a peneira 25 anos

8/8/2019 A PENEIRA 25 anos

1/24


2/24

Sada do Conselleiro

de Presidencia,

Alfonso Rueda

Como conselleiro de Presidencia, Ad-

ministracins Pblicas e Xustiza, e

por riba de todo como ponteve-

drs, para min unha honra saudar aos lectores desta sen-

lleira publicacin, que ao longo destes 25 anos de existencia

tense convertido nun referente da prensa galega no sur da

comunidade.

Desde esta mia nova responsabilidade quero felici-

tar especialmente a A PENEIRA polo seu compromiso

coa comarca do Condado e Paradanta e trasladarlle a

todo o seu equipo e aos lectores os meus parabns por

estes 25 anos de traballo no difcil mbito da comunica-

cin, no que lle desexo os maiores xitos no futuro.

Un afectuoso sado.

Alfonso Rueda Valenzuela

2 2 QUINCENA, NOVEMBRO DE 2008ESPECIAL

Xos

Lois


3/24

Parece que foi onte e xa van al 25 anosvirados. Vintecinco anos durante osque pareca que o camio anda queespiento a deixando ver a luz dunha Gali-cia mis de seu, mis nosa, mis asentadanos seus sinais de identidade. Nestes mo-mentos corre un ar tempestuoso que tentaarrasar con todo o pouco conseguido nestes

ltimos 25 anos.Eran tempos de dbida, de desconfianza,

de falta de fe nas nosas forzas. Os mediosde comunicacin tano claro: os galegosnon saban, non queran, non entendan ogalego escrito. Economicamente sera undesastre poer na ra un xornal escrito nalingua de Rosala, de Curros... A conta debeneficios non cadrara.

Efectivamente, era certo. As contas nondan para os que toda a sa galeguidade ca-be nunha tarxeta de creto; para os que Ga-licia unha sinxela circunstancia xeogrficadentro dun espazo nacional-espaol que vi-

ve dependente dos criterios que dominen naVila e Corte madrileas. Pero Galicia, a Deusgrazas, non s iso; tamn estamos outros;tamn viven milleiros de homes e mulleresque si cremos no noso Pas; que si temosclaro que o que somos ou podemos chegar aser non vai vir da man deses que respiranpola conta bancaria, senn daqueles que,anda sabendo os atrancos que da a da nospoen no camio, sacan forzas da fraquezae seguen adiante nunha loita desigual peroreconfortante en cada chanzo que se alcan-za cara a esa polar que nos espera nunhaPatria nosa, dona dos seus soos e proxec-

tada cara a un futuro que ns mesmos mar-caremos co fogo das nosas vontades e coaforza das nosas crenzas rexas e fortes.

Vintecinco anos que naceu este humildexornal. Poucos, por non dicir ningun, da-ban un peso pola sa vida. Eran os que comaSanto Toms s cren cando poden meter odedo da sa desconfianza, da sa infidelida-de, no burato burgus, acomodado e resol-to polas forzas neoliberais e capitalistas quedirixen o mercado. Todo un mercado per-sa, europeo ou americano; mercado de to-dos modos.

Ns somos uns autnticos lerdos en cues-tins econmicas. Non sabemos de parasosfiscais, non sabemos nada das bolsas, nadade facturas falsas nin de malabares finan-cieiros. Todo o contrario. A ns chchannoso sangue os bancos e as caixas que nos ven

como un candidato a explotar, non coma un-ha obra coa que deban colaborar. Pareceraque o noso traballo non fora social, cultural.

Estamos de aniversario; estamos ledospero intranquilos. Gustaranos crer que onoso traballo de 25 longos anos non serarrastrado polo temporal dunha mal enten-dida modernidade; gustaranos estar certos

que, anda sen demasiados apoios, huma-nos sobre todo, o noso labor vai ter conti-nuidade; herdeiros que o fagan seu e conti-nen a loita outros 25 anos , alomenos.

32 QUINCENA, NOVEMBRO DE 2008 ESPECIAL

Xaqun Marn

Parece que foi onteGuillermo Rodrguez

Director de A PENEIRA


4/24

4 2 QUINCENA, MAIO DE 2009ESPECIAL

Acoto falase da situacinda lingua galega no ensi-no, e este debate nor-malmente opaca o que acon-tece co noso idioma en moitosoutros eidos da sociedade, co-mo por exemplo, nos meios deinformacin ou na empresa,

que teen tamn unha enor-me importancia pra acadarunha plena normalizacin dalingua nacional. Se cadra isotea que ver coa deformacinnon s do debate lingstico,cruzado por intereses econ-micos e polticos e por raznsde estatus social, senn queademais est centrado entre

persoas que se adican ao ensi-no, algo que moitos, a dereitaou esquerda, consideran l-xico. Como se a cuestin doidioma non lle preocupara,mesmo ferira no mis intimo,a labregos, obreiros, mariei-ros, comerciantes, etc. e queestas persoas non tiveranmoito que dicir de interese,como se non fora unha cues-tin que abrangue a toda a so-ciedade, e si exclusivamenteun problema de sintaxe e utili-zacin apropiada do idioma.Encol desto ten que reflexio-nar o nacionalismo, comezan-

do polas entidades defensorasda lingua galega (recoecen-do a sa dedicacin e entre-ga), porn que as veces seme-llan blindadas aos sectoresque mis amplamente empre-gan o idioma, unha eiva quedespois notase cando hai queconseguir a complicidade dascamadas populares, anda re-coecendo que existen atran-cos de moita maior enverga-dura, como o secular procesode colonizacin.

Centrndome agora no mo-tivo deste artigo, a lingua naempresa, que onde pasa to-do o da a maiora da povoa-cin galega activa, hai que di-cir que en practicamente to-dos centros emprgase de xei-to exclusivo o casteln nas re-lacins oficiais. Na empresa ocasteln acta como lingua depoder, e polo tanto resultaesencial pra acadar mritos

profesionais. En non poucasempresas, naquelas que seatende ao pblico, o casteln o idioma que se obriga a uti-lizar normalmente e, nas misprogresistas, as menos, selles indica ao empregado/aque usen o galego cando ocliente as o faga. A situacinna empresa, a real, vese nos

curriculum enviados, practica-mente ningn se fai en linguagalega, xa que todos sabemosque perder puntos, colocar-se un rtulo de persoa contes-tataria ao sistema, isto nonmudou desde os anos do fran-quismo, s no sector pblico distinto, e non tanto. Non fale-mos dos rtulos e dos escritosnas empresas o galego o au-sente. Outro tanto acontecena negociacin colectiva. Scando hai achegas pblicashai empresarios dispostos autilizar o galego. Os casos dautilizacin normalizada da lin-

gua galega son unha ancdo-ta, dignos de sar nos xornais.

Desde o sindicalismo nacio-nalista levamos dcadas loi-tando pola normalizacin dalingua galega, anda que sen-do autocrticos debemos reco-ecer que hoxe temos cadrosintermedios e delegados e de-legadas que non teen unhaactitude coherente en materialingstica. Non un problemapequeno, anda que sexan mi-nora, xa que un dficit, quedebemos solucionar con deba-tes, charlas, argumentos, quefaga deles, como do conxuntoda militancia propagandistasactivos a prol da lingua do pa-s, xa que parte esencial daliberacin nacional e da loitapor unha sociedade mis xus-ta e solidaria.

Manuel Mera secretarioconfederal de FESGA.

A lingua galega na empresaManuel Mera

A situacin na empresa, a real, vese noscurriculum enviados, practicamente ningnse fai en lingua galega, xa que todos

sabemos que perder puntos...

Primeiraquincenadeab

rilde1995.


5/24

52 QUINCENA, MAIO DE 2009 ESPECIAL

Nada asenta no tempo eprevalece se non ten enconta o pasado, e nelbusca alicerces firmes e preci-sos nos que pousar as novascreacins, os novos deseos,para que poidan perdurar.Eses deseos que permitanabrir portas de luz entre as no-vas circunstancias, para ac-

tualizar e tentar prognsticosde pasado, mentres se afir-man nun presente que aven-tura futuro. s veces predi-cins o simples presaxios, ouanda menos: s impulsos quepoden non ter pulo.

