ddc-desenvolvimento das capacidades cognitivas-3

90
DCC Desenvolvimento das Capacidades Cognitivas CADERNO DE EXERCÍCIOS M V. de Ia Cruz M C. Mazaira

Upload: diana-simoes

Post on 18-Dec-2015

64 views

Category:

Documents


4 download

DESCRIPTION

manual

TRANSCRIPT

  • DCC

    Desenvolvimentodas Capacidades Cognitivas

    CADERNO DE EXERCCIOS

    M V. de Ia CruzM C. Mazaira

  • xcegoc

    DCC

    Desenvolvimentodas Capacidades Cognitivas

    1. RACIOCNIO ABSTRATOII. RACIOCNIO VERBAL

    M V. de Ia Cruz e M C. Mazaira

    CADERNO DE EXERCCIOS

    CEGOC-TEA, Ida. - Av. Antnio Augusto Aguor, 21-2 - 1050-012 LISBOA

  • A coordenao dos trabalhos de adaptao deste programa populao portuguesa da responsabilidade de Alexandra Figueiredo de Barros, do Departclmento de Investigao e Publicaes Psicolgicas da CEGOCTEA.

    Nenhuma parte deste Manual e caderno de exerccios podem ser impressos oureproduzidos por qualquer meio sem a autorizao escrita dos proprietrios doCopyright.

    Autoras: M Victoria de Ia Cruz e M C. Mazaira,Copyright 1996 byTEA Ediciones,S,A., Madrid.Copyright 2000 by CEGOC-TEA para a adaptao portuguesa. Adaptao de Alexandra Figueiredo deBarros e de Antnio Menezes Rocha.Edio CEGOC-TEA: Av. Antnio Augusto Aguiar. 21 - 2

    - 1050-012 LISBOA.Proibida a reproduo total ou parcial. Todos os direitos reservados.

    Depsito Legal: 157279/00

    NO FOTOCOPIE TESTES.RESPEITE OS DIREITOS DE AUTOR E APOIE A INVESTIGAO EM PSICOLOGIA.

  • 1. RACIOCNIO ABSTRACTO1. Observao de caractersticas2. Observao de diferenas3. Observao de semelhanas4. Grupos5. Classificao. Caractersticas que definem uma classe7. Mudanas e Sries8. Analogias

  • 1. OBSERVAO DE CARACTERSTICASAs caractersticas so as qualidades importantes das pessoas ou dos objectos que servem para OS distinguire podem determinar-se indicando, em cada caso, o que , o que faz e o que tem.

    EXEMPLO: Observando o desenho da esquerda, vemos que:/ ...um animal

    O que FAZ (para se manifestar) .. ladrarTEM.. quatro patasAs suas caractersticas importantes so:ser um animal, ladrar, ter quatro patas.

    EXERCCIOS: Escreve, debaixo de cada desenho, trs das suas caractersticas

    0

    ___

    7

  • ERROS.. Observa com ateno estes desenhos e assinala os erros que aparecem em cada um deles, fazendo uma cruz sobre o que no est bem ou que no corresponda a esse desenho. No exerccio nmero 10tens que comparar a parte direita do desenho (onde esto os erros) com a esquerda (que est correcta).

    lo.

    A__

    = u

    __________

    Frana

    Faro

    Cornbra

    Usbaa

    Londres

    8

  • ERROS. Observa os rectngulos que aparecem nesta pgina e assinala uma cruz sobre os erros queencontrares em cada um deles.

    12.RUA LATINO COEHLO MERADOURO DE SANTO LUZIA

    AVELuDA DAS FORCASPARA DAS FLORES AMARDAS

    AV3NIDA LIBERDADE PARCETA ENTNIO SARDINH(

    RUA FLORBELV ESPANDA AVENEDA DE MADRIDE

    AVENICIA ALMIRVNTE R3IS PRACA JOO CIO RIO

    13. j 2587EO29G71 452386OIG3846386i1 78E362763854 853 11 836146255 67451 399 14 19674t2396483P19O 13748 8 368 3 9 2186 06 25084825 E?

    1 58S91?26C92 Q4190358135920tOl4O 1IA R3 U H WFUWSJKX2OU A DZHWAHUMO b LS

    P U 1 Li Q T I U H DAS LU HH B1 U SH F E B U A NO D 1

    9

  • L as palavras que se seguem e escreve, debaixo de cada uma delas, trs das suas caractersticas, Lembrdte que deves determinar, em cada exerccio, o que o que faze o que tem

    14.

    A. GRILO B.CAVALO C.TUBARO

    a) a)__________________ a)b) b) b)c) o) o)

    15.

    A. GUIA B. CARRO C. MORCEGO

    a)___________________ a)___________________ a)___________________b) b) b)o) c) o)

    16.

    A. MOTOR B. CLOROFILA C. COLMEIA

    a) a)___________________ a)___________________b) b) b)

    c) c) o)

    17.

    A. ELECTRICIDADE B. ICEBERG C. BOSQUE

    a)____________________ a)____________________ a)b) b) b)

    o) o) o)

    lo

  • Nos exerccios que se seguem, tens que marcar com uma cruz as caractersticas que NO correspondem figura au palavra que est representada.

    EXEMPLO: Marca as caractersticas que no correspondem a este desenho.

    CARACTERSTICASA. um instrumento musical

    LI B. Contm um lquidoC. um artigo de perfumaria

    LI D. Serve para escrever

    A soluo j est marcada:a caneta no um instrumento musical nem um artigo de perfumaria.

    Agora continua e marca nos exerccios que se seguem as caractersticas que NO correspondem palavra escrita em mausculas.

    RECI PIENTELI A. tem capacidadeEl B. cncavoLI C. pode conter algoLI D. lquidoQ E. serve para vestirEl F. serve para pr coisas

    ALARMELI A. tem luzD B. elctricoLI C. serve para avisarLI D. insonorizadoEl E. uma alavancaLI F. emite sons

    CEREALLI A. uma plantaLI B. dele que vem o aucarLI C. a sua altura mdia 2 metrosLI D. com os seus frutos faz-se poLI E. tem flores azuisLI F. tem talos finos

    19.HIDROGNIO GEOLOGIA ILHA

    LI A. muito leve LI A. estuda as mars LI A. independenteLI B. gasoso LI B. uma cincia LI B. est rodeada de marEl C. est na gua LI C. trata da terra LI C. tem um vulcoLI D. usa-se na indstria El D. estuda o passado LI D. maior que um continenteLI E. pesa mais que o ar LI E. uma arte LI E. um desertoLI F. pertence ao carro LI F. estuda as rochas LI F. incomunicvel por terra

    20.CARTILAGEM CERIMNIA CELULOSE

    El A. rgida LI A. um ritual LI A. obtm-se das rochasEl B. elstica LI B. segue regras LI B. a base do papelLI C. est no corpo LI C. tem solenidade LI C. gasosaLI D. flexvel LI D. tem trs fases LI D. vem das rvores

    21.ABETO BALEIA SUBMARINO

    LI A. uma rvore LI A. tem sangue quente LI A. um tipo de barcoLI B. tem tronco lenhoso LI B. tem antenas LI B. tem cobertaLI C. d flores azuis LI C. mamfero LI C. move-se no arLI D. uma planta perene EI D. s vive na gua LI D. navegaLI E. tem folhas caducas LI E. respira por brnquias LI E. tem hlice

    118.

    11

  • 22. L as frases que se seguem e assinala com uma cruz, em cada uma delas, o que est mal e faz comque a frase no tenha sentido.

    A. Espaar encurtar a distncia entre duas coisas.B. O co esteve a miar toda a noite.C. Os bens bem adquiridos nem nos servem de proveito,D. A verdade muito frgil e, no fim, sempre prevalece.E. Se queres saber pouco, l muito.F. O trabalho , em outro mesmo, um prazer.G. A esperteza vale menos que a fora.H. Todos so sbios em todas os ocasies.1. No impossivel querer o desconhecido.J. No os fiem nas aparncias.K. Tudo o que desconhecido nos parece azul.1. Todos os comeos tero lentos.M. de sbios insistir no erro.

