Ζωή Βαλάση Όπνπ ε Σξεινύηζηθε γίλεηαη

έλαο ήιηνο αξκπξόο, ήιηνο ζαιαζζί

(Aνθολόγιο Λογοτεχνικών Kειμένων Γ΄& Δ΄ Δημοτικού)

Ηαρηηδνύια θηεξνύγηζε πάλσ ζην θύκα.

– Όκνξθνο πνπ ’λαη ν γηαιόο! ζαύκαζε.

– Όκνξθνο πνπ ’λαη ν Μάεο! ηεο απνθξίζεθε ην ζγνπξό θύκα.

– Έια καδί κνπ, ηνπ είπε ε αρηίδα. Θα ζε ζεξγηαλίζσ ζηα ηξηαληά -

θπιια θαη ζηα ζπαξηά, ζα ζε θηιέςσ θεξάζηα θαη κέιη.

– Έια καδί κνπ, ηεο είπε ην θύκα. Θα ζε πάσ ζηηο βνπιηαγκέλεο πν-

ιηηείεο θαη ζηα πέηξηλα θαξάβηα.

Η Τξεινύηζηθε θνληνζηάζεθε καγεκέλε.

– Έια, ηεο μαλάπε ην θύκα. Καηέβα ιίγν θαη ζην δηθό καο θόζκν.

Εδώ θάησ είλαη θξύν θαη ζθνηεηληά. Ούηε θσο νύηε παξακύζηα. Έια λα

θηηάμνπκε έλαλ ήιην, έλαλ ήιην δηθό καο, αξκπξό, ήιην ζαιαζζηλό…

Η ειηαρηίδα θνίηαμε ηα βνπλά, ηηο πνιηηείεο θαη ηνλ νπξαλό. Τα βνπλά

νλεηξεύνληαλ, νη πνιηηείεο θνπβεληηάδαλε, ν νπξαλόο ήηαλ ρξπζόο,

γεκάηνο Άλνημε θαη ειηαρηίδεο.

– Εδώ δε κε ρξεηάδνληαη, κνπξκνύξηζε ε Τξεινύηζηθε. Κη ύζηεξα

θώλαμε ηνπ Ήιηνπ:

– Ήιηε κνπ, άζε κε λα θαηεβώ ζηε ζάιαζζα, παξέα κε ην θηιαξάθν

κνπ ην θύκα. Θα ζεξγηαλίζνπκε ζηηο βνπιηαγκέλεο πνιηηείεο θαη ζα

δεζηάλνπκε ηα πέηξηλα θαξάβηα!

– Να παο, θνξνύια κνπ, είπε ν Ήιηνο.

– Όρη! θώλαμε ν αέξαο. Δε ζα ζ’ αθήζσ λα θύγεηο. Είζαη παηδί δηθό

καο. Δε ζα παο ζηε ζάιαζζα!

– Σε παξαθαιώ, θπξ αέξα κνπ, είπε θαη ην θύκα. Δώζε καο ηελ ε -

ιηαρηίδα θαη δήηα ό,ηη ζεο.

– Καιά… ζα δνύκε… Ώζπνπ λα δύζεη ν ήιηνο ζα ζαο απαληήζσ.

Η Τξεινύηζηθε θαη ην θύκα ρακνγέιαζαλ.

– Θα δεζηάλνπκε ηελ άκκν θαη ζ’ αλζίδνπλ ξόδα θη αλεκώλεο, είπε

ην θύκα.

Θα θσηίζνπκε ηελ άβπζζνi θαη ζα γλσξηζηνύλε ηα ςάξηα θαη ζα

γίλνπλ θίινη, είπε ε ειηαρηίδα.

– Θα ζηνιίζνπκε κε ζπίζεο ηα ζαιαζζηλά θνξάιηα, είπε ην θύκα.

– Θα λαλνπξίζνπκε κε παξακύζηα ηα κηθξά ρηαπόδηα, κνπξκνύξηζε

ε αρηηδνύια.