As ocorre tamn na nosamsica. Todos buscamos ca-mios para movernos. Moitosbuscamos asento na tradicin,a experiencia que creou unmodo expresivo orixinal e que,como pobo, levamos dentro.Chega a ser quen nos significadiante o mundo, timbres esons especiais que reconfor-

tan dentro do peito conmocio-nndonos. Para elaborar esaspezas tentamos recrearnos,ou tan s interpretar o que es-coitamos e que nos pareceubonito, de apreciable valor,digno de gardar. Outros polacontra, e con nimos de mello-ra, prefiren fomentar outrasformas interpretativas, coa in-corporacin de instrumentos,importando gustos ou modosexternos, mestura de formas,intercalando estilos ou gale-

guizando o que non noso.Pero, sobre todo na can-

cin, hai certos aspectos deli-cados que non deberan inducira dbida. Refrome ao idioma, pureza da palabra, ao res-pecto por aquelas msicas queperduraron no tempo, cunhaestrutura sen caducidade per-fectamente perfilada e exacta.

Esas pezas que pasaron a pe-neira rigorosa do tempo e de-ben seguir sen seren magoa-das, para que non caian no es-quecemento das mltiples for-mas, para non deformalas co-rrendo o risco de destrulasnunhas licencias persoais quenon atenden ao beneficio co-mn.

s veces escoitamos pezasnosas e non as recoecemos.Soan lonxe, coma se deixarande ser nosas e evocaran agoramensaxes e paisaxes doutrasterras. E a min iso non me gus-ta, e deme. Non quero escoi-

tar Unha noite na eira do tri-go ou o Alal de Meira e queme traian recendos do Danu-bio cando pasa por Belgrado.Entristceme lembrar que afermosa confabulacin que ascreou, escachou de speto.

Non entendo que esa trama

de afectos, se interrompa porcaprichos temporais que aspoen en perigo. Habera que

pensar, con humildade, quensomos ns que pasamos e que a Cultura que nos pose ans e non ao revs, que nonsomos propietarios con derei-to ao desmantelamento. Re-sisten mellor os formatos quedesde a propia e peculiar voz,desde o xeito persoal creanestilo e interpretan co rigor dapalabra, co noso acento iden-tificador, ese que nos d cohe-sin e por riba amosa as nosascaractersticas, as nfases ne-cesarias, a fontica definida ecorrecta, eufonas secretasde alentos feitos marabilla,

que envolven amores entresoos e futuro. Para iso foronfeitas.

Quizais esas das posturasdistingan cantantes e canto-res.

Mero Iglesias Dobarrio msico.

De cantantes e cantoresMero Iglesias Dobarrio

s veces escoitamos pezas nosas e non asrecoecemos. Soan lonxe, coma se evocaranmensaxes e paisaxes doutras terras.

Habera que pensar quen somos ns e que a Cultura quenos pose a ns e non ao revs, que non somospropietarios con dereito ao desmantelamento.


6/24


Nos ltimos anos doFranquismo o naciona-lismo galego empeou-se en conseguir que o nosoidioma aparecese socialmenteen usos dos que estaba exclu-do. Foi un empeo fundamen-tado nunha vontade de ferropara que aboiase o elemento

de cohesin social e simblicomis importante para un po-bo, para unha nacin. Non sefixo sen represins, represa-

lias e animadversin non s dopoder estabelecido entn, se-nn tamn, mesmamente, de

segmentos democrticos deproclividade espaolista. Po-rn, a nosa actividade, em-pregando a lingua nas asem-bleas de traballadores de todacondicin, na actividade pol-tica semi-clandestina ou aber-ta, no activismo cultural decerto impacto pblico, logrouque o galego de forma inevit-bel accedese a unha funcinsocial prioritariamente polti-ca, pero tamn pedagxica,cientfica e cultural. A forza

moral do nacionalismo, o seuvoluntarismo, logrou estaconquista, imposbel de nontermos actuado con aquelaconviccin. Este voluntarismoempataba, se ben supern-doa, cunha tradicin histricanacionalista, que lle daba un-ha grande importancia ao pro-

blema da lingua. A sociedadegalega da dcada dos 70 eraanda unha sociedade maiori-tariamente galego falante dopunto de vista da oralidadecoloquial. Actubamos sobreunha masa social, diglsica,con prexuzos sobre o idioma,pero empiricamente moi vin-culada Terra.

Coa democracia iniciadahoubo intentos de destrur oque, por exemplo, no ensinotiamos avanzado sen nin-gunha cobertura legal. Entnpracticamente o 25% do ensi-no secundario, nunhas comar-

cas como Vigo e o Morrazo,impartase en lingua galega.Por compromiso e conviccindos docentes e cunha poten-cialidade e predisposicin doalunado notoria. A represincontra mestres en Rois, A Es-trada ou Baiona achou forteresposta do nacionalismo,mesmo en circunstancias pol-tico-electorais moi negativas.Coa instauracin do marco au-tonmico, o esforzo previo re-alizado, a tradicin histrica

nacionalista, a nica conside-rada galega, a propia realida-de socio-lingstica e o con-texto estatal e internacional,xeraron un marco legal, moi li-mitado. Pero haba dous as-pectos de grande importancia.Un deles era a vontade de res-titur a forma orixinaria dos

topnimos galegos, deturpa-dos por un proceso de coloni-zacin violenta e caprichosa.O outro foi a aceptacin deque a lingua propia do pas erao galego. Estes dous aspectosforon aceptados unanime-mente. Pode parecer, e de fei-to, pareca entn, algo obvio eindiscutbel, quer do punto devista cientfico, quer do puntode vista dunha consciencia so-cial non alienada. Hoxe nonteran actuado igual as forzaspolticas e os sectores sociais,que instrumentalizan os des-eos mis brutns da espao-

lizacin.Por outra parte, o funciona-

mento do marco autonmico,instrumentalizado de formaabafante pola dereita espao-lista, moveuse, no tema dalingua, no campo da adhesinpuramente sentimental e bai-xo estandarte dun denomina-do bilingismo harmnico. Oresultado desta poltica lin-gstica, hipntica, estupefa-ciente, foi acelerar o procesode desgaleguizacin da nosa

O noso idiomae a actividade polticaFrancisco Rodrguez

Coa democracia iniciada houbointentos de destrur o que, por

exemplo, no ensino tiamos avanzadosen ningunha cobertura legal.


7/24


sociedade, quer no aspectoxeracional, quer no aspectoterritorial e social, de formaque hoxe o espaol un idio-ma introducido nas clases po-pulares tamn. Continuou un-ha certa recuperacin en fun-cins das que o noso idiomaestaba excludo, funcins cua-litativas, pero fragmentarias,illadas e moi frxeis. A institu-cin simblica mis importan-te, o Parlamento Galego, ex-presa a hipertrofia falsificado-ra da situacin real do nosoidioma. Aparentemente foi e,anda , un lugar de uso caseexclusivo do galego. Mesmo, a

xulgar polo Diario de Sesins,ningun intervn en casteln,desfigurando a realidade. Po-rn a maior parte dos deputa-dos e deputadas exprsanse,fra do ritual, en espaol. Aconexin do Parlamento e doque pasa na vida social, nestacuestin, non real. Estamosperante unha ficcin, a mes-ma ficcin que o fraguismo in-troduciu de que na Galiza nonhaba conflito e todo era har-mnico. O galego acabou porser as unha lingua puramenteburocrtica, de ritos polticose acoutada a determinadas

esferas administrativas, conexclusin violenta de moitasoutras.

Os pequenos intentos decomezar unha lia diferente, ade facer cumprir a lei e a deapostar por introducir o gale-go nas esferas excludas, pro-duciuse xusto no momentodunha grande presin globali-zadora, espaolizadora e anti-nacionalista. Todos somos moiconscientes do papel insisten-te, obsesivo e agresivo de to-do o aparato meditico espa-ol, dos seus actores intelec-tuais e dos axentes culturaiscontra os indicios de avance

para o noso idioma (Decretodo Ensino, Galescolas, respei-to no comercio para os galegofalantes...). O resultado foi aruptura da filosofa fraguianade matar paseniamente,harmonicamente, sen desper-tar na consciencia conflitoscoa adhesin sentimental degran parte da sociedade gale-ga sa lingua. Agora o ata-que directo, por terra mar ear, cun discurso que se enun-cia sen complexos, fundamen-tado nun suposto bilingismoque non permite nin o mismnimo dereito para os gale-

go-falantes. O individuo con-vertido no supremo decisor, aliberdade como eslogan, e anica lingua con dereitos, ocasteln. Toda unha concep-cin da demogracia!!. A nicanacin Espaa e o nico po-bo, o pobo espaol. Con estacombinatoria, non hai ningnosixeno para o noso idioma.

O problema, como vemos, un problema poltico e psico-social. Con toda a pedagoxaque se queira, hai que asumilocomo tal. Hoxe est na cons-ciencia social as plantexado.Un dereito humano elementalacaba por porse en entredito.

