a revolução portugueza_ o 5 de outu

Upload: mario-jorge

Post on 23-Feb-2018

216 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    1/131

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    2/131

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    3/131

    A REODLMO ?TA A RD??A /or ?te/n!ak-

    BBOTECA ?TORCA(POPDAR E D?TRA1A'

    A Revoluo

    Portugueza

    O 5 1E ODTDBRO(!"boa #$#&'

    POR

    *ORGE 1KABRED

    #$#3E1LMO 1A CA?A A@RE1O 1A1

    ECA1ERA1ORN&0N3( Rua ?er/a P!nto( N20N7

    ?BOA

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    4/131

    Co,/o"to e !,/re""o na ,/ren"a !ban!o da ?!lva U Trave""a do @alla0?V 32!"boa

    nd!ceW @alando ao" le!tore"

    W CAPTDO 1a /er"/!cac!a do" e"/!Xe" ao "erv!o do ant!goreg!,en

    W CAPTDO D, Yacc!dente de trabalhoZ e u,a eva"o ro,ane"ca

    W CAPTDO O" re/ubl!cano" e o" d!""!dente" organ!"a, o 34 de *ane!ro

    W CAPTDO A /ol!c!a de"cobre u, do" f!o" doYco,/lotZ

    W CAPTDO Qarca0"e a revolta /ara a" 2 da tarde do d!a 34

    W CAPTDO A Yratoe!raZ do elevador da B!bl!otheca !n"ucce""o doYco,/lotZ

    W CAPTDO O reg!c!d!o[ue, d!"/arou /r!,e!ro: Bu!a ou Co"ta\

    W CAPTDO O" reg!c!da" calculara, ]ue a Revoluo rebentar!a !,ed!ata,ente ao "eu acto

    W CAPTDO ^A" !n!c!aXe" na carbonar!a aug,enta, con"!deravel,ente

    W CAPTDO ^O" e"tudante" ,!l!tare" offerece, o "eu concur"o _Revoluo

    W CAPTDO O" d)na,!t!"ta" /re/ara, a Yart!lhar!a c!v!lZ

    W CAPTDO A" bo,ba" de *oo Borge" era, /aga" /ela Y*ovenPortugalZ

    W CAPTDO O Yco,!t Z eecut!vo de !"boa /rocede a u,!n]uer!to

    W CAPTDO ^a" barba" da /ol!c!a real!"a,0"e d!ver"a" rev!"ta" revoluc!onar!a"

    W CAPTDO ^@!a0"e a data do ,ov!,ento e a//rova0"e o /lano def!n!t!vo

    W CAPTDO ^o ,o,ento cul,!nante o de"an!,o !nvade o" organ!"adore" da revolta

    W CAPTDO ^D,a /arte da" fora" revoluc!onar!a" !n"talla0"e na Rotunda

    W CAPTDO ^O" "argento" de art!lhar!a # re"olve, cont!nuar a lucta

    W CAPTDO ^O de"e"/ero de Cand!do do" Re!" condul0o ao "u!c!d!o

    W CAPTDO ^^O re! Qanuel abandona o /alac!o da" ece""!dade"

    W CAPTDO ^ A art!lhar!a revoluc!onar!a re/elle o ata]ue da" bater!a" de[ueluz

    W CAPTDO ^ O" ,!n!"tro" d!"/er"a,0"e e bu"ca, abr!go e, d!ver"a" ca"a"

    W CAPTDO ^^Procla,a0"e a Re/ubl!ca no ed!f!c!o da Ca,araQun!c!/al

    http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/Falando_aos_leitoreshttp://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000240http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000230http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000220http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000210http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000200http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000190http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000180http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000170http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000160http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000150http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000140http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#SECTION000130http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000120http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000110http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION000100http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00090http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00080http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00070http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00060http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00050http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00040http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00030http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/SECTION00020http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/Falando_aos_leitoreshttp://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/Falando_aos_leitoreshttp://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_3/Falando_aos_leitores
  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    5/131

    @alando ao" le!tore"todo" o" relato" ]ue v!era, _ tona da !,/ren"a /ortugueza "obre e/!"od!o" do ,ov!,ento ]ue !,/lantou a Re/ubl!cano""o /a!z( conclue0"e n!t!da,ente e"ta co!"a cur!o"a: raro" fora, o" /onto" do /rogra,,a revoluc!onar!o ]ue "e

    ,/r!ra, _ r!"ca- o e,tanto( o ,ov!,ento tr!u,/hou- A" longa" hora" de e"/ectat!va doloro"a( ]ue un" /a""ara, aaf!ar a ,orte e outro" a conta" co, a torturante !gnoranc!a da verdade( de"fechara, na ,anh de 5 de outubro e,

    rante e"tralejar da v!ctor!aalcanada "!,ultanea,ente /elo e"foro hero!co de ,e!a duz!a de /atr!ota" e a !nacocentenare" de de"crente"- O ,ov!,ento tr!u,/hou a/e"ar de tudo: da au"enc!a( no ,o,ento "u/re,o( de ele,ento"coordenao revoluc!onar!a( do de"an!,o ]ue be, cedo !nvad!u ]ua"! a total!dade do" d!r!gente" da ca,/anha( daa "en"!vel de ar,a,ento de"t!nado ao" carbon_r!o" e outro" c!v!"-

    ,adrugada de 2 de outubro( _ hora e, ]ue u, troo de /o/ulare" e de "oldado" arra"tava /ela Rotunda ohu"!a",o do" /r!,e!ro" ,o,ento" de co,bate be, "ucced!do( a!nda nKu,a ca"a do" lado" da ?` dua" creatura"otad!""!,a" fabr!cava, bo,ba" ]ue u, e,!""ar!o da Revoluo dKah! a /ouco dev!a !r bu"car- Qa" o e,!""ar!o no

    /areceu e u, do" Yfabr!cante"Z "ah!u _ rua a !nte!rar0"e da "!tuao- Cah!u logo na" garra" da /ol!c!a--- E co,o e"te(!to" outro" !nc!dente" occorrera, na ,adrugada celebre( ,a!" /ro/r!o"( "e, duv!da( a e,baraar a eclo"o do,/ho do ]ue a fac!l!tal0a-

    ue "e do lado do" revoluc!onar!o" hav!a ]ue, "u//orta""e( co, f` !n]uebrantavel( todo" o" ob"taculo"e nouco"]ue "urg!ra, ante o "eu de"!gn!o( do lado do !n!,!go a conv!co da /erda !rre/aravel da ,onarch!a enra!zara0/rofunda,ente( abalando( co, d!,!nuta" ece/Xe"( a" con"c!enc!a" a" ,a!" e,/edern!da"- Parece ]ue( ,al "oara,"!lenc!o trag!co da no!te o" /r!,e!ro" t!ro" de canho( a ,a!or!a da" creatura"( _" ]uae" !ncu,b!a a ,!""o de luctaro reg!,en et!ncto( teve a v!"o clara da !nut!l!dade do "eu e"foro#-

    nfluenc!a ,oral de"/rend!da do acto revoluc!onar!o( j_ e, /rec!/!tado de"enrolar( ajudou ,u!to a con]u!"ta dardade- A /re"ena da art!lhar!a no ca,/o revolto"o( a !,,ed!ata adhe"o do YAda,a"torZ e do Y?- RafaelZ aov!,ento( o bo,bardea,ento do /ao( a fuga do re! e a derrota da" bater!a" de [ueluz contr!bu!ra, !nnegavel,ente( elarga e"cala( /ara a""egurar a v!ctor!a da Re/ubl!ca ,a"( a /ar dKe""e" factore"( no ` l!c!to e"]uecer a ,olleza( a

    rc!a do" ]ue con"t!tu!a, o !n!,!go( u,a e outra der!vada" dKu, "ce/t!c!",o ]ue a ,onarch!a( "e, dar /or !""o(/!rava de"de ,u!to ao" /ro/r!o" ]ue a "erv!a,-

    edo( /or`,( /ara entrar,o" na enu,erao e a/rec!ao dKe""e" factore"- O no""o /ro/o"!to( narrando o ]ue vae lr0` f!ar( co, o ,elhor ,ethodo /o""!vel( o" /or,enore" da "acud!dela fel!z ]ue de"tru!u a ,onarch!a /ortugueza( a"a/e"Z do verdade!ro "onho durante o ]ual "e de",oronou a d)na"t!a do" Bragana"- u, /ouco a h!"tor!a daan!"ao revoluc!onar!a "egu!da log!ca,ente do relator!o da batalha de 2 e 5 de outubro- A]u! e al! re"altaro d!ver"a"a" conf!ada" /or authent!co" con"/!radore" ao "!gnatar!o dKe"ta" l!nha" e ]ue( "e no ,od!f!ca, a !,/re""o geral do

    adro da revolta ]ue o" le!tore" conhece,( e,/re"ta,0lhe( co,tudo( Ynuance"Z ab"oluta,ente !ned!ta" ]ue ` ju"to ee""ar!o /r e, lettra redonda-

    !"tor!a da organ!"ao revoluc!onar!a"abe,ol0o /erfe!ta,entee"crevera,0na tre" ho,en" durante o /er!odo febr!l"ua /re/arao- D, dKelle"( Q!guel Bo,barda( de"tru!u( /ouco ante" de ,orrer( o ca/!tulo ,a!" !ntere""ante( o ]ue!neava( e, trao" "),bol!co"( todo o /lano de ata]ue _" !n"t!tu!Xe" ,onarch!ca"- !a,0"e nKe""e ca/!tulo a fora

    /onente do" ele,ento" revoluc!onar!o" e a "ua d!"tr!bu!o /elo" /onto" vulnerave!" era o balano( luc!d!""!,o /ara o"!ado" e !n!ntell!g!vel /ara o" /rofano"( do grande eerc!to de,ocrat!co ]ue "e a/re"tara a !nve"t!r contra a realeza-

    guel Bo,barda de"tru!u0o rece!o"o de ]ue v!e""e a cah!r( a/oz a "ua ,orte( e, /oder do !n!,!go-

    utro ca/!tulo e"creveu0o *oo Chaga" ao "abor da o//ortun!dade( e, ,!nu"culo" /edao" de /a/el( na" ,argen" l!vre"

    carta" e telegra,a" e at` e, b!lhete" de v!"!ta- Era o re"u,o f!del!""!,o da" a""e,ble!a" revoluc!onar!a" ]ueecedera, o ,ov!,ento( a" Yacta"Z da" reun!Xe" "ecreta" de ,!l!tare"( o reg!"to /al/!tante da" adhe"Xe" ]ue d!a a d!aa, engro""ar a leg!o re/ubl!cana- E""e ca/!tulo no fo! de"tru!do- Atrave""ou o /er!odo ,a!" acce"o da lucta

    http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#foot1250http://www.gutenberg.org%40files%4026777%[email protected]/#foot1250
  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    6/131

    ond!do nKu, cha/`u fe,!n!noo cha/eu da e"/o"a do !llu"tre /a,/hletar!oe "V rev!u a luz do d!a ]uando o governov!"or!o j_ t!nha !n!c!ado a "ua obra de reorgan!"ao /ol!t!ca-

    da outro ca/!tuloo da !,/lantao da Re/ubl!ca( l!"ta do" acto"( da" deter,!naXe" ]ue dev!a, "ucceder,ed!ata,ente _ con"agrao "ole,ne do tr!u,/ho- E""e e"teve( /or !n"tante"( conde,nado a de"a//arecer na"fundeza" dKu, ")/ho( tran"!tou de/o!" de alg!be!ra /ara alg!be!ra e /or f!, encontrou refug!o "eguro na redaco

    , jornal( a YuctaZ--- a do!" /a""o" da /ol!c!a-

    al]uer dKe""e" ca/!tulo"( /ubl!cado !"olada,ente de"/ertar!a u, real !ntere""e e dar!a ,arge, no "V a var!ad!""!,o",,entar!o" co,o a u,a leg!t!,a ecla,ao de no ,eno" leg!t!,o e"/anto- Qa" a no""a /reten"o ` ,a!" ,ode"ta-

    le!tura do ]ue vae "egu!r0"e( encontrar0"e0ho "!,/le",ente o" ele,ento" a/rove!tave!" _ for,ao dKu, ]uarto!tulo( ,era,ente "ub"!d!ar!o( no traado /or e"/!r!to de revoluc!onar!o]ue o no fo,o",a" annotado /or ]ue,(ante o /er!odo de !ncerteza( l!,!tou a "ua aco /e""oal a to,ar a/onta,ento"( a ouv!r !nfor,aXe"( a a/rec!ardente"( a defrontar ,u!ta dec!"o( ,u!ta corage,( e( "obretudo ,u!to ,edo( ,u!to /avor- 1e ,!"tura co, !"to(et!,o"( a//arecero o" de/o!,ento" do" revoluc!onar!o" authent!co"( do" ]ue jogara, a v!da nKu,a cartada de e!to-

