guia de escalada del cañon del rio eume

8/9/2019 Guia de escalada del caon del rio Eume

1/28

(Vista do Cann do Eume en inverno co embalse rebosando)

por Luis Casas de BernardoClube de montaa Pico do Castro


2/28

Guia de escalada do Eume por Luis Casas - Clube Pico do Castro

pxina 1

NDICE:Informacin:

o Localizacino Tipo de rochao Tipo de escaladao Equipamentoo

Tipo de vaso nde durmiro nde bebero Mellor pocao Compraso Gastronomao Consellos

Natureza Tcnicos

o Mapa de acceso por estradao Cmo chegar por estradao Mapa de acceso s sectoreso Mapa de situacin dos sectoreso Cmo chegar s sectores

A. Zona da canteiraB. Zona do ro EumeC. Zona de Picovello.

o Facendo nmeros...

Croquis:

1. Sector Kamikaze:o Esquerdao Centroo Dereita

2. Sector Parede da Araa3. Sector Bolboreta4. Sector Lenda Galega5. Sector A Xesteira6. Sector Ventureira7. Sector Picovello

Nomes de vas relacionados con fauna, flora, lendas e mitoloxa galegas.


3/28


pxina 2

INFORMACIN

LOCALIZACIN:

Esta zona escola de escalada atpase na provincia de A Corua e est situadano lmite entre os concellos da Capela (parroquia de Santiago da Capela) e o concellode As Pontes (parroquia de Goente), o regato que baixa pola canteira, dividindo asparedes, a lia divisora entre os concellos.

A escola est enclavada no cann do ro Eume, forma parte da ladeira que olmite sur da Serra do Forgoselo.

Un dos sectores principais unha canteira da que se extraeu pedra paraconstru-lo embalse do Eume.

A maior parte da escola est dentro do Parque Natural das Fragas do Eume eincluso algunhas paredes son reserva integral.

TIPO DE ROCHA:

GRANITO

Bloque situado encima dos sectores principais

TIPO DE ESCALADA:

Nos sectores principais da canteira predominan as vas de tipo deportivo, de

placa con adherencia e regletas.Nas vas de varios longos dos sectores que dan ro Eume predomina a

adherencia.

As vas desplomadas son anecdticas.

A escalada de continuidade e moi tcnica, sobre todo na Parede da Araa,onde predominan as regletas e o canteo.

Anda que hai vas de varios longos, o tipo de rocha, moi lisa, case non permiteo uso de empotradores.

EQUIPAMENTO: A maiora das vas estn totalmente equipadas con parabolts inoxidables (P+)ou parabolt cincado (P). Nota: hai algns parabolts antigos (P-).

Unha porcentaxe importante estn con anclaxe qumico inoxidable (Q), peroanda quedan fsiles de spits e buriles (S), sobre todo en vas de varios longos, porfortuna actualmente vanse extinguindo.


4/28


pxina 3

OS DESCOLGUES OU REUNINS (RS) PODEN SER:

0!: Nada. CA: Cables de aceiro. 1 CH: Unha chapa. Si ten - cincada (ou bicromatadas), si ten + inox. 2 CH: Das chapas. CH/Q: Chapas de qumico. CH/A: Chapas con argola. Si ten - son cincadas, si ten + inox. CH/M: Chapas con argola e mosquetn. R-: Reunin con cadea, argola (e mosquetn) cincado ou bicromatado. R: Reunin con cadea e argola inox. R+: Reunin con cadea, argola e mosquetn inox. A/P+: Amricas de parabolt inox. A/Q: Amricas de qumico. U: Us de qumico.

TIPO DE VAS:

A altura media das vas de 25 m.

A altura mxima de 315 m., de adherencia.

As vas que se aproximan media de 25 m. son de adherencia ou de regletas.

As vas de varios longos, dunha altura de 100 a 315 m., son de adherencia.

A altura mnima de 8 m., son vas mis deportivas, mis atlticas.

NDE DURMIR:Pdese durmir a p de vas na canteira de vivac ou ben nun bnquer que est

no camio de acceso esquerda. Bixase a el por uns chanzos de ferro.

NDE BEBER:

Mellor levar auga.

Na canteira pdese coller auga da fervenza, ata o de agora non sei de ningunque enfermara por beber desta auga (pero no vern trae moi pouco caudal e ro arribapasta o gando e hai casas, que supoo tern animais e pozos negros)

Hai unha fonte que mana da parede do embalse: cando empecemos a baixarpolas escaleiras do embalse cara ro, si nos imos fixando pola parte de arriba esquerda sae da parede de formign do embalse un chorro de auga que ten unhacalidade excepcional (por comunicacin persoal parece ser que foi analizada e poderaembotellarse e venderse xa directamente como auga mineral, ...?)


5/28


pxina 4

MELLOR POCA:

Primavera e outono.Debido sa orientacin sur no vern a calor pode ser excesiva e no inverno,

cando chove abondosamente, algunhas vas e sectores pdense atopar hmidos oucon escorrentas.

COMPRAS:

As compras de ltima hora (un pouco de pan, auga, chocolate, embutidos,...)pdense facer en Goente, nos bares que estn no cruce.

O mis preto para atopar de todo en Pontedeume e nas Pontes.

GASTRONOMA:

Nos bares que estn no cruce en Goente serven un requeixo riqusimo, peddeocon azucre, tona e mel (...).