Non hai que baixar a cabeza emenos acovardarse e acom-plexarse. O futuro do pobo ga-lego segue sendo inseparbeldo futuro do idioma. A inteli-xencia e a cautela na actua-cin social normalizadora nonpoden obviar o papel crucialdeste proceso, a sa necesi-dade para avanzar tamn noterreo ideolxico, na cons-ciencia social de que somos unpobo con capacidade e con au-to-responsabilidade, de quetemos vontade de existir.

Francisco Rodrguez ex-deputado en Madrid.


8/24


Odestacado poltico bri-tnico, Robert StewartCastlereagh (1769 1822), foi secretario para osasuntos de Irlanda que xestio-nou a Acta de Unin entre In-glaterra e Irlanda, cargo doque dimitiu polos seus enfron-tamentos con Xurxo III. Poste-riormente ocupou o Ministerioda Guerra, en das ocasins,nos anos das chamadas gue-

rras napolenicas. Dende1812 ata a sa morte, encar-gouse dos Asuntos Exteriores.Tivo polo tanto un papel so-branceiro no intento, s inten-to, de restauracin do equili-brio europeo anterior Revo-lucin Francesa e ao perodonapolenico. No medio dastensins, tanto previas comoposteriores, ao Congreso deViena bateu con feroces crti-cas vertidas contra as sas de-cisins polo incipiente xorna-lismo impreso, nomeadamen-te do The Times. Nun desesmomentos de irritacin, suxe-

riulle ao seu xefe inmediato, oPrimeiro Ministro Robert Jen-kinson, segundo Lord Liverpo-ol, que se poderan mitigar osataques que reciban da pren-sa pagando uns subsidios aoseditores.

Lord Liverpool, na propie-dade do seu mximo cargo eseguramente moito mis libe-ral que Castlereagh, respon-deulle: Ningn peridico que

tea algn sinalado influxo e,en consecuencia, unha vendasegura, aceptar dieiro doGoberno

Todo segue igual e, ao tem-po, todo mudou. Douscentosanos despois, a tensin entregobernantes e prensa perma-nece e as pulsins gobernati-vas ao pago de silencios ou ga-banzas continan. Mais agoratodos aceptan dieiro do Go-berno baixo a reptante formade publicidade ou de diversasmodalidades de convenios.Antes, como agora, estas cou-sas seguen a facerse s aga-

chadas, s costas da cidada-na.

Algns ilusos seguimos es-perando que se prenda luz so-bre o asunto. Que se diga cla-ramente canto recibe cadamedio das arcas pblicas. Queno Diario Oficial se convoquenas axudas prensa escrita e outra. Moitos tiamos a ilusinde que na pasada lexislaturaalgo diso se fixera, pero non,

escolleron a continuidade,manter convenios e axudas di-versas.

E algns cabreronse, nonporque seguisen os preceptosde Lord Liverpool, senn porrecibir mis dieiro do Gober-no ou por defender os intere-ses dos sectores econmicosaos que representan. Tendoinfluxo e venda segura, fixe-ron caer o goberno.

Outros seguiremos penei-rando 25 anos mis.

Carlos Mixome Presidente doInstituto de Estudos Mioranos.

O influxo da prensaCarlos Mixome


9/24


Aningun se lle escapa quemanter un xornal nestestempos unha empresa al-go mis que difcil. Se ademaisestamos a falar dun medio de co-municacin en lingua galega, senningunha influenza partidaria eafastado dos grandes circuloseconmicos que dominan o pa-norama sociopoltico neste pas(caixas de aforros e grandes em-

presas en primeiro lugar) entnxa poderiamos dicir que unhaheroicidade.

A Peneira xurdiu en 1984 can-do na Galiza s haba unha posi-bilidade de ler prensa no nosoidioma: o semanario A Nosa Te-rra. Daquela a situacin lingsti-ca do sector era mala. Agora ta-mn. A aparicin de novos pro-dutos en galego foi minimizadapola tamn aparicin de prensaen casteln, paradoxicamente fi-nanciada por loobys deste mes-mo pas. O resultado que a dade hoxe a presenza no mercadode produtos xornalisticos en ga-

lego mnima.Chegado a este punto gustar-

ame facer unha reflexin a xeitode chamada de atencin dos lec-tores deste artigo. Ollando caraoutras realidades lingsticas doEstado podemos facernos a se-guinte pregunta: Quen apoia aestes medios? Tanto Cataluacomo Euskadi seguen un mesmoguin. Contan co apoio da em-

presa privada, das institucinspblicas e da propia sociedadeque merca os xornais. Mais, e naGaliza?

Desbotemos a idea da grandeempresa privada que xestiona assas inversins seguindo par-metros estritamente econmi-cos. O galego para elas non ven-de e polo tanto invisten no caste-ln.

Despois viran as institucinspblicas. Xunta, Deputacins eConcellos teen diferente idea danecesidade de democratizar opanorama. Sen entrar en casosconcretos moitos agardamos

cambios profundos, eses que di-ra Marta Harnecker que debe re-alizar todo goberno que se cha-me de esquerdas. Non foi asexcepto honrosas excepcins.

Queda a sociedade. Vostedeamigo lector. Neste sector cada-qun debera facer a sa autorre-flexin. A cantas publicacins ga-legas est subscrito? Merca misprensa en casteln que en gale-

go? Sera capaz de desprazarsepara conseguir esa publicacinno noso idioma? Das respostas aestas preguntas depende do lti-mo punto de apoio que lle queda prensa en galego.

Non sabemos cal ser o futuropero temos moi claro como opresente. Se ningn dos sectoresantes mencionados aposta pologalego na prensa nos vindeiros25 anos asistiremos ao peche demis dun medio de comunica-cin.

Antn Fernndez Escuredo xornalista.

A Peneira, 25 anos mis?Antn Fernndez Escuredo


10/24


Os vinte e cinco anos de APENEIRA forman partedun longo proceso.Agora, que estamos na prima-vera, ben doado sentir e en-tender qu un proceso. Cal-quera pode ver a diferenza en-tre os prados que foron que-dando a monte e as hortas exardns ben cultivados. Desdeos alumnos que con perdnlevaban hostias se falaban ga-

lego na clase de gramtica nacidade de Tui do sculo XVIII,ata os arquitectos e enxeei-ros que presentan os proxec-tos de fin de carreira na linguade Rosala no sculo XXI, haiun lento proceso do que A PE-NEIRA forma unha pequenaparte.

Os nosos avs galegos tive-ron que vivir coa sa linguasen cultivo acadmico e con-templar, como se fose o misnormal, que a lingua cultivadanas escolas galegas era o cas-teln. Sen entender moito doque pasaba coa sa lingua,

sentan que sempre levaban

as de perder. E non sei se nes-te sentimento est a razn deque os nosos avs cando xura-ban respectaban Deus ga-lego e deixaban pingando Dios casteln.

Na primavera deste ano,unha das mil primeiras dasque profetizou Cunqueiro, oproceso lingstico de Galiciaten leiras ben cultivadas e ou-tras que os novos administra-

dores do pblico e comn que-ren deixar a monte. Coa escu-sa da liberdade, pode que nofondo o que queren que osmonolinges castelns poidanchegar sen complexos de infe-rioridade s futuras oposicinpara a Xunta de Galicia.

Parece que algns pais ur-banos de hoxe son menos xe-nerosos que os pais rurais deonte. Estes queran das lin-guas para os seus fillos e nonlles daban mis ca unha. Polacontra, estn facendo estra-gos nas leiras mediticas dopas uns pais sorprendentes,

que cando lles ofrecen as das

linguas oficiais de Galicia paraos seus fillos eles, os pais, nonqueren mis ca unha, coma seos seus fillos puidesen quedarderreados por aprender todoen galego e casteln. Os po-bres pais monolingistas nonsaben que nos informes PISAos bilinges obteen mellorescualificacins. Galicia no in-forme do 2006 est por riba damedia espaola.

Nos vinte e cinco anos queleva na ra A PENEIRA moitosavs pedironlles s seus netosque lles lesen o editorial destexornal, onde o seu director,que sabe varias linguas, sem-pre escribe claro das cousasque nos pasan e coas verbasque hai xa mil anos que te-mos.

E o proceso segue e podeque os novos administradoresdo pblico e comn de Galiciacheguen a sentilo e poidan aentendelo. A ver se me expli-co!

X.M. Rivas escritor e tradutor.