    *- 1E A-

    CAPTDO

    1a /er"/!cac!a do" e"/!Xe" ao "erv!o do ant!go reg!,en

    ol!c!a ]ue o defunto ju!zo de !n"truco cr!,!nal e,/regava e"/ec!al,ente na e"/!onage, do" cha,ado" ag!tadore"o/!n!o recebeu u, bello d!a do f!nal do re!nado de 1- Carlo" o encargo de aver!guar o ]ue /rojectava de "en"ac!onalart!do re/ubl!cano ]ue u,a denunc!a aff!r,ava ,over0"e act!va,ente nKu,a con"/!rao "urda ,a" tre,enda- O"o" /uzera,0"e !,,ed!ata,ente e, ca,/o e dentro de curto /razo dava, ao chefe conta /or,enor!"ada da "ua"o- O relator!o dKe""a e"/!onage, ]ue /retend!a "e no e"ta,o" e, erro eluc!dar /ol!c!al,ente o tra,a

    oluc!onar!o do 34 de jane!ro ` a docu,entao ,a!" /erfe!ta "obre a !nca/ac!dade do" ]ue e""a ,e",a e"/!onage,rcera,- D, do" bufo" d!z /ouco ,a!" ou ,eno" !"to:

    o!te de--- _"--- hora" v! entrar na ca"a n-S--- da rua de--- u, !nd!v!duo ,agro tr!gue!ro nar!z co,/r!do e de oculo" ]ue "e ,e con"tou "er e,/regado dKu,u l_ /ara o" lado" de--- ?ah!u da ,e",a ca"a _"--- hora" e ta,be, "e ,e con"tou ]ue a""!"t!u co, ,a!" v!nte e tanto" !nd!v!duo" a u,a reun!o "ecreta-

    dente,ente no relator!o do e"/!o falta, o" dado" e""enc!ae"- u,a cou"a vaga ]ue nenhu, chefe de /ol!c!a /od!ae!tar de boa f` /ara dKella conclu!r ]ue o revoluc!onar!o a""!, v!"ado era u, do" ,a!" "ol!c!to" re/ubl!cano" de

    antara- Qa" "erv!a ao ,o,ento /ara ju"t!f!car a verba ,!n!"ter!al a//l!cada a e"ta e outra" d!l!genc!a" e tudojugado tudo e"/re,!do e, volta dKoutra !nfor,ao /ol!c!al ]ue de"crev!a u, /a""e!o de /ro/aganda nocturna dadoo "r- dr- Anton!o *o"` de Al,e!da _" /ro!,!dade" dKu, ce,!ter!oonde conferenc!ara co, "oldado" er!nhe!ro"deu e, re"ultado o "u/re,o d!r!gente da e"/!onage, enveredar /elo ca,!nho da /hanta"!a j_ ]ue adade lhe no era n!t!da,ente facultada /elo" vo" e"foro" do" "eu" "ubord!nado"-

    uve u, ,o,ento e, ]ue a Parre!r!nhaou a Ba"t!lha co,o ]u!zere,"uou e, b!ca /ara achar o f!o do co,/lot-"ou0"e ,e",o e, /e!tar u,a creatura ]ue "e ad!v!nhava !nt!,a,ente l!gada ao ,ov!,ento revoluc!onar!o e obterla co, a /ro,e""a de"lu,brante de farta reco,/en"a a" !nfor,aXe" ]ue o" bufo" no con"egu!a, arranjar-

    ertou0"e a rede da e"/!onage, /r!nc!/al,ente "obre o ra"to e o" ,enore" ge"to" do" dr"- Anton!o *o"` de Al,e!da e

    on"o Co"ta e *oo Chaga"- Certa no!te o e0,!n!"tro do !nter!or d!r!g!ndo0"e /ara u, /onto da e"trada dau,valao onde /rojectava encontrar0"e co, ele,ento" re/ubl!cano" fo! "egu!do /or u, bufo ]ue t!nha jurado ao"" deu"e" obter cu"ta""e o ]ue cu"ta""e a revelao co,/leta dKe""a conferenc!a "ecreta- Trabalho !nut!l- A ,e!o da

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    7/131

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    8/131

    o,ba o engenho de"tru!dor ]ue ` o /ezadelo do ]ue "e convenc!onou deno,!nar u,a "oc!edade regular,ente"t!tu!da /a""ou ento a "er a "o,bra e"/ectral da" reg!Xe" /ol!c!ae"- 1e"cobr!r a fabr!ca do e/lo"!vo de"vendar oanto "ol!tar!o onde d!a a d!a ho,en" "e, ,edo "e, he"!taXe" debruado" car!nho"a,ente "obre /edao" detal a//arente,ente !n"!gn!f!cante" jogava, a v!da co, u, de"/rezo t!tan!co era o "onho dourado do C)roo C)ro

    e "e gabava de conhecer todo" o" anarch!"ta" ,!l!tante"e dKu,a longa theor!a de fa,!nto" ]ue e"/!onava, /arae, ]ue co,er-

    " acc!dente" de trabalho occorr!do" co, /e]ueno !ntervallo u, do outro erguera, ao" olho" coru"cante" da /ol!c!aa /ont!nha do veu- O /r!,e!ro deu0"e nKu,a ca"a da rua de ?anto Anton!o _ E"trella- D, o/erar!o do Ar"enal der!nha e o /rofe""or de en"!no l!vre Bettencourt fora, a" v!ct!,a" da e/lo"o dKu,a bo,bae/lo"o /rovocada /ela

    /rudenc!a do o/erar!o ao tentar "oldar o a//arelho ao fogo dKu,a la,/ada- O "egundo acc!dente alar,ou a c!dade nade dKu, do,!ngo "o,br!o- A" ca,/a!nha" do" tele/hone" v!brara, a/re""ada,ente co,,un!cando _" redacXe" do"nae" a not!c!a do facto- E,]uanto a /ouco" /a""o" na Aven!da u,a banda reg!,ental del!c!ava centenare" de"oa" de"cu!do"a" e a garr!d!ce fe,!n!na an!,ava o ]uadro dKun" ton" volu/tuo"o" algun" revoluc!onar!o" encafuado", ,ode"to ]uarto de e"tudante na rua do Carr!o /re/arava, tran]u!lla,ente o eter,!n!o da guarda /retor!ana-re/ente u, e"trondo for,!davel "obre"altou a v!"!nhana- !u0"e "ah!r da janella dKe""e co,/art!,ento acanhado e

    /re""!vo u,a l!ngua de fogo e dKah! a ,o,ento" un" tran"eunte" ,a!" corajo"o" u, bo,be!ro voluntar!o e u,c!a defrontava, o e"/ectaculo co,,ovedor de do!" cadavere" ,ut!lado" e, ,e!o dKu, ar,aze, de bo,ba"-

    C)ro /reven!do do facto no tardou a a//arecer no local e"bofando0"e /or a//rehender o alcance de ta,anhaelao- O" no,e" do" do!" ,orto" no f!gurava, na "ua l!"ta de anarch!"ta" o do /re"o (A]u!l!no R!be!ro' ]ue ac!ar!a j_ f!zera conduz!r _ e"]uadra /ro!,a e ]ue ev!tara nKu, ge"to de gavroche o "er a/anhado /ela ,ach!na

    otogra/h!ca dKu, re/orter ta,be, lhe no "oava fa,!l!ar,ente ao ouv!do- O ca"o era de e,batucar--- O" outro"fe" ao "erv!o do ju!zo de !n"truco /erd!a,0"e egual,ente e, conjectura"- Ad!v!nhava, no de"a"tre ]ual]uer co!"a,u!to trag!co e de ,u!to a,eaador /ara a "egurana do reg!,en v!gente ,a" no l!gava, a occorrenc!a a outro"dente" de ,enor !,/ortanc!a ]ue todo" arru,ado" ,ethod!ca,ente /oder!a, talvez fornecer u,a !nd!caoc!o"a-

    cah!r da no!te ]uando a not!c!a do facto "e d!vulgou /ela Ba!a e /elo" centro" de /ale"tra o e"/anto e o terrorad!ra, e f!zera, e,,udecer ,u!ta gente- A /ol!c!a a!nda tentou co, u, truc velho /rojectar algu,a luz no"/erado acontec!,ento- ?e, /erda de te,/o levou _ Qorgue o e"tudante /re"o no local da e/lo"o e collocando0o

    face do" cor/o" e"/hacelado" do" "eu" do!" ca,arada" forcejou /or arrancar0lhe u,a conf!""o /lena- Orev!vente do de"a"tre "en"!b!l!"ou0"e ` certo _ v!"ta do" cadavere" ,a" a" lagr!,a" ]ue no ,o,ento derra,ou node"/egara, do" lab!o" a denunc!a a/etec!da- O truc no "urt!u effe!to-

    tava a//l!car _ !,/ren"a a ,ordaa do e"t)lo- O d!ctador *oo @ranco fel0o "e, rebuo au!l!ado /or algun" jornae"e longe de reag!re, contra e""e co"tu,e !ntoleravel de con"ent!r ]ue o chefe do governo d!ta""e /elo tele/hone a"uca" /hra"e" e, ]ue a not!c!a de ]ual]uer facto /od!a "er tran",!tt!da ao /ubl!co "e a/re""ara, a recordar0lhe a"tenc!a dKu,a le! ]ue era feroz ar,ad!lha /ara !n"ub,!""o"- [uer d!zer: e""e" jornae" ,ett!a, co,/lacente,ente eco, certo jub!lo o /e"coo na canga da o//re""o- A!nda no e"]uece,o" o d!alogo tele/hon!co travado na no!te

    ""e do,!ngo ,elanchol!co entre o /re"!dente do con"elho e a redaco dKu, d!ar!o de !"boa:

    - e- con"ente /or,enore" da e/lo"o\ /erguntava o jornal-

    o tenho nada co, !""o re"/ond!a o /r!,e!ro ,!n!"tro de 1- Carlo"--- o" "enhore" be, "abe, o ]ue lhe" co,/eteer-

    Qa" a le! de #N de fevere!ro\---

    h "!, e"t_ e, v!gor---

    --- v- e- a//l!ca0a\

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    9/131

    atural,ente-

    Qa" o /ubl!co /rec!"a "er !nfor,ado---

    e, "e!--- ,a" eu nada tenho co, !""o--- ,ande, ao governo c!v!l- ou reco,,endar /ara al! ]ue fornea, a todo"ornae" u,a nota re"u,!da do ca"o-

    ""!, "uccedeu- D,a hora de/o!" o" re/orter" ]ue t!nha, !do ao bebedouro co,,u, da !nfor,ao off!c!o"are""ava, co, c!nco l!nha"c!nco l!nha" a/ena" no eagera,o"e, ]ue "e reg!"tava nKu,a l!nguage, ]ua"!!ll!na a de"coberta /or ,e!o do de"a"tre do fabr!co de e/lo"!vo" /ara f!n" ,an!fe"ta,ente cr!,!no"o"- Dn" jornae"

    bl!cara, e""a nota na !ntegra "e, re"alvare, a /roven!enc!a outro" ,a!" e"cru/ulo"o" /recedera,0na dKoutra"a" ]ue a reduz!a, ao "eu ju"to valor u, un!co teve a corage, de tran"gred!r a" orden" do d!ctador not!c!ando ao",o /a""o o no,e dKu,a da" v!ct!,a" da e/lo"o---

    elato /or,enor!"ado do acontec!,ento co, a" co,/etente" gravura" (/hotogra/h!a" do" cadavere" na Qorgue]u!" do !nter!or do ]uarto de e"tudante e a recon"t!tu!o gra/h!ca da "cena co,,ovente' fo! no d!a !,,ed!atoortado /ara o Braz!l e !n"erto nKu,a folha do R!o af!, de ]ue "e no /erde""e total,ente o trabalho do not!c!ar!"ta a

    "teza do /hotogra/ho e a hab!l!dade do de"enhador-

    CAPTDO

    D, Yacc!dente de trabalhoZ e u,a eva"o ro,ane"ca

    ro/r!o A]u!l!no R!be!ro]ue d!ga0"e de /a""age, ` u, !ntellectualde"creveu ,a!" tarde ao "!gnatar!o dKe"ta"rat!va" co,o occorrera o de"a"tre da rua do Carr!o-

    ]u!llo fo! a""!,contou elle- Eu nunca t!nha fe!to bo,ba" a/e"ar da" ,!nha" conv!cXe" j_ ,e tere, enf!le!rado, gru/o l!bertar!o- ?ab!a ]ue nKe""a occa"!o e ,erc da /re/arao do ,ov!,ento revoluc!onar!o do 34 de jane!ro

    e fabr!co "e alargara a d!ver"o" /onto" de !"boa e ,e",o fVra de !"boa e dava0,e !nt!,a,ente co, d!ver"o"tante" e /ro/agand!"ta" da aco d!recta- T!nha at` coo/erado na organ!"ao do ata]ue ao" ]uarte!" e _" fora" dan!c!/al !ndo co, Alfredo Co"ta e outro" alugar ]uarto" e, var!o" /onto" e"trateg!co" dKonde /rojectava,o"a,!tar e""a leg!o f!el ao reg!,en ,onarch!co- D, bello d!a o dr- Gonalve" o/e" /ed!u0,e /ara levar ao ,eu ]uarto

    " ca!ote" co, bo,ba"- e"!te! ob"ervando0lhe ]ue a dona da ca"a /od!a attentar no facto ,a" elle de"vaneceu0,eo" o" rece!o" e/l!cando0,e ]ue nece""!tava ab"oluta,ente tran"for,ar o ,eu a/o"ento nKu, de/o"!to eventual delo"!vo"-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    10/131

