relatório de actividades 2011 - cham · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do...

112
CENTRO DE HISTÓRIA DE ALÉM-MAR RELATÓRIO DE ACTIVIDADES ANO 2011

Upload: hoangque

Post on 16-Oct-2018

214 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

CENTRO DE HISTÓRIA DE ALÉM-MAR

RELATÓRIO DE ACTIVIDADES

ANO 2011

 

 

 

 

Page 2: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

1

 

1. APRESENTAÇÃO

O Centro de História de Além-Mar (CHAM) é uma unidade de investigação da Faculdade de Ciências Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa (FCSH-UNL) e da Universidade dos Açores. O CHAM tem vindo a desenvolver, promover e aprofundar os estudos da História dos Descobrimentos, da Expansão Portuguesa no seu enquadramento histórico e em comparação com fenómenos paralelos, da história dos territórios povoados e dos povos contactados pelos portugueses, assim como dos efeitos provocados por este processo na História de Portugal e do Mundo. Para além da investigação, o CHAM presta apoio aos mestrados e doutoramentos na área da História dos Descobrimentos e da Expansão Portuguesa, dentro do Departamento de História, através da organização e promoção de seminários, conferências e reuniões científicas e através da dinamização de cursos de formação inicial e avançada no âmbito das suas competências científicas.

2. MEMBROS DO CHAM

No ano de 2011, o número e a organização dos investigadores do CHAM sofreram alterações (Fig.1; Fig.2), registando a entrada de novos membros e a saída de alguns investigadores, passando estes à categoria de investigadores associados e correspondentes1.

6 Novos Doutores Integrados em 2011:

- Ana Claro (Bolseira de Pós-Doutoramento FCT) - Ana Cristina Trindade (Investigadora) - Hugo Ribeiro da Silva (Bolseiro de Pós-Doutoramento FCT) - Saul Martínez Bermejo (Bolseiro de Pós-Doutoramento FCT) - Maria João Ferreira (Bolseira de Pós-Doutoramento FCT) - Vasco Resende (Bolseiro de Pós-Doutoramento FCT) - Jorge Flores e Zoltán Biedermann (passaram de investigadores associados para

correspondentes). 2 Novos Investigadores Correspondentes - István Rákóczi (Universidade de Eötvos Lorand, Budapeste) - Juan Luis Montero Fenollós (Universidade da Corunha)

12 Novos Assistentes de Investigação em 2011:

- Ayano Shinzato Dias Pereira - Daniele Frison - David Felismino - Elias Pinheiro - Elisabete Conceição - Helena Lopes - Inês de Castro Cristóvão - Joana Torres - Maria João da Câmara

                                                            1 Veja-se anexo 1: Investigadores do CHAM.

Page 3: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

2

 

- Milton Pacheco - Paulo Dimas Rocha de Menezes - Paulo Lopes Saída de 4 Investigadores Integrados - António Vale - David Martín Marcos - Maria de Jesus dos Mártires Lopes - Santiago Martínez Hernández

Figura 1: Crescimento do número de investigadores integrados, associados e assistentes de investigação desde 2003 a 2011.

Figura 2: Crescimento dos doutores integrados entre 2005 e 2011. Merece ainda destaque o acolhimento de 13 investigadores visitantes alguns dos quais transitados do ano anterior: - João António Botelho Lucídio (Universidade de Mato Grosso, Brasil): Setembro de 2009-

Setembro de 2011.

Page 4: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

3

 

- Daniele Frisson (Faculdade de Ciências Sociais e Humanas, Universidade Nova de Lisboa): 2009-2013.

- Maria da Glória Guimarães Correia (Universidade Federal do Maranhão): Abril de 2010-Fevereiro de 2011.

- Alirio Carvalho Cardoso (Universidade Federal do Maranhão e Universidad de Salamanca): Fevereiro de 2011 - Agosto de 2011.

- Ananya Chakravarti (University of Chicago): Março de 2011 - Julho de 2011. - Marie Julia Cayuela Trabanino (École des Hautes Études en Science Sociales, Paris): Março

de 2011 - Abril de 2011. - Suzane Batista de Araújo (Universidade Federal de Pernambuco, Brasil): Março de 2011 –

Agosto de 2011. - Sheila Conceição Silva Lima (Universidade do Estado do Rio de Janeiro, Brasil): Abril de

2011 – Dezembro de 2011. - Marjolaine Carles (École des Hautes Études en Science Sociales, Paris): Abril de 2011 –

Julho de 2011. - Luana Loria (Università degli Studi di Firenze, Itália): Maio de 2011 - Julho de 2011. - Josep Fábregas Roig (Universitat Rovira I Virgili, Espanha): Julho de 2011. - Stephen Berkwitz (Missouri State University): Julho 2011-Julho 2012. - Margit Thir (Institu für Romanistik | Universität Wien): Dezembro de 2011.

3. SERVIÇOS, INFRAESTRUTURAS E PATRIMÓNIO

a. ADMINISTRAÇÃO E GESTÃO DE PROJECTOS

No decorrer do ano de 2011, os serviços de secretariado-geral, organização e gestão das actividades científicas do Centro, assim como, a organização da contabilidade foram assegurados por quatro funcionários contratados André Texeira, Inês Pinto Coelho, Paula Monteiro e Sofia Diniz (que cessou funções em Maio de 2011).

b. BIBLIOTECA

Durante o ano de 2011, Cátia Carvalho procedeu à catalogação, indexação e classificação das novas aquisições e doações da biblioteca do CHAM. No ano de 2011 foram catalogadas cerca de 227 obras. Foram registadas 337 requisições de livros e publicações periódicas, efectuadas por investigadores do CHAM e de outras unidades de investigação.

c. PÁGINA WEB

Em virtude da avaliação das Unidades de Investigação levada a cabo pela Fundação para a Ciência e Tecnologia, o CHAM sentiu a necessidade de renovar e actualizar o seu site na World Wide Web. A manutenção do site do CHAM – efectuada por por Inês Pinto Coelho desde 2008 – é a principal opção estratégica na divulgação das actividades desenvolvidas e na disponibilização de conteúdos produzidos pelos investigadores. O site do CHAM (http://www.cham.fcsh.unl.pt) encontra-se registado no Google Analytics, uma ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a intensidade do tráfego. No ano de 2011, o site do CHAM contou com aproximadamente 17.864 visitas e o subsite da Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa (http://www.cham.fcsh.unl.pt/eve), com cerca de 12.611 visitas.

4. PROTOCOLOS E PARCERIAS

As diferentes acções de cooperação entre o CHAM e outras entidades científicas são fruto da sua diversa actividade e capacidade de cooperação. O CHAM colabora em projectos de investigação com o Departamento de Ciências Humanas do Instituto de Investigação Científica e Tropical. Tal articulação concretizada através da parceria no projecto “Pequena Nobreza e «Nobreza da Terra» na construção do Império: a Arquipélagos Atlânticos”

Page 5: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

4

 

(PTDC/HAH/66107/2006), aprovado em 2006, financiado pela FCT, terminou em 2011. Esta parceria foi renovada através de um outro projecto de investigação intitulado “Conhecimento e reconhecimento em espaços de influência Portuguesa: registos, expedições científicas, saberes tradicionais e biodiversidade na África Subsariana e Insulíndia” (HC/0075/2009). Também em 2011, terminou o projecto de investigação “Portugal e o Sul de Marrocos: Contactos e Confrontos, séculos XV-XVI” (PTDC/HAH/71027/2006), financiado pela FCT, em que o CHAM operava em parceria com a Universidade do Minho, no âmbito de um protocolo com a Direction du Patrimoine Culturel (DPC) daquele país. A missão arqueológica e de estudo arquitectónico foi continuada através de um projecto “Portugal e Marrocos (Doukkala-Abda) nos séculos XV a XVIII” que visa um acordo entre o Centre National pour la Recherche Scientifique et Technique e a Fundação para a Ciência e a Tecnologia. Ainda na esfera dos projectos de investigação o CHAM mantem a parceria com o Instituto de Ciências e Tecnologias Agrárias e Agro-Alimentares da Universidade do Porto (CIBIO - ICETA), iniciada em 2010, no âmbito do projecto “Um navio ibérico para o Atlântico: construção naval, vida a bordo e a escala de Angra nos séculos XVI e XVII” (PTDC/HIS-ARQ/104084/2008), com o objectivo de proceder ao registo, estudo, análise e identificação das madeiras do navio. Mantem-se de igual modo o protocolo de cooperação com a DRCLVT – Direcção Regional de Cultura de Lisboa e Vale do Tejo, com o objectivo de registar, estudar, valorizar, musealizar e divulgar conjuntos e sítios classificados, bem como de espólios arqueológicos sob a responsabilidade desta instituição na cidade de Lisboa. Nos Açores, após uma primeira parceria com o Governo Regional em 2006, através de um projecto de prospecção arqueológica: “Promover o estudo e o levantamento dos sítios arqueológicos subaquáticos Angra A, B, C, D e E”; iniciou-se, em 2008, uma nova parceria no âmbito da “Componente Patrimonial do Estudo de Impacte Ambiental do «Ordenamento do Porto da Horta 1.ª Fase – Requalificação da Frente Marítima da Horta (Ilha do Faial – Açores)»”, financiada pela Administração dos Portos do Triângulo e do Grupo Ocidental, SA. Em 2009-2011, para a execução da segunda fase dos trabalhos de arqueologia preventiva, esta parceria renovou-se através da Somague Ediçor – Engenharia. Ainda no âmbito da arqueologia subaquática, o CHAM celebrou uma nova parceria com a Câmara Municipal de Cascais. Estando o CHAM a procurar dinamizar entre o seu corpo de investigadores a arqueologia moderna e da expansão portuguesa, e tendo em conta o grande investimento já realizado pelo referido município, em particular, através dos trabalhos desenvolvidos pelo Museu do Mar é, sem dúvida, uma cooperação produtiva como forma dinamizar o levantamento, estudo e valorização do património cultural subaquático da região. Neste sentido, estão a decorrer desde 2011 dois projectos de investigação: “ProCASC: Projecto de Carta Arqueológica Subaquática do Concelho de Cascais” com o objectivo de elaborar e actualizar o inventário de achados, de modo a reproduzir um reportório de informação que permita a programação racional de futuras missões arqueológicas; inserido neste projecto temos “ProCASC: Estudo, valorização e monitorização do complexo Arqueológico Subaquático de São Julião Barra – Carcavelos” que visa caracterizar o sítio arqueológico de São Julião da Barra-Carcavelos. No dia 16 de Fevereiro de 2012 foram apresentados os resultados obtidos em 2011 do Projecto de Carta Arqueológica Subaquática do Concelho de Cascais, desenvolvido pelo CHAM e pela Divisão do Património Histórico e Cultural do Departamento da Cultura da Câmara Municipal de Cascais. O principal objectivo e a base principal de trabalho foi a continuação do trabalho iniciado em 2009, no que refere ao geoposicionamento de ocorrências arqueológicas subaquáticas referenciadas, nomeadamente, nas zonas da Baía de Cascais e Guia e uma intervenção na zona de Carcavelos/São Julião da Barra. Esta última decorreu na sequência de uma prévia recolha e sistematização de toda a informação disponível sobre o sítio e respectivo espólio em fundos arquivísticos e bibliográficos. Ainda em 2011, o CHAM iniciou uma nova parceria com o INA – Institute of Nautical Archaeology, no âmbito do “Santo António de Taná (Mombaça, 1697), tendo este projecto por objectivo a publicação de uma monografia, que sintetize as quatro décadas de trabalho da

Page 6: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

5

 

fragata Santo António de Taná, com a participação de investigadores do CHAM, no âmbito das actividades da linha de investigação de Arqueologia Moderna e da Expansão Portuguesa. Também com a Comissão Nacional da UNESCO foi celebrado um protocolo com vista à prossecução de iniciativas dirigidas à divulgação e sensibilização para a educação, preservação e protecção do património, nomeadamente o património arqueológico e o património cultural subaquático. Preparação do primeiro KIT educativo nesta área, elaborado pelo CHAM e pelo Centro Internacional de Eco-Hidrologia Costeira da UNESCO, cujo lançamento será no dia 29 de Março de 2012, nas instalações da FCSH. O CHAM celebrou ainda um protocolo de colaboração com a Câmara Municipal da Ribeira Grande com vista à execução e concretização de actividades culturais e pedagógicas junto da comunidade escolar do concelho da Ribeira Grande. No âmbito da realização de cursos e seminários para investigadores que integram os programas de Doutoramento: o CHAM continua a parceria iniciada em 2010 através do curso de Postgrado em História de América Latina, Mundos Indígenas na Universidade Pablo de Olavide; e iniciou um convénio de colaboração com a Pontificia Universidad Católica del Perú.

5. REDES INTERNACIONAIS A EFEO (École Française d’Extréme-Orient) é uma instituição que está sob a dependência

do Ministério do Ensino Superior e Investigação francês, e que se dedica ao estudo das civilizações clássicas asiáticas. No início de 2007 a EFEO passou a dirigir o ECAF – European Consortium for Asian Field Study, que conta com a participação de diversas instituições de ensino superior europeias, constituindo-se assim a maior rede internacional de instituições europeias e asiáticas que se dedicam aos estudos asiáticos. Entre os parceiros do CHAM neste consórcio encontram-se:

- Académie des Inscriptions et Belles-Lettres (Paris, França); - Academy of Sciences of the Czech Republic (Praga, República Checa); - Afrika-Asien-Institut (Hamburgo, Alemanha); - Association of South East Asian Studies (Londres, Reino Unido); - British Academy (Londres, Reino Unido); - Centre National de la Recherche Scientific (Paris, França); - Consiglio Nazionale delle Ricerche (Roma, Itália); - École des Hautes Études en Science Sociales (Paris, França); - École Française d'Extrême-Orient (Paris, França); - École Pratique des Hautes Études (Paris, França); - Eötvös Loránd University (Budapeste, Hungria); - European League of Non-Western Studies (Leiden, Holanda); - Faculty of Oriental Studies (Univ. Cambridge, Reino Unido); - Faculty of Oriental Studies (Univ. Oxford, Reino Unido); - Ferenc Hopp Museum of Eastern Asiatic Art (Budapeste, Hungria); - Fondazione Ing. Carlo Murilio Leirici (Milão, Itália); - Hungarian Academy of Sciences (Nador, Hungria); - Institut National des Langues et Civilizations Orientales (Paris, França); - Institute Italiano pel l'Africa e l'Oriente (Roma, Itália); - Institute of Oriental Studies (São Petersburgo, Russia); - Max-Planck-Institut für Ethnologische Forschung (Halle, Alemanha); - Musée Nationale des Arts Asiatiques Guimet (Paris, França); - Needham Research Institute (Cambridge, Reino Unido); - Royal Asiatique Society (Londres, Reino Unido); - Société Asiatique (Paris, França); - University of Bristol (Reino Unido); - White Rose Centre (Reino Unido).

Page 7: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

6

 

Em Janeiro de 2011, Alexandra Curvelo e João Paulo Oliveira e Costa participaram na

reunião do 4th General Meeting do ECAF, em Roma e, em Abril de 2011, João Paulo Oliveira e Costa participou na reunião do Steenring Comittee que decorreu em Paris.

Em 2011 decorreram duas reuniões do Steering Comittee do Programa Palatium - Court

Residences as Places of Exchange in Late Medieval and Early Modern Europe, 1400 – 1700 (08-RPN-073 | http://www.courtresidences.eu): uma em Paris, entre os dias 27 e 29 de Junho, onde Nuno Senos e Jessica Hallett estiveram presentes e outra, em Dezembro, na Eslováquia. ENTIDADES COM AS QUAIS O CHAM DESENVOLVE PARCERIAS NO ÂMBITO DE TRABALHOS E PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO (2011): ENTIDADES ESTRANGEIRAS - Centre for French and Francophone Studies, Jawaharlal Nehru University, Índia; - Department of History, University of Dhaka, Bangladesh; - École Française d’Extréme-Orient; - École des Hautes Etudes en Sciences Sociales ; - History Department, University of Leiden, Holanda; - Eötvös Loránd University (ELTE); - Unité de Formation et de Recherche, Université de Bretagne-Sud, França; - Universidade da Corunha; - Universitat Degli Studi Roma Tre (Itália); - Universidade de Hamburgo; - Universidade Autónoma de Madrid; - Universidad Complutense de Madrid; - Universidad de Múrcia; - Universitad Pablo de Olavide (Sevilha); - Universitat Pompeu Fabra (Barcelona); - Universidade de Provence-Aix (Marselha).

- Direction du Patrimoine Culturel (Marrocos).

- Instituto Português de Santo António em Roma. - New Holland Foudation (Amesterdão).

- Red Columnaria (Espanha). ENTIDADES NACIONAIS - Academia de Ciências de Lisboa. - Associação Brotéria.

- Administração dos Portos do Triângulo e do Grupo Ocidental, SA; - ParqueExpo; - Somague – Ediçor Engenharia.

- Câmara Municipal de Almeida; - Câmara Municipal de Cascais; - Câmara Municipal de Faro; - Câmara Municipal da Horta; - Câmara Municipal de Lagos; - Gabinete de Estudos sobre a Ordem de Santiago – Câmara Municipal de Palmela; - Câmara Municipal de Ponta Delgada.

- Centro de Estudos Gaspar Frutuoso;

Page 8: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

7

 

- Centro de Estudos de História Religiosa; - Centro de Estudos dos Povos e Culturas de Expressão Portuguesa; - Centro Científico e Cultural de Macau; - Centro de História da Cultura da Universidade Nova de Lisboa; - Centro Interdisciplinar de História, Culturas e Sociedades da Universidade de Évora; - Centro de Investigação Transdisciplinar Cultura, Espaço e Memória.

- Comissão Nacional da UNESCO.

- Direcção Regional de Cultura do Algarve; - Direcção Regional de Cultura – Governo Regional dos Açores; - Direcção-Geral de Arquivos – Torre do Tombo. - Direcção Regional de Cultura de Lisboa e Vale do Tejo.

- Departamento de Ciências Humanas – Instituto de Investigação Científica Tropical; - Instituto Camões; - Instituto Cervantes; - Instituto de Ciências Sociais; - Instituto de Habitação e da Reabilitação Urbana. - Fundação Calouste Gulbenkian; - Fundação Casa de Bragança; - Fundação Oriente; - Fundação Ricardo Espírito Santo e Silva;

- Museu Nacional de Arte Antiga. - Museu Nacional do Azulejo.

- Jornal Expresso.

- Núcleo de Estudos de Arquitectura – Centro de Estudos Sociais – Universidade de Coimbra;

- Universidade dos Açores;

- Universidade do Minho.

Page 9: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

8

 

6. ACTIVIDADE CIENTÍFICA DO CHAM

No ano de 2011, o CHAM reorganizou as suas linhas de investigação como forma de melhor relacionar as diversas acções e áreas de trabalho desenvolvidas pelos vários investigadores. Deste modo, as actividades de investigação do Centro encontram-se subdivididas em nove grandes áreas temáticas, - http://cham.fcsh.unl.pt/pages/investigacao.htm - cada uma delas sob a responsabilidade de um investigador doutorado. Desde Abril de 2011, as linhas de investigação são as seguintes: - Antiguidade e as suas Percepções na Época Moderna Investigador responsável: Francisco Caramelo - Arqueologia Moderna e da Expansão Portuguesa Investigador responsável: André Teixeira [ver website: http://cham.fcsh.unl.pt/arqueocham.htm] - As Artes e a Expansão Portuguesa Investigador responsável: Nuno Senos - Configurações Políticas e Institucionais do Império Português Investigador responsável: Avelino Freitas de Meneses - Dimensões Religiosas da Expansão Portuguesa Investigador responsável: Susana Goulart Costa - Dinâmicas e contextos do Colonialismo na Época Contemporânea Investigador responsável: Susana Serpa Silva - Economias Ultramarinas e Redes Comerciais Investigador responsável: Maria Margarida Machado - Grupos e Representações Sociais na Expansão Portuguesa Investigador responsável: José Damião Rodrigues - Intercâmbios Culturais e Globalização Investigador responsável: Angelo Cattaneo  

Page 10: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

9

 

5.1. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

5.1.1.PROJECTOS FCT LIDERADOS PELO CHAM

Já concluídos 

Portugal e o Sul de Marrocos: Contactos e Confrontos, Séculos XV-XVI. (PTDC/HAH/71027/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/portugalemarrocos.html] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CHAM Parcerias: Universidade do Minho Investigador Responsável: Maria Augusta Lima Cruz Equipa de Investigação: Maria Augusta Lima Cruz, Rafael Moreira, José Damião Rodrigues, André Teixeira, Teresa Lacerda, João Figueirôa-Rêgo, José Bettencourt, Patrícia Carvalho, Valdemar Coutinho, Maria Marta Lobo Araújo, António Manuel Clemente Lázaro, Edite Maria da Conceição Alberto e Jorge Manuel Alves Correia Colaboradores: Álvaro Campo, Ana Alves, Ana Sara Centeno, Bruno Costa, Cláudia Manso, Flávia Brito, Inês Pinto Coelho, Joana Bento Torres, Luís Serrão Gil, Márcio Antunes, Marco Fonseca, Paulo Ivo Carvalho, Pedro Sousa, Rita Carvalho, Susana Tomás, Teresa Costa, Tiago Silva, Zulmira Pereira Bolseiros de Investigação: Patrícia Carvalho e Rui Henriques Relações de Portugal com a Pérsia durante a União Ibérica. Os "Comentários" de D. Garcia de Silva y Figueiroa (PTDC/HAH/69734/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/garciasilvafigueiroa.html] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: Rui Loureiro Equipa de Investigação: Rui Loureiro, Zoltán Biedermann, Vasco Pacheco, Maria João Pacheco Ferreira e José Manuel Garcia.

Em execução

Território e Fronteira no Médio Eufrates no período meso-assírio (século XIII a.C) (PTDC/HIS-ARQ/103023/2008) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/territoriofronteira.html] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: Francisco Caramelo Equipa: António Ramos dos Santos, Ignácio Márquez Rowe e Juan Luís Montero Fenollós Bolseiro de Investigação: Diogo Paiva De Todas as Partes do Mundo, o Património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I (PTDC/EAT-HAH/098461/2008) [http://cham.fcsh.unl.pt/teodosio.html] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CHAM Direcção: Jessica Hallett (Responsável) e Nuno Senos Equipa: Alexandra Curvelo, Alexandra Pelúcia, Alexandre Pais, Ana Isabel Buescu, Angelo Cattaneo, Bernadette Nelson, Carla Alferes Pinto, Celina Bastos, Hugo Miguel Crespo, Leonor Freire Costa, Madalena Esperança Pina, Mafalda Soares da Cunha, Maria Antónia Pinto de Matos, Maria João Ferreira, Nuno Vassallo e Silva, Nuno Vila-Santa, Rui Dias Sena, Teresa Pereira, Vítor Rodrigues Consultores: Annemarie Jordan, Krista De Jonge, Teresa Alarcão e Vítor Serrão Bolseiros de Investigação: Joana Bento Torres e Inês de Castro Cristóvão Bolseiros de Integração à Investigação (2009‐2010): David Gregório e Filipe Soares 

Page 11: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

10

 

Um navio ibérico para o Atlântico: construção naval, vida a bordo e a escala de Angra nos séculos XVI e XVII (PTDC/HIS-ARQ/104084/2008) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/navioiberoatlantico.html] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: José Damião Rodrigues Equipa: José António Garcia, André Murteira, João Tereso, José Pissarra, Rubim Almeida da Silva, Rute Dias Gregório, Simon Davis, Sónia Grabriel e Tiago Fraga Bolseiros de Investigação: Tiago Silva Prosoprografia das Comunidades Lusófonas residentes e de passagem nas Filipinas (1582-1654) (PTDC/HIS-HS/114992/2009) Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: Elsa Penalva Equipa: Alberto Baena Zapatero, Daniele Frison, José Ferreira, Miguel Lourenço, Pedro Nobre e Rui Loureiro Bolseira de Investigação: Catarina Simões

5.1.2.PROJECTOS APROVADOS PARA FINANCIAMENTO PELA FCT LIDERADOS PELO CHAM

Interacções entre rivais. A missão cristã e as seitas budistas no Japão durante a presença portuguesa (c. 1549-1647) (PTDC/HIS-HIS/118404/2010) Entidade Financiadora: Fundação para a Ciência e a Tecnologia Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: Alexandra Curvelo Equipa de Investigação: Ana Fernandes Pinto, Angelo Cattaneo, Daniele Frison, José Miguel Pinto dos Santos, Lucia Dolce, Makoto Hayashi, Nicolas Fiévé, Nogueira Ramos Martin, Rie Arimura e Silvio Vita.

5.1.3.PROJECTOS APROVADOS PARA FINANCIAMENTO PELA FCT LIDERADOS POR PARCEIROS

Grupos intermédios em Portugal e no Império Português: as familiaturas do Santo Ofício (c. 1570-1773) (PTDC/HIS-HIS/118227/2010) Entidade Financiadora: Fundação para a Ciência e Tecnologia Unidade de Investigação Promotora: CIDEHUS - Centro Interdisciplinar de História, Culturas e Sociedades da Universidade de Évora Parcerias: CHAM Investigador Responsável: Fernanda Olival Equipa de Investigação: Aldair Carlos Rodrigues, Ana Isabel López-Salazar Codes, Bruno Guilherme Feitler, Carlos Alberto Zany Pampulim Martins, João de Figueiroa-Rego, Nuno Miguel de Morais Pestana Tarouca, Tiago C. P. dos Reis Miranda

5.1.4.PROJECTOS FCT LIDERADOS POR PARCEIROS

Já concluídos

Pequena Nobreza e "Nobreza da Terra" na Construção do Império – Os Arquipélagos Atlânticos (PTDC/HAH/66107/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/pequena_nobreza.htm] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: Departamento de Ciências Humanas do Instituto de Investigação Científica Tropical Parcerias: CHAM e IAN/TT Investigador Responsável: Miguel Jasmins Rodrigues

Page 12: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

11

 

Equipa de Investigação: João Paulo Oliveira e Costa, Arlindo Caldeira, Luís da Cunha Pinheiro, Luís Filipe, Rute Dias Gregório, Teresa Lacerda, Lucília Runa e Cátia Carvalho Bolseiros de Investigação: Isabel Almeida, Maria Bastião e Maria Dávila Inquirir da Honra: Comissários do Santo Ofício e das Ordens Militares em Portugal, 1570-1773 (PTDC/HAH/64160/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/honra.htm] Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: CIDEHUS – Centro Interdisciplinar de História, Culturas e Sociedades da Universidade de Évora Parcerias: CHAM e Centro de História da Cultura Investigador Responsável: Fernanda Olival Equipa de Investigação: José Alberto Veiga Meira Torres, Ana Isabel López-Salazar Codes, Maria Inês Versos, José António Guillen Berrendero, Carlos Alberto Martins, João de Figuerôa-Rêgo e Tiago C. P. dos Reis Miranda. Conhecimento e reconhecimento em espaços de influência Portuguesa: registos, expedições científicas, saberes tradicionais e biodiversidade na África Subsariana e Insulíndia (HC/0075/2009) Entidade Financiadora: FCT Unidade de Investigação Promotora: IICT – Instituto de Investigação Científica e Tropical Parcerias: CHAM e Instituto Superior de Ciências Sociais e Políticas Investigador Responsável: Ana Cristina Roque Equipa de Investigação: José Alberto Veiga Meira Torres, Ana Isabel López-Salazar Codes, Maria Inês Versos, José António Guillen Berrendero, Carlos Alberto Martins, João Figuerôa Rêgo e Tiago Miranda.