A ver se me explico!X. M. Rivas


11/24


Aesquizofrenia lingstica aquela doenza filolxi-ca que se basea en quecada vez que desexas comuni-carte, actas de forma dife-rente dependendo de cal sexao teu interlocutor. Quizais fa-les en galego porque o teu

idioma habitual e como o teuinterlocutor a ta nai ou o teuirmn a lingua fluir da ta bo-ca espontaneamente, por su-posto, un galego con acento doCaurel, da Terra Ch ou de Val-deorras...Se es da Corua oude Vigo probablemente falarsen casteln [sobre todo se esnovo, ags cando sexas un ga-legofalante consciente]. Contodo o uso lingstico anteriorque establecas co teu onteinicial, probablemente, varia-r cando teas enfronte a uncompaeiro de clase co quesempre falaches en casteln,

ou cando fales co teu mdico,co teu avogado, co teu profe-sor de literatura espaola... Oproblema que esta esquizo-frenia lingstica escinde ocomportamento do falante endas formas de actuacin co-municativa descompensadas.Deste xeito existir unha lin-gua predominante, de referen-cia ou lingua estndar desdea cal establecer a pauta pre-ponderante e, en certa manei-ra, se viciar o uso normaliza-do da lingua minorizada. Esta a forma de entender a tanmanida idea do bilingismoharmnico, que non outracousa que unha diglosia dis-frazada: o galego falante, que maioritario en toda Galicia,ten que acomodar o uso doidioma vehicular ao interlocu-tor ao que se dirixe e moitasveces faino case inconsciente-mente. Exercer activamenteos teus dereitos lingsticospasa ser unha cuestin de con-ciencia. Pode ocorrer que porcomodidade, por retraementoou rubor, por falta de arroxo ousimplemente porque non es unnacionalista militante nin aso-

cias o uso do idioma a ningun-ha cuestin ideolxica, ac-tuaes de xeito mecnico diri-xndote en casteln ao teu on-te (que probablemente sexacastelanfalante).

aqu onde empeza o decli-ve progresivo dun idioma. Paraperdurar durante moito tem-po, os idiomas precisan polomenos de varios centos deusuarios ou falantes. Segundoalgunhas estimacins na ac-tualidade, existen uns 6.500

idiomas en todo o planeta, an-da que outras falan ata demis. En todo caso segundoafirma a UNESCO existen un-has 6800 linguas e a metadedelas son neste momento fala-das por comunidades menoresde 2.500 persoas. Anda quevaran en matices, as proxec-cins dan a entender que a ex-tincin de linguas, cara a finaisdo presente sculo, podera al-canzar niveis de catstrofe.Anda que sabido que, desdeo principio dos tempos, as lin-guas nacen e morren e son mi-les as que se perderon, a sa

extincin nunca experimenta-ra a velocidade que alcanza naactualidade. Segundo o World-watch Institute, entre o 50 e o90% das linguas do mundo po-deran extinguirse para finsdeste sculo. Outras estima-cins, como a do informe quepresentou o lingista Peter La-defoged American Associa-tion for the Advancement ofScience, sita a porcentaxe en40% para a mesma data. Concada lingua, desaparece unhacultura. Para algns, esta ex-tincin semellante, dalgnmodo, ao da extincin de es-pecies.

A adopcin de linguas domi-nantes, como o ingls, o ruso,o chins ou o casteln e asproscricins que sobre distin-tas linguas minorizadas apli-can certas administracins egobernos, contriburon ao des-uso progresivo das devanditaslinguas. Outros, como o profe-sor P. Ladefoged, entendenque a razn para esta acelera-da extincin, ademais de nosistema econmico, as polti-cas gobernamentais e os siste-mas de ensino, hai que atopa-

la fundamentalmente nos me-dios de comunicacin de ma-sas, porque estes abandna-nas a favor dos idiomas mispropagados ou difundidos (co-mo o casteln).

Cando unha lingua morre,non morre soa, xa que se per-den ricas fontes de informa-cin sobre os pobos. Hoxe enda, en Siberia, aproximada-mente s cen persoas falanudihe, en tanto que o arikapudescendeu a menos de seis fa-

lantes; no ano 2.001, a seoraMarie Smith, que xa contabacon oitenta e tres anos de ida-de, era a nica falante deeyak, unha lingua nativa deAlaska e, en 1992, a morte dungranxeiro turco sinalou a mor-te do ubykh, un idioma da re-xin do Cucaso que tia amarca de consonantes: oiten-ta e unha en total.

A caracterstica principal dalingua a de distinguir a unsfalantes doutros, a vontade de

diferenciarse que teen as co-munidades. Anda que o mitobblico achaca a diversidadedas linguas a un castigo divi-no, o certo que, cantas mislinguas contea o mundo,mis rico ser, mis plural,forte e complexo. O mesmoque as especies biolxicas,que canto mis diversas, sonmis resistentes s catstro-fes, e mis aptas para sobrevi-vir.

O galego segue sendo a lin-gua mis usada na nosa terra econ todo a maiora dos xornaisde Galicia usan, case en exclu-siva, o casteln.

A existencia de xornais co-mo A PENEIRA axudan a dignifi-car o noso idioma e convrtenonun instrumento de comunica-cin fundamental. A PENEIRA eser sempre esa peneira quefiltra unha realidade deforma-da e devlvea axustada si-tuacin real.

Primeiro virn mil primave-ras mis para A PENEIRA. Logo

nacern cen novas Peneiras efinalmente a esquizofrenia lin-gstica estar curada.

scar Lomba lvarez colaborador de A PENEIRA

Peneirandoa esquizofrenia lingsticascar Lomba lvarez

Esta a forma de entender a tan manida idea

do bilingismo harmnico, que non outracousa que unha diglosia disfrazada.


12/24


13/24


14/24


A muieira a cabaloAnxo Serafn Porto Ucha

Andei estes das pasadosna procura de datos so-bre o santo meigo sanCibrn, na festividade do lti-mo domingo de maio, e dasposibilidades didcticas dosroteiros na zona do Condado.Acudn, coma noutras oca-sins, ao noso histrico dece-nario El Tea.

O xornal pontearen, o 23

de setembro de 1921 informa-ba: Han contrado matrimo-nio ngel Porto Fernndez conEncarnacin Porto Estvez;Castor Soto Lorenzo con Pre-ciosa Porto Souto, y DomingoPorto Estvez con CarmenGonzlez Lorenzo. Felicidadesa todos. O citado xornal re-

produca tamn nas sas pxi-nas: Gulanes. Result muybrillante la fiesta de S. Ciprincelebrada el 16. La nota mscuriosa de toda ella la dieroncasualmente unos cazadoresque llegaron a eso de la una, pues alguien solt la voz deque eran delegados de la au-

toridad que venan a prohibirla fiesta y la gente se arremo-lin, pero no pas de eso. Porla tarde otra nota curiosa ladio Abel Brtolo, quien almontar para regresar a casatuvo necesidad de bailar lamuieira a la antigua usanza;y como este baile se usa enpareja el amigo Abel llam al joven Domingo Porto Estvez

y los dos a caballo continuaronal comps del cuadrpedodando prueba de buenos jine-tes.

Comentbame no seu da ofinado profesor D. Xos Fer-nando Filgueira Valverde, noMuseo de Pontevedra, que es-te costume estaba relacionadocoas antigas danzas guerrei-ras a cabalo. Achmolas en Vi-riato, o lembrado guerreiro lu-sitano, nas danzas a cabalodurante a celebracin dos fu-nerais polo caudillo morto,despois de ser asasinado poralgn dos seus homes, subor-

dinados polos romanos. Utili-zamos aqu a palabra caudi-llo cun significado moi distin-to doutro Caudillo mis re-cente, de triste recordo, a pro-psito da investigacin sobrea depuracin do maxisteriodurante o Franquismo.

Dende as orixes de Roma(Rmulo e Remo, 753 a.C., oupor descendentes do heroegrego Eneas, segundo outraslendas) e despois da etapa dopobo romano pola Monarqua

ou Soberana, o ano 505 a.C.coece a chegada da Repbli-ca, co goberno dos Cnsules.Este perodo interrmpese noano 27 a.C. coa irrupcin doImperio ou Monarqua absolu-ta.

A Repblica fora saudadacon grandes signos de espe-ranza, se ben, os denomina-dos 1 e 2 triunviratos do l-

timo momento, significaron adecadencia e a desaparicindeste perodo. Unha figurasenlleira, o malogrado MarcoTulio Cicern (106-43 a.C.),orador, poltico e filsofo, quechegou a ser considerado co-mo cidadn modelo, consa-grado ao servizo da Repblica,discpulo dos epicreos Fedroe Zenn, do acadmico Filn,e dos estoicos Diodoto e Posi-donio, deixounos noticias des-te progresivo declive en textoscomo De Officiis (Sobre los de-beres, do que teo seguido oestudo de Jos Guilln, Ma-

drid, Tecnos, 1989, nos co-mentarios de texto cos alum-nos da UNED).

