Da'yun i'iba, wan aly-onyu on hay adol David di hinapitnamu bokon te hi Davidya na'innilan nate ot milubu'. Ya ingganah ad uwaniya wahtun boble ta'u nan lubu'na. 30 Hiyay ohah nadanpropeta ot innilanan hinamad Apu Dios an imbagan hiyaan udum hi algo ya han apapunay pumpatulon Apu Diosta umat i hiya. 31 Ya innilan David nan ma'at hi udumhi algo an nan pummahuwan Apu Dios i Jesu Kristu teinalinay, Adi minaynayun di linnawanah nan awadan dinumpun'ate ya adi matano' di adolna.

32 Ot hinaen tagun minahuwan Apu Dios hidinnatayana ya ma''id ha udum hi'on bokon hi Jesus. Yada'min namin di tistiguna te tinigomin namahuwan. 33Yaimpabaktun Apu Dios ta wahdih way winawwana. Tanipa'annung hi ad uwani din inalin Apu Dios i Jesusan alyonay udum hi algo ya ipiddum Jesus nan Espirituhinadan tatagu. Ot tee an ad uwaniy na'atana. Ta hiyahtuwe nan tigtiggonyu ya dongdonglonyuy a'atna.

34 Hinaen intudo' David an inali' hi ad uwanindi yabokon hay adolnay hinapitna te agge immeh ad abun-2:28 2:28 Psalm 16:3-11

Nan Na'na'at 2:35 7 Nan Na'na'at 2:42yan hi David. Ya intudo' bon din hi David an alyonay,Inalin Apu Dios hinan Ap'apu ta'u di, Umbun'ah waywinawwan'u an umbunan di nabaktun mun'ap'apu 35 otabako' nadan mi'buhul i he''a.

36 Ya innayun Peter an alyon di, Pinhod'un ipa'innila idita'un namin an Judyu an hidiyen impipata'yuh nan krusan hi Jesus ya hiya nan Kristu an pinto' Apu Dios hi Patulan hihinnod ta'u.

37 Ta on dingngoldah diye ya ayda mohpe kimmaynitta mi'hapitda i Peter ya hinadan ibbanan Apostoles analyonday, Ot nganne moy atonmin i'iba?

38 Ya alyon Peter di, Hay atonyun namin ya wayohaon indinongnan mangat hinadan pumbahulan ta hiJesu Kristu moy un'unudonyu ya numpabonyag ayu. Tahidiyey atiganan pinakawan da'yumon Apu Dios. Ya ipid-dumna bo nan Espirituna hinan nitaguwanyu. 39Te hiyahnae nan imbagan Apu Dios hi idatnah nadan ayagananmiddum i hiya an ta'on on hanadan tinanud ta'u ya ta'ononhanadanwahnannun'idawwin boble hi'onda abulutonhiya.

40 Ya dakol nadan imbagabagan Peter ot ahina tugunondidan alyonay, Kumulug ayu i Jesus tami'tagu ayu i hiya taadiyu iyunnudan hinadan tatagud uwani an adi maphoddi nomnomda.

41 Ya dakolday nangabulut i diyen dingngolda otmumpabonyagda ta umeh tuluy libuy (3,000) niddumhinadan kimmulug i Jesus i diyen algo. 42Ya innaynayun-dan nun'ada'adal hinadan itudtudun nadan Apostoles yamaphod di punhahayyupanda. Ya mun'oh'ohhadah nanpanganandah nan punnomnomnomandah natayan JesuKristu. Ya atbohdih nan pundasalanda.2:35 2:35 Psalm 110:1

Nan Na'na'at 2:43 8 Nan Na'na'at 3:843 Ya nadan Apostoles ya dakol di ina'inatdan mi-

lagro ya nadan udum an pangimatunan hinan ongalan abalinan Apu Dios ta way ohah nadan tatagu onmasda'awda. 44 Ya an namin nadan mangulug i Jesusya mun'u'unnudanda ya munhimboboddangda. 45 Tewada'en didaymunhapul hi pihhu on nun'igattang nadanibbadan waday lutada onu odonda ta idatdan dida. 46 Yaabigabigat on na'amungdanmundayaw hinan balkon nanTemplo. Ta nagibbuh'e on nun'u'uyyugdan e manganhinan balen di udum i dida. Ya nunhiglay amlongda temun'u'unnudan di punnomnomdan namin. 47 Ya hi ApuDios di daydayawonda. Ta ta'on on hanadan udum antatagu ya pinhodday pangatda. Ta abigabigat on wadaykumulug hi ipiddum Apu Dios i dida.

3Hay Nipaphodan Han Napilay

1 I han alas tres ya imme da Peter i John hinan Templote hidiyey olas di pundasalan di tataguhdi. 2Ya wada hanlala'i an napilay tuwalih din niyayyamana an wahdih nanway geyt an nungngadan hi Mapmaphod. Te abigabigaton inyedahdi ta way atonan mun'odoh pihhuh nadanmala''uh an umehdi. 3 Ta hidin e hunggop da Peter iJohn ya tinigona dida ot mun'odoh way ihmo'dan hiya.4 Ya intigodan hiya ot alyon Peter di, Itigom i da'mi.5 Ot itigonan dida te alyonaon waday idatdan hiya. 6 Yaalyon Peter di, Ma"id ha pihhu' mu nan wadan ha"on diidat'un he''a. Hi Jesu Kristu an i Nasaret ya paphodonda'a ot agam ta tuma'dog'a ya dimmallan'a. 7 On inalinPeter hidiye ot podnonay winawwana ta boddanganantuma'dog. Ya na'ibagan pinumhod ya mabikah mohpeyhukina. 8 Ta natanna'dog ot mundallanan ot mi'ighopi didah nan Templo an mumpaypaytu' an mundayaw i

Nan Na'na'at 3:9 9 Nan Na'na'at 3:17Apu Dios. 9 Ta an namin nadan tataguhdi ya tinigodanmundallanan anmundayaw i Apu Dios. 10Ya immatunan-dan hiya nan napilay an emun'od'oddoh nan way geyt annungngadan hiMapmaphod. Yamasda'awda i diyen na'ati hiya.

Hay Nuntudduwan Peter Hinan Templo.11 Hidin imme da Peter i John hidih nan way ngi-

nadanandah Balkon Solomon ya inidon diyen napilay ni' idida te adina pohdon an mataynan. Yaden mangedahdinnamin nadan tatagun nangimatun i hiya te masda'awda.

12 Ta on tinigon Peter nadan tatagu ot alyonay, Da'yunibbamin Judyu, tanganun ayu masda'aw hinan na'at taathinay panigoyu i da'mi? Wan alyonyuh on gapuh nanabalinanmi onu ana'na'unnudmin Apu Dios di lummuh edumallanan tuwen tagu. 13 Mu bokon te hi Apu Dios anhiya nan dinayaw handidan a'ammod ta'un da Abrahamya hi Isaac ya hi Jacob ya nadan udum di nangipaphodituwen lala'i te pinhodnan ipa'innilay anabaktun nan Im-babalena anhi Jesus anhiya din inyeyuhnadan ap'apuyunmunggubilnu. Ya alyonnot eh'an Pilatu di ilubusna muiyadiyun pohdonyun ipapate. 14 Hiya nan pinto' ApuDios hi nahamad an baalna an ma''id ahan ha bahulnamu hiyay aggeyu pinhod an ipilubus. Ta hanaot anpimmate di imbagayun Pilatu hi ilubusna. 15Ta hi Jesus anManagu i dita'u di hiyay impapateyu. Mu tistiguwanminhi ApuDios yaminahuwanah din natayana. 16Yamanu'ehtigonyun dumallan mohpeh tuwen lala'i ya gapuh nanabalinan Jesus. Te hituwen lala'in immatunanyu yatoto'lonyu ya pinumhod an gapu ta patiyonmi nan ongalan abalinan Jesus.

17 Ot da'yun i'iba, innila' an manu'eh impapateyuh Je-sus an da'yun namin hinadan ap'apuyu ya gapuh aggeyu

Nan Na'na'at 3:18 10 Nan Na'na'at 3:26

nanginnilaan an hiya nan hihinnod ta'u an Kristu. 18Muhidiyen inatyu ya hiyay nipa'annungan nadan inalin ApuDios i handidan propeta an alyonay, Gahin di mapalpali-gat nan Kristu.

19 Ya innayun Peter an alyon di, Ot ad uwanin inni-layu mohpe an hi Jesus ya hiya nan Kristu ya maha-pul an muntutuyu ayuh nan bahulyu ya hi Apu Diosdi un'unudonyu ta way atonan mamakawan hinadanbahulyu ta luminggop ayu te amtanyu an wadah ApuDios i da'yu. 20 Ya udum hi algo ya pumbangngadonbon Apu Dios hi Jesus an hiya nan Kristu an mun'ap'apui dita'u. 21 Mu adi ni' mabalin an mumbangngad taingganah madatngan nan pangipaphodan Apu Dios hian namin nan wahtun luta ta mipa'annung din imbaganApu Dios i handidan pinto'nan propeta. 22 Immannunghituwe te wada din imbagan Moses an alyonay, HonagonApu Dios i dita'u han propeta an umat i ha"on an ibbata'un Judyu. Ya mahapul an unudonyun namin di iba-gana. 23 Ya hanada'en adi mangunud hinadan ibaganaya mihiwwedah nadan tatagun Apu Dios ta nunhiglayadadaganda.

24 Ya innayun Peter an alyon di, Nadan propeta annihipun i Samuel ya an namin nadan nihnod i hiya yaimbagada tuwali nadan ma'ma'at hi ad uwani. 25 Otdita'un holag dadiyen propeta di na'atan naen imbagaba-gada ya ta'on on nan inalin Apu Dios i din hi Abraham analyonay nan tinanud Abraham di gumalat hi e awagahandi atagutaguh tun luta. 26 Ta hiya nan dita'un Judyu dinamangulun nannagan Apu Dios hinan imbabalenan hiJesu Kristu ta ipaphod dita'u ta wan idinong ta'u nadanadi maphod an ato'aton ta'u.

Nan Na'na'at 4:1 11 Nan Na'na'at 4:114

Hay Nahumalyaan Da Peter I John1 Hidin munhapit da Peter i John hinadan tatagu

ya immali nadan padin di Judyu ya nan ap'apun diguwalyah nan Templo ya nadan Saduse. 2 Te aggedapinhod nan itanudtudun da Peter an mamahuwan nadannumpun'ate te namahuwan hi Jesus. 3 Ot tiliwonda daPeter i John ot ibaludda dida mu aggeda ni' nahumalyate mun'ahdom. Ta nabiggat ot ahida mahumalya. 4 Mudakolda damdamay kimmulug an gapuh nangngolandai dadiyen intudtudun da Peter. Ot middumdah nadankimmulug tuwali i Jesus. Ta hay bilang di linala'in naminan kimmulug i Jesus ya umeh limay libu (5,000).

5 Ta on nabiggat ot ma'amungdah ad Jerusalem nadanmangipanuh hi tatagu i diyen boble ya nadan mangi-pangpanguluh nadan Judyu ya nadan mumpuntudtuduhnadan uldin di Judyu 6ya ta'on onnannabaktun padi an hiAnas ya nadanuduman tulangna andaKayapas ya hi Johnya hi Alexander ya nadan udum. 7 Ta onda inye da Peteri John hidi ot ipahangngabda didah nadan na'amung otalyondan diday, Nganney inatyun nangipaphod hi hukinnan napilay? Undan waday abalinanyu?

8 Ya bimmikah nan Espiritun Apu Dios i Peter otalyonay, Da'yun mangipanuh hi tatagu ya da'yun mangi-pangpangulu ituwen boble, 9undan nan maphod an na'atan nipaphodan di hukin tuwen napilay di gumalat hipanumalyaanyun da'mi? 10 Ot hinae'en na'at di mahma-hanyu ya maphod ta innilaonyun namin an ta'on onda'yun ibba' an Judyu an manu'e hi na'aan di pilay tuwentagun wahtuh hinangngabyu tee ya gapuh nan abalinanJesu Kristu an i Nasaret an hiya din impipata'yuh nankrus mu minahuwan Apu Dios. 11 Ya hiya boy ni'aligan

Nan Na'na'at 4:12 12 Nan Na'na'at 4:21nan batu an nibagay a'atna an alyonay, Nan batu anagge pinhod nadan mangapyah balen usalon ya onnot onhidiye otahan nan nahamad hi pangipabunan hi bale.

12 Ot athidih Jesus te aggeyu pinhod mu onnot on hiyananma'ahhapul hi pi'taguwan ta'u. Te ma''id ha udum hiimpa'innilan ApuDios himangihwang hi tatagu te hiya yaabuh.

13 Ya hidin tinigon nadan na'amung an munhumalya ida Peter i John an na'tulliddan humapit ya masda'awdate innilada an aggeda nun'iskul. Mu nanginomnomandaan manu'eh atdahdi ya dida din ni'uyu'uyug i Jesus.14Mu ma''id ha manomnomdah eda ipabahul i da Peter iJohn te inniladan agge nibahho nan inatda i diyen lala'innipaphod an mi'ta'ta'dog i dida. 15 Ot pa'aanonda ni' daPeter i John hidih nanway punhumalyaan taway atondanmunhahapit hi atonda. 16 Ta alyonday, Nganney atonta'un danaen duwan linala'i te adi ta'u pi'ihha"ut i naenmilagron inatda ya ten niluh an na'innilaan an namin ditataguh tun ad Jerusalem.

17Haymaphodhi aton ta'u ya padanan ta'un dida ta idi-nongdan emangitanudtuduh a'at Jesus ta adima'innilaandi atagutaguh abobboble.

18 Ta on nagibbuh nan nunhahapitanda ot ayagandabo da Peter i John ot padanandan dida ta idinongdan emangitudtuduh a'at Jesus. 19 Mu alyon da Peter i Johndi, Ta hay pohdonyu ya da'yuy unudonmi an bokon hiApu Dios. 20Adi mabalin hi idinongmin e mangibagbagahnadan tataguh nan tinannigomin ina'inat Jesus ya nadandingngodingngolmin hiya.

21 Mu nunhigla damdamay nanattatakutda i dida otahida ilubus dida te ma''id ha pangigadulandan mamal-paligat i dida te dakol nadan tatagu an mundayaw i Apu4:11 4:11 Psalm 118:22

Nan Na'na'at 4:22 13 Nan Na'na'at 4:31Dios an gapu i diyen na'at. 22Hidiyen lala'in nipaphod dihukina ya nahuluk hi napat (40) di tawon di napilayana.

Hay Numpaboddangan Nadan Apostoles I Apu Dios TaTumulidda

23 On limmah'un da Peter i John ot inayundan umehnan awadan nadan i'ibbada ot uhuhondan dida nan in-alin nadan nabaktun padi ya nadan mangipangpangu-luh nadan Judyu. 24 Ta onda dingngol nan imbagadaot mundasaldan namin an alyonday, He"a Apu Dios anna'abbaktu di nunlumu hi ad lagud ya tun luta ya ta'onon nadan baybay ya an namin nan wada i datuwe. 25 Yagapuh nan Espiritum ya imbagan din baalmun ap'apumian hi David an alyonay, Tanganu nin on hanadan tataguhabobboble ya nunhiglay bungotdan he"a an Dios ta nu-manomnomdah atonda an ta'on on ma"id ha abalinanda.26 Ta pamaag ya munhahayyup nadan patul ya nadanap'apu ta mi'buhuldah nan pinto'mun Ap'apu an hi JesuKristu.

27 Ta teen nipa'annung din inalin David te da Herodi Ponsio Pilatu ya an namin nadan Judyu ya ta'on onnadan bokon Judyu ituwen boble ya diday nunhahapitta ipapateda nan ma''id ha bahulna an baalmu an hiJesus. 28 Ta diday nipa'annungan din ninomnommutuwalin ma'at. 29 Apu Dios, dingngolmuy nanattatakut-dan da'mi ot idattan da'mi bahan an baalmuh tulidmi ane mangipa'in'innilah nan hapitmu. 30 Ya hanat ipatigomnan ongal an abalinam ta ipaphodmu nadan mumpundo-goh ya idatmu boy abalinanmi ta way atonmin mangathinadan milagro an gapuh nan abalinan nan baalmu anhi Jesu Kristu.

31 On nalpah hidiyen nundasalanda ya alinah onmunwawod hidiyen balen na'amunganda ya an naminda4:26 4:26 Psalm 2:1,2

Nan Na'na'at 4:32 14 Nan Na'na'at 5:4ya nunhiglay bimmikahan nan Espiritun Apu Dios i didata adida mo tumakut an e mangipa'innilah nan hapit ApuDios.

Hay Nun'i'iddatan Nadan Kimmulug I Jesus32 Dadiyen kimmulug i Jesus ya na'u'unnudan di pun-

nomnomda ya pangatda an ma''id ha ohah ma''ukuhi dida. Te mun'i'iddatandan namin hinadan wadandida. 33 Ya ongal di abalinan nadan Apostoles an emangipa'innilah namahuwan nan Ap'apu an hi JesuKristu. Ya nunhiglay nangipadutu' Apu Dios i didannamin. 34 Ta hiya nan ma''id ha oha i dida hi nakulan-gan hinan mahapulna te wadada'ey munhapul hi pihhuon nun'igattang nadan ibbada dohah nadan lutada onubaleda 35 ta idatdah nadan Apostoles ta ipiyappongdahinadan munhapul. 36 Ya hi Joseph an holag Libay ani Cyprus ya hiya nan nginadanan nadan Apostoles hiBarnabas an hay ibalinana ya umipa'amlong. 37 Hiyayohah nadan nangigattang hi lutana ot idatnah nadanApostoles.

5Nan Inat Da Ananias I Sapira

1Muwada han hi Ananias an inggatangda i ahawana anhi Sapira dohah nadan lutada. 2 Ta namaag nan pihhunnunggattanganda ot ipa''eday udum ot ahi idat Ananiasnan nabati hinadan Apostoles ot alyonay, Ammunah naennunggattanganmih nan lutami.

3 Ya inalin Peter i Ananias di, Tanganu mahan on im-palubusmun baliyan da'a i Satanas ta inlayaham nan Es-piritun Apu Dios. 4Hidin aggeyu inggattang nan lutayu yalutayu tuwali. Ot hidin inggattangyu ya da'yuy ud pihhuhnan nunggattanganyu ot ukod ayuh pangiyatanyu. Yatanganu mahan on waha ninomnommuh athina? Bokon

Nan Na'na'at 5:5 15 Nan Na'na'at 5:16hay taguy inlaylayahham te hi Apu Dios. 5Ta on dingngolAnanias hidiye ya inayunan natukkad ot mate. Ta annamin nadan nangngol i diyen na'at ya nangintattakutda.6Ot libbutan nadan mumpangilog an linala'i hinan libbutdi nate ot eda ilubu'.

7 Agge imme han tuluy olas ya hinunggop hi ahawanamu aggena innilah diyen na'at. 8 Ya inalin Peter i hiyay,On hituwe ya ammuna nan gattang nan lutayu?

Ya alyonay, O hiyahnae ya abuh.9Ya inalin Peter di, Te nee onyu nunhapitan an himbale

an e mangipatnan ilaylayahhan nan Espiritun Apu Dios.Wadadaneehdola nadan linala'i an enangilubu' i ahawamta itnud da'a. 10 Ya na'ibagan natukkad hi hinangngabPeter otmate. Ta on hinunggop nadan linala'i ya tinigodabon nate ot eda mo bo ilubu' hi dallag nan nilubu'anahawana. 11 Ya an namin nadan kimmulug i Jesus yanadan udum an nangngol i diye ya nunhiglay takutda.

Nadan Nakaskasda'aw An Ina'inat Nadan Apostoles12 Hay a'am'amungan nadan kimmulug i Jesus ya hidih

nan nangadanan hi Balkon Solomon hidih nan Templo.Ya dakol di nakaskasda'aw an ina'inat nadan Apostolesan panginnilaan an indattan Apu Dios dida hi abalinanda.13 Ya wadaday udum hinadan tatagu an ibagabagadayamaphod dadiyen kimmulug mu mun'og'ogondan e mid-dum i dida. 14 Mu ta'on on athidi ya dakol damdamaybinabai ya linala'i an kumulug an mun'iddum i dida. 15Tahiya nan nun'iyen nadan tatagu nadan mumpundogohhinan way pangi'wan Peter an nun'ipalo'da didah nadankama ya apih te alyonday ta'on on ammuna nan a''onPeter hi mipto' i didah ala''uhana ot ma'aan di dogohda.16 Ya dakolday tatagun immali an nun'alpuh nadan nun-lini''odan an bobleh ad Jerusalem an in'uyugda nadan

Nan Na'na'at 5:17 16 Nan Na'na'at 5:26ibbadan mumpundogoh ya nun'ahi'pan. Ta nun'ipaphodnadan Apostoles nadan mumpundogoh ya nunla'ahdanadan nun'ih'op hinadan nun'ahi'pan.

Hay Napalpaligatan Nadan Apostoles17 Ta gapu i dadiyen ato'aton nadan Apostoles ya

umamoh nan nabaktun padin di Judyu ya nadan Saduse.18Ta hiya nan impatiliwda nadan Apostoles ot ipibaluddadida. 19 Mu i diyen nahdom ya imme han anghel ApuDios ot ibughulna nan panton di baludan ot ipalah'unadida ot alyonay, 20Ume ayuh nan Templo ya intudduyuya'at nan munnananong an pi'taguwan i Jesus. 21 Ta ondadingngol hidiye ot umeda. Ta on nawnawi"it ot umedahnan Templo ot muntudtududahdi.

Ya hidin dimmatong nan nabaktun padi ya nadannun'ibbana hinan ugganda a'am'amungan ot ipa'ayagdannamin nadan mangipangpanguluh nadan Judyu anmunhumalya ot honagonday e mangawit hinadannun'ibalud an Apostoles ta humalyaonda dida. 22 Muhidin dimmatong nadan hinnagdah nan baludan yama''iddahdi nadan Apostoles ot mumbangngaddah nanna'amungan nadan munhumalya ot eda ibagan alyonday,23Umman dimmatong amih nan baludan ya nun'i'aladduya nada'en mumpungguwalya ya nun'ipongdah nadanapantopanto mu hidin imbughulmi ya ma''id ha tagu.24 Ta onda dingngol hidiye ya nan ap'apun di guwalyahnanTemplo ya nadan ap'apundi padi ya numanomnomdahi'on nganney na'at hinadan apostoles.

25 Ya wada han tagun dimmatong hinan punhu-malyaan ot alyonay, Umman dedahdih nan Templo nadanimpibaludyu an muntudtududah nadan tatagu. 26 Otume mo bo nadan guwalyah nan Templo an ta'on onnan ap'apuda ta eda awiton dida ot iyeda didah nan

Nan Na'na'at 5:27 17 Nan Na'na'at 5:36awadan nadan mumpunhumalya. Aggeda pinilit didanin'uyugmu inip'iphoddaynangalidandida te tumakutdahpampaan nadan tatagun dida.

27 Ta onda dimmatong nadan apostoles hinan pun-humalyaan ot pata'dogonda didah hinangngab nadanmumpunhumalya ot humalyaon nan nabaktun padi dida28 an alyonay, Na'padannanmin da'yuh din hopapnaan idinongyun e mangitanudtuduh a'at diyen tagu muonyuot inyal'alan e nuntudtuduh nadan tataguh tun adJerusalem. Ya da'mi bo udot di pabahulonyuh nangipap-aten hiya.

29 Ya alyon da Peter hinadan ibbanan apostoles di,Mahapul an hi Apu Dios di unudonmi an bokon hay tagu.30 Te hi Apu Dios an inunud handidan a'ammod ta'uhdin nadne ya hiyay nummahun Jesus an hiya din impi-pata'yuh nan krus ta hidiy natayana. 31 Ot ipabaktuna tahiya moy ma'unud hi Ap'apu ya Mangihwang i dita'u. Othiya'ey unudon ta'un Judyu ta muntutuyu ta'uh nadanina'inat ta'un adi maphod ya pakawanon Apu Dios dibahul ta'u. 32 Ya da'miy muntistiguh nan namahuwanJesus. Ya atbohdin muntistigu nan Espiritun Apu Dios anipiddumnah nitaguwan nadan mangun'unud i hiya.

33 Ta hidin dingngol nadan mumpunhumalya yanangimbubbungotda ta pohdondan ipapate dida. 34 Muwadahanoha i dida anPaliseu annungngadanhi Gamalielan pa'allispituwon nadan tatagu an muntudtuduh nadanuldin di Judyu an timma'dog ot ibaganan lumah'unda ni'nadan apostoles hi na'omtang. 35 Ta hidin limmah'undaot alyonay, I'iba an Judyu, pa'annomnomonyu ta ahiyuaton di pohdonyu i datuwen tatagu te bokon ammunahad uwani di na'atan di athitu. 36 Te handi'e ni' ya wadahan lala'i an hi Tiyudas an mangalih hiya ya nabaktu tawaday immeh opat di gahut (400) hi linala'ih nangunud

Nan Na'na'at 5:37 18 Nan Na'na'at 6:2hinan tudtuduna. Mu hidin nipapate ya nabukaldannamin handidan nangunud i hiya ta napogpog hidiyenintudtuduna. 37 Ya wada bo han hi Judas an i Galileean hidin timpun di e a'uyapan di tatagu an milistayngadanda ya wadaday inhaphapitana tami'buhuldah nangubilnu. Mu waday namate i hiya ta an namin hand-idan nangunud i hiya ya nahihi"anda. 38 Ot athidi boi datuwe an idinongdan mangun'unud i naen nituddu idida te nate nan ap'apuda. Ot hiya nan ibaga' i da'yuta adi ayu numanomnom hi atonyun dida ta ukodda. Othinaen nituddun didan un'unudonda ya mapogpog hi'onnalpuh nomnom di tagu. 39 Mu on'e tuwali hi Apu Diosdi nalpuwan naen itudtududa ya ma''id ha abalinanyunmangipadinong i dida an on ayuot mi'hangga i Apu Dios.

40 Ta inyunnudandah nan inalin Gamaliel ot ipaghopdanadan apostoles hinan awadanda ta pamaag mo otpun'ipahuplitda dida. Ot ibagadan didan idinongdan emangipa'innilah a'at Jesus ot ipalah'unda dida. 41 Yamun'am'amlong nadan apostoles an ta'on on waday hu-mihiwon dida te inniladan inyabulut Apu Dios nan edanipadildilahan an gapuh eda pangipa'innilaan hinan a'atJesus. 42 Ta abigabigat on immedah nan Templo ya hiabalebale ta eda itudtudu an hi Jesus ya hiya nan Kristuan hihinnodda.

