3.TENTAMEN MINEIULOGICO-CHEMICUM

DE

PARGASITE.

Yenia Ampliss. Ordik. Philos.in Imperiali Acad. Auoewsi

?ÜBX I C O EXAMTNI JtODISTI SUBJICIUNT

PETRUS ADOLPHUS BONSDORFF,Phil. Magifier, Viburgenjs,

ET

CMOLUS FREDRfCUS LINDEVAffLAboinjis.

In Auditorio Philofopb, die XXVII Junii MDCCCXVI.

i>, 3, m, s,

ABOiE, TYJPIS Frenckelljorum,

TENTAMEN MINERALOGICO-CHEMICUMde PARGASITE.

Quorfum igitur nos corporihus cirtum undique fepliMaterice decus ac formam, externumque nitoremMiramut- tantum , fummoque in cortice remm,Ludimus? Internarn cw non penetramus in cedemNaturtz, atqut adytis immitti pofcimus ipjis?

Anti-Lucretius,.

\^3tnpum, in quo excurrat Naturss fcrutator admirationeartificiofisfimae mundi machince capius, atque pbsenomena

fibi obvia acriter contemplandi diligenteique inveiiigandi cu-pidus, angufiis haud circumfcriptum iimitibus prasltant borea-les orbis terrarum regiones, Sie quidem, vt alia omittanmsRegna Nattirae & animum in primis ad corpora Mineralogiaeditioni fubje&a auendamus, etiam Fennica nofira terra multaproducit lapidum minerarumque genera, quae e greraio ejus-dem effosfa & accuratiore trutina examinata materias yd com-pofitiones porrexerunt alibi, aut rarisfiinas 5 aut uicognitas.

A Ib

De Pargasite.

In montibus ealcareis,quibus abundant FennJaequsedam pro-vincire, & a quibus in roultifarium ufum ceconomicum frangi-tur lapis calcareus, perrara ncnnuila patefacta funt fosfiliumgenera, Praefertim in Parcecia infulari Pargas prope Aboarnbene mnlta rarisfima & partim hodie adhuc incognita vel ac-euratius non examinata fosiilia^ fra&ura faxorum ad cottionemcalcis utilium, in apricum proferuntur, & in primis lapidis ge«nus quoddam, cvi jam per aliquod tempus cognho externisquequibusdam criteriis ab aliis in I'ylteniata Mineralogica relatisfosfilibus apertius diitinelo, nomen pioprium Pargajitce exloco natali duclum impofitum eft, affatim ibi repentur, Hu~jus Vero fostilis cum accuratam defcriptionem & perfcctioremAnalyfin Chcroicam, quas quirk m fitmisfimum eft fund-.men-tum, quo nitat-ur difpoiitio fyflematica corporum inorganico-rum, hodie adhuc, qvantum nos fakem notum habemus, de-fiderant Mineralogiae- ftudiofi c), externum ejusdem habitumidelineare,, & examme cheroico via tain ficca quam humida proviribus inftituto internarn indotero & compofitionem nudare^in animum induximus. Jam igitur B. L. mitiorem nobis ex-petentes cenfuram, nosmet ad rem mox confeiamus,.

I■*»

Invenitur Pargafites in lapide cakareo fpathofo prrefertimad pagum Ersby in patcecia jam nominata,, & quidem pletum-

que

') ln libro quodam: Forfdk till ett rent hemifkt Mtncral-fyjiem, aCeleberr. Berzeelq recens edito, vidimus Angluui quendam Mac-michael hujus Fosfilis analytin Qualitativarn fufcepisfe, in eoqueSilicam, Alumjnarr;, Magnefiam, e oxidulum Ferri invenisfe, quoindicio nixus etiam Pargaliten in Syftema fuum conditionaliter for-fan retulit Berzei.iUs. Cutn vero, m infra apparebit, quasdametiam ejusdem partes confiituentes omiferit Mac-michael non pos»fiwius. ejus Analyfis tationem habcrc,

2

De J3argasite.

qtie roagts coacervatim proftratus, ita vt formentür quafi vr*efeu venas a granis ejusdcm coniertim iniperfis. Comitantureundem faepisfime Mica, interdum etiam prifmata fexangulariaformans, & fosfilis genus quoddam flavo colore tinctum, cumKolophonite **) Norvegico notis faitem fuperficiariis perft&iuscongrueusj quin etiam Molybdeni eidern inclufas particulasinvemmus.

Color generatim eft viridisr, variat vero gradu, ita vtalibi fit o-rifeo-viridis, alibi porraceus, & faepisfime nigrefcen-ti-viridis ***■), quo obfcuriore colore iuperficies in primis

confpicitur.Forma gemsina eft regularis, fed etiam & faepius inde-

terminata invenitur. Cryitallorum quoque figura rarius omniex parte regulariter eft formata, quoniam, vt maxime folent,plures fibi invicem adhaerent, & connatae quin etiam decus-latae fefe mutuo cornprimunf, Übi vero in ftrato cakareo roa-gis folitariae reperiuntur, ibi etiam fub formationcut ita di-cam magis folutae ac liberae ad naturalem fuam normam pro-pius accesferunt, tumque dupiicem in communi bafi Rhomboi-dali, cujus angulus obtufus 110, acutus vero 70 circiter eftgraduum, pofitam oftendunt Pyramidem. Figurarn tarnenkancce variare vidimus, ita vt fit pyramis duplex vel

d) Perfectura octaedrum (fine truncaturis) velb) Apicibus truucata, vel

A 2 c) api-

"*) v. Hausmanns Handbuch dtr Mineralogie.