5.1.4.PROJECTOS COM APOIOS EUROPEUS

EVE – Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, Séculos XV-XVIII (POS-C 702/4.2/C/REG) [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve/index.php?lang=pt] Entidade Financiadora: POS-Conhecimento (Programa Operacional Sociedade do Conhecimento) Unidade de Investigação Promotora: CHAM Apoios: Fundação Calouste Gulbenkian, Fundação Casa de Bragança, Câmara Municipal de Lagos, Câmara Municipal de Faro e Câmara Municipal de Palmela Investigador Responsável: João Paulo Oliveira e Costa Coordenadora Científica: Alexandra Pelúcia Equipa de Investigação: Alexandra Curvelo, André Murteira, André Teixeira, Andreia Martins, Francisco Caramelo, José Damião Rodrigues, Pedro Cardim, Rui Manuel Loureiro, Teresa Lacerda e Zoltán Biedermann PAMES – Projecto Arqueológico Médio Eufrates Sírio Entidade Financiadora: Ministério da Cultura de Espanha Unidade de Investigação Promotora: Universidade da Corunha Investigador Responsável: Juan Luis Montero Fenollós Equipa: Juan Luis Montero Fenollós, Francisco Caramelo e Ignacio Marquez Rowe

5.1.5.PROJECTOS COM OUTROS APOIOS

Arqueologia Subaquática no âmbito da requalificação da frente marítima da Horta (Faial) Entidade Financiadora: 1ª. fase - APTO - Administração dos Portos do Triângulo e do Grupo Ocidental, SA; 2ª. fase Somague Ediçor – Engenharia, com a colaboração pontual da Direcção Regional de Cultura/ Governo dos Açores Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: José António Bettencourt

Page 13: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

12

 

Equipa de Investigação: Alexandre Brazão, Cristóvão Fonseca, Christelle Chouzenoux, Inês Pinto Coelho, Jorge Freire, Marco Pinto, Patrícia Carvalho, Tiago Silva, Tiago Fraga

PROCASC: Projecto de Carta Arqueológica Subaquática do Concelho de Cascais Entidade Financiadora: Câmara Municipal de Cascais Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: Jorge Freire e António Fialho Equipa de Investigação: Cristóvão Fonseca, Inês Pinto Coelho, Patrícia Carvalho PROCASC: Estudo, valorização e monitorização do complexo Arqueológico Subaquático de São Julião da Barra - Carcavelos Entidade Financiadora: Câmara Municipal de Cascais Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: Jorge Freire e António Fialho Equipa de Investigação: Cristóvão Fonseca, Inês Pinto Coelho, Patrícia Carvalho

Santo António de Taná (Mombaça, 1697) Entidade Responsável: Institute of Nautical Archaeology, com quem o Centro de História de Além-Mar celebrou um protocolo a 01/07/2011. Investigador Responsável: Robin Piercy Equipa de Investigação: Alexandre Brazão, André Teixeira, Andreia Martins Torres, Cristóvão Fonseca, Inês Pinto Coelho, Jorge Freire, José Bettencourt, Luís Serrão Gil, Marco Pinto, Patrícia Carvalho, Tiago Fraga, Tiago Silva O Castelo de Almeida: origem medieval, reformas manuelinas e reutilização moderna Entidade Financiadora: Câmara Municipal de Almeida Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: André Teixeira Equipa de Investigação: Luís Serrão Gil e Teresa Costa Patrimoine Maroco-Lusitanien dan la région Doukkala-Abda Entidade Financiadora: Câmara Municipal de Almeida Unidade de Investigação Promotora: CHAM Investigador Responsável: André Teixeira Equipa de Investigação: Luís Serrão Gil e Teresa Costa

Page 14: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

13

 

1.2. ACTIVIDADE EDITORIAL2

Foram editados os números 8, 9 (2 números), 10 e 11 da colecção Estudos e Documentos intitulados, respectivamente: - PENALVA, Elsa, Mulheres em Macau. Donas Honradas, Mulheres Livres e Escravas, Lisboa, CHAM e CCCM, I.P. - Estudos sobre Don García de Silva y Figueroa e os «Comentarios» da embaixada à Pérsia (1614-1624), n.º 1 (edição de Rui Manuel Loureiro, Ana Cristina Costa Gomes & Vasco Resende) e n.º 4 (coordenado por Rui Manuel Loureiro & Vasco Resende). - Representações de África e dos Africanos na História e Cultura – Séculos XV a XXI e Governo, Política, Ponta Delgada, CHAM (edição de José Damião Rodrigues e Casimiro Rodrigues). - MARTÍNEZ HERNÁNDEZ, Santiago (dir.), Representações do Poder no Portugal Habsburgo e nos seus Territórios Ultramarinos (1581-1640), Lisboa, CHAM. Foram também editadas as actas dos seguintes colóquios: - A Herança do Infante, Lisboa, Câmara Municipal de Lagos, CHAM e CEPCEP. - O Faial e a Periferia nos Séculos XV a XX. Actas do Colóquio, Horta, Núcleo Cultural da Horta. - Los Ambitos de la Fiscalidad: fronteras, território y percepción de tributos en los impérios ibéricos, siglos XV-XVIII, Madrid, Ministerio de Economia y Hacienda, Instituto de Estudios Fiscales.

5.3.1. ANAIS DE HISTÓRIA DE ALÉM-MAR

Os Anais de História de Além-Mar são uma publicação anual do CHAM que pretende divulgar trabalhos de investigação sobre a história da expansão portuguesa. Divididos em estudos, documentos, recensões e notícias, os Anais de História de Além-Mar são uma publicação que engloba os diferentes tipos de contribuições e divulga ao mesmo tempo, notícias e iniciativas que se relacionem com o tema em apreço.

A partir de meados de Outubro de 2011, o CHAM contou com dois membros no secretariado dos Anais de História de Além-Mar, André Teixeira e Tiago C. P. dos Reis Miranda. A partir do último Conselho Científico, que ocorreu a 25 de Novembro de 2011, passou a haver um novo órgão de gestão, o Conselho de Redacção, coordenado por Tiago C. P. dos Reis Miranda; assim como, um novo Conselho Consultivo. Director: João Paulo Oliveira e Costa Conselho de Redacção: - Adriana Romeiro (Universidade Federal de Minas Gerais) - Jorge Flores (European University Institute) - José Javier Ruiz Ibáñez (Universidad de Murcia) - José da Silva Horta (Universidade de Lisboa) - Miguel Metelo de Seixas (Universidade Lusíada/ CHAM) - Silvana Roque de Oliveira (Universidad de Alcalá/ CHAM) – secretária - Tiago C. P. dos Reis Miranda (Universidade Nova de Lisboa/ CHAM) – coordenador Conselho Consultivo: - Ana Isabel Buescu (Universidade Nova de Lisboa/ CHAM) - André Teixeira (Universidade Nova de Lisboa/ CHAM) - Ângela Domingues (Instituto de Investigação Científica Tropical) - Angelo Alves Carrara (Universidade Federal de Juiz de Fora) - António de Almeida Mendes (Université de Nantes) - Avelino de Freitas de Meneses (Universidade dos Açores/ CHAM) - Barbara Karl (Österreichische Akademie der Wissenschaften) - Cátia Antunes (Universiteit Leiden) - Fernando Bouza Álvarez (Universidad Complutense de Madrid) - Hervé Pennec (Centre Nacional de la Recherche Scientifique) - Ines G. Županov (Centre Nacional de la Recherche Scientifique) - István Rákóczi (Eötvös Lorànd Tudományegyetem)

                                                            2 Veja-se o anexo 2: Permutas das Publicações do CHAM.

Page 15: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

14

 

- João José Reis (Universidade Federal da Bahia) - José C. Curto (York University) - José Damião Rodrigues (Universidade dos Açores/ CHAM) - Leonor Freire Costa (Universidade Técnica de Lisboa) - Malyn Newitt (University of London) - Miguel Ángel de Bunes Ibarra (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) - Nuno Senos (Universidade Nova de Lisboa/ CHAM) - Pedro Cardim (Universidade Nova de Lisboa/ CHAM) - Pedro Puntoni (Universidade de São Paulo) - Rogério Miguel Puga (Universidade Nova de Lisboa/ CETAPS) - Rui Loureiro (Instituto Superior Manuel Teixeira Gomes/ CHAM) - Tonio Andrade (Emory University) - Zoltán Biedermann (University of London)

Os Anais de História de Além-Mar estão referenciados e indexados nos principais catálogos internacionais: - European Reference Index for the Humanities – European Science Foundation (categoria B) - Latindex – Índice Latino-Americano de Publicações Científicas Periódicas - America: History and Life - Historical Abstracts - Qualis Capes

5.3.2. BULLETIN OF PORTUGUESE JAPANESE STUDIES

O Bulletin of Portuguese Japanese Studies, cujo lançamento decorreu em Dezembro de 2000, pretende ser uma revista semestral de estudos luso-nipónicos de carácter internacional e em língua inglesa. O nascimento do Bulletin é um reflexo do desenvolvimento dos estudos japoneses em Portugal e também da presença portuguesa noutras áreas da Ásia Oriental e do Sueste Asiático. Os seus historiadores entenderam a necessidade de trabalhar em conjunto, numa perspectiva de história comparada, para melhor compreenderem as especificidades de cada região. Espera-se que o Bulletin constitua um espaço de divulgação da investigação realizada em Portugal, assim como um fórum onde os investigadores de todo o mundo possam apresentar os seus trabalhos e também divulgar as mais recentes publicações na matéria, através de recensões críticas.

O Bulletin of Portuguese-Japanese Studies está referenciado e indexado nos principais catálogos internacionais: - European Reference Index for the Humanities – European Science Foundation (categoria C) - Latindex – Índice Latino-Americano de Publicações Científicas Periódicas - America: History and Life - Historical Abstracts

Conselho Editorial existente:

Editor: Alexandra Curvelo (CHAM – FCSH-UNL|UAç) Editor Associado: Giovanni Raneri (Manchester University) Conselho Editorial: - João Paulo Oliveira e Costa (CHAM – FCSH-UNL|UAç) - Silvio Vita (Italian School for East Asian Studies, Kyoto) - José Miguel Pinto dos Santos (CHAM – FCSH-UNL|UAç) - Isabel Pina (Centro Científico e Cultural de Macau, Lisboa) - Ana Fernandes Pinto (CHAM – FCSH-UNL|UAç) - Pedro Lage Correia (Centro Científico e Cultural de Macau, Lisboa) - Catarina Simões (CHAM – FCSH-UNL|UAç)

Page 16: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

15

 

O Bulletin não manteve a sua periodicidade, prevendo-se que saia durante 1.º semestre de 2012, o volume 18/19, referente a 2009; e, no 2.º semestre de 2012, o volume 20, referente a Junho de 2010, estando os outros em preparação.

5.3.3. RES ANTIQUITATIS, JOURNAL OF ANCIENT HISTORY

Res Antiquitatis, Journal of Ancient History é o projecto editorial mais recente do CHAM, com o objectivo de se tornar um espaço para reflexão e debate sobre a Antiguidade. O estudo e investigação das várias Antiguidades, desde o pré-clássico e do Oriente Próximo à Antiguidade Clássica, são a principal motivação deste projeto, tanto por seu intrínseco interesse científico e a convicção de que tal investigação se pode tornar, no seu conjunto, uma útil reflexão conceitual para o estudo de outros períodos e questões históricas. Res Antiquitatis, Journal of Ancient History é, portanto, uma contribuição para o desenvolvimento em Portugal da investigação em domínios relacionados com a Antiguidade, e é aberto à produção científica tanto de investigadores consagrados, como de estudantes. Em 2011 foi editado o volume 2 desta publicação.

Editor: Francisco Caramelo (Universidade Nova de Lisboa) Editor Assistente: Marcel Paiva do Monte (Universidade Nova de Lisboa) Conselho Editorial: - António Ramos dos Santos (Universidade Nova de Lisboa) - José das Candeias Sales (Universidade Aberta) - Zoltán Biederman (University of London) - Juan Luis Montero Fenollós (Universidade da Couña) - Leonor Santa Bárbara (Universidade Nova de Lisboa) - Jessica Hallett (Universidade Nova de Lisboa) - Rui Loureiro (Instituto Superior Manuel Teiexira Gomes) - Brigitte Lion (Université François Rabelais – Tours) - Nuno Simões Rodrigues (Universidade de Lisboa) - José Virgílio Garcia Trabazo (Universisdade de Santiago de Compostela)

5.2.4. ENCICLOPÉDIA VIRTUAL DA EXPANSÃO PORTUGUESA

A Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa (EVE), tem como investigador responsável é João Paulo Oliveira e Costa e, Alexandra Pelúcia, a sua coordenadora científica. Em 2011 os investigadores do CHAM e os tarefeiros contratados para o efeito, realizaram 82 artigos. Actualmente a EVE dispõe de cerca de 1150 conceitos e 764 associações entre eles.

Page 17: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

16

 

6. LINHAS DE INVESTIGAÇÃO3

6.1. ANTIGUIDADE E AS SUAS PERCEPÇÕES NA ÉPOCA MODERNA

6.1.2. PUBLICAÇÕES

6.1.2.1. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

CARAMELO, Francisco, “Formas textuales e intertextualidad en el lenguage profético en Mesopotamia”, in Juan Carlos Oliva Mompeán e Juan Antonio Belmonte Marin (coord.), Esta Toledo, aquella Babilonia. Convivencia e interacción en las sociedades del Oriente y del Mediterráneo Antiguos, Cuenca, Ediciones de la Universidad de Castilla-la Mancha, 2011, pp.17-24.

6.1.2.2. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

CARAMELO, Francisco, “Visões da antiguidade nos Comentarios de Don García de Silva y Figueroa”, in Rui Loureiro e Vasco Resende (coord.), Estudos sobre Don Garcia de Silva y Figueroa e os “Comentarios” da embaixada à Pérsia (1614-1624), Lisboa, CHAM, 2011, pp.345-366.

6.1.2.3. ARTIGOS EM REVISTAS PEER REVIEW

CARAMELO, Francisco Caramelo, "A Babilónia no destino de Alexandre", in Cadmo. Revista de História Antiga, Universidade de Lisboa, 20, 2011, pp. 339 - 346. CARAMELO, Francisco, "Tell Qubr Abu al-'Atiq: A Middle Assyrian Fort in the Gorge of Khanuqa 6th Season Report of the Proyecto Arqueológico Medio Éufrates Sírio (2010)", in Aula Orientalis, Revista de estudios del Próximo Oriente Antiguo, 29, Editorial AUSA (Sabadell, Barcelona), 2011, pp. 261 – 278 (em co-autoria com Juan Luís Montero Fenollós, Ignacio Marquez e Yaroob Al-Abdallah).

6.1.2.4. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

ALMEIDA, Isabel, Review of the exhibition Torre de Babel – Historia y Mito, Museo Arqueológico de Murcia (Spain), in Res Antiquititas- Journal of Ancient History, nº 2, 2011 (em co-autoria com Fátima Rosa e Luís Duque). MONTE, Marcel Paiva do, “Review: Zainab Bahrani: Rituals of War: The Body and Violence in Mesopotamia”, in Res Antiquitatis, New York, Zone Books, 2008, vol. 1 (2010), pp. 265-272.

6.1.2.5. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

CARAMELO, Francisco, "V Campaña del Proyecto Arqueológico Medio Éufrates Sirio. Investigaciones en Tall Qabr Abu al-'Atiq y Tall Ma'adan", Excavaciones en el exterior 2008, 1, 2011, pp. 268 – 277 (em co-autoria com Juan Luís Montero Fenollós e Ignacio Marquez). MONTE, Marcel Paiva do, Web review: SAAo (State Archives of Assyria online) http://oracc.museum.upenn.edu/saao, Res Antiquitatis, vol. 2 (2011), pp. 305-310.

                                                            3 Veja-se o anexo 3: Actividades das Linhas de Investigação.

Page 18: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

17

 

6.1.3. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

Isabel Almeida -, “The Descent to the Netherworld: a comparative study on the Inanna/Ištar imagery in the Sumerian and Semitic texts”, in EOS 700, 7º Centenario de los studios Orientales en Salamanca/España, Salamanca, 28-30 de Setembro de 2011.

PORTUGAL

Francisco Caramelo - “A ética religiosa e social na Assíria (1º milénio a.C.)”, in Colóquio Arqueologias de Império Fórmulas Originárias de Império, Lisboa, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 2011. Isabel Almeida - “Um projecto de investigação em torno das concepções e imagética do Divino Feminino na Mesopotâmia- o paradigma de Ištar”, in As Ciências Sociais- abordagens de investigação, Lisboa, 1 e 2 de Fevereiro de 2011, com a comunicação - “O Divino Feminino mesopotâmico na historiografia recente: perspectivas trabalhadas, novos rumos conceptuais”, in Workshop Estudos pós-graduados em História da Mesopotâmia, Lisboa, FCSH-UNL, 20 de Dezembro de 2011. - “O Homem (In)Vísivel: Utopias na(s) História(s) e Ficção”, in O Paraíso e as Tribos de Israel por entre os índios brasileiros:utopia e distopia de Simão de Vasconcelos, Ponta Delgada, 2-4 de Novembro de 2011, (em co-autoria com Teresa Lacerda). Luís Duque - “Símbolos Divinos na Glíptica Neo-Assíria”, no Workshop “Estudos Pós-Graduados em História da Mesopotâmia”, FCSH-UNL, 20 de Dezembro de 2011. Marcel Paiva do Monte - "Decapitação e exibição do inimigo como discurso e exercício do poder no império Neo-Assírio", Arqueologias de Império: Impérios da Era Axial, in Seminário Interdisciplinar de História Antiga - Linha de Mundo Antigo e Memória Global, Lisboa, Centro de História da Faculdade de Letras da UL, 18 de Março de 2011. - “Monumentalidade e estatuária real no período neo-assírio”, Workshop de Estudos Pós-Graduados em História da Mesopotâmia, Lisboa, CHAM, 20 de Dezembro de 2011. Maria de Fátima Rosa - “A queda da Babilónia em 539 a.C.”, in Arqueologias de Império: Impérios da Era Axial, Lisboa, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 18 de Março de 2011. - “A consciência do tempo em Mari”, in Workshop Estudos Pós-Graduados em História da Mesopotâmia, Lisboa, CHAM, 20 de Dezembro de 2011.

Page 19: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

18

 

6.1.4. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

Francisco Caramelo - Investigador responsável do projecto de investigação Território e fronteira no Médio Eufrates no período meso-assírio (séc. XIII a.C.) (PTDC/HIS-ARQ/103023/2008) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/territoriofronteira.html].

6.1.5. OUTRAS ACTIVIDADES

Francisco Caramelo - Participação na sétima campanha do Projecto Arqueológico Médio Eufrates Sírio, 2011; e na primeira campanha em Tall Humeida, Fevereiro de 2011.

6.1.6. TESES DE DOUTORAMENTO E DE MESTRADO

TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- Isabel Almeida, A deusa Ištar e as suas expressões artísticas e literárias: concepções e imagética do Divino Feminino na Mesopotâmia.

- Luís Duque, O discurso religioso na glíptica assíria do I milénio a.C..

- Marcel Paiva do Monte, Apropriação simbólica do espaço na construção imperial assíria (séculos X-VII a.C.).

- Maria de Fátima Rosa, A percepção da ordem e a consciência do tempo em Mari no período paleo-babilónico (sécs. XIX e XVIII a.C.).

6.1.7. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E

ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• WORKSHOP | ESTUDOS PÓS-GRADUADOS EM HISTÓRIA DA MESOPOTÂMIA

20 de Dezembro de 2011

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: Francisco Caramelo

 

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_workshop_mesopotamia.pdf]

 

Page 20: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

19

 

6.2. ARQUEOLOGIA MODERNA E DA EXPANSÃO PORTUGUESA

6.2.1. PUBLICAÇÕES

6.2.1.1. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

SOUSA, Élvio, O Projecto de Musealização da Rota da Cal, São Vicente, Madeira”, in Actas del Quinto Congreso Internacional Minería y Metalurgia Histórica en el Suroeste Europeo, (Léon-España), Libro de homenaje a Claude Domergue, editores Josep M. Mata Perelló; Lisard Abat; Maria Fuentes Prieto, 19-21 de Junho de 2011, pp. 779-784 (em co-autoria com Liliana Neto).

6.2.1.2. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

BETTENCOURT, José, “Angra B e Angra F (Terceira, Açores): Dois Navios Ibéricos Modernos para a Navegação Oceânica”, in A Herança do Infante, Sessão III: Revolução Geográfica, Artur Teodoro de Matos e João Paulo Oliveira e Costa (coord.), Lisboa, Câmara Municipal de Lagos, CEPCEP e CHAM, 2011, pp. 235-253. SOUSA, Élvio, A Exposição, o “Museu” e a Retrospectiva azulejar de Machico”, O Azulejo Português de Figura Avulsa: Colecção Feliciano David/Graciete Rodrigues, Machico, Câmara Municipal de Machico, 2011, pp. 5-9. SOUSA, Élvio, “A Arqueologia de Salvaguarda no Município de Machico, Madeira. Breves notas de exposição de oitos anos de gestão municipal”, in Actas do Encontro Arqueologia e Autarquias, Cascais, Câmara Municipal de Cascais, 2011, pp. 215-223. SOUSA, Élvio, “Tipologia das formas de açúcar dos séculos XVI e XVII da Cidade de Machico, Ilha da Madeira”, in Actas do IV Congresso de Arqueologia Peninsular, As Épocas Medieval e Moderna na Península Ibérica, BICHO, Nuno Ferreira, Editor, (Universidade do Algarve, 14 a 19 de Setembro de 2004), Faculdade de Ciências Humanas e Sociais da Universidade do Algarve), 2010, pp. 307-313. TEIXEIRA, André, “Fouilles archéologiques à Azemmour: questions historiques et premières constatations”, in Portugal e o Magrebe. Actas do 4º Colóquio de História Luso-Marroquina / Actes du IV Coloque d’Histoire Maroco-Lusitanienne, Lisboa / Lagos, Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores / Centro de Investigação Transdisciplinar Culturas, Espaço e Memória da Universidade do Minho, 2011, pp. 177-90 (em co-autoria com Azzeddine Karra).

6.2.1.3. ARTIGOS EM REVISTAS INTERNACIONAIS S/PEER REVIEW

FRAGA, Tiago, “N-utopia: decoding the silence”, in Nautical Archaeology Newsletter, Autumn 2011 (em co-autoria com Adolfo Silveira Martins e António Teixeira). FRAGA, Tiago, “The LagosD wreck or Gunboat Faro”, in Nautical Archaeology Newsletter, Winter 2011 (em co-autoria com Adolfo Silveira Martins).

6.2.1.4. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

SOUSA, Élvio, “António Aragão e o pioneirismo da Arqueologia Madeirense. O exemplo do Convento da Piedade, Santa Cruz”, Margem 2, n.º 28, Funchal, 2011, pp. 25-29.

Page 21: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

20

 

6.2.1.5. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

SOUSA, Élvio, “Trabalhos Arqueológicos na Misericórdia de Santa Cruz”, CEAM, 2011: disponível em: http://ceam.pt/.

SOUSA, Élvio, “Trabalhos Arqueológicos no Logradouro da Junta de Freguesia de Machico”, CEAM, 2011: disponível em: http://ceam.pt/.

SOUSA, Élvio, “Trabalhos Arqueológicos no Forte de São José, Funchal”, CEAM, 2011: disponível em: http://ceam.pt/.

SOUSA, Élvio, “Intervenção Arqueológica no Forte de São João Baptista – Ilha de Santa Maria, Açores – 2009-2010 (II e III Cmpanhas)”, CEAM, 2011: disponível em: http://ceam.pt/.

6.2.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

André Teixeira - “Artillery and «Transition Style» Fortresses in the Founding of Portuguese Overseas Empire, 1415-1530”, no International Medieval Congress 2011, Institute for Medieval Studies - University of Leeds, Leeds, 11-14 de Julho de 2011. Catarina Garcia - “Angra, a Port City of the XVIIth Atlantic: Space and Institutions”, in Jornée d’etude CPER 10 LLSH. Université de Nantes. « Les villes e Les ports de l’Atlantique comme lieux de liberté et de reconfiguration (XVe-XVIIIe siècles)», Nantes – França, 23 de Junho de 2011.

PORTUGAL

André Teixeira - “Cada botão sua casaca: indumentária recuperada nas escavações arqueológicas da fragata Santo António de Taná, naufragada em Mombaça em 1697, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, CHAM, Lisboa, 6-9 de Abril de 2011 (em co-autoria com Luís Serrão Gil). - “O Baluarte do Raio (Azamor): arqueologia de uma fortificação manuelina em Marrocos”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, CHAM, Lisboa, 6-9 de Abril de 2011 (em co-autoria com Azzeddine Karra e José António Bettencourt). Carla Andreia Torres - “O Mobiliário do Palácio Marialva – discursos socioeconómicos e cognitivos”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011. Catarina Garcia - “Angra, uma Cidade Portuária no Atlântico do Século XVII. Uma Abordagem Geomorfológica”, in Congresso Internacional de Arqueologia moderna. “Velhos e Novos Mundos”, Lisboa, CHAM, 6-9 de Abril de 2011. - “Apresentação do Projecto CASA – Carta Arqueológica Subaquática dos Açores.”, in Fórum Científico sobre o mar dos Açores, Direcção Regional dos Assuntos do Mar dos Açores, Horta – Faial, 19 a 20 de Janeiro de 2011.