– Θα ’λαη σξαία…, ςηζύξηζε ε ζάιαζζα.

Μα, ζαλ έθηαζε ην δεηιηλό θαη πξηλ πέζεη ην ζθνηάδη, ν αέξαο είπε:

– Κάλακε ζπκβνύιην κε η’ άιια πιάζκαηα ηεο θύζεο θη απνθα -

ζίζακε λα κελ αθήζνπκε ηελ ειηαρηίδα λα θύγεη…

– Απηό είλαη άδηθν! θώλαμε ε Τξεινύηζηθε. Η ζάιαζζα κ’ έρεη α -

λάγθε.

– …εθηόο αλ, ζπλέρηζε ν αέξαο, εθηόο αλ έλα πιάζκα ηεο ζάιαζ-

ζαο έξζεη ζε καο!

Σώπαζε ε ζάιαζζα. Σώπαζε ε αρηηδνύια. Ο Ήιηνο θνύλεζε ην θε-

θάιη ηνπ. Μηα Τξεινύηζηθε ειηαρηίδα κπνξνύζε λα πάεη ζηε ζάιαζζα.

Μηα Τξεινύηζηθε ειηαρηίδα κπνξνύζε λα πάεη παληνύ. Μα πνην ζα-

ιαζζηλό ζα άθελε ην λεξό θαη ηελ αξκύξα;

– Εγώ! είπε ην ζγνπξό θύκα. Εγώ ζ’ αλέβσ ζηνλ νπξαλό.

Γνξγά γνξγά ε ζάιαζζα ην ’πιπλε, ην ζηόιηζε, ην θίιεζε θαη ην

’ζηεηιε ζηε καγηθή ζπειηά πνπ ’λαη θαηακεζήο ζην πέιαγν.

Γνξγά γνξγά ν Ήιηνο ζηόιηζε ηελ Τξεινύηζηθε, ηε θίιεζε θαη ηελ

έζηεηιε ζηε καγηθή ζπειηά πνπ ’λαη θακσκέλ από αιάηη θαη θνρύιηα.

Κη από θεη, αθνύ γιπθνθηιήζεθαλ θη νξθίζηεθαλ πάληα λ’ αγα -

πηνύληαη, ην θύκα θη ε αρηίδα, ρώξηζαλ.

Τν θύκα έγηλε ζύλλεθν θη αλέβεθε ζηνλ νπξαλό.

Κη ε Τξεινύηζηθε βνύηεμε ζηε ζάιαζζα θη έγηλε έλαο κηθξόο ήιηνο

κε πνπθακηζάθη από αιάηη θη αθξό, ήιηνο αξκπξόο, λα θσηίδεη ηα ςα -

ξάθηα, λα νκνξθαίλεη ηα ζαιαζζηλά ινπινύδηα, λα ιέεη παξακύζηα γηα

ηα δειθίληα θαη ηα θεγγαξόςαξα.

Α. Ξεθιεηδώλσ ην θείκελν:

Σην θείκελν κηινύλ άςπρα πξάγκαηα. Θπκεζείηε: έρνπκε

π………………………

Πξόζσπα:

…………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………….

Υξόλνο-επνρή: ………………………………….

Σόπνο: ………………………………………

Γεγνλόο πνπ δηαδξακαηίδεηαη:

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Πξόβιεκα:……………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

Λύζε:

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Εξσηήζεηο:

1. Γηαηί ην θύκα ήζειε λα πάξεη ηελ ειηαρηίδα ζην δηθό ηνπ θόζκν;

2.Πνηνο είρε αληίξξεζε λα πάεη ε ειηαρηίδα θάησ ζηε ζάιαζζα θαη γηαηί;

3. Τη απέγηλε ζην ηέινο ην θύκα θαη ηη ε ειηαρηίδα;.