***) ln denominandis coloribus & in Terminologia Mineral. Celeb.Ludvig fecuti fumus* v. ejus Handbuch der Mineralogie pag. 5& feqv.

5

De Pargasiie;

i) aplcibus & marginibus angulorum acutorum tru««cata, vel

d) Compresfa (OQaUre Segminiforme , Hauy)-, hujusfpecimen m qao latus brevius tertiarn partetn lon-gioris eftkiebat, etiam licet rartsvraum vidimus.

Plana truneaturae in h) c) & interdum d) apicibus fen>per recJe funt appiicaia, variant vero extenfione, rjuae inter-dum etiam eft eadem ac planorum lateralium, facitque vt fi-gura fVagmentum Prifmatis fexlateralis referat.

Regularem hanc fosfili noftro propriam forrrsam invenimusr,faepisfkne vero aut grana & giobulos iiiius vix ulla ex parte-regularker terminatos in matrice difpertos,. aut muita ejusfruftula angulofa, hie & iilic etiam plana quaedam regulariteriormata reprasfentantia, varie inter ic congiobata, vcttigiis in-terdum alienis impresfa, cuncavata & periorata offendimus,

Magnitudo cryftallorum valde efl varians; maxi.numquod nobis fuit obvium earumdero fpecinten qua formam qui-dem erat mancum, fed refpeftu habito plani laferaiis iq eo»dem confpicu', longitudinem certe 1| pollicum attingere vide-batur diftantia k.ter duas pyramidum apices. Adeo veroetiam exigua in ftrsfo calcareo infperfa funt grana cryftallina,vt oculos fere lugiant.

Fracttjra. eft aequabiiis, reQe lamellofa, cum triplicemeatu lamellarum, quorum unus transverfarius bafi, & duoceteri, fefe invicem ad angulum 59 circiter graduum fecantes,planis lateralibus-anguftioribus funt paralleli,—-Si minores ery-ftalli adverfus lucern tenentur, fatis perfpicue incerdum rimaeapparent, quas direfliones horum meatuum oftendunt. — Obtenaeitatem tarnen non femper fit ac<juabilis fracfura, fed faspe

fion-

4

De Pargasiie.

conchaeformis micansque, & fi longitudinaliter rumpatur fru«ftum, radiata quaii apparet compages.

Tratsisparentia omnino funt frufta tninora, nrjora tan-tum marginibus; lameliulas vero fi fejungamus, peliucidae &coioris expertes contra lucern apparent.

Nitor fuperfi-ciei eft vitreus, & quidem de fruftis taro,reguiarker quam irregulariter iormatis dici poteft, eorumiVepe fuperficiem nitotetn habcrc vitri, quod initium iiqvatio-nis fumferit. Huc & illuctamen plana cryitallorum, übi curamatrice arfte cohteferunt, roagis opaca inveniuntur. in fra-ciura oequali nitor eft margaritinus.

Fragilis eft, & fere ungue rafilis, Malko contufus fa-cile disfilit in frutta vel grana, quorum figura plerumque eftindeterminata, marginibus parum acutis. Seligi tarnen posfuntparticulte, quas formam prifmatis Rhomboidalis diftincte fatisexhibere viclentur, licet refpe&u ad tripartitum roeatum la-mellarurn habito, potius crcderemus harum genuinarn for-mam esie Tiiangularem prifmaticam.

Duritie Qvarzo inferior eft, Fiuorem vero minerakm fu-perat. Vitrum fcalpere valet, limse vero cedit, neque Cha-lybi allifus feintillas edit.

Pulvis, in quero haud difficulter redigitur, quo fubtilioreo etiarn eft albidior a viride declinans»

Odor argillofus prasfentiam hujus terras in compofttioneFosfilis noftri prasfagit.

Magneti haudquaquam obedit,Phos-

5

De Pargasite.Phosphorcam lucern nuiiam, neque frufti in tenebris

Chaiybe attriti, neque pulyens in pruna conjecti, deprehen-dere potuimus.

Gravitas specifica quam Cryftallus nigrefcenti-viridisin Teroperatura 15 graduum Thtrmometri Celf. exhibuit,erat 5,i1: minor quoque interdum invenitur: Fruftum enimviridefcenti- grifeum, quod vero ex nvfltis granulis erat con-creturn & perfbratum, gravitatem tantum 2,97 pisebuit.