    *oo @ranco

    o,b!nou0"e o tran"/orte do" ca!ote" do con"ultor!o do dr- Gonalve" o/e" na rua do Ouro /ara al! ,a" ou /or]ue no ,e /or,enor!"a""e be, co,o a co!"a dev!a "er fe!ta ou /or outro ,ot!vo de ]ue ,e no recordo o ,oo

    u,b!do de o" levar _ rua do Carr!o teve de arr!/!ar ca,!nho e voltou co, o" ca!ote" /ara o con"ultor!o- Grande,o do dr- Gonalve" o/e" e no d!a "egu!nte a/V" u,a breve e/l!cao ]ue eu e elle t!ve,o" no ?u!""o o" ca!ote"

    da u, /e"ando a//ro!,ada,ente "e""enta k!lo"' tornara, a e,/rehender a v!age, /ara o ,eu ]uarto- 1e"deo /a""e! ta,be, a collaborar regular,ente no fabr!co de e/lo"!vo"-

    endo o dr- Gonalve" o/e" e o co,,erc!ante Bel,onte "eu co,/anhe!ro na ,an!/ulao do" engenho" carregare,a" tanta" bo,ba" a/rend! fac!l,ente a o/erao e no do,!ngo do de"a"tre e, ]ue no" reun!ra,o" /ara a cont!nuar

    ,e co,/ortava ao lado de a,bo" co,o u, fabr!cante e/er!,entado- T!nha,o" carregado u,a" "e""enta ou o!tentaltava ult!,ar ,u!ta" ,a!"- O dr- Gonalve" o/e" /arou a de"canar e d!""e0,e:

    oc agora /od!a !ncu,b!r0"e do re"to---

    no re"/ond! de /ro,/to e f!cando a""ente ]ue _ no!te reco,ear!a,o" a o/erao d!"/uze,o0no" no e,tanto aregar ,a!" tre" /ara dar /or f!nda a tarefa da tarde- Cada u, de nV" /egou nKu,a bo,ba va"!a- a ,!nha frenteava o dr- Gonalve" o/e" e ,a!" adeante o "eu co,/anhe!ro- O dr- Gonalve" o/e" de"cu!dando0"e u, /ouco na"cauXe" ]ue era de u"o to,ar e, tae" c!rcu,"tanc!a" /r!nc!/!ou a ,artellar co, fora no engenho ]ue t!nha na ,o-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    11/131

    da lhe reco,,ende! /rudenc!a ,a" elle "orr!u0"e !ncredulo do ,eu rece!o e cont!nuou o trabalho- 1e re/ente u,nde e"trondo atordoou0,e "en"!vel,ente- A bo,ba do dr- Gonalve" o/e" e/lod!ra- !0o cah!r e"/hacelado

    /!cando0,e de "angue e v! o co,,erc!ante Bel,onte avanar /ara ,!, "oltando u, gr!to co,o o dKu, an!,al fer!do,orte- Acolh!0o no" brao" ,a" t!ve ]ue o largar logo a "egu!r /or]ue j_ agon!"ava-

    ! u, !n"tante de doloro"!""!,a atra/alhao- 1!r!g!0,e a outro ]uarto a lavar0,e /or]ue e"tava negro co,o u,

    voe!ro e ]uando volte! ao ,eu a/o"ento /en"e! e, fug!r- Qa" co,o\ O ,eu cha/eu /arec!a u, cr!vo o ve"tuar!o no/!rava conf!ana a" ,o" e a cara denunc!ava,0,e trah!a,0,e--- Pa""ee! un" "egundo" /elo ]uarto "e, "aber o ]ueer e ]uando /erceb! ]ue gente e"tranha "ub!a a e"cada a !n]u!r!r do e"trondo fu! e"tu/!da,ente e"conder0,eba!o da ca,a- O" /r!,e!ro" ,!nuto" /a""e!0o" ]u!eto e calado nKe""e refug!o dKocca"!o- Qa" logo ]ue ouv! a curta

    anc!a o" co,,entar!o" da /ol!c!a e a" !nterrogaXe" do" re/orter" longe de /rocurar ,!"turar0,e co, o ,eu a,!go" no""o" collega"A]u!l!no R!be!ro era nKe""e te,/o collaborador da anguardaco,ece! a ag!tar0,e e de"/erte! aeno do chefe @erre!ra- E"tava a/anhado-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    12/131

    Attentado de # de @evere!ro-A""a""!nato do Re!- 1- Carlo" e Pr!nc!/e 1- u!z @!l!//e

    evara,0,e /ara o governo c!v!l e de/o!" _ Qorgue- A""ed!ara,0,e de !nterrogator!o"- Pouco ante" co, a e/lo"orua de ?anto Anton!o _ E"trella t!nha, "!do /re"a" /or "u"/e!ta" u,a" ce, /e""oa"- Co, a da rua do Carr!o"ar da eten"o enor,e do fabr!co da" bo,ba" e, !"boa re"tr!ng! tanto o cerco da cur!o"!dade /ol!c!al ]ue o chefere!ra a/ena" con"egu!u !nco,,odar u, /obre ho,e, e, ca"a de ]ue, fo! encontrado u, carto de v!"!ta co, ou no,e- 1e/o!" e"t!ve do!" ,eze" !nco,,un!cavel durante o" ]uae" "V ,e ]ue!e! dKu,a co!"a: da ,_ ]ual!dade da

    ,!da fornec!da ao" /re"o"-

    urante o /er!odo da !nco,,un!cab!l!dade /rocure! natural,ente l!bertar0,e da /r!"o- @!z /ara !""o co, a ,a!or!enc!a var!ado" /re/arat!vo"- A/rove!te! o aze!te ]ue cond!,entava a" ,!nha" raXe" de bacalhau /ara a,ac!ar o"zo" e o" ferrolho" do carcere- Co, o ,!olo de /o f!z /rod!g!o" de hab!l!dade e de d!"farce- E, "u,,a ]uando ,e

    antara, a !nco,,un!cab!l!dade j_ t!nha ]ua"! tudo organ!"ado /ara a eva"o-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    13/131

    n" a,!go" /ro,ettera,0,e au!l!o- Era nece""ar!o arranjar u, auto,ovel /ara ,e receber _ "ah!da da e"]uadra do,!nho ovo e tran"/ortar0,e a logar "eguro- Cre!o /or`, ]ue o" dono" de do!" dKe""e" veh!culo" ao" ]uae" o" ,eu"

    go" "e d!r!g!ra, o" no /udera, d!"/en"ar e u,a bella no!te ]uando con"egu! fug!r do carcere encontre!0,e na "V e/o"to a u,a chuva torrenc!al ]ue ,e tran"for,ava nKu, /!nta!nho- D,a vez tran"/o"to o ,uro do Po"to de!nfeco cont!guo _ e"]uadra e tendo0,e de!ado e"corregar /or u,a guar!ta onde un" o/erar!o" guardava, a

    ra,enta atrev!0,e a /a""ar deante da "ent!nella da e"]uadra co,o "e fra u, "!,/le" tran"eunte ]ue recolh!a a ca"a

    e"hora"-

    ! _ E"te/han!a _ /rocura dKu, conhec!do- Bat!- !ngue, ,e re"/ondeu- Ou ,elhor n!ngue, ,e abr!u a /orta- oecto at` l_ "e,/re deba!o de agua encontre! u,a carruage, /art!cular vaz!a ,a" o coche!ro ]uando lhe falle! e,

    n"/ortar0,e olhou0,e de "o"la!o e re"/ondeu co, u,a eva"!va- [ue ad,!ra A barba h!r"uta dava0,e certa,entea"/ecto horr!vel- T!nha "obre o ca"aco u,a blu"a co, bol"o" collado" a ,!olo de /o--- A" bota" e a" cala"

    t!lava, !,,en"a la,a--- 1a E"te/han!a d!r!g!0,e _ Praa da @!gue!ra- 1era, a" o!to da ,anh e calcule! ]ue a e""aa a /ol!c!a "abendo da ,!nha fuga j_ anda""e /re""uro"a no encalo do evad!do- a Praa co,/re! u, ,olho detal!a e trate! de occultar o ro"to o ,a!" /o""!vel- @u! a ca"a do Alfredo Co"ta _ rua do" Retroze!ro"- 1or,!a a!nda- @u!utra ca"a- A /e""oa ]ue a hab!tava acon"elhou0,e o e"conder!jo nKoutro /onto- o acce!te! o con"elho e encafue!0,e

    taberna do *oo do Gro na trave""a da Palha-

    h! re/are! a" fora" /erd!da" co, e""a no!tada de anc!edade de canao e de chuva co,endo ,e!a de"fe!ta e,ando u, l!tro de v!nho- Qo,ento" de/o!" a//arec!a0,e ento o Alfredo Co"ta e eu entrava /ara u,a ca"a da ,a!or

    f!ana con"ervando0,e e, !"boa e"cond!do da /ol!c!a durante do!" ,eze"---Z

    "o u, do" fabr!cante" de bo,ba" a /ol!c!a volveu o" olho" /ara todo" o" a,!go" de A]u!l!no R!be!ro calculando "er0relat!va,ente fac!l ca/turar acto cont!nuo o ]ue ella a//el!dava o" cu,/l!ce" da" v!t!,a"- D, do" alvejado" /ela"egu!o da Ba"t!lha o dr- Alberto Co"ta tendo0"e !nju"ta,ente convenc!do de ]ue o /re"o fal_ra abalou /ara

    /anha- 1eu0"e a fuga de outro" revoluc!onar!o" a" d!l!genc!a" /ol!c!ae" arra"tara,0"e ,olle,ente e co, ev!denteor!entao e a/ezar de ]ue o de"a"ocego do" con"/!radore" era de ,olde a !nfund!r "u"/e!ta" ao" ,eno" /recav!do"da dKe"ta vez a e"/!onage, do ju!zo de !n"truco no logrou de"enrolar o f!o da ,eada- E ]ue ad,!ra "e no /er!odode"cu!do"a !,/rev!denc!a e, ]ue o dr- Alberto Co"ta /a""e!ava na" rua" de !"boa co, u,a ,aleta che!a de bo,ba" ed!vert!a a ba!lar "obre u,a ca,a ]ue occultava u,a ca!a dKe""e" engenho" o" Argu" da Parre!r!nha ne, /or /al/!te oarava, co, de"conf!ana---

    abr!co de e/lo"!vo" no occu/ava "!,/le",ente ,e!a duz!a de /e""oa"- Ab"orv!a o" cu!dado" de d!ver"o" gru/o"-neral!"ara0"e /or u,a fVr,a a""o,bro"a e dentro e fVra de !"boa trabalhava0"e af!ncada,ente e, centena" de/arelho" de"tru!dore"- Cada d!a ]ue /a""ava "obre a" arranhadela" da d!ctadura v!a "urg!r /ara a lucta novo",batente" e nova" ded!caXe"- Ento no era "V o /art!do re/ubl!cano ]ue /rote"tava contra o e!"tente o" "eu"

    ,ore" de revolta echoava, na con"c!enc!a de ,u!to" ,onarch!co" a leg!o do" ]ue na /r!,e!ra hora de enganadoraage, t!nha, acolhdo o governo *oo @ranco co,o o advento de u, Qe""!a" e"boroava0"e a olho" v!"to"- A

    ,o"/hera e, volta do throno carregava0"e /rogre""!va,ente de !nd!gnao de od!o de !ntran]u!ll!dade e a no "er 1-lo" ]ue nunca "e "en"!b!l!"_ra co, a ag!tao da ,a""a /o/ular e o ,!n!"ter!o fran]u!"ta ]ue "u//unha governar atento do /a!z todo" o" outro" ele,ento" arga,a""ado" /elo" favore" do reg!,en "ent!a, /al/ava, futurava, co,or ou ,enor largueza de v!"ta" a derrocada !,,!nente-

    re/arao do 34 de *ane!ro /ro"egu!a co, al,a co, act!v!dade febr!l- A co,/ra de ar,a,ento e a "ua !ntroduo!"boa atravez da" barre!ra" f!"cae" hav!a, to,ado tal !ncre,ento ]ue o" /ro/r!o" organ!"adore" do ,ov!,ento "e

    ,!rava, da cegue!ra da /ol!c!a- A" reun!Xe" "ecreta" "ucced!a,0"e vert!g!no"a,ente- av!a co,o ]ue a anc!a de

    gar ao f!, da jornada revoluc!onar!a fazendo dKu, "V folego a corr!da hero!ca /ara o tr!u,/ho ou /ara a derrota-