    21 L esta histria e assinala com uma cruz o que no tem sentido ou no est bem.

    24. Assinala, em cada grupo de palavras, as que no esto correctas ou estejam mal escritas.

    [1 A. cartaEl B. cartoEI C. carunchoEI D. rvore

    FRIAS AO AR LIVREDesde o ltimo dia de frias que nos pusemos a caminho, com a mochila cabea, em alegres grupos, invadindo os comboios ou lanando-nos estrada de mota, globo ou bicicleta, em direco aodestino que no escolheramos: praia ou montanha.

    Que alegria estarmos fechados depois de termos trabalhado todo o ano. Vamos acampar ao ar livre,certos de que encontraremos as comodidades de um bom hotel, mas como somos jovens, isso no importa.

    EI A. casaEI B. lenhaEi C. justiaEI D. para

    EI A. reduzirEl B. conduzirEI C. zurquirEl D. produzir

    EI A. cortesEI B. cortesiaEI C. cortinaEI D. abzurdo

    5 6 7 8EI A. piqueno EI A. habitao EI A. cogumelo EI A. concluirEI B. andas EI B. vizinho EI B. musgo E] B. extranhoEI C. marinho EI C. resisdente EI C. aperssado E] C. compeltoEI D. semita El b. isnular EI D. lquen E] D. soprimirEl E. midida [3 E. prescito E] E. dacorado EI E. abertura

    12

  • 2. OBSERVAO DE DIFERENASAs diferentes caractersticas (baixo, alto, vermelho, azul, etc,) podem agrupar-se tendo em conta o aspecto a qu& se referem. Assim, as caractersticas baixo-alto referem-se altura, vermelho-azul cr; a cada umdestes grupos (altura, cr) damos o nome de varivel e chamamos-lhe VARIVEL ALTURA, VARIVEL CR,etc.

    Para determinar as diferenas entre duas coisas, comparam-se as caractersticas de ambas, tendo emconta que essas caractersticas devem pertencer MESMA VARIVEL.

    EXERCCIOS:

    Escreve debaixo de cada desenho o nome das caractersticas que correspondem s variveis que aparecemescritas no lado esquerdo.

    EXEMPLO:As dferenas observadas nestes desenhos aparecem escritas debaixo decada um deles. Na primeira coluna,aparecem os nomes das variveis aque correspondem as caractersticasque diferenciam os desenhos

    VARIVEISAlturaForma da copaTipo de tronco

    CARACTERSTICAS altaCopa altaTronco fino

    CARACTERSTICAS baixaCopa largaTronco grosso

    25.

    A

    CARACTERSTICASVARIVEISAlturaLarguraCoresDivises

    B

    CARACTERSTICAS

    13

  • 26...

    _____

    Ii

    VARIVEIS CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS

    Nmero de ovosOvos coloridosAltura

    ________________

    _

    Formo da base

    __________

    ______

    27.

    VARIVEIS CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS

    FormaNmero de divisesDireco das riscas

    __________

    ______ __

    __________

    ___

    28.

    _

    XIllffill1DVARIVEIS CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS

    FormaTipo das riscasDireco das riscas

    14

  • 29.

    8

    A

    VARIVEIS

    Nmero de ovosTamanho dos ovosCrLocalizao

    CARACTERSTICASB

    CARACTERSTICAS

    30.

    VARIVEIS

    TamanhoNmero de ladosNmero de ngulosTamanho dos ngulos

    CARACTERSTICASB

    CARACTERSTICAS

    15

  • Observa estes desenhos e escreve as VARIVEIS que correspondem s CARACTERSTICAS que esto indicadas debaixo de cada um deles.

    31.

    CARACTERSTICAS

    LargoQuatroNo centroAlto

    VARIVEIS

    32..

    O.

    .

    A

    CARACTERSTICAS

    CompridosDireitaCom crQuatro

    ooo

    B

    CARACTERSTICAS

    CurtosEsquerdaBrancoTrs

    VARIVEIS

    16

  • 33.

    I.MRDS

    A

    CARACTERSTICASB

    CARACTERSTICASTrsQuadradosDiagonalBrancos

    VARIVEIS

    DoisOvaisCentroCom cr

    34.

    A

    CARACTERSTICAS

    Diviso horizontalLinhas duplasSem crLetras maisculos

    dcer

    B

    CARACTERSTICAS

    Diviso verticalLinha nicaMetade pintadaLetras minsculas

    VARIVEIS

    17

  • Escreve debaixo de cada palavra, as caracterfsflcas que correspondem s variveis que aparecem na Ilma coluna.

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS

    35. A. Deserto B. SelvaVegetao

    Humidade

    Fauna

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVEIS

    36. A. Pssaro B. PeixeTipo de animal

    Onde vive

    Respirao

    Locomoo

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS

    37. A. Carro B. AvioOnde circula

    Velocidade

    Preo

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVEIS

    38. A. Televisor B. ComputadorFinalidade

    Funcionamento

    Elementos que o compem

    Conhecimentos para o utilizar

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS

    39. A. Sino B. TamborMaterial

    Forma

    Lugar onde est

    Com o que se toca

    18

  • CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS

    40. A. Ao B. MercrioEstado

    Dureza

    Composio

    Utilidade

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVEIS

    41. A. gua B. GasolinaUtilidade

    Tipo de produto

    Cheiro

    Sabor

    CARACTERSTICAS CARACTERStI CAS VARIVE IS

    42. A. Tringulo B. QuadradoN de ngulos

    Tipo de ngulos

    Tamanho dos lados

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS

    43. A. Actor B. AtletaActividade

    Onde trabalham

    Preparao

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS44. A. guia B. Tigre

    Espcie

    Deslocao

    N de Patas

    Revestimento

    CARACTERSTICAS CARACTERSTICAS VARIVE IS45. A. Escultor B. Alfaiate

    O que produz

    Materiais

    Ferramentas

    19

  • 3 OBSERVAO DE SEMELHANASPara determinar em que se parecem duas ou mais coisas, comparam-se as suas caractersticas tendo emconta, como nos exerccios anteriores, que devem corresponder mesma varivel.

    EXEMPLO: Em que se parecem os trs desenhos que se apresentam a seguir?

    EXERCICIOS: Continua a resolver os exerccios seguintes; observa os desenhos de cada fila e escreve, na caixada direita, em que que se parecem.

    47.

    SEMELHANA

    Os trs so vegetais,

    46 1

    1

    _

    Ia a aa iaa

    SEMELHANA

    48.

    SEMELHANA

    49.

    SEMELHANA

    SEMELHANA

    50. III IISEMELHANA

    20

  • Nestes exerccios, apresentam-se desenhos de coisas que se parecem entre si tendo em conta a sua utilidade. Observa os desenhos de cada fila e escreve, na caixa da direita, em que que se parecem,

    EXEMPLO:

    SEMELHANA

    Servem para vestir.

    EXERCTCIOS: Continua a resolver, da mesma forma, os exerccios seguintes.

    SEMELHANA

    SEMELHANA

    54.,

    SEMELHANA

    SEMELHANA

    55. SEMELHANA

    51.

    52.

    o o

    53.

    21

  • VARIVEL ColocaoFormaTamanho

    E

    Nestes exerccios, apresentam-se 3 desenhos; dois deles parecem-se mais entre si do que com o outro.Observa os desenhos de cada exerccio e coloca uma cruz debaixo dos que se parecem mais entre sitendo em conta a varivel que se indica.

    EXEMPLO VARIVEL Tamanho

    As duas setas que se parecem mais, no que diz respeito ao tamanho, so as duas ltimas. Por isso, marcou-seuma cruz nas casas que esto por baixo delas.

    EXERCCIOS: Continua a resolver, do mesmo modo, os exerccios seguintes.

    56.

    A BEEEE

    VARIVEL PosioSexoRoupaProfisso

    VARIVEL: DeslocaoTamanho da bolaForma de manobrar a bola

    57.

    58.