11.Color in acre atmofphasrico haud permanens flabilisque

videtur esfer, nam in fragmento quodam lapidis nigrefcenti-viridis, fuperficiem aeri apertam canefcentem immo flavefcen-tem omnisque nitoris expertern invenimus; & in faxis, quaeialtem per decennium aeri expofita humi jacuerunt, color vi-ridefccnti grifeus ex roajore fine dubio ferri oxidatione in fer-ruginofum transmutatus erat.

Fruftuium in Carbone ope Tubi ferruminatorii flammaeexpnfitum cito bullas vitreatas evomit-, dificillime tarnen inglobulum liqvatur, fed in masfam abit bullulofam, margaritinoalbam.

Cum Snbborate Sodas facile & effervekens conjungitur,globulumque dat, qui recens ab igne femotus aureo primumIplendet colore : hie vero paulatim in viridem declinat, tan-demque evanefcit. Calore fefe frangente rimas recipit globu-3us, & frigefadus expers coloris, fplendidusque comparet.

In Phofphate Amrooniacae etiam cum eadem fere colo-rnm mutatione, licet minus confpicua, haud difficulter folvitur,produftum exhibens valde vimofum, parum pdluciduro,

Cum

0

Di PargasitSy

Cum Subcarbonate Sodve particulas intime conjungerevix ac ne vix quidem nobis contigit.

Grana -nonnulla in vafe argenteo, quoad rubefceret tofta,post refrigerationem colorem fere casrukfcenti-grtfcum obci-nuerunt, & per dimidiam horam excandefada centum ex par-tibus 0,4 tantum partium jacturam fecerunf.

Fruita quredam in Carbone apte formato & vafis teftaceisoperto inciufa, ignique ad candefcentiam usque erekenii perhoram expofita fcoriae fimilia, cinereoque-grifea, cum buliu-b's canefeenti-albis hie & illic in fuperficie exftantibus eva-ferunt', Intus vero color erat albidus nulla alia muiatione ap-parente. Ex centumpondio 1,2 partes fub ignitione voiatiksabieiunt. Cum cadern itcrum pari modo, igne per horam &quod excurrebat continuato, ad eum usque gradum, quo^krri minera in metallum reduc tür, fufflato tractarentur, ingrifeo-albidum coiverunt globttlum y qui malleo acgre confra-dus intus bullttlofam & albidam aliquantuluro in viridem ver-g-ntem fraduram oftendit. Jndura ponderis turn ad 2,85partes ex c ntenario crevit. Repetita piuries ignitione adhucmagis minuitur pondus, & fruftum quidem, quod ex 48,45partibus conftabat, ter vehementer ignitum non nifi 46,36 re-fiduas habebat, ideoque ex 100 partibus 3,9 avolaverunt.

111.Quo efficaciam acidorum in hoc fosfili folvendo explora-remus, 50 partibus in pulverern adeo fubtilem redadis, vt

mechanica vi ulterius dividi vix posfent, Acidum Muriati-eum abquantulum diiutum affudimus, & mixturaro decodtionead ficcuro rcduximus, Ex eadem cum aqua digefla, poftquam

pul-

7

De Pargasite,

pulvis fubfederat, ortarn foiutionem limpidam transfudimus.Novo Acido refiduas paites tradavimus, & digeitionibus,transfufionibus ter repetitis, tandem 34 pulveris partes folu-tionem detredavisfe comperimus, Hae fub aqua in mortariocknuo contrita?, mixtura Acidor, Nitrici & Muriatici lentecoquebantur, & pari modo ac antea tradabantur. Refiduumlavaturn & exficcatutn, horum Acidorum vira omnino eludensadhuc tarnen 32 fere partes effecit, — Ex folutione colkdaSubcarbonas Potasfae prascipitatum dejecit, quod lavaturn, ex-ficcatum & ignitum 15,8 partibus erat aequale. Parvus igiturtantum ortuseft defedus, quem e jadura potius, fub multotieltrepetita operatione fada, quam ex parte quadam aerifornsiexpulfa venisfe putamus.

Efficaciua vero ad folubiks hujus fosfiiis partes fejun-gendas Acidum Sulphuricum esfe comperimus: cum enim hoceodem modo ac Acida, quorum jam fecircus mentionem, ad-hiberemus, ex refiduo illo 32 ferepartium adhuc 9 foluiae funt.

IV,

Quoniafn experimentis, de quibus fupra (11. pag. 7 ) fe-cimus mentionem, deprehenderamus, Fosiile noftrum igni ve-hetisenti pluries expofitur» magis magisque pondere comminui,conjeduram cepirous, AdDUM Fluoricum fürfan in compoft-tione iilius adesfe. Tanto libentius ad hanc addudi furousopinionem, cum ratio ejusdem, flammae tubi ferruminatoriiadmoti ( 11. p. 6, )eadem perfede esfe videretur ac Fosfiiis iftiusSvccani, cvi ob hanc eandem naturarn, quod icilicet in igne bul-

lulas

■$

De Pargaske,

lulas ejiciat, nomen Pyrophyfalkhi ") datum eft, quodqueidem lapidis genus Acidi Fluorici portionern quandam conti-net *>"'). Quo veto ad Hquidum res perduceretur dirtcioexamme p*roefent}att* f, abfentiam httjus Acidi io Pargafite in-veitigare voluimus:'

1. Portio quaedam fubtilisfimi pulveris in reforta vitrer*.indita Acido Sulphurico large perfundcbatur, & deinde usquedum ficca rcftaret masfa decoquebatur. Vas evaeuatum &puriucatum in lateribus circuv>circa & ad faucem in primiscorrofum erat- in ftmdo vero ipfo, übi masfa jacuerat, iliae-fum omnino erat vitrum, hocque prasfertira nobis indiciummaterife cujusdam vitrum corrodentis expulfi vid^batur esfe.