    CAPTDO

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    14/131

    O" re/ubl!cano" e o" d!""!dente" organ!"a, o 34 de *ane!ro

    e, a dentro do /art!do de,ocrat!co teve a !n!c!at!va da /rojectada revolta\ o ` fac!l re"/onder /or]ue ella e"tavade ,u!to no an!,o do" ,a!" fogo"o" caud!lho" dKe""e /art!do- Entretanto /ode,o" conjecturar ]ue "abendo *ooga" do" trabalho" revoluc!onar!o" ]ue algun" do" "eu" co,/anhe!ro" de lucta j_ t!nha, anno" ante" encetadocura""e a/rove!tal0o" real!"ando ao ,e",o te,/o a a//ro!,ao do" re/ubl!cano" e do" d!""!dente" ]ue a

    adura fran]u!"ta ho"t!l,ente arredara do contacto do re! Carlo"- O" /r!,e!ro" /a""o" /ara o ,ov!,ento fora, dado"ca"a do v!"conde da R!be!ra Brava de todo" o" a,!go" do "r- Al/o!, o ]ue ento "e ,o"trava ,a!" !ncl!nado andonar a ,onarch!a- Conta elle o "egu!nte:

    uando "e t!nha, ,alogrado todo" o" e"foro" do" /art!do" /ara "ubjugar o de"/ot!",o do re! e de *oo @ranco fu!curado /elo !nfel!z Alberto Co"ta ]ue ,e /ro/oz to,ar eu a !n!c!at!va da revolta- e"!te! objectando ]ue /ara !""o ,eava, o" ele,ento" /o/ulare" ]ue e"tava, todo" no /art!do re/ubl!cano e ]ue "V"!nho nada /oder!a fazer-

    Qanuel Bu!a

    E "e voc "e entende""e co, o *oo Chaga"\retor]u!u Alberto Co"ta-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    15/131

    Ke""e ca"o e"tou certo de ]ue far!a,o" algu,a co!"a de !,/ortante-

    cou logo a/razado u, encontro co, *oo Chaga" ]ue "e efetuou nKe""e ,e",o d!a a dez de julho (#$&8' "e no ,egano _ ,e!a no!te junto do coreto da Aven!da- Ah! a""ent_,o" na" l!nha" gerae" do ,ov!,ento revoluc!onar!oolvendo0"e no,ear u, co,!t` organ!"ador- A /r!,e!ra reun!o effectuou0"e no d!a "egu!nte e, ,!nha ca"a

    ,/arecendo a ella Affon"o Co"ta Aleandre Braga Ega" Qon!z @rana Borge" Qa"carenha" nglez Qar!nha de

    ,/o" e Al/o!, tendo0"e de/o!" dK!""o real!"ado a!nda u,a entrev!"ta entre *o"` dKAl/o!, e Anton!o *o"` dKAl,e!da-Z

    ,e",a reun!o e e, /o"ter!ore" conferenc!a" e"colhera,0"e /ara a eecuo do /lano revoluc!onar!o do!" co,!t`":v!l co,/o"to /elo" "r"- Bernard!no Qachado e Anton!o *o"` de Al,e!da ,e,bro" do 1!rector!o e ,a!" *oo Chaga"

    on"o Co"ta e Augu"to *o"` da Cunha o ,!l!tar for,ado /or Cand!do do" Re!" *o"` de @re!ta" R!be!ro *o"` Carlo" da!a ^av!er Barreto ?_ Cardo"o e Alvaro Po/e- O /r!,e!ro cu!dado dKe"te" co,!t`" fo! o de aggregar o" ele,ento" ]ueava, d!"/er"o" ,a" ]ue "e con"ervava, f!e!" _ cau"a da de,ocrac!a o" ]ue re"tava, da ,allograda revolta de N# dee!ro e "e t!nha, /re/arado /ara o ,ov!,ento de #4$7 ]ue ,al chegara a e"boar0"e-

    uve d!vergenc!a entre o" ,a!" ev!dente" do" revoluc!onar!o" /or cau"a do /lano a eecutar- D,a ,!nor!a rad!cal!""!,a,ane!ra de /roceder no contrar!ava o /rojecto del!neado ao de leve de "e atacar o /ao da" ece""!dade" e forare! Carlo" a u, e,bar]ue con"ecut!vo /ara o e"trange!ro- O" re"tante" ]uer!a, "!,/le",ente l!,!tar a revolta _

    ,!nao da ,onarch!a co, o ,enor d!"/end!o de v!olenc!a- Por f!, tr!u,/hou a /arte ,oderada do" organ!"adore",ov!,ento e del!berou0"e e, ult!,a anal)"e fazer e/lod!r a Revoluo durante a au"enc!a do ,onarcha e,cae" ,e",o /ara ]ue a "ua e"tada e, !"boa no !nflu!""e de ]ual]uer ,odo na att!tude ]ue ,u!to" do" off!c!ae" det!ca !ndef!n!da /or certo ado/tar!a,- Por outro lado algun" do" revoluc!onar!o" rece!ava, ]ue u, acto v!olentog!do contra 1- Carlo" crea""e no etrange!ro d!ff!culdade" _ futura Re/ubl!ca- A""entou0"e /ortanto e, def!n!t!vo

    e o ,ov!,ento rebentar!a ]uando o re! e"t!ve""e fVra da ca/!tal- A Revoluo u,a vez tr!u,/hante /render!a e,cae" o "oberano e a fa,!l!a e obr!gal0o"0h!a a "ah!re, do /a!z-

    " o" trabalho" do" con"/!radore" alongara,0"e ,a!" do ]ue "er!a l!c!to calcular e co,o a fa,!l!a real regre""a""e noanto a !"boa houve /rec!"o de concertar outro /lano ]ue co,/rehend!a nova,ente o a""alto ao /alac!o da"

    ce""!dade"- Ke"ta altura do co,/lot u, do" off!c!ae" ]ue o" revoluc!onar!o" "u//unha, !nte!ra,ente do "eu lado,,etteu u,a tra!o e o /lano "offreu grande" ,od!f!caXe" reco,eando0"e nKoutra" ba"e" o" trabalho"

    "/en"ave!" _ "ua real!"ao /rat!ca- A//arecera, a!nda d!ff!culdade" de d!ver"a natureza contrar!ando forte,ente a/aganda no" ]uarte!" e o al!c!a,ento de ele,ento" c!v!" e a "!tuao "V ,elhorou ]uando a fa,!l!a real /art!u /araa !o"a Y"!,/l!f!cando ba"tante o /rogra,,a /ela "u//re""o dKu, do" "eu" nu,ero" ,a!" d!ff!ce!" e del!cado"---Z

    lano da ca,/anha urd!do /or u, off!c!al do e"tado0,a!or /a""ou ento a "er cu!dado"a,ente /re/arado- A c!daded!v!d!da e, d!ver"o" "ectore" co,/rehendendo cada u, dKelle" o" /onto" a atacar !"to ` o" /onto" dKonde "eculava ]ue "urg!r!a no ,o,ento "u/re,o a defe"a do reg!,en co,bal!do- Cada ]uartel da ,un!c!/al e de cavallar!a

    cercado de u,a verdade!ra rede de d)na,!t!"ta" ]ue conjugando a "ua aco co, outro" gru/o" de /o/ulare",ado" /rocurar!a, !,/ed!r a "ah!da /ara a lucta da" fora" declarada,ente ,onarch!ca"- A" e"]uadra" de /ol!c!a,be, dev!a, "offrer o ata]ue do" /o/ulare" o" off!c!ae" de ,ar!nha e outro" ele,ento" revoluc!onar!o" to,ar!a,

    ta do 1- Carlo" e do ]uartel de Alcantara a carre!ra de t!ro e, Pedrouo" e todo" o" /onto" onde era relat!va,entel encontrar ar,a,ento "er!a, egual,ente v!"ado" /ela aco do" revolto"o"-

    a o a""alto ao" ]uarte!" da" fora" ]ue con"t!tu!a, /ro/r!a,ente a guarn!o de !"boa *oo Chaga" organ!"_ra v_r!o"/o" de N& a 7& ho,en" de toda" a" cla""e",ed!co" agrono,o" engenhe!ro" advogado" e,/regado" do

    ,,erc!o etc-gru/o" ]ue "e d!"t!ngu!a, un" do" outro" /or u, e,ble,a re/re"entando u,a flor:u,a rodela deto aguarelado ]ue o revoluc!onar!o /endurava no forro do ca"aco e ]ue "V "er!a v!"!vel ]uando elle o abr!""e /eranteco,/anhe!ro ou u, chefe- Te,o" deante de nV" var!a" dKe""a" rodela" e u,a nota e"cr!/ta a la/!" /elo /unho de

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    16/131

    o Chaga" ]ue de"cr!,!na a""!, a for,ao da" fora":

    l,e]uer 7& ho,en"-

    a N&-

    leta 2&-

    vo 7&-

    dade 3&-

    "anthe,o 2&-

    /oula N&-

    al 34& a""altante" /ara o" ]uarte!" da" fora" da guarn!o- Cada gru/o t!nha /rev!a,ente conhec!,ento do,ento onde no ,o,ento o//ortuno dev!a o/erar: !"to co, o f!, de conhecer ta,be, antec!/ada,ente o ]uartel

    de /re"tar!a a "ua coadjuvao- O" ,elhore" dKe""e" gru/o" era, o" d!r!g!do" /elo dr- Carlo" A,aro ?_ Pere!ra ?aulXe" ?er!o e Paul!no de @re!ta"- E"tava, ar,ado" de revolver" e /!"tola" auto,at!ca" co, c!ncoenta carga" cada-

    e0"e !nc!dental,ente ]ue nKe""a /oca de /re/arao revoluc!onar!a a /ro/aganda entre ,!l!tare" con]u!"tara talvez" ade/to" do ]ue anno" de/o!" /ara o ,ov!,ento ]ue !,/lantou a Re/ubl!ca- O nu,ero de off!c!ae" adherente" era

    , duv!da ,a!or- A d!ctadura fran]u!"ta de"/ert_ra ,a!" od!o" e "de de l!berdade do ]ue a !naco ]ua"! ab"oluta do!nete Te!e!ra de ?ou"a- A te!a revoluc!onar!a era !nnegavel,ente ,a!" co,/l!cada- Co,tudo a/e"ar da" /recauXe"

    ,ada" e da adhe"o de ele,ento" /re"t!g!o"o" a o/!n!o auctor!"ada no agourava be, do e,/rehend!,entocta,ente /or lhe /arecer ]ue hav!a de,a"!ada "o,,a de creatura" na /o""e do grande "egredo- certo ]ue na"t!tu!o do" gru/o" de /o/ulare" houvera o cu!dado de erguer co,o ]ue un" co,/art!,ento" e"tan]ue" /ara

    /ed!r ]ue u,a vez u, dKelle" !nvad!do /ela onda da tra!o o" re"tante" "e afunda""e, no ,e",o /elago- Qa" no oeno" ]ue a d!"tr!bu!o de ar,a,ento de toda a e"/ec!e fra fe!ta co, ece""!va antec!/aoo ]ue j_ no "uccedeua o ,ov!,ento de 5 de outubroe o cor/o d!r!gente da organ!"ao revoluc!onar!a ad,!tt!a /ela" "ua" var!ad!""!,a"Xe" u,a ,a!or !nterferenc!a de !nd!caXe" e de alv!tre" ne, "e,/re /ro/r!o" a favorecer o tr!u,/ho-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    17/131

    Alfredo Co"ta

    co do" d!""!dente" na /re/arao do 34 de jane!ro no ha duv!da ]ue fo! larga e abundante e, /er!/ec!a"- O""!dente" e a]uelle" do" "eu" a,!go" ]ue entrara, na revolta dera,0lhe u, a/o!o ,ater!al eff!caz- O "r- Al/o!, ]uer"ua ca"a ou na fa,o"a /a"telar!a da Aven!daconhec!da co,o u, baluarte do" ,onarch!co" revoltado"ou a!nda

    ca"a do v!"conde da R!be!ra Brava /rod!gal!"ava0"e e, !n"!"tente /ro/aganda contra o reg!,en a d!ctadura @ranco econtra a e!"tenc!a do ,onarcha do" adeanta,ento"- Para o "r- Al/o!, co,o de re"to /ara toda a gente ]ue ou"avar co, fran]ueza a fran]ueza /er,!tt!da /elo d!ctador a "u//re""o de 1- Carlo" "er!a o gol/e dec!"!vo nKu,aao co,o ento "e "u//ortava de !ntoleravel arb!tr!o de rancor /er"egu!o e delao !gnob!l- o ]uer !"to d!zer

    e o chefe da d!""!denc!a /rogre"""ta acon"elha""e a ,orte do re! co,o u, do" /r!nc!/ae" nu,ero" do /rogra,,a do"olto"o"--- Qa" encarando0a co,o a "oluo do /roble,a a l!]u!dar traduz!a a" a"/!raXe" de ,u!to" /atr!ota"-

    r- Al/o!, tendo /al/!tado o ,onarcha convencera0"e de ]ue elle l!gara !nd!""oluvel,ente o "eu de"t!no ao de"t!not!co do d!ctador- O governo *oo @ranco de"lu,brara o e"/!r!to do re! Carlo" ,o"trando0"e0lhe co,o o un!co ca/azconfecc!onar /ara o l!vro do "eu re!nado u,a /ag!na de certo relevo h!"tor!co- O d!ctador era o !deal /ara u,erano ]ue v!vendo at` ento /ouco ,eno" ]ue alhe!ado da /ol!t!ca !nterna re"olvera dKu, ,o,ento /ara o outro, co,o ]ue, acorda dKu, "onho !ntere""ar0"e a""!dua,ente /ela ,e",a /ol!t!ca- El!,!nado o d!ctador 1- Carlo"