    A

    EEEE

    \o

    BEE

    cEEEE

    11eEEE

    EEE

    EEE

    22

  • Observa as palavras de cada exerccio e escreve, no espao da direita debaixo do ttulo SEMELHANAS,em que e que se parecem.

    Em que se parecem as coisas que esto escritas neste quadro?

    SEMELHANAS

    L MAR LAGO ARROIO Tm guaEXERCfCIOS: Continua a resolver, da mesma forma, os exerccios que se seguem.

    SEMELHANAS

    Comboio

    Garfo

    Piano

    Barmetro

    Glaciar

    Limo

    Vento

    Musgo

    Mercrio

    Esponja

    Trevo

    Pelicano

    Justia

    Alegria

    l nsfgnia

    Bicicleta

    Faca

    Clavicrdio

    Termmetro

    Montanha

    Framboesa

    Chuva

    Feto

    Ferro

    Medusa

    Relva

    Flamingo

    Educao

    Compaixo

    Braso

    Avio

    Colher

    Harpa

    Relgio

    Lago

    Figo

    Granizo

    Alga

    Ouro

    Coral

    Erva

    Gaivota

    Liberdade

    Medo

    Bandeira

    59.

    60.

    61.

    62.

    63.

    64.

    65.

    66.

    67.

    68.

    69.

    70.

    71.

    72.

    73.

    23

  • Nos exerccios seguintes, tens que indicar em que se parecem entre si as coisas indicadas, tendo em contcla sua utilizao.

    EXEMPLO: Em que se parecem as seguintes coisas?SEMELHANAS

    iis CANETA MARCADOR ESFEROGRFICA Servem para escrever

    EXERCCIOS: Continua a resolver, da mesma forma, os exerccios seguintes.

    74. Manta Agasalho Casaco

    SEMELHANAS

    :i75. Livro Apontamentos Dicionrio Grfico

    78. Viso Tacto

    79. Vara Chicote

    80. Longe Afastado

    81. Pupila Crnea

    82. Contar Falar

    Audio Olfacto

    Martelo Mao

    Prximo Perto

    Retina ris

    Rir Chorar

    83. Metro Tonelada Grama Litro

    Colete

    76. Carro Avio Barco Bicicleta

    77. T.V Rdio Revista Jornal

    24

  • Assinala com uma cruz as coisas que mais se parecem entre si, em relao varivel que se indica (escrita em rnaisculas),

    EXEMPLO VARIVEL:TAMANHO: Co Mochila

    (O caderno e o livro parecem-se mais entre si, no que diz respeito ao tamanho, do que com a mochila).

    Continua a resolver os EXERCCIOS seguintes:

    VARIVEL

    84. TAMANHO Mesa Carro Poltrona

    85. ALTURA rvore Farol Arranha-cus

    86. VELOCIDADE Avio Carro Mota

    87. QUANTIDADE 1.800 euros 2.000 euros 21.000 euros

    88. CONSISTNCIA Pedra Gelo Barro

    89. TEXTURA Esponja Espada Pano

    90. COR Argila Girassol Cobre

    DUREZA Diamante Ferro Mercrio

    92. PREO Casa Piano Computador

    93. CAPACIDADE Chvena Copo Alguidar

    94. ALIMENTAO Canguru Gazela Tigre

    95. EXTENSO Ponte Rio Tnel

    25

  • Assinala com uma cruz as coisas que mais se parecem entre si, em relao varivel que se indica (escrita em maisculos).

    EXEMPLO: VARIVEL: Morango Melo CerejaCOR LITAMANHO: LI

    96. VARIVEL: A. Ferro B. Esmeralda C. rvore

    COR LIDUREZA El LI LICOMPOSIO LI LI LIVALOR LI LI E]UTILIZAO LI E]ABUNDNCIA LI LI

    97. VARIVEL: A. Carro B. Avio C. Helicptero

    VELOCIDADE LI LI LI

    NDE RODAS LI LI LI

    LUGAR ONDE CIRCULA LI LI LI

    CAPACIDADE LI

    98. VARIVEL: A. Comboio B. Barco C. Bicicleta

    VELOCIDADE LI LINDE RODAS LI LICAPACIDADE LIENERGIA QUE UTILIZA LI LIDISTNCIA DA VIAGEM LI LI LIPREO LI LITAMANHO LI

    26

  • 4. GRU POS

    Em geral considera-se que um grupo um conjunto de coisas que apresentam entre si determinadassemelhanas. Nos exerccios que se seguem deves averiguar se os desenhos que se apresentam perl-encemou no cio mesmo grupo. Para isso, em cada exerccio, necessrio encontrar a caracterstica que partilham todos os membros do grupo (caracterstico importante) e assinalar, entre as figuras que se propem,as que no tm essa caracterstica e, portanto, no pertencem a esse grupo.

    EXEMPLO: Observa estes desenhos; os trs rectngulos da esquerda pertencem ao mesmo grupo. Dentrode cada um deles, h uma figura que tem o mesmo tamanho. Esta a sua caracterstica essencial e corresponde varivel TAMANHO. No pertencem ao grupo os que no cumprem esta condio. Neste caso,assinalouse a figura que no pertence ao grupo.

    ____

    c ID

    BE E

    CHH F

    EXERCCIOS. Procura, em cada grupo de figuras a caracterstica importante e marca com uma cruz as queno pertencem ao grupo, tendo em considerao a varivel tamanho.

    99.

    A

    100.

    B ED E

    A

    _____

    c

    __

    D

    D

    ____

    L

    F

    -_-- E

    101.

    II

    __

    Air

    102.

    D

    B1J-H

    AI

    E

    CLrj

    LJ-J iE

    27

  • Dm

    Q.X

    0m_

    I-

    oo

    o-ao

    ()CD

    )O

    (D

    oc

    (Q 0Q

    (D 3-a

    00

    00 -

    f

    -n

    mm

    -ri

    rn0 (D

    c

    a,a

    - -D 0 m > z o >

    f

    -ti 0 m > z o >

    1

    )1

    11111111

    111111

    1

    11111111

    11111111

    00

    Dc,

    ,

    0C

    D

    o D-c

    ,)C

    DD

    -c

    CD

    cc,,

    D-C

    DD

    c,,

    CD

    Dc CD 3 o o CD (1) -o o ci CD 3 o ci. CD e CD e 0 o 1) a. CD c o. o o (0) CD Cl) o Cp o Ci) D o o o D ci o CD 3 o o ci o

    oo

    o Z7

    oo

    o

  • o,

    D-

    -ti o m = > z >

    o-ti o m 1

    I%)

    o -I- -ti o m 1

    r%) o p -ti o m 1

    -1

    -ti o m > z c) >

    rs.) o HL

    o

    00

    (1) t

    OO

    o CD

    D3

    0cc,,

    QC

    ,,D

    OQ

    cC

    D 3 o o CD (1) o D O.

    CD 3 O o. CD CD -1. CD o cn a. CD 3 c o. o O cn CD c,) o o (1, D O o O 3 ci o CD 3 o O O- o

    oo

    o o

    o o

  • o m z >

    -U o m > z >

    o1

    -f

    -U o m c z >

    .3 o

    o m c z o >

    F4)

    o1%

    )o pb

    .

    > o

    00

    0C

    D

    00

    0cd

    1cCD

    cc,,

    Q-CD

    OU

    , CDD

    c CD 3 0 o CD (1) 1D o :7 ci CD 3 O o CD 1 CD e CD e, o e, o. CD 3 c a. a o, o e, CD o CD o o, D C) O :7 ci o CD 3 C) O O O

    > o

    ci,

  • 8. ANALOGIAS

    Quando existe uma relao de semelhana entre duas coisas distintas diz-se que entre elas h uma analogia. Nos exerccios que se seguem deves completar as analogias que so apresentadas.

    EXEMPLO: Observa as duas primeiras figuras; determina que relao existe entre elas; depois, procura nasfiguras da direita uma que, se fosse colocada no quadrado vazio teria com a anterior a mesma relao queexiste entre as duas primeiras. A soluo a quarta figura (D) que est assinalada com uma cruz.