Sabemos que Viriato, opastor transformado en caza-dor, s veces bandido, ao quese lle supn o nacemento noMons Herminius, na actual Se-rra da Estrela, fxose xefe dun-ha verdadeira guerra e ocupoutoda a Lusitania, segundo o li-bro 52 de Livio. De caudilloguerrillero cualificado noManual de Historia de Espaa,

Daquela PENEIRA inicial, elaboradaartesanalmente, queda o seu esprito. Na

sa evolucin cronolxica vn ofrecendodiferentes e ricas experiencias, coma O

Farelo ou o magazine Kalaikia.


15/24


de Espasa Calpe (1991). Al-canzou gran capacidade e fa-ma, admirado polo seu valor ecorreccin e como bo estrate-go. Viriato converteuse en de-fensor da resistencia contra oa dominacin romana. O pro-blema via da consideracindos territorios dominados porRoma nun plano de subordina-cin, de desigualdade, que seintentara corrixir mis tardecon Augusto. As fortes taxasou o enriquecemento dunscantos son aspectos que nosfan recordar os imperialismosde hoxe.

Durante 8 anos, Viriato loi-

tou e venceu a diferentes pre-tores e cuestores. Houbo querecorrer traicin. Sobornou-se aos tres embaixadores ouemisarios, Audas, Ditalcn eMinuro, que Viriato enviaracomo amigos ao campamentode Cepin. Cando Viriato finouasasinado, os fieis guerreiroshonrrono nun longo funeral,onde as danzas a cabalo for-maban parte do ritual polo l-der morto, con sacrificio denumerosas vtimas e onde loi-taron por parellas, seica ennmero de 200, en duelo so-bre a tumba.

No tomo II da Historia deEspaa de Menndez Pidal, dique, logo de ser traicionado acambio dunha recompensanon recibida (Roma no paga alos traidores, liamos impre-sionados os maiores na esco-la, na Enciclopedia Escolar, deHijos de Santiago Rodrguezou na de Dalmau Carls, alpolos anos 50), morto men-tres durma, o xefe recibiuhonras case que divinas: men-tres o lume consuma o cada-

vre esplendidamente engala-nado, sobre unha inmensa pi-ra ou fogueira, os hbiles e ve-loces xinetes, xunto cos pense todo o exrcito, evoluciona-ban ao seu redor, entonandocantos en loubanza do heroicoxeneral. Despois sumronsenunha grande tristura. Era oano 139, antes de Cristo.

Reafrmome no manifesta-do en A Peneira a hoxe, en1992, coa chegada daquel mtico n 100 do xornal doCondado, respecto ao valor daprensa, da proximidade e po-sibilidades das noticias locais,mesmo dende o rural. Nun tra-

ballo recente en colaboracin,coordinado por Mercedes Su-rez, Xos Manuel Cid e Car-men Benso, Memoria da Esco-la (Vigo, Xerais, 2006), deixeiconstancia da importanciadoutro tipo de fontes, comopoden os arquivos privados e aprensa local, para o estudohistrico de determinados fei-tos dende unha perspectivamis ampla.

Daquela PENEIRA inicial, ela-borada artesanalmente, que-da o seu esprito. Na sa evo-lucin cronolxica, semprecon modestia, vn sendo ga-

lardoada en distintas oca-sins, ofrecendo diferentes ericas experiencias, coma OFarelo ou o magazine Kalai-kia (de Cultura) hoxe, eA PE-NEIRA na Rede, incorporndoseas aos novos medios inform-ticos, maxia dixital. A PENEI-RA, sempre da man de Guiller-mo Rodrguez, co seu selo edi-torial, cun Xornal Galego deInformacin Xeral de carcterquincenal, as puntuais Penei-ras mensuais por comarcas,

un entregado e entusiastagrupo de profesionais, de re-dactores, correspondentes ecolaboradores, fotografa, pu-blicidade, montaxe, deseo,administracin e impresin,sorteando mil dificultades, xa unha incuestionbel fontepara a Historia de Galiza.

Anxo Serafn Porto Ucha profesor de USC e historiador

Primeiraquincenadeoutubrode1

993.


16/24


Aanimosidade contra apoltica e os polticos un sarampelo que rever-dece de cando en vez, sobretodo en momentos eleitorais,ao impulso de escuros axen-tes, que tratan de enlamar porcompleto o escenario pblico.Isto cala na opinin pblica eproduce desasosego na xentecomn, que abondos proble-

mas ten como para se respon-sabilizar da articulacin de-mocrtica do pas. As recenteseleccins autonmicas gale-

gas constituen un exemplo pa-radigmtico do que digo.

Para esta caste de turbiosagoreiros, todo aquel que deaun paso ao frente para contri-buir gobernacin da cosa p-blica vira inevitabelmentemarcado polas malas inten-cins: a soberbia, a vaidade, acobiza, o querer vivir do con-to ou mesmo a pretensin in-

decorosa de lucrarse con tor-peza do erario pblico. Noncabe para eles a posibilidadede que quen dea ese paso aofrente sexa unha persoa deben, que tea vocacin de ser-vir, que queira perfeccionar oservizo pblico, reforzar o fon-do democrtico e participativodo seu pas, o seu prestixio, ouso da lingua propia ou, sim-plemente, mellorar as sasuniversidades, hospitais ouescolas.

Poida que con esta tenden-cia tea moito a ver a doutrinade Maquiavelo, que quera ao

poltico como unha mestura delen e de raposa, con forza pa-ra se impor e astucia para en-ganar. Se cadra tamn late-xen no fondo desta actitudedisolutoria outros factores danosa forma de ser: individua-lismo, falta de conciencia de-mocrtica consolidada...

E resulta obvio asemadeque o espectculo dalgns po-lticos e formacins politicas,mergullados at a caluga notrfico de influencias, no

transfuguismo, na corrupcine nas mafias dos contratos defavor... non contribue a unhaboa imaxe dos protagonistasda escea poltica. E a iso s-manse as presins eleitorais:conseguir votos como sexa,ainda coa inmoral tcnica dapropaganda negativa, base-ada na mentira, a inxuria e acalumnia para destruir ao ad-

versario.Sexa como fose, resultaexixibel unha actitude distin-ta. Non se pode insuflar irres-ponsablemente na sociedadetanta amargura e frustracin.Quen pregoa aos catro ventosque todo est apodrecido eque todos os partidos e todosos polticos son iguais estatacando directamente a basee valores do sistema e xogan-do peligrosamente ao pensa-mento nico e o totalitarismo.

O caso de Italia debera nosmover a reflexin. Berlusconichama gilipollas a todo

aquel que non o vota. E, nomedio do descrdito absolutodo sistema, at Veltroni rn-dese, e dimite, fronte a ava-lancha integrista e xenfoba.Xa s queda n na escea, Ber-lusconi, para quen o pluralis-mo, a igualdade, a tolerancia,o dilogo e o debate son ma-ricalladas doutro tempo. To-do un exemplo.

Pablo Gonzlez Marias avogado.

Reivindicacin da polticaPablo Gonzlez Marias

Decembrode1988.


17/24


Nos ltimos meses temosescoitado e lido frasesapelando ao patriotismoeconmico, propondollesaos galegos que consumanprodutados de noso. Nada queobxectar. Os que pregoan talmensaxe coninciden connoscoou ns con eles-, na necesi-dade de repararmos na varia-

da oferta de produtos para oconsumo. Por que mos con-sumir mel de fra, se en Gali-cia tmolo de gran calidade?Por qu mercarmos vio daRioja, se a Ribeira Sacra oucalquera das outras denomi-nacins de orxe producen cal-dos de gran calidade?

Uns e outros, produtores econsumidores, estamos mer-gullados nun clima social ondea falta de austoestima tllenospara sermos un pas con per-sonalidade de seu. Uns, por-que non condicionamos aosprodutores a utilizaren a lin-

gua glega no etiquetado; ou-tros, porque irrespetuosa-mente virronllelas costas aosinal de identidade mis ca-racteristico de Galicia: a salingua.

Nese proceso de aculturiza-cin da economa andan polomedio os prexuzos lingsti-cos revestidos de argumentosque non se teen en p. Arga-lladas. Dse, por exemplo, quepara exportar os nosos vios,ou calquera outro produto ma-nufacturado, hai que utilizar ocasteln, como se este idiomafose o nico cdigo lingsticoen tdolos mercados.

Repararon os consumido-res, con prexuizos lingsti-cos, ou sen eles, que a mei-rande parte da botellera ex-

postas nos andeis das cafete-ras ou grandes superficies,estn etiquetados en ingls ou

francs? Comprbeno. Quendeixa de tomar whisky, unchampn, ou un vodcka, eti-quetados en idiomas estran-xeiros? Ningun. Mesmo queestean nos respectivos idio-

mas ofrecen mis confianzaque se se ofrecesen etiqueta-dos en casteln.