Page 22: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

21

 

- “Património Arqueológico Subaquático dos Açores. Estudo, Promoção e Desenvolvimento”, in Azores OcenTur – 1ª Conferência de Turismo e Mar, Lajes do Pico – Pico, 4-8 de Outubro de 2011. - “Projecto do Parque Arqueológico Subaquático do Dori”, in III Bienal de Turismo Subaquático, Santa Cruz da Graciosa – Garciosa, 14-16 de Outubro de 2011. - “O porto de Angra no século XVII. Poderes com jurisdição sobre o funcionamento do espaço portuário”, in Colóquio “Geografias e vivências atlânticas. As experiências insulares”, Velas – S. Jorge, CHAM, 30 de Junho a 1 de Julho de 2011. - “Carta Arqueológica Subaquática dos Açores. Projecto CASA 2004- 2009 Terceira, Pico e Faial”, in III Encontro de Arqueologia das Ilhas da Macaronésia, Angra do Heroísmo – Terceira, 13 a 14 de Novembro de 2011. Cristóvão Fonseca - “As Pontes de Pretarouca (Lamego). Registo Arqueográfico no Âmbito de Processos de Avaliação de Impactes Ambientais.”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011 [poster] (em co-autoria com Carla Fernandes).

Élvio Sousa

- “A importação de cerâmica europeia para os arquipélagos na Madeira e dos Açores no século XVI”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011. Cfr., Diário de Notícias - Madeira, Funchal, 28 de Março de 2011, p. 37. - “Desenho arqueológico: técnicas e métodos”, Escola Básica e Secundária de Machico, 31 de Outubro de 2011. - “Como Fazer História Com Cacos, Pedras E Ossos? Problemáticas da discursividade de um mundo material que não carrega um texto a três dimensões", in Ciclo Arquipélago da Madeira - Historia e Cultura Material, Funchal, CEHA- Centro de Estudos de História do Atlântico, 15 de Novembro de 2011. Cfr., Diário de Notícias – Madeira, Funchal, 8 de Novembro de 2011, p. 23. - “A História soterrada. Quotidianos, ritmos e memórias da comunidade de Machico na época quinhentista”, in III Encontro Regional do Património, Caniçal, Auditório do Museu da Baleia, 18 e 19 de Novembro de 2011. Inês Pinto Coelho - “Muito mais do que lixo: a cerâmica do sítio arqueológico subaquático Ria de Aveiro B-C”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011. - “A cerâmica oriental da Carreira da Índia, no contexto da carga de uma nau – a presumível Nossa Senhora dos Mártires”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011. - “A cerâmica do sítio arqueológico Ria de Aveiro B-C: análise e conservação”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011 [poster] (em co-autoria com João Coelho).

Page 23: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

22

 

Joana Bento Torres - “OS TÊXTEIS. Do Inventário dos Bens de D. Teodósio I à Base de Dados” in workshop Fazer uma Base de Dados em Ciências Humanas, no âmbito do projecto De Todas as Partes do Mundo: o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I, 14 de Janeiro de 2011. - “Mosteiro de São Francisco de Lisboa: Fragmentos e Documentos na reconstrução de Quotidianos”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Intenacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6-9 de Abril de 2011. - “Documentos para a História da Casa de Bragança. Uma visita guiada”, in workshop Documentos para a História da Casa de Bragança, no âmbito do projecto De Todas as Partes do Mundo: o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 24 de Maio de 2011. - “Pousar e Cear num casamento de infantes, magnificência e abundância no Paço de D. Teodósio I”, in Congresso Internacional: De Todas as Partes do Mundo: o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 29-30 de Setembro de 2011. - “De Malas e Bagagens: O Inventário dos bens de Joana Pereira”, no âmbito do projecto De Todas as Partes do Mundo: o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 28 de Novembro de 2011. Jorge Freire - “Paisagem Cultural Marítima: uma primeira aproximação ao litoral de Cascais”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6-9 de Abril de 2011. - “Valorização do Património Cultural Subaquático. O caso do clipper Thermopylae”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011. José Bettencourt - “Navios e outros «restos»: aproximações ao património da baía de Angra e à navegação da época moderna”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011 (em co-autoria com Hugo Pires). - “Arqueologia de salvamento em contextos subaquáticos: o caso da baía da Horta (Faial, Açores) ”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011. - “O potencial arqueológico do património cultural subaquático dos Açores”, in II Encontro de Arqueologia das Ilhas da Macaronésia, Angra do Heroísmo, 13 e 14 de Novembro 2011. N’zinga Oliveira - “O Aqueduto da Mãe d’Água – Vila Franca do Campo”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, FCSH, 6-9 de Abril de 2011. - “Características estruturais de uma linha defensiva dos Séculos XVI a XIX”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, FCSH, 6-9 de Abril de 2011 [poster]. - “O Aqueduto da Mãe d’Água – Vila Franca do Campo”, in III Encontro de Arqueologia das Ilhas da Macaronésia, Novembro de 2011, Açores – Terceira, Angra do Heroismo, Arqueomac-adca, Novembro de 2011.

Page 24: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

23

 

Patrícia Carvalho - “De Aveiro para todas as margens do Atlântico: a carga do navio Ria de Aveiro A no seu contexto histórico e cultural”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011 (em co-autoria com José Bettencourt). - “Ria de Aveiro A. Abordagem a um sítio de naufrágio”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011. - “A Ribeira de Goa. Espaços e funções no início do século XVII”, in Congresso Internacional: Goa - Passado e Presente Lisboa, Universidade Católica Portuguesa, 26 a 28 de Outubro de 2011. Teresa Costa - “Fragmentos da vida medieval e moderna: acompanhamento arqueológico no centro histórico de Elvas”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011 (em co-autoria com Cristina Cruz, Gonçalo Lopes e Ana Braz). Tiago Fraga - “New Perspectives on European shipbuilding XVI- XVII”, in 17th Annual Meeting of the EAA, Oslo, 14 a 18 de Setembro de 2011 (em co-autoria com Adolfo Silveira Martins). - “N-utopia: Projecto Tratados, Nomenclaturas Náuticas e Construções Navais Europeias”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011 [poster] (em co-autoria com Adolfo Silveira Martins e António Teixeira). - “Projecto de carta arqueológica subaquática do Concelho de Lagos”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011 [poster]. - “Santo António de Tanná: Uma fragata do período moderno”, in Velhos e Novos Mundos. Congresso Internacional de Arqueologia Moderna, Lisboa, CHAM, 6 a 9 de Abril de 2011. - “Projecto de Carta Arqueologia Subaquática do Concelho de Lagos”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011. - “Projecto Tratados, Nomenclaturas Náuticas e Construções Navais Europeias”, in JIA: IV Jornadas de Jovens em Investigação Arqueológica, Faro, Universidade do Algarve, 11 a 14 de Maio de 2011 (em co-autoria com António Teixeira).

6.2.3. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

André Teixeira

- Membro da equipa do projecto Estudo do Sítio de Naufrágio da Nau Nossa Senhora da Luz (1615), do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores, dirigido pelo Dr. José António Bettencourt, desde Maio de 2011.

Page 25: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

24

 

- Co-coordenação do projecto Patrimoine maroco-lusitanien dans la région de Doukkala-Abda, missão arqueológica e de estudo arquitectónico da Direction du Patrimoine Culturel / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos), do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores e da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho, iniciada em Abril de 2009, sendo co-coordenadores os Prof. Doutores Azzeddine Karra e Jorge Correia. - Participação no projecto Villes et architectures d’origine portugaise au nord du Maroc: Asilah et Qsar es-Sghir, da Diréction Régionale de la Culture de la Région Tanger-Tétouan / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos) e Escola de Arquitectura da Universidade do Minho, dirigido pelo Prof. Doutor Jorge Correia e pelo Doutor Mehdi Zouak, financiado no âmbito do acordo de cooperação bilateral entre o Centre National de la Recherche Scientifique et Technique (Marrocos) e a Fundação para a Ciência e Tecnologia no biénio 2010-11. - Participação no projecto Le Portugal et le Maroc (Doukkala-Abda) du 15éme au 18éme siècle, da Direction Régionale de la Culture de la Région Doukkala-Abda / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos) e do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores, dirigido pela Prof.ª Doutora Maria Augusta Lima Cruz e pelo Prof. Doutor Azzeddine Karra, financiado no âmbito do acordo de cooperação bilateral entre o Centre National de la Recherche Scientifique et Technique (Marrocos) e a Fundação para a Ciência e Tecnologia no biénio 2010-11. Carla Andreia Torres - Membro da equipa de investigação do projecto “Identificação, descrição e classificação das contas de vidro ou objectos realizados com estes materiais, provenientes de contextos de Período Moderno e Contemporâneo”, do Departamento de Salvamento Arqueologico do INAH (México), Outubro e Novembro de 2011. Catarina Garcia - Membro da equipa de investigação do projecto A comunicação política na monarquia pluricontinental portuguesa (1580-1808): Reino, Atlântico e Brasil, coordenado por Nuno Gonçalo Monteiro; entidade responsável: Instituto de Ciências Sociais (ICS/UL) (PTDC/HIS-HIS/098928/2008). - Membro da equipa da missão científica EMAM/PEPC_M@rBis/2011, Ilhas da Madeira, Desertas, Porto Santo, Santa Maria e Ilhéus das Formigas a bordo do Navio escola Creoula, expedição de 14 a 18 de Julho de 2011. Élvio Sousa - Membro da equipa de investigação do projecto “Estudo físico-químico da cerâmica portuguesa da Época Moderna”, com início em Machico (Centro de Conhecimento de Machico/CEAM), Julho de 2011, em parceria com o Professor Doutor Fernando Castro, Director do Laboratório de Análises Químicas da TecMinho, Universidade do Minho. Primeiros resultados divulgados em Novembro de 2011: Cfr., entre outros, Diário de Notícias – Madeira, Funchal, 25 de Novembro de 2011, p. 35 e Correio dos Açores, 25 de Novembro de 2011. José Bettencourt - Membro da equipa do projecto Patrimoine maroco-lusitanien dans la région de Doukkala-Abda, missão arqueológica e de estudo arquitectónico da Direction du Patrimoine Culturel / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos), do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores e da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho, iniciada em Abril de 2009, sendo co-coordenadores os Prof. Doutores Azzeddine Karra e Jorge Correia (Junho de 2011).

Page 26: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

25

 

Luís Serrão Gil - Membro da equipa do projecto Patrimoine maroco-lusitanien dans la région de Doukkala-Abda, missão arqueológica e de estudo arquitectónico da Direction du Patrimoine Culturel / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos), do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores e da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho, iniciada em Abril de 2009, sendo co-coordenadores os Prof. Doutores Azzeddine Karra e Jorge Correia. Patrícia Carvalho - Membro da equipa do projecto Patrimoine maroco-lusitanien dans la région de Doukkala-Abda, missão arqueológica e de estudo arquitectónico da Direction du Patrimoine Culturel / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos), do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores e da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho, iniciada em Abril de 2009, sendo co-coordenadores os Prof. Doutores Azzeddine Karra e Jorge Correia (Junho de 2011). Teresa Costa - Membro da equipa do projecto Patrimoine maroco-lusitanien dans la région de Doukkala-Abda, missão arqueológica e de estudo arquitectónico da Direction du Patrimoine Culturel / Ministère de la Culture et Affaires Culturels (Marrocos), do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores e da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho, iniciada em Abril de 2009, sendo co-coordenadores os Prof. Doutores Azzeddine Karra e Jorge Correia (Junho de 2011). - Co-Direcção com André Teixeira do acompanhamento arqueológico da «Regeneração Urbana da Zona Baixa da Vila – Redes de Média Tensão e de Gás (Almeida)» efectuado para a Câmara Municipal de Almeida, entre 21 de Novembro a 23 de Dezembro de 2011. Tiago Fraga - Coordenação do projecto Canhoneira Faro - Estudo de uma embarcação militar dos finais do século XIX, do Museu de Marinha, Câmara Municipal de Lagos, Instituto Politécnico de Tomar, Universidade Autónoma de Lisboa e Dinamika, como responsável, desde Junho de 2009. - Membro da equipa NUTOPIA - Tratados, nomenclaturas náuticas e construções navais europeias, do CidMar da Universidade Autónoma de Lisboa, coordenado por Adolfo Martins Silveira, desde Maio de 2008.

6.2.4. OUTRAS ACTIVIDADES

6.2.4.2. LECCIONAÇÃO DE CURSOS

Carla Andreia Torres

- Aula dedicada à “História das contas de vidro no México e os seus usos actuais em São Pedro Quiatoni”, no âmbito do “Posgrado” da Faculdade de Filosofia e Letras da UNAM (Universidad Autonoma de México), leccionado pela Dr.ª Clara Bargellini.

6.2.4.3. COORDENAÇÃO DE LIVROS

Élvio Sousa

- “Posturas Municipais de Machico (1780)”, da autoria de Filipe dos Santos, n.º1 da colecção História e Cultura do Território da Antiga Capitania de Machico, 2011.

Page 27: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

26

 

- “O Azulejo Português de Figura Avulsa: Colecção Feliciano David/Graciete Rodrigues, Machico, Câmara Municipal de Machico, 2011.

6.2.5. TESES DE DOUTORAMENTO E DE MESTRADO

TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- Carla Andreia Torres, Arte de los Abalorios. La colección del MNH, Castillo de Chapultepec. Orientação: Alexandra Curvelo e Co-orientação: - Catarina Garcia, Sistemas portuários nos impérios marítimos português e britânico: Uma abordagem comparativa (sécs. XVII-XIX). Orientação José Damião Rodrigues e Co-orientação: André Teixeira. - Elisabete Conceição, La culture matérielle et l’élément «exogène» dans le quotidien des populations de la zone riveraine de Lisbonne (XVeme-XVIIIeme siècles) : étude archéologique des contextes domestiques. Orientação : Dejaniral Couto e Co-orientação : André Teixeira. - Inês Pinto Coelho, A Casa dos Bicos: estudo arqueológico de um espaço e quotidiano palaciano na Lisboa ribeirinha (séculos XV-XVIII). Orientação : André Teixeira e Co-orientação : Alejandra Gutierrez. - Joana Bento Torres, Quotidianos portugueses em Alcácer Ceguer: estudo histórico-arqueológico de contextos domésticos (séculos XV-XVI). Orientação : André Teixeira e Co-orientação : Alejandra Gutierrez. - José Bettencourt, Os naufrágios da baía de Angra (ilha Terceira, Açores): uma aproximação arqueológica aos navios ibéricos e ao porto de Angra nos séculos XVI e XVII. Orientação : André Teixeira - Luís Serrão Gil, Arquitectura militar portuguesa em Safim (Marrocos) (1508-1541). Orientação : André Teixeira e Co-Orientação : Jorge Correia. - Patrícia Carvalho, O naufrágio Ria de Aveiro A: o navio, a cerâmica e o porto de Aveiro nos séculos XV a XVII. Orientação : André Teixeira - Rita Bernardes de Carvalho, Les communautés portugaises d’Ayutthaya et Lovek. Formation et reconstruction de l’identité dans le Sud-est asiatique (XVIème – XVIIème siècles). Orientação : André Teixeira - Tiago Fraga, A Evolução da Fragata Portuguesa. Orientação : André Teixeira. TESES DE MESTRADO EM ELABORAÇÃO - Jorge Freire, À vista da Costa: a Paisagem Cultural Marítima de Cascais na época moderna. Orientação : André Teixeira - N’zinga Katiamela, Os portos na ilha de São Miguel, Açores (séculos XVI-XIX). Orientação : Mário Viana. - Tiago Silva, Vidros a bordo da «Santo António de Tanna». Cargas e quotidianos numa fragata de finais do século XVII. Orientação : André Teixeira.

TESES DE MESTRADO DEFENDIDAS EM 2011 - Luís Serrão Gil, O Castelo de Porto de Mós: da Arqueologia à Arquitectura uma visão de complementariedade.

Page 28: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

27

 

6.2.6. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• CONGRESSO INTERNACIONAL DE ARQUEOLOGIA MODERNA | VELHOS E NOVOS MUNDOS

6 a 9 de Abril de 2011

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: André Teixeira

Consultar em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/congressointernacionalarqueologiamoderna.html]

• EXPOSIÇÃO | HISTÓRIAS QUE VÊM DO MAR

11 de Agosto de 2011 a 31 de Dezembro de 2011

Organização: CHAM; Observatório do Mar dos Açores e do Museu da Horta

Coordenação do CHAM: José Bettencourt e Patrícia Carvalho

Consultar em:

[http://www.oma.pt/index.php?option=com_content&view=article&id=135:historias-que-vem-

do-mar-exposicao&catid=40:outros-eventos&Itemid=66]

Page 29: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

28

 

6.3. AS ARTES E A EXPANSÃO PORTUGUESA

6.3.1. PUBLICAÇÕES

6.3.1.1. LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

CURVELO, Alexandra, Portugal und das Heilige Römische Reich (16.-18. Jahrhundert) / Portugal e o Sacro Império (sécs. XVI- XVIII), Lisboa: CHAM e Münster: Aschendorff Verlag, 2011 (co-editora Madalena Simões). CURVELO, Alexandra, Azulejos. Masterpieces of the National Tile Museum, Lisbon. Paris: Chandeigne, 2011 (coordenação editorial). MOREIRA, Rafael, Leonardo Turriano, Ingeniero del Rey, Fundación Juanelo Turriano, Madrid, 2010/11, 282 pp. (em co-autoria com Alícia Cámara e Marino Viganó).

6.3.1.2. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

CURVELO, Alexandra, Museu Nacional do Azulejo, Colecção Museus de Portugal, Lisboa: Público, 2011 (coordenação editorial conjunta com Alexandre Pais). MOREIRA, Rafael, Tratados de Arte em Portugal/Art Treatises in Portugal, Scribe, Lisboa, 2011, 239 pp. (em co-autoria com Ana Duarte Rodrigues).

6.3.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

CORREIA, Jorge, “Clash of power and creed: cultural (re)foundations in Northwest Africa”, in Intersections, vol. 22 “Foundation, Dedication and Consecration in the Early Modern World”, Eds: Maarten Delbeke, and Minou Schraven, Leiden/Boston, Brill, 2011, pp. 183-208. CURVELO, Alexandra, "As rotas marítimas comerciais e a presença Portuguesa na Ásia". Viagens. O Tesouro da Vidigueira, Lisboa, IMC, 2011, p.40-54. MOREIRA, Rafael, "As igrejas-salão portuguesas: as inovações de João de Castilho", in Begoña Alonso, ed., La arquitectura del Tardogótico castellano entre Europa y América, Editorial Sílex, Madrid, 2011, pp. 542-553 (em co-autoria com Soraya Genin e Krista De Jonge). MOREIRA, Rafael, "Conhecer Portugal", introd. a Beatriz Siqueira Bueno, Desenho e desígnio: o Brasil dos engenheiros militares, 1500-1822, EDUSP (Editora da Universidade de São Paulo), São Paulo, 2011, 456p. (pp. 13-21). PINTO, Carla Alferes, “S. Bartolomeu, Afonso de Albuquerque e os bombardeiros alemães. Um episódio artístico em Cochim”, in Portugal und das Heilige Römische Reich (16.-18. Jahrhundert) / Portugal e o Sacro Império (séculos XVI-XVIII), edição de Alexandra Curvelo e Madalena Simões, Wien, Aschendorff Verlag, pp. 263-80.

6.3.1.4. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

CLARO, Ana, "Safflower (Cartamus tinctorius L.) in China. A confrontation of ancient texts with modern laboratory practice on its preparation and use as a dye, a pigment and cosmetic rouge”, Preprints 16th Triennial Meeting ICOM-CC, Lisboa, Critério, 2010 (ISBN 978-989-97522-0-7) (em co-autoria com Jan Wouters e Cecily M. Grzywacz). CORREIA, Jorge, “L’espace urbain d’Azemmour pendant la domination portugaise: bilan de la première mission”. In Portugal e o Mabrebe. Actas do Congresso Internacional de História. Lisboa: CHAM/UM (em co-autoria com Ana Lopes). CURVELO, Alexandra, “Aproximar a distância. A experiência ultramarina ibérica e a criação de imagens pelos países de língua germânica durante a Idade Moderna”. Portugal und das Heilige

Page 30: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

29

 

Römische Reich (16.-18. Jahrhundert) / Portugal e o Sacro Império (sécs. XVI- XVIII). Herausgegeben von / Editado por Alexandra Curvelo, Madalena Simões. Münster: Aschendorff Verlag, 2011. MOREIRA, Rafael, "Apresentação: O Mundo dos Tratados", pp. 7-10, e "A mais antiga tradução europeia de Vitrúvio: Pedro Nunes em 1537-1541", pp. 50-62, in Tratados de Arte em Portugal/Art Treatises in Portugal, Lisboa, Scribe, 2011. PINTO, Carla Alferes, “Presentes ibéricos e «goeses» para ‘Abbas I. A produção e consumo de arte e os presentes oferecidos ao Xá da Pérsia por D. García de Silva y Figueroa e D. frei Aleixo de Meneses”, in Estudos sobre Don García de Silva y Figueroa e os «Comentarios» da embaixada à Pérsia (1614-1624), Colecção Estudos & Documentos, Volume 9:4, coordenação de Rui Manuel Loureiro e Vasco Resende, Lisboa, CHAM, pp. 245-78.

6.3.1.5. ARTIGOS EM REVISTAS PEER REVIEW

CLARO, Ana, “A comparative investigation of hydrolysis methods to analyze natural organic dyes by HPLC-PDA: nine methods, twelve biological sources, ten dye classes, dyed yarns, pigments and paints”, Studies in Conservation, 56, 2011, pp. 231-249 (em co-autoria com Jan Wouters e Cecily M. Grzywacz). CORREIA, Jorge, “Book review: ‘Leonardo Turriano: ingeniero del rey by Alicia Cámara, Rafael Moreira and Marino Viganò’”, in JSAH Journal of the Society of Architectural Historians. Chicago: SAH. 70: 3 (2011), pp. 384-385. HALLETT, Jessica, “Analysis of natural red dyes (cochineal) in textiles of historical importance using HPLC and multivariate data analysis”, Analytical and Bioanalytical Chemistry, 401, 2011, pp. 735-74 [ISSN 1680-2650 electronic version] (em co-autoria com A. Serrano, M. Sousa, J. A. Lopes e M. C. Oliveira). HALLETT, Jessica, “Cleaning classical Persian carpets with silk and precious metal thread: conservation and ethical considerations”, ICOM-CC 16th Triennal Conference, Lisbon, 19-23 September, Lisboa: International Council of Museums, 2011 [Preprints CD: ISBN 978-989-97522-0-7, Book of Abstracts: ISBN 978-989-97522-2-1]. (em co-autoria com C. Frade, P. Cruz, E. Lopes, M. Sousa, R. Santos, A. Aguiar-Ricardo, T. Casimiro).

6.3.1.6. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

CURVELO, Alexandra; PIÇARRA, Mariano; AFONSO, Luís, “Os caminhos para a Casa Perfeitíssima”. Revista do Instituto de História da Arte, Lisboa, FCSH-UNL, 2011, pp.171-179. FARIA, Alice Santiago, Ramachandra Mangesh Adwalpalkar. O primeiro arquitecto da Direcção das Obras Publicas da Índia Portuguesa. In Revista Oriente nº20. Lisboa: Fundação Oriente, 2011, pp.63-78. MOREIRA, Rafael, "A data da «Vista de Lisboa» do Museu Nacional do Azulejo", in Olisipo, Boletim do Grupo dos Amigos de Lisboa, nº 138, Lisboa, 2011, pp.

6.3.1.7. ARTIGOS EM REVISTAS INTERNACIONAIS S/PEER REVIEW

RAGGI, Giuseppina, “Collegare la terra al cielo. La quadratura come «architettura dinamica» dell’anima” in Acta Historiae Artis Slovenica 16/1-2, 2011, pp. 103-115.

6.3.1.8. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

LOPES, Ana, Capítulo ongoing and upcoming da European Architectural History Netwok’s Newsletter [http://www.eahn.org/site/en/home.php].

Page 31: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

30

 

6.3.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

Alexandra Curvelo - "Kyūshū c. 1600. A new visual culture in early modern Japan", in 13th International Workshop of the European Association for Japanese Studies (EAJS), Universitiy of Tallinn (Estonia), 24-27 de Agosto de 2011 (em conjunto com Angelo Cattaneo). - “La recherche portugaise sur l’Océan Indien sous l’angle de l’interconnected history et la perception du Bouddhisme au Japon au temps de la présence portugaise”, in Les nouvelles perspectives de l’interconnected history pour l’étude des relations entre l’europe et l’océan indien. Université Bretagne-Sud, Lorient, 23 de Junho de 2011. - “L’île de Kyûshû c.1600 comme nouveau centre mondial de réflexion et de production culturelle” in Les portugais et le monde asiatique: religions, cultures et politiques (XVIe-XXIe siècles), organizada por l’Ecole Française d’Extrême-Orient, la Délégation en France de la Fondation Calouste Gulbenkian et l’Ecole Pratique des Hautes Etudes, coordenada por Dejanirah Couto e François Lachaud. Paris, Délégation en France de la Fondation Calouste Gulbenkian, 7 de Dezembro de 2011 (em co-autoria com Angelo Cattaneo). Alice Santiago Faria - "Nova Goa: The city that never was", in Royal Geographical Society Annual International Conference, RGS_IBS, Londres, Reino Unido, 31 Agosto a 2 de Setembro 2011. Ana Lopes - “The new entrance for the "Portuguese City” of Mazagão, Morocco: an Interpretation Centre installed in a restored heritage space”, in Malacca International Heritage Conference 2011, Malacca, Malaysia, 5-7 de Julho de 2011 (em co-autoria com Maria Manuel Oliveira). Giuseppina Raggi - “A pintura de quadratura nas terras portuguesas d’aquém e além-mar”, in 42nd annual meeting of the American Society for Eighteenth-Century Studies, Vancouver, 19 de Março de 2011. - L’édification du Nouveau Monde: la peinture de plafonds (quadratura) dans le contexte ibéro-américain, Conferência sobre Cultura Portuguesa, Canada, Université de Montréal, 22 de Março de 2011. - “Filippo Juvarra a Lisbona: un progetto per il teatro del palazzo reale”, in Convegno di studi Filippo Juvarra (1678-1736) Architetto dei Savoia, architetto in Europa, Torino, 15 de Novembro de 2011. Jessica Hallett - “Three ‘Salting’ carpets discovered in the Palace of the Dukes of Bragança in Guimarães, Portugal”, International Conference on Oriental Carpets (ICOC XII), Estocolmo, 18 de Junho de 2011 (em co-autoria com R. Santos, M. Sousa, N. Leal e P. Cruz). - “Gender, Space and Artistic Consumption: The palace of the dukes of Bragança in the sixteenth century”, in Le prince, la princesse et leurs logis. Logis masculins et féminins dans l’élite de l’aristocratie européenne, 1450-1650, Palatium Colloquium, Institut national d'histoire de l'art, Paris, 28 de Junho de 2011.