6Hay Namto'andah Nan Pitun Mangipapto' Hinan Ihmo'da

1 Hidin dumakoldan dumakol di kimmulug i Jesusya abigabigat on waday ihmo'dah nadan ibbadan kim-mulug hinadan munhapul hi boddang. Mu wadadayJudyu an Greek di hapitda an munlilida te alyondayagge numpapaddung di idatdah nadan nabalu an ibbadahinan idatdah nadan nabalu an Hebrew di hapitda. 2 Ot

Nan Na'na'at 6:3 19 Nan Na'na'at 6:10ayagan nadan apostoles an namin nadan ibbadan kim-mulug i Jesus ot alyonday, Adi mabalin an iwalongmin emuntudtuduhnan a'at Jesus ta hinaey ipapto'mi. 3Tahiyanan udu'dulnay pot'onyu ha pituh linala'i an maphoddi ibagan di tataguh a'atda ya nun'anonomnomanda yamatigo i dida nan tamun nan Espiritun Apu Dios, tadiday ukod ituwen tamu. 4Ta way atonmin mangiyohhahnan tamumin mundasal ya muntudtuduh nan hapit ApuDios. 5Ya an namin nadan na'amung ya pinhoddah diyenimbagan nadan apostoles. Ot pot'onda mo hi Stephen annahamad di pangulugna ya waday atigan di tamun nanEspiritun Apu Dios i hiya ya hi Philip ya hi Prokorus yahi Nikanor ya hi Timon ya hi Parmenas ya hi Nikolas ani Antiok an bokon Judyu mu unudona nadan tugun diJudyu. 6Ot ipa'eda didah hinangngab nadan apostoles otiha'mon nadan apostoles di ta'ledah ulun dadiyen napto'ot idasalanda dida.

7 Ta nan hapit Apu Dios ya ninaynayun an nihinap tadimmakol nadan kimmulug i Jesus hi ad Jerusalem. Yadakolday padin di Judyu an nangabulut ya nangun'unudhinan tudtudun Jesus.

Hay Natiliwan Stephen8 Hi Stephen ya ongal di boddang Apu Dios i hiya

ta hiya nan nunhiglay abalinana an umat hinan dakolan nakaskasda'aw an ina'inatna an tinannigon nadantatagu. 9 Mu hidih ad Jerusalem ya wadada bopiboyudum an Judyu an ma'amu'amung hinan a'am'amungandi nawayawayaan an himbut an adida pohdon hi Stephenan dadiye nadan Judyu an i Sayrin ya i Alexandria yai Silisia ya i Asia an nunhahapitda ta eda mi'yahhiyani Stephen. 10 Mu lo'tat ya hinipol Stephen dida te nanEspiritun Apu Dios di nangipanomnom i hiyah ibagana.

Nan Na'na'at 6:11 20 Nan Na'na'at 7:611 Ta dadiyen ni'yahhiyan i hiya ya numbayaddah tataguta diday nangihinap hinan layah an alyonday, Dingngolminan inalin Stephen an alyonay, Layah nan a'atMoses ya hiApu Dios. 12 Ta himmihiwoda mo nadan tatagu ya nadanmangipangpangulu i dida ya nadan mumpuntudtuduhuldin di Judyu ot eda tiliwon hi Stephen ot iyedah awadannadan Sanhedrin an dida nan munhumalya. 13 Ot aya-ganda dadiyen ahilalayah an tistigu ot alyonday, Hituwentagu ya pihupihulona nan Templo ya nadan uldin diJudyu. 14 Te dingngolmin alyonay hidiyen hi Jesus ani Nasaret ya pa"ihona nan Templo ya hukkatana nanpangat ta'u tuwalin intuddun Moses. 15 Mu an naminnadan na'amung ya hi Stephen di titiggonda te humiliyangahna an ay angah di anghel.

7Hay Nambal Stephen Hinan Imbagan Nan Nabaktun Padi

1 Ya inalin nan nabaktun padi i Stephen di, On imman-nung hinaen inalida?

2 Ya inalin Stephen di, Da'yun i'iba ya a'ammod, don-glonyuh tuwen ibaga'. Hi Apu Dios an na'abbaktu yanumpatigo i Abraham an ud holag i dita'u hidin awadan-dah ad Mesopotamia hidin aggeda ni' immayan hi adHaran. 3 Ta alyonan hiyay, Taynam tun numboblayam yanadan i'ibam ta ume'ah nan boblen ituddu' i he''a. 4 Ottaynan mon da Abraham hi ad Kaldea ot eda miha''ad hiad Haran. Mu hidin nateh amanah ad Haran ot pa'aliyonApu Dios dida ituwen boble an nunhituwan ta'uh aduwani. 5 Mu hidin immaliyan da Abraham hitu ya aggeni' indat Apu Dios hituwen luta i hiya an ta'on on hakittang te inalin Apu Dios di nan holagnay pangidatana.Mu hidin nangibagaan Apu Dios ituwe ya ma''id ni' haimbabalen Abraham. 6 Ya inalin bon Apu Dios i hiyay,

Nan Na'na'at 7:7 21 Nan Na'na'at 7:13Nadan tanudam ya eda munhituh nan bokonda boble tadiday mumbalin hi baal nadan tataguhdi ta palpaliga-tonda didah opat di gahut (400) di tawon. 7Mu iballoh'uta nadannumboblehdi anmamalpaligat i dida ya paligato'damdama dida.

Ya ha boy ohah inalin Apu Dios ya alyonay, Mu lo'tat yaumaanda i diyen boble ta mumbangngaddahtun awadamta hituy pundayawandan ha''on. 8 Mu mahapul an annamin nadan tanudam an linala'i ya makugitda ta ati-ganan un'unudonyu tun ibaga'.

Ta hiya nan hidin mi'awaluh algoh niyayyaman Isaacot kugiton Abraham. Ot athidi boy aton Isaac hinanimbabalenan hi Jacob ya atbohdi damdamay inat Jacobhinadan himpulut duwan (12) imbabalena an datuwenadan a'ammod ta'u.

Hay Nangibagaan Stephen Hinan Na'at I Joseph9Dadiyen linala'in imbabalen Jacob ya inamohandanan

ohan hi ibbada an hi Joseph ot ihbutda hinan i Egypt. Muhi Apu Dios di nanongnan nangipapto' i hiya. 10 Ta hiyaynamoddang i hiya hinadan nunligatana ya indattanahongal an abalinana. Ta gapu i dadiyen maphod an a'atnaya hiyay pinto' nan patul hi ad Egypt hi gobelnador tahiyay ap'apu an mumpapto' hi ad Egypt ya hi an naminnadan tatagun wah nan palasyu.

11 Mu hidin awadan Joseph hi ad Egypt ya wada hanbitil. Ta nadan a'ammod di Judyu hi ad Kanaan ya ma''idha anonda ta nunhiglay punligatanda. 12 Mu manuh adEgypt te dakol di inamung Joseph hi makan.

Ta hidin dingngol Jacob an waday makan hi ad Egyptot honagona nadan i'imbabalena an ud holag i dita'uta hidiyey pinghanah immayandahdi mu aggeda ni' im-matunan hi ibbadan hi Joseph. 13 Ta hay pidwanahimmayandahdi ot ahi mohpe ibagan Joseph an hiya nan

Nan Na'na'at 7:14 22 Nan Na'na'at 7:24hi ibbada ta hidiyey nanginnilaan damdaman nan patulhidih ad Egypt hinadan i'iban Joseph. 14Ot ibagan Josephhinadan i'ibana ta i'uyugdah amada an hi Jacob ya di-dan hina'amma ta umedah ad Egypt. Ta hay bilangdanhina'amman imme ya napitudat lima (75).

15 Ta imme da Jacob hi ad Egypt ot hidiy ihaha''adandata hidiy natayan Jacob ya nadan holagna an dida nadana'ammod ta'u. 16 Mu nan ba'agda ya imbangngaddahad Sekem ta nilubu'dah nan lutan ginattang Abrahamhinadan holag Hamor.

Hay Nangibagaan Stephen Hinan Inat HandidanA'ammoddan Judyu

17Ot innayun Stephen an alyon di, Hidinmun'adatngannan pangipa'annungan Apu Dios hinan imbaganan Abra-ham ya dimmakolda mo handidan a'ammod ta'uh adEgypt. 18 Ya napinpinalogda boy numpumpatul hi adEgypt ta lo'tat ya numpatul han ma''id ha innilanah a'atdin hi Joseph. 19 Ta ina"ulana handidan a'ammod ta'uot pilitonda dida ta ipayahda nadan goggolang ta wanmun'a'ateda.

20 Ya i diyey niyayyaman Moses an ma''ap'aphod angolang. Ya impapto' inanah baleda hi tuluy bulan. 21 Otiyeda i han nibata"an hi baleda mu inawit nan imbabalendi patul ot ipakilogna ta imbilangnah imbabalena. 22 Taintuddudan Moses an namin nadan mitudduh nadannun'anomnoman hi ad Egypt ta numbalin hi nala'ing anhumapit ya dakol di maphod hi ina'inatna.

23 Ta hidin napat (40) di tawona ya ninomnomnan etigon nadan i'ibanan Judyu. 24 Ya tinigona han ibbanan7:21 7:21 Hay Nakakan 2:1-10

Nan Na'na'at 7:25 23 Nan Na'na'at 7:35Judyu an palpaligaton han i Egypt ot ma'abal ot patay-onah diyen i Egypt. 25 Inat Moses hidiye te hay ninom-nomna ya innilan nadan ibbanan Judyu an hiyay pinto'Apu Dios hi bumoddang i didah nan pumpaligatanda muonnot on aggeda innila. 26Mu hidiyen nabiggat ya tinig-ona boy duwan linala'i an ibbanan Judyu anmun'awwitdaot ipatnanan anawaon dida an alyonay, Tanganu bo onayu mun'awwit an on ayu hinagi? 27 Mu nan ohanmamalpaligat hinan ibbana ya intuldunah Moses ot aly-onay, Nganney mangalin he''ah umali'ahtun mun'anawai da'mi? 28Wan alyom bo on ta patayona' an umat hinaninatmuh nan i Egypt hi ad ugaban.

29 Tahidin dingngolMoses hidiyennambalna ot bumtikot e miha''ad hi ad Midian. Ta hidiy nangahawaana tawaday duwan linala'in imbabalena. 30Mu hidin nala"uhdi napat (40) di tawon hi niha"adanahdi ya numpatigohan anghel i hiya i han mundalang an kaykayyiw hinanena numpastolan hidih nan agge naboblayan an nihaggonhinan billid hi ad Sinai. 31 Ta masda'aw hi Moses idiyen tinigona ot e mihaggon ta ena pa'atiggon. Mudingngolnan munhapit nan Ap'apu an alyonay, 32 Ha''onnan Dios an dayawon nadan a'ammodyu an da Abrahamya hi Isaac ya hi Jacob. Ta munggagayonggong hi Mosesta tumakut an mangitigo i diyen mundalang. 33 Yainalin bon nan Ap'apu i hiyay, Aanom nan hapatutmu tehituwen timma'dogam ya niyappit i ha"on. 34 Manu'ehnumpatigowa' i he"a ya uh'uhdunga' nadan tatagu' hi adEgypt an nunhiglay punligatanda ya dingngol'uy palakda.Ta hiya nan immaliya' ta boddanga' dida. Ot honagon da'ata he"ay e mangawit i dida.

35 Mu handidan a'ammod ta'u ya aggeda pinhod an hi7:32 7:32 Hay Nakakan 3:5-6 7:34 7:34 Hay Nakakan 3:1-10

Nan Na'na'at 7:36 24 Nan Na'na'at 7:42Moses di mun'ap'apu ya mangipapto' i dida te hay nan-galyanda i hiyay, Nganney mangalin he"a hi umali'ahtuan mun'anawa i da'mi? Mu hi Moses damdamay pinto'Apu Dios ta hiyay numpatigan nan anghel hinan waymundalang an kaykayyiw. 36Ta hidin e nangawitanMosesi dida ya dakol di milagro hi inatnah ad Egypt ya haynangi'wandah nan baybay an mumbolah* ya hidih nadaninwa'inwada an agge naboblayan hi napat (40) di tawon.37Ya hi Moses boy nangibaga i handidan a'ammod ta'u anwaday pot'onApuDios hi oha i dita'un Judyu tamumbalinhi propeta an umat hi namto'ana i Moses. 38 Ya hiya bodin immeh nan billid hi ad Sinai hidin awadan handidana'ammod ta'u hinan agge naboblayan ta e ni'hapit hinananghel. Ta hidiy nangdatan diyen anghel i hiya hinannitudo'an nan tugun Apu Dios an mangitudduh nan a'atdi pi'taguwan hi munnananong. Ta hidiyen tugun dinabanolboltan i dita'un Judyu.

39 Mu handidan a'ammod ta'u ya aggeda pinhod anunudonhiMoses an ondaot pinihul ya pinhoddan ibangn-gad hi ad Egypt. 40 Ta i diye bon immayan Moseshinan billid hi ad Sinai ya alyonda i Aaron di, Apy-ommot ha dayawon ta'u ta diday mangipangpangulundita'u te agge ta'u mahna innilay na'at hinan nangi-pangulun dita'uh nakakan ta'uh ad Egypt. 41 Ta hiyanan nangapyada mo i han ing'ingon di kilaw di baka oti'nonganda ot umanam'amlongda on tinaytayyawandahdiyen iniphodda. 42 Ta hiya nan inwalong mon ApuDios dida ta ukoddah nan at'attonda ta ta'on on hanadanbittuwon ya bulan hi ad lagud on inani'nonganda. Hinaenna'at ya impitudo' Apu Dios hinan propeta an alyonay,* 7:36 7:36 Nan baybay an mumbolah ya mumbolah di tigona te gapuh nanholo' an wah dallomna ya nanmumbolah an panag hinan pingngitna. Ya nanmumbolah ya hidiye nan red hi English.

Nan Na'na'at 7:43 25 Nan Na'na'at 7:52Da'yun Judyu ya bokon ha"on di nangi'nonganyuh nadanpinanaltiyuh din awadanyuh nan agge naboblayan hinapat (40) di tawon. 43 Te hay nangi'nonganyu ya hinanpundayawanyu hinan dios di udum an tatagu an hi Molekya han ay bittuwon an hi Repan te diday dinayawyuhdiosyu ta inodnanyuh nadan imma'immayanyu. Ta hiyanan udum hi algo ya ipiye da'yuh daggah di ad Babilon.

44Ya alyonbon Stephendi, Hanan tabernakel ya intakinhandidan a'ammod ta'uh din immayandah nadan aggenaboblayan. Hituwen tabernakel an iniphod Moses yainyunnudnah nan impatigon Apu Dios i hiya.

45 Ya hidin nateh Moses ya nihukkat hi Joshua annangipangpangulu i dida. Ya nan boblen umayanda yawadaday nunhituhdi mu gapuh boddang Apu Dios ya in-abakda dida. Ya hidiyen tabernakel ya nanongnan wadandida ta ingganaot matanudan hi David an numbalin hipatulda. 46 Ya pohpohdon Apu Dios hi David ot ibaganai Apu Dios hi'on mabalin an iphodna ha nahamad anbale hi pundayawandan hiya an Dios an hiyay dayawondamdaman handin hi Jacob. 47Mu agge inabulut Apu Diosan hi David di mangapya te hi Solomon di ninomnomnahmangiphod. 48 Mu hi Apu Dios an na'abbaktu ya bokonnan inapyan di tagun baley punhituwana te hay intudo'din ohan propeta ya alyonay, 49 Hi Apu Dios ya alyonay,Hay trono' ya hi ad abunyan ya hitun lutay pangigoppa'a'.50 Te an namin di nalmu ya ha"on an Dios di nunlumu.

51Ya alyon bon Stephen di, Hiya danaey tugunApuDiosmu adiyu donglon. Ya adiyu unudon an ay ayu bokonJudyu an umat ayu i handidan a'ammod ta'u an nginhedanan Espiritun Apu Dios. 52 Te ma"id ha ohah nadanpropetan Apu Dios hi aggeda pinaligat. Ya pinatepateda7:43 7:43 Amos 5:25-27 7:50 7:50 Isaiah 66:1,2a

Nan Na'na'at 7:53 26 Nan Na'na'at 8:1handidan hinnag Apu Dios an e nangipa'in'innilah nane umaliyan Kristu. Ta neen nipa'annung an immalihKristu ot ipatiliwyu ot ipapateyu. 53 Manu te da'yuynangidawatan Apu Dios hinan tuguna an impiyalinahnadan anghel mu aggeyu inunud.

Hay Namatayanda I Stephen54 Hidin dingngol nadan mumpunhumalyah diyen in-

ali'alin Stephen ya mun'iti'itibdah bungotda. 55Mu bim-mikah nan Espiritun Apu Dios i hiya. Ya hidin intan-gadnah ad abunyan ya tinigona nan binang Apu Diosya hi Jesus an timma'dog hi way winawwan Apu Dios.56 Ya inalinay, Tangadonyu'en niluwat hi ad abunyan tamatigo nan Nitulang Hitun Tatagu an timma'dog hi waywinawwan Apu Dios.

57 Mu inupupday ingada ta adida donglon nanpun'ibagan Stephen ot madhudan ahitutukuk anmuntiliw i hiya. 58 Ot iyedah nan ngillig nan boble oteda puntopahdi. Ya nada'e an e nuntiliw i hiya an dadiyenadan mumpunlayah an tistigu ya inaanday oddah dilubungda ot ipiyadugda i Saul. 59Ot madhudan ahitotopai Stephen. Mu nundasal hi Stephen an alyonay, ApuJesus, hanat agamidom di linnawa'. 60 Ot inayunanmundu''un ot itkuknan alyonay, Apu Jesus, hanat adimnomnomnomon hituwen numbahulanda.

Ona inalih diye ot inayunan ma'unguh.

8Hay Namalpaligatan Saul Hinadan Kimmulug

1 Hi Saul ya immamlong hi namatayandan Stephen. Tanihipun i diye ya nunhiglay pamalpaligatdah nadan kim-mulug i Jesus hi ad Jerusalem. Ta hiya nan nahihi"andanadan kimmulug ta niwakatdah nadan probinsya hi ad

Nan Na'na'at 8:2 27 Nan Na'na'at 8:11Judea ya hi ad Samaria mu nadan apostoles ya nun-nanongdah ad Jerusalem. 2 Ya wadaday udum an kim-mulug i Jesus hidih ad Jerusalem an umukayunganda yakumogakogada hi natayan Stephen ta diday e nangipapto'hinan adolna ot eda ilubu'.

3 Ya hi Saul ya inatnay abalinanan namalpaligat hi-nadan kimmulug i Jesus ta immeh abalebale ot enapun'ipalah'unnadankimmulug an ta'ononnadanbinabaion ena impibalud dida.

Hay Nuntudduwan Philip Hi Ad Samaria4 Dadiyen kimmulug an nahihi"an an nalpuh ad

Jerusalem ya kumpulnan boblen immayanda on in-tudtududay a'at Jesus. 5 Ta hi Philip ya immeh nanohan bobleh ad Samaria ot ena itudtuduhdi nan iphodanta'un tatagu an inat Jesu Kristu. 6 Ta dakkodakkoldaykimmulug hidi an gapuh nadan intudtuduna ya nadanmilagro an inatna. 7 Te nadan nun'ahihi'pan ya namaag-gon ahitutukukda on nun'ala'ah nadan nun'ih'op i dida.Ya atdabohdi nadan naparalays ya nadan nun'apipilay annun'ipaphodna dida. 8 Ta hiya nan nunhiglay amlongnadan tatagu i diyen boble.

9 Mu i diyen boble ya wada han hi Simon an mun'ayak.Ta an namin nadan i Samaria ya masda'awdah nadanato'atona. Ta hiya nan hay punnomnomnah adolna yana'abbaktun tagu. 10 Ya an namin nadan tatagu i diyenboble an kakadangyan ya nun'awotwot ya pa'pattiyondaan hiya ya na'abbaktu te hay punnomnomda ya hi ApuDios di nalpuwan diyen abalinana. 11 Ta pa'pattiyonnimpen nadan tatagu te tinannigoda nadan dakol anina'inatna.

Hay Kimmulugan Nadan Udum An I Samaria I Jesus

Nan Na'na'at 8:12 28 Nan Na'na'at 8:2412 Mu hidin kinulugda nan intuddun Philip an a'at

nan pun'ap'apuwan Apu Dios ya nan a'at Jesu Kristu yanumpabonyagda. 13 Ya ta'on on hi Simon ya kimmulugot mumpabonyag ot mi'uyu'uyug i Philip. Ya nasda'awhi naniganah nadan milagro an ina'inat Philip an pangi-matunan an hi Apu Dios di nangdat hi abalinana.

14 Ta hidin dingngol nadan apostoles hi ad Jerusalemannadan tataguh ad Samaria ya inabulutda nan hapit ApuDios ot honagondahdi da Peter i John ta eda boddangan hiPhilip. 15 Ta hidin dimmatongdahdi ot idasalanda nadankimmulug i Jesus ta wan ipiddumApu Dios nan Espiritunai dida. 16Te agge ni' niddum i dida nan Espiritun Apu Dioste nabonyaganda ya ammuna hi ngadan nan Ap'apu ta'uan hi Jesu Kristu. 17 Ta hidin nun'iha'mon da Peter i Johndi ta'ledah nadan i Samaria an kimmulug i Jesu Kristu yanun'iddum nan Espiritun Apu Dios i dida.

18 Ya hidin tinigon Simon an on ammunaynumpangiha'mawan da Peter i John hi ta'leda on niddumnan Espiritun Apu Dios hinadan tatagu ya inalinan diday,Bayadan da'yu 19 ta idattana' pibo hi abalina' ta wa'e hapangiha'mawa' hi ta'le' hinadan tatagu on middum i didanan Espiritun Apu Dios.

20 Mu inalin Peter i hiyay, Nan idat Apu Dios ya adimabayadan. Ot hinaen pihhumyama'umah anmi'yumahhinan nitaguwam an gapu i naen adi maphod an pun-nomnommu. 21Adimabalin anmiddum'a ituwen tamumite innilan Apu Dios an adi maphod di punnomnommu.22 Ot mahapul an muntutuyu'a i naen adi maphod anem ninomnom ya idasalmu ta wan pakawanon da'a iApu Dios. 23 Te matigon ma"amoh'an tagu te hanadanpumbahulan di nun'onan hi nomnommu.

24 Ya alyon Simon di, Idasalana' bahan ta wan adi ma'ati ha"on hinaen inalim.

Nan Na'na'at 8:25 29 Nan Na'na'at 8:3525 Ta hidin nagibbuh an nuntudtudu da Peter i John

hinadan a'at Jesus ya nan hapit Apu Dios ot mumbangn-gaddah ad Jerusalem. Ya hinadan inwada ya innaynayun-dan intudtudu nan a'at Jesu Kristu hinadan bobleh adSamaria.

Hay Nundamuwan Philip Hinan Ap'apuh Ad Etiopia26 Indani ya wada han anghel Apu Dios an himmapit i

Philip an alyonay, Makak'a ta ume'ah nan kalata hinanagge naboblayan anmangipluy hi ad Gaza hi'ontamalpuhad Jerusalem. 27 Ta hidin mangmangnge ya dinamunahan lala'in nabaktuy sa'adnah ad Etiopia an nungkalesa.Ya hidiyen lala'i ya hiyay mangipapto' hinan pihhun nanbabain patul an alyonday Kandes. Hiya ya nalpuh adJerusalem an e nundayaw. 28 Ya hidin umanamutana yamumbahabbahah nan intudo' nan propeta an hi Isaiah.29 Ya impanomnom nan Espiritun Apu Dios i Philip ta emihaggon i hiya. 30 Ot ma'anneh Philip hi awadana. Yadingngolna annanbahbahhaondiyen lala'i ya nan intudo'din propeta an hi Isaiah. Ot alyon Philip i hiyay, Onma'awatam hinaen bahbahhaom?

31 Ya alyon diyen lala'i di, Adi' nimpe tee ma'awatanot maphod on waha mangituddun ha''on. Ot ibagananPhilip ta mi'lugan i hiya. 32 Hidiyen impitudo' Apu Diosan bahbahhaona ya alyonay, Hiya ya umat hinan kalneroan inyedah nan eda pumpaltiyan i hiya. Ya umat bohnan kalnero an ta'on onda pumpukisan ya dindinnongan.33 Ya bina'bainda ya ma"id ha nangita'dog i hiyah dinena nahumalyaan. Ya ta'on on ma"id ha bahulna yapinogpogday nitaguwanah tun luta.

34 Ya alyon nan lala'i i Philip di, Nganne nin di haphapi-ton tuwen propeta? On hay adolna nin onu hay udum antagu? 35Ot ihipun Philip an mangipa'innila hinan nitudo'8:33 8:33 Isaiah 53:7-8

Nan Na'na'at 8:36 30 Nan Na'na'at 9:4an binahana ta inggana ot ipa'innilana nan iphodan ta'untatagu an inat Jesu Kristu. 36Ya hidinmangmangngeda yaminangmangda han liting ot alyon nan lala'i di, Dee aayhan liting. Undan adi mabalin an eya' bonyagan hidi?

37 Ya inalin Philip di, Immannung'en kulugom hi Jesusya mabalin.

Ya alyonay, Ot immannung an kulugo' an hi Jesu Kristunan Imbabalen Apu Dios. 38 Ot ipadinong diyen lala'inan kalesana ot lumah'undan duwa. Ot umedah nanway liting ot bonyagan Philip. 39 Ta hidin dimma"aldaot ipa'adawwin nan Espiritun Apu Dios hi Philip ta aggetinigon diyen lala'i hi immayana. Ot inayuna mon umehbobleda an nunhiglay amlongna.

40 Ya hi Philip e ya pamaag ya wah ad Asotus. Othawangonay abobboblehdi an ena impa'in'innila naniphodan ta'un tatagu an inat Jesu Kristu ta ingganaotdumatong hi ad Sesaria.

9Hay Kimmulugan Saul

1Hi Saul ya nunhiglay pangalina an alyonay gahin ahanona ipapate nadan kimmulug i Jesus. Ta hiya nan immehnannabaktunpadih ad Jerusalem 2 ta enapa'apyaha tudo'ta ipatigonah nadan mangipangpanguluh nadan Judyuhinadan a'am'amungandah adDamaskus ta innilaonda anhiya ya mabalin an ena ipibalud hi ad Jerusalem nadanmangun'unud hinan tudtudun Jesus an ta'on on binabai.

3 Ta onda imme da Saul hi ad Damaskus an nung-ginawwadah nan awon ya alinah on wada han humilinmumbinang an nalpuh ad lagud ta nabinangan nanawadan Saul. 4 Ya natukkad hi Saul ya dingngolna hanmunhapit an alyonay, Saul, tanganu ona' palpaligaton ihe''a?

Nan Na'na'at 9:5 31 Nan Na'na'at 9:175 Ya alyon Saul di, Nganney ngadanmu Apu?Ya inalinay, Ha''on hi Jesus an palpaligatom.

6 Tuma'dog'a ta ume'ah nan boble ot wahdi hanmangituddun he''ah nan pohdo' hi atom. 7 Ya nadanlinala'in ni'uyug i Saul ya masda'awda te dingngoldahdiyen munhapit muma''id ha tinigodah taguh himmapit.8Ta timma'dog hi Saul mu hidin diyatonay matana ya aditumigo. Ot podnonda mo ot inaynayundah ad Damaskus.9 Ta tuluy algoy adi tumigawan di matana ya hay aggenananganan ya imminuman.

10 Ya hidih ad Damaskus ya wahdi han lala'in man-gun'unud hinan tudtudun Jesus an hi Ananias di ngadana.Ya ayna ininop nan inalin nan Ap'apu ta'u an alyonay,Ananias.