    ]u!ze""e /ro"egu!r no "eu /ro/o"!to de ,od!f!car o reg!,en da "ucce""o ,!n!"ter!al ter!a fatal,ente ]ue cha,ar ao

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    18/131

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    19/131

    ontra,0"e e"ta" /a""agen" ]ue /or,enor!"a, e""a reun!o:

    ad0H` ]uer!a !r co, 5& ho,en" atacar a c!dadela de Ca"cae" Qar!nha de Ca,/o" de"ejava "V"!nho agarrar anarch!a /elo /e"coo e a/ertar0lhe o" gorgo,!lo"- Cand!do do" Re!" co, a "ua evangel!ca /ac!enc!a de!tava agua na

    vura acon"elhava /aternal,ente a ,oderao e *oo Chaga" contando o" !n"ucce""o" de anter!ore" tentat!va"oluc!onar!a" de ]ue hav!a "!do al,a d!z!a co, a auctor!dade da "ua e/er!enc!a ]ue "e, o eerc!to nada "e dev!atar- YQa" o eerc!to ` no""oZ d!""e eu !ngenua,ente _ !llu"tre a""e,ble!a- O" "orr!"o" ]ue obt!ve e, re"/o"tavencera,0,e do contrar!o-

    haga" o eterno "acr!f!cado da" revoluXe" fru"trada" Chaga" ]ue ,elhor do ]ue eu ,elhor do ]ue Cand!do do" Re!"hec!a o" no""o" nav!o" de guerra /or nKelle" ter "!do ho"/edado /ela ,onarch!a Chaga" d!""e0,e ]ue no t!ve""e"Xe" ]ue era nece""ar!o trabalhar e trabalhar ,u!to /ara ]ue algu,a co!"a "e f!ze""e e alv!trou u,a !,,ed!atavocao do" off!c!ae" do eerc!to /ara "e "aber "e e"tava, d!"/o"to" a "ah!r co,no"co /ara a rua- Cand!do do" Re!"arregou0"e de o" reun!r e e""a reun!o f!cou a""ente ]ue "e effectuar!a tre" d!a" de/o!" /ara "e con"egu!r ]ue ella

    "e ba"tante concorr!da af!, de lhe" dar u,a !,/re""o de fora ]ue reun!do" e, /e]ueno nu,ero o" off!c!ae" no

    d!a, ter-

    ha,ando de /arte o al,!rante /ergunte!0lhe "e o" off!c!ae" da ,ar!nha co, ]ue contava e"tava, e, co,,!""o debar]ue ou no ]uartel re"/ondeu0,e ]ue /ouco" ,u!to /ouco" e"tava, nKe""a "!tuao e ]ue dKu, ,o,ento /ara oro /od!a, "er tran"fer!do" e /o"to" na cond!o de nada no" /odere, valer- Pergunte!0lhe ento "e concordava naan!"ao de forte" nucleo" de ,ar!nhe!ro" na" d!fferente" un!dade" af!, de /oder,o" e,/regar o" no""o" off!c!ae"ca"o do governo o" de"locar da" "!tuaXe" ]ue t!nha,-

    e"/ondeu0,e ]ue !""o "er!a o/t!,o ,a" ]ue no v!a ]ue, "e ]u!ze""e encarregar dKe""a organ!"ao ]ue achava!go"a /ara a /e""oa ]ue a tenta""e e ]ue /od!a e/r o ,ov!,ento a "er delatado /elo /r!,e!ro tagarella de ca,!"olaalcaa ]ue a/arece""e- 1!""e0,e egual,ente ]ue v!a !nconven!ente" /elo lado da d!"c!/l!na /or]ue "e o ,ov!,ento

    o logra""e e!to hav!a de "er d!ff!c!l ,antl0a a bordo e /ara a con"egu!r ,u!to" ter!a, ]ue "offrer co,tudocordava e, ]ue "e, o" forte" nucleo" de ,ar!nhe!ro" no" d!ver"o" nav!o" nunca a Revoluo "e /oder!a levar a cabo-

    cou a""ente entre o" do!" ]ue eu ,e !ncu,b!r!a dK!""o declarando ao al,!rante ]ue ,e /arec!a ]ue nenhu,v!,ento o" ,ar!nhe!ro" dever!a, fazer "e, a /re"ena dKu, off!c!al l!,!tando0"e elle" a /a""are, a receber a"en" do off!c!al ou off!c!ae" ]ue fo""e, a bordo ou ao ]uartel a u,a hora co,b!nada---Z

    h! a d!a" Qachado do" ?anto" encetou a tarefa de all!c!a,ento e ded!cando0"e e"/ec!al,ente ao" fre]uentadore" dorro de Alcantara con"egu!u juntar o!tenta ,ar!nhe!ro" devotad!""!,o" ]ue /or "eu turno "e abalanara, _

    ]u!"ta de novo" ca,arada" attrah!ndo0o" cu!dado"a,ente _ conjura-

    CAPTDO G

    A /ol!c!a de"cobre u, do" f!o" do Yco,/lotZ

    ]uanto a /re/arao do co,bate /ro"egu!a "e, de"fallec!,ento" /or /arte do" re/ubl!cano" do" d!""!dente" e dKu,aco do" l!bertar!o" a /ol!c!a reforada co, u,a nova re,onta de e"/!Xe" e"/re!tava anc!o"a a ag!tao ]ueceb!a na "o,bra- 1e vez e, ]uando julgava a/anhar u,a ne"ga de luz e f!cava a,arrada /or !n"tante" a u, ra"to

    , valor- Para no /erder de todo o te,/o e o fe!t!o v!g!ava !,/ert!nente,ente a" creatura" e, ev!denc!a no /art!doubl!cano "e, "elecc!onar de entre ella" a" ]ue con"ervava, real,ente nKe""a occa"!o e"tre!ta" l!gaXe" co, o"

    oluc!onar!o"- Qarchava _" a/al/adela"- E,ba"bacava ante o ,enor gru/o de tran"eunte" /ac!f!co"- Percorr!a o" caf`"farada e, /adre" ,e"tra" ,end!go" e ,oo" de e"]u!na e"cutava _" /orta" farejava o a,b!ente e e"]uec!a0"ecta,ente de to/ar co, u, do" ,u!to" ca!ote" de bo,ba" ]ue e, /leno d!a e _" co"ta" de gallego" "e

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    20/131

    recruzava, na" rua" de !"boa-

    antara o" o)o" e at` o Ch!ado e"tava, ,!nado" de e/lo"!vo"- o Ba!rro Alto hav!a de/o"!to" dKar,a" ]ue/ertar!a, a !nveja dKu, ar"enal- Con"/!rava0"e /or todo" o" canto" "egredava,0"e !n"trucXe" a" reun!Xe" "ecreta"off!c!ae" tornava,0"e ,a!" fre]uente" a" loja" do" ar,e!ro" e"va"!ava,0"e co,o /or encanto- ada faltava /ara o

    , e!to- 1e tudo "e cu!dara at` do" "erv!o" de a,bulanc!a e ,anuteno- A" offerta" afflu!a, de todo" o" lado"- (D,

    e,er!to /oz _ d!"/o"!o do" con"/!radore" u,a carroa che!a de chour!o"'-

    ebre revoluc!onar!a no d!,!nu!a- A//ro!,ava0"e a data "ole,ne- Algun" d!a" ,a!" e "obre !"boa cah!r!a durantea" u,a verdade!ra chuva de fogo---

    e""e ,o,ento cr!t!co da organ!"ao da revolta ]ue a /ol!c!a te, u, alegro- A/anha ]ua"! "e, dar /or !""o u,to de certa !,/ortanc!a e de"ata a e/loral0o co, u,a fur!a !nde"cr!/t!vel- Effectua,0"e a" /r!,e!ra" /r!"Xe" de,ento" revoluc!onar!o" conhec!do" tentando0"e a""!, fazer abortar /ela clau"ura do" chefe" o ,ov!,entojectado- Conte,o" /or,enor!"ada,ente co,o !""o "e deu-

    edo eal fra !ncu,b!do de ad]u!r!r ar,a,ento /ara o" 34& a""altante" do" ]uarte!" ,!""o de ]ue "e de"e,/enhouu"cando a" ca"a" de /enhore" ar,e!ro" etc- Co,o a" orden" da /ol!c!a era, a/ertada" fez e""a" co,/ra"tetando u,a" enco,,enda" da /rov!nc!a /ara confeco de /ano/l!a" e a!nda co, o !ntu!to de no de"/ertarconf!ana" ,un!a0"e "e,/re de do!" rec!bo" u, co, de"conto e outro "e, de"conto ]ue era o de"t!nado ao

    guez- O d!nhe!ro /ara e""e ar,a,ento fornecera,0no al`, do 1!rector!o *o"` Relva" ]ue contr!bu!u co, u,a/ortante ]uant!a o afr!can!"ta *oo Ba/t!"ta de Qacedo e outro" !nd!v!duo" ded!cado" _ boa cau"a-

    o tardou /ortanto ]ue o" ar,azen" eal da Rua de ?anto Anto f!ca""e, tran"for,ado" e, ar"enal onde Alvaro/e *oo Chaga" e *o"` @re!ta" R!be!ro anal)"ara, det!da,ente o ,ater!al de"t!nado _ revolta- E""e" ar,azen" j_ha, ao te,/o u,a fa,a revoluc!onar!a /or]ue de"de ,u!to era, o rendez0vou" do" !n"ub,!""o"- O" con"/!radore"

    hec!a, a" "ua" "ala" /ela" "ala" do" /a""o" /erd!do"--- Para o ,ov!,ento de 34 de *ane!ro ta,be, "erv!ra, ]ua"!r!a,ente _" reun!Xe" de off!c!ae" do eerc!to de ,ar /ara l_ env!ou o dr- Alberto Co"ta dua" ca!a" de bo,ba" ]ue" tarde "ah!ra, a /au e corda do" ar,azen" /ara o con"ultor!o do dr- Gonalve" o/e" al! "e reun!ra, d!ver"o"o" e /raa" da guarda ,un!c!/al a]uartelada /ro!,o da" ece""!dade" ]ue faz!a, ento cau"a co,,u, co, o"olto"o" e o" "ete gru/o" de 2& 7& e N& ho,en" de"t!nado" ao a""alto ao" ]uarte!"- A e""a" reun!Xe" a""!"t!a, "e,/reo Chaga" Alvaro Po/e e Alfredo eal- O /ro/r!etar!o do" ar,azen" chegou a ,andar fazer ca!a" de e,bar]ue e nKe""eabelec!,ento "e enca!otara, a" ar,a" do" gru/o" /o/ulare" ]ue "ah!ra, /ara o "eu de"t!no levando e"ta ,arca:,o Bande!ra( ?- Tho,`- E a /ol!c!a "e,/re _" aranha"---

    ,o de"cobr!u ella af!nal o tal f!o da con"/!rao a ]ue atraz allud!,o"\ 1Ke"te ,odo: ao chefe dKu, do" gru/o"

    /ulare" !ctor de ?ou"a aggregou0"e ,a!" u, co,batente u, /ol!c!a "eu co,/adre e a,!go de "erv!o ao ]ueece _ /orta do d!ctador- n!c!ou0o no ,)"ter!o !nd!cando ao ,o"trar0lhe a" ar,a" j_ e, "ua ca"a na rua uz ?or!anoe *oo Chaga" e Alfredo eal era, o" !ncu,b!do" e"/ec!al,ente dKe""a d!"tr!bu!o de alta re"/on"ab!l!dade- adrugada "egu!nte era /re"o !ctor de ?ou"a- Alfredo eal t!nha a!nda no" ar,azen" grande ]uant!dade de ar,a,entoentregar- A/e"ar do "egredo e, ]ue a /ol!c!a envolveu a]uella ca/tura Affon"o Co"ta e *oo Chaga" "oubera,0na a

    ,/o e /elo tele/hone av!"ara, o /ro/r!etar!o do" ar,azen" /ara ]ue /uze""e a "alvo a" ar,a" re"tante"- A/V" o av!"o!"conde da R!be!ra Brava correu _ rua de ?anto Anto- O" ar,azen" e"tava, cercado" /ela /ol!c!a- Era urgenteceder co, hab!l!dade e fru"trar o" de"!gn!o" do ju!zo de !n"truco-

    ar,azen" tee, u,a /ort!nha ]ue de!ta /ara a" e"cad!nha" de ?- u!z e, frente da entrada do Col!"eu do" Recre!o"- A!da da" ar,a" dev!a "er fe!ta /or e""a /ort!nha ca"o a /ol!c!a no houve""e dado /or ella--- co,o no deu- A" ar,a"

    a, enrolada" e, ta/ete" e con"t!tu!ndo tre" fardo" Alfredo eal "eu f!lho *o"` ?aragga eal e u, cr!ado def!ana tran"/ortara,0na" _ calada de ?antKAnna onde o v!"conde da R!be!ra Brava a" e"/erava ,ett!do nKu, cou/`a a" !r occultar /rov!"or!a,ente na "ua ca"a e, /lena Aven!da da !berdade- O ,ater!al da revolta "alvou0"e ,a" na