Page 32: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

31

 

- “All His Worldly Possessions: Geography and space in the collections of the 5th Duke of Bragança, 1563”, The Geographical Imagination. Geographies of Collections: People, places and possessions, Annual International Conference, Royal Geographical Society, Londres, 2 de Setembro de 2011. - “The Duke of Bragança’s Health: The inventory of D. Teodósio I, 1563” (poster), 6th Meeting of the International Society for the History of Medicine, Universitat Autónoma de Barcelona San Pau, Barcelona, 7 de Setembro de 2011 (em co-autoria com M. E. Pina). - “A New Methodology for the Analysis of Cochineal Dyes in Historical Textiles”, 30th Meeting of Dyes in History and Archaeology, Royal Society of Chemistry Historical Group, University of Derby Enterprise Centre, Derby, UK, 14 de Outubro de 2011 (em co-autoria com A. Serrano, M. M. Sousa, J. A. Lopes, M. C. Oliveira). - “All His Worldly Possessions: Africa and India in the Inventory of the 5th Duke of Bragança, 1563”, Connected Histories: Portugal, South Africa, India, WITS University, Johannesburg, 25 de Outubro de 2011; Capetown University, Capetown, 28 de Outubro de 2011. Jorge Correia - “Ciudades portuguesas en el Norte de África: una metamorfosis urbana en los siglos XV y XVI”, Ceuta, Instituto de Estudíos Ceutíes com a palestra, 7 de Março de 2011. - “I portoghesi nel Maghreb: un laboratorio per il disegno urbano e l’architettura militare”, in Seminário Internazionale Città e buon governo nella Monarquía Hispánica (XVI e XVII secolo), Roma, Università degli Studi Roma Tre, Istituto Portoghesi di Sant’Antonio di Roma e CHAM, 22 de Março de 2011. - “De pazo a castillo: aporte para una historia revisitada de la fortificación portuguesa en el Norte de Africa”, in Seminário Internacional Las Fortificaciones hispano-lusas en la Península Ibérica, Canarias y la costa atlántica africana, Tenerife, Universidad de La Laguna, 9-13 de Maio de 2011. - “Qsar es-Seghir: apports sur l’état de l’art et révision critique”, in Ksar Seghir 2500 ans d’échanges intercivilisationnels en Méditerranée, organizado pelo Site Archéologique de Ksar Seghir e pela Direction Régionale de la Culture-Tanger/Tétouan, Ksar Seghir, Marrocos, 17-18 de Junho de 2011. - “Urban morphology identity: reading colonial legacies at Azemmour, Morocco” apresentada na 18th ISUF International Conference “Urban Morphology and the Post-Carbon City”, inserida na sessão “Pre-Industrial Morphologies 1”, moderada pelo Prof. Michael Conzen, em Montréal, Canadá, 26-29 Agosto 2011. Maria João Ferreira - “Questões de designação em torno dos têxteis chineses existentes nos acervos patrimoniais Ibéricos”, in III Seminário Iberoamericano de Investigación en Museologia, Madrid, Universidade Autónoma de Madrid e a Universidade do Porto, 27-29 de Outubro de 2011. Milton Pacheco -“Palaces on the edge of the Atlantic: The architectural reformation and the space ritualization of the Portuguese royal residences during the reign of Phillip I of Habsburg (1580-1598)”, in The Habsburgs and their Courts in Europe, 1400-1700. Between Cosmopolitism and Regionalism, Austrian Academy of Sciences in cooperation with the Slovak Academy of Sciences / PALATIUM - Court Residences as Places of Exchange in Late Medieval and Early Modern Europe 1400-1700, Academia de Ciências da Áustria, Viena, 7 de Dezembro de 2011.

Page 33: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

32

 

Rafael Moreira - Le Trésor de Mazagan, Centro Cultural da Embaixada de Portugal em Rabat (Marrocos) e Universidade de Casablanca, 25 e 26 de Maio 2011. - "S. Luís do Maranhão au Brésil et Goa en Inde: deux capitales coloniales et villes-soeurs au XVIIIème/XIXème siècles", in Colóquio Internacional Le Néoclassicisme dans les colonies européennes, XVIIIe-XIXe siècles, St-Denis, Ilha de La Réunion, MADOI (Musée des Arts Décoratifs de l'Océan Indien), 15 a 17 de Dezembro de 2011. Nuno Senos - Architecture, Politics and Theology in Franciscan Brazil, Columbia University, Nova Iorque, Abril de 2011. - “Male and female quarters in the royal palace of India, Lisbon, 1500-1580”, in Simpósio Princes, Princesses and their Lodgings. A comparison of men and women lodgings among the elite of European aristocracy, 1450-1650, Paris, Institut National d’Histoire de l’Art, Paris, Junho de 2011.

PORTUGAL

Alexandra Curvelo - “A convergência entre a cartografia ocidental, namban e chinesa-coreana no Kyūshū (Japão) durante a presença portuguesa”, Workshop Estudo de Cartografia Portuguesa Antiga: diagnóstica e perspectivas futuras. Lisboa, Biblioteca Nacional de Portugal, 25-26 de Março de 2011 (em co-autoria com Angelo Cattaneo).

Alice Santiago Faria - "O papel dos luso-descendentes na Engenharia Militar e nas Obras Publicas em Goa ao longo do século XIX", in Goa Passado e Presente, Congresso Internacional, Lisboa, 26 a 29 de Outubro de 2011. Carla Alferes Pinto - “O Menino Jesus em Goa: evocação, devoção e celebração” in Tertúlias no Mosteiro promovidas a propósito da exposição Imagens do Menino Jesus no Patriarcado de Lisboa. E habitou entre nós, Janeiro de 2011. Giuseppina Raggi - “Itália & Portugal: cruzar de olhares sobre a arte da quadratura”, in 1º ciclo de conferências “Relações luso-italianas nos séculos XV-XVIII: balanço e novas linhas de investigação no âmbito da celebraçºão dos 150º anos da União de Itália, Lisboa, CHAM, 18 de Fevereiro de 2011. Inês de Castro Cristóvão - “Têxteis Indianos”, in Colóquio Internacional De Todas as Partes do Mundo, O património do 5º duque de Bragança D. Teodósio, I, Lisboa, FCSH-UNL, 29 a 30 de Setembro de 2011. - “Iconografia”, in Workshop De Todas as Partes do Mundo, O património do 5º duque de Bragança D. Teodósio, I, Lisboa, FCSH-UNL, 28 de Novembro de 2011. - “Metodologias: Valores no inventário” in Workshop De Todas as Partes do Mundo, O património do 5º duque de Bragança D. Teodósio, I, Lisboa, FCSH-UNL, 10 de Dezembro de 2011.

Page 34: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

33

 

Jessica Hallett - “All His Worldly Possessions: Geography and space in the inventory of the 5th Duke of Bragança, 1563”, in CLIOHWORLD: Sixth Plenary Conference and Working Meeting, Lisboa, FCSH-UNL, 17 de Junho de 2011. - “Cleaning classical Persian carpets with silk and precious metal thread: conservation and ethical considerations”, in ICOM-CC 16th Triennal Meeting, Lisboa, 19 a 3 de Setembro de 2011 (em co-autoria com C. Frade, P. Cruz, E. Lopes, M. Sousa, R. Santos, A. Aguiar-Ricardo, T. Casimiro). - “O concerto das cazas: a decoração interior do Paço em 1537”, in Colóquio Internacional De Todas as Partes do Mundo, O património do 5º duque de Bragança D. Teodósio, I, Lisboa, FCSH-UNL, 29 a 30 de Setembro de 2011. - “O mundo num paço”, in De Todas as Partes do Mundo, O património do 5º duque de Bragança D. Teodósio, I, Lisboa, FCSH-UNL, 29 a 30 de Setembro de 2011. - “Cleaning classical Persian carpets with silk and precious metal thread: conservation and ethical considerations”, III Jornadas ARP, Lisboa, 15 a 16 de Dezembro de 2011 (em co-autoria com C. Frade, P. Cruz, E. Lopes, M. Sousa, R. Santos, A. Aguiar-Ricardo, T. Casimiro). Jorge Correia - “Na passagem do Estreito: evolução urbana do “castelo pequeno” entre mouros e cristãos”, in Colóquio Internacional Evolução da paisagem urbana: sociedade e economia, Braga, Universidade do Minho, 5-6 de Maio de 2011. - “Morfologia urbana em Azamor, Marrocos: uma proposta de leitura da herança colonial”, in 1ª Conferência da Portuguese Network of Urban Morphology “Morfologia Urbana em Portugal: Abordagens e Perspectivas”, inserida na sessão “História da Forma Urbana I” Porto, Faculdade de Letras da Universidade do Porto, 8 de Junho de 2011. Maria João Ferreira - “Os têxteis chineses nos acervos patrimoniais portugueses (séculos XVI-XVIII)”, in Mesa Redonda sobre As Artes e a Expansão do Congresso de História e História da Arte, De Todas as Partes do Mundo. O Património do 5º Duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM e Fundação da Casa de Bragança, 29-30 de Setembro de 2011. - “Para exercitar a nobreza de seu espirito, e fazer conhecida a grandeza do Soberano que o mandava”: os preparativos da embaixada de Alexandre Metelo de Sousa ao imperador da China (1725-1728)”, in Colóquio de História, História da Arte e Literatura Diplomacia e Transmissão Cultural, Lisboa, Fundação das Casas de Fronteira e Alorna, com a colaboração do Instituto de História da Arte da Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa e o Instituto de História da Arte da Faculdade de Ciências Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa, 9-11 de Novembro de 2011. - “Os ornamentos têxteis com função religiosa no inventário de D. Teodósio I: memórias e práticas”, in Ciclo de Conferências do Projecto de Investigação De Todas as Partes do Mundo. O Património do 5º Duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 15 de Dezembro de 2011.

Rafael Moreira - "Revisitando os pioneiros: o Tratado da Ruação de José de Figueiredo Seixas", presid. de mesa e "Apresentação" do Prof. Carlos Sambrício, in Congresso Internacional Books with a View, Lisboa, Fundação Calouste Gulbenkian, 24 de Novembro de 2011.

Nuno Senos - “Os espaços da ciência na casa do duque de Bragança, D. Teodósio I On the instruments’ trail”, in II seminário de projecto, Os gabinetes de Física da Casa Real (PTDC/HIS-

Page 35: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

34

 

HCT/098970/2008), investigadora responsável Doutora Marta Lourenço, Lisboa, Museu da Ciência da Universidade de Lisboa, Janeiro de 2011. - “O Paço Ducal em 1537”, in Congresso Internacional De Todas as Partes do Mundo. O Património do 5º Duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 29-30 de Setembro de 2011. - “Palácio Centeno: uma proposta de leitura do espaço”, in I Encontro Científico sobre o Palácio Centeno, Lisboa, Palácio Centeno/Reitoria da Universidade Técnica de Lisboa, 20 de Outubro de 2011. - “Inventariação do Património Religioso no Brasil e na Índia”, in Jornadas SIPA Lisboa, Museu de Cerâmica de Sacavém, 4 de Novembro 2011. 6.3.3. OUTRAS ACTIVIDADES

Alice Santiago Faria

- “Portugueses, Ingleses e Goeses. Obras Públicas nos séculos XIX e XX em Goa” no âmbito da cadeira “Arquitectura e Identidade na Índia e no Brasil: os Portugueses e os ouros todos” Regida pelo Prof. Doutor Paulo Varela Gomes, integrada no Curso de Doutoramento “Patrimónios de Influência Portuguesa”, Instituto de Investigação Interdisciplinar da Universidade de Coimbra, a 9 de Dezembro de 2011. Duarte Nuno Chaves - Membro da comissão organizadora das “Primeiras Jornadas do Património”, organização do Mestrado de Património Museologia e Desenvolvimento, Universidade dos Açores. Sofia Diniz - Bolseira do projecto Móveis Modernos. A actividade da Comissão de Aquisição de Mobiliário no âmbito da Direcção-Geral dos Edifícios e Monumentos Nacionais. 1940-1974 (PTDC/AUR-AQI/115660/2009), integrado no CIAUD, Faculdade de Arquitectura – UTL (desde Maio de 2011).

6.3.4. PROJECTOS PÓS-DOUTORAMENTO

Alice Santiago Faria

- Construindo o império português no século XIX. Obras públicas entre o Oceano Indico e o Mar da china (1869-1926). Orientação: Nuno Senos.

Ana Claro

- Imperial Colours: The impact of the Portuguese Expansion on Chinese silk production (16th to 17th centuries). Orientação: Jessica Hallett. Giuseppina Raggi - As dinâmicas da maravilha: identidade e transformação da quadratura na pintura monumental do século XVIII em Portugal e no Brasil. Orientação: Maria João Pacheco Ferreira - Entre a utilidade e o deleite: o coleccionismo têxtil em Portugal (séculos XVI-XVIII). Orientação: Jessica Hallett.

6.3.5. TESES DE MESTRADO E DOUTORAMENTO

Page 36: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

35

 

TESES DE MESTRADO EM ELABORAÇÃO

- Inês de Castro Cristóvão, «A principal riqueza que dali vem»: os têxteis indianos em Portugal nos séculos XVI e XVII. TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- Carlos Santos, A Cidade Velha de Cabo Verde: urbanismo e arquitectura. Orientação: Nuno Senos. - Milton Pacheco, Os Palácios do Tribunal do Santo Ofício no Império Português (1536-1821). Orientação de Nuno Senos.

6.3.6. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

6.3.6.1. AO ABRIGO DE PROTOCOLOS E PARCERIAS

Ana Patrícia Milhanas Machado

- Membros da equipa de investigação do projecto Portugal e as Artes da Expansão, séculos XV a XVIII, do CHAM e do Museu Nacional de Arte Antiga.

Sónia Brochado

- Membro da equipa de investigação do projecto Portugal e as Artes da Expansão, séculos XV a XVIII, do CHAM e do Museu Nacional de Arte Antiga.

6.3.6.2. FINANCIADOS PELA FCT

Alexandra Curvelo

- Investigadora responsável do projecto de investigação Interacções entre Rivais: a Missão Cristã e as Seitas budistas no Japão durante a presença Portuguesa (c.1549-c.1647) (PTDC/HIS-HIS/118404/2010). - Membro da equipa de investigação do projecto de investigação De todas as partes do mundo. O património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I [All His Worldy Possessions. The Inventory of the 5th Duke of Bragança, D. Teodósio I] (PTDC/EAT-HAH/098461/2008) [http://www.cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/apresentacao.html].

Ana Lopes - Membro da equipa de investigação do projecto Cidades e arquitecturas de origem portuguesa no norte de Marrocos: Alcácer Ceguer e Arzila / Villes et architectures d’origine portugaise au nord du Maroc: Asilah et Ksar Seghir (FCT/CNRST 2010-2011) – trabalho de campo em Ksar Seghir (Alcácer Ceguer), Morocco (Junho de 2011) Carla Alferes Pinto - Membro da equipa de investigação do projecto de investigação De todas as partes do mundo. O património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I [All His Worldy Possessions. The Inventory of the 5th Duke of Bragança, D. Teodósio I] (PTDC/EAT-HAH/098461/2008) [http://www.cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/apresentacao.html]

Page 37: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

36

 

Jessica Hallett - Investigadora responsável do projecto de investigação De todas as partes do mundo. O património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I [All His Worldy Possessions. The Inventory of the 5th Duke of Bragança, D. Teodósio I] (PTDC/EAT-HAH/098461/2008) [http://www.cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/apresentacao.html] Jorge Correia - Membro da equipa de investigação do projecto “Portugal e o sul de Marrocos: contactos e confrontos entre os séculos XV e XVIII”; Investigador responsável: Profª. Maria Augusta Lima Cruz; Instituição proponente: FCSH-UNL; Instituição participante: Universidade do Minho (PTDC/HAH/71027/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/portugalemarrocos.html]. - Investigador responsável do projecto FCT/CNRST 2010/2011 "Cidades e arquitecturas de origem portuguesa no norte de Marrocos: Alcácer Ceguer e Arzila / Villes et architectures d’origine portugaise en Afrique du Nord: Qsar es-Seghir et Asilah". Instituição proponente: EAUM; Entidade financiadora: Fundação para a Ciência e Tecnologia e Centre National de Recherche Scientifique et Tecnologique, Marrocos. - Investigador no projecto FCT/CNRST 2010/2011 "Portugal e Marrocos (Duquela-Abda), entre os séculos XV e XVIII / Portugal et Maroc (Doukkala-Abda) entre les 15e et 18e siècles"; Investigador responsável: Profª. Maria Augusta Lima Cruz; Instituição proponente: ICS-UM; Entidade financiadora: Fundação para a Ciência e Tecnologia e Centre National de Recherche Scientifique et Tecnologique, Marrocos. Maria João Pacheco Ferreira

- Membro da equipa de investigação do projecto De todas as partes do mundo. O património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I [All His Worldy Possessions. The Inventory of the 5th Duke of Bragança, D. Teodósio I] (PTDC/EAT-HAH/098461/2008) [http://www.cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/apresentacao.html].

Nuno Senos

- Membro da direcção do projecto De todas as partes do mundo: o património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I (financiado pela FCT: PTDC/HAH/71027/2008), alojado no CHAM e coordenado por Jessica Hallett [http://www.cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/apresentacao.html]. Rafael Moreira

- Vice-coordenador do projecto “Portugal e o sul de Marrocos: contactos e confrontos entre os séculos XV e XVIII”; Investigador responsável: Profª. Maria Augusta Lima Cruz; Instituição proponente: FCSH-UNL; Instituição participante: Universidade do Minho (PTDC/HAH/71027/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/portugalemarrocos.html]. - Consultor do projecto “Lisboa em Azulejo antes do Terramoto / Lisbon in Tiles before the 1755 Earthquake” do Instituto de História de Arte da FCSH-UNL; Instituição participante: Instituto Superior Técnico, Museu Nacional do Azulejo e Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa (PTDC/EAT-EAT/099160/2008).

6.3.6.3. FINANCIADOS POR OUTRAS ENTIDADES

Ana Lopes - Membro da equipa de investigação do projecto Centro Interpretativo da Cite Portugaise de El Jadida, trabalho realizado no Centro de Estudos da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho; Entidade financiadora: Instituto de Gestão do Património Arquitectónico (IGESPAR).

Page 38: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

37

 

Duarte Nuno Chaves - Coordenação técnica do projecto de Musealização da Igreja do Convento de Nossa Senhora de Guadalupe da Ribeira Grande, financiado pela Santa Casa da Misericórdia da Ribeira Grande e Câmara Municipal da Ribeira Grande. Jorge Correia - Comissário geral da instalação do Centro Interpretativo da Cité Portugaise em El Jadida, Marrocos, e responsável científico pela produção dos conteúdos, trabalho realizado no Centro de Estudos da Escola de Arquitectura da Universidade do Minho; Entidade financiadora: Instituto de Gestão do Património Arquitectónico (IGESPAR).

Nuno Senos

- Membro do Steering Committee (representante de Portugal) da rede europeia Palatium - Court Residences as Places of Exchange in Late Medieval and Early Modern Europe, 1400 – 1700 (financiado pela European Science Foundation: 08-RPN-073) [http://www.courtresidences.eu].

Susana Goulart Costa - Coordenadora do projecto de Musealização da Igreja do Convento da Ordem Terceira de São Francisco da Ribeira Grande, financiado pela Santa Casa da Misericórdia da Ribeira Grande e Câmara Municipal da Ribeira Grande, entree Janeiro de 2009 e Fevereiro de 2013. - Coordenadora do projecto de Musealização do Convento Franciscano de Lagoa, financiado pela Câmara Municipal de Lagoa, entre Setembro de 2011 e Junho de 2013.

6.3.6.4. LECCIONAÇÃO DE CURSOS

Carla Alferes Pinto

- “As artes decorativas na rota dos Oceanos” na Faculdade de Ciências Sociais e Humanas da UNL, 4-13 Julho de 2011.

6.3.6.5. PREMIOS E DISTINÇÕES

Alexandra Curvelo

- Menção Honrosa do Prémio Professor Reynaldo dos Santos 2010, atribuído pela Federação de Amigos dos Museus de Portugal (FAMP), à exposição Encomendas Namban: os Portugueses no Japão da Idade Moderna, de que foi Comissária Científica, e que esteve patente no Museu do Oriente de Dezembro de 2010 a Maio de 2011.

6.3.6.6. ORGANIZAÇÃO DE EXPOSIÇÕES

Alexandra Curvelo

- Co-Comissária, com a Professora Victoria Weston, da exposição Spiritual Beliefs and Earthly Goods: Jesuits and the Exchange between Portugal and Japan in the Age of Exploration. Boston, McMullen Museum of Art, 16 Fevereiro - 3 de Junho de 2013.

6.3.7. WORKSHOPS E CONFERÊNCIAS

Page 39: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

38

 

Workshops e Conferências do Projecto “De Todas as Partes do Mundo: o património do 5.º

Duque de Bragança, D. Teodósio I

“FAZER UMA BASE DE DADOS EM CIÊNCIAS HUMANAS”

14 de Janeiro de 2011

Coordenação: Jessica Hallett

Organização: CHAM

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/files/2011_workshop%20_fazer_uma_base_de_dados.p

df]

“OURIVESARIA E JOALHARIA”

31 de Janeiro de 2011

Coordenação: Jessica Hallett

Organização: CHAM

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/files/2011_workshop_ourivesaria_joalharia.pdf]

“DOCUMENTOS PARA A HISTÓRIA DA CASA DE BRAGANÇA”

24 de Maio de 2011

Coordenação: Jessica Hallett

Organização: CHAM

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/dteodosio/files/2011_workshop_documentos_para_a_historia_da_casa.

pdf]

“ICONOGRAFIA”

28 de Novembro de 2011 (Lisboa)

Coordenação: Jessica Hallett

Organização: CHAM

“VALORES NO INVENTÁRIO”

10 de Dezembro de 2011 (Lisboa)

Coordenação: Jessica Hallett

Organização: CHAM

Page 40: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

39

 

• EXPOSIÇÃO TEMPORÁRIA: ENCOMENDAS NAMBAN. OS PORTUGUESES NO JAPÃO DA IDADE

MODERNA | NAMBAN COMMISSIONS. THE PORTUGUESE IN MODERN AGE JAPAN

17 Dezembro 2010 – 31 Maio 2011 (Lisboa)

Coodenação da Exposição: Alexandra Curvelo

Organização: Museu do Oriente

Consultar o programa em:

http://www.museudooriente.pt/1098/encomendas-namban-os-portugueses-no-japao-da-idade

moderna.htm

• EXPOSIÇÃO : MARFINS DE CEILÃO. PRODUTOS DE LUXO DO RENASCIMENTO | ELFENBEINE

AUS CEYLON. LUXUSGÜTER DER RENAISSANCE

28 de Novembro de 2010 a 13 de Março de 2011 (Zurique)

Coodenação da Exposição: Annemarie Jordan Gschwend e Zoltán Biedermann

Organização: Museum Rietberg Zürich

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2010_ceylonshowflyer.pdf]

6.3.8. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E

ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• ENCONTROS SOBRE ARTE E IMPÉRIO

Anual – Lisboa

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: Nuno Senos

Consultar o programa em:

[http://www.cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_arteimperio.htm]

• CONGRESSO INTERNACIONAL | DE TODAS AS PARTES DO MUNDO: O PATRIMÓNIO DO 5.º

DUQUE DE BRAGANÇA, D. TEODÓSIO I

29 a 30 de Setembro de 2011 (Lisboa)

Organização: CHAM e Fundação Casa de Bragança

Coordenação do CHAM: Jessica Hallett e Nuno Senos

Page 41: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

40

 

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_d_teodosio.pdf]

Page 42: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

41

 

6.4. CONFIGURAÇÕES POLÍTICAS E INSTITUCIONAIS DO IMPÉRIO PORTUGUÊS

6.4.1. PUBLICAÇÕES

6.4.1.1. LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

SCHAUB, Jean-Frédéric, Des forteresses aux musées. Pierre Daix entretiens avec Jean-Frédéric Schaub et Marie-Karine Schaub, Paris, Albin Michel, 2011. MARTÍN MARCOS, David, El Papado y la Guerra de Sucesión española, Madrid, Marcial Pons, 2011.

6.4.1.2. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

CARDIM, Pedro, António Vieira, Roma e o universalismo das monarquias portuguesa e espanhola, Lisboa, CHAM, 2011 (organização conjunta com Gaetano Sabatini). MENESES, Avelino de Freitas de, Antigamente, Era Assim! Ensaios de História dos Açores, Ponta Delgada, Publiçor, 2011, 529 pp. MIRANDA, Tiago C. P. dos Reis, “A cultura escrita nos espaços privados: [i] o acesso aos textos e [ii] os usos da correspondência”, in: História da Vida Privada em Portugal, dir. José Mattoso, vol. 2 (“A Idade Moderna”, coord. Nuno Gonçalo Monteiro), Lisboa, Círculo de Leitores e Temas e Debates, 2011, pp. 333-394 e 473-477 [fontes e bibliografia] (em co-autoria com João Luís Lisboa).

6.4.1.4. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

CARDIM, Pedro, «Limites incertaines. Dynamiques frontalières en Europe et aux Amériques à l’époque moderne» in M. Bertrand & N. Planas (orgs.), Les Sociétés de Frontiére. De la Méditerranée à l’Atlantique (XVIe-XVIIIe siècle), Madrid, Casa de Velázquez, 2011, pp. 219-227. CARDIM, Pedro, «Hamburg und die deutschsprachige Welt im Werk von António Vieira», in Alexandra Curvelo & Madalena Simões (orgs.), Portugal und das Heilige Römische Reich (16-18. Jahrhundert), Münster, Aschendorff Verlag, 2011, pp. 49-64. DIAS, Érika, “A câmara do Recife e a coroa portuguesa: negociação e acomodação no reinado de D. Maria I”, in Dinâmica Imperial no Antigo Regime português: escravidão, governos, fronteiras, poderes e legados séculos XVII-XIX, Roberto Guedes (org.), Rio de Janeiro, Mauad, 2011, pp. 127-142. ISBN: 9788574783918 DIAS, Érika, Catálogo dos documentos manuscritos avulsos existentes no Arquivo Histórico Ultramarino de Lisboa/IICT/Portugal (1581-1834): referentes à Ultramar, Serviços de partes, Visita do ouro, Contratos do sal, Brasil-geral, Rio de Janeiro, Ministério da Cultura do Brasil, 2011 (organização conjunta com Heloísa Liberalli Bellotto). MARTÍNEZ BERMEJO, Saúl, “Milestones in the Development of the Concept of Citizenship”, in Katherine Isaacs (ed.), Citizenships and Identities. Pisa: Pisa University Press, 2011, pp. 2-13 (em co-autoria com Aleksandra Smirnov-Brkić, Marianna D. Christopoulos, Konstantina D. Karakosta, Saúl Martínez Bermejo e Joany Reboton). MATOS, Paulo, 'The Population of the Estado Português da Índia, 1750-1820: Sources and Global Trends' in Portuguese and Luso-Asian Legacies in Southeast Asia, 1511-2011, vol. I, The making of the Luso-Asian World: Intricacies of Engagement, Institute of Southeast Asian Studies, Singapore, pp. 155-177.