    :

    A B C

    Agora continua resolvendo os exerccios que se seguem:

    208.

    209.

    210.

    _ _

    211. 1

    212.

    213.

    214.

    :Vn__

    _

    D 1

    iiij ;iIii1-

    4 L-

    4-

    -1 D

    A B C D

    : [1

    00d -+ Do : PPP qqq PP

    A B C D

    A B C D

    .

    A B C D

    A B C D

    HH +H__

    :1

    52

  • c)

    L

    o

    o

    o

    o

    o

    o

    o

    o

    o

    I

    I

    4

    J

    t

    f

    l

    h

    I

    l

    l

    I

    I

    I

    I

    E

    c

    l

    )

    c

    l

    )

    C

    1

    )

    c

    l

    )

    c

    l

    )

    oo

    oa

    )

    xc

    l

    )

    c

    j

    :

    o

    c

    l

    )

    >

    o

    c

    l

    )

    L

    1

    C

    N

    I

    I

    1

    I

    I

    r

    -

    .

    ,

    c

    c

    ;

    -

    1

    C

    4

    (

    1

    C

    J

    C

    J

    c

    s

    1

    c

    s

    J

    d

    C

    1

  • M1%

    )F%

    )c.

    r43r%)

    43

    pCD cj o o CD >< CD o o

    o (1,-o c CD (1) CD c,) CD c CD 3

    ri 1H

    Ii

    ii

    ii

    o :3

    oo

    oo 1:,

    oo

    o

  • Nestes exerccios as analogias so apresentadas de um modo diferente. Vejamos como se resolvem.

    EXEMRO: Observa com ateno odesenho e vers que as figuras 1 e 2se relacionam entre si (um quadrado em branco e um quadradoIgual com riscas). Para completar odesenho temos de ir buscar entreas figuras da direita uma que se secolocasse no quadrado vazio (4) serelacionaria com o crculo da casa3 da mesma maneira que se relacionam entre si as figuras 1 e 2. Dever ser um crculo com o mesmo tamanho e com riscas iguais s do quadrado da figura 2. A soluo a terceira figura que est assinalada comuma cruz. Agora, a relao entre as figuras 1 e 2 igual que existe entre a 3 e a 4; alm disso, a relaomantm-se se considerarmos as figuras 1 e 3 e 2 e 4.

    Continua a resolver os exerccios que se seguem. Lembra-te que deve existir uma relao nos dois sentidos:horizontal (figuras 1-2 e 3-4) e vertical (figuras 1-3 e 2-4).

    30_.4

    _

    _

    E

    li1El

    o:

    0

    231.

    232.

    233.

    234.

    235.

    d ci

    r

    A B C DD T D

    D oo

    _____

    A B C D

    R b 11

    _

    ,[i jJLu

    5

    1

    55

  • oH

    i

    I

    o

    L

    L

    L

    L

    I

    i

    L

    I

    o

    e

    e

    ,

    O

    c

    l

    )

    .

    u

    J

    1

    1

    1

    1

    1

    1

    F

    1

    m

    %

    r

    .

    .

    c

    d

    d

    C

    )

    c 1 )

    c

    s

    1

    C

    4

    C

    J

    C

    1

    C

    J

    C

    J

    o

  • Resolve os exerccios que se seguem:

    11Lii L00(

    ID Ci

    IB

    14. 111111L

    000 0o

    000 0

    6 18

    2

    ::

    242.

    243.

    244.

    245.

    246.

    247.

    A B C D

    ,0r00 00____

    0QQ 0,

    E:

    rr,

    :A B C D4 4- +L T

    E FJ

    A B c D

    57

  • Em cada desenho, procura entre as figuras da direita a que, colocada na casa vazia, completaria o quadromantendo a relao que existe entre todas as figuras que a formam.

    248.

    249.

    250.

    oHo:H:1

    II I I

    _ _

    H E

    QHoL o

    H

    Hp H q H dp q

    58

  • RH

    F%)

    0101

    HH

    HH

    1%)

    Cli

    m

    O-f CD0 D

    O

    C

    D

    DoO

    Co

    CD

    CD0

    CD

    CDCD

    DO

    -+

    cd,

    - O-O

    QC

    I)C

    fl0

    00

    o,

    -h

    --

    co

    3C

    =j:

    0)0

    CC

    CDCD

    O -h O

    -O

    30

    00

    o,

    O

  • Em cada desenho, procur entre as figuras da direita a que, colocada na casa vazia, completaria o quad(omantendo a relao que existe entre todas as figuras que a formam.

    254.

    255.

    256.

    _ _ _

    A B C D

    LIo

    _ _

    LI

    O[

    LI Elo

    E O

    HH

    60

  • II. RACIOCNIO VERBAL1. Palavras que tm o mesmo significado2. Palavras que tm um significado oposto3. Palavras que pertencem mesma classe4. Palavras que pertencem a uma classe distinta5. Identificao de palavras a partir de definies6. Frases incompletas7. Analogias verbais

  • LPAVRAS QUE TM O MESMO SIGNIFICADOAs palavras que tm o mesmo significado, ou significados parecidos, chamam-se SINNIMOS, Quandonuma expresso, ou numa frase, se substitui uma palavra pelo seu sinnimo, o sentido da frase no se altera.

    Nos exerccios que se seguem, deves ler com ateno a primeira palavra de cada linha (que est escritaem maisculas). De seguida, deves procurar entre as outras palavras dessa linha uma que signifique omesmo que a primeira e assinal-la com uma cruz.

    EXEMPLO:

    [ FATIGADO: assustado aborrecido srioA palavra que significa o mesmo que FATIGADO cansado; podemos v-lo na frase seguinte:

    Cheguei a casa muito fatigado porque tinha andado muito,

    Se dissermos: Cheguei a casa muito cansado porque tinha andado muito, a frase significa o mesmo quea anterior.

    Agora continua a responder, da mesma maneira, aos exerccios que se seguem:

    1. AVISAR: induzir indagar advertir encobrir

    Queria avisar o Pedro para que no se assustasse.Queria o Pedro para que no se assustasse,

    2. PR: recortar colocar extrair tirar

    Tinha que pr os livros uns por cima dos outros.Tinha que os livros uns por cima dos outros.

    3. LEVE: ligeira sublime perigosa veloz

    Tinha uma leve dor de cabea.Tinha uma dor de cabea.

    4. OCULTO: penetrante exibido escondido planeado

    O tesouro estava oculto numa caverna.O tesouro estava numa caverna.

    63

  • 5. OPORTUNO: conveniente prematuro adverso vinculado

    Fiz o que parecia oportuno nessa ocasio.Fiz o que parecia nessa ocasio.

    6. FINGIDO: absurdo perfeito simulado singular

    Notava-se que o medo que manifestava era fingido.Notava-se que o medo que manifestava era

    7. LUXUOSO: fascinante faustoso brilhante afortunado

    Viviam num luxuoso palcio.Viviam num palcio.

    8. PNICO: desolao tormento terror estupor

    O temporal causava-lhe pnico.O temporal causava-lhe

    9. QUEIXA: letargia lamento atordoamento cansao

    A sua queixa ouvia-se a uma grande distncia.O seu ouvia-se a uma grande distncia.

    1 O. RELATO: resgate regulamento narrao repreenso

    Todas as noites iniciava um novo relato.Todas as noites iniciava uma nova

    1 1. SILVESTRE: genuno rstico descoberto desalinhado

    A casa estava num lugar silvestre.A casa estava num lugar

    12. SUFICIENTE: bastante submeter benfico interessante

    No tinha comprado tecido suficiente.No tinha comprado tecido

    13. TDIO: tormento duelo obstinao aborrecimento

    Ele queixava-se de que o isolamento lhe causava tdio.Ele queixava-se de que o isolamento lhe causava

    64

  • 14. RASURAR: obstruir apagar falar transferir

    O professor decidiu rasurar aquela palavra do texto.O professor decidiu aquela palavra do texto

    15. TRISTE: desgostoso paciente absorto ofendido

    Depois do acidente sentia-se muito triste.Depois do acidente sentia-se muito

    16. URGNCIA gravidade pressa advsersidade molstia

    Era necessrio actuar com urgncia.Era necessrio actuar com

    17. VOLUMOSO: desequilibrado dominante avultado supremo

    O embrulho era muito volumoso.O embrulho era muito

    18. ERMO: descampado manso servil incerto

    Era um local muito grande e ermo.Era um local muito grande e

    19. CRISTALINA: amplo transparente reluzente extenso

    A gua era cristalina viam-se muito bem as pedras do fundo.A gua era viam-se muito bem as pedras do fundo.

