franz boas "antropologia cultural"
TRANSCRIPT
8/19/2019 Franz Boas "Antropologia cultural"
http://slidepdf.com/reader/full/franz-boas-antropologia-cultural 1/2
BOAS, Franz. Antropologia cultural. Org. Celso Castro. Rio de Janeiro: Jorge Zahar,
200. !0" p.
Celso Castro, pro#essor do $eparta%ento de Sociologia e &ol'tica da &(C)Rio,
organizador e tradutor desse *olu%e, inicia a apresenta+o do li*ro a#ir%ando -ue
di#'cil de acreditar -ue essa se/a a pri%eira coletnea de Franz Boas pu1licada no Brasil.
Considerando)se a *astido da o1ra de Boas e a sua i%ensa i%portncia en-uanto u%
dos pais)#undadores da antropologia %oderna, u%a tradu+o para o portugu3s era
%ais do -ue necess4ria, principal%ente por-ue torna %ais *i4*el o uso dos te5tos do
autor nos cursos de gradua+o 6e Castro con#essa -ue organizou o li*ro pensando
principal%ente e% seus alunos7.
8a apresenta+o, Castro inclui u%a 1re*e, %as 1astante co%pleta 1iogra#ia de Boas,
usando co%o #ontes dois especialistas, $ouglas Cole e 9eorge Stocing Jr. Al% disso,
/usti#ica a sele+o dos artigos e co%enta cada u% deles. ;odos os artigos so origin4rios
de Race, <anguage and Culture, de !"0, u%a coletnea -ue Boas organizou -uase no
#inal da *ida, contendo =2 te5tos -ue ele /ulga*a os %ais representati*os da sua carreira.$os cinco artigos, -uatro so da parte de Cultura e% Race, <anguage and Culture.
>sso positi*o, /4 -ue so pro*a*el%ente os artigos %ais usados no ensino de ;eoria
Antropol?gica. O pri%eiro te5to o cl4ssico As <i%ita+@es do todo Co%parati*o e%
Antropologia Social, de !"=, onde Boas critica o e*olucionis%o social, co% 1ase na
de#esa da pertin3ncia do %todo induti*o. Se% i%pugn4)lo direta%ente, Boas a#ir%a
-ue a co%para+o e*olucionista entre po*os seria poss'*el so%ente dentro de territ?rios
restritos, por %eio de precisos estudos indi*iduais. Al% disso, nesse artigo Boas
ta%1% critica o deter%inis%o geogr4#ico, 1aseado no argu%ento de -ue ele no d4
conta de e5plicar a di*ersidade -ue e5istia entre po*os -ue *i*ia% e% condi+@es
geogr4#icas se%elhantes.% Os todos da tnologia, de !"20, Boas critica no*a%ente os %todos
e*olucionista e di#usionista, a#ir%ando -ue a *alidade das suas teses e conclus@es no
#oi de%onstrada pela %oderna etnologia. le prop@e, e% troca, u% %todo -ue estude
as %udan+as din%icas e% u%a Dnica sociedade, o -ue pode ser o1ser*ado no presente.
Cada grupo cultural possui u%a hist?ria pr?pria e Dnica, e, assi%, %ais i%portante
esclarecer os processos -ue ocorre% diante de nossos olhos do -ue propor grandes
leis de desen*ol*i%ento da ci*iliza+o 6co%o #azia% o e*olucionis%o e o
di#usionis%o7.
Boas ta%1% co%enta algu%as incurs@es da psican4lise no ca%po da etnologia,
colocando algu%as de suas ideias co%o pro#'cuas, %as *ee%ente%ente negando -ue o
%todo psicanal'tico por si s? se/a capaz de a*an+ar na co%preenso do
desen*ol*i%ento da sociedade hu%ana.