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    21/131

    drugada "egu!nte Alfredo eal era /re"o no 1afundo- *oo Chaga" ]ue na ve"/era jantara co, elle na Charcuter!ena!"e cah!ra e, /oder da /ol!c!a ao "ah!r dKe""e e"tabelec!,ento da rua ova do Car,o- E"cu"ado "er_ d!zer ]ue a"ca" e,/rehend!da" no" ar,azen" da rua de ?anto Anto no dera, o ,a!" !n"!gn!f!cante re"ultado- o e,tanto oador faz!a e"/alhar /ouco de/o!" ]ue a /ol!c!a t!nha al! encontrado ar,a" e bo,ba" e, abundanc!a---

    "ta altura da narrat!va cabe refer!r ]ue ,u!to" do" !nd!v!duo" tanto da cla""e c!v!l co,o da cla""e ,!l!tar !,/l!cado"con"/!rao "V fora, "obeja,ente conhec!do" do /ubl!co ]uando !n"!"t!ndo na conjura "e ,!"turara, _ organ!"aorevolta de 2 e 5 de outubro- Outro" houve e, co,/en"ao ]ue vendo ,allogrado" o" e"foro" a//l!cado" ao 34 dee!ro abandonara, def!n!t!va,ente o" trabalho" revoluc!onar!o" e fora, "ur/rehend!do" /ela /rocla,ao da

    /ubl!ca nKu, alhe!a,ento co,/leto da ag!tao /ol!t!ca-

    1- Qanoel

    l,!rante Cand!do do" Re!" cuja aco no co,/lot de 2 e 5 de outubro teve u,a ev!denc!a ece/c!onal garant!ndo, de tudo o ,a!" /ela "ua f!gura de de"ta]ue a adhe"o de d!ver"o" off!c!ae" do eerc!to de ,ar e terra no 34 dee!ro "obre"ah!u /or u,a for,a !nolv!davel- ?ob a" "ua" orden" ` ]ue dev!a dar0"e ento o a""alto ao ?- Gabr!el e ao

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    22/131

    rtel do" ,ar!nhe!ro" co, elle conferenc!ara, ,u!ta" veze" o "r- Al/o!, e outro" ele,ento" da revolta /ara elleava natural,ente de"t!nado u, /a/el /re/onderante ,u!to e,bora da "ua aco !nd!v!dual no de/ende""e co,ofacto no de/end!a /r e, anda,ento co, deter,!nado "!gnal e no ,o,ento dado o co,/l!cado ,echan!",o daoluo co, elle e"tava, /ro,/to" a eercer aco dec!"!va algun" off!c!ae" do" ]uae" n!ngue, "u"/e!tava e ]ue _"! total!dade do" ,onarch!co" /arec!a, !nd!fferente" ou /elo ,eno" !ndec!"o"-

    !, a /ol!c!a /rendendo algun" do" vulto" do /art!do re/ubl!cano ]ue a be, d!zer no occultava, a" "ua",arche" revoluc!onar!a" de!ava eacta,ente fVra da rde de /er"egu!Xe" u,a boa "o,,a de eecutore" dKe""eno ,adura,ente co,b!nado e ]ue u,a vez re"olv!do o ata]ue for,al _" !n"t!tu!Xe" ,onarch!ca" era, ca/aze" ded]u!r!ndo certa autono,!a lanar fogo ao ra"t!lho /rev!a,ente /re/arado- voz corrente ]ue o ,ov!,ento do 34 dee!ro e"teve /ara e/lod!r ante" dKe""a data e ]ue nKa]uelle ,e",o d!a "offreu de hora /ara hora d!ver"o" ad!a,ento"-" no andar_ longe da verdade ]ue, aff!r,ar ta,be, ]ue "e a" /r!"Xe" effectuada" na "egunda ]u!nzena de jane!robaraara, forte,ente a eclo"o do ,ov!,ento "V u,a !nterveno ,u!to e"/ec!al ` ]ue !,/ed!u ]ue a/e"ar de

    ,anho contrate,/o a tentat!va de revolta "e e"boa""e co, u,a n!t!dez a""o,bro"a-

    ,a!" do ]ue u,a vez ]uando no" d!r!gente" da con"/!rao lavrava no d!re,o" de"an!,o ,a" co,/rehen"!veluctanc!a e, !,/ell!r /ara o ca,/o de batalha a grande ,a""a organ!"ada do" revolto"o" houve nece""!dade dere!ar co, energ!a o" !,/eto" genero"o" de creatura" ardente" !llu,!nada" ]ue no con"ent!a, u, ,!nuto deeo "obre a o//ortun!dade da e/lo"o revoluc!onar!a- E""a" creatura" tudo "acr!f!cava, ao de"ejo !rre/r!,!vel de

    ,bater a ,onarch!a- E u,a dKella" /onderando0"e0lhe u, d!a ]ue e"tando /re"o" e, ]uarte!" da ,un!c!/al,ento" de valor no "V no /art!do re/ubl!cano co,o na organ!zao do ,ov!,ento a ,enor ag!tao ete,/oraneaenor revolta !,/rudente /rovocar!a, "e, duv!da a "ua conde,nao _ ,orte u,a dKella" re/et!,o" de/o!" dear o argu,ento re/l!cou "e, co,,over0"e:

    [ue !,/orta--- ?o ,a!" tre" ou ]uatro cadavere"---

    " reto,e,o" o f!o da narrat!va- Pre"o" e !nco,,un!cave!" do!" do" chefe" da revolta aco,/anhado" dKoutro"

    v!duo" de ,enore" re"/on"ab!l!dade" na e,/re"a no occorreu co,o "er!a log!co u,a /arage, na "ua organ!"ao-`a /redo,!nante nKe""a occa"!o no fo! a de "u"tar o" /re/arat!vo" revoluc!onar!o"- @o! eacta,ente a o//o"ta: fo!e "e dar /re""a ao rebentar da bo,ba /or]ue todo" ou ]ua"! todo" "e convenc!a, de ]ue o d!ctador no /erdoava!n!,!go" da" !n"t!tu!Xe" ,onarch!ca"- Para ,a!" nKe""a altura do co,/lot o governo *oo @ranco a!nda ]ue no

    "u!""e na "ua ,o todo" o" f!o" do tra,a revoluc!onar!o "ab!a ,u!to be, /or !nfor,aXe" dKu,a relat!va /rec!"o de,enore" ]ue o ,ov!,ento no era l!,!tado a u,a "!,/le" !n"urre!o de ]uartel ne, a u,a ,an!fe"tao ar,ada,e!a duz!a de v!"!onar!o"-

    overno *oo @ranco "ab!a /erfe!ta,ente ]ue na conjura entrava, tro/a e a cla""e c!v!l ]ue "e a /r!,e!ra e"tava,ada a "egunda no "ah!r!a _ rua de"/reven!da e ]ue a ,onarch!a v!v!a "obre a a,eaa con"tante da fornalha

    ubl!cana /ara a ]ual a d!ctadura de!tara o ,elhor do "eu co,bu"t!vel-

    " "e o governo *oo @ranco "ab!a tudo !"to ]ue o levava a acautelar0"e o ,elhor /o""!vel contra a /robab!l!dade dev!""!,o" acontec!,ento" !gnorava /or outro lado a f` ]ue do,!nava o /ovo all!c!ado /ara a revolta- O governo *oonco no faz!a ca"o nenhu, dKe""e /ovo calculando errada,ente ]ue a ,a""a "oberana e anon),a "V "e ,over!ado _ frente o" "eu" grande" !dolo" /art!dar!o"- gnorava ab"oluta,ente a !,/ortanc!a e a valent!a dKe""a ,a""a e dento ella ` ca/az lanada dec!d!da,ente no ca,!nho da reaco ao de"/ot!",o- O /ovo "e, Anton!o *o"` *ooga" etc-/en"ava o d!ctadorno "e atreve a /rote"tar co, a" ar,a" na ,o- D,a vez /re"o" e""e" ho,en" o"oluc!onar!o" c!v!" ab"tee,0"e da lucta e f!ca, "V e, ca,/o o" ,!l!tare" ]ue u,a "er!e de ,ed!da" urgente" e

    oro"a" recolhe egual,ente _ !naco e ao "!lenc!o- A""!, /en"ava o governo *oo @ranco algun" d!a" ante" do 34 dee!ro e a""!, t!nha /en"ado o ju!z de !n"truco cr!,!nal na /arte referente a fabr!cante" de bo,ba" ]uando a

    lo"o da rua do Carr!o lhe entrou /ela /orta dentro e de"auctor!"ou /or co,/leto a fa,o"a l!"ta negra do C)ro- D,utro v!v!a, redonda,ente enganado"-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    23/131

    CAPTDO G

    Qarca0"e a revolta /ara a" 2 da tarde do d!a 34

    r!"o do dr- Anton!o *o"` de Al,e!da contr!bu!u ba"tante /ara ]ue a febre revoluc!onar!a aug,enta""e de ,odo"!deravel- O dr- Affon"o Co"ta ]ue ab"orv!do /elo /roce""o 1jal,e andava u, tanto afa"tado da /re/arao da

    jura voltou a ella a!nda co, ,a!" ardor- O" con"/!radore" /a""ara, a reun!r0"e nKu,a ca"a da rua do 1e"terrotencente ao "r- u!z Grandella fez0"e nova ac]u!"!o de ar,a,ento (/arte dKelle fornec!da /elo" d!""!dente"',ara,0"e a" d!"/o"!Xe" de ata]ue e de con]u!"ta e a data de 34 /a""ou a "er ,a!" anc!o"a,ente e"/erada do ]ue a"

    e a t!nha, /reced!do na agenda do" revolto"o"- O co,!t` d!r!gente do" trabalho" era ento co,/o"to de Affon"ota v!"conde da R!be!ra Brava Alvaro Po/e Qar!nha de Ca,/o" Erne"to Po/e e Arthur Cohen- ca"a da rua doterro fora, dezena" e dezena" de /e""oa" receber ar,a,ento !n"trucXe" etc- A "enha de entrada era *a",!,-

    o ` fac!l /or var!ada" razXe" re/roduz!r na actual!dade e na !ntegra o /lano do ,ov!,ento- *_ decorrera, "obre elleun" anno" e e"ta,o" certo" de ]ue nKe""e /rojecto ,u!ta co!"a hav!a ]ue a "er cu,/r!da r!goro"a,ente re"ultar!a e,co benef!c!o /ara o e!to do co,/lot- a revolta de 2 e 5 de outubro cre,o" ,e",o ]ue "e e,endou a ,o e, var!o"nto" con"!derado" e""enc!ae" no /lano do 34 de jane!ro- A e/er!enc!a a!nda ` af!nal a grande ,e"tra da v!da-

    " "e no /ode,o" dar ,u!to" /or,enore" "obre o /rojecto da revolta da ]ual der!vou log!ca,ente o reg!cd!o `0no"o no e,tanto f!ar a]uella" da" "ua" ba"e" ]ue "o do conhec!,ento da ,a!or!a do" !,/l!cado" na con"/!rao- E,

    ,e!ro logar o eerc!to de terra e ,ar "V "e "ublevar!a de/o!" de vr fe!to" certo" "!gnae" ]ue lhe co,,un!car!a, ao do d!ctador *oo @ranco- [uer d!zer: a grande orche"tra do co,/lot no dev!a /r!nc!/!ar o concerto "e, ]ue auta do regente "e ,ove""e a ro,/er a ,archa---

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    24/131

    Te!e!ra de ?ouza

    r!"o do d!ctador dev!a "er levada a effe!to /or u, gru/o c!v!l entre a" 2 e a" 7 da tarde ]uando elle "ah!ndo de ca"aalto da Aven!da "e d!r!g!""e /ara o Terre!ro do Pao- Pre"o conduz!l0o0h!a, /ara bordo dKu, va/or de /e"ca oorah dKonde o tran"/ortar!a, de/o!" /ara ]ual]uer nav!o de guerra revoltado- Entretanto Qachado do" ?anto" eejo *un!or a""altar!a, o cor/o de ,ar!nhe!ro" ?oare" Andr`a to,ara o Ar"enal de Qar!nha au!l!ado /ela re"/ect!va

    rda e u, gru/o c!v!l Cand!do do" Re!" !r!a a bordo do ?- Gabr!el onde o #-S tenente Branco Qart!n" ter!a _ "ua/o"!o grande /arte da guarn!o do nav!o e ,u!to" ,!lhare" de cartucho" o v!"conde da R!be!ra Brava co, u,/o c!v!l be, ,un!c!ado occu/ar!a o Arco da Rua Augu"ta e toda" a" /lat!banda" do" ,!n!"ter!o" ]ue do,!na, a" rua"Prata Augu"ta e Ouro e e,bocadura" da" rua" da Alfandega e Ar"enal-

    ata]ue ao" nav!o" de guerra entrar!a /or conven!enc!a do" ,ar!nhe!ro" revoluc!onar!o" o 3-S tenente de ,ar!nhanardo Al/o!, ]ue f!zera nKalgun" dKelle" act!va /ro/aganda contra a d!ctadura fran]u!"ta- A "ah!da da" fora" dan!c!/al a]uartelada" no Car,o e"tava cortada /or u,a rede de d)na,!t!"ta" !n"tallado" no ?acra,ento (no Club do"adore"' na calada do 1u]ue etc- A /ro/r!a egreja do ?acra,ento onde o" revoluc!onar!o" entrar!a, u"ando dKu,ave fal"a "erv!r!a ta,be, a !,/ed!r ]ue o" jan!zaro" do ant!go reg!,en v!e""e, c_ /ara fVra e"/!ngardear o /ovo-!,o do" outro" ]uarte!" da ,un!c!/al e da" e"]uadra" de /ol!c!a hav!a analoga" d!"/o"!Xe" de ata]ue-

    d!""!dente" t!nha, u, logar ,arcado e, e"/ec!al: o elevador da B!bl!otheca- A]u! reun!do" de"de o co,eo da tardeo ]ue /elo largo do Pelour!nho /a""a""e u, auto,ovel conduz!ndo o dr- Affon"o Co"ta dev!a, correr ar,ado" /ara