2. Ulterius piifveris nova portio in vafe plumbeo Aci-do Suiphurico fuperfufa, & ta-bula vitrea cerata flyloque in-fcripfa, bis quoque recente addito pulvere & Acido, coque-batur. Erafa deinde cera, figurae in vitro aegrius detegeban-tur, cum vero idem halitu afflavimus, fcriptura clarisfimea pparebat.

Hinc jam perfuafum habemus, Acidi Fluorici non nihilni compofitione Fosfilis laudati ingrcdi.

V,

Ex Fragmento Lapidis noflri Pargafenfis frufta cryftallinafelegimus colore nigreicenti-viridi & fuperficie nitente con-

B fpi.

®) Vk". dfhfindlingar i Fyfk , Kcmi och Mineralogi utjjifne af WtHISINGER och j BEKaEUiOS,I, D. p. 111 & 112»

"*) Cfr, 1. c. p, 117,

1

De Pargasite.

fpictsa, quse mrautius confrada, mecharoca opera, quantumfieripotuit, a lapide cakareo adhaerente liberare conati furous.Cum vero hoc modo perfede purgari nequirent, feparatio-nem (übftantiae cakareae peregrinae vi Aeidorum perficereoccupavirous, & cum Acid. Muriaticum vel Nitricum quan-tumvis diluta pulverern noftrum ex parte folvere, & fuper-ficies fruftorum corrodere comperimus, fatitts duximus fru-ftula iv Acido Acetico digerere, Qua operatjone perada,parum fupra uuam e pondere Centenario partera ex Carbona-te Cakis conftantera ahiisie perfpeximus.

Analysis Chemica,

A) Ab his modo |am dido diligenter depuratis fruftis,fiortio fufficiens per contufionera in Mortarirv Chalybeio ma-gis comminuebantur. Inde 200 Librcs Docimafticae exa&eponderatae in pifone Porphyreo ad fubtilisfimum pollinem re-digebantur. Nullum ponderis accrementun*, itcrum libratof>uivere„ obfervare potuiraus»

B) Cum quadruplice qvantitate Subcarbonatis Potasfae©ptime commixtus pulvls in vafe argenteo aqua humedabatusr& deinde vi caloris leniter ad ariditatem vaporabatur. Pertres dcineeps cum diraidia horas igni candenti,: quem unquamargentum perferre potuit, expofita masfa nondum liquefadtafuit, fed colorem album fubvirldera frigefada duxerat, Huicparcius adfufa aqua mox ipfa ind-uebat colorem pukherrimui»fmaragdino-viridem, eundemque adhuc intentiori gradu masfaemaceratce impertieb.it; cito Vero ad aquaro largius adfufam totustransibat, in eaque limpida a partibus aqua non folutis fepa-satim transtufa per diera & ukra dilucide apparebat tindusaMfij, 48 vero prssterlapQs. horis tsndem evaauk» & fedimen-

iwn

40

De Pargasite,

turn rufefcenti-brunum, quod Oxidum Manganefii habnimus,in fundo vafts deciderat, Poflquam aqua omne extiaduraerat alkalinum ex masfa ignita & lixivio illi primum trans-fufo additum, Acidum Muriatkum diiutiori huic liquori fen-fim adfundebatur, quod ftatim eidern faciem ladeara dedit, &praecipitatum kvker natans albique coloris dejecit, fediroentumvero iilud Oxidi Mangan, excedente acore foluit, Chartabibula percolata limpida fada efi folutio, in quiete haud perplures dies perkde clarefcens, & totum prtecipitatum, quodlavaturn & exficcatum pondere tantum 1,5 Libr, docim, effi-ciebat, feparatum. — Ex pulvere jam a liquore Alkalino re-lido, cvi fenfim Acidi Muriatici fufficiens portio adfundeba-tur, refiduum reftabat maxima ex parte pulveris nondutu de-compofiti, quod, cum in quiete pofita esfet folutio & novaaqua piuries addita atque transfufa, tandem flavo colore tin-dum 48 Libris doc. aequivalebat. — Pulvis hicce in mortarioporphyreo itetum tritus, cvi addita: erant 1,5 librae a liqvoreAfkaiino praecipitatae, cum quintuplice quantitate Subcarbona-tis Potasiae asfidue commifcebatur, atque eodem modo ac pri-ma vice tradatus & per tres horas ignitus, produxit albarain cceruleum paululum vergentem masfam non liquefadam,quae aquam adfufam colore viridi citius tarnen evanekente tin-gebat. Liquor Alkalinus a partibns aqua non folubilibus fe-cretus & Acido Muriat. mixtus, etiam nunc ladis aqua com-mixti fpeciem praebuit, & portiunculam albi kdimenti deroi-fit. De cetero etiam hie eodem modo ac fupra operantes,refiduum ex parte a liquore Alkalino relida in Acido Muriat.non folutum accepimus, cujus minor pars gravior & flavo co-lore confpicua pulvis lapideus incorruptus videbatur esfe,major vero levior natans & albo colore diftinda fedimentoillo ex Alkalina folutione Acidi ope dejedo asiimilis erat, —-Tota, quan-i nunc Acidi vim eludentem accepimus, portio11 Libias doc. eflkkns, cum odupla ejusdem Alkafi copia roixta,