Ya alyon Ananias di, Tanganu Apu Jesus?11 Ya inalin Jesus di, Makak'a ta ume'ah nan kala-

tan nungngadan hi Ma'andong ta em tigon hidih waybalen Judas han tagun i Tarsus an hi Saul an wahdindumasadasal. 12 Ot impatigo' bon hiyay umayam hidi taem iha'moy ta'lem i hiya ta wan tumigoy matana.

13 Ya alyon Ananias di, O mu dakol di tatagun nangn-gola' hi a'at diyen tagu an nunhiglay nangnangngatnahnadan tatagum hi ad Jerusalem. 14 Ya nee bo anunimmalih tun ad Damaskus an inyabulut nadan nabaktunpadi hi ad Jerusalem ta way atona bon mangipibaludhinadan kimmulug i he''ahtu.

15 Mu inalin Jesus di, O mu ume'a te hiyay ohanpinto''u hi e mangipa'innilah a'at'uh nadan bokon Judyuya nadan patul ya ta'on on nadan Judyu. 16 Ya ipa'innila'bon hiya nan a'at di ena punholholtapan an gapuh pan-gun'unudanan ha''on.

17 Ot umeh Ananias ot hunggop i diyen bale ya wahdihSaul ot iha'monay ta'lena i Saul ot alyonay, Ibba', nan

Nan Na'na'at 9:18 32 Nan Na'na'at 9:26Ap'apu ta'un hi Jesus an numpatigon he"a hinan awonhi immaliyam hitu ya hiyay nannag i ha''on ta way atonnan matam an tumigo ya ta middum nan Espiritun ApuDios hinan nitaguwam. 18 Ya alinah on na'ibagan nagahhan ay uhip hi matan Saul ta mabalin mohpe an tumigoymatana. Ot inayunan e mumpabonyag 19 ot mangan tanumbangngad di bikahna.

Hay Nangibagaan Saul Hi A'at Jesus Hi Ad DamaskusTa niha"ad ni' hi Saul hi awadan nadan kimmulug i

Jesus hi ad Damaskus 20 ot mi'yeh nadan a'am'amungandi Judyu hidi. Ta hidiy nangihipunanan nangipa'innilahnan a'at Jesus an alyonay, Hi Jesus ya hiya nan ImbabalenApu Dios. 21Ta an namin nadan nangngol ya masda'awdaan alyonday, Ot ten hinae din pimmatepateh nadan kim-mulug i Jesus hi ad Jerusalem. Ya undan bokon hiya nanimmalin e muntiliw hinadan kimmulug i Jesus hitu taiyena didah nadan nabaktun padi?

22 Mu hi Saul ya namaman na'udman di abalinananmangipa'innila an hi Jesus ya hiya nan Kristu an hahad-dondan umali. Ta ma''id ha aton nadan Judyu hi adDamaskus an manipol i hiya te na''ipto' an namin nadanimbagabaganan a'at Jesus.

23 Ta on nala"uh han atnay algo ya na'amungda nadanJudyu hi ad Damaskus ta hahapitonday atondanmamatenhiya. 24 Ta abigabigat ya ahodohodom an eda bobota'onhinadan geyt diyen boble ta mala''uh'ehdi ya pinatedamu na'innilaan da Saul. 25 Ta i han nahdom ya binyunnadan kimmulug hi Saul hinan bahhel nan binattun aladan inha"addah nan ongal an bahket.

26 Ot inayunan umeh ad Jerusalem te pinhodnan mid-dum hinadan kimmulug i Jesus hidi. Mu an namindaya tumakutda te munduwaduwada hi'on immannung

Nan Na'na'at 9:27 33 Nan Na'na'at 9:35

an kimmulug i Jesus. 27 Mu wada han hi Barnabasan namoddang i hiya ta inyenah nan awadan nadanapostoles ot uhuhonah diyen numpatigan Jesus i Saulhidin immayanah ad Damaskus ya nan inalin Jesus ihiya. Ya impa'innilana boy aggena timmakutan annangipa'innilah a'at Jesus hi ad Damaskus. 28 Ot abu-lutonda mo an middum hi Saul i dida. Ya ma''id hatakutna an e nangipa'in'innilah nan a'at nan Ap'apu ta'unhi Jesu Kristu hi ad Jerusalem. 29Ya e bo ni'tanobtobbalanhinadan Judyu an Greek di hapitda on ni'yanahhiyan idida. Mu impatnada damdaman mamate i hiya te aggedapinhod nan inalinan a'at Jesus. 30 Mu hidin na'innilaannadan kimmulug nan hinahapitdan atondan mamate iSaul ot tundondah ad Sesaria ot pumbangngadonda hi adTarsus an numboblayana.

31 Ta an namin nadan kimmulug an ma'amu'amunghinadan boble hi ad Judea ya hi ad Galilee ya hi ad Samariaya limminggop mohpey punnomnomda te kimmulug monan namalpaligat ni' i dida. Ya binoddangan nan Espiri-tun Apu Dios didan namin ta nun'ihamad di pangulugdaya dimmakolda. Ya an namin di inatda ya inhamaddaninun'unud hi Apu Dios.

Hay E Nanigan Peter Hinadan Kimmulug Hi Ad Lidda Ya HiAd Joppa

32 Hi Peter e damdama ya ena hinawang di abobboblean awadan nadan kimmulug i Jesus ta ta'on on nadantatagun Apu Dios hi ad Lidda on ena tinigo dida. 33 Tahidiy nangakhupana i han lala'i an naparalays an hi Eneasan waluy tawon an nibabakilang. 34 Ot alyon Peter i hiyadi, Ibba' Eneas, ipaphod da'a ayan Jesu Kristu ot agamta bumangon'a ya linu'utmu tun nalo'am. Ya naba"unuthi Eneas ot tuma'dog. 35 Ta dakkodakkol nadan i Lidda

Nan Na'na'at 9:36 34 Nan Na'na'at 9:43

ya i Sharon an nanigo i diyen nipaphodan Eneas otkumulugdah nan Ap'apu ta'un hi Jesu Kristu.

36 Ya hinan boble hi ad Joppa ya wahdi han babaian hi Tabita an kimmulug i Jesus. Hay ngadana hinanhapit di Greek ya hi Dorkas an hay ibalinana ya ulha.Hiya ya maphod di pangatna ya bumanoddang hinadannun'awotwot. 37 Ya hidin awahdin Peter hi ad Lidda yanundogohhidiyen babai otmate ta inamohda ot ipalo'dahnan kuwartuhnanmi'adwan gladu. 38Hidiyen boble an adJoppa an natayan diyen babai ya nihaggon hi ad Lidda.

Ta hidin dingngol nadan kimmulug hidih ad Joppa anwahdih Peter hi ad Lidda ot ituda'day duwan linala'i taeda ayagan. Ta immeda ot alyonday, Agam bahan tama'anne ta'uh ad Joppa.

39 Ot mi'ye moh Peter i dida. Ta onda dimma-tong ot ipanguludah Peter hinan mi'adwan gladu anawadan diyen nate. Ya hanada'en nun'abalu an wahdiya himmalunghungda i Peter an ahikokogada. Otpun'ipatigodan hiya nadan lubung an inanapyan diyennate an inihmo'nan dida hidin ataguna. 40Mu impalah'unPeter dida i diyen kuwartu ot mundu''un an mundasal.Ta on nagibbuh ot ihangngabna i diyen nate ot alyonay,Tabita, bumangon'a! Ya diniyatna ta ona tinigoh Peter otbumangon ot umbun. 41 Ta inodnan Peter di ta'lena ottuma'dog. Ot ayagan mohpen Peter nadan kimmulug yanadan nabalu ot ipatigonan dida an timmaguh Tabita.

42 Hidiyen na'at ya nundingngol i diyen bobleh adJoppa ta dakolday niddum an kimmulug hinan Ap'aputa'un hi Jesu Kristu. 43 Ta hi Peter ya nadnadney ni-haha''adanahdih ad Joppa hi balen han hi Simon an haylalat di tamuna.

Nan Na'na'at 10:1 35 Nan Na'na'at 10:12

10Hay Immayan Peter Hi Balen Da Kornelius

1 Hi ad Sesaria ya wada han lala'i an hi Kornelius anbokon Judyu anhiya ya opisyal di hinggahut (100) an titin-dalu hi ad Italy. 2Ya ta'on on bokonda Judyumu nahamaddi pangulugdan hina'amma i Apu Dios ya ongal di homo'diyen lala'i hinadan nun'awowotwot ya impa'inghananmundasal. 3 Ta i han alas tres ya numpatigo han anghelan intuda' Apu Dios i hiya ot alyonay, Kornelius. 4 Yatimmakut ta itittigona i diyen anghel ot alyonay, TanganuApu?

Ya inalin nan anghel di, Inabulut Apu Dios nandasalmu ya tinigona bo nadan inihmo'ihmo'muh nadannun'awotwot. 5 Ot hanat honagom ha e mangawit ihan tagu an hi Simon Peter hi ad Joppa. 6 Ot wahdinimmohnong i han baleh nan way pingngit di baybay annunhituwan han hi Simon an hay lalat di tamuna.

7 Ta hidin nakak nan anghel ot ayagan mon Korneliusdi duwah nan baalna ya ohah nan tindaluna anmunhilbinhiya an na'na'unnud damdama i Apu Dios. 8 Ta onaimbaga i dida nan inalin nan anghel ot honagona dida taumedah ad Joppa.

9 Ya hidin tongan di algo i diyen nabiggat ya tuwendumatong nadan hinnag Kornelius hi ad Joppa. Yadenhi Peter ya immeh nan nundotal an atop nan bale ta emundasal. 10Mu lo'tat ya na'agangan ta amod on e man-gan yaden uwanin pun'idadaanday makan. Ya wada hanimpatigon Apu Dios i hiya 11 an ay niluwat hi ad abunyanya wada han abillobillog an uloh an mun'ul'ullen bumabahinan awadana. 12 Ya niha''ad hidi nadan nat'onat'on ananimal an opat di hukida ya nadan banniyah ya ulog yahamuti ya nadan udum an paniyawon di Judyu an ihda.

Nan Na'na'at 10:13 36 Nan Na'na'at 10:2413 Ya wada han munhapit an alyonay, Peter, tuma'dog'aya numpaltim doha i danae ta iha"angmu ta ihdam.

14 Mu inalin Peter di, Adi mahan mabalin an ato' hinaeApu Dios. Te ma''id ha in'innihda' hinadan athitu tepaniyo i da'min Judyu.

15 Mu inalin bon diyen munhapit di, Nan alyon ApuDios hi ad uwani hi maphod an makan ya hanat adimpaniyawon. 16Ot ipitlunan ibagah diye i Peter otmaguyudnan uloh ta nipatuluh ad abunyan. 17Ta numanomnomhiPeter hi ibalinan diyen tinigona.

Yaden nada'en hinnag Kornelius ya eda minahmahanhinadan tataguhdiy niha''adan Simon ta dimmatongda otumohnongdah nan way geyt diyen bale. 18 Ot kumalidanalyonday, On waday mangiliyuhtu i han hi Simon an hiPeter di adwan di ngadana?

19 Mu hi Peter an wahdih nan atop an numanomnomhi ibalinan diyen tinigona ya alyon nan Espiritun ApuDios i hiyay, Wadahna han tulun linala'i an mangiba-gan he''a 20 ot agam ta em tigon dida ya hanat adi'amunduwaduwan mi'ye i dida an ta'on onda bokon Judyute hi Apu Dios di nannag i dida.

21 Ta limmah'un moh Peter ot ena damuwon dadiyenlinala'i ot alyonay, Innila' an ha''on di eyu hama'on ot onwaday ibagayu?

22 Ya alyonday, Da'mi nan hinnag nan opisyalmi anhi Kornelius te imbagan han anghel an intuda' Apu Diosan ipa'ayag da'ahdih balena ta way atonan mangngolhinan itudtudum. Hi Kornelius ya maphod di a'atna yadayawonah Apu Dios ya pa'allispituwon nadan Judyu.

23 Ot pun'iyanon Peter dida. Ta hidin nabiggat otayagan Peter di udum hinadan ibbanan kimmulug i Jesushidih ad Joppa ot mi'yedan dida. 24 Ta i diyen nabiggatya dimmatongdah ad Sesaria. Ya dedahdiy na'amung hi

Nan Na'na'at 10:25 37 Nan Na'na'at 10:33balen Kornelius te inayagana nadan tulangna ya nadanuduman gagayyumna ta haddondah dumatngan da Peter.25 Ta hidin tuwen dumatong da Peter ot e damuwonKornelius dida otmundu''unhi hinangngabPeter ta daya-wona. 26Mu impata'dog Peter an alyonay, Tuma'dog'a teha''on ya ona' tagu ya abuh.

27 Ta munhaphappitandan manggop hi bale ya tinigonPeter an dayyadahdiy dakol an tatagun na'amung. 28 Yainalin Peter i diday, Innila' an innilayu an da'min Judyuya paniyoh on ami middum hinadan bokon Judyu. Muhi Apu Dios ya impa'innilanan ha''on ta adi' paniya-won an mi'hayup hi kumpulnan tatagu. 29 Ta hiyanan hay nangipa'ayagam i ha''on ya aggeya' nun-duwaduwan immalihtu. Ot pohdo' an innilaon di ga-punah nangipa'ayagam i ha''on.

30 Ya inalin Kornelius di, Hidin ohan algo an athitunalas tres an timpundi pundasalanotmundasala' hituh tunbalemi. Ya alinah on wada han lala'in humiliy lubungnantimma'dog hi way hinangngab'u. 31 Ya inalinay, Kor-nelius, dingngol Apu Dios di dasalmu ya nomnomnomonabo nadan inihmo'ihmo'muhnadan nun'awotwot. Ot gapui danaen inatmu ya waday honagonan mangipa'innilanhe''ah a'atna. 32 Ot honagom dohah nadan linala'i taumedah ad Joppa ta ipa'ayagmu han hi Simon an hi Peterdi ohah ngadana an wahdin immohnong i han baleh nanway pingngit di baybay an nunhituwan han hi Simon anhay lalat di tamuna.

33 Ta hiya nan hinnag'u datuwen tulun nangayag ihe''a ya maphod ta immali'a ta wahtu ta'un namin anna'amung an gapu i ApuDios. Ot pohdonmin donglonnanpinhod Apu Dios an ipa'innilam i da'mi.

Hay Nuntudtuduwan Peter Hi Balen Kornelius

Nan Na'na'at 10:34 38 Nan Na'na'at 10:4334 Inhipun Peter an muntudtudu an alyonay, Ad

uwaniy nanginnilaa' an hi Apu Dios ya numpapaddungdi pamhodna hi atagutagu. 35 Te kumpulnay taguh abob-boble ya hi Apu Dios e di pangiyohhaandah dayawonda yanipto' di pangatda ya abuluton Apu Dios didan middum ihiya. 36 Innilayu nan hapit Apu Dios an impa'innilananda'min Judyu an a'at di e ta'u pi'hayyupan i Apu Diosan gapuh nan inat Jesu Kristu. Hituwen hi Jesu Kristuya hiya nan Ap'apu ta'un namin an atagutagu an bokonda'min Judyu ya abuh. 37Ya innilayu bo an handin hi Johndi e nangitanuddu hi aton nadan tatagun mabonyagan.Mu hidin nagibbuh an nuntudtuduh John ot ihipun Jesusan i Nasaret an e muntudtuduh ad Galilee ya hinadanbobleh ad Judea. 38 Ya innilayu bon impiddum Apu Diosnan Espirituna i Jesus an i Nasaret ta ongal di abalinana.Ta an namin nadan boblen imma'immayana ya maphoddi ina'inatnah nadan tatagu. Ya an namin nadan pal-paligaton di diyablu ya impaphodna dida te wadah ApuDios an bumoddang i hiya. 39 Ta da'min apostoles yatinigomi nadan ina'inatnah nadan boblemih ad Jerusalemya hinadan uduman boblemin Judyu ot ahida ipata' hinankrus ta hidiy natayana. 40 Mu minahuwan Apu Dioshidin mi'atluh algo ot iyabulutna ta numpatigo i da'mi yahinadanudumanpinhodnanpumpatigan. 41Tani"ani"anamin hiya. Mu agge numpatigo hi an namin di tatagu teda'mi ya ammuna an pinto'nan mangipa'innilah a'atna.42 Ot ibaganan da'mi ta ihamhamadmin e ipa'innila anhiya nan immannung anpinto' ApuDios himunhumalyahatagutagu an ta'on on nadan numpun'ate. 43 Ya hiya boyimbagabagan an namin nadan propeta an alyonday annamin di kimmulug i Jesus ya mapakawan di bahulda teinyatenay bahulda.

Nan Na'na'at 10:44 39 Nan Na'na'at 11:6Hay Nidduman Nan Espiritun Apu Dios Hinadan Bokon

Judyu44 Hidin muntudtudduh Peter ya alinah on an namin

nadan wahdin nangngol i diyen intudtuduna ya niddumnan EspiritunApuDios hi nitaguwanda. 45Ta nadan Judyuan nangunud i Jesus an nalpuh ad Joppa an ni'uyug i Peterya masda'awda te impiddum Apu Dios nan Espiritunahinadan bokon Judyu. 46Te dingngolda an dadiyen bokonJudyu ya namaag ya dayawondah Apu Dios an ihapitdahnadan aggeda innilan hapit di udum an tatagu. Ot alyonPeter i dadiyen in'uyugnay, 47 Datuwen bokon Judyu yaniddum i dida nan Espiritun Apu Dios an umat i dita'u.Ot undan ipagol ta'uy abonyaganda?

48 Ya imbagan mon Peter i dida ta mabonyaganda taipatigoda an hi Jesu Kristu moy Ap'apuda.

Ta hidin nagibbuh an nabonyaganda ot ibagada i Peterta adi ni' ume ta umohnong hidih awadanda.

11Hay Nangipa'innilaan Peter Hinan Nidduman Nan Espiri-

tun Apu Dios Hinadan Bokon Judyu1 Dingngol nadan apostoles ya nadan ibbadan kim-

mulug i Jesus hi ad Judea di kimmulugan nadan bokonJudyu hinan hapit Apu Dios. 2 Ta hidin numbangngad hiPeter hi ad Jerusalem ya pinahiw nadan ibbanan Judyuan kimmulug i Jesus an alyonday, 3 Tanganu on ma''idha ihhom ta e'a nun'iyan hi balen nadan bokon Judyu yani'ni"an'a bo udot i dida?

4 Ot uhuhon Peter nadan na'at an alyonay, 5 Hidinmundasdasala' hi awada' hi ad Joppa ya wada han ni-patigon ha"on an abillobillog an uloh an nalpuh ad abun-yan an nun'ul'ullen bimmabah awada'. 6 Ot idodonga'ya dayyadahdiy nat'onat'on an animal an atap di udum

Nan Na'na'at 11:7 40 Nan Na'na'at 11:18ya nadan mungkaddapan hinan lutay udum an umat hibanniya ya hamutiy udum. 7Ya dingngol'u hanmunhapitan alyonay, Peter, paltiyom doha i datuwe ta iha"angmuta ihdam.

8 Mu alyo' di, Apu, adi' man te ma''id ha in'innihda'hinadan athina te paniyawonmin Judyu.

9 Ya alyon bon diyen munhapit an nalpuh ad abunyandi, Adim paniyawon te ad uwani ya hi Apu Dios di man-galih adi mapaniyo danae. 10 Ta ona impitlun inalih diyeot maguyud nan uloh an nipatuluh ad abunyan. 11Yadendimmatongdah nan balen awada' nan tulun linala'i annahnag an nalpuh ad Sesaria an mangayag i ha''on. 12 Yaimpa'innilan nan Espiritun Apu Dios i ha''on ta adiya'munduwaduwan mi'ye i dida. Ot ibbaana' i datuwenonom an i'iba ta'u ta imme amin namin hi ad Sesaria hibalen Kornelius. 13 Ya hidin dimmatong amihdi ya imba-gan Kornelius di numpatigan han anghel i hiyah balenaot alyona anun hiyay, Honagom ha umeh ad Joppa ta edaayagan han hi Simon an hi Peter di ohah ngadana. 14 Tahiyay mangipa'innilah atonyun hina'amma an mi'tagu iApu Dios hi munnananong.

15 Ya alyon bon Peter di, Ya hidin impa'innila' i didaya'at Jesu Kristu ya niddum nan Espiritun Apu Dios i didaan umat boh din na'at i dita'uh hopapna. 16 Ta nipanom-nom i ha''on din inalin Apu Jesus an alyonay, BinonyaganJohnnadan tataguhi litingmuahi ayumabonyaganhinanEspiritun Apu Dios. 17Ta athidin impiddum Apu Dios nanEspiritu hinadan bokon Judyu an umat hi inatna i dita'unJudyu hidin kimmulugan ta'u hinan Ap'apu ta'un hi JesuKristu. Ot undan mabalin ta iyadi' hinaen pohdon ApuDios hi ma'at.

18 Ta hidin dingngoldah diyen inuhuh Peter ya dim-minongdan mamahiw i hiya ot dayawondah Apu Dios

Nan Na'na'at 11:19 41 Nan Na'na'at 11:26an alyonday, Ot at'ehna ya immannung an pohdon ApuDios an ta'on on nadan bokon Judyu ya mi'tagudahmunnananong hi'onda idinong nadan adi maphod anpangatda.

Hay A'at Nadan Kimmulug I Jesus Hi Ad Antiok19 Nadan udum an kimmulug i Jesus an nipadildilahan

ya nahihi"anda an nihipun hidin namatayandan Stephen.Ta immeday udum hi ad Poinisia ya hi ad Cyprus di udumya hi ad Antiok di udum ot itudtududa nan a'at Jesus muammuna nadan ibbadan Judyu di nangitudtuduwanda.20Muwadaday udum an i Cyprus ya i Sayrin an immeh adAntiok an eda intudtuduhdi nan inat nan Ap'apu ta'un hiJesuKristu an iphodan ta'u hinadanGreek. 21Ya indat ApuDios di abalinandan muntudtudu ta hiya nan dakoldaykimmulug i Apu Dios ta hiyay un'unudonda.

22 Ta on dingngol nadan kimmulug i Jesus anma'amu'amung hi ad Jerusalem anwadada boy kimmulughi ad Antiok ot honagonda hi Barnabas hidi. 23 Ta hidindimmatong ya ma"am'amlong te tinigona an ongal dihomo' Apu Dios hinadan tataguhdi ot tugunona didata ihamadday pangun'unuddan Apu Jesus ya hiyayun'unudonda ya abuh. 24 Ya hi Barnabas ya maphod antagu ya nahamad di pangulugna ya ongal di boddangnan Espiritun Apu Dios i hiya ta hiya nan dakol dibinoddangana ta kimmulugdan Jesus.

25 Indani ya immeh Barnabas hi ad Tarsus ta ena tigonhi Saul. 26Ta hidin inakhupana ot awitona ta mumbangn-gaddah ad Antiok. Ot mihaha''addahdih ohay tawon anni'yamu'amungdahdih nadan kimmulug i Jesus ya dakoldi tatagun intanudtuduwanda. Ya nadan kimmulug hi adAntiok di namanguluh nangadanan hi Kristianu.

Nan Na'na'at 11:27 42 Nan Na'na'at 12:527 Ya hidin niha''adandahdi ya wadaday himmawwang

an propeta an nalpuh ad Jerusalem. 28 Ya nan oha i didaan hi Agabus ya timma'dog hinan na'amungan nadankimmulug ya intuddun nan Espiritun Apu Dios di ibaganata alyonay, Wada man han dumatong an nunhiglan bitilhi abobbobleh tun luta. Ya immannung an na'at hidiyeninalina hidin numpatulan Klaudia. 29Ta nadan kimmulughi ad Antiok ya nunhahapitda ta boddanganda nadanibbadan kimmulug hi ad Judea anmaligatan an gapuhnanbitil. Taway oha i didah adAntiok on indatday abalinandaan iboddang hinadan ibbadan kimmulug hi ad Judea. 30Otipiyeda nan na'amung i da Barnabas i Saul ta diday enangidat hinadan mangipangpanguluh nadan kimmulugi Jesus hi ad Judea.

12Hay Namalpaligatan Herod Hinadan Kimmulug I Jesus

1 I diye ya inhipunnanpatul an hi Herod* annamalpali-gat hinadan udum an kimmulug i Jesus. 2 Ta impaputul-nay ulun James an hi ibban John. 3Ya na'innilaana an po-hdon nadan Judyu hidiyen inatna ta hiya nan impatiliwnaboh Peter i diyen ngilin di panganandah tinapay an aggenaddumanhi yist. 4Ta hidin natiliw hi Peter ot ipibaludnaot ipaguwalyanah nadan himpulut onom (16) an titindaluta hinoppat di mapinpinalog an mungguwalya i hiya.Ya ninomnomnan indani ta magibbuh nan punnomnom-nomandah nihwangan handidan a'ammoddah ateh adEgypt ya ahina ipalah'un ta punhintiggan nadan Judyu dipangipapatayanan hiya. 5Ta hiya nan inhamadda nimpenimpaguwalyah Peter hinan baludan. Munadan kimmulug* 12:1 12:1 Hituwen hi Herod ya bokon hituwe nan nangipipateh nadangoggolang hidin niyayyaman Jesus.

Nan Na'na'at 12:6 43 Nan Na'na'at 12:15i Jesus ya na'amungda ot ihamhamaddan idasalan hi Peterta wan boddangan Apu Dios.

Hay Nilubusan Peter Hinan Baludan6 I diyen nahdom an ibiggatana ya ipapaten Herod hi

Peter ta impalo'dah nan way numbattanan nan duwantindalu an mungguwalya. Ya binangkilingandah duwaybangkiling ya nat'ondamohpe nadanmungguwalyah nanway panton diyen baludan. 7 Mu alinah on wada hananghel Apu Dios an immeh nan awadan Peter ta pamaagya pimmatal hidiyen kuwartu. Ot iwagotnah Peter tainggibo'na ot alyonay, Agam ta bumangon'a. Ya namaagya na'ubad nan bangkiling hi ta'len Peter. 8 Ya alyonbon nan anghel i hiyay, Iphodmuy balikismu ya nun-hapatut'a ta lumah'unta. 9 Ta inat mon Peter dadiye otmitnud hinan anghel ta tinaynanda nan baludan. Mualyonah on nun'inop an agge immannung nan na'at. 10Talina''uhanda nan duwan mungguwalya ot umedah nangeyt an gumo' di konobna ya namaaggot mibughul. Otbumahhelda ot unudonda nan kalata. Ya alinah onma''idnan anghel. 11Ta patiyonmohpen Peter an aggena ininopan alyonay immannung hituwen na'at te hinnag Apu Diosnan anghelna ta inihwanga' hinan aton Herod ya nadanninomnom nadan Judyu an aton i ha''on.

12 Ot inaynayuna mon umeh balen da Mary an hi inanJohnMark. Yawahdiday dakol an na'amung anmundasal.13 Ta hidin mungkulkug hi Peter hinan panto ya hay enanigo ya nan baal an hi Roda. 14 Mu hidin immatu-nana nanhapit Peter ya nangin'a'amlong ta lininglingnannangibughul hinan panto ot mabanangngad ni' ta enaibaga an wahdih Peter. 15 Ya alyondan hiyay, On'a manmabongbongang. Te undan wahna an on nibalud. Muipilitnan immannung an wahdi.