Tamn hai empanadas e doces moi bos, propios da zona, en calquera

confeitera ou panadera de Pontedeume.CONSELLOS:

NATUREZA:O primeiro que temos que lembrar que nos atopamos nun espacio natural moi

importante e nico, polo tanto debemos se-los primeir@s en respectalo, coidalo,protexelo e tamn disfrutalo.

Por outra banda, toda a zona de escalada est dentro do Parque Natural dasFragas do Eume, e incluso a zona de parede que da ro Eume, concretamente ossectores Xesteira e Ventureira, estn considerados de reserva integral, polo que nin sedebera pasar camiando.

Polo tanto quera lembrarvos: NON FACER LUME. Non dana-la a flora e a fauna, sobre todo cando andemos polo cann do Eume. Non subi-los coches ata a canteira, deixdeos aparcados na beira da estrada. Se levades msica procurade non poela a todo volume. Non deixar lixo, e si atopades algn procurade recollelo. As colillas tamn son

lixo. En xeral hai que procurar ser discret@s, para non andar chamando demasiado

a atencin, cmpre lembrar que noutros Parques Naturais restrinxiron ouprohibiron a escalada.

TCNICOS:Levade os ps de gato que mellor vos vaian en adherencia ou en regletas, pois

o tipo de escalada que atoparedes.

As cordas que sexan de entre 60- 70 m., pero sempre con ollo, hai vas moilongas e as distancias mencionadas na gua son aproximadas.

Para as reunins sempre convn levar un anel de cinta, para facer un tringulode forzas, mosquetns de seguro, cinta de anclaxe e incluso calquera descendedor, xaque non se pode baixar en yo-yo de todas.


6/28


pxina 5

Moitas das vas dos sectores Xesteira e Ventureira estn nada, mal ou poucoequipadas, e incluso na maiora hai alegra entre chapa e chapa, moitas destas vasvan ser reequipadas. S en Mestizaxe (315 m.) e Ollos Verdes (285 m.) hai unequipamento como nunha va de deportiva.

Non raro, nalgunha poca do ano, se hai humidade ou nboas, que polama algunhas vas conserven tramos hmidos ata que lles da o sol.

MAPA DE ACCESO POR ESTRADA:

________

N-VI N-651 A-9

A-6

CMO CHEGAR:

Dende A Corua: Pola N VI: ir ata o cruce de Gusamo e desviarse esquerda para Ferrol pola N

651 ata Pontedeume. Cruza-la ponte medieval e na 1 rotonda, xa en Cabanas,desviarse dereita en direccin As Pontes pola AC 142 e A 9, non entrar naautopista, ir a modo para fixarse nas indicacins. Seguiremos ata Goente (AsPontes) onde xiraremos dereita en direccin Embalse do Eume, pola CP


7/28


pxina 6

1802. Atoparemos un novo cruce no lugar de Gallel que tomaremos dereita endireccin Embalse e a Lamelas.

Pola autopista AP 9: en direccin Ferrol colle-la sada 21F en Cabanas e toma-la AC 142 a As Pontes, logo igual ruta anterior.

Dende Ferrol: N 651: pola ponte das Pas cara Fene, desviarmonos esquerda en direccin

San Marcos e Lavandeira, onde collermo-la AC 142 cara As Pontes.Dende o resto de Galiza:

Tomando como referencia Santiago, colle-la AP 9 e toma-la sada 21F condireccin Cabanas e Pontedeume e logo como a 1 ruta.

Dende Lugo ( e resto de Espaa): A 6 (ou N VI): ir ata Rbade e coller direccin Vilalba pola LU 541 (se nos

pasamos pdese ir ata Vilalba pola N 634). En Vilalba toma-la LU 861 cara AsPontes e aqu colle-la AC 142 ata Goente.

Dende Asturias: Pasar por Ribadeo e Mondoedo pola N 634 ata Vilalba e logo As Pontes.

MAPA DE ACCESO S SECTORES:


8/28


pxina 7

MAPA DE SITUACIN DOS SECTORES:


9/28


pxina 8

CMO CHEGAR S SECTORES:

A. ZONA DA CANTEIRA (sector principal):

Despois de pasar polo lugar de Lamelas, a 300 m. hai unha pista de terra

dereita que o acceso a todos estes sectores. Na beira da estrada deixarmo-locoche, deixando libre o acceso pista.

Dende aqu pdese acceder rapelando s sectores que dan ro Eume, de feitopara algunhas das vas da parte superior do sector Xesteira o mellor xeito de chegar.

1. S. KAMIKAZE: 22 vas.

2. S. A PAREDE DA ARAA: 16 vas.

3. S. BOLBORETA: 7 vas.

4. S. LENDA GALEGA: o bordillo da entrada canteira. 15 vas.

B. ZONA DO RO EUME:

Baixaremos polas escaleiras que empezan na parte dereita da parede doembalse, onde deixarmo-lo coche, e van ata o ro Eume. Despois accederemos comezo das vas por unha antiga canle de auga. Hai algunhas vas que quizais sexamellor rapelalas dende a canteira, pois s discorren pola parte superior da parede.

5. S. A XESTEIRA: 11 vas.

6. S. A VENTUREIRA: 10 vas.

C. ZONA DE PICOVELLO:

Indo en direccin As Pontes, antes de chegar cruce de Goente coa estradaque vai dar embalse, dereita, vense unhas rochas no alto da ladeira.

Aqu hai unhas cantas vas abandonadas, pero anda que teen unequipamento precario pdense trepar reforzando as reunins.