    20. ALTERAR: modificar purificar intimidar assediar

    As plantas tinham conseguido alterar a cor da gua.As plantas tinham conseguido a cor da gua.

    65

  • 2. PALAVRAS QUE TM UM SIGNIFICADO OPOSTONos exerccios que se seguem, deves escrever em cada linha a palavra que significa o contrrio da queest escrita em maisculas. Estas palavras chamam-se antnimos. Para isso deves ter em conta que cipalavra que escolheres, para alm de significar o contrrio da que est em maisculos, deve ter a mesmofuno gramatical: se a palavra proposta for um verbo, o antnimo dever ser tambm um verbo; se forum substantivo, dever ser tambm um substantivo, etc.

    Existe um tipo de antnimos que se forma juntando ou tirando palavra um prefixo negativo (in, des, i, etc.).

    EXEMPLO:

    FAZER: desfazer

    A palavra que significa o contrrio de FAZER DESFAZER e foi formada fazendo-a anteceder da partculades, que indica negao.

    Como se pode observar, as duas palavras tm a mesma funo gramatical (as duas so verbos).

    Agora, escreve os antnimos das palavras que se seguem nas respectivas linhas.

    21. ADAPTADO______________ 36. EMBALAR____

    22. CAPAZ

    _____________________

    37. MORAL______

    23. OPORTUNO_________________ 38. SOCIAL

    ______

    24. CULTO

    _____________________

    39. VARIVEL

    ____

    25. AFORTUNADO_______________ 40. PRECISO_____

    26. ALTERVEL_________________ 41. ERCAZ

    ______

    27. DEPENDENTE______________ 42. ATINADO____

    28. CONSCIENTE_____________ 43. CONVOCADO

    29. DETERMINADO_____________ 44. ENFADO

    3O ESTVEL___________________ 45. ARMADO -31. TIL_____________________ 46. CONSOLO32. GRATO____________________ 47. CRENTE_

    33. AGRADO________________ 48. TiPICO

    34. ALOJADO________________ 49. LCITO35. CANSADO_______________ 50. DEFINIDO

    66

  • Nos exerccios que se seguem deves ler com ateno as palavras de cada linha, procurar a que significao contrrio da primeira (escrita em maisculas) e marc-la com uma cruz.

    EXEMPI.O:

    LDOCE bom suave forteA palavra que significa o contrrio de DOCE amargo, o seu antnimo. Ambas so adjectivos e referem-se mesma qualidade: sabor. Podemos verificar na frase seguinte:

    Aquele xarope era muito doce,

    Se dissermos Aquele xarope era muito amargo, a frase significa o contrrio da anterior.

    Agora continua a responder, da mesma maneira, aos exerccios que se seguem:

    51. APRAZVEL: estimada aborrecida apreciada complacente

    A palestra do professor foi muito aprazvel.A palestra do professor foi muito

    52. ADEPTO: colaborador interessado inimigo parcial

    O Joo adepto das festas,O Joo das festas.

    53. DESGRAADO: destrudo afortunado abandonado aterrado

    Tem poucas coisas e sente-se desgraado.Tem poucas coisas e sente-se

    54. VIGOROSO: temerrio triste dbil audaz

    Todas as manhs ouvia-se o seu canto vigoroso.Todas as manhs ouvia-se o seu canto

    55. CONCRETO: irregular engraado abstracto simptico

    Falava sempre sobre algo concreto,Falava sempre sobre algo

    56. ANTIPTICO: indolente arbitrrio agradvel volvel

    O seu carcter torna-o antiptico para todos,O seu carcter torna-o para todos.

    67

  • 57. OMITIR: separar incluir dissolver eximir

    Na lista de voluntrios procurou-se omitir os mais jovens.Na lista de voluntrios procurou-se os mais jovens,

    58. PACFICO: inquieto tradicional unnime perverso

    O co da quinta era muito pacfico durante o dia.O co da quinta era muito durante o dia.

    59. ENTUSIASMO: apreo indiferena clera decepo

    Mostrava entusiasmo por todas as actividades desportivas.Mostrava por todas as actividades desportivas.

    60. ASTUTO: ansioso defraudado ingnuo obstrudo

    O campons era muito astuto na sua relao com os vizinhos.O campons era muito na sua relao com os vizinhos.

    61. FREIO: engano fracasso fraude estmulo

    As palavras do seu amigo foram um freio para ele.As palavras do seu amigo foram um para ele.

    62. GABAR: retrair consolar afirmar censurar

    O seu costume era gabar todos os que o rodeavam.O seu costume era todos os que o rodeavam.

    63. DISPERSAR-SE: distender-se reunir-se distribuir-se divulgar

    Ao cair da tarde, os amigos comeavam a dispersar-se.Ao cair da tarde, os amigos comeavam a

    64. PACINC1A: resistncia avareza demncia intolerncia

    Na sua relao com as crianas mostrava sempre a sua pacincia.Na sua relao com as crianas mostrava sempre a sua

    65. ENXUGAR: transpirar molhar disseminar secar

    Utilizou uma toalha para enxugar a cara.Utilizou uma toalha para a cara.

    68

  • 66. REDUZIR: dominar expirar ampliar compensar

    Por respeito aos que o ouviam teve que reduzir a sua interveno.Por respeito aos que o ouviam teve que a sua interveno.

    67. VOLVEL: passageiro obrigatrio constante caprichoso

    Aquele rapaz volvel no amor.Aquele rapaz no amor.

    68. ATRASAR: prorrogar retroceder demorar adiantar

    Houve que atrasar a sada por causa do mau tempo.Houve que a sdda por causa do mau tempo.

    69. OBSTINAR-SE: empenhar-se ceder impr confundir

    A opinio do seu amigo levou-o a obstinar-se na sua ideia.A opinio do seu amigo levou-o a na sua ideia.

    70. BREVE: ligeiro dbil extenso rpido

    Explicou o que sucedera num breve relato.Explicou o que sucedera num relato.

    71. PAUSADO: aptico apressado apropriado agudo

    Dirigiu-se para a sada com um andar pausado,Dirigiu-se para a sada com um andar

    72. INCMODO: difcil ambguo sedutor agradvel

    O colete to grosso tornava-se incmodo.O colete to grosso tornava-se

    73. DESTACADO: discrepante Insignificante denodado ilustre

    Antnio tinha um papel destacado no filme.Antnio tinha um papel no filme.

    74. ANIMADO: ausente ntegro abatido relegado

    Em qualquer circunstncia se notava o seu carcter animado.Em qualquer circunstncia se notava o seu carcter

    69

  • 3. PALAVRAS QUE PERTENCEM MESMA CLASSENestes exercTcios, apresenta-se em cada linha um grupo de palavras que pertencem mesma classe,Tens que l-Ias com ateno e escrever o nome da classe a que pertencem no rectngulo que est porbaixo da palavra CLASSE,

    EXEMPLO:

    CLASSE:

    pinheiro choupo abeto lamo rvores

    As quatro palavras pertencem mesma classe: so nomes de rvores,

    Agora continua, respondendo aos exerdcios que se seguem:

    CLASSE

    75. ovelha cavalo vaca galinha

    76. tractor autocarro ambulncia camio

    77. natao ginstica esgrima remo

    78. martelo lima broca alicate

    79. disquete rato impressora disco

    80. russo blgaro dinamarqus hngaro

    81. mdico acrobata oleiro motorista

    82. carro avio submarino helicptero

    83. lagarto vbora crocodilo tartaruga

    70

  • CLASSE

    84. sardinha mero tubaro dourada

    85. ameijoa ostra lapa caracol

    86. papoila camlia azlea nardo

    87. veleiro transatlntico canoa chalupa

    88. balo parapente dirigvel planador

    89. seiva leite caldo sumo

    90. acre doce amargo picante

    91. rom pro framboesa groselha

    92. cana carreto rede linha

    93. alegria simpatia inveja vergonha

    94. vida privacidade educao honra

    71

  • 4 PALAVRAS QUE PERTENCEM A UMA CLASSE DISTINTANestes exerccios deves ler atentamente as palavras de cada linha, escrever o nome da classe a quepertencem quatro dessas palavras e marcar com uma cruz a que no pertence mesma classe.