Nan Na'na'at 12:16 44 Nan Na'na'at 12:24

Ya alyonday, Ot waa nin mon nan anghelna. 16Mudenagan Peter di kulkug. Ta lo'tat ot eda ibughul ya tinigodanhiya peman hi Peter ta masda'awda. 17 Mu impadi-nong Peter dida ot ibaganan dida nan inat Apu Dios annangilubus i hiyah nan baludan. Ya imbagana bon didata ipa'innilada i James ya hinadan udum an ibbada ottaynana dida.

18 Ta hidin nabiggat ya bimmangon nadan tindalu yama''id ha poto' di nomnomonda te aggeda innilay na'ati Peter. 19 Ta e impahama' Herod hi Peter mu adidapa'hamma'. Ta nadan tindalun nun'adug moy impahu-malyana ot ahina ipapate dida. Ot taynan Herod hi adJerusalem ta e ni' immohnong hi ad Sesaria.

Hay Natayan Herod20 Hi Herod ya nunhiglay bungotnah nadan i Tyre ya i

Sidon. Ta hiya nan minomnomanda te hidih nan boblenHerod di eda pangala'alan hi anonda. Ta nun'u'uyyugdaot eda mi'hapit i Herod ta alinah umulen dida. Mu wadanan hi Blastus an ohah nadan ap'apu ya hiyay e nangibagai Herod hi'on mabalin an mi'hapitdan hiya. 21Ya inabulutHerod ot ibaganay algoh eda pi'hapitan i hiya.

Ta hidin nadatngan hidiyen algo ot munlubung hiHerod hinan lubung di patul ot umbun hinan tronona othumapit hinadan tatagu. 22 Ya tinumkuk nadan tatagunna'amung an alyonday, Bokon taguh naen himmapit tedios.† 23Muma"id ha inalin Herod i dida an hiya ya bokondios. Ta hiya nan ni'bagan nundogohon nan anghel ApuDios ta nun'a'an di bigih di adolna ot mate.

24 Ot nan hapit Apu Dios ya ninaynayun an nipa'innilata dimmakolday kimmulug i Jesus.† 12:22 12:22Manu'eh inatdahdi ya alyondaon ta wan umuleh Herod i dida.

Nan Na'na'at 12:25 45 Nan Na'na'at 13:8Hay Namto'anda I Da Barnabas I Saul

25 Hidin inggibbuh da Barnabas i Saul nan aton-dah ad Jerusalem ot mumbangngaddah ad Antiok anni'yayondah John an hay ohah ngadana ya hi Mark.

131 Ya nadan kimmulug i Jesus hi ad Antiok ya wadada

i diday propeta ya muntudtududay udum an umat i daBarnabas i Saul ya hi Simeon an hay ohah ngadana ya hiNegro ya hi Lusius an i Sayrin ya hi Manaen an impakilognan hi aman nan patul an hi Herod.

2 I han hin'algo ya nun'ulatda ya nundaydayawda iApu Dios. Ta hidin mundasdasalda ya impa'innilan nanEspiritun Apu Dios ta pot'onda da Barnabas i Saul tewaday ipatamun Apu Dios i dida. 3 Ta inha'moday ta'ledai dida ot idasalanda dida ot ahida mohpe honagon dida taeda aton nan ipatamun Apu Dios i dida.

Hay Immayan Da Barnabas I Saul Hi Ad Cyprus4 Ot honagon nan Espiritun Apu Dios da Barnabas i Saul

ta umedah ad Selusia ot ahida mumbangka ta umedah adCyprus an nigawwah nan baybay 5 an in'uyugdah John tabumoddang i dida. Ta hidin dimma"aldah nan pingngitnaan ad Salamis hidih ad Cyprus ot eda ipa'innila nan hapitApu Dios hinadan a'am'amungan di Judyu.

6 Ta ini'wadah abobboblehdi ot dumatongdah ad Paposan huddo' di ad Cyprus.

Ta hidih ad Papos ya wada han hinappulda an Judyuan hi Bar-Jesus an mun'ayak ya alyonay hiyay ohanpropeta mu layahna. 7 Hiya ya gayyum nan gobelnadori diyen boble an hi Sergius Paulus. Hidiyen gobelnadorya na'annomnoman an tagu ya pohdonan donglon nanhapit Apu Dios. Ot hiya nan impa'ayagna da Barnabas iSaul ta umedah awadana. 8Mu hi Bar-Jesus an hi Elimas

Nan Na'na'at 13:9 46 Nan Na'na'at 13:17di ngadanah Greek ya nunhiglay pama"ihna hinadanitudtudun da Barnabas i Saul te hay pinhodna ya adipatiyon nan gobelnador nan ibagadan hapit Apu Dios.

9 Mu hi Saul an nahukkatan di ngadana ta Paul yabimmikah nan Espiritun Apu Dios i hiya ta intittigonanElimas 10ot alyonay, Imbabale da'ah diyablu. Te an namindi maphod an ma'ma'at onu pangat di tatagu ya adimpohdon. Ya ha'uha'ulom di ibbam an tagu. Ya ta'on onnan nahamad an tudtudun Apu Dios ya pumbalinom hiadi maphod. 11Mu ad uwani ya pilokon da'an Apu Dios taadim tigon. Ta on inalinah diye ya na'ibagan adi tumigoymatana ta e mun'ap'apu'ap hi way mamdon i hiya. 12 Yahidin tinigon nan gobelnador hidiyen na'at ya kimmulugi Jesus te masda'aw i diyen a'at di itudtududan abalinannan Ap'apu ta'un hi Jesu Kristu.

Hay Immayan Da Paul Hi Ad Antiok Hidih Ad Pisidia13 Ot mumbangka da Paul hinadan nun'ibbana ta im-

medah ad Perga hi ad Pampilya ta tinaynanda moh adPapos. Ot taynan John Mark didahdi ta numbangngadhi ad Jerusalem. 14 Yaden innayun da Paul an immehad Antiok hidih nan probinsya hi ad Pisidia. Ya i diyenHabadun tungo ot umedah nan a'am'amungan di Judyu taeda mundayaw i Apu Dios. 15Ta hidin nibaha nadan uldindi Judyu ya nadan intudo' nadan propeta ot ibagan nadanap'apu i diyen a'am'amunganda i da Paul ta wada'eyitugunda ya mabalin an ipa'inniladah nadan tatagunna'amung.

16 Ya timma'dog hi Paul ot padinongona nadan tataguot alyonay, Da'yun i'iba an Judyu ya ta'on on da'yunbokon Judyu an mundayaw i Apu Dios ya donglonyuhtuwen alyo'. 17 Dita'un Judyu ya innila ta'u an handidana'ammod ta'uy pinto' Apu Dios hi tataguna ta hidin

Nan Na'na'at 13:18 47 Nan Na'na'at 13:26awadandah ad Egypt ya winagahana dida ta dimmakolda.Ya gapuh nan ongal an abalinana ya impa'aana didahad Egypt. 18 Ya hidin eda limmani''odan hinadan aggenaboblayan hi napat (40) di tawon ya dakol di numbahu-landa i Apu Dios mu inyanusna. 19 Ya impa'abaknan didahandidan pitun nat'onat'on an himpahimpamu'un annumbobleh ad Kanaan ot idatna dadiyen boble i dadiyena'ammod ta'u ta numboblayanda. Ya nihipun hidin im-mayandah ad Egypt ta ingganah nangidatana i dadiyenboble ya opat di gahut ta han nabongley (450) tawon dinala''uh. 20 Ya wadawaday napinpinalog hi pinto' ApuDios hi ap'apu hi numpapto' i dida ta lo'tat ya nawadahSamuel an hiyay ohan propeta. 21Ya hidin atagun Samueldi nangibagaandanApuDios ta pot'onay ohahmumpatul idida ot pot'onah Saul an imbabalen Kis an holag Benjaminta napat (40) di tawon di numpatulanan dida. 22Mu lo'tatya impa'aan Apu Dios ot ihukkatnah David. Ya hay inalinApu Dios hi a'at David ya alyonay, Hi David an imbabalenJesse ya hiya nan tagun pohdo' di a'atna te atonan naminnan pohdo' hi atona.

23 Ta hi David di ud tinanud i diyen imbagan ApuDios an honagonan Mangihwang i dita'un Judyu an hiJesus. 24 Mu hidin agge ni' nangihipunan Jesus anmuntudtudu ya wada din hi John an nangibagabaga idita'un Judyu an mahapul an idinong ta'u nadan pum-bahulan ya numpabonyag ta'u. 25 Ya hidin tuwen gib-buhon John nan tamuna ya alyonah nadan tataguy, Innila'an alyonyu on ha''on nan hahaddonyun mangihwang ida'yu mu bokon ha''on te ta'on on ha e' pangubadan higalut di hapatutna ya na'adda''ula' an e mangat.

26 Ot da'yu an i'iba an tinanud Abraham ya ta'on onda'yun bokon Judyu an mundayaw i Apu Dios, dita'unnamin di nannagan Apu Dios i diyenmangipa'innilah a'at

Nan Na'na'at 13:27 48 Nan Na'na'at 13:39di pi'taguwan i hiya. 27 Mu nadan tataguh ad Jerusalemya ta'on on nadan ap'apuda ya aggeda innila an hi Jesusnan hihinnod ta'un Kristu. Te ta'on hi bahabahaondanadan intudo' nadan propeta hinan ahabahabadun pun-dayawanda ya adida damdama ma'awatan. Ya dida boudot di nangipa'annung i diyen binahabahada te didaynangipapaten Jesus. 28 Te ta'on on ma''id ha gapunaheda pangipapatayan i hiya ya impapilitda damdama iPilatu ta mipapate. 29 Ta impa'annungdan namin dininalin nan hapit Apu Dios an ma'at i hiya ot la'ahondahnan krus ot eda ilubu'. 30 Mu minahuwan Apu Diosdamdama. 31 Ya nadan ibbanan i Galilee an ni'yen hiyahad Jerusalem ya numpidakol di numpatiganan didah dinnamahuwana. Ta ad uwani ya diday e mangipa'in'innilaha'atnah nadan tataguhtu. 32 Ta hiya nan immali amihtuta ipa'innilamin da'yu an din inalin Apu Dios i handidana'ammod ta'u 33 ya nipa'annung i dita'un tinanuddah aduwani te minahuwanah Jesus. Ya nitudo' tuwalih dininalin Apu Dios hinan mi'adwan Psalm an alyonay,Ipa'innila' hi ad uwani an he"a nan Imbabale' ya ha''on hi

Amam.34 Minahuwan Apu Dios ot adi mipidwan mate an

umat hinan inalinah nan propetan alyonay, Adi' ibahhonipa'annung i he"an namin din wagah an imbaga' i David.35Yawada boy nibaga an alyonay, Adim iyabulut an ha"onan pinto'mu ya matano' di adol'u.

36 Ot innila ta'u an hi David ya inggibbuhna nan impa'atApu Dios i hiya. Ya hidin nate ot ilubu'da ta natano' diadolna. 37 Mu hi Jesus an minahuwan Apu Dios ya aggenatano' di adolna. 38 Ta hiya nan pohdonmin ipa'innilahad uwani i da'yun i'iba an hi Apu Dios ya mabalin anpakawanonay bahul ta'u an gapu i Jesus. 39 Ya pohdo'13:33 13:33 Psalm 2:7 13:34 13:34 Isaiah 55:3 13:35 13:35 Psalm

16:10

Nan Na'na'at 13:40 49 Nan Na'na'at 13:47bon innilaonyu an bokon nan e pangunudan hinadanuldin ta'un Judyu di pamakawanan Apu Dios hi bahulta'u te mahapul an unudon ta'uh Jesus ta ahi mabalin anmibilang ta'uh ma"id ha bahulna. 40Ot hiya nan mahapulan halipodpodon ta'uy pangat ta'u ta adima'at i dita'u dinimbagan Apu Dios hinadan propeta an alyonay, 41Da'yunma'ngohhen adi kumulug ya ahi ayu masda'aw hinanahi' aton i da'yu te ta'on on mipa'innila i da'yu ya adiyudamdama kulugon.

42 Ta hidin indappuh Paul nan inalina ot inayunda iBarnabas an lumah'un. Ya inalin nadan tatagun diday,Wa'ebo ya immali ayuhtuh tun umalin Habadu ta ud-manyudanaen intudtuduyu. 43Ot inayundanmabukalmudakol i didan Judyu di nitnud i da Paul ya ta'on on nadanbokon Judyu an mundayaw i Apu Dios. Ot tugunon monda Paul dida ta wan inaynayundan mundinol hinan ongalan homo' Apu Dios.

44 Ta nahabadu i diye ot ma'amungda bo nadan dakko-dakkol an tatagu i diyen boble ta mundongoldah nanhapit Apu Dios. 45 Ya hidin tinigon nadan Judyu anagge kimmulug an dakolday na'amung ya nunhiglayamohda. Ta hidin himmapit hi Paul ya pinahiwda otipadngolanda. 46 Mu agge timmakut da Paul i Barnabasot alyonday, Mahapul an da'yun ibbamin Judyu di ma-mangulun pangipa'innilaanmih nan hapit Apu Dios. Muadiyu'e pohdon ya da'yuy ud bahul hi'on adi ayu mi'tagui Apu Dios. Ot taynan da'yu mo ta nadan bokon Judyu diemi pangitudtuduwan. 47Te hay impitudo' ApuDios hidinnadne ya alyonay, Da'yuy pinto''uh umat hi dilag hinadanbokon Judyu ta da'yuy emangipa'innila hi atagutaguh tunluta ta way atondan mi'tagu i Apu Dios.13:41 13:41 Habakkuk 1:5 13:47 13:47 Isaiah 49:6

Nan Na'na'at 13:48 50 Nan Na'na'at 14:448 Ta hidin dingngol nadan bokon Judyu hidiyen inalin

Paul ya ma''am'amlongdan alyonday, Maphod hinaenimpa'innilan Apu Dios. Ya an namin nadan pinto' ApuDios an mi'taguh munnananong ya kimmulugda. 49 Tanipa'innila nan hapit Apu Dios hi abobboblehdi.

50 Mu nadan Judyu ya eda nuntongtong nadan wadaysa'adda i diyen boble ya nadan udum an kadangyan anbinabai an mundayaw i Apu Dios ta paligatonda da Pauli Barnabas ya ahida impa'aan didahdih ad Antiok. 51 Tahidin nanaynanda i diyen boble ya numpu'pu' da Pauldi hupu' hi hukida ta pangipatigodan numbahul nadantataguhdi. Ot umedamoh ad Ikonium. 52Munada'en kim-mulug an tinaynandah ad Antiok ya ma''am'amlongdadamdama ya ongal di abalinan nan Espiritun Apu Dioshinan nitaguwanda.

14Hay Awahdin Da Paul Hi Ad Ikonium

1 Ya atbohdiy na'at hi ad Ikonium te imme da Paul iBarnabas hinan a'am'amungan di Judyu ya mapmaphoddi nanuddudah nan hapit Apu Dios ta dakolday kimmu-lug an Judyu ya bokon Judyu. 2 Mu nadan udum anagge kimmulug an Judyu ya tinongtongda nadan bokonJudyu ta ahiwawanda nadan kimmulug i Jesus. 3 Muta'on on athidi ya innaynayun damdaman da Paul annangipa'in'innilahdih nan hapit Apu Dios an aggeda tim-makut. Ta nadney niha''adandahdi. Ya hi Apu Dios dinangdat hi abalinanda an mangat hinadan milagro yanadan udum an nakaskasda'aw ta dadiyey nanginnilaannadan tatagun immannung nan itudtududa.

4 Mu nagogodwada nadan tatagu i diyen boble teinunud di udum nadan intudtudun nadan apostoles. Munadan udum ya inunudda nan nibahhon itudtudun nadan

Nan Na'na'at 14:5 51 Nan Na'na'at 14:15Judyu. 5 Ta nadan agge naminhod hinan intuddun daPaul an Judyu di udum ya bokon Judyu di udum yanadan mangipangpangulu i diyen boble ya na'amungdata hinahapitda an toponda dida. 6Mu na'innilaan da Paulhidiyen ninomnomdan aton ot bumtikda ot umedah adListra ya hi ad Derbi ya hi ad Likonia ya hinadan uduman bobleh nunlini"odan hidi 7 ta dadiyen boble di edanangipa'in'innilaan hi a'at Jesus.

Hay Na'na'at Hi Ad Listra Ya Hi Ad Derbi8 Hidin muntudtuduh Paul hi ad Listra ya ni'yamung

han lala'i an nihipun hi niyayyamana ya napilay. 9 Yainggongahana nan intudtudun Paul ya inilmun Paul ankulugona an abalinan Apu Dios an mangipaphod i hiya.Ot itigon Paul i hiya 10 ot oltonan alyon di, Tuma'dog'a.Ya na'ibagan natanna'dog hidiyen lala'i ot dumallan.

11 Ya hidin tinigon nadan tatagu nan inat Paul yapun'ihapitdah hapitdan i Likonia an alyonday, Datuwenin mahan nadan dios an numbalindah tagu. 12 Taalyonda di hi Barnabas ya hi Seus an ohan dios ya hiPaul an hiyay himmapit ya alyonday hiyah Hermes anoha bon dios mu agge na'awatan da Paul nan inalidate inhapitdah hapitda. 13 Hinan nihaggon i diyen bobleya hidiy awadan nan balen nan diosdan hi Jupiter. Tanan pumbakiyonda i diyen bale ya nun'iyenay bulug anbaka ya habhabung hidih nan way geyt te pohdondani'nongan dida ta dayawonda da Paul i Barnabas. 14 Muhidin dingngol da Barnabas i Paul hidiyen aton nadantatagu ya nunhethetday lubungda hi aggeda naminhodani diyen atonda. Ot ma'annedah awadan nadan tatagu ottumkukdan alyonday, 15 Da'yun i'iba, tanganu on wahaathinah atonyu? Da'mi ya on ami tagu ya abuh an umatamin da'yu. Yamanu'eh immali amihtu ya ta ipa'innilami

Nan Na'na'at 14:16 52 Nan Na'na'at 14:23nadan inat Jesus an iphodan ta'u ta wan idinongyudanaen ma''id ha hilbinan ato'atonyu ta kumulug ayuhnan wadawadan Dios an nunlumuh ad lagud ya tun lutaya ta'on on nadan baybay ya an namin nadan wada.16Hidin nadne ya agge impapilit Apu Dios hinadan bokonJudyu nadan pohdonan atonda. 17 Mu aggena damdamaindinong an nangipa'innilah aphodnan dida te dakol dimaphod hi ina'inatna an umat hi nangdatanah udan yahay nangipabungaanah nadan intanomdah atawotawonta mun'am'amlongda te waday anonda. 18 Mu ta'on onathidiy nangalin da Paul ya amod ahan damdama ondai'nongan dida mu lo'tat ya nihapitanda ta aggeda inat.

19 Ya hidiyen awadan da Paul hi ad Listra ya immedahdinadan Judyu an nalpuh ad Ikonium ya hi ad Antiok otpuntongtongda nadan tatagu ta bumungotda i da Paulmuammunah Paul hi nuntopada ta alyondah on nate. Ta edaginuyud ot iyedah nan ngilligna ot taynandahdi. 20 Muimme nadan ibbadan kimmulug i Jesus ot li'wohondaya bimmangon ot mumbangaddah nan boble. Ta hidinnabiggat ot ume da Barnabas hi ad Derbi.

Hay Numbangngadan Da Paul Hi Ad Antiok21 Hidin immedah ad Derbi da Paul i Barnabas ot

ipa'innilada bohdi nan inat Jesus an iphodanda ta dakol-day kimmulug hidi ot ahida ibangngad hi ad Listra otahida umeh ad Ikonium ya hi ad Antiok hidih ad Pisidia.22 Ta intanudduwanda bohdi nadan kimmulug i Jesus hiatondan mangihamad hi pangulugda. Ya tinugunda bodida ta inaynayundan mangun'unud i Apu Dios an alyon-day, Dita'un kimmulug i Jesus ya dakol di pala''uhon ta'uhligat ya ahi ta'u datngan nan pun'ap'apuwan Apu Dios.23 Ya an namin nadan a'am'amungan nadan kimmulug i

Nan Na'na'at 14:24 53 Nan Na'na'at 15:2Jesus ya pinto' da Paul i Barnabas nadan mangipangpan-gulun dida. Ot mun'ulatda an indasadasalanda dida ta hiApu Dios di pundinolanda hi bumoddang ya mangipapto'i dida.

24 Ta hidin nalpudah nan probinsya hi ad Pisidia otumedah ad Pampilia. 25 Ot ipa'inniladay hapit Apu Dioshidih ad Perga ot ahida dayyuwon ta immedah ad Attalia.26Tahidiy numbangkaanda ot ibangngadda boh adAntiokte inggibbuhda nadan nipa'at i didahdi. Te indasalannadan i Antiok dida ot ahida honagon dida ta eda aton nantamun niyukod i dida.

27 Ta hidin dimmatong da Barnabas i Paul hi ad Antiokot amungonda bonadan kimmulug i Jesus ot ipa'inniladaynamoddaboddangan Apu Dios i dida. Ya imbagada boyinat Apu Dios an bimmoddang i dida ta nitudtuduh nadanbokon Judyu nan a'at di pi'taguwan i Apu Dios ta hiya nankimmulugda. 28Ta nadney niha''adandahdih ad Antiok hiawadan nadan kimmulug i Jesus.

15Hay Nunhahapitan Nadan Kimmulug I Jesus Hi Ad

Jerusalem1 Wadaday linala'i an nalpuh ad Judea an immedah

ad Antiok ot muntudtududah nadan kimmulug i Jesushidin alyonday, Adi mabalin hi mi'tagu ayu i Apu Dioste gahin on ayu mumpakugit te hiyah naey intuddunMoses hi mahapul an aton. 2 Mu da Paul i Barnabasya ni'yahhiyanda i dadiyen linala'i. Ta lo'tat mo otmunhahapit nadan kimmulug hi ad Antiok ta ituda'dada Paul i Barnabas ya nadan udum i didan kimmulug taumedah ad Jerusalem ta eda mahmahan hinadan apos-toles ya nadan mangipangpanguluh nadan kimmulug iJesus hidi hi'on immannung nan inalin dadiyen linala'i.

Nan Na'na'at 15:3 54 Nan Na'na'at 15:11

3 Ta on nakak da Paul ot i'wadah ad Ponisia ya hiad Samaria ot uhu'uhuhondahdiy kimmulugan nadanbokon Judyu ta hi Apu Dios moy un'unudonda. Ta annamin nadan kimmulug an nangngol i diye ya nunhiglayamlongda.

4 Ya hidin dimmatong da Barnabas hi ad Jerusalemya mun'am'amlong nadan apostoles ya an namin nadankimmulug hidi ya ta'on on hanadan mangipangpangulundidahdi ot uhuhon da Barnabas i Paul di namoddabod-dangan Apu Dios i dida. 5 Mu hanadan Paliseu an kim-mulug damdaman Kristu ya inaliday, Maphod di itudduyuboh nadan bokon Judyu an gahin di mumpakugitda taunudonda nadan inyuldin Moses.

6 Ta ahhinda mo bo na'amung nadan Apostoles yanadan mangipangpanguluh nadan kimmulug i Jesus tahidiyey hahapitonda. 7 Ta himmanahappitanda ya lo'tatya timma'dog hi Peter ot alyonay, I'iba, innilayu otha''on di namangulun pinto' Apu Dios i dita'u an enangipa'in'innilah a'at Jesus hinadan bokon Judyu takimmulugda. 8 Ot hi Apu Dios an nanginnilan naminhi nomnom di tagu ya inabulutna nadan bokon Judyuan hay panginnilaan ta'u ya hay nangipiddumanah nanEspirituna i dida an umat hidin inatnan dita'u. 9 Tanumpapaddung ta'un namin. Te ta'on on didan bokonJudyu ya pinakawanay bahulda an gapuh kimmuluganda.10 Ot hinaen alyonyu ya undan adi lo'tat ya pabun-gotonyuh Apu Dios hi onyu bo ipapilit an nan inyuldinMoses di un'unudon nadan bokon Judyu? Yaden innilayuan ma''id ha oha i handidan a'ammod ta'u ya ta'on ondita'u ha abalinana an mangat i dadiyen uldin. 11 Tahiya nan nibahhoh naen itudduyu te hay kulugon ta'uya nan homo' Apu Dios an nan nangipiyaliyanan Kristuan mangdat hi itaguwan nadan bokon Judyu ya ta'on on

Nan Na'na'at 15:12 55 Nan Na'na'at 15:21dita'un Judyu.

12 Ya hidiyen nangalin Peter ya dindinnongan nadantatagun na'amung. Ya inuhuh mo bon da Barnabas i Paulan gapuh boddang Apu Dios ya inatda nadan milagro yanadan udum an nakaskasda'aw ta dadiyey nanginnilaannadan tatagun immannung nan itudtududa.

13 Hidin impadappuhda dadiyen inalida ot mipallog hiJames ot alyonay, I'iba', wada bo han ibaga'. 14 ImbaganSimonPeter di inat ApuDios annangipatigohpamhodnahnadan bokon Judyu hidin kimmulug nadan udum i dida taniddumdah nadan tatagun Apu Dios. 15 Ta niyunnudanhidiyen na'at hinan impitudo' tuwalin Apu Dios i handi-dan propeta an inalinay, 16 Udum hi algo ya mumbangn-gada' ta ibangon'u din napa"ih an nun'ap'apuwan Davidta ha''on moy manginaynayun an mun'ap'apu. 17 Ta annamin di tataguh tun luta an ta'on on nadan bokon Judyuan pinili' hi tatagu' ya middumdah nan pun'ap'apuwa'.18Ot hiyah naey impa'innilan Apu Dios hidin nadne.

19 Ya inalin bon James di, Haot di maphod ya adi ta'uipapilit nan pangat ta'uh nadan kimmulug i Jesu Kristuan bokon Judyu. 20Mu on ta'uot muntudo' i dida ta ibagata'u nadan adida aton. Hay oha ya ta adida anon nannibaki ya nan dala ya nadan nabitkol an agge na'aan didalana. Ya adida ilo' di bokonda ahawa. 21 Te umipahakithi nomnom ta'un Judyuhi'on adi paniyawonnadan bokonJudyu danaen intudtudun Moses an mabahabahah nadana'am'amungan ta'un Judyu hinan Habadun tungo an ni-hipun hidin nadne.