Tamn hai un bo nmero de pasos de bloque.Accdese dende unha pista de terra, dereita, que est entre os quilmetros 13

e 14 da AC 142 en direccin As Pontes, xusto antes da pista hai outro cruce que indicaos lugares de Cabodantoi, Vilario, Teixido e Ribeira. 6 vas.


10/28


pxina 9

FACENDO NMEROS...

N TOTAL DE VAS: 84 vas (co grado + ou confirmado)( + 30 V.?)

!

"""""""" #

$$$$ # !

%%%% #

$&$&$&$& # '

(((( !

' !

($%($%($%($% ) #* #*' *' *

100% DO GRADO DAS VAS

Ata 6a

6a+ a 6c+

7a a 7c+

8a ou +

N DE VAS POR SECTOR

05

10

15

20

25

KAMIKAZEP. DA ARAABOLBORETALENDA GALEGAXESTEIRAVENTUREIRAPICOVELLO

Serie1


11/28


pxina 10

CROQUIS:

As vas que aparecen en amareloson proxectos anda por equipar.

SECTOR KAMIKAZE:

1. PARTE ESQUERDA:

EQUIPAMENTON NOME GRADO m. MATERIAL

ANCLAXES RS

HISTORIAL COMENTARIOS

1. FERVENZA 6b 30 8 exp. P+ 2 CH Ano 2000?2. XOGANDO EN BOLAS 6c+ 30 9 ?3. INFOVA 6a+ 30 11 ?

4. DIEDRO DESEXADO V+,6a 26,12 7 ,4 S 1 CH/A,? 82 Est sucia,equipamentomal

5. BOLLICAO V+,6a 23,15 10 P 3 CH, ? 83,reeq. 04 ollo! houbo undesprendemento

6.PROBLEMAS DE

EQUILIBRIO 6c+ 38 14 S CA91

ollo! o cable de aceiro daR est podre de xido.

Est en proxectoreequipala

7. ECLIPSE 6a+/b 36 11 P ? 96

8. MAELOC 6b 39 10 S/P R+ ?, reeq.02Antes facase unha R1.

Est en proxectoreequipala


12/28


pxina 11

2. CENTRO:

EQUIPAMENTON NOME GRADO m. MATERIAL ANCLA

XES RSHISTORIAL COMENTARIS

9.MENEA O

BULLARENGUE V+, V+20,18 6 exp. S/P 2 CH,2 CH/M 85,reeq.04

a R intermediaprecaria, pdefacer nun long

con corda de 7m.10. MASCATO V 26 8 P R+ 92,d.04

11. ? 6a 24 7 P 1 A/P+ 98? reforza-la R


13/28


pxina 12

3. PARTE DEREITA:

EQUIPAMENTON NOME GRADO m. MATERIAL ANCLAX

ES RSHISTORIAL COMENTARIOS

12. APALRRUSA 6a+ 23 5 exp. P ? 92,reeq.04

13.HIPCRITASCATLICOS 6a+ 23 6 P R

93,d.04

14. MOUCHO V,V+ 23,40 L1 5 exp.,L 2fisureiros P R,R 87,reeq.04

15. GUELDOF 6a,6a 26,30 9 exp. P+,P- CH/A 87,d.04,07 Reequipado o 1longo16. WALTRAPAX 6a 26 7 P CH/A 92,d.0417. NIN TI NIN EU 6b 24 ? P ? 2003

18. KAMIKAZE V+,V+,6a 17,15,24 8 P CH/A 82,reeq.04 *****

19. SOLAR III+,IV+,IV+,IV20,12,15,20

6 exp.,fisureiros ?R1 orix.1 CH

R1deportiva CH/M

81

a R1 orixinal estna repisa

non estn as Rs 3e 4

20. LUCA 6a+ 30 11 exp. CH/A P 95,reeq.04 Est en proxectoreequipala

21. DIRECTA SOLAR V+, V+ 20,10

? d.solar

?,1/2reeq.04 a R1 orixinal estna repisa

22. POCIN MXICA IV+ 20 1 d.solar

83a R1 orixinal est

na repisa,non estequipada


14/28


pxina 13

SECTOR PAREDE DA ARAA:


ES RSHISTORIAL COMENTARIOS

1. SIMPLICSIMUS 7a+ 22 8 exp. Q CH/Q 88 Reeq.98?

2. PUNKY POWER 6b+,6a 27,25 10 Q U,CH/Q85 *****

3. ER BACALLAO 6c+ 23 8 Q Q 91

4. SLAB, MUERTEVISCOSA 7a+ 23 9 Q Q91

5. KUSKA 6c+ 30 13 Q Q 91 6. TRELLOL 7b 30 14 Q Q 83 7. PROXECTO ? ? ? ? Q 2006

8. SUPERGN 6c,6b 25,20 9 Q Q 82 Reeq. 98?9. PAILN PLAY 7c 20 8 Q Q 91

10. VOLAD,VOLADMALDITOS 7b 18 8 Q Q

88

11. PRESA DEL PNICO 7c 17 8 Q Q 88/90 12. STALINGRADO 8b+ 16 ? P+/Q Q 2005

13.PNICO EN

STALINGRADO ? ? ? P+/Q Q2006

14. EL PROFESIONAL 8a+/b 16 8 Q Q 88 Reeq. 98?15. LA ARAA 7b 16 6 Q Q 80 16. TECHO SENSACIONES 6b+ 18 6 Q Q 82


15/28


pxina 14

SECTOR BOLBORETA:


ES RS

HISTORIAL COMENTARIOS

1.BORRACHOS EORGULLOSOS 7c+ 12 6 exp. Q Q

90 Reeq. 98?

2. BORRACHOS COMOCUBAS 7a+ 12 ? Q/P+ Q2006

3. CINAGA DOS VIVOS prox? ? ? ? ? 20064. MTATE TT prox? 12 5 Q/P+ Q 98?5. BOLBORETA 8a 16 7 Q Q 91 Reeq.98?6. ATRACCIN FATAL 7c 14 5 Q Q 89 7. CAPITN INVERNO 7a 12 4 Q Q 88


16/28


pxina 15

SECTOR LENDA GALEGA:

EQUIPAMENTO

N NOME GRADO m. MATERIAL ANCLAXES RS

HISTORIAL COMENTARIO

1. MALASOMBRA 7a 8 4 exp. Q U 88,reeq.98?2. VARIANTE

LEGHRUMANTE ? 7 3 Q/P+ U2006

3. VARIANTE TRONANTE prox.? 7 ? Q/P+ U4. LAUJURIES 6c+ 8 4 Q U 88,reeq.98?5. PIRDROMO 6c 8 4 Q U 88,d.98?6. SANTA COMPAA 6b 12 4 P+ R+ 20057. BEN XOGAO 6a 12 5 P+ A/P+ 20058. LENDA GALEGA prox? 14 ? P 2 CH/A-9. CONGRO 6b+ 12 5 P+ A/P+ 200610. ROXN ROXAL 6b 10 4 P+ R+ 200611. SARAMAGANTA ? 10 4 P+ R+ 200612. LOBISHOME 6b/b+ 12 5 P+ R+ 2005 Condiciona a altura

13. LAVAC ? ? ? P+ R+ 2006 Hai que reformala14. MEIGA V 10 2 P+ R+ 200615. AVELAIONA V 10 3 P+ R+ 2006


17/28


pxina 16

SECTOR A XESTEIRA:


18/28


pxina 17


ES RSHISTORIAL COMENTARIO

1. LA NOVA 6a+/b 250 9 exp.e fisureirospeq. ? ? 95,reeq.2006

1A. Variante La Nova 6b 250 d. ? ? 20062. A LIA BRANCA V+ 300 ? ? ? 20063. OLLOS NEGROS 6c+ 110 7 ? ? ? Equip.?

4. SOL DE OUTONO 6a 100 7 Q 2 CH/Q,U 82,reeq.

5.OLLOS NEGROS

DIRECTA 6c+ 100 ? ? ?? d.?

6. MIGUELN IV+ 100 8 exp. ? ? 82 d.?

7. XESTEIRA IV+ 270 ? P 1CH (P) 79, reeq. 07

Reequipada, vellonovo.

Sucio o 1 longpasuselle o cep

resto

8. RESALTE DALAGARTIXA 6a 80 8 exp. ? ?

82 equipamento

9. MESTIZAXE V+ 315 Exp. P,P+ 2 CH/A 2004Totalmente equipchapas e xa lle ch

seguinte segu

9A. Variante de Mestizaxe V+ 315 P,P+ 2 CH/A 2004 d., Mestizaxe

10. MAIO LONGO ? 300?

Nada nos 5primeiros longos

despoiscoincide,+ ou -,con mestizaxe

0!P,P+

0!2 CH/A

Dos anos 70/ 80

Va anterior a messen equipament

recorrido marcadoaproximado.


19/28


pxina 18

SECTOR VENTUREIRA:


ES RSHISTORIAL COMENTARIO

1. OLLOS VERDES 6a+ 285 Exp. P+ 2 CH/A+ 2005Totalmente

equipada, d.Mestizaxe.

2. RESACA ATLNTICA 6a+ 170 P+ 2 CH/A+ ? Chapasdistanciadas3. ? V 160 ? ? ? ? equip.?

4. FEITIZO DE LA V 40 2 friendsmedianos,4exp 3P+ 2 CH/A? 95, reeq. 07 Reequipada, velpor novo.5. CUPIDO 6a+ 100 ? ? ? ? d.?6. SSIFO 6b 120 8 exp. ? ? 82 d.?7. L1 CONTRACORRENTE V+ 45 5 ? ? 95 d.?

8. L2 ODA INSECTO 6a+ 60 ? ? ? ? a continuacin contracorrente9. QUINTA ESENCIA 6a+ 120 ? ? ? ? equip.?

10. SECO V 200 Friendspeq.,exp. ? ?95 d.?


20/28


pxina 19

SECTOR PICOVELLO:

(SEN FOTO)


21/28


pxina 20

NOMES DE VAS RELACIONADOS CON FAUNA, FLORA,LENDAS E MITOLOXA GALEGAS.

ARAA:Se ten patas pode ser unha bruxa. Para lle facer fronte hai que dicir:

arrengote, bruxa, que en min non te metes!De tdolos xeitos, a araa velenossima, non s a picadura, senn o aire e ocontacto, directo ou indirecto. Causa o coxo, que hai que tallar. Se a araa pasa sobrea roupa posta no tendal, al queda o coxo esperando a quen poa esa prenda. Sepican a un can no focio, este morre de speto. As moscas que caen na tea bailanunha danza interminable. A mosca queda exhausta e morre de fatiga. Despois o seucadver devorado.

Cando as araas se agarran que vai chover.A tea de araa corta as hemorraxias.