B 3 &

il

De Pargasite,

& per duas horas, usque dum fufa esfet masfa, ignita, cnn-dens adbuc, aureo-flavo collucebat colore, qui calore infradoin viridem prhnum, & ckinde in coeruktim feniim transiit,Masfa iiquata hunc etiam irigefaOa tenebat tinduui, qui veroaqua adfma in capillari- brunum abiit, talisque reiranlit in pul-vere non iolubili per aquam plene eloto. Lixivium Alkalinumeod<-m roodo uc antea tnktatum eadem etiam Phaenomenaoftetukbaf; brunus Vero ille pulvis Acido Muriat, perfufusafbefcebat & partim foivebatur. Reitabat adhuc pulvis A-chlo non foluius, qui totus ex materia illa aiba eoliftabat &3,7 Libr. dcc. erat aequalis. Cum Subcarb, Potaske decuplapoitione coramixttis, & todero modo in igne & cutn aqua tra-OatiiS, eitsci:.-!, etiusri oftaukbat coioris mutatioaes, in nftnoretaroen gm.du ob rrajcrero Alkali proportiontm, In Acido nonfoluta adhuc rfcft&bat portiuncula vix unius libr-e, qtue etiamp&ri roodo cum Subcarb. Potastae & Acido tradaia relidis ta-■men adhuc iloccis quibusdam -pondere vix deterrainandis, fol-Vcbatur.

Attentionem noflram peculiariter popofcit materia illa a«obismet jam phirics memorata, roorara & iropedimentum ana-lyfi Fosfilis noftri inferens, quapropter de partibus ejus con«ftitutivis extricandis prnefertim folliciti fuimus. Itaque exameninftituimus foltitionis 3,75 librarum poft tertiarn liquationemrefiduaruro, qtue nihil piftveris lapidei continebant; SolutioAlkalina a partibus aqua non folutis feparata, Acido faturata,ad ficcum vaporata, & deincle ab aqua cum guttis quibusdamAcidi Muriatici roixta itcrum loiuta, portiunculam Silicae re-fiduam prasbuif. E Hquore vero a Silica illa kparafo, cutnfolutione partium in bxivio Alkalino non folubilium commix-to, Subcarbonas Ammoniacae inftiliatus praecipitatum dejecitprin.um aibum, roox vero ftavekenti-brunuro, a quo copio-um Acidura Carbonicura fefe fejunxit. Ex hoc fedimento Po-

tasfa

12

De Pargasite.

tasfa Cauftica ebulliens Afuminam folvebat, & pulverern reli-quit rufefcenti-brunum, qui in Acido folutus pulcherrimumcum gutta Prusfiatis Potasfie dedit cosrukum Betolinenfe, Haemodo jam dido partes invefiigatae in Acido Muriat. iterutnfolutae ad reliquam folutiouera addebantur. Jam igitur con-ftabat, materiam illam reiradariam ex Alumina, Silica, &oxido Ferri compofitatH fuisfe. — E re forfan non erit adferre,nosmet fubftantiam illam tenacisfimam cum Potasfa caufticacolliquefaciendi, vt etiam cum Subcarb, Potasfae exuftasmasfas in Acido Nitrico folvendi pericula fecisfe, nullo ta-rnen rcodo mutata vel emendata ratione, Neque interpretariyakmus, quaenam fubfit ratio, cur partes in hac fubftantiainter f'e conjundae, quae alibi non difficulter a fe invicem fe-gregari posiunt, tarodiu & Acidorum vim & efficaciam Aika-li fixi eiuferint. — Procesiimus dcinde ad folutionera ipfarahaud parvo labore tandem conkcutam tradandam*

C) Tota, qune ex his multoties repetitis liqtiationibuscolkda erat folutio acida, in Temperatura quae inter 50 &£0 graclus variabat, tarodiu vaporabatnr, quoad fugato Acidofupetflup masfam falinam & gelatinofam iiccam flavo coloretiiidaro formabat, quse aqua, cvi admixta erat parva AcidiMuriatici portio, fuperfufa & in caiore per aliquod temporisipatium di-gefta, copiofam masfam gelatinolam non foiutam re-liqult. Hxc in filtro colligebatur, prirautn aqua frigidadeinde fervente probe eluebatur, & cura aliquatenus tindaeskt colore in ccenilefcenti-grifeum vergente, quem a Muria-te Argenti ex crucibnlo erepti ortum esfe fufpicabamur, Atn-moniaca cauftica, tindum mox abftergente, perfuudebatur.Aqua adhuc lota, in Temperatura 80 graduum exficcata,puro albo colore prasdita & pondere reqtialis erat 83,25 Li-bris doc, quas, pulvere per horara ignito, in 77,5 redudae