Hay Nuntudo'andah Nadan Bokon Judyu An Mangulug IJesus15:17 15:17 Amos 9:11,12

Nan Na'na'at 15:22 56 Nan Na'na'at 15:3222 Nadan apostoles ya an namin nadan mahayuhayup

an kimmulug i Jesu Kristu hidid Jerusalem ya nadanmangipangpangulun dida ya inabulutda nan inalin James.Ot munhahapitda ta pot'onda dohah nadan linala'in ib-bada ta mi'yedan da Barnabas i Paul hi ad Antiok. Ta haypinto'da ya duwah nadanmangipangpanguluh kimmulugan hi Judas an hi Barsabbas di ohah ngadana ya hi Silas23 ot ipadondan dida nan tudo'da an hay nitudo' yaalyonay,

Da'min i'ibayu an apostoles ya da'min mangipang-panguluh nadan kimmulug i Jesu Kristu ya mapmaphodamihtu ot hanat atbohdin da'yun bokon Judyu hinah adAntiok ya hinah ad Syria ya hi ad Silisia. 24 Dingngolminwadaday immalin nalpuhtu an gapuh nan imbagada yamaguluy punnomnomyu ta hiya nan ma''id ha mapto' hiunudonyu. Mu bokon attog da'miy nalpuwan naen intud-duda. 25Ta hiya nan na'amung ami ot munhahapit ami otpot'onmi datuwen umalihna an mangiyalih tun tudo'mianmi'yalidahnadan i'iba ta'un da Paul i Barnabas. 26TedaPaul i Barnabas ya nunhiglay numpaligatandan iyatedayeda pangitudduwan hinan tudtudun nan Ap'apu ta'unhi Jesu Kristu. 27 Hituwen intudo'mi ya hiya damdamanan ipa'innilan da Judas i Silas i da'yu. 28 Te hituweyimpanomnom nan Espiritun Apu Dios i da'mi an adimahapul an unudonyun namin nadan pangatmin Judyu.Mu hay ibagami ya 29 hanat adiyu anon di nibaki ya dalaya nadan nabitkol an agge na'aan di dalana. Ya adiyu ilo'di bokonyu ahawa. Unudonyu'e datuwe ya maphod. Otammunah tuwen itudo'min da'yu.

30 Ta hidin dimmatong nadan hinnagdah ad Antiok otamungonda nadan kimmulug i Jesus ot idatdan dida nantudo'. 31 Ya hidin binahada ya nunhiglay amlongda temapmaphod hi nangngolanda i diyen tugun. 32 Ya da

Nan Na'na'at 15:33 57 Nan Na'na'at 16:1Judas i Silas anpropeta ya innayundan intudtuduwandidata wan mihamad di pangulugda. 33 Ta nadnadney ni-haha''adandahdi ot ahida nomnomon an mumbangngadhinan nalpuwanda. Ot alyon nadan ibbadan kimmulugi Jesus i diday, Hanat ipapto' da'yun Apu Dios hinanumayan. 34 [Mu hi Silas ya nimmanomnom ot umohnonghidi.]*

35 Ya wahdida tuwali da Paul i Barnabas anniha"addahdi ta didan namin hinadan ibbadan kimmulugdi nangitudtuduh nan hapit Apu Dios.

Hay Nunhi''anan Da Paul I Barnabas36 Lo'tat ya inalin Paul i Barnabas di, Umetah nadan

imma'immayantah din hopap di eta nangitanudtuduwanhinan hapit Apu Dios ta eta tigon di a'atda. 37 Ya pinhodBarnabas an pi'yayon hi JohnMark. 38Muhi Paul ya adinapohdon te hidin hopapnah ni'yayana i dida ya tinaynanadidah din awadandah ad Pampilia an aggena intuluyan bimmoddang i dida. 39 Ta hiyay nunhannuwandaBarnabas i Paul ot munhi''anda mo. Ta in'uyug Barnabashi Mark an numbangkada ot umedah ad Cyprus. 40Yadenhi Paul e ya inawitna moh Silas. Ta indasalan nadanibbadanmumpangulug dida ot ahida makak 41ot umedahad Syria ya hi ad Silisia ot itudtuduwanda nadan kimmu-lug i Jesus hinadan a'am'amunganda ta wan mihamad dipangulugda.

16Hay Ni'uyugan Timothy I Da Paul I Silas

1 Ot ume bo da Paul i Silas hi ad Derbi ot ahi hi ad Listra.Ya maphod ta wahdih ad Listra han kimmulug i Jesus anhi Timothy. Ya nan hi inana ya Judyu an kimmulug i Jesus* 15:34 15:34 Hituwen naha'mut hinan [ ] yama"id hinadan uduman Biblia.

Nan Na'na'at 16:2 58 Nan Na'na'at 16:12mu hi amana ya Greek. 2 Ya an namin nadan kimmulughi ad Listra ya hi ad Ikonium ya maphod di ibagadaha'at Timothy. 3 Ya pinhod Paul an i'uyug hi Timothy otipakugitnamo tawanmabalin anmiddumhinadan Judyu.Te innilan nadan Judyu hidi an Greek hi amana.

4 Ta an namin nadan boblen immayan da Paul yaimpa'inniladah nadan mumpangulug i Jesus nan intudo'nadan Apostoles ya nadan mangipangpanguluh nadankimmulug hi ad Jerusalem nan hinahapitdan hanat un-udon nadan mumpangulug i Jesus an bokon Judyu. 5 Yahinan imma'immayan da Paul ya mun'ihamad di pangu-lug nadan kimmulug i Jesus ta abigabigat on na'udmanda.

Hay Nipatigo I Paul Hi Ad Troas6 Imme bo da Paul hi ad Prigia ya hi ad Galasya mu

aggeda imme hi ad Asia te adi iyabulut nan Espiritun ApuDios. 7Ot umedah nan pogpog di ad Misia ya ninomnom-dan umeh ad Bitinia mu adi bo iyabulut nan EspiritunApu Jesus. 8 Ta inipluyda moh ad Troas an nihaggon hiad Misia. 9 Ya i diyen nahdom ya wada han nipatigo iPaul an lala'in i Masedonia an alyonay, Umali ayu bahanhituh ad Masedonia ta itudtuduwan da'mi. 10 Ta hiyanan innayunmin* nundadaanmon umeh adMasedonia teinnilamin pohdon Apu Dios an emi bo ipa'innilah nadantataguhdi nan iphodan ta'un inat Jesu Kristu.

Hay Kimmulugan Nan I Pilipay An Hi Lydia11 Ta nakak amih ad Troas ot munlugan amih nan

papol ta ingganah ad Samotres. Ta nabiggat ot ahiami umeh ad Neapolis 12 ot ahimi mohpe idallan animmeh ad Pilipay an ongal an boblehdi hi ad Masedonia.Hidiyen boble ya sinakup di i Roma. Ta immohnong* 16:10 16:10 Hituwen alyonay inayunmi ya ma'innila an niddum hi Luke.

Nan Na'na'at 16:13 59 Nan Na'na'at 16:21amihdih atnay algo. 13 Ta hidin nadatngan nan Habaduot ume amih nan da'ging di wangwang te alyonmi onhidiy uggan e pundasalan nadan Judyu. Mu hidin immeamihdi ya ammunada han binabai an na'amung ot umbunami mo ot itudtuduwanmi dida. 14 Ya waday ohan didaan nangngol hinan inalimi an hi Lydia di ngadana ani Tyatira an munggattang hi na'angnginan luput. Yamundayaw tuwali i Apu Dios ta hiya nan indat Apu Dios dinaminhodnan mangunud hinadan intudtudun Paul. 15Tanabonyagandan hina'amma ot ibaganan da'min alyonay,Hi'on ibilanga' hi ibbayun kimmulug i Apu Dios ya daanmo bahan ta hi balemiy umiyananyu. Ya nunhiglaypangayagna ot mi'ye ami moh baleda.

Hay Nibaludan Da Paul Hi Ad Pilipay16 Han hin'algo an ume ami i da Paul hinan e pun-

dasalan ya dinamumi han babai an himbut an wadaynih'op i hiya. Ta mabalin an ibaganay ma'at hi udum hialgo ya mabayadan i diyen ato'atona ta dakol di pihhuhinala'alan nadan ud himbut i hiya hinadan tatagu. 17 Yahidiyenhimbut an babai yawa'e ha immayanmi onnitnudon initku'itkuknan alyonay, Datuwen linala'i ya didaypuntamuwon nan na'abbaktun Dios. Ot diday mangiba-gah atonyun mi'tagun hiya. 18 Ta athi'athidih abigabigatta lo'tat ya impaboholnah Paul ot munligguh ot alyonay,He''an dimunyu, umaan'a i hiya te ong'ongngal di abali-nan Kristu mu he''a. Ya ni'bagan na'aan hidiyen nih'op.

19 Ta nadan ud himbut i hiya ya aggeda pinhod hina'aanan nan nih'op i hiya te hidiyey pangalandah pi-hhuda. Ta hiya nan eda tiniliw da Paul i Silas ot iyedadidah awadan nadan ap'apudan i Roma. 20 Ot alyonday,Datuwen linala'in Judyu ya diday mangdat hi guluh tunboble ta'u. 21 Te nan pangatday eda itanuddu an amod

Nan Na'na'at 16:22 60 Nan Na'na'at 16:34onda ihukkat hinan pangat ta'un i Roma. Ot undanmaphod ha athidi. 22 Ya an namin nadan wahdi yainyunnuddan dida. Ot pumbolladonmon nadan ap'apudada Paul i Silas ot ipahuplitda dida. 23 Ot iyeda didahbaludan ot alyondah nan ap'apun di guwalyah nan balu-dan ta ihamadnan guwalyaan. 24 Ot iyena mo didah nannigawwan kuwartu i diyen baludan ot i'ipitnay hukidahnan wahdin kayiw an pangipitdah hukin di mibalud.

25 Mu dumasadasal da Paul i Silas on ingkankantadaypundayawdan Apu Dios yaden dongdonglon nadan uduman nibalud. Ta hidin tongan di labi 26 ya alinah onnangin'a'alyog ta munwawod nan baludan ya pamaagya nun'ibughul nadan panto. Ya an namin nadan ni-balud ya nun'a'aan di bangkilingda. 27 Ya hidin bimman-gon nan ap'apun di guwalya ya tinigonan nun'ibughulnadan panto ta alyonah on binumtik nadan nun'ibaludot huknutonay ispadana an e'ot mumpate. 28Mu tinigonPaul ot tumkuk an alyonay, Anakkaya. Adi nginin yanumpate'a te tehtu amin namin an agge ami binumtik.

29 Ya hidiyen ap'apun di guwalya ya mungkali taiyaliday dilag. Ot ma'anneh awadan nadan nibalud annunhiglan munggagayonggong hi takutna ot mundu''unhi hinangngab da Paul i Silas. 30 Ot palah'unona dida otalyonay, Nganney ato' ta wan mi'taguwa' i Apu Dios?

31 Ya inaliday, Kulugom ya inabulutmu nan Ap'apu ta'uan hi Jesu Kristu ot mi'tagu ayun namin an hina'amma.32Ta impa'innilada nan hapit Apu Dios i didan hina'ammaya i didan namin an niha''ad hi baleda. 33 Ta ta'on onnahdomya inyen nan ap'apun di guwalya da Paul i Silas taena ulahan nadan hugatdah nahuplitanda. Ot bonyaganda Paul didan hina'amma. 34Ot iyanamutna da Paul i Silashi baleda ot panganona dida. Ta an namindan hina'ammaya ma''amlongda hi kimmuluganda i Apu Dios.

Nan Na'na'at 16:35 61 Nan Na'na'at 17:235 Mu i diyen nabiggat ya intuda' nadan ap'apun di i

Roma nadan pulis ta eda ibagah nan ap'apun di guwalyata ilubusda da Paul i Silas. 36 Ot ibagan diyen ap'apun diguwalya i Paul an alyonay, Ilubus da'yu anu an alyon nanap'apumih ad Romamu pamaag ya imme ayu ta ma''id haal'ali.

37Mu inalin Paul i dadiyenpulis di, Adi pamaagya immeami te tanganuonma''id habahulmi ya eda'mi hinanuplitot ibalud da'mi. Ya ad uwani ya pamaag ya ilubus da'mian ma''id ha manginnila an ma''id ha bahulmi. Innilamian nan uldin di i Roma ya adi mabalin hi mibalud nadani Roma hi'onda agge ni' nahumalya. Te da'mi ya i Romaami bo an ta'on on ami Judyu. Ta hiya nan gahin udot diumalidahtu nadan ap'apun di i Roma ta didaymangilubusi da'mi.

38 Ta emo imbagan nadan pulis nan inalin Paul hinadanmunggubilnu. Ya nangintattakutdah nanginnilaanda anda Paul i Silas ya i Roma da. 39 Ot umedah awadanda otmumpakawandah nan inatdan dida. Ot ahida ipanguludida hi limmah'unandah nan baludan ot alyondan diday,Maphod on taynanyuot attog hituwen boble. 40Mu hidintinaynan da Paul i Silas hidiyen baludan ot umeda ni' hibalen da Lydia. Ya immedahdi nadan ibbadan kimmulugot tugunonda dida ta ihamadday pangulugda ot ahidamohpe taynan hidiyen boble.

17Hay Awadan Da Paul Hi Ad Tesalonika

1 Ini'wan da Paul i Silas hi ad Ampipolis ya hi adApolonia ta lo'tat ya dinatngandah ad Tesalonika yawahdi han a'am'amungan di Judyu. 2 Ta hidin nadat-ngan nan Habadu ot umeh Paul i diyen a'am'amungandi Judyu te hidiyey impa'inghanan aton. Ot inayunan

Nan Na'na'at 17:3 62 Nan Na'na'at 17:11muntudtuduh nan nitudo' an hapit Apu Dios. Ta tuluyHabaduh nuntudtuduwanahdi 3 an hay impa'innilana yadin nitudo' hinan hapit Apu Dios an ma'at hinan Kristuan hiya ya mapalpaligat ya mipapate ya ahi mamahuwan.Ya impa'innilana bo an hi Jesus di nipa'annungan diyennibaga te hiya nan Kristu. 4 Ya wadaday udum an Judyuan nihapitan ot middumda i da Paul i Silas. Ya ta'on onnadan dakol an Greek an mundayaw i Apu Dios ya nadanma'al'ali an binabai ya niddumda.

5 Mu nadan agge kimmulug an Judyu ya immamohda.Ta eda inamung nadan tatagun mumpunlayah ta gumu-luda. Ot umedah balen da Hason an e nun'iyanan daPaul i Silas ta ipapilitdan hunggop an e manama' i daPaul ta iyeda didah awadan nadan dakol an tatagu. 6Muma''iddahdi ot ihiwda mo i Hason ya nadan udum ankimmulug i Jesus ot iyeda didah awadan nadan ap'apudanmunhumalya. Ot pun'itkukdan alyonday, Nadan ibbandatuwen linala'i di mangdat hi guluh nadan tatagu hi-nadan immaya'ayanda. Ya tee bon immalidah tun bobleta'u 7 an nun'iyanon Hason didah baleda. Ta an na-minda ya adida unudon nadan uldin di patul ta'u tealyonday wada han ohan na'abbaktun patul an hi Jesusanuy ngadana. 8 Ta gapu i diyen inalida ya ngimmalanadan tatagu ya ta'on on nadan mangipangpangulu idiyen boble. 9 Ta dinusan nadan munhumalya da Hasonhinadan nun'ibbana ot ahida ilubus dida.

Hay Immayan Da Paul Hi Ad Berea10 Ta i diyen nahdom ot honagon nadan kimmulug

da Paul i Silas ta umedah ad Berea ot madappuhdahdihnan a'am'amungan di Judyu. 11 Ya mapmaphod dinomnom nadan Judyu hidi mu nadan i Tesalonika temuntudtudu'e da Paul ya ihamaddan igogongahan. Ya

Nan Na'na'at 17:12 63 Nan Na'na'at 17:20abigabigat on bahabahaonda nan nitudo' an hapit ApuDios ta innilaondah on nipto' nan intuddun da Paul.12 Ta dakkodakkolday Judyu an kimmulug hidi ya ta'onon nadan ma'al'alin binabai an Greek ya nadan uduman linala'in Greek. 13 Mu hidin dingngol nadan Judyuan agge kimmulug hi ad Tesalonika an wada da Paulhi ad Berea an muntudtududah nan hapit Apu Dios ottundonda didahdi. Ot eda bo ihaphapitan nadan tataguta middumdan didan humihiwo i da Paul. 14 Ta nadankimmulug ya na'ibagondan in'uyug da Paul ot umedahnan way da'ging di baybay. Mu da Timothy i Silasya nabatidah ad Berea. 15 Ta nadan nun'ibban Paul yani'yedan hiya ta ingganah dimmatongdah ad Athens otahidamibangngadhi adBerea. Ya impa'ad Paul ta ibagadai Timothy ya hi Silas ta agagga ya nitnuddan hiyah adAthens.

16 Hidin pampannodan Paul i da Timothy i Silas hi adAthens ya tinigonan dakol di tinagtaggun dayawonda yanunhiglan mahkit hi ena punnomnoman. 17 Ta hinanumayanah nan a'am'amungan di Judyu on nuntudtuduhnadan Judyu ya bokon Judyu anmundayaw i Apu Dios. Yaabigabigat on imme boh nan way pummalkaduwan on eni'hapihhapit hinadan tataguhdi.

18 Mu wadada boy muntudtudu an dida nadan ma'alihEpikurian ya nadan udum an ma'alih Istoik. Yani'yahhiyandan Paul an alyonday, Nganney e analyontuwen tagun namaagnah hapihapit? Ya alyon di udum di,Ma''id ha mapto' ya nan dios di udum hi bobley al'alyona.Manu'eh inalidah diye ya hay ma'awatanda ya hi Jesusya ohan dios ya nat'on bo nan dios an namahuwan.19 Ta hiya nan in'uyugda moh Paul hinan Areopagus ana'am'amungan nadan tatagu ot alyonday, Pohdonmininnilaon hinaen balun tudtudum. 20 Te wadaday udum i

Nan Na'na'at 17:21 64 Nan Na'na'at 17:28da'mi an nangngol ya alyonday nat'on hinaen itudtudumta hiya nan pohdonmin innilaon di a'atna. 21 Manu'ehimbagadah diye ya an namindan i Athens ya nadan uduman e ni'iboblehdi ya pohpohdondan e mundongdongngolhinadan balun mitudtudu on eda imbagabaga.

22 Ta timma'dog hi Paul ot alyonah nadan tatagunna'amung hidih nan Areopagus di, Da'yun i Athens, in-nila' an nahamad di pundayawyuh nadan dakol an diosyu23 te hinan e' dimmanallanan ya tinigo' nadan dakol anpundayawanyu. Ya wada han tinigo' an pun'onnganyuan nitudo' hidiy, Hituwey pangi'nongan hinan mi'nonghinan dios an agge na'innilaan. Ot hinaen dayawonyuan aggeyu na'innilaan di a'atna ya hiya nan ipa'innila' ida'yuh ad uwani. 24 Te hiya hi Apu Dios an nunlumuhtun luta ya an namin an wada. Ya hiyay ukod hi annamin hitun luta ya hi ad lagud. Ya bokon nan inapyandi taguy iha''adana. 25 Ya adi mahapul an idattan nadantatagu te hiyay nalpuwan an namin di mahapul di taguan ta'on on tun itaguwan ta'u. 26 Te hiyay nunlumuhdin lala'in hopap di tagu an nalpuwan di atagutaguhtun luta. Ya ninomnomna bo tuwalih din hopapnaan miwakat nadan holag di tataguh nan ninomnomnannat'onat'on an boblen punhituwanda. Ya hiya boy ukodhi pumbalinan datuwen nat'onat'on an boble ya tinanud.27 Ot athinay inat Apu Dios ta way aton nadan tatagunmanginnila ya munnomnom i hiya te hiya ya nihaggoni dita'un namin. 28 Hinae ya niyunnudan hinan intudo'din ohan ibbayuh din nadnen alyonay, Hi Apu Dios dinalpuwan di abalinan ta'u ya itaguwan ta'u.

Ya atbohdiy intuddun nadan nun'anomnoman an ib-bayuh din nadne te alyonday, Immannung an hiyay nun-lumun dita'u.

Nan Na'na'at 17:29 65 Nan Na'na'at 18:4

29 Ot gapu ta hiyay nunlumu i dita'u ya adi maphod hiiphod ta'uh bulul nadan limmunan balitu' ya gumo' yakayiw ya batu on inali ta'uh dios. 30Manu ni' hidin aggenanginnilaan di tatagu i Apu Dios te inanu'anusana nadanina'inatda. Mu ad uwani ya alyonay mahapul an idinongan namin di tatagu nadan adi maphod an ato'atonda.31 Te lo'tat ya madatngan nan ninomnom Apu Dios anpunhumalyaanah atagutagu. Ya hay panginnilaan an adimibahhoh nae ya nan natayan ya namahuwan Jesus anpinto'nan nahamad an munhumalya.

32Yahidin dingngoldahdiyen inalin Paul an amahuwandi nate ya mungngohe nadan udum. Mu deedahdiyudum an alyonday, Pohdonmin ahim udman danaenintudtudum.

33 Ta hidin nagibbuh an nuntudduh Paul ot taynanahdiyen na'amunganda. 34Muwadaday udum an kimmulugan gapuh nan intudtuduna ta niddumda i hiya an umati Dionisius an hiyay ohah nadan mi'yamu'amung hinanAreopagus ya nan babai an hi Damaris ya nadan udum.

18Hay Immayan Da Paul Hi Ad Kulintu

1 Ot taynan Paul hi ad Athens ta immeh ad Kulintu.2 Ya hidiy nangakhupana i han himbale an Judyu an daAkila i Prisila an i Pontus mu pa"alpudah ad Italy teimpa'aan nan patul an hi Klaudius an namin nadan Judyuan ni'ibobleh ad Roma hi ad Italy. Ya hidin immeh Paul hibaleda an e ni'yay'ayyam i dida 3 ya na'innilaana an umathinan tamunay tamun da Akila te onda mangap'apyahtolda an miphod hi allung on inggattangda. Ta e moniddum hi Paul i dida ta mi'tamuttamun dida. 4 Yaahabahabadu on immeh Paul hinan a'am'amungan di

Nan Na'na'at 18:5 66 Nan Na'na'at 18:13Judyu on nuntudtuduh nadan Judyu ya nadan Greek taalinah waha kumulug i Jesus.

5 Ya lo'tat ya dimmatongda boh ad Kulintu da Silasi Timothy an nalpudah ad Masedonia ta mabalin monabigabigat on inyal'algon Paul an e muntudtuduh nadanJudyu hinan hapit Apu Dios an mangipa'innila an nanKristu an hahaddonda ya hi Jesus. 6Muhidin ngohayondaya pun'ipadngolan nadan Judyu hi Paul ot punyagyagnamoy hupu' hi lubungna ta panginnilaandah panaynanandida ot alyonay, Ukod ayu mo. Adi ayu e mi'taguhpidwana ya da'yuy ud bahul an bokon ha''on. Te mihipunmoh ad uwani ya nadan bokon Judyu di e' itudtuduwan.7 Ot taynana dida ta hi balen han bokon Judyu an hiTitius Justus an hiya boy ohan mundayaw i Apu Diosdi ena nuntudtuduwan. Nan balena ya nidallag hinana'am'amungan di Judyu. 8 Mu nan mangipangpangului diyen a'am'amungan di Judyu an hi Krispus ya didanhina'amma ya nadan dakol an tataguhdi hi ad Kulintu yakimmulugda ot mumpabonyagda.

9 Ya wahan nahdom an numpatigoh Apu Jesus i Paulot alyonay, Adi'a tumakut ta inaynayunmun mangi-tudtuduh nan hapit'u. 10 Te dakol nadan nunhitu ituwenboblen pinto''uh tatagu' ot wadawadaa' i he''a ta ma"idha adi maphod hi ma'at i he''a. 11 Ot mihaha''ad hidihhintawon ta han godwa an timmanudtuduhdi hi hapitApu Dios.

12 Ya lo'tat ya nahukkatan nan gobelnador hidih adAkaya an nihukkat han hi Gallio. Ta hidin na'amungnadan Judyu an agge kimmulug ot eda tiliwon hi Paulot iyedah nan punhumalyaan 13 ot alyonday, Hituwentagu ya ona e ihapihapitan nadan tatagu ta nat'on diatondan mundayaw i Apu Dios an bokon nan imminghaan pangatmi.

Nan Na'na'at 18:14 67 Nan Na'na'at 18:23

14 Ta humapit ot hi Paul mu nahannapit hi Galliohinadan Judyu an alyonay, Onha pimmate onu nangakoot mabalin an donglo' nan ibagayu. 15Mu gapu ta bokonathidiy ipabahulyun hiya an on hay anat'on nan ituddunaan adi umat hinan unudonyun Judyu ya nan a'at diuldinyu ya nadan tugun an nibagah nan uldin ot ukod ayui da Paul an munhahapit te adi' ipanuh nan athina.

16 Ot pa'aanona didah nan punhumalyaan. 17 Ot tili-wondaot nan oha an ap'apuh nan a'am'amungan di Judyuot iyedah nan punhumalyaan ot punhuplitdahdi yadendindinnongan hi Gallio.

Hay Numbangngadan Paul Hi Ad Antiok18 Ot miha"ad ni' hi Paul hi ad Kulintu. Mu indani ya

pinhodnan umeh ad Syria ot uyugona da Akila i Priscillata tinaynanda nadan kimmulug hidi ot mumbangkada oti'wadah ad Senkrea ot hidiy pumpaklotan Paul te hidiyeyugalidan Judyu hi pangipa'innilaanda an inggibbuhdanan imbagada i Apu Dios hi atonda. Ot inayunda mohpebon umeh ad Syria. 19Mu nundagguhda ni' hi ad Epesusot miha"ad hidi da Akila i Priscilla. Ya immeh Paul hinana'am'amungan di Judyu ta emi'hapihhapit i didahdi. 20Yapohdon nadan Judyu an miha"ad ni' hi Paul hidi muaggena pinhod. 21 Ta alyonay, Pohdon'en Apu Dios yamumbangngada' hituh udum hi algo. Ot munlugan bohnan bangka ta tinaynanah ad Epesus.

22 Ta hidin dimmatong hi Paul hi ad Sesaria ot in-ayunan umeh ad Jerusalem ta ena tinigo nadan kimmu-lug hidi ot ahi mohpe madappuh hi ad Antiok. 23 Muagge nadney niha"adanahdi ot ume boh nadan boblenimma'immayana ni' an ad Galasya ya ad Piligia ta enaimpadutu'annadan kimmulug ot itudtuduwana bo dida tana'ud'udman di innilada ta nihamhamad di pangulugda.

Nan Na'na'at 18:24 68 Nan Na'na'at 19:2Hay Immayan Apolos Hi Ad Epesus Ya Hi Ad Kulintu

24 Hidih ad Epesus ya wahdi han Judyu an hi Apo-los di ngadana an i Alexandria an ongal di abalinananmuntudtudu ya dakol di innilanah nadan impitudo' ApuDios. 25 Ya innilana bo nan a'at di numbonyagan Johnya nadan intanudduna an a'at Apu Jesus. Ta pohdonaahan an e muntudtudu mu dakol di aggena innilaha'at Jesus. 26 Ya adi bumain an e tumanudtuduh nana'am'amungan di Judyu. Mu hidin dingngol da Akilai Prisila di itudtuduna ya na'innilaandan waday aggenainnila. Ot ayaganda ta ni'yen didah baleda ot itud-duwanda ta innilaonan namin nan a'at di pi'taguwan iApu Dios. 27 Indani ya ninomnom Apolos an umeh adAkaya ot boddangan mon nadan kimmulug hi ad Epesusan impamanguluday tudo' hinadan i'ibadah ad Akaya taapngaonda hiyahdi. Ta on dimmatong hi Apolos hi adAkaya ya dedahdi nadan kimmulug an gapuh homo' ApuDios. Ya ongal di boddang Apolos i dida 28 te inusalna nanimpitudo' Apu Dios an nangipa'innila an hi Jesus ya hiyanan Kristu an hihinnodda. Ta hinipolna nadan Judyu an emi'yahhiyan i hiya hi awadan di dakol an tatagu.