Page 43: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

42

 

SCHAUB, Jean-Frédéric, “Violence in the Atlantic, XVIth-XVIIth centuries”, in Oxford Handbook of Atlantic History, Nicholas Canny and Philip Morgan eds., Oxford, Oxford University Press, 2011, p. 113-129. SCHAUB, Jean-Frédéric, “Sesgo militar y mirada política : la isla Terceira en tiempos de los Austrias”, in Homenaje a José Luis Rodríguez de Diego, Alberto Marcos ed., Valladolid, Junta de Castilla y León, 2011, pp. 769-786.

6.4.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

SCHAUB, Jean-Frédéric, « L’Amérique portugaise de la Restauración olivariste à la Restauração des Bragance », in António Vieira, Roma e o universalismo das monarquias Portuguesa e Espanhola, Pedro Cardim, Gaetano Sabatini, Lisbon, CHAM, 2011, pp. 53-65. CARDIM, Pedro, «António Vieira e o universalismo dos séculos XVI e XVII» in Pedro Cardim & Gaetano Sabtini, do livro António Vieira, Roma e o universalismo das monarquias portuguesa e espanhola, Lisboa, CHAM, 2011, pp. 13-28. CARDIM, Pedro, «A corte régia e o alargamento da esfera privada» in Nuno Gonçalo Monteiro (coord.), História da Vida Privada em Portugal, vol. II – A Idade Moderna, Lisboa, Círculo de Leitores, 2011, pp. 160-202. MARQUES, Guida, “As ressonâncias da Restauração da Bahia (1625) e a inserção da América portuguesa na união ibérica”, in O governo dos Filipes. Política, administração e representações do poder em Portugal e nos territórios ultramarinos, org., Santiago Hernandez, Lisboa, CHAM, 2011, pp. 121-146. MATOS, Paulo, "A Estatística da população no ultramar português, 1750-1820" in Diafanias do Mundo. Estudos de Homenagem a Mário F. Lages, Lisboa, Universidade Católica Portuguesa, 2011, pp. 381-395. MATOS, Paulo, “Família, herança e sistema de reprodução social na ilha de S. Jorge no século XIX. Contributo para o seu estudo”, in O Faial e a Periferia nos Séculos XV a XX. Actas do Colóquio, Horta, Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 545-562. MENESES, Avelino de Freitas de, “A Extensão do Povoamento e a Criação dos Municípios”, in O Faial e a Periferia Açoriana nos séculos XV a XX, Horta, Núcleo Cultural, 2011, 14 pp. MIRANDA, Susana Münch, “António de Freitas Branco und die Verhandlungen für die Hochzeit von Maria Sophia Pfalzgräfin zu Rhein-Neuburg mit König Pedro II. von Portugal” in Alexandra Curvelo und Madalena Simões (Hrsg.), Portugal und das Heilige Römische Reich (16.-18. Jahrhundert). Portugal e o Sacro Império (séculos XVI-XVIII), (=Studien zur Geschichte und Kultur der iberischen und iberoamerikanischen Länder, Band 15), Münster, 2011, pp. 65-82. MURTEIRA, André, “O Estado da Índia e as Companhias das Índias Orientais Neerlandesa e Inglesa no Índico Ocidental, 1600-1635”, in Governo, Política e Representações do Poder no Portugal Habsburgo e nos seus Territórios Ultramarinos, Santiago Martínez Hernández (ed.), Lisboa: Centro de História de Além-Mar, 2011, pp. 177-195.

6.4.1.5. ARTIGOS EM REVISTAS PEER REVIEW

CARDIM, Pedro, «“Todos los que no son de Castilla son yguales”. El estatuto de Portugal en la Monarquía española en el tiempo de Olivares», Pedralbes. Revista d’Història Moderna, Any XXVIII, Núm. 28 Vol. I (2011) pp. 521-552. MENESES, Avelino de Freitas de, “Nota Preambular” in Arquipélago-história, Revista da Universidade dos Açores, 2ª série, XIV-XV, Ponta Delgada, 2011, 2 pp.

Page 44: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

43

 

6.4.1.6. ARTIGOS EM REVISTAS INTERNACIONAIS S/PEER REVIEW

CARDIM, Pedro, «”Gobierno” y “Política” en el Portugal del seiscientos: la mirada de Antonio Vieira», Historias. Revista del Instituto Nacional de Antropología e Historia – México, 76 (Mayo-Agosto de 2011) pp. 107-138. MARTÍNEZ BERMEJO, Saúl, “Pensée politique, surintérpretation et histoire classique. La réception de Tacite à l'âge moderne” in Anabases. Traditions et Réceptions de l'Antiquité, nº. 13 (2011), pp. 276-281. MIRANDA, Tiago C. P. dos Reis, “Vitorino Magalhães Godinho. A última batalha”, in Revista de História da Biblioteca Nacional. Rio de Janeiro, Nº 69, pp. 48-53. http://www.revistadehistoria.com.br/secao/entrevista/vitorino-magalhaes-godinho (em co-autoria com Alberto da Costa e Silva). MURTEIRA, André, "Os primeiros bloqueios neerlandeses de Goa: expedições da VOC contra a Carreira da Índia no Índico Ocidental, 1604-1623", em Revista de Cultura / Review of Culture - Edição Internacional / International Edition, 36, Outubro de 2010 (saído em Dezembro de 2011), Macau, Instituto Cultural de Macau, pp. 124-144. RESENDE, Maria Leônia Chaves de, “De jure sacro: a inquisição nas vilas del Rei”, in Varia História, Universidade Federal de Minas Gerais, v. 47, n.1, 2011, pp. 339-359 (em co-autoria com Mayara. A. Januario e Natalia G. Turchetti). RESENDE, Maria Leônia Chaves de, “Minas do Ouro, Minas Indígena”, in Revista do Arquivo Público Mineiro, v. 47, n.1, 2011, pp.26-29 (Organização e introdução do dossier Historia Indígena de Minas Gerais). RESENDE, Maria Leônia Chaves de, “Amores proibidos, amores possíveis”, in Revista do Arquivo Público Mineiro, v. 12, 2011, pp. 64-77. RESENDE, Maria Leônia Chaves de, “Os índios também foram perseguidos?”, in Revista de História da Biblioteca Nacional, Rio de Janeiro, v. 73, 2011, pp. 31-31. VILA-SANTA, Nuno, “Revisitando o Estado da Índia nos anos de 1571 a 1577”, Revista de Cultura de Macau, nº 36, 2011, pp. 88-112.

6.4.1.7. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

COSTA, Ricardo Madruga da, “Aspectos da administração na Ilha do Faial no tempo do governador militar Diogo Tomás de Ruxleben, in O Faial e a Periferia Açoriana nos séculos XV a XX (Actas do Colóquio), Horta, Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 313-360. MARTÍN MARCOS, David, Visiones españolas de algunos anhelos prohibidos en el Portugal de los Braganza (1668-1700): en torno a una nueva Unión Ibérica, “Ler História, 61, 2011, pp. 63-80. MENESES, Avelino de Freitas de, “O Nosso Mundo Visto por …”, in Boletim do Núcleo Cultural da Horta, 20, Horta, 2011, 15 pp. (e em separata). MENESES, Avelino de Freitas de, Recensão a Posturas da Câmara da Horta (1603-1886), transcrição e notas de Elmiro Rocha, introdução de Mário Viana, índices de Fernando Faria Ribeiro e capa de Marcolino Candeias, Câmara Municipal da Horta/Núcleo Cultural da Horta, 2010, in Boletim do Núcleo Cultural da Horta, 20, Horta, 2011, 6 pp. (e em separata).

Page 45: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

44

 

VILA-SANTA, Nuno, “O Vice-Reinado de D. Antão de Noronha (1564-1568) no contexto da crise do Estado da Índia de 1565-1575”, in Anais de História de Além-Mar, vol. IX, 2010, pp. 63-101.

6.4.1.8. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

DIAS, Érika, “Projecto Resgate: ampliando os horizontes da história luso-brasileira”, in Revista Brasileira de História & Ciências Sociais, Volume 3, N.º 5 Julho de 2011 (em co-autoria com Luiz Gustavo Lima Freire). ISSN 2175-3423 <http://www.rbhcs.com/index_arquivos/Artigo.Projetoresgate.pdf> DIAS, Érika, “Martinho de Melo e Castro e a extinção da companhia pombalina em Pernambuco”, in Anais do XXVI simpósio nacional da ANPUH - Associação Nacional de História, São Paulo, ANPUH-SP, 2011. ISBN: 978-85-98711-08-9 <http://www.snh2011.anpuh.org/resources/anais/14/1307545317_ARQUIVO_Anpuh-ErikaDias-MartinhodeMeloeCastroeacompanhiapombalina.pdf> FRISON, Daniele, “Japão / Japan” in EVE – Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, séculos XV-XVIII” [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve//#]. FRISON, Daniele, “Breve biografia do jesuíta Carlo Spinola” [www.spinola.it]. MARTÍNEZ BERMEJO, Saúl, “¿Cómo pensamos la política de la edad moderna? Una reflexión historiográfica/personal”, in L'Atelier du Centre de recherches historiques, nº. 7 (2011). <http://acrh.revues.org/index3551.html> MENESES, Avelino de Freitas de, O Mar é o Futuro, in http://www.maroceano.pt. PRAZERES, Raquel, “Diogo Cão”, in EVE – Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, séculos XV-XVIII” [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve//#].

6.4.3. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

David Martín Marcos

- “Ceremonial, representación y diplomacia en Roma ante la cuestión sucesoria de la Monarquía de España”, in Congresso: I rapporti tra Roma e Madrid nei secoli XVI e XVII: arte, diplomacia e política, Real Academia de España, Roma, 7 a 9 de Julho de 2011. Érika Dias - “Martinho de Melo e Castro e a extinção da companhia pombalina em Pernambuco”, in XXVI Simpósio Nacional de História, São Paulo, ANPUH, 17-22 de Julho de 2011. Guida Marques - “Une société d’Ancien Régime outre-atlantique? Des représentations de la municipalité de Bahia au XVIIe siècle”, in Les villes et les ports de l’Atlantique comme lieux de liberté et de reconfiguration (15e-18e siècles), França, Universidade de Nantes, o 23 de Junho de 2011. - “D’autochtone en allochtone...ou du passé colonial dans la société hollandaise du XXIe siècle: autour de Maurits Script de W. Oldenborgh”, apresentação e discussão em torno do film Maurits Script de W.V. Oldenborgh nos Laboratoires d’Aubervilliers, o 10 de outubro de 2011, no quadro

Page 46: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

45

 

do ciclo Hantologie des colonies visando reflectir a presença da história colonial no campo da arte contemporênea, 8 de Outubro a 18 de Novembro de 2011.

Jean-Frédéric Shaub

- “Oroonoko, the novel of slavery”, in Seminário Columbia University Paris, 20 de Janeiro de 2011. - “The European Atlantic Before America”, in Seminar The Time Boundaries of Atlantic History: Pre-Columbian, Post Colonial, Harvard University Atlantic, 23 de Abril de 2011. - “El fututo de la humanidades en las universiades européeas”, in Universidad Nacional de San Martin (Buenos Aires-Argentina), 18 de Agosto de 2011. - “Historias de la fomración de las catgorías raciales”, in Universidad Nacional de La Plata, 30 de Agosto de 2011. - “The Union of Crowns and Island Brides in the Azores, 1583-1641”, in Spain and Portugal: ¿One Kingdom, Two Empires?, Center for Latin American Studies, Stanford University, 11 de Novembro de 2011. - “Maritime Archipelago, Political Archipelago: The Azores under the Habsburgs (1581-1640)”, Chicago University, 18 de Novembro de 2011. João Paulo Oliveira e Costa - "Brazil, The Empire and the Braganza Restoration", comunicação apresentada ao International Workshop "The Pursuit of the Empire" The Dutch and Portuguese Colony in Brazil 1621-1668, Leiden, 10 a 11 de Novembro de 2011. - "O Estado Português da Índia. Um potentado asiático governado por Europeus" comunicação apresentada ao colóquio Connected Histories, Joanesburgo, 24 de Outubro de 2011. Margarida Lalanda - “Du singulier à l’universel en Histoire: un exemple en Histoire des Açores”, in 3.eme Colloque International Francophone sur les Méthodes Qualitatives, denominado RIFREQ2011 – Du singulier à l’universel, organizado pelo RIFREQ – Réseau International Francophone de Recherche Qualitative, Universidade de Montpellier, 9-10 de Junho de 2011.

Miguel Rodrigues Lourenço - “Selected Passageways: The Philippines in 16th century Portuguese Nautical Cartography”, in Asian Sea Straits: Functions and History (c. 500 to 1700), organizado pelo Abteilung für Sinologie da Universidade de Bona, 17 de Setembro de 2011.

Paulo Matos

- "Angola, 1800. Demographic sources. Position Paper", in Second Africa Workshop of the Global Collaboratory on the History of Labour Relations 1500-2000, Amsterdan, International Institute of Social History, 7-8 Abril 2011. Pedro Cardim - “A presença das questões imperiais na assembleia de Cortes de Portugal (sécs. XVI-XVII)”, in Seminário Formas e Representações do Império: ciência, tecnologia e política, séculos XVI ao XIX, 24 a 27 de Maio de 2011, Museu de Astronomia e Ciências Afins, Rio de Janeiro. - “Ein Überblick zu den Entwicklungen in der Forschung zum Spanien der frühen Neuzeit”, in La recherche en histoire moderne en Europe – état des lieux et perspectives, organizado pelo Deutsches Historisches Institut – Paris, 20-21 de Outubro.

Page 47: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

46

 

- “The presence of imperial issues at the Portuguese representative assembly (16th-17th centuries)”, in The Pursuit of Empire: The Dutch and Portuguese Colony of Brazil, 1621-1668, Leiden University, 10-11 de Novembro. - “Political representation and the interplay between local, regional, and national identities. Portugal, 16th-17th centuries”, Distant regions – Equal Patterns?, European Science Foundation EUROCORECODE workshop, Budapest, Central European University, 28-29 de Novembro.

Saúl Martínez Bermejo

- “Los jeroglíficos de entrada del Tácito español de Baltasar Álamos de Barrientos”, in Palabras, símbolos, emblemas. Las estructuras gráficas de la representación. VIII Congreso de la Sociedad Española de Emblemática, Universidad Complutense de Madrid, Madrid, 14, 15 e 16 de Setembro de 2011. - “Cuadernos de lugares comunes: vocabularios del lenguaje político”, in Contexto, lenguaje, imagen. Materiales para el estudio de la política y del pensamiento político en la edad moderna. Seminario del Grupo de Investigación Teoría política, derecho y gobierno en Cataluña y Valencia (siglos XVI-XVIII). Departamento de Historia Moderna, Facultad de Geografía e Historia, Universidad de Barcelona, 26 e 27 de Outubro de 2011. Tiago C. P. dos Reis Miranda - “Natureza, Lirismo e Razão: as Cartas sobre os elementos de Botânica de Jean-Jacques Rousseau”, in Seminário Mindlin 2011: Frei Mariano Veloso e a Tipografia do Arco do Cego, Sessão “Veloso e as redes de conhecimento, tradução e circulação”, Pinacoteca do Estado de São Paulo, 21-23 de Setembro de 2011. - “On Foreign Land: Portuguese, Spaniards and Dutchmen in 17th Century Brazil”, in International Workshop “The Pursuit of Empire. The Dutch and Portuguese Colony of Brazil, 1621-1668”, Sessão Pursuit of Empire: Global Insights, CHAM da UNL, Leidse Universiteits Fonds e History Institute, Universiteit Leiden, Leiden University Academic Building, 10-11 Novembro de 2011.

PORTUGAL

Alexandra Pelúcia - “Ormuz, uma Ilha de Encruzilhadas”, in Congresso Internacional As Ilhas do Mundo e o Mundo das Ilhas, Funchal, 6 a 8 de Junho de 2011.

André Murteira

André Murteira, "Goa e a Companhia das Índias Orientais neerlandesa (VOC), 1602-1636", Goa, Passado e Presente, Universidade Católica Portuguesa, Lisboa, 26-28 de Outubro de 2011.

Avelino de Freitas de Meneses

- “A República em Portugal e nas Ilhas”, in Colóquio Internacional Os Açores, a I Guerra Mundial e a República Portuguesa no Contexto Internacional, 4 a 8 de Abril de 2011, Angra do Heroísmo, Ponta Delgada e Horta, Governo dos Açores. - “A República e a Autonomia dos Açores”, in Colóquio O Ensino na República, 31 de Maio de 2011, Arrifes, Escola Básica Integrada de Arrifes.

Page 48: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

47

 

- “A historiografia dos Açores”, in Congresso Internacional sobre as Ilhas/International Congress on the Islands – As Ilhas e o Mundo e o Mundo das Ilhas/The Islands of the World and the World of Islands: Instituições, Relações de Poder e Finanças”, 6 a 8 de Junho de 2011, Funchal, Centro de Estudos de História do Atlântico. - “Em redor da actual crise: as causas, as consequências e as soluções”, in Seminário “Gerir sob Pressão”, 30 de Junho de 2011, Ponta Delgada, Banco Espírito Santo dos Açores/Centro de Empreendedorismo da Universidade dos Açores. - “As Ilhas de Portugal na Construção da Europa”, in Congresso Internacional As Ilhas e a Europa. A Europa das Ilhas, 21 a 23 de Setembro de 2011, Funchal, Centro de Estudos de História do Atlântico. David Martín Marcos - “1668: una paz inacabada”, in Uma rainha entre duas monarquias: as relações entre Portugal e Espanha de 1668 a 1758. Colóquio internacional no 3º centenário do nascimento de D. Maria Bárbara de Bragança, Lisboa-Mafra, 12 a 13 de Maio de 2011. - “De la Restauración portuguesa a la Sucesión española: tres décadas en la historia de las relaciones hispanolusas (1668-1700)”, in 42nd Annual Conference of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Instituto de Ciências Sociais, Lisboa, 30 de Junho a 3 de Julho de 2011. - “Diplomacia e representação no congresso de Utreque. A paz hispano-lusa de 1715”, in Novas Perspectivas em História Moderna, ISCTE, Instituto Universitario de Lisboa, Lisboa, 3 de Novembro de 2011. - “O Portugal dos Bragança entre Áustrias e Bourbons. As relações hispano-lusas e a crise dinástica da Monarquia de Espanha”, in Jornada Comemorativa do III Centenário do Nascimento de D. Bárbara de Bragança, Instituto Politécnico de Bragança, Bragança, 5 de Dezembro de 2011. Edval de Souza Barros - “A gestão do possível: a actuação do Conselho Ultramarino como intermediário entre particulares e a Coroa entre 1643 e 1663”, in Seminário Cargos e ofícios nas monarquias ibéricas (séculos XVII e XVIII), provimento, controle e venalidade, Lisboa, organizado pelo CHAM, Universidade de Lisboa/Universidade dos Açores, entre os dias 22 e 23 de Setembro de 2011. Érika Dias - “O papel da câmara do Recife no processo de encerramento da companhia geral de Pernambuco e Paraíba”, in 31.ª APHES, Sessão 1B/Companhias de Comércio Coimbra, 18-19 de Novembro de 2011 <http://www4.fe.uc.pt/aphes31/programa_full.html>. João Paulo Oliveira e Costa - "Giovani da Empoli. Um italiano na construção do Estado da Índia". Comunicação apresentada no ciclo de conferências Relações italianas nos séculos XV-XVIII, Lisboa, 25 de Janeiro de 2011. - "Os primórdios da rivalidade luso-castelhana pelo espaço ultramarino" conferência apresentada ao seminário As monarquias ibéricas, do Mediterrâneo ao Atlântico, séculos XV-XVIII, Lisboa, 10 de Janeiro de 2011. José Damião Rodrigues - “A experiência insular: modelos políticos e sociais na primeira modernidade”, in V Seminário de História Moderna As monarquias ibéricas: do Mediterrâneo ao Atlântico (séculos XV a XVIII), organizado pelo CHAM e pela Casa de Velázquez, Lisboa, 14 de Fevereiro de 2011. - “A experiência insular na primeira modernidade: para uma crítica do conceito de periferia”, in Colóquio Geografias e vivências atlânticas: as experiências insulares, organizado pelo CHAM,

Page 49: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

48

 

pela Misericórdia de Velas e pela Associação Cultural de Velas, Velas, São Jorge, 30 de Junho e 1 de Julho de 2011. Maria Barreto Dávila - “Governar o Atlântico: a infanta D. Beatriz e a Casa de Viseu (1470-1485) – Problemáticas metodológicas e conceptuais”, in II Encontro Internacional de Jovens Investigadores em História Moderna, Braga, Junho 2011. Mário Clemente Ferreira - “A cartografia setecentista da fronteira de Mato Grosso com a América espanhola”, in I Workshop Nacional – Estudo da Cartografia Portuguesa Antiga: Diagnóstico e Perspectivas Futuras, realizado na Biblioteca Nacional de Portugal, em Lisboa, nos dias 25 e 26 de Março de 2011, e organizado pelo Centro Interuniversitário de História das Ciências e da Tecnologia. - “A disputa ibérica pelo domínio do rio Paraguai na segunda metade do século XVIII e a sua representação cartográfica”, in 1º Simpósio Brasileiro de Cartografia Histórica - Passado Presente nos Velhos Mapas: Conhecimento e Poder, organizado pelo Centro de Referência em Cartografia Histórica da Universidade Federal de Minas Gerais, Brasil, e realizado em Paraty, RJ, de 10 a 13 de Maio de 2011. - “Os demarcadores do Tratado de Madrid (1750) e as reformas pombalinas do ensino”, in IV Simpósio Luso-Brasileiro de Cartografia Histórica, organizado pelo Departamento de Geografia e do Centro de Estudos de Geografia e Ordenamento do Território da Faculdade de Letras da Universidade do Porto, realizado no Porto, de 9 a 12 de Novembro de 2011. Mário Viana - “O almirantado e a jurisdição sobre os homens do mar em Portugal na Idade Média”, in VIII Encuentros Internacionales del Medievo. Gentes de mar en la ciudad atlántica medieval. Nájera, 26-29 de Julho de 2011. Paulo Matos - “Análise demográfica comparativa de duas freguesias açorianas. A Candelária (S. Miguel) e Calheta (S. Jorge) nos séculos XVI a XIX", in Geografias e Vivências Insulares Atlânticas, Centro de História de Além-Mar/Santa Casa da Misericórdia de Velas, Velas (São Jorge), 30 de Junho a 2 de Julho de 2011. - "A População de Goa: 1720-2011: Elementos para uma visão global", in Goa: Passado e Presente. Congresso Internacional, Centro de Estudos dos Povos e Culturas de Expressão Portuguesa/Centro de História de Além-Mar, Lisboa, 26 a 28 de Outubro de 2011. Pedro Nobre - “A posse da terra e os antagonismos anglo-portugueses em Bombaim após 1665)”, in II International Congresso f Anglo-Portuguese Studies, Lisboa, CETAP, 18-20 Abril 2011. - “O relacionamento anglo-português em Bombaim no último terço do séc. XVII – abordagens teórico-metodológicas”, in II Encontro de Jovens Investigadores de História Moderna, Minho, Universidade do Minho – Instituto de Ciências Sociais, 16-18 Junho 2011. Susana Münch Miranda - “A construção do império luso-brasileiro”, conferência proferida no âmbito do Curso de Formação de Adidos de Embaixada – Vertente História de Portugal, Instituto Diplomático do Ministério dos Negócios Estrangeiros, 16 de Junho de 2011. - “Entre o mérito e a patrimonialização: o provimento de oficiais na Casa dos Contos de Goa (séculos XVI e XVII)”, in Seminário Internacional, Cargos e ofícios nas monarquias ibéricas (séculos XVII e XVIII), CHAM, 22 e 23 de Setembro de 2011.

Page 50: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

49

 

- “O governo da fazenda em disputa: reconfiguração e conflito na Casa dos Contos de Goa (1607-1614)”, in Congresso Internacional Goa; Passado e Presente, Lisboa, Universidade Católica Portuguesa, 26-29 de Outubro de 2011. Tiago C. P. dos Reis Miranda - “Un ‘castizo’ en la corte de Lisboa. La embajada del duque de Sotomayor y la ejecución del Tratado de Madrid”, in “Uma Rainha entre Duas Monarquias. As relações entre Portugal e Espanha de 1668 a 1758”. Colóquio Internacional no 3º Centenário do Nascimento de D. Maria Bárbara de Bragança, CHAM, Lisboa e Mafra, 12-13 de Maio de 2011. - “Flores, frutos e ervas: a tradução portuguesa das Lettres élémentaires sur la Botanique de Jean-Jacques Rousseau (1801)”, in Congresso Internacional Pluridisciplinar Flores/ Flowers/ Fleurs, Centro de História da Cultura [CHC] da UNL, Lisboa, FCSH, 6-9 de Setembro de 2011. - “Sigilografia, sociabilidade e representação do poder: um sinete de Alexandre de Gusmão”, in Diplomacia e Transmissão Cultural. Colóquio de História, História da Arte e Literatura, (em co-autoria com Miguel Metelo de Seixas), Fundação das Casas de Fronteira e Alorna e Instituto de História da Arte [IHA] da FCSH da UNL, Lisboa, Palácio Fronteira, 9-11 de Novembro de 2011 - “Um velho acervo esquecido: livro antigo e património documental da Relação de Lisboa (sécs. XVI-XIX)”, in XXXI Encontro da APHES, Associação Portuguesa de História Económica e Social, Coimbra, Faculdade de Economia [FE] da Universidade de Coimbra [UC], 18-19 de Novembro de 2011 (em co-autoria com Nuno Camarinhas).

6.4.5. OUTRAS ACTIVIDADES Avelino de Freitas de Meneses - Director da revista Arquipélago-história, Revista da Universidade dos Açores, 2ª série, XIV-XV, Ponta Delgada, 2011, 269 pp.

6.4.6. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO André Murteira - Membro da equipa de investigação do projecto de investigação Um navio ibérico para o Atlântico: construção naval, vida a bordo e a escala de Angra nos séculos XVI e XVII, organizado pelo Centro de História de Além-Mar, da Faculdade de Ciências Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (referência do projecto: PTDC/HIS-ARQ/104084/2008).