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    25/131

    a,ara ,un!c!/al a/o""ar0"e dKella junta,ente co, a]uelle e"tad!"ta e outro" !nd!v!duo" ]ue o aco,/anhar!a, e u,ano ed!f!c!o /rocla,ar!a, u, governo /rov!"or!o- E""a /a""age, do auto,ovel conjugava0"e co, u, "!gnal dado no

    o ]ue !nd!car!a a eecuo !,,ed!ata dKoutra" ,anobra" revoluc!onar!a"- Outro gru/o a/o""ar0"e0h!a do" telegra/ho"a rede tele/hon!ca- E, "u,,a ,al ]ue fo""e dada orde, /ara o rebentar do ,ov!,ento !"boa vr0"e0h!a

    eral,ente enle!ada nKu, co,bate renh!do a ,eno" ]ue o" defen"ore" da ,onarch!a re"olve""e,,entanea,ente no re"!"t!r ao" revolto"o"-

    r!"o do d!ctador ob"tar!a a ]ue elle "ah!ndo da "ua ca"a de re"!denc!a con"egu!""e co,,un!car co, o" ele,ento"tare" de ]ue d!"/unha ou co, ]ual]uer do" "eu" collega" no gab!nete- *oo @ranco /ara ]ue a "ua aco noor/ece""e o ]ue fra /laneado dev!a "offrer acto cont!nuo ao !n!c!o da revolta u,a !,,ob!l!"ao r!goro"a- o `l a""everar at` onde !r!a e""a !,,ob!l!"ao ca"o ella "e t!ve""e /roduz!do ,a" a verdade ` ]ue no e"/!r!to de todo"!a a noo clara de ]ue o ,enor /a""o dado /elo d!ctador fVra da" v!"ta" do" revoluc!onar!o" tran"tornar!a "e,!da o e!to da cau"a-

    no!te de 37 de jane!ro era enor,e a affluenc!a de con"/!radore" _ ca"a da rua do 1e"terro- 1e re/ente chega u, av!"o

    ]ue o ed!f!c!o e"tava cercado /ela /ol!c!a- @echa,0"e toda" a" /orta" e Affon"o Co"ta to,ando a d!reco da defezaolve re"!"t!r ao" a""altante" ecla,ando no auge do enthu"!a",o:

    a,o" a !"to--- ?er_ o !n!c!o da Revoluo

    ntro de breve" !n"tante" ver!f!cou0"e ]ue o av!"o no t!nha funda,ento- Qa" tornava0"e nece""ar!o /roceder co,tela e ,arcar def!n!t!va,ente a hora /ara o rebentar da revolta no d!a 34- E"colheu0"e a" 2 da tarde /or ter atage, de co!nc!d!r co, o ,a!or tran"!to da" rua" de !"boa e a ,enor v!g!lanc!a no" ]uarte!" da guarn!o-

    no!te de 38 o" con"/!radore" recebera, na ca"a da rua do 1e"terro u,a carta anon),a /reven!ndo0o" de ]ue "eo abandona""e, !,,ed!ata,ente o ed!f!c!o "er!a, denunc!ado" _ /ol!c!a- A carta era ev!dente,ente dKu, v!"!nho

    dro"o--- Affon"o Co"ta ,anda alugar outra ca"a na rua de ?- *ul!o n-S N3 e ve"t!ndo a farda de Qar!nha de Ca,/o"corre var!a" rua" da c!dade e entra e, d!ver"o" /ortae" "e, ]ue a /ol!c!a d /or tal---

    "a no!te (a de 38'revelou0o ,a!" tarde o v!"conde da R!be!ra Bravafo! tre,enda de "en"aXe" Alvaro e Erne"to/e e Arthur Cohen de"envolvera, u,a act!v!dade !neced!vel- O" auto,ove!" g!rava, con"tante,ente /ercorrendo/o"to" levando orden" e dando a ult!,a de,o no" /re/arat!vo" do ,ov!,ento- E""a no!te eu e Affon"o Co"ta"a,ol0a "e, dor,!r "entado" o" do!" a u,a ,eza e"crevendo e, /edao" de /a/el deter,!naXe" ]ue era,!ada" a todo" o" ]ue d!r!g!a, gru/o" de co,bate e ao ,e",o te,/o dando !nd!caXe" /ara o fornec!,ento de

    ,a" ]ue "e encontrava,0no de/o"!to /r!nc!/al- ?obre a ,adrugada e"tava,o" gelado"- Entre e""a" orden" ha u,aere""ante /ara a h!"tor!a da Revoluo- a ]ue env!_,o" a *o"` dKAl/o!, conceb!da no" "egu!nte" ter,o":

    r- *o"` dKAl/o!, co, o" "eu" a,!go" !r_ /o"tar0"e no elevador da B!bl!otheca /ara dKal! na co,/anh!a de Affon"o Co"ta e do /ovo a""altare, a Ca,ara!c!/al e ah! /rocla,are, a Re/ubl!ca- Pelo Yco,!t`Z revoluc!onar!oAffon"o Co"ta e R!be!ra BravaZ-

    /ro!,ava0"e o ,o,ento dec!"!vo-

    CAPTDO G

    A Yratoe!raZ do elevador da B!bl!otheca !n"ucce""o do Yco,/lotZ

    o o d!a 34 de"de a" /r!,e!ra" hora" da ,anh fo! /a""ado nKu,a anc!edade enor,e !nde"cr!/t!vel- O" re/ubl!cano" e

    d!""!dente" a!nda ento _ "olta "ab!a, /erfe!ta,ente ]ue a /ol!c!a o" no de"f!tava e ]ue era u,a ]ue"to deuto" talvez a /erda da "ua l!berdade-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    26/131

    !,o da" ## hora" da ,anh o "r- Al/o!, ]ue e"tava no centro da d!""!denc!a /rogre""!"ta recebeu a orde,oluc!onar!a nKoutro logar tran"cr!/ta e _" 3 da tarde fo! /ara o elevador da B!bl!otheca co, o" "r"- *oo P!nto do"to" Ega" Qon!z Ca""!ano eve" Batalha de @re!ta" e outro" ,a!"- Encafuara,0"e todo" nKu, cub!culo tendo _ /ortaa vedeta ]ue "e reve"ava regular,ente- 1a" 3 _" 2 nada occorreu al! de anor,al- " 2 o" d!""!dente" j_ entoe"c!do" de Qar!nha de Ca,/o" e Alvaro Po/e e"/erara, ]ue o chefe da grande orche"tra ,ove""e a batuta- Koutro"nto" de !"boa a "cena era ]ua"! !dent!ca- E"tava tudo a /o"to"- @altava a/ena" o "!gnal co,b!nado---

    An"el,o Braa,ca,/ @re!re

    Pre"!dente da Ca,ara Qun!c!/al Re/ubl!cana de !"boa ante" da /rocla,ao da Re/ubl!ca

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    27/131

    cah!r da tarde co,o "e e"/alha""e o boato de ]ue o ,ov!,ento t!nha de "offrer novo ad!a,ento de hora" Qar!nhaCa,/o" Alvaro Po/e e o v!"conde de Pedralva fora, de auto,ovel /ercorrer o" ]uarte!" tran"/ortando ao ,e",o

    ,/o ar,a" e ,un!Xe"- Pouco de/o!" entrou no elevador o tenente0coronel A,anc!o de Al/o!, e co,,un!cou ao"jurado" ]ue a revolta gorara e ]ue era conven!ente ]ue abandona""e, o ed!f!c!o /o!" a /ol!c!a j_ lhe" andava noalo-

    bandara,- Qa" dKah! a u,a hora voltara, nova,ente a reun!r0"e na ca"a do tenente @urtado cont!gua ao elevador-o de nada "erv!u /or]ue Alvaro Po/e ]ue al! a//areceu j_ no!te fechada t!nha !nfor,aXe" !dent!ca" _" do tenenteonel A,anc!o de Al/o!,- O ,ov!,ento fra ,al "ucced!do a" tro/a" t!nha, "!do /o"ta" de /reveno a" guarda" do"f!c!o" /ubl!co" hav!a, "!do reforada" e o co,!t` revoluc!onar!o ordenara def!n!t!va,ente a ret!rada da" fora"b!l!"ada"- O dr- Ega" Qon!z "abendo ]ue o "r- Affon"o Co"ta e o v!"conde da R!be!ra Brava t!nha, entrado novador fo! ao "eu encontro- Ke""e ,e",o !n"tante a /ol!c!a /r!nc!/!ava a cercar a ca"a do tenente @urtado- Eradente ]ue "e /re/arava /ara ca/turar o "r- Al/o!, e o" "eu" a,!go" co,o dKah! a /ouco ca/turou o" "r"- Affon"ota dr- Ega" Qon!z e v!"conde da R!be!ra Brava- ,/unha0"e a fuga-

    orte!ro do ed!f!c!o !nfor,ado do ca"o co,,un!cou ao "r- Al/o!, a e!"tenc!a dKu,a "ah!da /elo lado da calada de ?-nc!"co- O" d!""!dente" a/rove!tara,0na ,a" co, d!f!culdade- A /ort!nha era e"tre!ta e o corredor ]ue al! conduz!a erarego e che!o de te!a" de aranha- O" d!""!dente" de"cera,0no cautelo"a,ente ]ua"! roando /elo" /ol!c!a" ]ue

    ,eava, ento a !nvad!r a" e"cada"- E, ba!o nova" d!ff!culdade" e "obre"alto"- A fechadura no "erv!a de"de anno" eu, trabalho /ara fazer g!rar a chave- a calada de ?- @ranc!"co no hav!a u, un!co /ol!c!a--- O "r- Al/o!, e algun""eu" a,!go" fora, ao centro d!""!dente no largo da" 1ua" Egreja"- Al! "oubera, da" /r!"Xe" effectuada" dentro do

    vador da B!bl!otheca- O v!"conde do A,eal enca,!nhou0"e logo /ara a e"tao do Roc!o dKonde fug!u /ara !llanca e de/o!" /ara e"/anha o v!"conde de Pedralva !,!tou0o e o "r- Al/o!, ,ettendo0"e nKu, tre, fo! /ara ca"a-" calculando ]ue !a egual,ente "er /re"o /a""ou ,o,ento" ante" da /ol!c!a o /rocurar /ara a re"!denc!a do "r-e!ra de ?ouza e no d!a "egu!nte _ no!te abr!gou0"e no /alacete do "r- enr!]ue de Qendona dKonde "e e"ca/ul!uauto,ovel /ara o /a!z v!"!nho-

    a"! _ ,e",a hora e, ]ue o" d!""!dente" abandonava, a ca"a do tenente @urtado o dr- *o"` dKAbreu corr!a ao ClubCaadore" a convencer o" revoluc!onar!o" ]ue al! "e encontrava, da !nut!l!dade do "eu e"foro v!"to ]ue o dr-

    on"o Co"ta j_ t!nha cah!do na" garra" da /ol!c!a- Egual /reveno era fe!ta ao" gru/o" ca/!taneado" /elo engenhe!roon!o Qar!a da ?!lva /rofe""or @erro e tanto" outro" ]ue "V e"/erava, o "!gnal co,b!nado /ara luctare, co,rg!a corage, e dec!"o e, /rol da l!berdade /ol!t!ca- 1e/o!" "egu!ra,0"e: o e"boo de ata]ue _ e"]uadra do Rato

    de ,orreu u, /ol!c!a a fu"!lar!a na rua da E"cola Pol)techn!ca e na rua Aleandre erculano a tentat!va de ata]ue _uadra do Ca,/o de ?antKAnna o" !nc!dente" de Alcantara etc- e,f!, var!o" e/!"od!o" ]ue ,o"trara, clara,ente /rofano" bo]u!aberto" a eten"o do ,ov!,ento /rojectado-