19Hay Nidduman Nan Espiritun Apu Dios Hinadan Tataguh

Ad Epesus1 Hidin awadan Apolos hi ad Kulintu ya i diye

damdamay immayan Paul hi ad Epesus an ini'wanahnadan nun'abillid. Ya wadaday kimmulug an inakhu-panahdi 2 ot alyonan diday, Hidin kimmuluganyu ya onniddum nan Espiritun Apu Dios hinan nitaguwanyu?

Ya alyonday, Aggemi man innilah nae te ma''id hadingngolmih athina.

Nan Na'na'at 19:3 69 Nan Na'na'at 19:123 Ya inalin Paul di, Nganne moy a'at nan nabonya-

ganyu?Ya alyonday, Inyunnudmih nan pumbonyag John.4 Ya inalin Paul di, Nan intuddun John an a'at di

bonyag ya hidiyey pangipa'innilaan an indinongyu monmangat hinadan adi maphod. Mu ha ahan di intuddunaya mahapul an unudon di tagu nan umali an nabakbaktumuhiya anhi Jesus. 5Ta ondadingngol hidiyen inalin Paulot mumpabonyagda mo bo ta ipatigoda an hi Apu Jesus diun'unudonda. 6Ya nun'iha'mon Paul di ta'lenah uluda yanun'iddum nan Espiritun Apu Dios hinan nitaguwanda yanun'ihapitdah nat'onat'on an hapit an bokonda hapit tanun'ibagada nan impa'innilan Apu Dios i dida. 7Ya dadiyeya himpuludat duwan (12) linala'i.

8 Ta tuluy bulan di timmanudtuduwan Paul hinana'am'amungan di Judyu hidih ad Epesus an ma"id hatakutna ya ongal di abalinanan mangipa'innilah nana'at di pun'ap'apuwan Apu Dios. 9 Mu nadan udum yamungngoheda an adida kumulug ya pihulonday a'at dikumulugan i Jesu Kristu hidih awadan nadan na'amung.Ot taynan mon Paul dida ot i'uyugna nadan kimmu-lug. Ta abigabigat mo on hinan puntudtuduwan Tiranusdi immayanda ta hidiy nuntudtuduwan Paul hinadantatagu. 10Ta athi'athidih duway tawon ta an namin nadantataguhdih nan probinsya hi ad Asia an Judyu ya Greek yanipa'innilan dida nan hapit Apu Jesus.

Hay Inat Nadan Imbabalen Iskeba An Nunla'ah Hi Nih'op11Dakol dima"id hanipaddungananmilagro an impa'at

Apu Dios i Paul. 12Te ta'on on panyu ya luput an nida"omhi adol Paul on inyedah nadan mundogoh onu nadannahi'pan on pinumhodda.

Nan Na'na'at 19:13 70 Nan Na'na'at 19:2213 Ya wadada boy udum an Judyu an eda mundaldal-

lanan tuwalih abobboble on nunla'ahda nadan nih'ophinadan tatagu. Ya ninomnomdan usalon di ngadan ApuJesus hi punla'ahda nadan nih'op i han ohan hinappuldabon nahi'pan ta inaliday, Hi Jesu Kristu an itanudtudunPaul di a'atna di munla'ah i he''an nih'op ot umaan'a.14 Dadiyen linala'i an nangat i diye ya dadiye nadanpitun imbabalen Iskeba an ohah nadan nabaktun padindi Judyu. 15 Mu nan nih'op ya inalinan diday, O hiJesus di nunla'ah i da'min nih'op ya mabalin bon usalonPaul di ngadan Jesus hi punla'ahna mu da'yu ya nganneayu? 16 Ot pumpudug diyen lala'in nahi'pan dida tanun'alulunggidanda ya nun'abolladanda anmamtik. 17Tahidin dingngol nadan tataguh ad Epesus an Judyu yaGreek ya timmakutdan namin ta alyonday, Immannungpeman an nabaktuh Jesu Kristu.

18 Ta hiya nan dakolday kimmulug i Jesus an eni'yamung hinadan ibbadan kimmulug ot pun'ibagadaypuntutuyuwandah nadan adi maphod an inunudda. 19Yaatdabohdi nadanmun'ayak ni' an kimmulug an nun'iyedanadan libluda ot gobhonda ta nunhintiggan di tatagu. Yahay balol dadiyen ginhobda ya nabongley libun (50,000)pihhu.

20 Ta gapu i diyenna'na'at ya namammamannundingn-gol nan hapit Apu Dios ta mun'a'udman nadan kimmulugya nun'ihamad di pangulugda.

Hay Ngimmalaandah Ad Epesus21 Indani ya ninomnom Paul an umeh ad Masedonia ya

hi ad Akaya ot inayunan umeh ad Jerusalem ot ahi mohpeumeh ad Roma. 22 Mu impamangulunah ad Masedonianadan duwan ibbana an da Timothy i Erastus ta mabatini' hi Paul hidih nan probinsya hi ad Asia.

Nan Na'na'at 19:23 71 Nan Na'na'at 19:3223 Mu hidin awahdin ni' Paul hi ad Epesus ya alinah

on ngimmala nadan tatagu an gapu i diyen nituddu anmipanggep i Jesus. 24 Te wada han hi Demetrius anmunhibug hi silber an mi'apyah balballe an umat hinantemplon nan diosdan hi Artemis. Ya ongal di pihhuhnunggattangandah nadan puntamuwona i dadiyen ina-niphodda. 25 Ta hinayupna nadan puntamuwona yanadan udum an athidiy tamuda ot alyonan diday, Da'yuni'iba, innila ta'u an hay kimmadangyanan ta'u ya hituwene ta'u inipho'iphod. 26 Ya manu'eh hinayup da'yuh aduwani ya gapuh nan dingngodingngol ta'u ya tinannigota'u an ina'inat diyen tagu an hi Paul an mangalih bokonnan dios an iniphod di tagu di nahamad an dios. Ta in-hapihapitana nadan tataguh tun ad Epesus ta teen tuwenma'amindan umunud nadan tataguh tun probinsya hi adAsia hinan intudduna. 27Ya ma''id ha mapto' ya pahiwonmon nadan tatagu nan templon Artemis ya tun ato'atonta'u. Yama''id hamapto' ya adidamo dayawon hi Artemisan nundongol ya madayaw hitun ad Asia ya hi an naminhitun luta.

28 Ya hidin dingngoldah diyen inalin Demetrius yabimmungotda ta pun'itkukdan alyonday, Na'abbaktuhArtemis an dayawonmin i Epesus. 29 Ya niwakat hidih adEpesus hidiyen inalin Demetrius. Ta bimmungot nadantatagu ta ahi'i'ingalda ot madhuda ta eda tiliwon nanduwan i Masedonia an mi'uyu'uyug i Paul an da Geyusi Aristarkus ot iyeda didah nan balen a'am'amungan ditatagun e mummangmang hi ay'ayam. 30 Ya pohdonPaul an umehdih nan na'amunganda mu adi iyabulutnadan ibbanan kimmulug. 31Ya ta'on on nadan udum anmunhilbih nan gobelnador i diyen probinsya an gayyumPaul ya hinnagday e mangibagan hiya ta adi umehdi.

32 Ya hidih nan na'amungan di tatagu ya ma''id ha

Nan Na'na'at 19:33 72 Nan Na'na'at 19:41

pa'inonglan te namaagdah tukutukuk an way ohaonnat'on di itkukna te dakolday agge nanginnilah gapunahna'amungandahdi. 33Ot ipata'dog nadan Judyu hi Alexan-der ta hiyay humapit hinadan na'amung. Ot padinongonAlexander nadan tatagu ta way atonanmangipa'innila anbokonnadan Judyudi gumalat i diyenngumalangalaanda.34Muhidin immatunanda anhiya ya Judyu ya ahitutukuk-dan alyonday, Na'abbaktuh Artemis an dayawonmin iEpesus. Ot inayundan itku'itkuk hidiye hi duway olas.

35 Ta lo'tat ot ipadinong di ohah nadan ap'apunmunhilbi i diyen boble nadan tatagu ot ahina alyon di,Dita'un i Epesus, ibaga' i da'yu an innilan di atagutagundita'uy mumpapto' hinan madayaw an batun nungn-gadan hi Artemis an nagah an nalpuh ad lagud ya dita'uboy mumpapto' hinan templon niha''adana. 36 Ot du-minong ayu te innila ta'u an adi ma'abak hi Artemisot adi nginin di atonyu. 37 Ya nganney gapunahnangiyaliyanyuhtu i danaen duwan linala'i an ma''id eh'aha inatdah adimaphod te aggeda nangakohnadan templota'u ya aggeda nginhe hi Artemis. 38 On'e waday idalomda Demetrius ya nadan ibbanan mumhibug ya ukodda yaimmedah nan punhumalyaan ot waday algo an pundalo-man ya dehdiymangipanuh hinan eda idalom. 39Mu di'etwaday udum hi ihahapityu an adiyu pohdon an iyeh nanpunhumalyaan ya mabalin an dita'u ya na'amung ta'u taipanuh ta'u mu ta miyunnudan hinan uldin ta'u. 40 Muad uwani ya onta'uwot duminong te indani otahan yaipa'ayag dita'uh nadan munggubilnu i dita'u ya nganneypambal ta'uh nan e ta'u ni' ngimmalaan.

41 Ta ona inalih diye ot ibaganah nadan tatagu tamabukalda.

Nan Na'na'at 20:1 73 Nan Na'na'at 20:820

Hay Immayan Da Paul Hi Ad Masedonia Ya Hi Ad Akaya1 Hidin dimminong nadan ahingangala hi ad Epe-

sus ot ayagan Paul nadan ibbanan mumpangulug tana'amungda ot tugunona dida ta wan ihamadday pan-gulugda. Ot taynana dida ot umeh ad Masedonia. 2 Taena tinugun nadan kimmulug i Jesus hi abobboblehdi tawan mihamad damdamay pangulugda. Ot ume mohpehad Akaya 3 ta tuluy bulan di nihaha''adanahdi. Ya hidinalyonay e munlugan hinan papol ta umeh ad Syria yanipa'innilan hiya an wadaday Judyu an e mumbota' ihiya. Ta nimmanomnom mo ot mumbangngad hi adMasedonia. 4Ya wadaday udum an linala'in nun'ibbananhi Sopater an hi na' Pirus an i Berea ya da Aristarkusi Segundu an i Tesalonika ya hi Geyus an i Derbi yada Tikikus i Tropimus an i Asia ya hi Timothy. 5 Muhidin dimmatongdah ad Pilipay ot umohnong hidih Paulot ipangpangulun nadan nun'ibbanah ad Troas ta hidiynannodandan hiya. 6 Ta hidin nagibbuh nan ngilin dipanganan hinan tinapay an agge nadduman hi yist otmi'uyuga'* i hiya ta nunlugan amih nan papol. Ta limayalgo ot ahi ami dumatong hi ad Troas. Ya dedahdi nadanibbami an nannod i da'mi ot hidiy umohnonganminnamin i han hindumingguwan.

7 Ta hidin nahdom i diyen Habadu† ot ma'amungamin mangan te hidiye nan punnomnomnomanmihnan natayan Kristu. Ot muntudtuduh Paul ta ing-ganah din tongan di labi te i diyen mabiggat ya makakami. 8 Ya dakkodakkol di dilag i diyen mi'atluh gladun* 20:6 20:6 Nan alyonay mi'uyuga' ya hi Luke nan ni'uyug an hiya nannangitudo' ituwen liblu. † 20:7 20:7 Nan hapit di Greek ya ma"id hamapto' hi'on nan hilong di Habadu onu hilong di Duminggu.

Nan Na'na'at 20:9 74 Nan Na'na'at 20:18na'amunganmi. 9 Ya wada han mangilog an lala'i anhi Yutikus an inumbun hinan tawa an tumanumtumoghidin muntudtudduh Paul. Ta lo'tat ya nalo' ot magahhi dola an nalpuhdih nan mi'atluh gladu. Ta eda tinigoya nate. 10 Mu limmah'un hi Paul ot miyuhhun hi adoldiyen mangilog ot awalona ot alyonay, Adi ayu minom-noman ot matagu. 11 Ot mumbangngad ami mon naminhinan mi'atlun gladu ot mangan ami ot inayun Paulan muntudtudu ta ingganah nabigat ot ahi ami makak.12 Ya mun'am'amlong nadan tatagu an ni'uyug i diyenmangilog hi immayandah baleda.

Hay Immayan Da Paul Hi Ad Miletus13Nunlugan amih nan papol otmamangulu amin umeh

ad Asos an hidiy inalin Paul hi pannodanmin hiya taidallanan umehdi. 14Ta hidin inakhupan da'mi hi ad Asosot mi'lugan ot ume amin namin hi ad Mitilene. 15 Tanabiggat i diye ot dumatong amih nan boblen nidmanghi ad Kios ot mun'iyan amihdi. Ta nabiggat bo ot inayunnan nunlugananmin umeh ad Samos ot mun'iyan amibohdi.‡ Ot ahi ami mohpe madappuh ad Miletus i diyenibiggatana. 16 Ya ninomnom Paul an adi ami mundagguhad Epesus hidih ad Asia ta wan adi ami mataktak te po-hdonan dumatong amih ad Jerusalem ya ahi madatngannan algo an ma'alih Pentekos.

Nan Imbagan Paul Hinadan Mangipangpanguluh NadanKimmulug I Jesus Hi Ad Epesus

17 Hidin dimmatong amih ad Miletus ot ipa'ayag Paulnadanmangipangpanguluh nadan kimmulug i Jesus hi adEpesus ta umalidahdih awadanmi. 18Ta hidin immalida ot‡ 20:15 20:15 Agge nibagah nan Greek an nun'iyandah ad Kios ya hi adSamos mu na'innila an hidiyey ugganda aton te mabikah nan dibdib onnahdom.

Nan Na'na'at 20:19 75 Nan Na'na'at 20:29alyonan diday, Nihipun hidin hopap di immaliya' hitu yainnilayuy a'at'u. 19 Te numpada"ula' an nangat hinadanimpatamun Apu Dios i ha"on. Ya ta'on on palpaligatona'hinadan Judyu ta hin'uddum on munluluwaa' an gapuhhakit di nomnom'u mu innaynayun'u damdaman nangathinadan tamu'. 20Ya ta'ononhinadannumpunhituwanyuya imbagabaga' nadan hapit Jesus an iphodanyu ya ta'onon hinadan a'am'amungan di dakol an tatagu. 21 Ya in-tugutugun'u boh nadan Judyu ya bokon Judyu ta muntu-tuyudan Apu Dios hinadan bahulda ta unudondah ApuJesus.

22 Ya ten ad uwani ya impa'innilan nan Espiritun ApuDios an mahapul an umeya' hi ad Jerusalem mu agge'innilay ma'at i ha''on hidi. 23 Te an namin nadan boblenimma'immaya' ya impa'innilan nan Espiritun Apu Dios iha''on an lo'tat yamibaluda' yamapalpaligata'. 24Mu adi'itakut di pamatayandan ha''on te hay pohdo' ya hay e'pangatan hinadan tamun inyukod Apu Jesus i ha''on an e'pangipa'in'innilaan hinan a'at di homo' Apu Dios i dita'u.

25 Ot innila' anmihipun hi ad uwani ya adiya' mo uggantigon i da'yun nangitudtuduwa' hi a'at di pun'ap'apuwanApu Dios. 26Ta hiya nan alina'eh wahna damdama i da'yuha agge kimmulug i Jesus ta adi mi'tagu i Apu Dios yabokon attog ha''on di pabahulonyu. 27 Te imbaga' monnamin nan tugun Apu Dios an ma''id ha inha''ut'u. 28 Othanat ihamadyuy pangulugyu ta boddanganyu nadanmumpangulug i Jesus te inyukod nan Espiritun Apu Diosdida i da'yu. Ya hanat patonyuh nan mumpastol hikalnero di atonyun mumpapto' i dida an numbalinonApu Dios hi tataguna an gapuh nan nangiyatayan nanImbabalenah bahulda.

29 Innila' an adimadne yama''ida'mon uggan umalihtuya wadaday linala'in umali an mangipatnan mamahbah

Nan Na'na'at 20:30 76 Nan Na'na'at 21:1hinan pangulugyu an umatdah nan kahuh nan inalahanan mamdug hinadan kalnero. 30 Ya ta'on on da'yunma'amu'amung ya indani ot wadada i da'yun linala'i annibahhoy itudduda ta wan diday unudon di udum i da'yu.31 Ta hiya nan hanat nomnomnomonyu nadan intanud-tudu' i da'yu ituwen tuluy tawon an ni'hituwa' i da'yuhtuan inlablabi' an timmugutugun i da'yun namin ya hinud-dum ya lumuwaa' an gapuh pangiyaguh'un da'yu. 32Ot aduwani ya iyukod da'yun Apu Dios ta hiyay mangipapto'i da'yu. Ya hanat nan hapitnay mangipa'innilah nanhomo'nan da'yu ya mangipabikah hi pangulugyu ta wanmidat i da'yu nadan maphod an midat hinadan tataguna.33 Ya ibaga' bon da'yu an ma''id attog ha inomnawa' hipihhu ya gina'un di ibba' an tagu 34 te an namin ayu yainnilayun nan bino'la' di inggattang'uh nadan mahapul-mih nadan nun'ibba'. 35 Ya an namin nadan inat'u yaimpatigo' an maphod di mahlutan muntamu ta wadayiboddang hinadan nun'awotwot te hidiyey inalin ApuJesus an alyonay, Ong'ongngal di amlong nan mangdat hiboddang mu nan manawawah boddang.

36 Ta hidin inalin Paul hidiye ot mundu''undan naminot mundasalda. 37 Ya kinumgada ot awalondah Paul teadida pohdon an ume 38 an namama te inalinay adidamo uggan tigon. Ot itulud da'mi i dida ta inggana otidatong da'mih nan way pingngit di baybay an awadannan punlugananmi.

21Hay Immayan Da Paul Hi Ad Jerusalem

1 Tinaynanmi nadan ibba ta'uh ad Epesus ot munluganamih nan papol ot madappuh amih ad Kos. Ta damunahnabigat ya dimmatong amih ad Rodes ot inaynayun nannunlugananmi ta inggana ot dumatong amih ad Patara.

Nan Na'na'at 21:2 77 Nan Na'na'at 21:112 Ya wada han papol an umeh ad Ponisia ot munlu-gan ami. 3 Ta lo'tat ya mamangmang hi ad Cyprus hinangappit hi iniggidmi mu innaynayunmi ta nadappuhamih ad Tyre hidih nan probinsya hi ad Syria ta hidiynangibabaanda hinadan kalga an wahnan papol. Otbumaba ami damdama. 4Ya wadaday inakhupanmin ibbata'un kimmulug hidi ot umohnong amih awadanda i hanhindumingguwan. Ya impa'innilan nan Espiritun ApuDios i dida nan ahi ma'at i Paul ta hiya nan impatnadanihapitan ta adi umeh ad Jerusalem. 5Mu hidi damdamannadatngan di emi panaynan i dida ot makak ami. Taan namin nadan ibba ta'un kimmulug an didan naminhinadan ahawada ya imbabaleda ya intulud da'mi tainggana ot idatong da'mih nan pingngit di baybay. Othidiy pundu''unanmin namin an nundasal. 6 Ot ahi amimumpakada i dida. Ot munlugan amih nan papol yadenmumpanga'anamutda.

7 Ta innaynayun nan nunlugananmi ta ingganaot du-matong amih ad Tolemais ot bumaba amih nan papolot emi tigon nadan ibba ta'un kimmulug hidi ot umiyanamihdi i han ohay hilong. 8Ta hidin nabiggat ot ume amihad Sesaria ot ume amih balen Philip ot hidiy umiyananmi.Hi Philip ya hiyay ohah nadan e mangitudtudu hi a'atJesus. Ya hiya boy ohah nadan pitun linala'i an pinto'nadan Apostoles an mangipapto' hinadan ibba ta'un kim-mulughi ad Jerusalem. 9Yawadadayopat an imbabalenanbinabai an aggeda ni' nun'alahin. Ta diday e mangibagahnadan tatagu hinan impa'innilan nan Espiritun Apu Dios.

10 Ta agge nadney niha"adanmih ad Sesaria ya dim-matong han propeta an nalpuh ad Judea an hi Agabus.11 Ta immalih awadanmi ya inalana nan balikis Paul otpabobodnay ta'lena ya hukina i diyen balikis Paul ot21:8 21:8 Nan Na'na'at 6:1-7

Nan Na'na'at 21:12 78 Nan Na'na'at 21:21alyonay, Alyon nan Espiritun Apu Dios di nan ud balikisituwe ya athituy aton nadan Judyu an mamobod i hiyahi ad Jerusalem ta iyedah awadan nadan bokon Judyu tadiday ukod hi atondan hiya.

12 Ya an namin amin wahdi an nangngol i diye yaimpatnamin inhapitan hi Paul ta adi umeh ad Jerusalem.

13 Mu alyonay, Hanat adi ayu lumuwa te onyu mamaondi inomnoma'. Ot ta'on ona' bobodon ta patayona' mu tawaday iyatana i Apu Jesus.

14 Ta athidi an adi mihapitan ot idinongmi mo otalyonmiy, Ukod attog hi Apu Dios hinan ma'at i he''a.

15 Ot mundadaan amin umeh ad Jerusalem. 16Ya wada-day udum hinadan ibba ta'un kimmulug hidih ad Sesariaan nanguyug i da'mi ta inye da'mi i han emi pun'iyananhi balen Nason an i Cyprus an nadney kimmulugana.

Hay E Nanigan Paul I James17 Ot inaynayunmi bo ta ingganah dimmatong amih ad

Jerusalem ya ma''am'amlong nadan i'iban kimmulug hinanigandan da'mi. 18 Ta hidiyen nabiggat ot ume aminda Paul ta emi tigon hi James ya dedaot hidin naminnadan mangipangpanguluh nadan ibba ta'un kimmulughidi. 19 Ot alyon Paul i diday, Immali ami ta tigon da'yuni'iba. Ot uhuhonan dida nadan ina'inat Apu Dios hinadanbokon Judyu an gapuh nuntudtuduwana i dida.

20 Ta hidin dingngolda dadiyen imbagabagan Paul otdayawondah Apu Dios ot alyonda i Paul di, Tigom'eniba an ta'on on hitu ya linibuday Judyu an ibba ta'unkimmulug. Ya an naminda ya pa'a"un'unudonda nadanuldin ta'un Judyu. 21 Ya mahkit hi punnomnomandate dingngoldan intanuddum anuh nadan Judyu an eni'ibobleh nadan nanganangayam ta adida unudon nadanuldin ta'un Judyu. Te inalim anuy ta'on on adida ipakugit

Nan Na'na'at 21:22 79 Nan Na'na'at 21:28nadan imbabaledan linala'i ya adida bo unudon nadanpangat ta'un Judyu. 22 Ya innilamin adi madne ya inni-laondan wa'ahtu. Ta hiya nan mahapul an waha atomhi mangipa'innila an adim pahiwon nadan uldin ta'unJudyu. 23 Ot maphod on unudom tun alyonmin he''a. Tewahtuday opat an linala'i an tee mon tuwen igibbuhdanan imbagada i Apu Dios hi atonda. 24 Ot hanat mi'ye'a idida ta ume ayuh nan Templo ya ni'yat'an didah nan pan-gat ta'u ya he''ay numbayad an namin hinadan mahapulan idawat dadiyen linala'i i Apu Dios ya ahidamumpaklot.Atom'ehdi ya hidiyey panginnilaan nadan tatagu an aggeimmannung nan dingngoldan intanuddum ya ta waninnilaonda an un'unudom nadan uldin ta'un Judyu. 25 Otdadiye'en bokon Judyu an kimmulug ya nuntudo' ami motuwalin dida ta adida ihda nadan nibaki ya nan dala yanan nabitkol an agge na'aan di dalana ya ta adida ilo' dibokonda ahawa.

26 Ta hidiyemon nabiggat otmi'yeh Paul i dadiyen opatan linala'i ot atonda nan pangatdan Judyu ot ahida hung-gop hinan Templo. Otmi'hapitdah nadan padi tamala"uhdi pituy algo ya way oha i dida on e mangipi'nong hinanmi'nong ta mangipa'innilan inatda mo nan imbagadanApu Dios hi atonda.

Hay Nuntiliwandan Paul Hinan Templo27 Mu hidin mun'adatngan nan mi'apitun algo ya

wadada nadan Judyu an i Asia an nanigo i Paul hidihnan Templo ot tiliwonda ta muntukukdah nadan tatagunna'amung hidi an 28 alyonday, Da'yun i'ibamin Judyu,ma'ayu ta boddangan da'mi te hituwen lala'i ya enaintanudduwan nadan atagutaguh abobboble ta humi-hiwodan dita'un Judyu ya pihulonda nadan uldin ta'uya ta'on on tun Templo. Ya tayya bon impaghopnah

Nan Na'na'at 21:29 80 Nan Na'na'at 21:37

tuy bokon Judyu yaden paniyo i dita'u. 29 Manu'ehinalidah diye ya tinigodah Tropimus an i Epesus anni'ye i Paul hidih ad Jerusalem ta hiya nan alyondahon ni'ighop i Paul hidih nan Templo ya dee mannot anagge. 30Ta mun'ingalda ta dingngol nadan atagutaguh adJerusalem ot mangedah din namin ot punlupdukdah Paulot ipalah'unda ot pi'bagon nan guwalya an ikalob nadanpanton nan Templo.

31 Ta edaot patayonhi Paulmuwaday e nangipa'innilahnan nabaktun opisyal di tindalun di i Roma an nunhituhad Jerusalem. 32 Ta e nun'ayagan diyen nabaktun opisyaldi tindalu nadan tindaluna ya nadan udum an opisyaldi tindalu ot ahititinnagtagdan umeh nan na'amungannadan tatagu. Ya hidin tinigon nadan tataguh diyennabaktun opisyal di tindalu ya nadan tindaluna ya in-dinongdan manoplat i Paul. 33 Ot ipabangkiling diyennabaktun opisyal di tindalu hi Paul hi duwan bangkilingot alyonay, On ngadan tuwen tagu? Ya undan nganneyinatna?

34 Ya ahitutukukdan nambal ta ma''id ha mapto' hiibagada. Ot ibagana moh nadan tindaluna ta iyedahPaul hinan kampuda. 35 Ta hidin indatongdah nan wayniha"adan nadan tindalu ot iya'attang nadan tindaluot ipaghopdahdi 36 te dakol nadan tatagun immehdian nangimbubbungotda ta muntukukdan analyonday,Patayonyu.

Hay Himmapitan Paul Hinadan Tatagu37Muhidin eda ipaghop hi Paul hinan niha"adan nadan

tindalu ya inalin Paul hinan nabaktun opisyal di tindaluy,Wada'e bahan han ibaga' i he''a.

Nan Na'na'at 21:38 81 Nan Na'na'at 22:5

Ya inalin diyen opisyal di, On innilam an humapit hiGreek? 38Alyo' ot on he''a din i Egypt an mi'buhul hi gu-bilnu an nangipanguluh opat di libu (4,000) an tindalunahnan agge naboblayan.