Avelino de Freitas de Meneses

- Participação como consultor no projecto “Gentes das Ilhas: trajectórias transatlânticas dos Açores ao rio Grande de São Pedro entre as décadas de 1740 e 1790”, coordenação da Profa. Doutora Ana Sílvia Volpi Scott, da UNISINOS (S. Leopoldo - Porto Alegre – Brasil) e participação dos Profs. Doutores Carlota Santos, Paulo Matos e Silmei de Sant’Ana Pétiz. Edval de Souza Barros - Membro da equipa de investigação do projecto A comunicação política na monarquia pluricontinental portuguesa (1580-1808): Reino, Atlântico e Brasil, coordenado por Nuno Gonçalo Monteiro e sob supervisão de Mafalda Soares da Cunha, integrando a Universidade Nova de Lisboa, a Universidade de Évora, a Universidade Federal do Rio de Janeiro, o Instituto de Ciências Sociais e o Centro de História de Além-Mar (PTDC/HIS-HIS/098928/2008).

Page 51: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

50

 

Guida Marques - Participação no projecto “BAHIA 16-19”, submetido a candidatura Marie Curie-IRSES em Janeiro de 2012. - Participação no projecto “O governo das gentes: hierarquias sociais e representação na política católica dos séculos XVI-XVIII”, CAPES-COFECUB 2011. - Participação no projecto “Les villes et les ports de l’Atlantique comme lieux de liberté et de reconfiguration (Xve-XVIIIe siècles”, Université de Nantes, 2011.

Jean-Frédéric Schaub

- Coordenação do projecto Capes / Cofecub com a Universidade Federal do Rio de Janeiro (em conjunto com Guida Marques, António Almeida Mendes, Catarina Madeira Santos). José Damião Rodrigues - Membro da equipa de investigação do projecto A comunicação política na monarquia pluricontinental portuguesa (1580-1808): Reino, Atlântico e Brasil, coordenado por Nuno Gonçalo Monteiro e sob supervisão de Mafalda Soares da Cunha, integrando a Universidade Nova de Lisboa, a Universidade de Évora, a Universidade Federal do Rio de Janeiro, o Instituto de Ciências Sociais e o Centro de História de Além-Mar (PTDC/HIS-HIS/098928/2008). Margarida Lalanda - Membro da equipa de investigação do projecto História da Ilha do Faial. Das Origens a 1833, do Centro de Estudos Gaspar Frutuoso, da Universidade dos Açores, coordenado por Mário Viana e financiado pela Câmara Municipal da Horta. - História dos Açores (conjunto de programas da RTP-Açores, da responsabilidade da jornalista e produtora televisiva Teresa Tomé, a completar e exibir a partir da primavera de 2012.) Em 2011: gravação e visionamento do programa relativo à espiritualidade e vivências religiosas açorianas.

Paulo Matos

- “Global Collaboratory for the History of Labour Relations, 1500-2000”, International Institute of Social History, Amsterdan. Responsável pela secção de Angola (1800) e Goa (1800-1900) - “Urban Spaces: Demographic and Social Dynamics (17th-20th centuries)”, CITCEM -Universidade do Porto e Universidade do Minho, Investigador com dedicação de 20%. PTDC/HIS-HIS/099228/2008. - “Network for Digital Humanities in the Arts and Humanities”, European Research Council. Membro permanente do Steering Committee 09-RNP-062. - “Gentes das Ilhas: trajetórias transatlânticas dos Açores ao Rio Grande de São Pedro entre as décadas de 1740 a 1790”, Universidade do Rio de Sinos (UNISINOS), Centro de História de Além-Mar (CHAM), Centro Interdisciplinar Cultura, Memória e Espaço (CITCEM),11/0918-7. Susana Goulart Costa - Membro da equipa do projecto História da Ilha do Faial, coordenado por Mário Viana, do Centro de Estudos Gaspar Frutuoso da Universidade dos Açores, financiado pela Câmara Municipal da Horta, entre Janeiro de 2006 e Dezembro de 2014. Tiago C. P. dos Reis Miranda - “Inquirir da honra: comissários do Santo Ofício e das Ordens Militares em Portugal (1570-1773)”, CIDEHUS da UÉvora, CHAM (entidade associada), finalizado em Outubro de 2011.

Page 52: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

51

 

- “Gazetas Manuscritas: informação e sociedade (1729-1753)”, CHC da UNL e CIDEHUS da UnE, finalizado em Setembro.

6.4.5. CURSOS, CONFERÊNCIAS, PALESTRAS E SEMINÁRIOS LECCIONADOS / ORGANIZADOS PELOS INVESTIGADORES

Maria Leônia Chaves de Resende

- Leccionação do curso “História da Inquisição na América Portuguesa (séc. XVIII)”, 1.º e 2.º Semestres, Universidade Federal de Minas Gerais. Paulo Matos

- Leccionação da disciplina de Demografia, licenciatura em Serviço Social, Faculdade de Ciências Humanas da Universidade Católica Portuguesa, Semestre de Verão, Fevereiro a Junho de 2011. - Leccionação da disciplina "Demografia da Família" no Seminário Interdisciplinar em Ciências da Família II, Mestrado em Ciências da Família, Faculdade de Ciências Humanas da Universidade Católica Portuguesa, Semestre de Verão, Fevereiro a Junho de 2011. - Leccionação da disciplina de "História da Família" no Seminário Interdisciplinar em Ciências da Família II, Mestrado em Ciências da Família, Faculdade de Ciências Humanas da Universidade Católica Portuguesa, Semestre de Verão, Fevereiro a Junho de 2011. - Leccionação da disciplina de "Fontes e métodos da Demografia Histórica"- Seminário de Metodologias do Curso de Doutoramento em História, Faculdade de Ciências Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa, Janeiro de 2011.

Pedro Cardim

- Leccionação do módulo “El gobierno y la administración de la América Portuguesa, siglos XVI-XVIII”, no âmbito do Programa Master Oficial y Doctorado en Historia de América Latina. Mundos indígenas da Universidad Pablo de Olavide, 9 a 11 de Fevereiro de 2011. - Leccionação do módulo “Identidad y estatuto político en la corona portuguesa (siglos XVI-XVII)” no Master Universitario en Estudios Avanzados de Historia Moderna «Monarquía de España, siglos XVI-XVIII», Universidad Autónoma de Madrid, Facultad de Filosofía y Letras, Departamento de Historia Moderna, no âmbito da disciplina La Monarquía como poder global. Dinámicas e imaginarios imperiales ibéricos, 7 a 9 de Março de 2011. - Leccionação do módulo “Identidad y estatuto político en la corona portuguesa (siglos XVI-XVII)” no Master Universitario en Estudios Avanzados de Historia Moderna «Monarquía de España, siglos XVI-XVIII», Universidad Autónoma de Madrid, Facultad de Filosofía y Letras, Departamento de Historia Moderna, no âmbito da disciplina La Monarquía como poder global. Dinámicas e imaginarios imperiales ibéricos, 7 a 9 de Março de 2011. - Leccionação do módulo “Identidad y estatuto político en la corona portuguesa (siglos XVI-XVII)” no Master Universitario en Estudios Avanzados de Historia Moderna «Monarquía de España, siglos XVI-XVIII», Universidad de Cantabria, no âmbito da disciplina La Monarquía como poder global. Dinámicas e imaginarios imperiales ibéricos, 28 e 29 de Março de 2011. - Leccionação do módulo “La diplomacia y los embajadores portugueses en el siglo XVII”, no Máster Universitario Oficial en Historia da Universidad de Granada «La Monarquía Católica: El Siglo de Oro Español y la Europa Barroca», Curso 2010-2011.

Tiago C. P. dos Reis Miranda

Page 53: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

52

 

- “Notícias do século XVIII: gazetas impressas, gazetas manuscritas, gazetas on-line”, Laboratório de Redes de Poder e Relações Culturais e Programa de Pós-Graduação em História do Instituto de Filosofia e Ciências Humanas [IFCH] da UERJ, IFCH da UERJ, 17 de Junho de 2011. - Palestras intituladas “Historia del Brasil Colonial. Sembrar Portugal, construir el Brasil”, na cadeira de Historia de América en la Edad Moderna da Licenciatura em História da Facultad de Geografía y Historia [FGH] da Universidad Complutense de Madrid [UCM], sob a supervisão da Prof.ª Doutora Carmen Ruigómez Gómez, no âmbito de convênio entre o Departamento de Historia de Moderna da FGH da UCM e o CHAM da UNL (Conferências do CHAM em Madrid). - “O ‘Archivo Ultramarino’ da Biblioteca Nacional de Lisboa: História, Política e Arquivística”, Cátedra Jaime Cortesão da USP, Cátedra Jaime Cortesão da USP, 19 de Setembro de 2011.

6.4.6. PROJECTOS DE PÓS-DOUTORAMENTO

David Martín Marcos

- “El Portugal de los Braganza entre Austrias y Borbones”.

Guida Marques

- “Histórias cruzadas: Salvador da Bahia, Goa e Lisboa no século XVII. O império português através dos seus municípios”.

6.4.7. TESES DE DOUTORAMENTO E DE MESTRADO

TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- Erika Dias, Continuidades e rupturas da política pombalina na capitania de Pernambuco (1774-1807).

TESES DE MESTRADO EM ELABORAÇÃO

- John Harvey, Commerce, Politics, and Colonization in Angola at the Turn of the Eighteenth Century. Orientação: Pedro Cardim. - Mário Clemente Ferreira, O Antemural da Colónia. Construção da Fronteira em Mato Grosso no século XVIII. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa e Ângela Domingues.

6.4.8. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E

ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• SEMINÁRIO PERMANENTE DE HISTÓRIA DO BRASIL

Anual – 2011

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: Tiago C. P. dos Reis Miranda

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_brasil.html]

Page 54: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

53

 

• SEMINÁRIOS CASA DE VELÁZQUÉZ | AS MONARQUIAS IBÉRICAS: DO MEDITERRÃNEO AO

ATLÂNTICO (SÉCULOS XV A XVIII)

10 de Janeiro a 11 de Abril de 2011 (Lisboa)

Organização: CHAM e Casa Velázquez

Coordenação do CHAM: António de Almeida Mendes e Jean-Frédéric Schaub

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_casavelazquez.pdf].

• EXPOSIÇÃO : HENRIQUE, O INFANTE QUE MUDOU O MUNDO

18 de Maio de 2011 (inauguração)

Coodenação da Exposição: João Paulo Oliveira e Costa e Sofia Diniz

Organização: CHAM e Direcção Regional de Cultura do Algarve

Consultar o programa em:

[http://www.cultalg.pt/guadalupe/index.html?subpagina=guadalupe2.html]

• COLÓQUIO INTERNACIONAL NO 3.º CENTENÁRIO DO NASCIMENTO DE D. MARIA BÁRBARA

DE BRAGANÇA | UMA RAINHA ENTRE DUAS MONARQUIAS: AS RELAÇÕES ENTRE PORTUGAL E

ESPANHA DE 1668 A 1758

12 a 13 de Maio de 2011 – (Lisboa e Mafra)

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: David Martín Marcos e Pedro Cardim

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_rainha.pdf].

• 11.º ÖSTERREICHISCH-PORTUGIESISCHES SOMMERKOLLEG

10 a 23 de Julho de 2011 (Colares | Sintra)

Organização: CHAM; Institut für Romanistik da Universidade de Viena e do CHAM-

UNL e UAç

Coordenação do CHAM: Pedro Cardim

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_Sommerkolleg.pdf]

Page 55: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

54

 

6.5. DIMENSÕES RELIGIOSAS DA EXPANSÃO PORTUGUESA

6.351. PUBLICAÇÕES

6.5.1.1. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

COSTA, João Paulo Oliveira e MATOS, Artur Teodoro de (coord.), A Herança do Infante, Lisboa, Câmara Municipal de Lagos, CHAM, CEPCEP, 2011.

6.5.1.2. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

LALANDA, Margarida, “Questions d'éthique chez les notaires dans l'Ancien Régime”, in L'éthique en communication. Actes du colloque international «Éthique et métaéthique dans les professions de l'Information et de la Communication», Org. de Denis Benoît. Presses Universitaires Européennes, 2011, pp. 519-531.

6.5.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

COSTA, João Paulo Oliveira e, "The Beginnings of the Portuguese Overseas Expansion", in The Historiography of Medieval Portugsl c. 1950-2010 (dir. José Mattoso, ed. Maria de Lurdes Rosa, Bernardo Vasconcelos e Sousa e Maria João Branco), Lisboa, Instituto de Estudos Medievais, 2011, pp. 591-605. COSTA, Susana Goulart, “O Convento dos Franciscanos de Lagoa”, in O Convento dos Franciscanos: ex-libris da Lagoa, Lagoa, Câmara Municipal de Lagoa, pp. 24-43. PINHEIRO, Luís, “Oração e trabalho: caminhos para Deus. A árvore do Monaquismo Beneditino” in O esplendor da austeridade. Mil anos de empreendedorismo das ordens e congregações em Portugal: Arte, Cultura e Solidariedade, direcção de José Eduardo Franco, Lisboa, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 2011, pp. 67-105.

6.5.1.3. PUBLICAÇÕES EM REVISTAS PEER REVIEW

CURVELO, Alexandra; PINTO, Ana Fernandes, "O martírio de cristãos no Japão: uma estratégia dos Tokugawa". Revista Lusófona de Ciências das Religiões. Ano VIII, n.º 15 - Martírios e Massacres. Fazer da morte uma vitória, Porto, Edições Universitárias Lusófonas, 2009 (com publicação em 2011), p.147-159. SILVA, Hugo Ribeiro da, “Os cabidos catedralícios portugueses em tempos de mudança (1564-1670) ”, in Lusitania Sacra, 2.ª ser., t. XXII (Jan-Jun. 2011), pp. 77-94. SILVA, Hugo Ribeiro da, “Recensão Crítica” da obra da autoria de Caio C. Boschi, O Cabido da Sé de Mariana (1745-1820): documentos básicos, Belo Horizonte, Fundação João Pinheiro/Editora PUC Minas, 2011. In Revista Lusitania Sacra, 24 (2011) p. 369.

6.5.1.4. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

PACHECO, Milton, “No Panteão dos Avis: O moimento e as exéquias do Infante D. Henrique”, in A Herança do Infante, Lisboa, Câmara Municipal de Lagos/ Centro de Estudos dos Povos e Culturas de Expressão Portuguesa da Faculdade de Ciências Humanas da Universidade Católica Portuguesa / Centro de História de Além-Mar – Faculdade de Ciências Sociais e Humana da Universidade Nova de Lisboa/ Universidade dos Açores, 2011, pp. 77-113.

6.5.1.4.PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

CUNHA, João Teles e, “O inusitado no quotidiano de Goa: o mosteiro de Santa Mónica e o milagre da Cruz em 1636” in blogue História Lusófona, VI, 01.08.2011

Page 56: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

55

 

[http://www2.iict.pt/archive/doc/bHL_Ano_VI_14_Joao_Teles_e_Cunha__O_inusitado_no_quotidiano_de_Goa._O_mosteiro_de_Santa_Monica_e_o_milagre_da_Cruz.pdf].

6.5.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

Hugo Ribeiro da Silva

- “Resistance, negotiation, and adjustment: Cathedral clergy, and the Tridentine reform (Portugal and Spain)”, in Sixteenth Century Society and Conference, Fort Worth, Texas, 27-30 de Outubro de 2011. - “Conflict and collaboration: the Catholic clergy and the Dutch Brazil”, in International Workshop The Pursuit of Empire: The Dutch and Portuguese Colony of Brazil, 1621-1668, Leiden, Leiden University, 10-11 de Novembro de 2011. Maria Leônia Chaves de Resende

- “Religious resistances and social cultural adaptations of the Native in Portuguese America”, in The annual conference of the Social History Society, University of Manchester, 12-14 de Abril de 2011. - “Cartografia Gentílica: os índios e a Inquisição na América Portuguesa”, in Coloquio Internacional: Religiosidade, o Tribunal do Santo Oficio e as Minas Setecentistas, Tiradentes, 3-5 de Maio de 2011. Maria Paula Paes - “Entre mundos: la reinterpretación y el multiculturalismo. Las prácticas religiosas y culturais de los pueblos indígenas en la América Portuguesa en el siglo XVII”, in 58th Annual Conference of The Rocky Moutain Council for latin American Studies (RMCLAS), Santa Fé, New México, EUA, 6 -9 de Abril de 2011. - “Religious resistances and socila-cultural adaptations of the Natives in Portuguese América – Seventeenth and Eigthteenth Centuries”, in Social History Social Annual Conference 2011, University of Manchester, 12-14 de Abril de 2011. - “Terra Brasilis: Índios y la Inquisición en la América Portuguesa”, in XXXIII Congreso Internacional de Americanística, Centro Studi Americanistici “Circolo Ameríndio” Onlus, Perugia, Itália, 2 -9 de Maio de 2011.

PORTUGAL

Duarte Nuno Chaves

- “A Igreja de Nª Sr.ª. de Guadalupe na Ribeira Grande”, in Curso Livre de História da Ribeira Grande, Ribeira Grande, Teatro Ribeira-grandense, organizado pela Câmara Municipal da Ribeira Grande, Março de 2011. - “A Procissão dos Terceiros”, Universidade Sénior, Universidade dos Açores, Ponta Delgada, Maio de 2011. - “Os Terceiros, mestres na arte de vestir Santos”, in Colóquio Geografias e vivências atlânticas as experiências insulares, organização do Centro de História de Além- Mar, Santa Casa da Misericórdia de Velas e Associação Cultural de Velas, Sala do Cabido, Vila das Velas, S. Jorge, Junho e Julhos de 2011.

Page 57: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

56

 

- “A Procissão dos Terceiros: uma reminiscência seiscentista na Ribeira Grande”, in Colóquio A Igreja e o Convento de São Luís de Pinhel, organização do Centro Social e Cultural da Paróquia de Pinhel, vila de Pinhel, Julho de 2011. Fernando Larcher

- “A Fundação e os Primeiros Anos do Convento de São Luis”, in Congresso A Igreja e o Convento de São Luís de Pinhel, Convento de São Luís, 16 e 17 de Julho de 2011. - “A mais antiga inscrição epigráfica do Mosteiro de Odivelas, coeva de D. Dinis, hoje no Museu da Sociedade de Geografia de Lisboa”, in Congresso Internacional Dom Dinis 750 Anos do seu Nascimento, Lisboa, 6-9 de Outubro de 2011. - “D.Dinis e a Fundação da Ordem de Cristo”, in A Ordem de Cristo e a Expansão, Lisboa, Sociedade de Geografia de Lisboa, 11 de Abril de 2011. - “Símbolos e rituais nas Ordens do Templo e de Cristo: Do Mito à História”, in Congresso O Homem entre a Ciência e a Religião, Tomar, Instituto Politécnico de Tomar, 13-14 de Maio de 2011.

Hugo Ribeiro da Silva

- “Resistance, negotiation, and adjustment: Cathedral clergy, and the Tridentine reform (Portugal and Spain)”, in 42th Annual Conference of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Lisboa, 30 de Junho a 3 de Julho de 2011. João Paulo Oliveira e Costa - "O romance, refúgio paras as utopias de um historiador" conferência de encerramento do Colóquio Intrnacional O Homem (in)visível: utopia(s) na História e na ficção. Ponta Delgada, 2 a 4 de Novembro. José Damião Rodrigues - “Church and Empire: Singularity of Portuguese Colonialism”, in World International Studies Conference 2011, organizada pelo World International Studies Committee, Porto, Faculdade de Engenharia da Universidade do Porto, 17 a 20 de Agosto de 2011. Margarida Lalanda - “O Senhor Santo Cristo”, palestra proferida na Universidade dos Açores, 24 de Junho de 2011. - “Seminário sobre a espiritualidade, o trabalho e as vivências quotidianas dos mosteiros de Clarissas até ao século XIX”, in Workshop promovido pela Câmara Municipal da Ribeira Grande, realizado nessa cidade, Museu Casa do Arcano, 28 de Novembro de 2011. Maria Madalena Larcher - “Les Polémiques Linguistiques aux Missions du Maranhão et Pará”, in Congresso Internacional do CREDIC – Centre de Recherches et d'Echanges sur la Diffusion et l'Inculturation du Christianisme, Lisboa, CHAM e Sociedade de Geografia de Lisboa, 31 de Agosto a 3 de Setembro de 2011. Maria Paula Paes - “Entre la Conversion et la Conquête, Stratégies du processus dês premiers missionnaires jésuites en Amerique Portugaise – XVIe siècle”, in Colloque International du CREDIC – Centre de Recherche er Echanges sur la Diffusion et l’Inculturation du Christianisme, Lisboa, 30 de Agosto a 3 de Setembro de 2011.

Page 58: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

57

 

Miguel Rodrigues Lourenço - “Marcos de diferenciação das Filipinas na cartografia luso-castelhana do século XVI”, in Colóquio As Filipinas entre Ocidente e Oriente, organizado pelo Instituto de Estudos Orientais da Universidade Católica Portuguesa, 4 de Junho de 2011. - “Toponímia, titulatura e ordem espacial: As ilhas do Sueste Asiático e a formação da fronteira luso-castelhana na Ásia”, in Congresso Internacional As Ilhas do Mundo e o Mundo das Ilhas: Instituições, relações de poder e finanças, organizado pelo Centro de Estudos de História do Atlântico, Funchal, 6-8 de Junho de 2011. - “Os «cismas» de Macau: Sociedade e Inquisição (Século XVII)”, in Seminário Permanente de Estudos sobre Macau, do CETAPS e do CHAM, Faculdade de Ciências Sociais e Humanas, 28 de Novembro de 2011. Milton Pacheco - “Oficinas do Paladar: As cozinhas do Convento de Nossa Senhora da Natividade de Tentúgal”, in Ciclo Os olhos e as formas, as cores e os sabores, Associação Portuguesa de Estudos Clássicos/ Instituto de Estudos Clássicos da Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, Convento de Nossa Senhora da Natividade, TentúgaL, 8 de Junho de 2011. - “Para governar e desfrutar. As residências palatinas dionisínas”, in Congresso Internacional Dom Dinis. 750 anos do seu nascimento, Lisboa, Sociedade de Geografia de Lisboa, Câmara Municipal de Odivelas, 6 de Outubro de 2011. - “Do mito para a tela. As representações das Tágides camonianas na arte portuguesa de Oitocentos”, in Congresso Internacional Mito e História, Centro de Estudos em Línguas/ CIDEHUS da Universidade de Évora, Colégio do Espírito Santo - Universidade de Évora, 25 de Outubro de 2011. - “do thezouro de Reliquias, ouro, prata e ornamentos: O santuário de relíquias e outras riquezas do Mosteiro de Santa Maria da Vitória”, in 1º Congresso de História e Património da Alta Estremadura, Centro do Património da Estremadura e Câmara Municipal de Ourém, Cine-Teatro Municipal de Ourém, 29 de Outubro de 2011. - “Do aqueduto, das fontes e da ponte. A Arquitectura da Água na Coimbra de Quinhentos”, in O Ciclo da Água, Associação Portuguesa de Estudos Clássicos/ Instituto de Estudos Clássicos da Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, Convento de Nossa Senhora da Natividade, Tentúgal, 11 de Dezembro de 2011. Susana Goulart Costa - “Uma República sem Padres. A lei de Separação de 1911 nos Açores”, in Ciclo de Conferências Açores, 100 Anos de República, Direção Regional da Cultura, São Jorge e Terceira, 11-12 de Fevereiro de 2011. - “Church and Empire: Singularity of Portuguese Colonialism”in Conferência integrada no painel How Faith Meets Culture and Politics: Global Perspectives from the Portuguese World in Third Global International Studies Conference, Porto, 17 de Agosto de 2011 (em co-autoria com José Damião Rodrigues). Silvana Roque de Oliveira - “Paraíso ou 'Vaincutha': análise das opções do Padre Tomás Estêvão na tradução do primeiro catecismo concani na missão jesuítica de Salsete (1622)”, in Goa: passado e presente, Lisboa, Universidade Católica Portuguesa, 26 a 28 de Outubro de 2011.

Page 59: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

58

 

6.5.3. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

Fernando Larcher - Co-coordenação do projecto de edição actualizada do Dicionário Histórico e Documental dos Arquitectos, Engenheiros e Construtores Portugueses de Sousa Viterbo. - Coordenação da edição anotada do Diccionario Biographico Chorographico e Historico do Districto de Leiria. Daniele Frison - Membro da equipa de investigação do projecto Interactions Between Rivals: The Christian Mission And Buddhist Sects In Japan During The Portuguese Presence (c.1550 – c.1647), coordenado por Alexandra Curvelo e financiado pela FCT – Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HIS/118404/2010). Helena Rodrigues - Membro da equipa de investigação do projecto Açúcar em águas revoltas / Sugar on troubled waters, coordenado por Daniel Strum, vencedor da edição de 2009 do Prémio Clarival do Prado Valladares, atribuído pela Fundação Odebrecht (Brasil). Maria Paula Paes - Coordenadora do projecto de investigação Religiosidade e Práticas de Representação Sócio-Culturais no Novo Mundo Atlântico Português dos séculos VXI ao XIX (Religiosity and Practices of Social- Cultural representation in the New Portuguese World Atlantic from the centuries XVIth to XIXth), desde 2007 até à presente data. Miguel Rodrigues Lourenço - Co-coordenador do Grupo de Trabalho sobre Expansão Religiosa: Civilizações e Culturas, do Centro de Estudos de História Religiosa da Universidade Católica Portuguesa, sob a Direcção de António Matos Ferreira. Rute Gregório - Projecto de implantação do Arquivo Histórico Diocesano dos Açores (2011-2013). Autoria do documento do anteprojecto, apresentado em Junho e Dezembro de 2009 e disponível em: http://rutegregorio.wordpress.com/investigacao/projectos-em-arquivos/, com nova versão revista de 2011. - Membro do Departamento da Comissão Diocesana dos Bens Culturais da Igreja na Ilha de São Miguel, com o projecto de Protecção do património móvel e imóvel da Diocese dos Açores na ilha de São Miguel (2010-2013). Coordenação de Duarte Melo, director do Museu de Ponta Delgada e pároco de São José (Ponta Delgada). Susana Goulart Costa - Membro da equipa do projecto A Santa Casa da Misericórdia de Angra do Heroísmo, coordenado por Rute Dias Gregório, financiado pela Santa Casa da Misericórdia de Angra do Heroísmo, entre Setembro de 2010 e Dezembro de 2013.

6.5.4. LECCIONAÇÃO DE CURSOS

Isabel Tavares Mourão - Leccionação do seminário “Mercadores e missionários portugueses em terras do Dai-Viêt nos séculos XVI e XVII”, no âmbito de actividades culturais promovidas pela Fundação Calouste Gulbenkian e a École Française d'Extrême Orient, Abril 2011. Margarida Lalanda - Leccionação do seminário “O Convento da Esperança e as Clarissas”, no âmbito do programa Aprendizagem ao longo da vida, Universidade dos Açores, 24 de Maio de 2011.