AVELAIONA: Curuxa do souto, Paxaro da Morte.

Atndase refrn, Se a avelaiona laia, prepara amortalla. Pola Terra Ch chmanlle paxarocadaleito.

BOLBORETA:Pode ser unha alma. As almastoman forma de bolboreta branca cando estnredimidas de penar, e negra, cando andan enpena. En moitas partes as bolboretas brancas,almas limpas, chmanse pombas.

ser almas non se poden matar.FOTO DUNHA AVELAIONA

CONGRO:Peixe maldito por desobedecer Virxe Mara, que lle mandou non pelexarcoa pescada. Hai un descomunal nos diques de Ferrol que se parece monstro doApocalipse.

En Pontedeume as historias dos marieiros contan o que aconteceu nunhanoite cando, na que un marieiro, sau a recolle-lo palangre, levando por primeira vez seu fillo pequeno para que aprendese o arte.

O pai a alando no cabo, ordenando os anzs e apaando no peixe, dicir,atento aparello mirando popa, e o fillo remaba para manter o bote en lia copalangre, para facilitarlle o traballo pai.

O marieiro sentiu un moverse as augas e un enorme peso no aparello,vea atirar, pensou que colleran algn tronco das riadas, mis,..., era un xigantesco congro!.

O pai xa cavilaba nos cartos que lle daran por el na Corua. Golpeouno nacabeza para matalo, como se fai cos congros para que non traben, xa non se mova eloitou para subir o tremendo animal pequena lancha, na que case non caba, pero naque asentou no fondo medio dobrado.

O pai moi ledo continuou faenando:-Pap, parceme que o congro estame ollando dxolle o fillo dubidando.-Que dis,oh? Atende a vogar, non ves que est morto, que non se move.De al a un pouco:-Pap o congro mrame moito.


22/28


pxina 21

-Atende que fas! Non te est a mirar, o que pasa que nos ollos dos congrosreflctese a luz e parece que se moven.

pouco tempo:-Pap o congro est co ollar fixo en min.-Neno, cala a boca xa! Anda atento que ts que facer e mantn dereito o bote

berrou o pai anoxado.O neno calou, e o pai seguiu traballando, pensando qu demo de rapaz!,

cando:-Shhhhhhhhhhhhhhhhhhh....!, blob!Un lixeiro abaneo no bote fixo que o pai mirase por encima do ombreiro cara

diante, a proa, e que viu?,...,pois a ningun,..., o congro levara neno sprofundidades.

A xente cree que calquera congro xigante pode se-lo propio diao, e que sepode arrastrarate con el s profundidades para quedar as coa ta alma.

Tamn din que a trabada do congro ponzoosa.*FONTE:Conto recollido por min de Constantino Cass Pena, marieiro, que de pequeno, mentres pescaba co seu pai, uncongro de 30 quilos case lle fai perder unha man.

ECLIPSE: Anuncia desgracias, morte, pestes e fames. As plantas que brotan nese dasecan, ags as patacas e as cebolas. Hai que deixar pasar 24 horas para que o gandoe a xente poidan comer as herbas e as verduras. A sombra da eclipse infausta easombra todo o que tapa. Nas ocorridas nos anos 1861 e 1890 puideron verse enFerrol reflectidas nun barreo con auga as imaxes dos astros loitando uns contraoutros. A eclipse ocorre porque loitan o sol e a la. Ata agora venceu sempre o sol.

KAMIKAZE: Palabra xaponesa que provn de kami(deus) e kaze(vento) e que setraduce como "vento divino" ou "alento dos deuses". A sa orixe unha referencia aun tifn que salvou a Xapn dunha invasin mongola no sculo XII, arrasando a saflota.

En occidente refrese s pilotos suicidas da Segunda Guerra Mundial, e, porextensin, a pilotos suicidas o simplemente a suicidas en xeral. Un pouco coma ns.

LAVAC: Sinnimo: merlo de ro ou acutico. Cabalo dodemo. Lavan o cu na auga e son tan velenosos que:

se te morde un lavacbusca tboas para o teu ata

FOTO DUN LAVAC

LAGARTIXA (Resalte da): No Parque Natural das Fragas do Eume habita tamn a

Iberolacerta montcola cantabrica, que un endemismoibrico, atpase na CordilleiraCantbrica, nas serras de Queixa, Invernadoiro, Courel, zonas baixas de A Corua eLugo e Serra da Estrela (Portugal),dende o nivel do mar en Galiciaata case os 2.000 m en Serra deEstrela. Con respecto seu statusde conservacin unha especiecase ameazada.

FOTO DE MACHO E FEMIA DE IBEROLACERTA MONTICOLA


23/28


pxina 22

LEGHRUMANTE (Variante do): Sinnimos: degrumante, legrumante, negrumante,nigromante. un feiticeiro, mago, bruxo ou adiviador que invocaba s defuntos paradescubrir o futuro. Agora srvese de libros para descubrir o agochado.

Tamn sinnimo de orco, urco, papn, zampn, coco para asustar s/snenos/as, un home sucio, deforme, cruel, enorme devorador de nen@s. Cando vssucio de traballar: pareces un leghrumante.