O mesmo que predicamosdas bebidas podemos facelodos produtos de beleza. Repa-ren nas colonias e cosmticos,por exemplo, que ofrecen asperfumara. Estn etiquetadosen ingls ou francs, maiorita-

riamente. E ningun deixa deconsumilos anda que non en-tendan a literatura na que seespecifican as sas propieda-des.

No ano 2003 haba en Gali-cia ao p de trece ou quinceadegas que etiquetaban engalego. Hoxe, merc ao esfor-zo da Asociacin de Funciona-rios para a Normalizacin Lin-gstica, que leva feitas variascampaas de animacin eti-quetaxe na nosa lingua, esenmero incrementouse noto-riamente. Xa son cento vinte-cinco as adegas que etiquetan

en galego; dicir, un 28,41%.Pero se facemos outra anliseen termos cuantitativos de en-vases, esa porcentaxe maior, porque as adegas queteen maior producin e cotade mercado etiquetan no nosoidioma. Ese data amosa unharealidade: en Galicia hai unhalingua oculta o galego- queemerxe a pouco que queira-mos. Velai porque necesarioque os sectores mis cons-cientes da sociedade pulen unproceso que deber abranxer maiora dos nosos produtosde consumo.

A lingua galega ha pervivira travs da economa. A litera-tura ten na nosa sociedade unespazo reducido. Se queremosnormalizar o galego debemos

poer o noso nfase nas acti-vidades econmicas. Ignorareste mbito para concentrar

os esforzos no discurso litera-rio un grave erro que hai quesuperar, canto antes mellor.

Consideramos necesarioque os consumidores galegosprefiran os produtos etiqueta-

dos en lingua galega. A igualcalidade, preferiblemente osetiquetados en galego. Poraqu, por estas apostas, poronde podemos acrecentar aconciencia galega. Un 17%dos consumidores galegos vo-taron nas ltimas eleccins aoParlamento de Galicia a unhaopcin nacionalista. unha

boa ocasin para que os queadministran politicamente esaporcentaxe fagan pedagoxapoltica e convenzan aos seusmilitantes e electores a de-mandaren produtos etiqueta-dos en galego con ocasin dasfestas familiares, profesionaisou polticas, que non son pou-cas ao longo do ano. Destexeito etiquetado en galego,por favor- galeguizaremos unsector importante da econo-ma galega. O demais fumede carozo.

Xos Gonzlez Martnez

Presidente do Foro EnriquePeinador.

Coherencias polticas e vioXos Gonzlez Martnez

A lingua galega ha pervivir a travs daeconoma. A literatura ten na nosa sociedadeun espazo reducido.

Segundaquincenademarzoeprimeiradeabrilde1999.


18/24


1. VIEIROS CHODOS. Es-cribo estes regos, en tributo aoaniversario de A Peneira, a pi-ques de rematar o derradeirocurso en que na Universitat deBarcelona se imparten estudos

especficos dunha licenciaturaen filoloxa galega. Van al de-zaoito longos anos des queapeitei coas arduas negocia-cins que propiciaron a sa im-plantacin: como oferta plenaentre 1994 e 2000, reducidalogo dende 2001 ata arestora alicenciatura de segundo ciclo.Cbelle, pois, Universitat de

Barcelona a distincin de ser aprimeira, e polo de agora ni-ca, universidade de fra deGaliza que protagonizou ese fi-to de homologar os nosos es-tudos de Humanidades en pa-ridade coas Faculdades de Fi-loloxa de Santiago e A Coru-a. Como se sabe, en 2010 asuniversidades do Estado espa-ol activarn os novos plans deestudo derivados do Plan Bolo-a e no Espazo Europeo deEducacin Superior os estudosde lingua, literatura e culturagalegas deixarn de confor-mar unha licenciatura especfi-

ca, con titulacin de seu, paradeviren materias docentesdentro dos chamados graos(en concreto na Universitat deBarcelona dentro do Grao enLinguas e Literaturas Moder-nas).

En Galiza, a conxuntura po-ltica aberta coa derrota do bi-partito por obra dunha novamaiora absoluta do PPdG (evan cinco!) nas pasadas elec-cins autonmicas tampoucopermite osmar grandes avan-ces na galeguizacin e no au-togoberno do pas nos vindei-ros anos. As o delata, entreoutras, a decisin de derrogaro Decreto do galego no Ensino,un dos pactos parlamentariosmis valiosos para a frxil sus-tentabilidade identitaria danacin galega, derivado da-quel Plano Xeral de Normaliza-cin Lingstica aprobado poloPPdG en 2004 e pactado polastres forzas parlamentarias en2007 (mais do que, por certo,logo se desmarcou o PPdG).

En 2007, os datos publica-dos do Observatorio da Linguavieron corroborar as conclu-sins do Mapa Sociolingstico

de 2004. Xa daquela fixeransaltar as alarmas ao evidenciarun ntido retroceso no uso dogalego nos sectores de poboa-cin mis nova e nos mbitosurbanos, as coma unha gallo-

pante perda de calidade no usocompetencial. Secas, a cues-tin do idioma segue a salien-tar como nai do ao da autono-ma e cerne da deboura de to-da a politoloxa sobre a emer-xencia de Galiza como pas de-mocrtico.

Cuestin que adoita pivotarsobre tres falacias perniciosa-

mente trabadas entre si, quemalia suscitaren moreas detinta meditica e sisudos de-bates parlamentarios non re-sisten a mis elemental anli-se cientfica: a do bilingsmoharmnico, a da imposicincoercitiva da lingua minoriza-da e a da apropiacin ideolxi-ca do galego polos nacionalis-tas. Tres mistificacins cun co-rolario a maiores, a falacia dadefinicin de Espaa como Es-tado constitucional respectuo-so dos dereitos democrticosdas nacionalidades e rexinsque conforman o seu patrimo-

nio, innegablemente plurilin-ge e plurinacional. A cousanon tera mis aquel se eseschismes non proliferasen comoarmas de confusin masiva,cepas dunha virase letal, me-tstases dun cancro malignoque cmpre extirpar de razpara a boa sade democrticae o bo entendemento dunhacuestin, a da convivencia so-ciolingustica, axial para a co-hesin e a preservacin daidentidade orixinal.

Abonden esas poucas notasde encadre para decatrmonosde das obviedades: 1) que aconxuntura de todo impropi-cia para arriar a bandeira er-gueita hai mis de noventaanos polas Irmandades da Fa-la; e 2) que nestora os mera-dos froitos dos Plans de Nor-malizacin inspirados no Esta-tuto de Autonoma de 1981anda vixente aconsellan apos-tar por modelos alternativos.Se ningun dubida que o lin-guicidio galego est nun acele-rado imps en Galiza, cal podeser o antdoto? Vou dar algun-has voces a ver se algun sesente interpelado ao debate.

2. O CAMIO DIREITO. Afrmula maxistral para trans-cender a endmica crise estru-tural que levanta a cuestinda lingua galega leva case unsculo inventada: chmase

Voces/ecos da Galiza interior/exterior

Por unha revolta socioculturalCamilo F. Valdehorras


19/24


Pangaleguismo. Un compostotico-sapiencial cuxos ingre-dientes forman un precipitadocertamente amargue pero pro-badamente salutfero. Verbaideario cuada por Antn VillarPonte en 1921 para englobar aoprograma integral do Galeguis-mo inspirado na Asemblea deLugo (1918), demostrouse efi-ciente motor das Irmandades daFala. Ariete a prol da democrati-zacin de Galiza, da vindicacinda "soberana esttica da nacingalega" e da sa expansin in-ternacional nucleada na identi-dade idiomtica. Pangaleguis-mo, o Camio Direito, quer dicir

a defensa das formas e valoresda conciencia cvico-cultural ga-lega co idioma popular comocentro dentro e fra dos lindei-ros da Galiza territorial (Pensa-mento e sementeira).