Αμηνπνηώ ην θείκελν:

Η ειηαρηίδα θαιεί ην θύκα ζηνλ δηθό ηεο θόζκν. Γξάςε ηη ηνλ θαιεί λα

θάλνπλ.(όπσο αθξηβώο γξάθεη ζην θείκελν…μεθηλνπκε..: «Εια, ζα……»)

Σν θύκα θαιεί ηελ ειηαρηίδα ζηνλ δηθό ηεο θόζκν. Γξάςε ηη ηελ θαιεί λα

θάλνπλ.(όπσο αθξηβώο γξάθεη ζην θείκελν…μεθηλνπκε..:

«Θα…»…..πιεξνθνξίεο ππαξρνπλ θαη ζηηο 2 ζειηδεο ηνπ θεηκέλνπ.)

Σε πνην ρξόλν βξίζθνληαη ηα ξήκαηα πνπ έγξαςεο πην πάλσ;

…………………………………….

Επηρεηξεκαηνινγία:

1. Είζηε ν Αέξαο θαη ν Ήιηνο. Γξάςεηε ηα επηρεηξήκαηα ηνπ ήιηνπ γηαηί δέρεηαη

λα θαηέβεη ε Ηιηαρηίδα ζηε ζάιαζζα θαη ηα επηρεηξήκαηα ηνπ Αέξα πνπ ιέεη

όρη. Χξεζηκνπνηώ δηάινγν. Σην ηέινο γξάθσ ηελ ηειηθή απόθαζε πνπ πήξαλ.

Θπκεζείηε ηηο θξάζεηο: Πηζηεύσ, ζεσξώ, έρσ ηε γλώκε……..

Γηαηί επεηδή, δηόηη…..

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

2.Γηαηί λνκίδεηε ζην θείκελν ραξαθηεξίδεη ηελ ειηαρηίδα ηξεινύηζηθε;

Δηθαηνινγήζηε κε επηρεηξήκαηα.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

3. Δώζηε άιιν ραξαθηεξηζκό γηα ηελ ειηαρηίδα θαη δηθαηνινγήζηε ηνλ.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….

Ζσγξάθηζε κηα εηθόλα από ην θείκελν!!! Δώζε έλα ηίηιν. Έρεη ππέξνρεο

εηθόλεο!!!

Γξακκαηηθή θαη Λεμηιόγην:

1.Να βξεηο θαη λα ππνγξακκίζεηο ηα ξήκαηα ζην πην θάησ απόζπαζκα. Να

ηα ηνπνζεηήζεηο ζην ρξόλν πνπ βξίζθεηαη θαη κεηά ζε όινπο ηνπο ρξόλνπο.

– Θα δεζηάλνπκε ηελ άκκν θαη ζ’ αλζίδνπλ ξόδα θη αλεκώλεο, είπε

ην θύκα.

Θα θσηίζνπκε ηελ άβπζζνi θαη ζα γλσξηζηνύλε ηα ςάξηα θαη ζα

γίλνπλ θίινη, είπε ε ειηαρηίδα.

– Θα ζηνιίζνπκε κε ζπίζεο ηα ζαιαζζηλά θνξάιηα, είπε ην θύκα.

– Θα λαλνπξίζνπκε κε παξακύζηα ηα κηθξά ρηαπόδηα, κνπξκνύξηζε

ε αρηηδνύια.

2. Γξάςε ζε πνηα έγθιηζε βξίζθεηαη ε πξόηαζε θαη κεηά κεηάηξεςέ ηελ

ζηηο δπν άιιεο εγθιίζεηο.

«Έια λα θηηάμνπκε έλαλ ήιην, έλαλ ήιην δηθό καο, αξκπξό, ήιην ζαιαζζηλό…»

α.……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

β.……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

ελεζηώηαο παξαθείκελνο αόξηζηνο παξαηαηηθόο Μειινληαο

ηηγκ. Μέιινληαο

Εμαθνι.