Page 60: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

59

 

6.5.5. PROJECTOS DE PÓS-DOUTORAMENTO

Hugo Ribeiro da Silva, O Clero Catedralício e a Construção do Império Português no contexto da Reforma Católica (1564-1750). Orientação de Susana Goulart Costa. Maria Paula Paes, Um governo “Humanista”: Pragmatismo Religioso ou Prudência politica no domínio Holandês da América Portuguesa – Século XVII. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa.

6.5.6. OUTRAS ACTIVIDADES

Duarte Nuno Chaves - Realização e produção do filme “Os Terceiros, mestres na arte de vestir Santos”, in III Seminario Iberoamericano de investigação em museologia (siam), Universidade Autónoma de Madrid, Catumblanco-Madrid, com o apoio da Câmara Municipal da Ribeira Grande e do Centro de História de Além-Mar. Fernando Larcher - Membro de Conselho Científico e Director de Humanística, Revista Lusófona de História, Arte e Património. - Organização do Seminário Permanente A Ordem de Cristo e a Expansão. Miguel Rodrigues Lourenço - Organização e moderação de Jornada de Estudos O Missionário em perspectiva: expectativas, construções e idealizações sobre a missão (sécs. XVI-XX), organizada pelo Centro de Estudos de História Religiosa da Universidade Católica Portuguesa, 17 de Junho de 2011.

6.5.7. TESES DE DOUTORAMENTO E MESTRADO

TESES DE DOUTORAMENTO DEFENDIDAS EM 2011

- Ana Cristina Trindade, Plantar nova Christandade: um desígnio jacobeu para a Diocese do Funchal. D. Frei Manuel Coutinho, 1725-1741. Orientação de Susana Goulart Costa. - Isabel Tavares Mourão, Gaspar do Amaral S.J. (1594-1646). La vie et l'oeuvre d'un jésuite portugais fondateur de la mission jésuite du Tun Kim à la cour des Trinh. Orientação de Dejanirah Couto. - José Miguel Pinto dos Santos, A Study in Cross-Cultural Transmission of Natural Philosophy: The Kenkon Bensetsu. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa. TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- Carlene Recheado, O clero nativo na diocese de Cabo Verde (1533-1755). Orientação de Susana Goulart Costa. - Daniele Frison, The Macao-Nagasaki trade during the first years of Tokugawa Shogunate. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa. - Miguel Rodrigues Lourenço, Missionação e Ortodoxia: o Padre Mateo «Francisco» Cebrián, SJ, e o fim da missão jesuítica do Japão. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa. TESES DE MESTRADO EM ELABORAÇÃO

- Duarte Nuno Chaves, Os Irmãos da Penitência: os últimos guardiões do património franciscano na Ribeira Grande. Orientação de Susana Goulart Costa. - Raquel Prazeres, Visões do Oriente. O Budismo no Japão aos olhos de João Rodrigues Tçuzzu. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa.

Page 61: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

60

 

6.5.8. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E

ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• COLÓQUIO INTERNACIONAL | RELIGIOSIDADE. O TRIBUNAL DO SANTO OFÍCIO E AS MINAS

SETECENTISTAS

1 a 3 de Junho de 2011 (Minas Gerais)

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: Maria Leônia Chaves de Resende

Consultar programa em:

[http://www.fafich.ufmg.br/his/site/index.php/coloquio/coloquio/Pagina-Inicial/O-Coloquio]

• CREDIC – CENTRE DE RECHERCHES ET D’ECHANGES SUR LA DIFFUSION ET

L’INCULTURATION DU CHRISTIANISME

31 de Agosto a 3 de Setembro de 2011 (Lisboa)

Organização: CHAM, CEHR (Centro de Estudos de História Religiosa) e CECR (Centro de

Estudos Ciência das Religiões)

Coordenação do CHAM: Madalena Larcher

Consultar programa em:

[http://credic.blogspot.com/2011/01/lettre-du-credic.html]

Page 62: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

61

 

6.6. DINÂMICAS E CONTEXTOS DO COLONIALISMO NA ÉPOCA CONTEMPORÂNEA

6.6.1. PUBLICAÇÕES

6.6.1.1. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

SILVA, Susana Serpa, O Açoriano Oriental – 1835-2000, Ponta Delgada, Açormédia e Direcção Regional de Cultra dos Açores, 2011.

6.6.1.2. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

SILVA, Susana Serpa, “Em torno da criação de um corpo policial, na cidade de Ponta Delgada, nos alvore do século XX”, in José Murilo de Carvalho e outros, Coords., Linguagens e Fronteiras do Poder, Rio de Janeiro, Fundação Getúlio Vargas, 2011, pp. 170 e ss.

6.6.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

GIL, Ana Cristina, “África na obra de António Lobo Antunes”, in José Damião Rodrigues e Casimiro Rodrigues (eds.), Representações de África e dos africanos na História e na Cultura. Séculos XV-XXI, Lisboa, Centro de História de Além-Mar, 2011, pp. 343-350. SAMPAIO, Maria Leonor, “Quando a lente trespassa o corpo: representações de africanos na fotografia ocidental”, in José Damião Rodrigues e Casimiro Rodrigues (eds.), Representações de África e dos africanos na História e na Cultura. Séculos XV-XXI, Lisboa, Centro de História de Além-Mar, 2011. SILVA, Susana Serpa, “A emigração no Distrito de Angra do Heroísmo, entre 1850 e 1920, com base nos registos de passaportes”, in Fernando de Sousa, Lena de Menezes, e outros, Orgs., Um Passaporte para a Terra Prometida, Porto, CEPESE, 2011, pp. 52-82. SILVA, Susana Serpa, “Representações de África na imprensa micaelense de finais do século XIX (1880-1900)”, in José Damião Rodrigues e Casimiro Rodrigues, Ed., Representações de África e dos Africanos na História e Cultura – Séculos XV a XXI, Ponta Delgada, Centro de História de Além Mar, 2011, pp. 47-63. SILVA, Susana Serpa, “O Sidonismo nas ilhas dos Açores. Uma abordagem à luz da imprensa periódica micaelense”, in Carlos Cordeiro, Coord., Autoritarismos, Totalitarismos e Respostas Democráticas. Ideologias, programas e práticas, Coimbra / Ponta Delgada, Centro de Estudos Interdisciplinares do Século XX, 2011, pp. 51-74. SILVA, Susana Serpa, "Dar de comer aos famintos - subsídios para a história da Cozinha Económica de Ponta Delgada (S. Miguel-Açores)", in Maria Marta Lobo de Araújo e Alexandra Esteves, coord., Marginalidade, Pobreza e Respostas Sociais na Península Ibérica (séculos XVI-XX), Braga, CITCEM - Centro de Investigação Transdisciplinar "Cultura, Espaço e Memórias", 2011, pp. 217-231.

6.6.1.4. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

NASCIMENTO, José Wellington, Ferreira, Manuel, 2.ª ed., “A Viola de Dois Corações”, Ponta Delgada, Publiçor, in Boletim do Núcleo Cultural da Horta, Horta, Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 381-382. NASCIMENTO, José Wellington, Almeida, José Alfredo Ferreira de, 2ª ed., “A viola de arame nos Açores”, Ponta Delgada, Publiçor, in Boletim do Núcleo Cultural da Horta, Horta, Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 367-368. SILVA, Susana Serpa, “Hintze Ribeiro, 1849-1907. Da Regeneração ao Crepúsculo da Monarquia”, in Actas do Colóquio Evocativo do 1º Centenário da sua morte, Angra do Heroísmo,

Page 63: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

62

 

Direcção Regional da Cultura, 249 p., recensão, in Boletim do Núcleo Cultural da Horta, nº 20, 2011, pp. 315-324.

6.6.1.5. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

GIL, Ana Cristina, “Literacia e Cultura de Massas: um binómio impossível?”, in Sara Pereira (org.), Congresso Nacional Literacia, Media e Cidadania, 25-26 Março 2011, Braga, Universidade do Minho: Centro de Estudos de Comunicação e Sociedade. FERREIRA, Mário Clemente, “Fontes cartográficas em arquivos ibero-americanos relativas à fronteira ocidental do Brasil no século XVIII”, in Revista Eletrônica Documento Monumento, vol. 4, nº 1, Julho de 2011, Núcleo de Documentação e Informação Histórica Regional, Universidade Federal de Mato Grosso, pp. 35-47 (http://200.17.60.4/ndihr/revista/artigos/revista-dm.pdf).

6.6.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

PORTUGAL

Ana Cristina Gil - “Literacia e Cultura de Massas: um binómio impossível?”, in 1.º Congresso “Literacia, Media e Cidadania”, organizado pelo Centro de Estudos de Comunicação e Sociedade (CECS), Universidade do Minho, 25 e 26 de Março de 2011. - “Fantasia para uma nação: utopia e distopia em Mário de Carvalho” no Colóquio Internacional O Homem (In)visível: Utopia(s) na(s) História(s) e na Ficção, organizado pelo CHAM, Universidade dos Açores, Ponta Delgada, 2 a 4 de Novembro de 2011. - “À esquina da nação: decadência e regeneração no Portugal de Fialho de Almeida”, in Colóquio Internacional Portugal no tempo de Fialho de Almeida, organizado pelo Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias (CLEPUL) da Faculdade de Letras de Lisboa e pela Sociedade Histórica da Independência de Portugal (SHIP), 21 a 25 de Novembro de 2011. José Wellington Nascimento - “Viola da Terra: tradição e modernidade”, in Simpósio Internacional de Filosofia e Música, realizado na Universidade dos Açores no dia 7 de Outubro de 2011. - “Francisco Lacerda: homem da ilha, homem do mundo”, in Colóquio Geografias e vivências atlânticas: as experiências insulares, realizado na Sala do Cabido da Misericórdia de Velas, ilha de São Jorge, de 30 de Junho a 1 de Julho de 2011. Maria Leonor Sampaio - “Partidas de um discurso amoroso”, in Colóquio Internacional Diálogos em Marienbad. Relações entre literatura e cinema, Ponta Delgada, 29 de Setembro a 1 de Outubro de 2011. - “Estereótipos de género no mundo dos negócios”, in seminário Empreendedorismo, mulheres e negóccios, Ponta Delgada, 20 de Outubro de 2011. - “William Golding, The Lord of the Flies – 50 anos depois”, in onde e data. Susana Serpa Silva - “A mulher, a criança e a educação no pensamento republicano português”, conferência integrada no Ciclo de Conferencias – Açores: 100 Anos de República, promovido pela DRAC – Governo dos Açores, no Auditório Dalberto Pombo em Vila do Porto – Santa Maria, a 26 de Março de 2011. - “Dar de Comer aos Famintos – subsídios para a história da Cozinha Económica de Ponta Delgada (S. Miguel – Açores)”, in Seminário Internacional Marginalidade, Pobreza e Respostas

Page 64: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

63

 

Sociais na Península Ibérica (séculos XVI-XIX), Braga, Universidade do Minho, 3 de Maio de 2011. - “Em torno da emigração açoriana para o Brasil: diferentes leituras e problemáticas”, in VII Seminário Internacional sobre (E)Imigração Portuguesa para o Brasil: de colonos a imigrantes, organizado pela Cátedra Jaime Cortesão da Universidade Federal de S. Paulo em parceria com o CEPESE da Universidade do Porto, S. Paulo – Brasil, 1 a 11 de Novembro de 2011. - “Nuances da Escravatura nos Açores (sécs. XVII a XIX)”, in Mesa-Redonda Internacional Os Escravos na Cidade: do Mediterrâneo ao Império Português, sécs. XVI-XVIII, organizada pelo Centro de História de Além-Mar (CHAM) e Êcole dês Hautes Études Hispaniques et Ibériques – Casa Velázquez (Madrid), Lisboa, FCSH – Universidade Nova de Lisboa, 15 e 16 de Dezembro de 2011 (em co-autoria com Margarida Vaz do Rego Machado).

6.6.3. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

Maria Leonor Sampaio - Membro da equipa de investigação do projecto Conhecimento e visão: Fotografia no arquivo e no museu colonial português (1850-1950), coordenado por e financiado por, entre data.

6.6.5. TESES DE DOUTORAMENTO E MESTRADO

TESES DE MESTRADO EM ELABORAÇÃO

- José Wellington Nascimento, Viola da Terra: património e identidade açoriana? Co-Orientação de Susana Goulart Costa.

6.6.6. OUTRAS ACTIVIDADES

José Wellington Nascimento - Membro da Comissão Organizadora do “Simpósio Internacional de Filosofia e Música”, Universidade dos Açores, 7 de Outubro de 2011. - Membro da Comissão Organizadora das I Jornadas do Património. Organização do Mestrado em Património Museologia e Desenvolvimento e participação do Centro de História de Além-Mar. Susana Serpa Silva - Apresentação da revista cultural A Ponte, órgão da Câmara Municipal da Ribeira Grande, no Salão Nobre dos Paços do Concelho desta cidade, por convite da direcção, a 21 de Fevereiro de 2011. - Co-redacção com Susana Costa do Guião e participação, com depoimentos, no episódio da série sobre História dos Açores – A Cultura, produzida pela Universidade dos Açores e RTP-A, em Fevereiro de 2011. - Membro da Comissão Científica do Ciclo de Conferências-Debate Os Açores e a Guerra do Ultramar – 1961-1974: história e memoria(s), organizado pelo CEGF – Universidade dos Açores, de Maio de 2011 a Maio de 2012.

Page 65: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

64

 

6.6.6. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E

ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• COLÓQUIO INTERNACIONAL | O HOMEM (IN)VISÍVEL: UTOPIA(S) NA(S) HISTÓRIA(S) E NA

FICÇÃO

2 a 4 de Novembro de 2011 (Ponta Delgada, Açores)

Organização: CHAM

Coordenação do CHAM: Ana Cristina Gil, Madalena Teixeira da Silva e Maria Leonor

Sampaio

Consultar programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_homeminvisivel.pdf]

Page 66: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

65

 

6.7. ECONOMIAS ULTRAMARINAS E REDES COMERCIAIS

6.7.1. PUBLICAÇÕES

6.7.1.1. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

MIRANDA, Susana Münch, História Económica de Portugal,1143-2010, Lisboa, Esfera dos Livros, 2011 (em co-autoria com Leonor Freire Costa e Pedro Lains).

6.7.1.2. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

CUNHA, João Teles e, “The eye of the Beholder: The Creation of a Portuguese Discourse on Safavid Iran” in Portugal, The Persian Gulf and Safavid Persia, edited by Rudi Matthee and Jorge Flores, Leuven, Iran Heritage Foundation/Freer Gallery of Art & Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution/Peeters, 2011, pp. 11-50. CURVELO, Alexandra, "As rotas marítimas comerciais e a presença Portuguesa na Ásia". Viagens. O Tesouro da Vidigueira, Lisboa, IMC, 2011, p.40-54. MIRANDA, Susana Münch, “A Fiscalidade no Estado da Índia: configuração e dinâmicas (1510-1640)”, in Luis Salas (org.), Los Ambitos de la Fiscalidad: fronteras, território y percepción de tributos en los impérios ibéricos, siglos XV-XVIII, Madrid, Ministerio de Economia y Hacienda, Instituto de Estudios Fiscales, 2011, pp. 107-123.

6.7.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

COSTA, Ricardo Madruga da, “Entre o Reino e o Império: os Açores e a viragem de 1807-1808”, in Portugal, Brasil e a Europa Napoleónica (Org. José Luís Cardoso; Nuno Gonçalo Monteiro; José Vicente Serrão), Lisboa, Instituto de Ciências Sociais, 2010, pp. 211-227 (em co-autoria com José Damião Rodrigues). DÁVILA, Maria Barreto, “O Infante D. Henrique e a gestão dos «Dez Reais para Ceuta»”, in A Herança do Infante, Artur Teodoro de Matos e João Paulo Oliveira e Costa (coord.), Lisboa, Câmara Municipal de Lagos, CEPCEP e CHAM, 2011, pp. 345-354. FERREIRA, Maria João Pacheco, “Os portugueses e o negócio da seda persa: A participação portuguesa no comércio da seda no início do século XVII”, in LOUREIRO, Rui Manuel; RESENDE, Vasco, coord. - Estudos sobre Don García de Silva y Figueroa e os seus «Comentarios» da embaixada à Pérsia (1614-1624), vol. 4, Lisboa, Centro de História de Além-Mar, 2011, pp. 451-484. GREGÓRIO, Rute, “Africanos nos Açores: informes sobre uma presença quinhentista”, in Representações de África e dos Africanos na história e na cultura, Rodrigues, José Damião e Rodrigues, Casimiro (ed.), Ponta Delgada: CHAM, 2011, pp. 33-46. GREGÓRIO, Rute, “Conhecimento e humanização das ilhas”, in Do mar e da terra: uma história do Atlântico – Catálogo de Exposição. Coordenação de Helena Ormonde. Angra do Heroísmo: Museu de Angra do Heroísmo, 2011, pp. 13-18. GREGÓRIO, Rute, “Propriedade e proprietários da Graciosa, séculos XV e XVI: uma aproximação ao seu estudo”, in O Faial e a periferia dos Açores, séculos XV-XX – Actas do colóquio. Horta: Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 637-652. GREGÓRIO, Rute, “Breve análise codicológica de Saudades do Céu”, in Gaspar Frutuoso, Saudades do Céu. Transcrição de Maria Fernanda Enes; revisão de Hermano Teodoro; reflexões de José Enes; palavras prévias de Susana Goulart Costa. Ponta Delgada: Instituto Cultural de Ponta Delgada, 2011, pp. 27-28.

Page 67: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

66

 

MACHADO, Maria Margarida Vaz do Rego, “José do Canto – património e influência de um grande proprietário micaelense na ilha do Faial”, in O Faial e a periferia açoriana nos séculos XV a XX. Actas do V Colóquio, Horta, Núcleo Cultural da Horta, pp. 227-238. VIANA, Mário, “A metrologia nas posturas municipais dos Açores (séculos XVI-XVIII)”, in O Faial e a periferia açoriana nos séculos XV a XX. Actas do V Colóquio, Horta, Núcleo Cultural da Horta, pp. 279-312.

6.7.1.4. PUBLICAÇÕES EM REVISTAS PEER REVIEW

ALESSANDRINI, Nunziatella, “La presenza genovese a Lisbona negli anni dell’unione delle corone (1580-1640”) in: Génova y la Monarquía Hispánica (1528-1713), (coord.) Manuel Herrero Sánches-Yasmina Rocío Yessef Garfia-Carlo Bitossi-Dino Puncuh, Genova, Società Ligure di Storia Patria, Nuova Serie, vol. LI, (CXXXV) Fasc. I, 2011, pp. 73-98. COSTA, Ricardo Madruga da, “Ordenanças, Finanças Municipais e recursos Produtivos da Ilha do Pico em começo de oitocentos: um breve esboço”, in Arquipélago-história, Ponta Delgada, Universidade dos Açores, 2.ª Série, 2010-2011, Vols. XIV-XV, pp. 67-113. MENESES, Avelino de Freitas de, “O Vinho na História dos Açores”, in Arquipélago-história, Revista da Universidade dos Açores, 2ª série, XIV-XV, Ponta Delgada, 2011, 10 pp. (e em separata). Observação: Embora a Arquipélago-história obedeça a um sistema de arbitragem científica, estão somente subordinados a tal sistema os artigos publicados na secção Estudos, o que não sucede neste caso, por ter sido este artigo publicado na secção Conferências & Ensaios. VIANA, Mário, “Para a história da metrologia em Portugal: dois documentos de 1358-1360 relativos a Coimbra”, in Arquipélago. História, Ponta Delgada, 14-15, pp. 203-221.

6.7.1.5. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PERR REVIEW

COSTA, Ricardo Madruga da, “Uma outra visão da Ilha do Faial – Uma reportagem de um companheiro de viagem de Mark Twain”, in Boletim do Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 467-481.

6.7.1.6. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

COSTA, Ricardo Madruga da, O Século Dabney. Uma perspectiva das relações entre os Açores e os Estados Unidos da América à luz da correspondência consular. 1806-1892, Ponta Delgada, Universidade dos Açores, 2009, 266 p. [Versão PDF: http://www.nch.pt/biblioteca-virtual/outras-publicacoes.html]. POHLE, Jürgen, “Behaim, Martin (Martim/ Martinho da Boémia/ Bohemia)”, in EVE - Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, Séculos XV-XVIII [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve//#]. POHLE, Jürgen, “Hirschvogel, Casa comercial dos”, in EVE - Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, Séculos XV-XVIII [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve//#]. POHLE, Jürgen, “Rem, Lucas (Lukas)”, in EVE - Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, Séculos XV-XVIII [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve//#]. POHLE, Jürgen, “Welser, Casa comercial dos”, in EVE - Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa, Séculos XV-XVIII [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve//#]. VIOLA, Antonella, World History Encyclopedia, ABC-CLIO, March 2011. Entries: Indian Industrialization; Thinking about trade; Innovation in textile manufacturing. [http://www.abc-clio.com/product.aspx?id=2147489185].

Page 68: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

67

 

VIOLA, Antonella, India Today: An Encyclopaedia of Life in the Republic , ABC-CLIO , September 2011 ; Entries: Dravidian Munnetra Khazagam Parties; Karnataka. [http://www.abc-clio.com/product.aspx?isbn=9780313374623]. VIOLA, Antonella, “Bilateral Trade Agreements in the Era of Globalization. The EU and India in search of a partnership” by S. Khorana, N. Perdikis, M.T. Yeung and W. A. Kerr in Asian Integration (www.asianintegration.org) (Spring 2011).

6.7.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

José Damião Rodrigues - “Ponta Delgada (île de São Miguel, Açores): ville portuaire et agrotown”, in Journée d’étude CPER 10 LLSHS Axe 1 - Atelier 1 - Action “Villes et ports” subordinada ao tema Les villes et les ports de l’Atlantique comme lieux de liberté et de reconfiguration (XVe-XVIIIe siècles), organizada pelo CRHIA da Universidade de Nantes, Université de Nantes, 23 de Junho de 2011. Nunziatella Alessandrini - “La prima mondializzazione: italiani nell'Impero Portoghese", Università di Roma Tre, Roma, 2 de Maio de 2011. - “Commercio, cultura, potere:la comunità italiana a Lisbona nel secolo XVI", in Conferências do CHAM em Roma, Roma, Instituto Português de Santo António, 3 de Maio de 2011. - "Percorsi italiani a Lisbona nel Cinquecento", Università della Tuscia, Viterbo, 4 de Maio de 2011. Susana Münch Miranda - "Élites urbanas, guerra y presión fiscal: el financiamiento extraordinario del Estado da Índia durante la Unión", in V Curso de Historia Urbana. Ciuitas, Ciudades e Ciudadanía en la Europa Moderna, Universidad de Cantabria, Santander, 14 de Setembro de 2011.

PORTUGAL

Antonella Viola - “Os negócios ‘ibéricos’ dos florentinos: os Ginori entre Lisboa e Cádiz no final do século XVII”, in 42nd Annual Meeting of the Association for Spanish and Portuguese Studies, Lisboa, 30 de Junho a 2 de Julho de 2011. Organizadora do painel Networks of finance, Networks of trade. Foreign economic operators in Portugal, 16th-18th centuries.

- “Comércio e diplomacia”, in XXXI Encontro da APHES, Co-organizadora do painel: Reconsidering the Seventeenth-century through the public and private documentation of economic and diplomatic actors, Coimbra – Faculdade de Economia, 18-19 de Novembro de 2011. - “Os cônsules-mercadores como intermediários culturais: Lorenzo Ginori (1674-1689)”, in Workshop: Cônsules e mercadores estrangeiros no Império Português, Lisboa, 29 de Novembro de 2011. Arlindo Caldeira

Page 69: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

68

 

- "A economia atlântica no século XVI, a agricultura de plantação e o papel pioneiro da ilha de São Tomé" in Colóquio "Geografias e vivências atlânticas das experiências insulares", Velas, S. Jorge (Açores), 30 Junho e 1 Julho de 2011. - "Escravos e proprietários de escravos na cidade de Luanda durante o século XVII", in Mesa redonda da Casa de Velázquez "Les esclaves dans la ville. De la Méditerranée à l’empire portugais, XIVe-XVIIIe siècle", Lisboa, 15-16 de Dezembro de 2011. Avelino de Freitas de Meneses - “O Vinho na História dos Açores; a introdução, a cultura e a exportação”, in Seminário Internacional Viticultura Atlântica. Construir o Futuro, 10 e 11 de Junho de 2011, Madalena, Cooperativa Vitivinícola da Ilha do Pico. João Teles e Cunha - “Goa: construção, ascensão e declínio de um empório português na Ásia, c. 1510-1750” conferência no Centro de História da Sociedade e Cultura da Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, 15 de Fevereiro de 2011. - “Goa em transição na correspondência comercial de Pierre-Philippe Rocquefeuil (1755-1757)”, in Seminário Internacional Goa: Passado e Presente, realizado na Universidade Católica Portuguesa, 26 a 28 de Outubro de 2011. Jürgen Pohle - “Lucas Rem e Sebald Kneussel: dois feitores alemães em Lisboa no início do século XVI”, in 42nd Annual Meeting of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Instituto de Ciências Sociais, Universidade de Lisboa, 30 de Junho a 3 de Julho de 2011. - “Rivalidade e cooperação: redes de mercadores alemães em Lisboa no início do século XVI”, in Oficinas de Investigação do CITCEM/ 2011, Redes: problemas e métodos, Universidade do Porto, Faculdade de Letras, 25 de Novembro de 2011. - “Agentes comerciais alemães em Lisboa e seus testemunhos (1503-1512)”, in Workshop Cônsules e mercadores estrangeiros no Império Português, CHAM, FCSH, 29 de Novembro de 2011. Maria da Graça Delfim - “O papel dos contratos agrários na formação do património material do Convento de S.João de Ponta Delgada no século XVII”, in II Encontro de Jovens Investigadores de História Moderna, Braga, Museu D. Diogo de Sousa, 16-18 de Junho de 2011. Maria Margarida Vaz do Rego Machado - “Estratégias de nobilitação dos mercadores de grosso trato açorianos na transição do Antigo Regime para o Liberalismo”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios de Antigo Regime, Lisboa, Instituto de Investigação Científica e Tropical, 18-21 de Maio de 2011. - “Nicolau Maria raposos e as Ilhas do Triângulo”, in Colóquio Geografias e vivências atlânticas: as experiências insulares, S. Jorge, CHAM, 30 de Junho e 1 de Julho de 2011. - "Nuances da escravatura nos Açores, séculos XVII a XIX", in Table ronde internationale Les esclaves dans la ville ou La ville des esclaves. De la Méditerranée à l’empire portugais, XIVe-XIXe siècle, organização CHAM, Ècole das hautes études hispanique et ibérique (Casa Velázquez, Madrid) e EURESCL /7 PCRD, Science sócio-economiqurs et humaines), Lisboa, 15 e 16 de Dezembro de 2011 (em co-autoria com Susana Serpa Silva). Nunziatella Alessandrini - "Os Perestrello: uma família de prazentinos no Império Português (séc. XVI)", Sociedade de Geografia de Lisboa, 17 de Maio de 2011.