A realidade innegable: anormalizacin sobre os mode-los reformistas implantadosneste cuarto de sculo de vixen-cia do Estatuto de Autonoma de1981 amosouse obxectivamen-te ineficaz para deter e revertero proceso de alienacin (R. Pi-eiro dixit) que sofren a nacingalega e a sociedade de Galizano seu conxunto. Logo do reite-

rado fracaso normalizador,non podemos perder mis tem-po coa mesma trcola. Fagamosuso da nosa liberdade de esco-lla. O diagnstico esixe adminis-trarmos ao doente unha novaterapia salutfera, velaqu: aplanificacin rexeneratriz inscri-ta nunha revolta cultural, ob-viamente cvica e creativa, naque sexa a paideia socioculturala que integre no seu seo a polti-ca lingstica irradiada nas ml-tiples frontes que engloba. No

ben entendido de que non aLingua senn a Cultura (na samultifacecia disciplinar, culta epopular) a que se erixe no eixocompetencial da alfabetizacinlingstica, da consciencia so-ciolingstica e da formacin c-vica. Vela o Camio Direitodos mestres das Irmandades,que insta a inverter o procesodesgaleguizador-espaolizadorda nacin por medio da acultu-racin galeguizadora-universa-lizadora da sociedade, en coali-cin dos activos Terra-Disporae coa plena apertura (ga)Lu-sofona.3. A ROSA DOS VENTOS DA

REVOLTA CULTURAL. Velaen catro verbas o plan rexenera-triz do Pangaleguismo. O salvo-conduto para sarmos do actualrueiro sen sada da anomia nor-malizadora en que sumiron alingua, descabezada da culturanacional e transnacional, as po-lticas alienantes derivadas daaplicacin (cativa e reducionis-ta) do Estatuto de Autnoma deGalicia de 1981: a galeguidadevitalizada pola galegustica e ogalaicismo proxectado na galu-sofona.

Verbas numinosas que espe-llan os catro puntos cardinais

que nortean o ideario que her-damos dos nosos mestres: a ti-ca cvico-poltica, a educacinlingstico-cultural verncula, aconsciencia histrico-crtica e oecumenismo proactivo e solida-rio. Esas son as voces/ecos domeu rechamo. A prol de relanzaro Pangaleguismo mis que comoideoloxa frontista como idea-rio de ortopraxe: elo vital, hu-manista e creador que harmoni-za o tradicionismo e porviris-mo. Pangaleguismo inspirado

nun senso antropolxico-cons-trutivista da identidade enxer-gada como algo non definitiva-mente dado, nin pechado, ninfosilizado. Senn consenso dia-lctico, aberto, mudable e nego-ciable pola cidadana.

Feridos de morte os plans normalizadores do Autono-mismo reespaolizador, aposte-mos pola neopoltica e neocultu-ra da rexeneracin pangale-guista. Mio caudal en que des-augan os siles ideolxicos demoitas concas do pensamentotico do galeguismo ilustrado,que reborda os diques en que oencoraron os esculidos regatos

que agora o drenan.U-los beneficios desa revol-ta cultural de irrefreabel pulocvico e criador? Primeiro, a pro-cura da plena socializacin nacidadana da lingua verncula atravs -e non parteda culturaendxena e do civismo tico,nicas vas de consolidacindunha democracia social verda-deiramente avanzada; segundo,a optimizacin dos recursos hu-manos e materiais xerados polaDispora mundial das galegas edos galegos (na cultura identita-ria, na economa produtiva,etc), non como plusvala de emi-

grantes retornados senn comocapital humano; e de garvaia, areintegracin con vigor e sencomplexos do idioma nacionalde Galiza nos foros e nos merca-dos internacionais da "Galuso-fona", cos ps firmemente afin-cados na Terra do Solpor, remo-delada como Eurorrexin Gali-za-Norde de Portugal. Quenqueira entender, que entenda.

Camilo F. Valdehorras fillogo eescritor (Universitat de Barcelona).


20/24


Que unha publicacin vi-va durante vinte e cincoanos moi meritorio,pero se esta publicacin ga-lega e exerce como tal xa re-sulta un feito realmente ex-traordinario, pois isto aconte-ce conA PENEIRA, xornal galegode informacin xeral, comoela mesma se define

A PENEIRA mantivo nestelongo camiar unha total fide-lidade lingua galega, dicir,a Galicia e s xentes de Gali-

cia, nas sas pxinas coube-

ron pluralidade de ideas e deopinins, foi vieiro e altofalan-te de persoas que noutros me-dios, afogados pola depen-dencia, sobre todo, do poderlocal, provincial e autonmico,silenciaban falcatruadas, ac-tuacin vergoentas e com-portamentos antidemocrti-cos. Aqu apareceron aqueles

casos pintorescos da vaca Pin-ta de Baiona, os dentes do al-calde de Gondomar, aventurasde Pepe Castro, de Avelino deNigrn... Todo isto demostraque A PENEIRA non enmudeceunin agochou a verdade.

A primeira e fundamentalcalidade que debe manter unmedio de informacin a ver-dade, o contrario o maiordesprezo que pode facer aosseus lectores.

Esta reflexin lvame alembrar o que sucedeu na lti-ma campaa electoral de Gali-cia, instalada na mentira. Fei-

jo saba moi ben que nin oasunto do despacho, do Audi,do iate, do maltrato ou da im-posicin lingstica eran tales,pero utilizou de modo raposei-ro e torticeiro estes argumen-tos, que xa empezan a pasar-lle factura. Os medios que tanxenerosamente o apoiaron xaesixen compensacin. Jim-nez Losantos, Pedrojota, Gali-cia Bilinge e o editorialistaYo protesto reclaman que seelimine a lingua galega no en-sino, que se privatice a TVG,os constructores e empresa-rios dereito de pernada paraconstrur na costa e despido li-bre, entre outras prerrogati-vas. Feijoo xa deu pasos nestesentido, primeiro acolleu noseu goberno a exfalanxistas esospeitosos de condutas im-propias dun conselleiro na satraxectoria pola empresa pri-vada.

Hai polticos, incluso no PP,honestos, pero non infre-cuente que acten como seAdministracin Pblica foseunha propiedade privada. EnOurense, Baltar acaba de con-tratar como periodista a un

bacharel, o maior mrito des-te suxeito era levar uns mesesno paro, fronte a periodistastitulados superiores. Para aseleccins europeas o maiormrito parece que ser cua-

do de Rajoy ou irmn de AnaMato. Isto non serio, misanda, a negacin da demo-cracia.

Dende hai vinte e cincoanos A PENEIRA vn denuncian-do, no seu mbito e dentro dassas posibilidades, trapalla-das deste estilo que soporta esofre a sociedade galega, non

denuncia por gusto ou por vin-ganza partidista, senn comomedidas de hixiene democr-tica.

A PENEIRA engarza co quepodemos considerar o primei-ro xornal escrito totalmenteen galego, O to Marcos daPortela, que aparece en Ou-rense o da 2 de febreiro de1876 baixo a direccin de Va-lentn Lamas Carvajal. O ob-xectivo desta publicacin era:Facer a todos xustiza, non ca-sarse con ningun, falar o ga-lego enxebre, cumprir co quemanda a lei e loitar polo noso

adianto. A lia dominantedesta publicacin anticaciquil,defensora da terra e irnicaque ten gran resumo O Cate-cismo do Labrego do mesmoLamas Carvajal.

No primeiro tercio do scu-lo XX case todas as vilas tianunha ou varias publicacins.En Pontearesa tiveron vida ElTema (1908), La Voz del Tea(1924), Don Quijote (1924).En Tui, El Aloia (1906), ante-riormente tiveran vida El Ecodel Mio ( 1879) e a Integri-dad, ambos de ideoloxa cleri-cal e carlista.

Para Galicia, os tempos, enon bos, parece que son che-gados, hai que rearmarse decoraxe e lucidez. Se deicaagora toleraron certa galegui-zacin, mis aparente ca real,na actualidade, con total des-caro e pretendida impunida-de, as forzas dunha dereita re-accionaria, insensible e incul-ta, veen a esnaquizar a nosaidentidade e o noso patrimo-nio mis valioso: a nosa cultu-ra e a nosa lingua.

Galicia nosa, non est venda e dende logo, denan-

tes mortos que escravos. Nintampouco derrotados por es-tes traidores covardes.

Xos Mara Pin Millares profesor e licendiado en Historia.

Vinte e cinco anos da PENEIRAXos Mara Pin Millares

A primeira e fundamental calidadeque debe manter un medio de

informacin a verdade, ocontrario o maior desprezo que

pode facer aos seus lectores.

Primeiraquinc

enademarzode1996.


21/24


Adiante!Clodio Gonzlez Prez

Quen a dicir que aquelasinxela publicacin na-da en 1984 haba dechegar a cumprir 25 anos.Anda parece que foi onte!Cntanse cos dedos das mansas publicacins galegas quegozaron deica agora de tanlonga vida, capaces de avan-tar atrancos econmicos, pol-ticos, persoais... Moito traba-

llo e esforzo para levar a ter-mo tan ardua e cumprida tare-fa, recompensada non misque pola satisfaccin dun la-bor polo que todos temos aobriga de loitar: a liberdadede expresin, a lingua, a de-mocracia... Galicia.