Μέιινληαο

ζπληειεζκ

3.Η ιέμε ηξεινύηζηθε είλαη ππνθνξηζηηθό ηεο ιέμεο ηξειή!! Βξέζηε ζην

θείκελν θη άιια ππνθνξηζηηθά θαη θπθισζηε ηα. Ξεξεηε εζείο,,, κε θόθθηλν

ρξώκα!! Μεηά γξάςεηε ηα ππνθνξηζηηθά γηα ηηο πην θάησ ιέμεηο:

Καξάβη: ……………………….

Παξακύζη: ……………………..

Θάιαζζα: …………………….

Κεθάιη: ………………………..

Φάξη: …………………………….

4. Γξάςε ζηηο πην θάησ πξνηάζεηο ην : ππνθείκελν(Τ), αληηθείκελν(Α), ξήκα

(Ρ), θαηεγνξνύκελν (Κ).

Θπκήζνπ:

ην αληηθείκελν ην βξίζθσ ξσηώληαο κε ηε καγηθή εξώηεζε : Ση; πλ ην ξήκα-

πάληα ζε πηώζε αηηηαηηθή

ην θαηεγνξνύκελν βξίζθεηαη ζε πηώζε πάληα νλνκαζηηθή θαη θνληά ηνπ

βξίζθνληαη ζπλδεηηθά ξήκαηα : είκαη , θαίλνκαη,

γίλνκαη,νλνκάδνκαη,δηνξίδνκαη…..θιπ..

1.Θα δεζηάλνπκε ηελ άκκν.

2. Τν θύκα έγηλε ζύλλεθν.

3.Θα γλσξηζηνύλε ηα ςάξηα θαη ζα γίλνπλ θίινη.

4. Ο Ήιηνο ζηόιηζε ηελ Τξεινύηζηθε.

5. Βξεο από ην θείκελν θαη γξάςε 3 ζύλζεηεο ιέμεηο θαη δίπια αλάιπζέ ηηο

ζηα ζπλζεηηθά ηνπο:

……………………… …………………..+ …………………..

…………………….. …………………..+……………………

…………………….. ………………….+…………………….

Να κλίνετε σε όλους τους χρόνους το ρήμα της α’ συζυγίας δακρύζω

Ενεστώτας Παρατατικός Αόριστος Εξ. Μέλλοντας

Στιγμιαίος. Μέλ. Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελ. Μέλ.

Να μετατρέψεις την παρακάτω πρόταση σε όλους τους χρόνους

Ενεστώτας: Η Ελένη λύνει τις ασκήσεις

Παρατατικός:

Αόροστος:

Εξ. Μέλ.:

Στ. Μέλ.:

Παρακείμενος:

Υπερσυντέλικος:

Συντ. Μέλ:

Να γράψεις το ίδιο πρόσωπο σε όλους τους χρόνους τα παρακάτω ρήματα (χρονική

αντικατάσταση)

Ενεστώτας φωνάζω

Παρατατικός

Αόριστος δίπλωσα

Εξ. Μέλ.

Στ. Μέλ.

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

Συντ. Μέλ. Θα έχω δακρύσει

Διδακτικός στόχος

Να μάθει να αναγνωρίζει το χρόνο των ρημάτων

Να κατατάξεις τα παρακάτω ρήματα στο χρόνο που ανήκουν

(έχω διαβάσει, θα ζωγραφίσω, παίζαμε, γράφουν, είχα λύσει, φώναξα, θα μιλήσουμε,

άνοιξαν, είχαμε προσέξει, έχει πιάσει, θα έχουν τρέξει, σφουγγαρίζει, αγόραζα, θα γύριζα,

είχα απλώσει, μαζεύουμε, τρώμε, κρύψαμε, έχετε δέσει, θα έχω χαρεί, θα γελάσω)

Ενεστώτας

Παρατατικός

Αόριστος

Εξ.Μέλ.

Στ. Μέλ.

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

Συντ. Μέλ.