O abade nigromante de Oseira: da fabulosa historia deste abade do mosteiro de

Oseira, situado no concello de San Cristovo de Cea (Ourense) hai poucas certezas emoitas interrogantes das que trataron, entre outros autores, Odo de Cheriton, Xacobede la Vorgine e Cesario de Heisterbach. Uns queren que fose en Pars, outros enLondres, algns en Florencia ou Nantes. No sculo XVII Angel Manrique asegura nosseus Anales Cistercienses que o sucedido tivo lugar na famossima Escola deNigromancia de Toledo arredor do ano 1172 e que o protagonista foi Lourenzo,segundo abade do mosteiro de Oseira.

En Toledo, pois, dous mozos moi amigos estudiaban nigromancia, arte ouciencia que se vale de encantamentos e meigallos demonacos para convocar e facerresucitar s mortos e para adiviar por boca deles o futuro. Un dos mozos enfermoude gravidade, pxose morte e o amigo rogoulle que se morra, se lle volvese a

aparecer pasados trinta das; o moribundo aseguroulle que as o fara sempre e candolle fose permitido. Morreu o mozo e o amigo vivo agardou a que pasasen os trinta dasrezando pola alma do defunto.

E nesas estaba, dentro dunha igrexa e diante unha imaxe da Virxe, cando omorto deu cumprimento sa promesa. A figura do aparecido era plida edescomposta, laiaba e xema, tia os ps e as mans atados con cadeasincandescentes e vesta un traxe negro recuberto de palabras que nomeaban os seuspecados. O espectro pediulle amigo que estendese a man e este fxoo. A pantasmadeixou caer nela unha pinga de suor do dedo ndice que no mesmo instante lleperforou a carne e acabou ardendo no chan. O amigo, dorido anda pola queimadura,preguntoulle polo motivo daquel estado tan desgraciado.

-Ai, pobre de min; as arderei eu eternamente no inferno por culpa desa artediablica que estudiamos. A nigromancia mata a alma. Aconslloche, meu querido enico amigo, que te apartes desa abominable ciencia e que busques, servindo a Deusa expiacin dos teus pecados por medio da vida relixiosa.

-Dime, meu amigo, como teo que facer para salvar a mia alma?-O nico camio para salvar a ta alma a Orde do Cster. De todo o xnero

humano son os desta relixin os que menos se condenan.Desapareceu a pantasma do morto cos seus tormentos, e o vivo, tralos

consellos da horripilante visin que acababa de ter, abandonou inmediatamente oestudio da nigromancia e ingresou como novicio nun convento na Orde do Cster.

Tempo despois profesou como monxe e no ano 1201 foi elixido abade do

mosteiro de Oseira. Polo ano 1223 mereceu ser nomeado superior, nada menos queda abada de Clairvaux. Non se sabe onde morreu; se foi en Clairvaux ou se, comoqueren outros, renunciou cargo e regresou para acabar os seus das en Oseira deGalicia.


24/28


pxina 23

LOBISHOME: un home ou muller que se transforma en lobo. Esto pode ocorrer porvarias causas: maldicin, fada, meigallo, envexa ou por se-lo 7 ou 9 irmn do mesmosexo.

O proceso de transformacin empeza cando a persoa sente unha arelairrefreable de arrolarse na terra e fregarse nela, para que vai a medianoite a undespoboado, envrcase onde fixeran cama os lobos reais e faise coma eles, mesmoos supera en forza, intelixencia, afouteza e crueldade. Corre mis ca eles e s veces

dirxeos. Cando anda de lobo non hai arma ningunha que o poida ferir ou matar, enese estado dedcase a atacar, matar e devorar, sobre todo persoas, nenos e maiores.O Lobishome de Vilarello de Dons: Antigamente haba o costume de meter

criados nas casas para axudar nos labores e un seor de Vilarello de Dons, concellode Cervantes (Lugo) ordenou de meter un criado; andou buscando e atopou un que llevala para o que el quera. O que logo haba ser criado dxolle seor que si, que el atraballar sa casa pero que lle tia que deixar a noite libre. Acordrono os dous as.Polo mesmo o criado traballaba todo o da e noite colla e marchaba da casa. O amopreguntbase:

Pero que vai facer este pola noite? onde vai?.Unha noite deulle por seguilo e observou como o seu criado chegou a unha

poza e envorcallouse todo e logo volveuse lobo e deu en oular (ouvear). Nestoxuntronse e os dous quedaron mirndose. O seor marchou e non dixo nada. noite seguinte dxolle seu criado:

Xa sei que vas ! Que o que che pasa para andares desta maneira?Non se che ocorra volver que se non commoste, e o primeiro en facelo son eu! dxolle o criado.

Pero non hai forma de sar desa situacin?Non vas estar as toda a vida!Eu estou encantadoE non hai forma de te desencantar?Hai, pero non teo valor para eso.Di a ver!

Mira cando me envorcallo e..., pero non o vas facer..., e me enlouce no po, levasunha fouce e pgasme unha fouzada todo canto podas no lombo e tiras por el e fasmeunha ... do nico xeito que poders... Pero non vas ter valor!

E para a noite seguinte volveu o seor xunto do criado, parece que o home nonera temido e foi e fxollo. O criado unha vez recuperado non volveu marchar mis.Desfxose o encantamento.

Texto remitido por Jos Mara Carricoba Armesto, Lugo. FONTE: Esta lenda foi recollida a principios da dcada de milnovecentos noventa a Jess de Armesto, de Vilarello de Dons, Cervantes (Lugo).

LA: Os antigos galegos adoraban a La ou algunha deidade que honraban conbailes chamados chanfarranchainas, as noites de la chea.