% Alguns &ro1le%as de etodologia nas Ci3ncias Sociais, de !"E0, Boas critica as
tend3ncias -ue certas linhas de in*estiga+o tinha%, na poca, de e5plicar as
co%ple5idades da *ida cultural 1aseando)se nu% Dnico con/unto de condi+@es ou
causas. Assi%, contestada a redu+o da ra+a cultura, co%1atendo a ascenso do
racis%o 1iol?gico to co%u% poca. ;a%1% Boas nega ainda -ue as condi+@es
geogr4#icas ou econG%icas se/a% deter%inantes da cultura: elas pode% esti%ular as
condi+@es culturais e5istentes, %as no possue% #or+a criati*a. &ara o ilustre
antrop?logo, -ual-uer dessas tentati*as de desen*ol*er leis gerais de integra+o da
cultura no seria cienti#ica%ente e#icaz. Co%o alternati*a i%produti*a o1sesso por leis gerais, Boas sustenta -ue as ci3ncias sociais de*e% se preocupar e% analisar
8/19/2019 Franz Boas "Antropologia cultural"
http://slidepdf.com/reader/full/franz-boas-antropologia-cultural 2/2
#enG%enos, #or%as de#inidas. 8a contra%o de dcadas de reconstru+@es especulati*as,
Boas redireciona o %todo antropol?gico para a unidade e%p'rica indi*'duo e% sua
rela+o cultura en*ol*ente, pa*i%entando o ca%inho para a e%erg3ncia da escola
Cultura e &ersonalidade.
So 1asica%ente essas ideias -ue Boas apresenta nu%a con#er3ncia da A%erican
Association #or the Ad*ance%ent o# Science, e% !"E2, originando o -uinto artigo dessacoletnea, Os O1/eti*os da &es-uisa Antropol?gica. Boas de#ine esses o1/eti*os co%o
u%a tentati*a de co%preender os passos pelos -uais o ho%e% tornou)se a-uilo -ue
1iol?gica, psicol?gica e cultural%ente 6p. 7. le *olta a criticar o e*olucionis%o, o
di#usionis%o, os deter%inis%os 1iol?gicos, geogr4#icos e econG%icos, e a de#ender u%a
antropologia -ue considere a cultura co%o u%a totalidade e% todas as suas
%ani#esta+@es, co%o algo integrado e e5tre%a%ente co%ple5o, e, portanto, i%poss'*el
de ser e5plicado por u% con/unto de leis an4logas s da #'sica. Al% disso, Boas se%eia
as dD*idas tipica%ente relati*istas nas pretens@es da 9rande ;eoria e% ci3ncias
sociais, geral%ente %anipul4*eis para #inalidades de cunho ideol?gico: *4rias #or%as de
pensa%ento e a+o consideradas uni*ersais so, na *erdade, caracter'sticas de u%a
cultura espec'#ica, e ca1e antropologia estudar /usta%ente essa *ariedade das culturas6no plural7.
% Ra+a e &rogresso, de !"E!, ta%1% u%a con#er3ncia pro#erida no encontro da
A%erican Association #or the Ad*ance%ent o# Science 6da -ual era presidente na-uele
ano7, Boas critica #orte%ente, atra*s de e5e%plos de pes-uisas, as ideias de car4ter
racista ento e% *oga nos stados (nidos, at %es%o dentro do %eio acad3%ico. As
di#eren+as o1ser*adas entre as popula+@es origina%)se de #atores sociais e a%1ientais,
no 1iol?gicos. Assi%, os testes de intelig3ncia, %uito e% *oga na-uele %o%ento, era%
para Boas instru%entos total%ente inade-uados para pro*ar a superioridade ou
in#erioridade de algu% grupo social.
% Race, <anguage and Culture esto outros artigos de car4ter etnogr4#ico -ue tal*ez
pudesse% constar na coletnea de Castro, co%o ;he Social Organization o# the
HIaiutl, ;he $ecorati*e Art o# the 8orth A%erican >ndians e ;he >dea o# the Future
<i#e A%ong &ri%iti*e ;ri1es. &or%, para os o1/eti*os da coletnea, u%a aus3ncia
i%portante tal*ez se/a a de u% outro artigo, ;he Ai%s o# thnolog, de !, u%a
palestra onde Boas de#ende a i%portncia da etnologia e coloca co%o seu o1/eti*o
principal o estudo das caracter'sticas de cada po*o. le tinha apenas E0 anos nessa
poca. A incluso desse tra1alho e% Race, <anguage and Culture peculiar, /4 -ue a
%aioria dos artigos de u%a #ase %ais %adura posterior K e o pr?prio Boas, nu%a nota
de rodap, /usti#ica a sua incluso co%o necess4ria por-ue ilustra seus pri%eiros pontos
de *ista e% rela+o aos pro1le%as etnol?gicos. 8a presente coletnea K certa%ente u%%arco para a antropologia 1rasileira K sua incluso seria interessante por per%itir
conte5tualizar %udan+as e re#ina%entos na tra/et?ria intelectual de Franz Boas.