Δίπλα από κάθε ρήμα να γράψεις το χρόνο στον οποίο βρίσκονται, όπως το παράδειγμα

Φεύγω Ενεστώτας Θα έχουν στρώσει

Έχω διαβάσει Είχαμε γράψει

Θα πληρώσω Ανακοίνωσα

Είχαμε μεταφέρει Έκλεβε

Έχτιζε Θα γεμίσει

Θα σιδωρώσουμε Είχαμε μιλήσει

Έβαψα διακόπτω

Να γράψεις το ίδιο πρόσωπο σε όλους τους χρόνους (χρονική αντικατάσταση)

Ενεστώτας Διαβάζω

Παρατατικός

Αόριστος

Εξ. Μέλ.

Στ. Μέλ.

Παρακείμενος Έχει μαγειρέψει

Υπερσυντέλικος

Συντ. Μέλ. Θα έχουν ζωγραφίσει

ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

1.ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ:Ο χρόνος αυτός μας φανερώνει την πράξη που γίνεται τώρα. Π.χ.

γράφω, παίζω, διαβάζω, μιλώ, τραγουδώ, κ.λ.π. Αναφέρεται στο παρόν (στο σήμερα).

2.ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: Αυτός ο χρόνος μας φανερώνει μια πράξη που γινόταν χτες (στο

παρελθόν) συνέχεια. Π.χ. έγραφα, έπαιζα, διάβαζα, κ.λ.π.

3. ΑΟΡΙΣΤΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας φανερώνει μια πράξη που έγινε στο παρελθόν

για μια στιγμή και τέλειωσε στο παρελθόν. Π.χ. έγραψα, έπαιξα, διάβασα, κ.λ.π.

4.ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός αναφέρεται σε πράξη που θα γίνει

σε μια στιγμή στο μέλλον. Παίρνει τη λέξη θα σαν πρόθεμα Π.χ. θα γράψω, θα παίξω,

θα διαβάσω, κ.λ.π.

5.ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός, μας λεει ότι η πράξη θα

γίνεται στο μέλλον συνέχεια. Παίρνει τη λέξη θα σαν πρόθεμα Π.χ. θα γράφω, θα

παίζω, θα διαβάζω, κ.λ.π.

6.ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη έχει γίνει στο παρελθόν

και σήμερα έχει τελειώσει. Παίρνει σαν πρόθεμα τη λέξη έχω. Π.χ. έχω γράψει, έχω

παίξει, έχω διαβάσει, κ.λ.π.

7.ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη είχε γίνει και είχε

τελειώσει στο παρελθόν. Παίρνει σαν πρόθυμα τη λέξη είχα. Π.χ. είχα γράψει, είχα

παίξει, είχα διαβάσει, κ.λ.π.

8.ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη θα έχει

γίνει στο μέλλον. Παίρνει σαν πρόθεμα τις λέξεις θα έχω. Π.χ. θα έχω γράψει, θα

έχω παίξει, θα έχω διαβάσει, κ.λ.π

Έτσι μπορούμε να κατατάξουμε τους χρόνους σε τρεις κατηγορίες:

1.Παροντικοί χρόνοι: (Αυτοί που μιλούν για το σήμερα):

Ενεστώτας, Παρακείμενος

2.Παρελθοντικοί χρόνοι: (Αυτοί που μιλούν για το χτες ):

Παρατατικός, Αόριστος, Υπερσυντέλικος.

3.Μελλοντικοί χρόνοι: (Αυτοί που μιλούν για το αύριο ):

Στιγμιαίος Μέλλοντας, Εξακολουθητικός Μέλλοντας,

Συντελεσμένος Μέλλοντας.

Συζυγίες

O Αν ένα ρήμα στο α΄ενικό πρόσωπο της οριστικής του Ενεστώτα

τονόζεται στην παραλήγουσα, τότε ανήκει στην πρώτη συζυγία.

Π.χ. διαβάζω, τρέχω, πίνω

O Αν ένα ρήμα στο α΄ενικό πρόσωπο της οριστικής του Ενεστώτα

τονίζεται στη λήγουσα, τότε ανήκει στη δεύτερη συζυγία.

Π.χ. αγαπώ, ρωτώ, μιλώ