Como parella do Sol, a La de sexo feminino.pelexaron, o Sol botoulle borrallana cara, e a La guindoulle agullas Sol. E as quedaron como son. A La, que sechama Luca, Catarina ou Margarida, condenada a andar sempre de noite e a sercomida polo lobo. Algns din que cando non se ve, que a tragou un len. Asmanchas que se lle ven son un home cun feixe de silvas s costas condenado a servisto por todos. Deus castigouno por traballar en domingo.

O calendario das las rexe a agricultura. Goberna as mareas. Anuncia o tempo,se o cuarto ten os cornos para enriba anuncia choiva, se os ten para abaixo temposeco. Cando chea ou nova anuncia choiva se ten circo, e calor se est avermellada.Tamn pode ser que anuncie guerras.


25/28


pxina 24

Rexe o humor e o amor, xa que a muller que a un lle gusta vese reflectida nela.Se se lle tiran pedras acbase o mundo.O luar bo para curar o mal de aire, o tangarao, a dor de moas,as epilepsias,o

fogo ardente,os malos partos, os perigos de augas correntes e as consecuencias dasmalas linguas. Pero se luar de Eclipse moi malo e o que tocas non o podes comer.Tamn se di que a luz da La emprea s mulleres. Os nenos que dormen luarespertan con medo e coa voz tomada, ou perden o sentido. Son os aluados ou

lunticos. As mesmo, as persoas que toman o luar pardo, que o seu reflexo,pense desa cor, amarelada, son os aluarados.A La nace cada vez que comeza un cuarto crecente. Cando remata o cuarto

minguante, morre e, s tres das, renace, nese momento prodcense moitos partos ecomezan os cambios do tempo, prognosticndose as o tempo que vai vir mentresdura esa fase. Tdolos cuarto de xaneiro son de La Morta, e non son propicios paranada. Sen embargo, neste mes cando se sementan as ervellas para que non ascoman a curuxa e hai quen, pos ser a primeira do ano, a prefire: La de xaneiro eamor o primeiro.

LA NOVA:Se trona na la nova, trinta das mollada, pois os desta la son tronos

femia e traen moita mis auga cos outros. Deus te bendiga, la nova, para que nondoa dente nin moa. Crtase a madeira polo p, nunca as plas, pdase a cepa vella,enxrtase, as vacas que paren nesta la dan mis leite. Se se capan os toros e sonnegros, vlvense roxos. As ovellas que se rapan vlvense cabreiras. As galias que sedeitan non chocan os ovos. A la que se tinxe non queda ben tinguida.

Tamn se lle piden cartos dicindo: Nova La que me ves, dme dieiro paratodo o mes.

MAELOC: Cando a mediados del sculo V os anglosaxns invadiron o sur deInglaterra, os celtas bretns tiveron que buscar una nova terra.

Uns foron para Armrica (Francia), e outros vieron para a costa setentrional de

Galiza. Trouxeron con eles o que tian: o gando, os mortos, a sa msica, o seu estilode vida, e unha organizacin patriarcal e relixiosa.Dirixaos o bispo Maeloc. Na verde Galiza, que lles lembraba os campos da sa

terra, atoparon o fogar e unha nova patria. E aqu se quedaron xa para sempre.A historia conta que os bretns, fuxindo das invasins anglosaxonas,

refuxironse na actual Bretaa francesa e no norte de A Maria, a esta ltima foronconducidos polo seu lder Maeloc, onde fundaron unha cidade chamada Britonia(ser a actual Bretoa?), situada nun sector apartado do oriente galego.

Conta a lenda que morte de Maeloc, a enorme pedra preciosa, queatriben virtudes todopoderosas, foi enterrada a bastante profundidade, no interiordun bal de ouro macizo, e que probablemente contia outros valores da poca,

nunha montaa da zona, decisin tomada por se-lo promontorio mis elevado quedivisaron os bretns chegar costa.A tradicin di que pode ser o Monte Cornera, no concello de Barreiros, o que

agocha este tesouro clave na historia da Galiza norte, o cofre buscado pola lenda, eque nalgunha parte da montaa est o gran diamante azul de Maeloc, o lder bretnque un bon da conduciu s sas xentes fuxindo dos normandos.

MASCATO: Ave maria que se relaciona con ser moi xil ourpido.

UN MASCATO EN PLENO V


26/28


pxina 25

MEIGA: A meiga de Viveiro: Pasou en Viveiro (Lugo) un da de feira. Unha vellatrataba, sen conseguilo, de poer na cabeza un paxe cheo de carocas, e un home quepasaba por al ofreceuse para levarllo ata a casa. A vellia aceptou e foi diante delindicndolle o camio. Andaron ras e mis ras, o home xa cansaba pois o cestopesaba cada vez mis. Foi entn cando o home se decatou de que estaba nun lugarpara el descoecido, unha especie de labirinto de paredes de cristal. Entn a vella

subiu unhas escaleiras e para subilas ergueu a saia e deixou ver un rabo negro comaos pecados. O home tomou medo, tirou co cesto e botou a correr. A vella tamn correutras del ata que chegaron a unha ra coecida e entn desapareceu.Cando o home chegou casa e narrou o sucedido ningun llo quixo crer.

Fonte: COLEXIO PBLICO DE XOVE, A fonte da vida longa, ed. Concello de Xove, 1989.

No castro de Rebordelos, concello de Carballo (A Corua), vive unha meiga cosdentes verdes que se dedica a andar de noite polas corredoiras na procura derapaces. Os que colle xa non se volven ver mis. Suponse que lle serven para as sascomenencias: apcemas, filtros e unturas, ou para comelos.