39 Ya alyon Paul di, Bokon ha''on te ona' Judyu an iTarsus an ohan nundingngol an boble hi ad Silisia. Otundan bahan adimabalin ta humapita' ni' hitudan tatagu.

40 Ya inabulut diyen nabaktun opisyal di tindalu. Otmatanna'dog hi Paul hinan agdan ot padinongona nadantatagu ot humapit i dida an inhapitnah hapitdan Judyu.

221 Alyon Paul hinadan tatagu di, Da'yun i'iba ya

a'ammod, igongahanyu bahan tun ibaga' ta ahi nanga-mung di alyonyu. 2 Ya hidin dingngolda an ihapitnahhapitdan Judyu* ya namaman ma''id ha al'ali. Ot in-aynayun mon Paul an munhapit an alyonay, 3 Ha''onya ohaa' an Judyu an niyayyama' hi ad Tarsus hidih adSilisia mu hituh ad Jerusalem di kimmiloga' ya hituynun'adala' an bihtulu' hi Gamaliel an nala'ing an tagu.Ta na'a'addalo' nan uldin an inun'unud damdaman han-didan a'ammod ta'u ta inta'dog'uh Apu Dios an umat ida'yuh ad uwani. 4 Ta hiya nan pinalpaligat'u nadanmangun'unud hinadan tudtudun Jesus an impapate' diudum i dida ya dakol di tiniliw'u an binabai ya linala'ion impibalud'u dida. 5 Ya mabalin an tistiguwan nannabaktun padi ya an namin nadan mangipangpanguluhnadan Judyu an immannung datuwen ibaga' te didaynangipa'apyaa' hinadan tudo' an alyo''ot hi e' ipatigohnadan i'iba ta'un Judyu hi ad Damaskus ta abulutonday e'puntiliwan hinadan kimmulug i Jesus hidi ta iyali' didahtun ad Jerusalem ta madusada.* 22:2 22:2 Hay hapit nadan Judyu hidi ya Aramaik.

Nan Na'na'at 22:6 82 Nan Na'na'at 22:16Hay Nangipa'innilaan Paul Hi Gapunah Kimmulugana

6 Ya alyon bon Paul di, Mu hidin tuwen dumatong amihad Damaskus ya wa nin an tongan di algo ya alinah onwada han ma'binnang an nalpuh ad lagud ta nabinangannan awada'. 7 Ta natukkada' ya dingngol'u han munhapitan alyonay, Saul, tanganuna' palpaligaton i he''a? 8 Yainali' di, Nganney ngadanmu Apu? Ya inalinay, Ha''on hiJesus an i Nasaret an palpaligatom. 9Ya nada'en linala'innun'ibba' ya tinigodah diyen humilin mumbinang muadida ma'awatan nan nibagan ha''on. 10Ya alyo' boh nanmunhapit di, Apu Jesus, nganney pohdom hi ato'?

Ya inalinay, Tuma'dog'a ta inayunyun umeh adDamaskus ot mipa'innilan he"ahdi an namin nadanpohdon Apu Dios hi atom. 11Ya piniloka' i diyen humilinmumbinang. Ta pipindona' mo hinadan nun'ibba' otiyeya' hi ad Damaskus.

12 Ya hidih ad Damaskus ya wada han lala'in hiAnanias an na'na'unnud hinan uldin ta'un Judyu. Tapa'allispituwon nadan ibba ta'un Judyu hi ad Damaskus.13 Ya immalih awada' ta hidin nihaggon i ha''on ot aly-onay, He''an iba Saul, tumigo mohpey matam.

Ya alinah on tumigo peman di mata'. 14 Ya inalinanha''on di, Hi Apu Dios an dayawon nadan a'ammod ta'u yapinto' da'ah pangipa'innilaanah nan pohdona ta hiya nantinigom nan baalnan hi Jesus ya dingngolmuy hapitna.15Tamunhilbi'a i hiya ta em ipa'innilah atagutaguh tuwentinigom ya dingngolmu. 16 Ot agam mo ta ibagam i Jesusta wan pakawanona nadan ina'inatmun adi maphod yanumpabonyag'a.

Hay Imbagan Apu Dios Hi Tamun Paul

Nan Na'na'at 22:17 83 Nan Na'na'at 22:2617 Ot inaynayun Paul an munhapit an alyonay, Ta hidin

numbangngada' hituh ad Jerusalem ot eya' mundasal hi-nanTemplo ya aya' nun'inop 18annumpatigohApu Jesus iha''on ya alyonay, Ma'ibaga'an umaan hituh ad Jerusalemta wan ma''id ha ma'at i he''a te nadan tataguhtu yaadida damdama kulugon nan ibagam i dida an a'at'u.19 Ot alyo' di, Apu Jesus, alina man nin ya abulutondanan ibaga'. Te undan aggeda innila nadan ina'inat'u animmeya' hinadan a'am'amungan nadan ibba' an Judyuon nuntiliw'u ya hinanuplit'u nadan kimmulug i he''a onimpibalud'u dida. 20 Ya ta'on on hidin namatayandanStephen an hiyay ohah nadan mangita'dog i he''a yainniladan pinhod'uh diyen inatdan hiya te waa' hidi anha''on di nangiyadug hinadan lubung dadiyen e namatei hiya. 21Mu inalinan ha"on di, Hanat ume'a te honagonda'ah nadan adaddawwin boblen awadan di bokon Judyu.

22 Ya hidin munhapihhapit hi Paul ya dimminongdanigogongahanda ni'. Mu hidin inalinay hiyay hinnagApu Dios hinadan bokon Judyu ya ahitutukukdaot nadanJudyu an alyonday, Umman hinaen tagu ya udu'dulnaypatayonyuot.

23 Ya immingaldan namin an imboholdah lubungdatpun'itopalda on nun'ihabuwagday hupu'. 24 Ta na monnabaktun opisyal di tindalu ya imbaganah nadan tin-daluna ta ipaghopdah Paul hinan niha''adanda ta wanipahuplitna ta way atonan mangibagah gapuna hi aggenaminhodan nadan Judyu i hiya. 25 Mu hidin binobodnadan tindaluh Paul ta huplitonda ya inalin Paul hinanoha an opisyal bon di tindalun wahdi di, Umman ohaa'bon Judyu mu nibilanga' hi i Roma damdama ot undandusaonyuy ibbayun i Roma an ta'on on agge ni' nahu-malya?

26 Ya hidin dingngol diyen opisyal di tindaluh diye ot

Nan Na'na'at 22:27 84 Nan Na'na'at 23:3

ena ibagah nan nabaktun opisyal an alyonay, Anakkaya!Umman anu i Roma hidiyen lala'in ipahuplit ta'u.

27 Ot ma'anne moh diyen opisyal hi awadan Paul otalyonay, Undan i Roma'a anu?

Ya inalin Paul di, O ohaa' an i Roma.28 Ya inalin diyen opisyal di, Ha''on ya numbayada' hi

ongal an pihhu ot ahiya' mibilang hi i Roma.Ya inalin Paul di, O ot ha''on di nahamad an i Roma

te i Roma nadan a'ammod'u. 29 Ta nadan tindalu an e otmanuplit i hiya ya pun'ihunodda. Ya timmakut hidiyennabaktun opisyal hi nangipabobodana i Paul te adi ma-balin an atondahdiy i Roma hi'on agge ni' nahumalya.

Hay Nahumalyaan Paul Hi Ad Jerusalem30 Ta hidi mon nabiggat ot ipa'aan nan nabaktun

opisyal di tindalu nan bobod Paul. Ot ena ipa'ayag nadanmunhumalya an dadiye nadan nabaktun padi ya nadanmangipangpanguluhnadan Judyu ot ipahumalyanah Pauli dida te pohdona an innilaon nan analyon nadan Judyu hibahulna.

231 Hidin wahdida ya intigon Paul hinadan na'amung an

munhumalya i hiya ot alyonay, I'iba, innila' an ma"id habahul'u i Apu Dios te an namin nadan manomnom'unina'inat'u ya hi Apu Dios di pinhod'un pa'amlongon hiinggana.

2Ya inalinnot nannabaktunpadi anhi Ananias hinadantatagun nihaggon i Paul ta tobobonday to'ona te alyonahma'layyah.

3 Ya inalin Paul i hiyay, Alyom hi ma'layyaha' ta hiyanan ipatbobmuy to'o' mu he"a otahan di ma'layyah teadim unudon di uldin ta'un Judyu. Te ma''id ha niyuldin

Nan Na'na'at 23:4 85 Nan Na'na'at 23:11hi alyonay ipatbobmuy to'on nan humalyaom. Ot hi ApuDios ya iballohnan he"a hinaen inatmun ha"on.

4 Ya nadan tatagun nihaggon i Paul ya alyonday, Tanganunmu ihya aton hinay pangalim hinan nabaktunpadin Apu Dios?

5Ya alyonPaul di, I'iba, agge' attog innila hi'onhiya nannabaktun padi te onha innila' ot agge' inalin hiyay athidite intugun Apu Dios an alyonay, Tigonyu ta ma"id ha adimaphod hi ibagayuh nadan ap'apuyu.

6 Ya innilan Paul anwadaday Paliseu ya Saduse hinadanmunhumalya ta inlotnan himmapit an alyonay, I'iba, um-manohaa' bo anPaliseu anumata' i amamumanu'ehwaa'hitun mahumalya ya gapuh pamatiya' an mamahuwan dinate.

7 Ya hidin imbagan Paul hidiye ya munhahannu nadanPaliseu ya nadan Saduse ta adi mo mun'u'unnud diibagada. 8 Te nada'en Saduse ya adida patiyon anmamahuwanday nate. Ya adida bo patiyon an wadadayanghel ya wadaday adi matigo. Mu nada'en Paliseu yapatiyondan namin dadiye. 9 Ta nunhiglan ma''id hapa'inonglan temunhahannuda nimpe. Ya nadan udumanPaliseu an muntudtuduh nadan uldin di Judyu ya hi Paulmohpey ita'dogda an alyonday, Ma''id eh'a ha inakhupan-mih inatnah adi maphod. Ot wada'ey himmapit i hiya hianghel onu nadan adi matigo ot undan bahulnah diye?10Ya namaman aydamumpapatteh nan punhumalyaan tatimmakut nan nabaktun opisyal di tindalu te alinah wa-day adi maphod hi ma'at i Paul te wahdin nigawwah nanway pungguguluwanda. Ot honagona nadan tindaluna taeda awiton hi Paul ot ibangngaddahdih nan niha"adanda.

11 Ta hidin nahdom ya numpatigoh Apu Jesus i Paul analyonay, Mundinol'a ot nan inatmun nangita'dog i ha''on

Nan Na'na'at 23:12 86 Nan Na'na'at 23:21hituh ad Jerusalem ya atbohdiy atom hi umayam hi adRoma.

Hay Nunhahapitan Nadan Judyu Hi Atondan Mamate IPaul

12 Hidin nabiggat ot ma'amung nadan udum an Judyuta hahapitonday atondan mamate i Paul. Ta insapatadanadida mangan ya adida uminum ta ingganah on patayon-dah Paul. 13 Ya hay bilang dadiyen Judyu ya nahulukdahnapat (40). 14 Ot umedah nadan nabaktun padi ya nadanmangipangpanguluh nadan Judyu ot alyonday, Hinamad-min nunhahapit ta an amin ami tee ya adi ami manganya adi ami uminum ta ingganah onmi patayon hi Paul.15 Ot hay maphod hi atonyu pibo an da'yun namin anmunhumalya ya ipaadyuh nadan opisyal di tindalun dii Roma ta iyalidahtuh Paul an hay pangaliyu ya ta wanihamadyun humalyaon. Ya deot an wa amihdih nan awonan bota'onmi dida ta patayonmih Paul.

16Muwada han lala'in amuna'on Paul an na'innilaanahdiyen nunhahapitanda ot umeh nan niha"adan nadantindalu ot ibaganan Paul hidiyen dingngolna. 17 Otipa'ayag mon Paul di ohah nadan opisyal di tindalu otalyonay, Iyem hituwen unga hi awadan nan nabaktunopisyalyu ta waday ibaganan hiya. 18 Ot iyen mon diyentindalu hinan awadan nan nabaktun opisyal ot alyonanhiyay, Impa'ayaga' hinan nibalud an hi Paul te alyonaywada anuy ibagan tuwen unga i he"a. 19 Ot podnon nannabaktun opisyal di tindaluh diyen unga ot bumata"andaot alyonan hiyay, Nganne nan pohdom an ibagan ha''on?

20 Ya inalin diyen unga di, Apu Kapitan, umman hina-hapit nadan Judyu an hi bigat ya ibagadan he''a ta iyemhi ulitau' an hi Paul hidih nan punhumalyaan an hay pan-galida ya pohdondan ihamad an humalyaon. 21Mu hanatadim aya unudon hidiyen ibagada te umman nahulukdah

Nan Na'na'at 23:22 87 Nan Na'na'at 23:29napat (40) nadan umalin mumbota' i da'yuh nan awon anadida mangan ya adida uminum ta inggana anuh ondapatayon hi ulitau' an hi Paul. Ya innila' an nundadaandanmangat ot nangamung'ah pohdom hi atom.

22 Ya alyon diyen opisyal di, Hanat adim ibagah udumhituwen imbagam i ha''on. Ot ituda'na ta ume.

Hay Nangipiyayandan Paul Hinan Gobelnador Hi AdSesaria

23 Hidin immeh diyen lala'i ot ayagan diyen nabaktunopisyal di duwa boh nadan opisyal di tindalu ot alyonay,Ibagayu ta mundadaanday duway gahut (200) hinadantindalun mangidallan an umeh ad Sesaria ya napituy (70)mungkabayu ya duway gahut (200) an mangdon hi pahul.Ta na"ahdom'e ya nakak ayu i da Paul. 24 Ya inikakyudohah nadan kabayu ta itakkayan* Paul. Ya inhamadyunmangipapto' i hiya ta ingganah idatongyuh awadan nangobelnador an hi Felix.

25 Ot muntudo' hidiyen nabaktun opisyal di tindalu iFelix an alyonay,

26 Ha''on an hi Klaudius Lisias ya teen muntudo'a'i he''a, Apu Gobelnador Felix. Uddinnona ayuhna?27 Muntudo'a' tee i he''a ta ipa'innila' an hituwenlala'i an impiyali' ya tiniliw nadan udum an Judyu anpatayondaot. Mu hidin na'innilaa' an i Roma ot umeamih nadan tindalu ot emi awiton. 28 Ot ipiye' hinanmunhumalya ta humalyaonda te pinhod'un innilaondi gapunah nangidalomandan hiya. 29 Mu onnot onnamahmahan ya ma''id ha bahulna hi gumalat hi epamatayan onu e pangibaludan i hiya. Te hay gapunaheda nangidaloman i hiya ya alyonday adina unudon

* 23:24 23:24 Hay pangalin di udum hinan itakkayan ya ihakayan.

Nan Na'na'at 23:30 88 Nan Na'na'at 24:3nadan uldindan Judyu. 30 Ya teen dingngol'u an hi-nahapitdan mahapul an patayonda. Ta hiyah tuwenan nimmanomnoma' ot ipiyali' teen he"a. Ya ibaga'bo hinadan mangidalom i hiya ta he''ay umaliyandahpundalomanda. Ot ammuna ni' hituwe hi itudo''unhe''ah ad uwani.31 Ta inunud nadan tindaluh diyen inalin nan opisyalda

ta inyedah Paul hi ad Antipatris i diyen nahdom. 32 Yahidin nabiggat ot mumbangngaddah ad Jerusalem nadannangidallan an tindalu ta nadan nungkabayun tindaluynanginayun an nangiyen Paul hi ad Sesaria. 33 Ta hidindimmatongdahdi ot umedah awadan nan gobelnador anhi Felix ot idatda nan tudo' i hiya ot iyukodda mohpehPaul i hiya. 34 Ya hidin binahan nan gobelnador hidiyentudo' ot mahmahanay probinsyah nalpuwan Paul. Yahidin imbagan Paul an i Silisia 35 ya alyon Felix i hiyay,Indani ta umali nadan nangidalom i he''a ta ahi' donglonnan pambalmuh nan alyonda. Ot ipiyenah Paul hinanbalen din patul an hi Herod ta hidiy pungguwalyaandanhiya.

24Hay Nangidaloman Nadan Judyu I Paul

1 Nala''uh di limay algo hi nangiyaliyanda i Paul hi adSesaria ot ahi umali nan nabaktun padi an hi Ananias yanadan mangipangpanguluh nadan Judyu ya nan abugaduan hi Tertulius. Ot eda ipa'innilah nan gobelnador nanipabahulda i Paul. 2Ot ipa'ayagdah Paul. Ta hidin immaliya inhipun nan abugadu an hi Tertulus an mangibagahnan nun'iyalidahdi an alyonay,

Apu Gobelnador Felix, ongal di punhanaanmin he''ate gapuh nan pangipapto'mu ya limminggop ya ongal dipinumhodan tun boble ta'u. 3 Ta mun'am'amlong amin

Nan Na'na'at 24:4 89 Nan Na'na'at 24:12bimmoble i danaen mapmaphod an inatmu. 4 Adimipohdon an taktakon da'ah nan tamum mu ta igongahambahan hituwen kittang an ibaga'. 5 Manu'eh immaliamihtu ya pinhodmin ipa'innilan he''a an hituwen tagunhi Paul ya hiyay mangdat hi gulu hinadan awadan nadanJudyu an uma'umayana. Ya hiya bo udot di ohan mangi-pangpangulu hinadan tatagun nibahhoy pundayawda teun'unudonda han i Nasaret. 6Ya impatnana bon emangathinan nibagah nan uldinmin adi aton hinan Templo tahiya nan tiniliwmi. [Ta hiya nan pohdonmin mahumalyamu tamiyunnudan hinan uldinmin Judyu di panumalyami hiya. 7Mu immali nan nabaktun opisyal di tindalu an hiLisias ot pilitonan awiton hi Paul ta ma''id mo ha inatminnanumalyan hiya.]* 8 Ta ona impiyalihtu ot ahina alyondi da'miy umalihtu ta he''ay pangipahumalyaanmin hiya.Ot maphod on humalyaom hituwen tagu ot ma'innilaaman immannung an namin danaen ipabahulmin hiya.

9 Ya inyunnud nadan nun'ibbanan Judyu an alyonday,Hiya peman.

Hay Nambal Paul10 Ta hidin impahapit nan gobelnador hi Paul ot aly-

onay,Apu gobelnador, innila' an nahamad di punhumalyam

te nadney himmumahumalyaam hitun numboblayanta'u. Ot hiya nan madinola' an mambal i naen ipabahul-dan ha''on. 11 Ya pohdom'en mahmahan hi'on imman-nung tun pambal'u ya mabalin te dakolday mangiyuhuhan agge ni' nala"uh hi himpulut duway (12) algo annihipun hidin immaya' hi ad Jerusalem hi e' nundayawani Apu Dios. 12 Ya ma''id attog ha tinigon nadan Judyu i* 24:7 24:7 Hidin hopap di nitudo'an nan Biblia ya ma"id hamapto' ya aggeniddum nadan naha'mut hinan [ ].

Nan Na'na'at 24:13 90 Nan Na'na'at 24:22ha ni'hannuwa' hinadan na'amung hidih nan Templo. Yama''id bo ha tinigoda hi e' nungguluwan i dida an ta'onon hinadan a'am'amunganmi. 13 Ta hiya nan ma"id hamangiyuhuh te agge immannung hinaen impabahuldanha''on.

14 Mu hay ibaga' i he''a hi dayawo' ya nan Dios andinayawhandidan a'ammodmi. Ya hay ato' anmundayawya unudo' nan intuddun Jesus an nan alyon datuweh ni-bahho. Ya unudo' bon namin nadan Nitudo' an Tugun yanadan intudotudo' handidan propeta. 15Ta an namin amii datuwen nangidalom i ha''on ya hay hahaddonmi ya dininalin Apu Dios an pummahuwanah nadan naten tataguan ta'on on nadan nun'abahulan ya nadan pinakawanApu Dios di bahulda. 16 Ta hiya nan hahalipodpodo' dipangat'u tawanma''id ha ato' hinadan pumbahulan i ApuDios ya hitudan tatagu.

17 Ya nadney agge' immayan hi ad Jerusalem mu lo'tatya ninomnom'u ot umeya' an inye' nan pihhun mihmo'hinadan nun'awotwot hidi. Ya innayun'umo bon indawatnan pinhod'un idawat i Apu Dios. 18Mu hidin tinigodanwaa' hinan Templo an inat'u mo nan nibagah nan uldin-min Judyu hi aton ta ahitamibilang himalinis yama"id hadakol hi tatagu ya ma"id ha munggugulu. 19Mu wadadayudum an Judyu an i Asia an nangimatun i ha''on hidi.Ot on'e waday tinigodah nibahhoh inat'u ya udu'dul ondiday umalinmangidalom i ha''on. 20Ma''id'e ya datuwennalpuh ad Jerusalemhi ad uwaniymangibaga hi'onwadayinakhupandah bahul'uh din nanumalyaandanha''on hidi.21Muma''id ha mapto' ya hay ipabahuldan ha''on ya nanimbaga' hidin nunhumalyaandan ha''on an inali' di, Haygumalat hi punhumalyaanyun ha''on ya nan pamatiya' anmamahuwan di nate.

22 Mu hi gobelnador an hi Felix ya innilana tuwaliy

Nan Na'na'at 24:23 91 Nan Na'na'at 25:3udum hinan a'at nan tudtudun Jesus. Ta hidin imbaganPaul hidiye ya indinongnan nanumalya i hiya ot alyonay,Indani ta umali nan nabaktun opisyal di tindalu an hiLisias ya ahi' ipanuh hituwen pundadallomanyu. 23 Yainalina boh nan ohan opisyal di tindalu ta inayunanipaguwalyah Paul mu ta adina ipagol nan pohdon Paul anaton ya ta'on on nan umalin manigon Paul an mangdat himahapulna.

24 Nala"uh di atnay algo ya immali boh GobelnadorFelix an didan duwah nan ahawanan hi Drusila an Judyu.Ot ipa'ayagnah Paul te pinhoddan donglon di a'at di epangulugan i Jesu Kristu. 25 Mu hidin ib'ibaggan Pauli dida nan a'at di maphod an pangat ya hay a'at dipangono'nongan hi aton ya hay a'at di punhumalyaanApuDios hi udumhi algo ya timmakut hi Felix. Ot alyonanPaul di, Ammuna ni' ta indani bo ta wada'ey timpu' ya ahida'a bo ipa'ayag.

26 Muden hi Felix ya hihimlonay idat Paul i hiyahi pihhu ta wan ipalubusna. Ta hiya nan agaggaonimpa'ayagnah Paul on himmanaphappitanda. 27Ta hiyahdiyennibabaludhi Paul an agge inlubus Felix te pohdonanhiyay pohpohdon nadan Judyu. Ta lo'tat ya nala"uh diduway tawon ot mipallog hi Porsius Festus an nunggob-elnador.

25Hay Nunhumalyaanda I Paul Hi Ad Sesaria

1 Hidin mi'atluh algo hi nunggobelnadoran Festus hi-nan probinsya hi ad Judea ya nakak hi ad Sesaria ot umeni' hi ad Jerusalem. 2 Ya imme nadan nabaktun padi yanadan mangipangpanguluh nadan Judyu hi awadana otpun'ibagada nadan ipabahulda i Paul ot ihapihapitanda3 ta wan pumbangngadonah Paul hi ad Jerusalem. Te

Nan Na'na'at 25:4 92 Nan Na'na'at 25:12ninomnomda bon e bota'on ta patayonda. 4 Mu alyonFestus di, O wahdih Paul hi ad Sesaria an nibalud. Yaagagga ya mabangngada' ot mabalin an 5 pi'yaliyonyudohah nadan mangipangpangulu i da'yu ta hidiy pangi-dalomanyu i hiya hi'on waday bahulna.

6 Ta niha"ad hi Festus hi ad Jerusalem i han umehhindumingguwan ot ahi mibangngad hi ad Sesaria anin'uyugnay udum hinadan mangipangpanguluh nadanJudyu. Ta hidin nabiggat hi awahdina ot umeh awadannadan mumpunhumalya ot ipa'ayagnah Paul. 7 Yalini'woh nadan Judyu an nalpuh ad Jerusalem ot agadahbagah nadan ipabahulda i Paul mu ma''id ha muntistigui dadiyen ipabahuldan hiya. 8 Ya alyon Paul di, Ma''idha nomnomnomo' hi bahul'u te inunud'un namin nadanuldinmin Judyu ya nadan uldin di patul hi ad Roma. Yaagge' pinihul nan Templo.

9 Mu hi Festus ya pinhodnan hiyay pohpohdon nadanJudyu ta hiya nan iyunnudnan dida ta alyonan Paul di,On pohdom an ibangngad da'ah ad Jerusalem ta hidiy e'panumalyaan i he''a?

10 Ya alyon Paul di, Wahtuwa' moh tun punhumalyaandi i Roma ot hituy ahumalyaa'. Ot innilam attog teenma''id ha numbahula' hinadan Judyu. 11 Mu wada'eynumbahula' ta mahapul ona' mipapate ya ta'on yapinateya' i dida. Mu layah'eh tuwen eda nangidalomani ha''on ya adi mabalin an patayona' i dida. Mu gaputa ipapilityun ipabahul i ha''on di agge immannung yaudu'dul mo attog on nan patul hi ad Roma di manumalyai ha''on.

12 Ot ibagan Festus hinadan uggan muntugun i hiyahi'onmabalin hidiyen imbagan Paul ya alyondaymabalin.Ot alyona mo i Paul di, O alyom'e on udu'dul on nan patulhi ad Roma di manumalya i he''a yaden deyaya.

Nan Na'na'at 25:13 93 Nan Na'na'at 25:24Hay Naminhodan Nan Patul An Hi Agripa An Mangngol Hi

Ibagan Paul13 Agge nadne ya immalih ad Sesaria han patul di ohan

boblen di Judyu an hi Agripa an didan duwa i Bernis ta edatigon nan gobelnador. 14Ya i diyen awahdida ya imbaganGobelnador Festus i da Agripa an alyonay, Wahna manta'wa han lala'i an nibalud hidin nunggobelnadoran Felix.15 Hidin immaya' hi ad Jerusalem ya alyon nadan nabak-tun padi ya nadan udum an mangipangpanguluh nadanJudyu hi dusao'. 16Mu inali' i diday, Adimabalin te da'mini Roma ya gahin di mahumalya nan tagun nidalom ta wayatonanmambal hinadan ipabahuldan hiya. 17Ta hiya nanimmalidah tun namin ta hidin nabiggat ot ma'anneya'hinan punhumalyaan ot ipa'ayag'uhdih diyen nibalud.18 Mu hidin himmapit nadan nangidalom i hiya ya haypunnomnom'u ya waday numbahulana mu onnot onma''id. 19 Te ha'e han ipabahuldan hiya ya ammuna nana'at di pundayawda hinan Dios an dayawonda ya nan a'athan hi Jesus an inalin Paul di nate ot tumagu. 20 Ya agge'innilay ato' an mangipanuh i ha athidi. Ta namaag mo otibaga' i diyen nibalud hi'on pohdonan umeh ad Jerusalemta hidiy ena ahumalyaan. 21Mu hay pinhodna ya udu'dulanuh on mibalud hitu ta ingganah on nan patul hi adRoma di manumalyan hiya. Ta hiya nan impaguwalya' taingganah pangipa'aya' i hiyah nan patul hi ad Roma.