D)

15

De Pargasite,

D) Hie vero pulvis filiceus, iicet tarn moderata in Tem-peratura evaporata esfet folutio, non adbuc purus videbaturesfefj fufco enim colore raaculabatur &■ Acidum Muriati-cum flavo colore tingebat, Sub aqua igitur pulverata & curaSubcarbonatis Potasfae quadrtipla copia commixta, eo usqueexcandefada eft, dum masia coiliquefada eskt in vitrum,quod cosiukonon nihii tindum erat, Aqua fuperfufa tota fol-vebatur, & liquorem ptaebuit rufekenti-brunum, qui aqualarge dilutus flavo - purpureus perluctbat. Per aliquotdies partim in calore quiefcens kdimentum demifit nigre-fcenti-brunum, quod feparatum & exiiccatum cerafino " bru-mim evafit & asquak erat 0,7 libris, Flaromae tubi ferruniinatoriiexpofitum, iefe Oxiduro Manganc-fii curo portiuncula Oxidi Ferrimixtum praebuit. Soiutio veto Alkalina cura Acido xVluriat.donec excederet acor comroixta & in calore knte evaporatain flavatn concrevit gefatinam, qu;e aqua maceraia & conve-nienter pertradata album dedit puiverem, qui ignitus 76 Libr,pura? Silicce praebuit.

E folutione vero inde feparata Atnmon. Cauft, dtjecitprEecipitatum, quod roaxima ex parte erat Oxidum Ferri, Oxi-do Manganefii inquinatum & 0,8 bbr. efficiebat. QuantitatesOxiciorum non licuit exade determinare ob cxiguam eorum-dcm portionern* haud taraen multum aberrarous, fi ex piae-cipitatis hisce 0,7 & 0,8 librarura Oxiduli Ferri O.g ponamus& Oxidi Mangan, 0,5 libras.

E) Limpida a Silica in C) jam feparata fofutio, quae co-lore gatidebat aureo-flavo, cum aqua, qua terra illa peilutaerat, vaporando in exiguum cbardata fpatiura, commifceba-tur, & fervida aim folutione Subcarbonatis Potasfae calida, cu-jus faturationem excedens adfufa eft portio, prsecipitabatur,fimul obktvato, vt mixtura per breve adhuc tempus coque-retur. Quod fk dejedran eft ochraceo-flavo colore tindum

prae-

14

De PargasittT,

praedpitafum, diiigentisfime aqua lavaturn & in Tempecatura80 graduum ficcafum pondere 180 Libr. docim„ -equivakbat.Cum vero experimentis antea cum foiutione hujus noltri fos-filis iuftitutis eomperiskmus, Magnefiara fub praecipitationeciim Subcarbonate Alkalino, vix ac ne vix quidem totarna Ilquore kcerni, nifi hie tarodiu coqueretur, quoad evapora-tione aquae ad ficcitatem redigeretur fal fbrmatumj itaque jamfofutionem faiinam a prrecipitato roodo memorato feparatamfimiliter inlpjsfavimus , & quidem masfam folidara aquafolventes, feparatum accepimus pulverern ex Magnefia & por-tiuncufa Silicae conftantem, qui elofus & exficcatus 5,5 libraspondere effecit, ad pondus iltud lgO librarura addendas„

F) Totum hocce prxcipitatum, cujus in fumma ponduserat 185,5 iibr,, in Acido Muriatico &. Acido Nitrico com-mixiis & aqua diiutis iromittebatur, atque brevi tempore co-quebatur, quo ferrum perfede oxidaretur, Qua^ Acidoruracorinubium detrtdavit parva portio, in Fikro feparata, lava-ta, & dein ignita dedit 1,25 iibras, quae' cura Fixo Aikakiiquefr.da in aqua folvebatur, & Acido Mvr, addito, infpis»fata, Sihcam dedit roinimo iubftantia;, cujus neque pondusneque ratio deterroinari potuit, contaminatarn*

G) In folntione vero (F), tujiis nunc perfede clara <Ssflavo culore tinda erat facks, Ammoniaca exade Caufticafcnfim infundebatur, quoad nulla amplius eveniret turbatio,.fia-cipkatutn haud exiguum, quod primis guttis Ammoniac-ejnftiliatis albidum, deinde vero quasfata mixtura cito flaveo-bnitium appaiebat, in Filtro foiiicite aqua eluebatur. — So-lutio ab ipio colata in qua Ammoniacae quidquara faturatio-nem excedentis inerat in calore collocata nnllura omnino de-nvifit fedimentum:, huic deiude aqua ablutkraJs, prius in an-guftura deco&a addebatur,.