    / \

    A palavra que no pertence mesma classe que as outras livro; as outras (mesa, cadeira, poltrona,armrio) so mveis,

    Agora continua a responder aos exerccios que se seguem:CLASSE

    EXEMPID:

    CLASSE:

    mesa cadeira poltrona armrio mveis

    95. leite feijo rbano sardinha feto

    96. slica argila estanho enxfre vime

    97. grisu oxignio amianto non butano

    98 nogueira cipreste olmo resina cedro

    99. fmur tbia rtula mero perneo

    100. baleia golfinho caimo cachalote orca

    101. raposa pantera elefante gamo mula

    102. chuva orvalho granizo terramoto furaco

    103. golfo viveiro arquiplago cabo duna

    104. arado enxada ancinho foice pincel

    105. piroga traineira balsa canoa cruzeiro

    106. abelha mosca grilo pirilampo abelharuco

    107. cegonha andorinha pega abutre morsa

    108. basquetebol voleibol tnis futebol remo

    109. veado gazela leo lobo guia

    72

  • 110. lentilha

    Iii. serpente

    112. quilmetro metro

    113. noz amndoa amora

    114. luva chapu gravata

    VARIVEL:

    CLASSE2- Vila:

    CLASSE

    1

    centeio cevada aveia milho

    carpa crocodilo lagarto tartaruga [hectmetro quilo decmetro

    avel pinho

    carteira colete

    Nos exercTcios que se seguem deves classificar as palavras atendendo s variveis que se indicam. Vejamosum exemplo:

    EXEMPLO: Classifica as palavras que aparecem a seguir atendendo varivel que se indica:

    AtAVRAS: CO TUBARO CAVALO BALEIA

    Lugar onde vivem:

    CLASSE 1 -Terra: cavalo caoCL.4SSE2 - gua: tubaro

    Continua a resolver da mesma forma os exerccios seguintes. Escreve em cada linha as palavras que correspondem classe indicada.

    PROFISSES: ELECTRICISTA, ESCRITORA, VIOLINISTA, CANALIZADOR, MECNICO, ACTRIZ

    115. VARIVEL: Tipo de profisso:CLASSE 1 - Manual

    CLASSE 2- Arlstica

    CIDADES: LISBOA, PORTO, COSTA DE CAPARICA, FARO, ZAMBUJEIRA DO MAR, SINTRA,

    GUARDA, ERICEIRA, PORTO CVO, BRAGA, CHAVES

    116. VARIVEL: Tipo de povoao:CLASSE 1 - Cidade

    73

  • 11 7. VARIVEL 2: Situao:CLASSE 1 - Litoral:

    CLASSE 2- Interior:

    TEJO, DANBIO, SENA, AMAZONAS, ORENOCO, PARAN, HUDSON, MISSISSIPI, COLORADO, VOLGA

    118. VARIVEL: Continente em que esto:CLASSE 1 - Europa

    CLASSE 2- Amrica

    MOEDAS: LIBRA, FRANCO, LIRA, PESETA, ESCUDO, DLAR, PESO, BOLIVAR, CRUZEIRO

    119. VARIVEL: Continente onde circulam:CLASSE 1 - Amrica

    CLASSE2- Europa

    MSICA: SINFONIA, PERA, ZARZUELA, ROCK, POP, RAP, SONATA, RAPSODIA, BOLERO

    120. VARIVEL: Tipo de msica:CLASSE 1 - Clssica

    CASSE2- Moderna:

    ESCRITORES: CAMES, CAMILO C, BRANCO, A. GARRETF, FERNANDO PESSOA, SARAMAGO,FLORBELA ESPANCA, EDUARDO PRADO COELHO, BOCAGE, BERNARDO SANTARENO,

    EA DE QUEIROZ, EDUARDO LOURENO

    121. VARIVEL: Gnero literrio em que se destacaram:CLASSE 1 - Poesia

    CLASSE2- Ensaio

    CLASSE 3 - Romance

    CLASSE4- Teatro:

    74

  • 5. IDENTIFICAO DE PALAVRAS A PARTIR DE DEFINIESNos exerccios que se seguem so apresentados quatro conjuntos de palavras e quatro descries, Emprimeiro lugar deves determinar a que classe perlencem as palavras; depois deves ler as descries, determinar a que palavra correspondem e escrever o nome dessa palavra no lugar destinado a esse fim.

    EXEMPI.0:

    CLASSE:

    abelha formiga liblula grilo insectos

    Insecto que vive em sociedade e constri galeriassubterrneas com sadas para a superfcie.

    Todas as palavras so, neste exemplo, nomes de insectos e a descrio corresponde formiga.

    Agora continua a resolver os exerccios que se seguem. Cada um deles est formado por quatro grupos depalavras e quatro definies. Primeiro determina a que classe peri-encem as palavras de cada grupo e depoisescreve a palavra que corresponde a cada definio.

    CLASSE

    122. linho cnhamo l algodo seda

    123. xisto granito hulha quartzo slica

    124. montanha penhasco vulco vale golfo

    125. ncora leme coberta ponte borda

    126 : Rocha homognea de gro muito fino, de cor preta que sedivide com facilidade em lminas planas e delgadas.

    127. o canto superior do costado de um navio.

    128. : Plo de carneiros e de ovelhas que se utiliza na confecode vesturio, entre outros usos.

    129. : Espao entre duas montanhas.

    75

  • CLASSE

    130. Atenas Oslo Budapeste Varsvia Berna

    131. Everest Fujiyama Aconcagua Kilimanjaro

    132. cegonha gaivota pato flamingo falco

    133. lrio jacinto girassol jasmim margarida

    134 Est na Amrica do Sul; uma das mais altas dos Andes.

    135. : Situa-se ao norte da Dinamarca mas no pertence a estepas. Fica na costa.

    136. : Alimenta-se de peixes que captura no mar. Tem membranasinterdigitais. prprias para nadar.

    137. . redondo, com ptalas amarelas; na parte central temmuitas sementes comestveis das quais se pode extrair leo.

    CLASSE

    138. circo opera marionetas teatro tourada

    139. limo figo pssego framboesa anans

    140. pau martelo serra lima tenaz

    141. copo caarola cesto bolsa garrafa

    142. pequena e arredondada, de cor roxa e tem um saboragridoce muito agradvel. Parece-se com a amora.

    143. Folha de ao com dentes ponteagudos na borda; servepara cortar a madeira ou outros corpos duros.

    144. Representao pblica, com cenrio, de obras dramticasou cmicas em que intervm actores, um director e um

    encenador.

    145. Geralmente feita de vidro, tem um gargalo estreito e umcorpo mais largo; serve para guarda lquidos.

    76

  • CLASSE

    146. moto tren elevador telefrico ambulncia

    147. casaco capa chapu mantilha impermevj

    148. represa tanque aqurio piscina banheira

    149. corrida salto esgrima luta ginstica

    150. construido para encher com gua e o local onde vriaspessoas podem tomar banho ao mesmo tempo.

    151. feita de tecido grosso para agasalhar, no tem mangas,veste-se sobre fatos ou vestidos. Usam-na homens e mulheres.

    152. Arte de manejar a espada, o sabre e outras armas brancas.

    153. : uma mquina que se instala nos edifcios para transportarpessoas de um piso para outro.