Entre as publicacins pon-teares s El Tea superou os25 anos. Pero a diferencia en-tre ambas as das moi gran-de, sendo a principal a de queA PENEIRA apostase pola nosalingua dende que sae o pri-meiro nmero do prelo.

Parabns a cantos fan posi-

ble cada quince das o nace-mento dun novo nmero, unanaquio da nosa historia quequeda para sempre reflectidono papel. Que sega penei-rando sequera outros tantosanos!, a separar a faria doreln, ata deixala tan pura efina como o leo que esvaraarredor da moa do muo, re-servado polos devanceiros pa-

ra as papas dos menios, porser o mellor. Adiante!

Clodio Gonzlez Prez mestre,etngrafo e historiador

Entre as publicacinsponteares s ElTea superou os 25anos. Pero adiferencia entreambas as das moigrande...

Segundaquincenadexullode1997.


22/24


A Igrexa na Galiza,un factor liberador ou unaxente do imperialismo casteln?

Victorino Prez Prieto

Amando a Galicia ama-remos a Deus e sere-mos profundamenterelixiosos, dica o arcebispocomposteln Lago Gonzlez.Eu traa esta frase s pxinas

de A PENEIRA no volume espe-cial con ocasin do seu nmero100 (1992), que comezabacunhas verbas do director da-quela e de hoxe, Guillermo Ro-driguez: Para os que creennas posibilidades dunha Terrapor abrirse paso por si mes-ma Para os que anda mante-

en ergueito o facho da inde-

pendencia, da honestidade, datica. Niso andabamos e an-damos ambos. Remito ao meutraballo publicado nese volu-me co ttulo de Nacionalismoe Igrexa, para un panorama

de por que a Igrexa de Galizamirou sempre con receo o na-cionalismo galego e non quixoapostar modernamente polalingua galega; tamn pers-pectiva da realidade actual da-quela, que eu defina comomarcada pola esperanza e afrustracin. Eu era desde ha-ba unha dcada do Consellode Redaccin de Encrucillada(Revista galega de pensa-mento cristin, Pedrn de Ou-ro 1991) e dirixa unha humil-de publicacin que tia moitoen comn con A PENEIRA: a re-vista Irimia, que empezou

sendo semanal en 1981 e logopasou a quincenal en 1985 eanda sobrevive, estando xapreto do nmero 800; recibiu oPremio da Crtica no ano 1996e algns premios mis pola fi-delidade ano tras ano nas sasapostas utpicas. Esta revista acollida con agarimo cadaquince das por un pequenogrupo de irimegos que nonchegan aos 2000, e valoradaagarimosamente por outrosmoitos galegos e non galegos,xente relixiosa e non relixiosa,pero que cre na utopa dunhaGaliza liberada e un mundodoutro xeito, , porn, conde-nada como herexe por outroscristins de Galiza e particu-larmente polos xerarcas misretrgrados.

Porque o que proclamabaLago Gonzlez, e foi tamnaposta de bispos galegos comao chorado Miguel-Anxo Arajoe un bo feixe de clrigos verda-deiramente bs e xeneroso,non foi as, e segue sen selomaioritariamente na Igrexa deGaliza, a non ser de xeito mi-noritario. Coma ocorre co ga-lego noutros mbitos, que re-

trocede a pesar de certoapoios polticos e culturais, aso galego na Igrexa, que seguea ser realidade nunha porcen-taxe mis pequena anda queno resto da sociedade. Isto

un pecado histrico endmicoda Igrexa de Galiza; desgra-ciadamente, como denunciaraCastelao en Sempre en Galiza,foi un activsimo axente doimperialismo casteln, un dos

elementos mis desgaleguiza-dores da sociedade e a historiagalega. Anda que tamncerto -como tentei manifestarno meu libro Galegos e Cris-tins. Deus Fratresque Gallae-ciae- que unha parte da Igrexafixo moito e ben en Galiza.

Uns poucos anos despois domeu traballo aludido, aquelgrupo de cristins galegos eoutros convocamos no cambiode milenio a unha nova e pac-fica revolucin irmandia.Chammoslle Bienio Irmandi-o, e con el quixemos facerunha aposta esperanzada na

transformacin da Igrexa enGaliza cara a unha autnticaIgrexa galega. Criamos que,como escribira Martin LutherKing -o lider que volveu poerde moda Obama- Anda quesoubera que o mundo haberadesaparecer ma, eu planta-ra hoxe a mia maceira. Esta-bamos convencidos de que ospeixes vivos nadan semprecontra corrente, como di a sa-bedora popular; son os peixesmortos os que se deixan levarpola corrente, e nos sentimo-nos ben vivos anda.

Por aquel entn eu manifes-tara pblicamente, de palabrae por escrito, que, anda queilusionados, non eramos unsilusos, e sabiamos que facafalla moita esperanza para ini-ciar na Igrexa e na sociedadegalega un novo proxecto gale-guizador. Un novo impulsonormalizador de algo tan evi-dente, que semella que tdo-los camios estiveran xa trilla-dos, e tdolos argumentosgastados. Pois parecanos eparcenos evidente o feito deque un pobo que ten unha lin-gua de seu deba non s con-

servala e coidala coma un te-souro, senn vivila, inzala;porque a lingua sempre, pri-vilexiadamente, a esenciadunha cultura, non un puroapndice utilitario.

O galego na Igrexa segue a serrealidade nunha porcentaxe mis

pequena anda que no resto da sociedade.

Segundaquin

cenadexuode1994.


23/24


Estabamos e estamos con-vencidos de que Galiza s podemedrar realmente galeguizn-dose, defendendo pacifica-mente a sa identidade propiasen pecharse ao mundo. E nes-ta convencemento, criamos ecremos algo mis cansosdespois de case dous lustrosmis- que tamn a Igrexa Ga-lega tia que facer esta apostase quere cumprir unha funcinliberadora no seo dos seu po-bo: se quere ser realmente ga-lega, en non un enclave colo-nial, cremos que lle impres-cindible que fale galego. E istoque semella ser tan evidente,

non s non o normal, sennque anda escandalosamenteanormal: daquela non chega-ban ao 10% as parroquias deGaliza que evanxelizaban, re-zaban e celebraban en galego,e hoxe pouco aumento hou-bo; hai menos reticencia aouso do galego, pero non haiunha aposta real por el.

O Bienio Irmandio queraser unha loita pacfica de ir-mns para rematar e comezaro novo milenio acadando que aIgrexa de Galiza fora un poucomis galega. Nesta apostaunimonos xente relixiosa e

non relixiosa; todos convenci-dos de que s as poderiamosir acadando unha Galiza libe-rada, cunha identidade de seu,pero plural. Hoxe, anda quenon sexamos quen de faceroutro bienio semellante, se-guimos sendo un bo grupo

desgraciadamente mis velloe con pouco recambio- os cris-tins galegos que mantemos avella e sempre nova aposta deCastelao: Sendo galego, nonpodo mis que ser galeguista.E a mis vella, pero non menosnova, aposta do Evanxeo: aaposta polo Reino de Deus,que non soar co aln, senno amor comprometido terra eaos irmns e irms, empezan-do por ns mesmos e polo no-so prximo que o de mispreto, o pobo ao que lle debe-mos a vida, a palabra, a cultu-ra... o que somos. As publica-cins Irimia e Encrucillada, as

Romaxes de Crentes Galegosque seguen a celebrarse cadaano por toda Galiza ininte-rrompidamente desde 1978(cf. o meu libro A Romaxe deCrentes Galegos. De Irimia aSanta Margarida), e algnsgrupos e comunidades espa-llados pola nosa terra, segui-mos sendo a proba de que,fronte ao imperialismo caste-ln uniformador de gran parteda Igrexa en Galiza, hai unhaIgrexa galega que existe e re-siste. E desde esa identidadeunmonos a outras igrexa na-cionais na Iberia e por todo o

mundo, coas sas peculiarida-des culturais e tnicas. Unmo-nos tamn aos irmns doutrasconfesins cristis, doutras re-lixins e toda a xente queaposta por outro mundo posi-ble, mis xusto, mis fraterno,mis igualitario... porque este

mundo imposible, anda quecada da os axentes do neoli-beralismo capitalista e as xe-rarquas relixiosas nos queiranconvencer que non hai alter-nativa, e loiten por reintegrar-nos ao seu curral ou acabarcon ns.

Victorino Prez Prieto doutor enTeoloxa.

Estamos convencidos de que Galiza s podemedrar galeguizndose, defendendo a saidentidade propia sen pecharse ao mundo. Ma

iode1986.


24/24


a peneira 25 anos

Documents