:m

S§

Dii Pargasite:

H) Prrec.ipita.fum quod ope Ammoniacae Caufticae (G) ac-«epirpus, adhuc humhium in Acido Muriat. folvebatur, &cum folutione Muriatis Ammoniacne corntnifcebatur, vt quaein illa foiutione inesfent Magnefiae & Oxidi Manganefii, faliatriplicia cum Ammoniaca & Acidp formantium, portiones io-lutae resr.anereot, Huic mixttc folutioni Subcarbonate Amino-niacae adfufo, praecipitatum albido -flavutn copiofe decidit, quoda liquido feparatutri, aqua accuratisfimc perluebatur, & dein-de fubarefcens adhuc a filtro caute ablatum in vafe argenteofolutione Potasfas Caufticae perfundebatur, Qaae in filtro ad-bserens remanfit portiuncula hujus pnecipi.ati in diluto AcidoMuriat, foluta, lixivio illo Aikalino admifcebatur, & totamixtura per horam fere coqntbatur, quo, iterumque, cum no-va addita ejusdem Aikali Cauftici copia, repetita, & usquedum ficca reftaret raasfa, cotitinuata codione magna pars prae-cipitati folvi videbatur, reraanente pulvere rubefcenti-bruno,non fointo. Hie a folutione Alkalina feparatus, in Mix-tura Acidorum Nitrici & Muriat. iolvebatur, & per aliquodteirpus coquebatur, Quae fic orta elt folutio aureo- flava, in-itillata Arr.moniaca cauftka accuratisfiroe neutralis reddita, deindeaddito Henzoate Arnmoniacae deturbabatur, & prtccipitatum rufe-fcens dej-i-dum koriim colkdum, asfidue aqua frigida lavaturnficcatumque in vafe aperto torrebatur & in Aqua Regis folveba-tur. Ex hac autern Solutione Atnmoniaca Caufiica pulverernrufesceuti-brunum drjecir, qui lavatus, ikcatus & cum okoignitus Oxiduli Ferri 6,25 HP'r> praebtiit.

I) E Solutione poft pr-ecipitationem cura Benzoate (//)refidua krvida fada Potasfa- prrecipitaturn dejtcit quod iava-tum, ficcatumque Oxidwn Manganejii perkfte agnofcebatur.Ignitum pondere 1,2 libras effickbat.

K) Liquore Alkalino, qui ab Oxido Ferrico kparatuserat (//), cuique adraixta erat aqua pufverera ochraceum ab-

luens

16

De Pargctsite.ktens, Acidtim Muriatictim tamdiu adfunckbatur, quoad quor?Provenerat largum praecipitatum iternro in Acido excedentcfolveretur. In clara hacce folufione Subcarbonas Arnrr,oniacEeterram albarn dejecit, quae aqua tarn frigida quam fervi-da aceuratisfime perluta & in Temper, 80 grad. arefadaasquale erat 45,75 libr, In Acido Sulphurko foitita Si-licae 0,2 libras non fokitas reliquit, & poftquatn Potasfaiufficiente admixtum erat liquidum, poft hebdomas cryftaliaSulphatis Aluminiae & Potasfae praeftitet. Horum in aquafolutio, cum Subcarbonate Potasfae commixta, praecipitatum.tkjecit albisfiroae terrae, quod aqua perlutum & ficcatum"n Aceto deftillato digerebatur. Hoc deinde Aramoniaca fa-turato, pura fccret 3 eft Aiumina quae diligentisiime eluta &excandefada 28,16 libris aequivalebatfr — Tarn fub ipfa cry*ftallifatione, quam infpisfato refiduo liquore ulterius fecerne-jbantur Silicce 1,65 libras, quae igitur illis 0,2 fupra acceptieadditae l,gg libras efficit.

Z) Quae poft praecipitationem cum Ammoniaca cauftiea(G) reftitit folutio, Subcarbonate ejusdem Alkali admixtohaudparum deturbata eft. Separabatur pulvis albisfimus,qui fatis fuperque lotus & ficcatus Carbonatem Calcis 45,87librarum dedit. Quod nihil Barytte Vel Strontianae in coderncontineretur intelkximus, «um folutioni in Acido Muriat,,aqua large dilutae inftillarerous Acidum Sulphuricum, quiaturn nihil obtinuimus praecipitati. Carbonas iile Calcis jarnacceptus, fccundum analyfin Ctkberrimi Bucholz 25,69 librinpurae Calcis refpondent.