    CLASSE

    154. contrato convnio compromisso lei subscrio

    155. ousado heri temerrio intrpido atrevido

    156. tecelo joalheiro encadernador ceramista alfaiate

    157. serra compasso marlelo mao cinzel

    158. Realiza coisas extraordinrias ou arriscadas ao servio doprximo ou de causas justas.

    159. Preceito ditado pela autoridade supremo em que seautoriza ou se probe algo.

    160. de ferro, tem a forma de barra com uma das extremidadescortada em forma de bisei. Usa-se para lavrar pedras oumetais a golpes de martelo.

    161. Fabrica vasilhas e outros objectos de barro, loia e porcelana.

    77

  • CLASSE

    162. Vasco Diogo Co Pedro lvares Ferno deda Gama Cabral Magalhes

    163. Mozart Wagner Strauss Chopin Beethoven

    164. Domingos Fernando Carlos Seixas Luis Freitas Joly BragaBontempo Lopes Graa Branco Santos

    165. Gro Malhoa Maluda Columbano AlmadaVasco Bordalo Negreiros

    Pinheiro

    166 Compositor alemo nascido em 1770. Em 1796 sentiu osprimeiros sintomas de surdez que fizeram com que abandonasse progressivamente a sua participao activa navida musical, Na sua produo destacam-se trs estilos:sonatas, sinfonias e quartetos.

    167. Pintor portugus, nascido nas Caldas da Ranha em 1854 eautor do clebre quadro O Fado.

    168. Navegador portugus, nascido em Sines (1468-1 524) e quedescobriu o caminho martimo para a ndia.

    169. Compositor portugus nascido em 1924. Aos 18 anos iniciou avida de compositor com a estreia de Nocturno para Violino

    e Piano, mais tarde fundou o grupo de Jovens MsicosPortugueses e em 1950 desempenhou as funes de Directorda Orquestra Teatro de S, Carlos. Faleceu em 1988.

    78

  • 6 FRASES INCOMPLETAS

    Nestes exerccios apresentada uma frase qual faltam palavras; debaixo dessa frase aparecem algumaspalavras. Mas apenas uma delas a completa correctamente.

    Para resolver o exerccio, deves procurar a palavra ou palavras que completem cada frase, marc-la comuma cruz e escrev-la no espao vazio.

    EXEMPLO:

    A tua reflectia- Se na gua da bala

    lhe lho lha

    Neste caso. a palavra que completa a frase correctamente se.

    Agora realiza os exerccios que se apresentam a seguir:

    170.

    171.

    172.

    Disse que la partir em viagem dentro dois dias.

    de em a para

    Foi-lhe difcil acostumar-se casa

    nova contrria prxima distante

    Se nos tivesses acompanhado visto um castelo magnfco

    serias terias poderias ters

    Os habitantes do Minho no com o mesmo sotaque do Algarve

    escrevemsorriem falam sonham

    174. J me vais dizer se contente no novo colgio.

    ests estivesses estars estejas

    173.

    79

  • 175. As pessoas que confiam muito em si mesmas, s vezes, tornam-se desagradveis para os

    maiores ele outros estudos

    176. Estava muito porque sabia bem a lio

    desassossegado contente desgostoso atrasado

    177. No vou festa de anos da Marta ela no me convidou.

    para porque algures talvez

    178. Na os prados tm uma cor verde esmeralda

    manh tarde ontem Primavera

    179. Se o tempo estiver bom passear no campo.

    fomos saamos iremos estivemos

    180. Os camies eram pesados estragaram a estrada

    mais-quando menos-porque tanto-porque to-que

    181. O comboio todos os dias hora,

    passou-anterior passava-depois passava-mesma passar-outra

    182.

    183.

    As paisagens so to que impossivel durante a viajem.

    montonas-adiantar altas-dormir bruscas-faiar variados-aborrecer-se

    Vai muito vezes cidade porque, como bom campons,

    no sabe estar da sua aldeia

    muitas-longe poucas-perto muitos-distantes poucas-longe

    80

  • As azinheiras.os . da serra.

    coroam-picos elevam-rios tm-alturas tm-penhascos

    188. No parque, jogava os meus amigos o sol se pr.

    com-desde entre-at por-para com-at

    189. Em quase todas as se os pais e os filhos.

    famlias-contrastam famlias-parecem idades-afirmam pessoas-fortalecem

    190. Uma voou at uma rvore solitria que na plancie,lontra-estar lebre-havia guia-cau pega-havia

    191. a antiguidade que h cegonhas torres mais altas.em-sobre por-em desde-nas por-desde

    184.

    185.

    186.

    187.

    Os cogumelos no do bosque.

    crescem-rumor moram-umbral vivem-solo surgem-clima

    As cerejas na do canal.

    estavam-altura brotavam-fonte cresciam-orla apareciam-abbada

    Na os lrios e as margaridas os campos de alegria.

    outono-observam primavera-enchem primavera-amadurecem vero-pesam

    81

  • 7. ANALOGIAS VERBAIS

    Nestes exerccios deves procurar e marcar com uma cruz a palavra que completaria correcta mente cadclfrase, tendo em conta que a relao que existe entre as palavras da primeira parte e a da segunda partodeve ser a mesma.

    EXEMPLO: SAPATO est para P como LUVA est para...

    JOELHOCABEA COTOVELO

    A resposta correcta a palavra MO (o sapato serve para proteger o p e a luva para proteger a mo);por isso deves marcar com uma cruz a palavra MO.

    Agora continua a responder aos exerccios que se seguem:

    192. OFERECER est para OBSEQUIAR como AFIRMAR est para

    CUMPRIR ASSEVERAR REVELAR PRESENTEAR

    193.

    EEXCESSO est para ABUNDNCIA como PERTO est para...

    DISTANTE EXGUO PRXIMO RESTRINGIDO

    DENSO est para COMPACTO como PRECISO est para...

    INTENSO CUSTOSO POUPADO EXACTO

    ENCOBRIR est para OCULTAR como DESPREZAR est para...

    OMITIR EXCLUIR AFRONTAR DESMANCHAR

    ENSINAR est para INSTRUIR como DISSOCIAR est para...

    INDAGAR APERTAR PRENDER SEPARAR

    DELITO est para INFRACO como SJMBOLO est para.,.

    DOMNIO EMBLEMA ATRIBUTO TRANSGRESSO

    194.

    195.

    196.

    197.

    82

  • 198. BIBLIOTECA est para LIVRO como DISCOTECA est para.

    CANETA DESENHO RODA DISCO

    204. FORTE est para FRGIL como EXTENSO est para...

    SUPERFICIAL BREVE DESAGREGVEL CONCENTRADO

    205. GRANDE est para PEQUENO como CORPULENTO est para...

    ENXUTO ESPESSO DELGADO RETRADO

    POBRE est para RICO como ESCASSO est para...

    RARO INTENSO COPIOSO PRDIGO

    199.

    200.

    201.

    202.

    203.

    CONTJGUO est para ADJACENTE como FORTUITO est para...

    CASUAL AZIAGO INERENTE ENGENDRADO

    PREVENIR est para PREPARAR como DIFUNDIR est para...

    FILTRAR ESPARGIR OPINAR VATICINAR

    CAPTAR est para INTERESSAR como EXERCER est para...

    PRODUZIR CATIVAR MEDIAR PRATICAR

    FINO est para TOSCO como MANSO est para...

    COLORIDO ARISCO ATREVIDO CORTS

    FREQUENTE est para RARO como GERAL est para...

    ASSDUO NTEGRO ESPECIFICO INDIVISIVEL

    206.

    83

  • 207. ACORDO est para OPOSIO como CONCRDIA est para...

    DESCULPA LEALDADE OBSTCULO DISCRDIA

    208. DESCER est para SUBIR como DIMINUIR est para

    MITIGAR AUMENTAR AMOTINAR ENALTECER

    CONFUSO est para CLARO como VAGO est para

    LCIDO AMBGUO PRECISO INSPIRADO

    CORTS est para BRUSCO como HBIL est para.,.