    ]ue falhara\ *_ o d!""e,o": /or]ue de/endendo e, ab"oluto da /r!"o do d!ctador e no tendo o gru/o c!v!l a !""o,/ro,ett!do levado a cabo a "ua ,!""o todo" o" ele,ento" a /o"to" "e con"ervava, !nact!vo" ou /rocurara,a/ar co, /re"teza _ de"forra do governo fran]u!"ta- Todo"--- no d!ze,o" be,- Affon"o Co"ta dentro do elevador da!otheca e cercado /ela /ol!c!a /uou dKu, revolver /ara re"!"t!r at` _ ult!,a- O v!"conde da R!be!ra Brava !,/ed!u0o

    o de"fechar- Qachado do" ?anto" ?erejo *un!or e elder R!be!ro /en"ara, co,o ult!,o recur"o "ublevar caadore" 3o, e""e reg!,ento e o cor/o de ,ar!nhe!ro" tentar a l!bertao do" chefe" revoluc!onar!o" encarcerado" /elaadura- Qar!nha de Ca,/o" alv!trou a "ublevao da fragata 1- @ernando e declarou0"e /ro,/to a fazel0o "e, outro!l!o de ,!l!tare"- Qachado do" ?anto" tentou ta,be, a//ro!,ar0"e da" bater!a" de [ueluz onde o" revoluc!onar!o"tava, u, a/o!o fort!""!,o-

    e"creve elle no "eu relator!o de #$#3:

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    28/131

    e""a trag!ca no!te tudo fug!u O co,,andante audac!o"o dKu, reg!,ento ter!a "alvo o "eu /a!z- A" /orta" do ]uartel,ar!nhe!ro" e"tava, co,/leta,ente fechada"- ?V o 3 de caadore" ]ue fra reforar a guarda do /ao (ondeava, off!c!ae" no""o"' o /oder!a ter fe!to- O terror era grande na c!dade- Encontro0,e no Roc!o co, Cand!do do" Re!"ura Braz e T!to de Qorae" "e no e"tou e, erro d!r!g!,o0no" ao Club Q!l!tar o al,!rante Botto e u, outro cujo

    ,e ,e no occorre ouv!ra, Cand!do do" Re!" tentar leval0o" /ara o no""o lado- *oo de @re!ta" R!be!ro gr!tava ]uea d!ctadura no" no dev!a !,/r u, re! o" al,!rante" e u, ca/!to de ,ar e guerra ]ue l_ e"tava (cujo no,e ta,be,

    oro' f!cara, ,udo" e ]uedo" e nV" ret!ra,o0no" ouv!ndo eu d!zer a u, do" tenente" ]ue co,no"co "e encontrava,:

    Al,!rante" de borra ]ue ne, /ara u, acto de d!gn!dade "erve,---

    nd!do do" Re!" (a!nda no era al,!rante' d!r!g!u0"e a ca"a do dr- Bernard!no Qachado levando0,e e, "ua co,/anh!afal"a" not!c!a" no" chega, e entre ella" dua" de cal!bre "u/er!or !nfantar!a 5 t!nha0"e revoltado e to,ado o CabeoBolla e o #7 t!nha0"e bat!do contra a guarda e v!ndo /ara a rua- Cand!do do" Re!" ordena0,e ]ue v_ aver!guar dadade e nKe""e ,o,ento chorando de ra!va le,bro0,e de ter "!do ,eno" correcto co, o dr- Bernard!no Qachado ol ,u!to /aternal,ente "e no ,el!ndrou co, !""o d!zendo talvez no "eu fro !nt!,o ]ue eu era u, v!"!onar!o e ]ue

    ,o tal era ,u!to de"cul/avel o ,eu e"tado de ea"/ero- A,bo" t!nha,o" razo cada u, v!a a" co!"a" /elo "eu,a- Elle e"tava !nfor,ado do retrah!,ento do" off!c!ae" e eu !,ag!nava ]ue todo" at` f!nal t!nha, obr!gao de

    nrar o" "eu" co,/ro,!""o"-Z

    ,/r!ndo a orde, de Cand!do do" Re!" Qachado do" ?anto" enca,!nhou0"e /ara Ca,/o de Our!]ue- E, volta dortel de !nfantar!a #7 agglo,erara, "e ,u!to" /o/ulare" ]ue aff!r,ava, ]ue o reg!,ento t!nha "ah!do levando tudoante de "!- Qachado do" ?anto" !ncredulo a//ro!,ou0"e do ed!f!c!o e /erguntou _ "ent!nella ]ue, !a a co,,andal0

    _ /ara o largofo! a re"/o"ta ]ue obteve-

    ]ua"! ao ,e",o te,/o a guarda do ]uartel fez u,a de"carga de fu"!lara "egu!da de algun" t!ro" e"/aado" ]ue!gara, o tr!u,/hador da Rotunda a fug!r at` o largo da E"trella e de/o!" at` o Rato- A]u! for,ava /acata,ente o #7

    ,,andado /elo re"/ect!vo coronel- Qa!" adeante e, frente da ca"a do d!ctador u,a co,/anh!a dKa]uelle reg!,entoern!"ava co, u, e"]uadro da guarda ,un!c!/al- o hav!a ]ue duv!dar o #7 "ah!ra do ]uartel ,a" /ara defender anarch!a-

    re"u,o a/e"ar do !n"ucce""o /al/avel da !n"urre!o ` ju"to con"!gnar ]ue na no!te de 34 de jane!ro ,u!ta" da"atura" nKella !,/l!cada" ]u!zera, de"obedecer _ orde, do co,!t` revoluc!onar!o e lanar0"e corajo"a,ente naolta- ouve ,o,ento" de a,argura e, ]ue e""e" ho,en" attr!bu!ra, a re"/on"ab!l!dade do ad!a,ento "!ne d!e da

    urre!o _" he"!taXe" dKun" co,/anhe!ro"- D, gru/o de "argento" de art!lhar!a chegou ,e",o a /ro/or a "ed!o do!,ento # co,o !n!c!o !,,ed!ato do ,ov!,ento- @o! nece""ar!o ]ue a vontade /er"ua"!va de algun" "e !,/u"e""ete,ente /ara ev!tar u, co/!o"o derra,a,ento de "angue- O de"ejo de co,bater a ra!va ]ue a contra orde, deoluo /rovocara nKu, grande nu,ero de conjurado" era, ta,anho" ]ue "V /or ,!lagre !"boa no acordou a 3$ dee!ro de #$&4 ,ergulhada e, horroro"a chac!na-

    z,ente no "uccedeu a""!,- O d!ctador tendo0"e0lhe de"enrolado ante a v!"ta turva u,a boa /arte da ,ach!naooluc!onar!a e,brenhou0"e natural,ente nKu, a,ontoado de /rov!denc!a" de occa"!o- Pr!,e!ro ]ue tudo collocouordaa do e"t)lo na bocca da !,/ren"a ordenou u,a "ah!da de tro/a" ]ue e]u!val!a _ declarao do e"tado de "!t!oo ]ue ella" ` ]ue f!zera, na ,adrugada de 3$ a /ol!c!a da c!dade ordenou ru"ga" re,etteu /ara o" forte" grande"

    a" de /re"o" eh!b!u a cavallar!a da ,un!c!/al e, d!ver"o" locae" /ara aterrar /ara "uffocar o ,enor !,/ul"o deco e no d!a 3$ /re/arou0"e /ara co,/letar a "ua obra de re/re""o co, o fa,o"o decreto ]ue o ,!n!"tro Te!e!raAbreu levou a !lla !o"a _ a""!gnatura do re! Carlo"-

  • 7/24/2019 A Revoluo Portugueza_ O 5 de Outu

    29/131

    overno fran]u!"ta no "at!"fe!to co, o ter lanado _ ta /ara d!ver"a" /r!"Xe" toda" a" creatura" ]ue a /ol!c!aontrou na" rua" da c!dade ,o,ento" de/o!" do ata]ue _ e"]uadra do Rato a/re"tava0"e a e/ell!r /ela barra de

    boa todo" o" /ol!t!co" todo" o" c!dado" ]ue nKu,a hora de leg!t!,a revolta contra u, reg!,en de /erfe!ta t)rann!aha, ou"ado /re/arar a ]ueda log!ca !nd!"/en"avel do throno do" Bragana"- at,o"/hera de /avr !,,en"o ]ueara co, e""a" /er"egu!Xe" arb!trar!a"o governo c!v!l de 34 /ara 3$ encheu0"e ra/!da,ente de /o/ulare"]uer!are/r u,a verdade!ra ,ortalha e,brulhando no fa,o"o decreto toda" a" !nd!v!dual!dade" ]ue elle "u//unha co,

    , ou ,au funda,ento !,/l!cada" na con"/!rao-

    o o con"egu!u /or`,- E no o con"egu!u /or]ue ,al o decreto fo! /ubl!cado no 1!ar!o do Governo e ante" ]ue otador !n!c!a""e a "ua a//l!cao feroz outra fora e etraord!nar!a fora co, ]ue elle nunca "onhara !,/ed!u a"ecuo do" "eu" de"!gn!o"- O reg!c!d!o travou a corr!da vert!g!no"a /ara a "elvajar!a ]ue o gab!nete *oo @rancofechara /retendendo convencer o /a!z de ]ue a""!, cu,/r!a u,a ,!""o /atr!ot!ca- O reg!c!d!o--- "!, fo! o reg!c!d!o

    e ev!tou u, authent!co attentado brutal ant!0/ol!t!co l!bertou do" ferro" da /r!"o algun" do" organ!"adore" daolta de 2 e 5 de outubro e !,/ed!u ]ue ,u!to" do" ]ue !,/lantara, a Re/ubl!ca e, Portugal ge,e""e, at` e""a datar!o"a no de"terro abra"ador---

    CAPTDO GO reg!c!d!o[ue, d!"/arou /r!,e!ro: Bu!a ou Co"ta\

    eg_,o" ao /onto ,eno" e"clarec!do dKe"te /er!odo h!"tor!co- 1e"de a tarde de # de fevere!ro de #$&4 e, ]ue o re!lo" e "eu f!lho u!z @!l!//e ba]ueara, no Terre!ro do Pao "ob a" bala" de"fer!da" /or u, reduz!do nu,ero dejurado" te,0"e d!to tanta co!"a "obre e""e acontec!,ento ]ue e l!c!to "u//r ]ue a verdade a!nda /er,anea envoltaden"o veu- o te,o" a /reteno de /rofer!r a ult!,a /alavra a tal re"/e!to ,a" ouv!,o" ,a!" do ]ue u,a vez a"oa" be, !nfor,ada" referenc!a" ao ca"o e e""a" referenc!a" auctor!"a,0no" a con"!derar o reg!c!d!o "ob u, a"/ectoto d!ver"o do ]ue a]uelle /or ]ue ` vulgar,ente conhec!do-

    ro/r!a /ol!c!a a/e"ar de haver con"egu!do e, dado ,o,ento obter u, ou do!" de/o!,ento" razoave!" nunca t!rou a/o a ver!d!ca h!"tor!a do ca"o- E /or]ue\ Pela razo ,u!to "!,/le" de ]ue tendo or!entado a" "ua" d!l!genc!a" nKu,er,!nado "ent!do dKe""a or!entao nunca "e de"v!ou a/ezar de errada- Te!,ou e, ver no reg!c!d!o o acto de ,u!to""/!radore" longa,ente del!berado e dKah! no "e afa"tou e,bora o "egu!,ento da !n"truco do /roce""o /or ,a!"u,a vez lhe !nd!ca""e o contrar!o- Per"!"t!u e, ver "obre a" cabea" do" reg!c!da" u,a !nfluenc!a e"/ec!al u,ae"to de /ol!t!co" burgueze" "e, corage, /ara /er/etrare, o acto e conf!ando e""e encargo a creatura" ealtada" artar!o" dec!d!do" e energ!co" e af!nal /or a]u!llo ]ue ouv!,o" _" /e""oa" a" ]uae" j_ allud!,o" nada dK!""o e!"t!uo /ara "er ut!l!"ado no ,o,ento o//ortuno co,o u,a ar,a de co,bate na" ,o" do" reacc!onar!o"-

    ,/rehende0"e /erfe!ta,ente ]ue a/V" o !n"ucce""o do 34 de jane!ro e o conhec!,ento da" ,ed!da" feroze"/arada" /elo d!ctador a o/!n!o "offre""e !,,ed!ata,ente u, accre"c!,o de od!o contra e""e governo ]ue no

    !tava e, !,,olar no altar da "ua v!ngana d!ver"o" /atr!ota" cujo un!co cr!,e era o de "e tere, e!,!do oucurado e!,!r0"e _" "ua" /re/otenc!a"- E""a ealtao da o/!n!o dev!a ter0"e reflect!do ,a!" funda,ente no",ento" revoluc!onar!o" ]ue /ara o ,ov!,ento de 34 de jane!ro hav!a, /ro,et!do o concur"o dKu,a aco eff!cazre o" t)ranno" do /a!z- [uanto" dKe""e" revoluc!onar!o" na ,adrugada de N# e no /er!odo de hora" ]ue decorreu at`de"e,bar]ue da fa,!l!a real no Terre!ro do Pao no /en"ara, nKoutra co!"a ]ue al!_" do,!nava o e"/!r!to at` do"" con"ervadore": a nece""!dade de "e el!,!nar o d!ctador\ [uanto"\ E""a el!,!nao e"tend!a,0na natural,ente "e,!taXe" ao ,onarcha do" ad!anta,ento" /or]ue a verdade ` ]ue /ara u, revoluc!onar!o ]ue /retend!a