M) Solutio, a qua terra calcarea vi Subcarbonafis Ära»«sioniacae (L) [eparata erat, cum liquore poft prascipitationemejusdera reagentis ope in H) refiaute commifcebatur, Huic

C folu*

Vt

De ■ Pargasite..

folutioni Sulphureto Potasfae inftillato, quaedam cum rubefcen-te colore evenicbat turbatio, & tempore quodam praeterlapfoflocci nigrefcenti-bruni, cito vero in nigreicenti-virides com-mutati,, in fundo vafis proftrati funt. F l is a liqttore feparatis& in Acido Mtiriat, folutis Potasfa Cauftka admixta, fedi-mentum proveniebat, quod aqua irigida elutum & exiiccatumnigrefcenti " viridi, ignitum vero nigro gaud bat colore, &jequale erat 0,66 libris, Ponderofus hicce pulvis, cujusnamraetalli oxidum eskt, nondum difcernere potuimus,, iro primiscum ejiis admodum parva exftaret copks, Subborati Sodaeflammae tubi ferrtiminatorii expolito perexigua jam ejusdetnportio colorem induxit ptimo, vix ab igne femoto globulo,aureo-flavum, fub refrigeratione viridem, & tandem pulcher-rimum cosrukum:, omnesque hi colores valde erant emi-nentes. In Acido Nitrico ebulliente folutus, virekens faiformabat. Solutioni acidas alkali qpodam commixtae Erusftas.Potasfae lateritio- rübrum dtjecit pulverern,.

N) Poftquam fedimentum illud nigrefcenti - viride a li-quore illo commixto (M) kparatum erat, hie ebulliens cutnfervida folutione Subcarbonatis Potasfae, usque dum periedeetiam Murias Ammoniacae ( H) decompofitus esfet, adtufapraecipitabatur, & ob rationern, de qua jam fupra (/£) feci-mus mentionem, ad ficcam masfam decoquebatur. Hujus inaqua folutione grifefeens fecernebatur pulvis, qui per ho-ram ignitus; colorem album in rübrum: aliquantulum declinan-tem obtimbat & pondere 40,5 libris aequivakbat, Ut inAcido Sulphurico valde diluto folvebatur, pars quaedam rufe-fcente bruna non foluta remanfit, quae lavata & ignita effecit1,37 libras ex. Silicce 1,54 cSi Oxidi Manganefi 0,33 librisconftantes. Solutio vero inde feparata fcnfim evaporabatur,quo Gypfi cryftalli fefe a liquido fejungebant. Bis infpisfato

& itcrum in parva aquae portione foluta masfa, hu-jus

13

De Pdrgasite,

jus Sulphatis accepimus 8(7l libras, que au&ore ccl,. BucholzCalcis 2,87 libras continent. , Quod nunc reftabat liquidumusque ad. ultimam guttarn dedit fal amarum prifmaticum,qyod in aqua foiutum &. fervidum cum Subcaibonate Potasfaecotnroixtum, albisfiroum demifit pulverern, qui per unam curndiroidia horas ignitus 35,75> libr, Mdgnejce praebuit,,

O) Pedem referentte-adhuc uliimam tradafionem liquorispoft primam generakm cum Subcatb. Potasiae. (E) peradanvpraecipitationem reftantis,. exhibeamus. Poftquam nerope 5,5illae libr. evaporatione fegregatas eskn.t a foiutione, jam addi-tis Acido Muriat, & Ammoniaca perfede neutralis redditusitcrum infpisfatus eft' aqua lolutum fal, misfum fccit pulve-rern in flavekenti-gnfeum vergentem,-qui ignitus 1,77 librasprnebnir. Oxido Manganefii parum inquinatus erat, & cumalkali liquefadus Siiicas 0,92 & Magnefiae 0,78 libras dedit.Solutio inde feparata, Acido Mutiat, onereta & ulterius inaridarn masfamj decoda, Silicae 1,2 libr. praebuit. —. Liquorpoft praecipitationem ptilveris illius grikkentis, magnefiara &cet. continentis (A7) refiduus eodem modo tradatus etiam par-tes quasdam fufpenfas deniifit, quae ignitae tantum modo Sili-cx 1,27 libras dedit partim minimo materiae cujusdam flave-fcentis fpurcatas. Ex hoc igitur quafi appendice analyfis pro»veniunt Silicce 3,39 & Magneftx o*7B librae,.

Ad finem jam perdudo examme analytico PargafitSEj,partes eundem conftituentes in 200 iibr, docim. invenimus

%*,.

Si-

19

De Parga.iie

&ilicce :— —- D) — 76/00F) — I; 2>K) — 1,8)N) — i.j40) — 3^39 — — 14-,oj

Magnefce — JV) — 35,750)

_0,73 — — 36,53

CgA/j- — — L) — 35,69iV) _

2,87 — — 28,5-5Aluminct —- A') — 28,16 —■ — 28-iSOxichli Ferri D) — 0,89m H) — 6,25 — —" 7,05Oxidi Manganefi D) — o,S

9) - 1,2 iiV) — 0,33 — — 2,0?

Oxidi MetaUi nondum fatis invefigati M) ***** 0,66JcidiFluorici & aquce (II p. 7 & IV p. 9.) falter- 7 80Deficiunt%

.— —. "— _-_- «_«» j,ig

200,00

In pondere eentenarlo' itaque ingrediuntur:Silicd — — «. — 42,01Magnefx — — — iB>27Cakis — —^ — — 14,28Mumince — — "* .**■ 14,03Oxiduii Ferri — — — 3*s*Oxidi Manganejii — — i,o»Oxidi MetaUi non invefligati — 0,33i#nWi Fluorici & aquce — — 3-.90

| Deficiunt — ~ ~ *"" 3>59IQOjO©

tO