    VIOLENTO IMPERIOSO CRUEL TORPE

    RECENTE est para ANTIQUADO como ACTUAL est para...

    COMUM PASSADO ORDINRIO FALSO

    209.

    210.

    211.

    84

  • Nos exerccios que se seguem deves procurar as duas palavras que completam cada proposio, marclas com uma cruz e escrev-las nos espaos em branco; para isso deves observar como se estabelece arelao com cada uma das alternativas propostas.

    EXEMPLO: FRIO est para inverno como CALOR est para veraoNEVE-JANEIROSOL-CARVO1 NVEROJANEIRO-PRAIA

    A resposta correcta INVERNO-VERO, A relao que existe entre as palavras FRIO e INVERNO a mesmaque existe entre as palavras CALOR e VERO.

    Agora, continua a responder aos exerccios que se seguem:

    212 ANATOMIA est para

    __________como

    BOTNICA est paraFISIOLOGIA-GEOLOGIACABEA-PROTENACORPO-PLANTASCIRURGIA-ENERGIA

    213. ABELHA est para como CODORNIZ est paraINSECTO-MAMFEROMOSCA-ROLAGUIA-AVESTRUZINSECTO-AVE

    214. ENXADA est para como CINZEL est paraLAVRAR-LIXARTERRA-LQUIDOMETALURGIA-ARQUITECTURAAGRICULTURA-ESCU LTURA

    215. PALCIO est para como CATEDRAL est paraCABANA-ERMIDAFBRICA-CONCLIOCASA-COLGIOCABANA-CATEQU ESE

    216. COBERTA est para

    __________como

    TELHADO est paraSOL-CHUVATAMPA-CHAPU DE CHUVABARCO-CASAESCOTILHA-BEIRAL

    85

  • 217 PENA est para como ESCAMA est paraESCRITRIO-AVESTRUZAVE-PEIXELMINA-ESFERACETCEO- RPTIL

    218. PODAR est para como TOSQUIAR est paraJARDIM-SELVAOSSO-CABELOMETAL-ANIMALRVORE-OVELHA

    219. VENTRCULO est para como LABIRINTO est paraRESPIRAO-TONTURACORAO-OUVI DOCIRCULAO-OLFACTOVOZ-TMPANO

    220. SENA est para como DOURO est paraMAR-AFLUENTEPOESIA-CONVENTOPARIS-PORTOLAGO-PNTANO

    221. RENA est para como LAMA est paraESQUIM-MAORIMONTANHA-DESERTOREPTIL-MAMFEROLAPNIA-PERU

    222. ESCRAVO est para como OCULTO est paraTRABALHO-OBSCUROLIVRE-VISVELNEGRO-BVIOLIVRE-TRANSPARENTE

    223 ESPARGIR est para como CONFIAR est paraRECOLHER-AMIZADEREPARTIR-CONSERVARDERRAMAR-ACREDITARTIRAR-DUVIDAR

    224. RIDO est para como ESTIMAR est paraSECO-ENFASTIARFECUNDO-ABORRECERFRONDOSO-RECORDARHMIDO-SILENCIAR

    86

  • 225. AMPLO est para

    __________como

    PARECIDO est paraEXTENSO-NATURALFOLGADO-SEM ELHANTEESTREITO-SIMILARAJUSTADO-DISTANTE

    226. DESTRUIR est para__________ como DIFUNDIR est paraINICIAR-MANIFESTARCONSERVAR-OCULTARAFRONTAR-PUBLICARCONSERVAR-CONSIDERAR

    227. REMOTO est para__________ como EVIDENTE est paraPRXIMO-VISVELELEVADO-BVIODISANTE-MAN IFESTOPROFUNDO-OCULTO

    228. MURCHAR est para

    __________como

    INTRATVEL est paraPRESSIONAR-ANTIGOAFLORAR-AFVELESTICAR- RISONHOOPRIMIR-SUMIO

    229. SUJEITAR est para

    __________como

    ASSUMIR est paraSUSTER-ABREVIARAFLORAR-MANTERSOLTAR-RATIFICARPRENDER-ACEITAR

    230. CERTO est para

    __________como

    DVIDA est paraCONVENIENTE-RESOLUOERRADO-CERTEZAADEQUADO-SEGURANAOPOSTO-SUSPEITA

    231. ORADOR est para__________ como ESCRITOR est paraSPLICA-PAPELPOLMICA-LIBRETODISCURSO-LIVROPRECE-NOVELA

    232. CANDENTE est para

    __________como

    EXPEDIR est paraFUNDIDO-EXPRESSARFRIO-RECEBERCLIDO-EXTRAIRCORDIAL-DEPORTAR

    87

  • SENTIDO FIGURADO: Este tipo de analogias muito utilizado na poesia e na literatura. Em cada exercciodeves procurar, entre as palavras que so propostas, a que melhor completa a frase, marc-la com umacruz e escrev-la para completar a analogia que se apresenta.

    EXEMPLO:

    O vento penteava os pinheiros como um pente.

    um olhar um monho um vendavalum nte

    A resposta correcta um pente.

    Agora completa a analogia que aparece a seguir e verifica se faz sentido e se mantm a relao entre osduas parles.

    VENTO est para PINHEIROS como PENTEAR est para PENTE.

    Continua a responder aos exerccios que se seguem:

    233. O barco cavalgava sobre as ondas como

    um relmpago um potro uma enchente uma gaivota

    BARCO est para ONDAS como CAVALGAR est para

    234 A rvore vergava ao vento como..

    um veleiro uma sentinela uma lana um junco

    RVORE est para VENTO como VERGAR est para

    235. o mar rugia na tempestade como

    um leo um touro um turbilho um ciclone

    MAR est para TEMPESTADE como RUGIR est para

    236. A aranha trepava pela teia como um..

    aviador acrobata raio esquiador

    ARANHA est para TEIA como TREPAR est para

    237. Os camponeses acariciavam o silncio como

    um direito natural um castigo sonoro uma mo amiga um colquio

    CAMPONS est para SILNCIO como ACARICIAR est para

    88

  • 238. Os sinos golpeavam o silncio como

    o vapor um pau um gancho uma pena

    SINOS est para SILNCIO como GOLPEAR est para

    239. O vento suspira entre os ramos como uma

    mulher guitarra emoo flauta

    VENTO est para RAMOS como SUSPIRAR est para

    240. As ondas do mar atraam o rapaz como

    um man um sucesso um smbolo uma beberagem

    ONDAS est para RAPAZ como ATRAIR est para

    241. A neblina cobria o vale como

    um manto uma melodia uma oferta um pacto

    NEBLINA est para VALE como COBRIR est para

    242. O rudo dos carros irrompeu pela sala como

    uma torrente um penhasco um naufrgio uma confuso

    RUDO est para SALA como IRROMPER est para

    243. As asas do pssaro rompiam o vento em mil pedaos como

    um chicote uma armadura uma espada uma balsa

    ASAS est para VENTO como ROMPER est para

    244. O fumo da fogueira embruxava a paisagem como uma,...

    feiticeira cano amizade essncia

    FUMO est para PAISAGEM como EMBRUXAR est para

    245. o cipreste rasgava o ar como .. .

    uma lana um ponto uma dor uma culpa

    CIPRESTE est para AR como RASGAR est para

    89

  • 246. O cavalo incendiava a sua crina contra o vento como uma....

    chama onda cascata afronta

    CRINA est para VENTO como INCENDIAR est para

    247. As ameias da muralha reflectiam-se no rio como num....

    marco espelho quadro leno

    AMEIAS est para RIO como REFLECTIR est para

    248. A Natureza apagou-se perante a guerra como uma....

    fatalidade vela defesa sinal

    NATUREZA est para GUERRA como APAGAR est para

    249. O rio contorcia-se aos ps da cidade como uma

    serpente dolncia pena conjectura

    RIO est para CIDADE como CONTORCER-SE est para

    250. A alegria iluminava o seu rosto como uma

    luz fascinao magia sombra

    ALEGRIA est para ROSTO como ILUMINAR est para

    FIM DO PROGRAMA

    90