22 Ya alyon Agripa di, Pohdo' an donglon di ibagan Paul.Ya alyon Festus di, O ta'omman ya impa'ayagtah bigat.23 Ta hidin nabiggat ot ume da Agripa i Bernis hinan

a'amunganda an nunlubungdah nan lubung di patul tama'attigoy anabaktun di sa'adda. Ya dakolday nitnudan opisyal di tindalu ya nadan nabaktuy sa'adda i diyenboble. Ot ipa'ayag Festus hi Paul. 24Tahidin impaghopdahPaul ot alyon Gobelnador Festus di, Apu patul Agripa ya

Nan Na'na'at 25:25 94 Nan Na'na'at 26:7da'yun namin an na'amung, hiyah tuwe nan lala'i an in-dalom nadan Judyu an i Jerusalem an ipapilitdan ipapate.25Muma''id ha inakhupa' hi bahulna hi e pangipapatayani hiya. Ya gapu ta pinhodnan e mipahumalyah nan patulhi ad Roma ya inyabulut'u mon ipiyehdi. 26Mu ma''id hamipanomnom i ha"on hi itudo''uh nan patul hi bahulna.Ot hiya nan impa'ayag'uhtu ta donglonyuy a'atna annamama i he''a apu Agripa ta hay ibagayuh itudo''u. 27Teundan namaag ya impiye ha balud an ma''id ha itudo"uhbahulna.

26Hay Nangibagaan Paul Hi A'atna I Nan Patul An Hi Agripa

1 Alyon Agripa i Paul di, Pohdo' an donglon di ibagamhi ad uwani.

Ya intigon Paul hinan patul ot alyonay, 2 Apu patul,mun'am'amlonga' ta he''ay wahtuh ad uwani an mangn-gol hinan pambal'uh nan ipabahul nadan ibba' an Judyui ha''on. 3 Te he''a ahan di nanginnilah nan a'at dipangatmin Judyu an gumalat hi pun'a'ahhiyanmi. Othanat donglom bahan hituwen uhuho'.

4 Nadan ibba' an Judyu ya inniladay a'at'un nihipun hia'unga' ta ingganah ad uwani te bimmoble ami. Ya ta'onon hi ad Jerusalem ya innilaa'. 5Ot onha pohdonda ta iba-gada ya na''innilaa' i dida anha''on di ohahnadanniddumhinadan Paliseu an mangun'unud hinadan pangatminJudyu. 6 Mu manu'eh waa' hitun mahumalyah ad uwaniya gapuh nan kimmuluga' i Jesus an hiyay nipa'annungandin inalin Apu Dios i handidan a'ammodmi teminahuwanApu Dios hidin natayana. 7 Mu nadan ibba' an Judyu yaadida abuluton hidiyen na'at ta hiya nan ihamhamaddanmundayaw i Apu Dios hi abigabigat ya ahodohodom tepinhoddan ipa'annung ApuDios i didah diyen inalina. Mu

Nan Na'na'at 26:8 95 Nan Na'na'at 26:15patiyo' an impa'annungna mo tuwali ta hiya nan patiyo'an mamahuwanday numpun'ate. Apu patul, hituwenkulugo' di gumapuh nangidaloman nadan ibba' an Judyui ha"on. 8 Ya da'yu'en na'amung ya tanganu onyu adipatiyon an hi Apu Dios ya taguwonay nate?

9 Handi ya umata' i dadiyen nangidalom i ha''on teinat'uy abalina' an namalpaligat hinadan kimmulug i JesuKristu an i Nasaret. 10 Te hiyah diye din inat'uh adJerusalem an eya' numpa'apyah tudo' hinadan nabaktunpadi ta iyabulutda an e' ipabalud nadan kimmulug i Jesus.Ya wa'et alyonday mipapateda on inyunnud'u. 11 Taimme'immeya' hinadan a'am'amungan di ibbamin Judyuot ibaga' an paligatonda nadan kimmulug i Jesus. Yata'on on ha"on ya nunhiglay nangat'u i dida te pinhod'unpihulondah Jesus ya indinongdan mangun'unud hinadantuguna. Ya nunhiglay bohol'u i dida ta ta'on on dedahnadan boblen di bokon Judyu on immeya' hidi ta wa'e hainakhupa' hinadan kimmulug i Jesus on pinaligat'u.

Hay Nangibagaan Paul Hi Gapunah Kimmulugana12 Ya wada han umaya"ot hi ad Damaskus ta e' bo

tiliwon nadan kimmulug i Jesus hidi. 13Mu hidin tongandi algo an nungginawwa amih nan awon an umeh adDamaskus ya alinah on wada han humilin mumbinangmu nan algo an nalpuh ad lagud an nipto' hi awada'ta nabinangan nan awada' ya atbohdih nadan nun'ibba'14 ta nun'atutukkad amin namin. Ya dingngol'u hanmunhapit an inhapitnah hapitmin Judyu an alyonay, Saul,tanganuna' palpaligaton i he''a? Adim inaynayun hinaenemato'aton tema''id damdamahahilbinan dida ya on'aotmahmo'.

15 Ya inali' di, Nganney ngadanmu Apu?

Nan Na'na'at 26:16 96 Nan Na'na'at 26:23

Ya inalinay, Ha''on hi Jesus an palpaligatom.16 Tuma'dog'aot te manu'eh numpatigowa' i he''a yapinhod'un munhilbi'an ha"on ta em ipa'innilah tuwentinigom an a'at'u ya nadan udum an ipa'innila' i he''a.17Honagon da'ah awadan nadan ibbam an Judyu ya ta'onon hinadan bokon Judyu an ta'on on innila' an wadayatondan he''a mu ipadutu' da'a i ha"on. 18Te adi maphoddi pangatda an ayda wah nan munhihillong mu ume'a taem ipa'innila i dida nadan tugun'u ta wan mapatalan dinomnomda ta idinongdan mangat hinadan pumbahulanta hi Apu Dios di un'unudonda an bokon hi Satanas. Tenan eda kumulugan i Apu Dios di apakawanan di bahuldata middumdah nadan tataguna.

19 Ta hiya nan ibaga' i he''a apu patul an hinaen in-uhuh'un he''a an inalin Jesus ya hiyay inun'unud'u. 20 Tahay namanguluh e' nangipa'innilaan ya nadan tataguh adDamaskus ot ahi hi ad Jerusalem ot ahi nadan tataguhabobbobleh nan probinsya hi ad Judea. Ya imbagabaga'boh nadan bokon Judyu ta way atondan mangidinonghinadan impa'inghadan ato'aton ta hi Apu Dios di un-udonda. Ya imbaga' bon dida an nan pangatday pangin-nilaan hi'on immannung an kimmulugda. 21 Ta danaeygapunah e nuntiliwan nadan ibba' an Judyu i ha''on hinanawadan nan Templo hi ad Jerusalem ta eya''ot patayon.22 Mu nihipun hidin nangipa'in'innilaa' hi a'at Jesus taingganah ad uwani ya hi Apu Dios di bimmanoddang iha''on. Ot teen hiya boy ipa'innila' i da'yun nundongolan tatagu ya da'yun ni'yamung hi ad uwani. Te hituwenitudtudu' ya hiya datuwe din impa'innilan Moses yanadan udum an propetan Apu Dios. 23Te inaliday hidiyenKristu an honagon Apu Dios ya mapalpaligat ya mipapatemuahimamahuwan ta hiyay namanguluh timmaguot ahinadannumpun'ate ta ipa'innilanahnadan Judyuyanadan

Nan Na'na'at 26:24 97 Nan Na'na'at 27:1bokon Judyu an hiyay alpuwan di nahamad an itaguwan.

24 Ta on inuhuh Paul hidiye ya inlot nan gobelnadoran hi Festus di hapitnan alyonay, Paul, umman neenabongang'a an binongang da'ah nan em inada'adal.

25 Mu alyon Paul di, Apu Gobelnador, aggeya' attognabongang te hituwen inali' ya immannung an bokonhapit di nabongang. 26 Ya manu'e hi adiya' tumakut anmangibaga i datuwe hinan patul ya innila' an innilanatuwali te nundingngol hidiyen na'na'at. 27 Ot he''a apupatul, undan adim patiyon nadan intuddun handidanpropetan Apu Dios hidin nadne? Hay innila' ya patiyom.

28 Ot alyon nan patul an hi Agripa di, Undan haypunnomnommu ya dingngol'uh ad uwani ya patiyo' tamumbalina' ot boh Kristianu?

29 Ya alyon Paul di, Hay pinhod'u ahan ya hay eyukumulugan an ta'on on hi udum hi algo hi'on bokon hiad uwani. Ot an namin ayu ya idasalan da'yu ta kumulugayu ya hanat umat hi pangulug'uy pangulugyu mu ta adiayu mibalud an umat i ha"on.

30 Ya hidin indappuh Paul nan inalina ya timma'dognan patul an hi Agripa ya nan gobelnador an hi Festusya hi Bernis ya nadan tatagun ni'yamung i didahdi 31 otlumah'undan namin ot humanahapitdan alyonday, Hi-naen tagu ya ma'innilan ma''id ha nibahhoh inatna higumapuh ibaludana onu atayana.

32 Ya alyon nan patul hinan gobelnador di, Onha aggeniluh an imbaganan nan patul hi ad Roma dimanumalyanhiya ot mabalin an milubus hi ad uwani.

27Hay Numpapolan Da Paul An Immeh Ad Roma

1 Hidin nahahapit an ume amih ad Roma hidih ad Italyot awitondah Paul ya nadan udum an ibbanan balud ot

Nan Na'na'at 27:2 98 Nan Na'na'at 27:10ilugandadidahnanpapol ot iyukoddadida i Julius anohahnadan opisyal di tindalu an munhilbih nan ap'apuh adRoma. 2 Ya hidiyen papol an nunlugananmi ya nalpuhad Adramitium an ini'wanah nadan bobleh nan probinsyahi ad Asia an wah nan pingngit di baybay. Ya wada bohan i Tesalonika hidih ad Masedonia an ni'lugan i da'mian hi Aristarkus. Ot ume ami 3 ta damunah nabigat yadimmatong amih ad Sidon ot mundagguh amihdi. Yahi Julius an ma'ulen tagu ya inyabulutna an mabalin ane tigon Paul nadan ibbana ta boddanganda hiyah nadanmahapulna. 4Ya hidin nakak ami boh ad Sidon ya nidamuhan puwo' ot ihingngimi moh ad Cyprus an nigawwahnan baybay ta ini'wamih nan da'gingna an adi dalanonnan puwo'. 5 Ot inaynayunmin i'wah nan nihaggon hiad Silisia ya hi ad Pampilya ot dumatong amih ad Mirahidih ad Lisia. 6 Ta hidiy nangakhupan nan opisyal an hiJulius i han papol an nalpuh ad Alexandria ot hidiyey emipunluganan an umeh ad Italy.

7 Ta nakak ami bo mu immanul'ulle nan papol hi atnayalgo ot ahi ami dumatong hi ad Nidus te midamu bo nanpuwo' ot ihingngimi mo bo ta ingganay lina"uhanmihad Salmon hidih ad Krete an nigawwa damdamah nanbaybay an inyunudmih nan da'gingna an adi dalanon nanpuwo'. 8Ta athidiy inatmi mu naligatan ami ta inggana otdumatong ami i han boblen nungngadan hi ad Ihandiyandi Papol an nihaggon hi ad Lasea.

9 Ta gapuh nan natanaktakanmih nan awon ya nala"uhnan ngilin an pun'ulatan di Judyu* ta atatakut mo oninayun nan papol an ume te na'innila an hidiyen timpuyahipuwo'an. Ta himmapit hi Paul ot alyonay, 10 I'iba, hayinnila' yamapa''ih tun papol hi'on ta'u inaynayun an ume* 27:9 27:9 Nan ngilin an pun'ulatan di Judyu ya hidiye nan ma'alih YomKippur.

Nan Na'na'at 27:11 99 Nan Na'na'at 27:19ot mun'itotopal tudan kalga ya wadaday malting i dita'u.11Muhay pohdonnanmummanehohnanpapol ya nan udpapol ya inaynayundan ume. Ya nihapitan bo nan opisyaldi tindalu ta inyunnudna i dida an bokon nan inalin Paul.12 Ya hidiyen boblen awadanmi ya adi anu maphod hiumohnongan hi'on waday puwo'. Ta hiya nan dakoldaboy namhod an inayunmi an ume ta alina ya miluh andumatong amih ad Poniks hidih ad Krete. Te udu'dulanuhdi di emi umohnongan ta inggana hi mala''uh diahipuwo'an.

Hay Nanamuwan Nan Puwo' Hinan Papol An NunlugananDa Paul

13 Tahidin hiyah dimmindinongnanpuwo' ya alyondaymabalin an makak ami mo. Ta ginuyudda nan linnongdaan gumo' an mangipudong hinan papol ot makak amimo ot inaynayunmin i'wah nan pingngit di baybay hi adKrete. 14Mu indaniyot ya inihbod han mabikah an puwo'an nalpuh ad Krete. 15Ya amod ona pumbangngadon nanpapol ot iyunnudmi moh nan pangipluyan nan puwo'.16 Ta lo'tat ya dimmatong ami i han boblen nigawwahnan baybay an ad Kauda. Ta gahin di ilugandahdi nanbangkan ginuyuguyud nan nilugananmi ta adi pa"ihonnan puwo' mu naligatandan nangilugan. 17 Ta hidininluganda nan bangka ot ihamaddan ikaput nan papol annunlugananmi te iyaguhdah pama''ihan nan puwo'. Otaanonda mo bo nan ay bandela an mangiyeh nan papolta ta'on on mun'ul'ullen umemu ta adi iye''en nan puwo'hinan mapulantag an boblehdi hi ad Libya. 18Mu i diyennabiggat ya hiya damdamah diyen ibibikah nan puwo' tamunhinnigi nan nunlugananmi ot pun'ipadokpahmi monadan kalga ta yumapo nan papol. 19Mu hidin nabiggatbo ya hiyah diye damdama ot pun'ipadokpahda bo nadan

Nan Na'na'at 27:20 100 Nan Na'na'at 27:31udum anmun'adamot anma'usal hinan papol. 20Mu hiyadamdaman adi duminong nan puwo' ta nadney aggeminanigan hinan algo ya bittuwon ta lo'tat ya ay hananma''id ha itaguwanmi.

21 Ya agge ami nangnangngan hi atnay algo ta lo'tatya alyon Paul hinadan tataguy, Da'yun i'iba, onha dingn-golyu tuwali din inali' ta agge ta'u nakak ad Krete ot wanma"id ha athituh na'at. 22 Mu ta'on ya hanat adi ayuminomnoman otma''id ha ohahmate i dita'u an ammunatun papol an malnong. 23 Te hi Apu Dios an dayawo' anud tagun ha''on ya intuda'na han anghel an numpatigonha''on ad na''ugab 24 an alyonay, Paul, adi'a tumakut temahapul an dumatong'ah awadan nan ap'apuh ad Roma.Ya gapun he"a ya pi'ipapto' Apu Dios nadan nun'ibbam.25Hiyah naey inalin nan anghel i ha''on ot hanat adi ayunimpe tumakut te innila' an ipa'annung Apu Dios hinaeninalina 26an ta'on onmihipag tunpapol anniluganan ta'u.

27 Ta hidin mi'apulut opat (14) di labi hi awadan-mih nan baybay an nungngadan hi Mediterranean yaginibo' nadan muntamuh nan papol an mun'ihaggonnan papol hinan luta. 28 Ot lukudonday dinallom nanbaybay ya umeh napat (40) di metro. Ya hidi bonimme"e"ele nan papol ot lukudonda ya tulumpuluy (30)metroy dinallomna. 29 Ya timmakutda te alinah wadayidungpupan nan papol hinadan batu ot alanda moy opatan mun'adadamot an gumo' ot iga'oddah nan papol otogahondah nan liting hinan baybay ta adi ume nan papolot hahaddonmiy ena abigatan. 30 Ya nadan mumpunta-muh nan papol ya ninomnomdan bumtik ta inalada nanbangka ot ipahalugdah nan liting ot hintamtamuwondahnan gumo' hi hinangngab nan papol. 31 Mu alyon Paulhinadan tindalu ya nan opisyalda di, Wa'et umaandahtudatuwen mumpuntamuh tun papol ya mate ta'un namin.

Nan Na'na'at 27:32 101 Nan Na'na'at 27:4332Ot bongwahonmonnadan tindalu nan tali an tayun nanbangka ta nagah hinan baybay.

33 Ya hidin tuwen mabigat ya inalin Paul i didan namindi, Mangan ta'uot te duway duminggu mo tayyay aggeta'u nanganan an gapuh e ta'u timmakutan. 34 Ot agaotta mangan ta'u te mahapul an waha i'ilog ta'u. Otinnila' an ma''id nimpe ha mate i dita'u. 35 Ot alanPaul nan tinapay ot mundasal ta dingngoldan namin dinundasalana ot upingonay kittang ot anona. 36Ya nawadamohpey dinoldan namin ot manganda. 37Hay bilangminnamin ya duway gahut ya han napitut onom (276). 38 Yahidin nabhug ami ot pun'itopalda nan balundan boga anagge nakan ta yumapo nan papol.

Hay Napa''ihan Nan Papol An Nunluganan Da Paul39Hidin nabiggat ya tinigodahanboblen aggeda innilay

ngadana. Mu hidih nan da'ging di baybay ya wahdi hannadadawoh hi duma"alan nan papol ya pinhoddan ipluyhidi. 40 Ot pumbohatda mo nadan nangaputdah naninggahdah nan liting an gumo' ta nun'a'agah hinan bay-bay ot pun'ubadda bo nan kaput di kayiw an mungkauhhinan liting ta mange nan papol ot ipatuluda bo din aybandelan mangipiyeh nan papol ot ahimi mohpe ipluy idiyen duma"alan di papol. 41 Mu onnot on atappo ahanhidiyen baybay ta on imme nan papol ya ammunay bong-wahnan niha'moh nan pulantag ta munhinnigih pangatnan mabikah an dalluyun ta nun'apapa''ih.

42 Ya hay ninomnom nadan tindalu ya patayondannamin nadan balud an ni'lugan i dida te hay punnom-nomda ya alinah humalugda ya binumtikda. 43 Mu nanopisyal di tindalu ya aggena pinhod an pi'patedah Paul tahiya nan aggena mo impapate didan namin. Ot ibaganan

Nan Na'na'at 27:44 102 Nan Na'na'at 28:8dida ta na'en nanginnilan munlanguy ya diday naman-gulun dumokpah ta humalugda ya dimma"aldahdih nanpulantag. 44 Ya nada'en agge nanginnilan munlanguy yaalanda nadan na'aan an tabla i diyen papol onu kumpul-nan mabalin an iluganandan duma"al.

Ta athidiy inatmin dimma"al ta ma"id ha nalting.28

Hay Dimma"alan Da Paul Hi Ad Malta(Mark 16:18)

1 Hidin dimma"al ami ya na'innilaanmin hidiyenboblen nigawwah nan baybay ya hi ad Malta. 2 Ya nadantataguhdi yama"apngada i da'mi te nun'apuydaot ayaganda'mi eh'at mun'anidu ami te inaynayunan umuda'udanya kumog. 3Ta hi Paul ya e nangalah pating mu hidin enaitungu ya nadangdang han ulog an nibu''ol hinan linan-gana ta himmawwang ot milipot hi ta'lena ot ikalatna yaadima'ma'aan. 4Yahidin tinigonnadanbimmoblehdiyenulog an nitayun hi ta'len Paul ya alyonday, Hituwe ninan tagu ya pimmate ta ta'on hi dimma"al an nalpuh nanbaybaymuapyanadamdamanmate. 5Mu impula'gin Paulhidiyen ulog ta nagah hinan apuy ya ma''id ha lini'nanahnakalat i hiya. 6 Ya dadiyen tatagu ya hahaddonday elum'a'an di ta'lena ya hay ena atayan mu agge na'at. Tahay punnomnomda mo bo i Paul ya alyonday, Hiyay ohaan dios.

7 Ya hay ap'apuda i diyen boble ya hi Publius an dakoldi lutanah nihaggon hidih nan way immohnonganmi. Yama'ma'ulle i da'mi ot ayagan da'mi eh'ah balena ta hidiyimmohnonganmi hi tuluy algo. 8 Ya i diyen immohnon-ganmihdi ya nundogoh nan hi aman Publius an napudutdi adolna ya mahkit boy putuna. Ta immeh Paul hidihnan kuwartuna ot mundasal ot iha'monay ta'lena i hiya

Nan Na'na'at 28:9 103 Nan Na'na'at 28:17ya pinumhod. 9Yahidin dingngol nadan tataguhdih diyenna'at ya an namin nadan waday dogohna on nun'iyedahawadan Paul on nipaphodda.

Hay Dimmatngan Da Paul Hi Ad Roma10 Ya ongal di boddang nadan tataguhdi i da'mi te

impapto' da'mi. Ta hidin makak ami ya pun'iyalidaybalunmi ya an namin nadan mahapulmi. 11 Ta niha"adamihdi hi tuluy bulan. Ya wahdi bo han papol an nalpuhad Alexandria an nungngadan hi Nundappel An Dios annihaha''ad hidi ta inggana ot mala''uh di ahipuwo'an tahidiye moy nunlugananmi.

12 Ta lo'tat ya dimmatong ami bo i han boble an hiad Sirakius ot umohnong ami ni' hidih tuluy algo. 13 Otahi ami bo makak ot inaynayunmi ta ingganah dimma-tong amih ad Regium. Ya hidin nabiggat ya nalaklakahumayanmi te den itulud nan dibdib nan nilugananmi. Tadamunah mi'adwah algo ya dimmatong amih nan boblenad Putyoli. 14 Ta hidiy nangakhupanmih nadan ibbaminkimmulug ot ibagadan umohnong amihdi hi ohay dum-inggu. Ot ahi ami bo makak ta indanallanmin immehad Roma. 15 Ya nadan ibbamin kimmulug hidih ad Romaya dingngoldan wa amih nan awon an umeh ad Roma otumalidan manamu i da'mi. Ta dinamumiy udum i didahnan pummalkaduwan hi ad Appius ya nada'en udum yadedahdih nan bobleh ad Tuluy Listaolan. Ta hidin tinigonPaul dida ya ma"amlong ot munhana i Apu Dios.

Hay Inat Paul Hi Ad Roma16 Hidin dimmatong amih ad Roma ya inabulutda ta

ukod hi Paul hi pohdonan e iha''adan ot wada han ohantindalun mungguwalyan hiya.

17Yahidinmi'atluh algomihdi ya impa'ayag Paul nadanmangipangpanguluh nadan Judyu ot alyonay, Da'yun

Nan Na'na'at 28:18 104 Nan Na'na'at 28:25i'iba' an Judyu, manu'eh impa'ayag da'yu ya ta ipa'innila'di gapunah nangipiyaliyandan ha''on hitu. Te ta'on onathitu an ma''id ha inat'uh bahul hinadan i'iba ta'unJudyu hinan e' imma'immayan ya ta'on bo on'u inyun-nud hinadan pangat ta'un intugun handidan a'ammodta'u ya impibaluda' damdama i didah ad Jerusalem. Otipaboltana' hinadan i Roma 18 ta hinumalyaa' i dida. Muma''id ha inakhupandah bahul'uh eda pamatayan i ha''onta hiya nan pohdondan ilubusa' 19mu agge pinhod nadanibba ta'un Judyu ta hiya nan napilitana' an nangibagata nan ap'apuh tun ad Roma di ukod an manumalyanha''on. Mu ta'on on athidiy nangatdan ha''on ya maphoddi punnomnom'u i dida. 20 Mu pohdo' an ipa'innila ida'yuh ad uwani an manu'eh nabangkilingana' ya gapuhkimmuluga' hinan hihinnod ta'un Judyu an umaliyan nanKristu ya nan amahuwan di nate.

21 Ya inalidan Paul di, Aggemi attog innilah naenimbagam te ma''id ha nipiyalih tudo' hi nalpuh ad Judeahi panginnilaanmi. Yama''id boha ibba ta'un Judyuhi im-malihtu hi nalpuhdi hi nangibagah aggeda naminhodan ihe''a. 22Mupinhodmi an innilaon di a'at naen kulugom tehay innilami ya abuh ya an namin di abobboble ya adidapohdon hinaen nituddun em inunud. 23 Ot ga''unondahan algo an a'amunganda bo.

Ta on nadatngan hidiyen algo ya dakolday na'amunghi awadan Paul. Ta himmapihapit hi Paul i dida aninhipunah din nawnawi"it ta ingganah nan mun'ahdoman hay imbagabagana i dida ya nan a'at di pun'ap'apuwanApu Dios te pinhodna ahan an abulutonda an hi Jesusya hiyay nipa'annungan din Nitudo' an Tugun Mosesya nadan intudo' handidan propeta. 24 Ya nihapitandayudum ta kimmulugda mu aggeday udum. 25 Ya hidinalyon di ta mabukalda ya onda umana'ahhiyan ot inayun

Nan Na'na'at 28:26 105 Nan Na'na'at 28:31mo bon Paul an humapit an alyonay, Immannung dinimpa'innilan nan Espiritun Apu Dios i din propeta an hiIsaiah an alyonay, 26 Ume'a i dadiyen tatagu ta alyomi diday, Manu te donglodonglonyu nan hapit Apu Diosmu ningamut an adiyu ma'awatan. Ya tigotigonyu bonadan ma'ma'at mu aggeyu innilay pohdonan ipa'innila.27 Manu'eh at'ayuhna ya adiyu pohdon an donglon yaadiyu pohdon an tigon ya adiyu pohdon an innilaon. Teonha adi ayu athina ya wa ninnot an imatunanyu nadanma'ma'at ya ma'awatanyu nadan mitudtudun da'yu tamabalin an mundinol ayun Apu Dios ta ipaphodnaynitaguwanyu.

28 Ya alyon bon Paul i diday, Ot gapu i naen atonyuya ipa'innila' i da'yu an mituddu mo nan hapit Apu Dioshinadan bokon Judyu te igongahanda ta mi'tagudan hiya.

[ 29 Ta hidin impadappuh Paul an nangibaga i diye yamumpapange nadan Judyu mu aggeda damdama indi-nong an munhahannu.]

30 Nihaha''ad hidih Paul hinan nun'abanganan balehduway tawon. Ya inapnganan namin nadan e nanigonhiyahdi. 31 Ot hidiy tumanudduwanah nan a'at dipun'ap'apuwan Apu Dios ya hay a'at nan Ap'apu ta'unhi Jesu Kristu an agge timmakut an timmanuddu. Yaatbohdin ma''id ha nangipadinong i hiya hi timmanud-duwana.

28:27 28:27 Isaiah 6:9-10

106Nan Hapit Apu Dios

Ifugao, Amganad: Nan Hapit Apu Dios Biblecopyright © 2014 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Ifugao, AmganadContributor: Wycliffe Bible Translators, Inc.All rights reserved.2020-11-13PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 16 Aug 2021 from source files dated 16Aug 20218a82f002-75c6-5d1c-87e7-2ca29bd67aec