A meiga de Reirado: Isto pasou na parroquia de Reirado, concello de Alfoz

(Lugo): Estaba unha tarde unha rapacia do Reirado alindando as vacas cando pasoupor al unha muller que tia fama de meiga. O caso foi que cando anoitecer muxironas vacas, unha delas en lugar de leite, botou un lquido vermello coma a sangue. Estelquido botrono nun cacharro e puxrono lume pero en lugar de ferver e botarse porfra do cacharro, suba e suba como se fose espuma pero non se esparramaba ningota. O pai da rapaza preguntoulle a ela se pasara algn por cabo dela cando estabaalindando. Ela dxolle que pasara a meiga. Entn o seor deixou aquel sanguecacho lume, despois baleirouno nunha pedra-lastra no chan, colleu unha corda epegoulle con ela uns cantos bos cordelazos. Logo sacou un tizn do lume e tamn ometeu naquelo unhas cantas veces coma se quixera queimalo. fin con todo e nonexplicou nada. Mais da seguinte pola ma chegou por al un vecio e o dono da

vaca preguntoulle:E vche-la meiga por a hoxe?Ta, tacontestou o vecioe non sera vostede quen lle deu unha tunda? Porquever vina toda envolta e encuruxada coma se levara queimaduras pola cara e todadegolada que case non poda andar.O dono das vacas riuse polo baixo e rosmou:

Puidera ser! Puidera ser!

[Reproduccin do relato recompilado por Dolores Snchez Orol, publicado A Pena Abaladoira: un exemplo de litolatra nalucense Serra do Xistral, Estudios Mindonienses, 20, 2004, px.946-947, nota 29]

O presaxio da meiga Haba un matrimonio ao cal unha meiga lle dixera que a

sa filla a morrer por culpa dun dente do porco.A nai da nena procurou evitar ese mal e pechouna nun cuarto para que non apuidese morder ningn porco pero, pola mata, colocaron a carne no cuarto da nena ecando estaba durmindo descolgouse un dente e caeulle na cabeza.

E as foi como morreu a rapaza.

[Recompilacin de Cristina Garca Cibreiro, alumna de 2 de E.S.O. do I.E.S. de Palas de Rei (Lugo), curso 2005-2006, para otraballo escolar Recuperacin da literatura oral do concello de Palas de Rei, coordinado polo profesor Too Nez]


27/28


pxina 26

MOUCHO: Ave da morte. Ave de mal agoiro.

Transformacin das bruxas ou dos ananos para anunciala morte.

Foto dun moucho

ROXN ROXAL:

SANTA COMPAA:

SARAMAGANTA: Sinnimos: pntega, pntiga, pinchorra, salamntiga. ben sabido que se trata dun animal velenoso, que se te morde, cuspe ou

mesmo s co seu bafo ou aire prodceche o mal da pezoa. Reprodcese na pel afigura dunha saramaganta. Contan dun neno que perdeu a perna, pois puxo o zapatoe dentro estaba unha pntiga. Viven en ambientes hmidos, sen embargo, dansoportado vivas o lume. Cando medran, selles cunha e transfrmanse ensapoconcho.

Cando saen pntigas s estradas que vai chover.Nas Fragas do Eume habita a chioglossa

lusitnica, en galego pntiga rabilonga, un endemismodo N.O. da Pennsula Ibrica e aqu est a maiorpoboacin.

PNTIGA RABILONGA (CHIOGLOSSA LUSITANICA)

SOMBRA (de MALASOMBRA):As sombras mis danias son as que causan asfemias dos animais (ou as mulleres) en celo, preadas ou paridas. Son malas assombras da nogueira e do castieiro. Hai varios procedementos para curar sasombrados.

Non hai remedio coa sombra da serpe que deixa tolleito a quen asombra.Hai tamn sombras que son nimas en pena.Sombra, esta vez con forma, o Urco, ou sexa: a figura do que vai morrer, o

seu dobre, ou corpo astral, ou alma externada, ou pantasma de vivo, que todos esesnomes ten. Pode ser visto pola persoa que vai morrer (e por eso atopar a propiasombra nefasto) ou por outra persoa. un aviso de morte moi frecuente. Cando se

ve unha persoa facendo algo desacostumado pode non ser ela, senn o seu Urco.SOL (de SOL DE OUTONO):

TRONANTE:


28/28


BIBLIOGRAFA:

CUBA RODRGUEZ, X. R, MIRANDA RUZ, X. e REIGOSA CARREIRAS, A.:Diccionario dos Seres Mticos Galegos. ILUSTRACIONES: ENRQUEZ, L. Ed.

Edicins Xerais de Galicia. 1999 (1 ed.), 2000 (2 ed.), 2002 (3 ed.), 2004 (4ed.).

GONZLEZ PAN, C. A. e BEIRO PIEIRO, X. C.: A Pena Abaladoira: unexemplo de litolatra na lucense Serra do Xistral. Ed. Estudios Mindoniense

OTERO CEBRAL, X. L.: O carro en Galicia. Ed. Serv. de Publicacins daDeputacin Provincial de Lugo, 1994.

SEOANE, M.e CARRERAS, J.: Gua de escalada: Galicia Vertical. 1 ed.Setembro 1997.

VV.AA.: Revista Desnivel. N 134. Ed. Desnivel.

guia de escalada del cañon del rio eume

Documents