Page 70: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

69

 

- “De Genova a Lisboa: redes comerciais da família Ghersi (1640-1700)", Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Lisboa, 30 Junho-3 Julho de 2011. - “Goa, principal terra d'India, nas cartas de Filippo Sassetti (1583-1588)", in Congresso Internacional Goa: Passado e Presente, Universidade Católica de Lisboa, 26-28 de Outubro 2011. -"Portugal restaurado nas cartas do cônsul da nação genovesa Carlo Antonio Paggi (1656-1666)", in XXXI Encontro da Associação Portuguesa de História Económica e Social, Coimbra, 18-19 de Novembro de 2011. - "Comércio global e redes económicas no Portugal restaurado", Porto, Oficina de Investigação do CITCEM, 26 de Novembro de 2011. - “Giovanni dall’Olmo: consul-mercador veneziano na Lisboa de Quinhentos”, in Workshop Cônsules e mercadores estrangeiros no Império Português, CHAM, Universidade Nova de Lisboa, FCSH, 29 de Novembro de 2011. Ricardo Madruga da Costa - “Relevância das exportações de vinho do Pico na economia dos Açores nas duas primeiras décadas do século XIX”, in Seminário Vitivinicultura Atlântica. Construir o Futuro, organização da Cooperativa Vitivinícola da Ilha do Pico, 9-12 de Junho de 2011. - “Marcos Históricos relevantes nas relações entre os Açores e os EUA”, in colóquio Regionalismo e Organização Política. A Europa, os Estados Unidos e a Relação Transatlântica, organização Cátedra Jean Monet/Universidade dos Açores, 7-8 de Novembro de 2011. - “Uma dinastia consular dos EUA nas Western Islands”, in Workshop Cônsules e mercadores estrangeiros no Império Português, Lisboa, CHAM, 29 de Novembro de 2011. Susana Münch Miranda - “Diplomacia e redes mercantis: custos e organização logística de uma enviatura portuguesa ao Sacro Império (1685-1687)”, XXXI Encontro da APHES, Coimbra, Universidade de Coimbra, 18-19 de Novembro de 2011.

6.7.3. LECCIONAÇÃO

João Teles e Cunha - “Goa, c. 1510-1750” seminário no Mestrado de História no seminário ‘Expansão, colonialismo e pós-colonialismo’, da Faculdade de Letras da University of Coimbra, 15 de Março de 2011. - “Portugal e a Índia Islâmica”, in seminário do II Curso de História do Islão «Presenças Portuguesas no Mundo Islâmico», celebrado na Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 16 de Março de 2011. Maria Margarida Vaz do Rego Machado - Seminário sobre o “Povoamento dos açores e sua organização económica e relações comerciais entre os Açores e o Brasil nos séculos XVII e XVIII”, ao segundo ciclo do curso de História do Departamento de Historia Moderna y da América da Universidade de Granada, ao abrigo do programa Erasmus.

6.7.4. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

Maria da Graça Delfim

- Membro da equipa de investigação do projecto Terras para além dos Mares: Direitos de Propriedade em Império Português Moderno, coordenado por José Vicente Serrão, financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HIS/113654/2009).

Page 71: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

70

 

Maria Margarida Vaz do Rego Machado

- Responsável pelo projecto História Insular e Fontes para a História dos Açores, do Centro de Estudos Gaspar Frutuoso, financiado pela DRCT, até Novembro de 2011. - Coordenadora do projecto internacional e interuniversitário sobre Tabacos, coordenador Luxán Meléndez da universidade da Las Palmas de Gran-Canária e João de Figueirôa-Rêgo; entidades promotoras: GRETA, CHAM e CIDEHUS. - Membro da equipa de investigação do projecto História do Faial, coordenado por Mário Viana; entidade promotora o Centro de Estudos Gaspar Frutuoso da Universidade dos Açores com o apoio da Câmara Municipal da Horta. Mário Viana - Coordenador do projecto História do Faial; entidade promotora o Centro de Estudos Gaspar Frutuoso da Universidade dos Açores com o apoio da Câmara Municipal da Horta. - Investigador responsável da parte portuguesa do projecto Os portos na configuração do espaço atlântico espanhol e português na Idade Média (no âmbito das Acções Integradas Luso-Espanholas 2011-2012; investigador principal da parte espanhola: Jesús Ángel Solórzano Telechea, da Universidade de Cantábria. - Coordenador da secção de Humanidades do projecto Arquivo Digital 2.0 [http://arquivodigital.uac.pt/yii/arquivodigital/]. Rute Gregório - Coordenadora do projecto Estudos de história da Misericórdia de Angra do Heroísmo, séculos XVI-XIX, conjuntamente com Susana Goulart Costa (2010-2013), financiado pela Santa Casa da Misericórdia de Angra do Heroísmo. - Organização do arquivo histórico da Misericórdia de Ponta Delgada (2008-2013) – planificação, coordenação e orientação das actividades técnicas e intelectuais. A fase prévia consiste no levantamento das unidades do acervo, respectiva higienização, atribuição do nº de controlo, elaboração do Plano de Classificação, atribuição de cota provisória e elaboração de catálogo. Projecto disponível em: http://rutegregorio.wordpress.com/investigacao/projectos-em-arquivos/ - Membro da equipa de investigação do projecto Terras além dos Mares: direitos de propriedade no Império Português Moderno, coordenado por José Vicente Serrão. (http://alfa.fct.mctes.pt/apoios/projectos/consulta/aavaliar?iep=7088). - Membro da equipa de investigação do projecto Um navio ibérico para o Atlântico: construção naval, vida a bordo e a escala de Angra nos séculos XVI e XVII, do Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa e da Universidade dos Açores e do Instituto de Ciências e Tecnologias Agrárias e Agro-Alimentares da Universidade do Porto, coordenado por José Damião Rodrigues, responsável pelos trabalhos arqueológicos José António Bettencourt e financiando pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-ARQ/104084/2008), desde Abril de 2010. (http://www.cham.fcsh.unl.pt/arqueologia/navioangra.html). - Organização do arquivo definitivo da Paróquia de São José de Ponta Delgada. Fase de diagnóstico e de elaboração do plano de intervenção (Junho.2011 - Dezembro de 2012). Susana Münch Miranda - Membro da equipa de investigação do projecto Terras além dos Mares: Direitos de Propriedade no Império Português Moderno (PTDC/HIS-HIS/113654/2009), coordenado por José Vicente Serrão (ISCTE-IUL), financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia,

Page 72: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

71

 

promovido pelo Centro de Estudos de História Contemporânea Portuguesa, iniciado em Fevereiro de 2011.

6.7.5. PROJECTOS DE PÓS-DOUTORAMENTO

Antonella Viola, Um Projecto Luso-Italiano da Companhia da Índias - final do século XVII. Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. Jürgen Pohle, Os mercadores-banqueiros alemães e a Expansão Portuguesa no reinado de D. Manuel I. Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. Ricardo Madruga da Costa, O Século Dabney. Susana Münch Miranda, Comunicação Política na Idade Moderna. Portugal e o Sacro Império Romano-Germânico (1683-1738). Orientação: Pedro Cardim.

6.7.6. OUTRAS ACTIVIDADES

Luís Pinheiro - Membro da Comissão Organizadora do Congresso Internacional “Portugal no tempo de Fialho de Almeida (1857-1911), Lisboa, 21-23 e 25 de Novembro. - Membro da Comissão Organizadora do Colóquio Internacional A Belle Époque Brasileira, Lisboa, 21 e 22 de Novembro de 2011. Maria Margarida Vez do Rego Machado - Membro da comissão organizadora do Colóquio Geografias e vivências atlânticas: as experiências insulares, CHAM, Misericórdia das Velas, S. Jorge, 30 de Junho e 1 de Julho de 2011. - Membro da comissão organizadora do Workshop: Cônsules e Mercadores estrangeiros no Império Português, Lisboa, CHAM, 29 de Novembro de 2011. Ricardo Madruga da Costa - Membro da comissão científica do Seminário Vinicultura Atlântica. Construir o Futuro, Vila da Madalena do Pico, 9 e 12 de Julho de 2011.

6.7.7. TESES DE DOUTORAMENTO E MESTRADO

TESES DE DOUTORAMENTO DEFENDIDAS EM 2011

- Maria da Graça Delfim, O Património do Convento de Ponta Delgada no século XVII. Orientação de Rute Gregório.

TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- Francisco Faria, O Financiamento da Missão Japonesa da Companhia de Jesus. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa.

6.7.8. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, CONGRESSOS E

ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• CICLO DE CONFERÊNCIAS | RELAÇÕES LUSO-ITALIANAS NOS SÉCULOS XV-XVIII: BALANÇO E NOVAS LINHAS DE INVESTIGAÇÃO NO ÃMBITO DOS 150 ANOS DA UNIÃO DE ITÁLIA

Anual 2011 Organização: CHAM

Page 73: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

72

 

Coordenação do CHAM: Antonella Viola e Nunziatella Alessandrini

Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_relacoeslusoitalianas.pdf]

• INTERNATIONAL WORKSHOP | THE PERSUIT OF EMPIRE: THE DUTCH AND PORTUGUESE COLONY OF BRAZIL, 1621-1668

10 a 11 de Novembro de 2011 (Leiden) Organização: CHAM Coordenação do CHAM: Cátia Antunes

Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_leiden.pdf]

• WORKSHOP | CÔNSULES E MERCADORES ESTRANGEIROS NO IMPÉRIO PORTUGUÊS

29 de Novembro de 2011 Organização: CHAM Coordenação do CHAM: Maria Margarida Vaz do Rego Machado

Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_workshop_mercadores.pdf]

• TABLE RONDE INTERNATIONALE LES ESCLAVES DANS LA VILLE OU LA VILLE DES ESCLAVES. DE LA MÉDITERRANÉE À L’EMPIRE PORTUGAIS, XIVE-XIXE SIÈCLE 15 e 16 de Dezembro de 2011 Organização: CHAM; Casa Velázquéz Coordenação do CHAM: Rute Gregório e Maria Margarida Vaz do Rego Machado Coordenação Casa Velázquéz: Fabienne Guillén

Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_casavelazquez_dez.pdf]

Page 74: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

73

 

6.8. GRUPOS E REPRESENTAÇÕES SOCIAIS NA EXPANSÃO PORTUGUESA

6.8.1. PUBLICAÇÕES

6.8.1.1. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

FIGUEIROA-REGO, João de, «A Honra Alheia por um Fio»: os estatutos de limpeza de sangue nos espaços de expressão ibérica (sécs. XVI-XVIII), Lisboa, Fundação Calouste Gulbenkian, FCT, Ministério da Ciência, Tecnologia e Ensino Superior, Julho 2011. PENALVA, Elsa, Mulheres em Macau Donas Honradas, Mulheres Livres e Escravas Séculos XVI e XVII, Centro de História de Além-Mar, Faculdade de Ciências Sociais e Humanas, Universidade Nova de Lisboa, Universidade dos Açores, Centro Científico e Cultural de Macau, I.P, 2011. SEIXAS, Miguel Metelo de, Heráldica, representação do poder e memória da nação: o armorial autárquico de Inácio de Vilhena Barbosa (prefácio de Tiago C. P. dos Reis Miranda), Lisboa, Universidade Lusíada Editora, com apoio FCT, 2011.

6.8.1.2. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

FRADE, Florbela Veiga, “A Importância Social e Religiosa das Famílias Milão-Dinis em Portugal e em Hamburgo”, in Portugal und das Heilige Römische Reich (16.-18. Jahrhundert) / Portugal e o sacro Império (séculos XVI-XVIII), ed. Alexandra Curvelo & Madalena Simões, Münster, Aschendorff Verlag, 2011, pp. 181-206. STUMPF, Roberta Giannubilo. “Venalidad de oficios en la monarquía portuguesa: un balance preliminar”, in ANDÚJAR CASTILLO, Francisco y FELICES de la FUENTE, Maria del Mar (eds). Venalidad en España del Antiguo Régimen. Procesos y contextos. Madrid, Biblioteca Nueva, 2011.

6.8.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

RODRIGUES, José Damião, “Angra, os Açores e o Mundo”, in Do Mar e da Terra… uma história no Atlântico, Catálogo da Exposição de longa duração inaugurada em 2011, Angra do Heroísmo, Presidência do Governo Regional dos Açores, Direcção Regional da Cultura, Museu de Angra do Heroísmo, 2011, pp. 45-52. RODRIGUES, José Damião, “Os vereadores-capitães da ilha do Pico no século XVIII: elementos para a história social da ilha-montanha”, in O Faial e a Periferia Açoriana nos Séculos XV a XX, Actas do V Colóquio, Horta, Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 265-278. RODRIGUES, José Damião, “Nordeste: notas para uma história por fazer”, in Inventário do Património Imóvel dos Açores. São Miguel. Nordeste, Angra do Heroísmo, Direcção Regional da Cultura-Instituto Açoriano de Cultura-Câmara Municipal do Nordeste, 2011, pp. 11-14. SEIXAS, Miguel Metelo de, “A pedra de armas do paço dos alcaides-mores de Óbidos: uma memória heráldica”, in Actas do II Congresso Internacional Casa Nobre – Um património para o futuro, Arcos de Valdevez: Câmara Municipal de Arcos de Valdevez, pp. 125-174 (em co-autoria com João Bernardo Galvão-Telles).

6.8.1.4. PUBLICAÇÕES EM REVISTAS PEER REVIEW

FIGUEIROA-REGO, João de, “Cor da pele, distinções e cargos: Portugal e espaços atlânticos portugueses (séculos XVI a XVIII)”, in Tempo, Instituto de Ciências Humanas, UFF, Rio de Janeiro, vol. 15, nº 30, Jan- Dez 2011, pp. 115-145 (também disponível on line: http://www.historia.uff.br/tempo/site/?cat=782 (em co-autoria com Fernanda Olival).

Page 75: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

74

 

PEREIRA, Ana Luiza de Castro, “Lençóis de linho, pratos da Índia e brincos de filigrana”: vida cotidiana numa vila mineira setecentista”, Revista Estudos Históricos, Rio de Janeiro, vol. 24, nº 48, p. 331-350, julho-dezembro de 2011. (Revista A1 – classificação CAPES/Brasil). SANTOS, Matilde, Elites e poderes locais em Cabo Verde (séculos XV-XVII), Coimbra: XXXI Encontro da APHES, 2011. [http://www4.fe.uc.pt/aphes31/papers/sessao_6d/matilde_santos_paper.pdf] STUMPF, Roberta. Recensão do Livro: Adriana Romeiro, Paulistas e emboabas no coração das Minas: idéias, práticas e imaginário político no século XVIII. Belo Horizonte, Editora da Universidade Federal de Minas Gerais, 431 páginas. In: Varia História. Belo Horizonte, Vol.27, N◦45, jan/jun 2011, pp. 375-9.

6.8.1.5. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

CÂMARA, Maria João da, “Panorama reciente sobre Archivos familiares en Portugal. Posesión de privados e integración en instituciones públicas”, in 5.as Jornadas “Archivo y Memoria“: Extraordinarios y fuera de serie: formación, conservación y gestión de archivos personales, Madrid, 17-18 de Fevereiro de 2011. [http://www.archivoymemoria.com/jornada_05/comunicaciones_05.htm] STUMPF, Roberta G. Verbete “Formação territórial do Brasil”, in Enciclopédia Virtual da Expansão Portuguesa [http://www.fcsh.unl.pt/cham/eve/]. VILA-SANTA, Nuno, “A trajectória de D. Duarte de Eça: de capitão deposto a capitão de Goa” [http://www.iict.pt/pequenanobreza/arquivo/Doc/t9s1-01.pdf].

6.8.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

Ana Luiza de Castro Pereira - “Negociações diplomáticas: a compra do Nordeste Brasileiro: a ocupação Neerlandesa na América Portuguesa – Século XVII”, in 58th Annual Conference of the Rocky Mountain Council for Latin American Studies, Santa Fé, Novo México, EUA, 5 a 10 de Abril de 2011. Florbela Veiga Frade -“The Rainbow Colors that Portrait the Feminine in Poema de La Reina Ester, Lamentaciones del Propheta Jeremias, Historia de Rut y Varias Poesias (1627) of João (Moshe) Pinto Delgado”, in The Position and Self-Image of Women in Sefardi Sources. First Congress of Society for Sefardic Studies, Jerusalém, 9-11 de Janeiro de 2011. João de Figueiroa-Rego -“Os Familiares do Santo Ofício e os agentes do tabaco: coincidências e desencontros”, in Simpósio Internacional de Estudos Inquisitoriais: História e Historiografia, Universidade Federal da Bahia, 11-14 de Agosto de 2011. José Damião Rodrigues - “Um Europeu nos trópicos: sociedade e política no Rio joanino na correspondência de Pedro José Caupers”, in Conferência realizada na Universidade do Estado do Rio de Janeiro, organizada pelo Laboratório Redes de Poder e Relações Culturais, integrado no Programa de Pós-Graduação em História da mesma universidade, a 30 de Maio de 2011. - “Arquivos locais de Angra do Heroísmo e Ponta Delgada”, in I Seminário Internacional A comunicação política na monarquia pluricontinental portuguesa (1580-1808): Reino, Atlântico e

Page 76: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

75

 

Brasil, organizado pelo Grupo de Pesquisa do CNPq Antigo Regime nos Trópicos, no âmbito do Projecto PTDC/HIS-HIS/098928/2008, A comunicação política na monarquia pluricontinental portuguesa (1580-1808): Reino, Atlântico e Brasil, 31 de Maio e 1 de Junho de 2011, Universidade Federal do Rio de Janeiro. Maria João da Câmara - “Panorama reciente sobre Archivos familiares en Portugal. Posesión de privados e integración en instituciones públicas”, in 5.as Jornadas “Archivo y Memoria“: Extraordinarios y fuera de serie: formación, conservación y gestión de archivos personales, Madrid, 17-18 de Fevereiro de 2011. Miguel Metelo de Seixas - “Armoiries, nom et patrimoine: quelques réflexions sur les éléments d’identification de la noblesse médiévale portugaise”, in Journée héraldique Les fonctions de l’héraldique au Moyen Age. Etat présent de la recherche et perspectives, CESMC (Université de Poitiers), Université de Poitiers, 21 de Junho de 2011.

- “Heráldica medieval portuguesa: relações entre armas, nome e património como factores de identidade das linhagens”, in Coloquio Internacional El Linaje y la Parentela en el Occidente peninsular (siglos XIII-XV), Instituto de Estudios Gallegos "Padre Sarmiento", Consejo Superior de Investigaciones Científicas / Xunta de Galicia, Instituto de Estudios Gallegos "Padre Sarmiento", Santiago de Compostela, 29 de Junho de 2011. - “Héraldique des sceaux du clergé séculier portugais au Moyen Âge”, in Congresso Internacional Héraldique et Numismatique II – Moyen Âge – Temps Modernes, Université du Havre / Société Française d’Héraldique et de Sigillographie, Université du Havre (França), 14 e 15 de Setembro de 2011 (em co-autoria com Maria do Rosário Morujão e Anísio de Sousa Saraiva – Universidade de Coimbra).

- “Art et héraldique au service de la représentation du pouvoir sous Jean II de Portugal (1481-1495)”, in Congresso L’Arme Segreta. Araldica e Storia dell’Arte nel Medioevo (secoli XIII-XV), Kunsthistorisches Institut in Florenz – Max-Planck Institut / Scuola Normale Superiore, Firenze / Pisa, 24-26 de Novembro de 2011.

Roberta Stumpf

- "Noblezas en las conquistas ultramarinas: reflexiones sobre la aplicación de las categorías sociales del Antiguo Régimen portugués para la comprensión de las sociedades de la America portuguesa”, in Seminario Elites y poder en las monarquías ibéricas /Península ibérica (siglo XVIII): espacios, actores y dinámicas, Universidad de Vigo, Campus Ourense, 2 de Dezembro de 2011.

PORTUGAL

Alexandra Pelúcia - “Inesperada Trindade: os Braganças, D. Constantino e a Índia”, in Congresso de História e História da Arte De Todas as Partes do Mundo. O Património do 5º Duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 29 e 30 de Setembro de 2011. Ana Luiza de Castro Pereira - “´Entre os Senhores da casa e os familiares...': secretários, criados e servidores das embaixadas portuguesas em Londres e em Paris (1640-1815)", in 42nd Annual Meeting of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Lisboa, 30 de Junho a 2 de Julho de 2011. Elsa Penalva

Page 77: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

76

 

- “Madre María Magdalena de la Cruz: Percurso Intelectual e Missionário de uma Clarissa em Macau e na Cochinchina: 1633-1645”, in Seminário de Estudos Permanentes sobre Macau, CETAPS e CHAM, 27 de Janeiro de 2011. João Figueiroa-Rego - “Fumos de Suspeita: os tabaqueiros e a Inquisição (sécs. XVII-XVIII)”, in Seminário Internacional Inquirir da honra: agentes e ministros (séculos XVI-XVIII), Universidade de Évora, 6-7 de Outubro de 2011. João Paulo Oliveira e Costa - "Biografias em contexto" conferência apresentada ao colóquio internacional D. Álvaro da Costa e a sua descendência. Séc. XV-XVII. Poder, arte e devoção. Lisboa, 7 de Junho de 2011. José Damião Rodrigues - “Os horizontes bourbónicos do reinado de D. João V”, in Colóquio Uma rainha entre duas monarquias. As relações entre Portugal e Espanha de 1668 a 1758, colóquio internacional no 3º centenário do nascimento de D. Maria Bárbara de Bragança, organizado pelo CHAM, Mafra e Lisboa, 12-13 de Maio de 2011. - Participação na mesa-redonda “Dinâmicas de construção das redes no Império Português: poder, economia e sociedade”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios de Antigo Regime, Lisboa, Instituto de Investigação Científica Tropical, 18 a 21 de Maio de 2011.~ - “O provimento de ofícios nas ilhas atlânticas: o caso dos Açores”, in Seminário Internacional Cargos e ofícios nas monarquias ibéricas (séculos XVII e XVIII): provimento, controlo e venalidade, organizado pelo CHAM, Lisboa, 22-23 de Setembro de 2011. Maria Barreto Dávila - “«Coisas de mulher»: relações entre a infanta D. Beatriz e a pequena nobreza dos arquipélagos atlânticos”, in Congresso Internacional A Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos de Antigo Regime, Lisboa, IICT, 18-21 de Maio de 2011. - “O duque e os seus filhos: estratégias de perpetuação da linhagem de D. Fernando, o 2º duque de Bragança”, in 42nd Annual Conference of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Lisboa, ICS, Julho 2011. Maria João da Câmara - “Relação da linhagem dos Figueiredos com o Império Português (séculos XVI-XVIII)”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos de Antigo Regime, Instituto de Investigação Científica Tropical, Lisboa, 18-21 de Maio 2011. - “Estudo de um Arquivo Familiar. Problemas e métodos de investigação”, in III Congresso Internacional Casa Nobre: um património para o futuro, Arcos de Valdevez, 2-4 de Dezembro de 2011. - “A Narrativa Romanceada”, in Famílias e Sociedade: Arquivos, História, Memória, organizado pelo Instituto de Estudos Medievais, pelo CHAM e pelo Instituto de História Contemporânea (IHC), 26 de Setembro a 12 de Dezembro [http://iem.fcsh.unl.pt/organizar/cursos-livres/clfamilia2011]. Marisa Marques - “Mem de Sá, um percurso singular no Império Quinhentista Português”, in 42º Encontro da Associação de Estudos Portugueses e Hispânicos, Lisboa, em Junho de 2011. Miguel Metelo de Seixas - “Reflexos ultramarinos na heráldica da nobreza de Portugal”, in Congresso Pequena Nobreza e Impérios Ibéricos de Antigo Regime, organização do Instituto de Investigação Científica e Tropical e do CHAM, Lisboa, 18-21 de Maio de 2011.

Page 78: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

77

 

- “Heráldica medieval portuguesa”, in Seminário Instituto de Estudos Medievais – Caminhos de Futuro, organização do Instituto de Estudos Medievais, Universidade Nova de Lisboa, 24 de Maio de 2011. - “O património armoriado dos Costas: uma estratégia de comunicação?”, in Colóquio Internacional D. Álvaro da Costa e a sua descendência, organização do Instituto de Estudos Medievais e do CHAM, Museu de Évora, 8 de Junho de 2011 (em co-autoria com João Bernardo Galvão-Telles). - “Sigilografia, sociabilidade e representação do poder: um sinete de Alexandre de Gusmão”, in Colóquio Diplomacia e Transmissão Cultural. Colóquio de História, História da Arte e Literatura, organização da Fundação das Casas de Fronteira e Alorna, Lisboa, 9-11 de Novembro de 2011 (em co-autoria com Tiago C. P. dos Reis Miranda). - “A heráldica portuguesa do século XV: propostas para o seu estudo”, in Seminário internacional Os Livros de Horas do Palácio Nacional de Mafra e a Cultura Artística do Século XV, organização do Instituto de Estudos Medievais e do CHAM, Mafra, 24 de Novembro de 2011 (em co-autoria com João Bernardo Galvão-Telles). Nuno Vila-Santa - “A trajectória de D. Duarte de Eça: de capitão deposto a capitão de Goa”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos de Antigo Regime, Lisboa, IICT e CHAM, 18-21 de Maio de 2011. - “O Duque como conselheiro: D. Teodósio e a Coroa em meados de Quinhentos”, in Colóquio Internacional De Todas as Partes do Mundo, o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, CHAM, 29-30 de Setembro de 2011. Roberta Stumpf - “Atividade comercial e aquisição de hábitos das Ordens Militares nas Minas Setecentistas”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos de Antigo Regime, Instituto de Investigação Científica Tropical (IICT), Lisboa, 20 de Maio de 2011. - “O provimento de ofícios no reinado de D. João V (1706-1750)”, in Seminário de História do Instituto de Ciências Sociais (ICS) da Universidade de Lisboa. Lisboa, ICS, 12 de Abril de 2011. - “A Administração ´pública’ no Antigo Regime: o provimento de cargos no Brasil do século XVIII”, in VI Ciclo de Conferências Ciências nos Trópicos do Instituto de Investigação Científica Tropical (IICT), Arquivo Histórico Ultramarino, Lisboa, 2 de Junho de 2011. - “O provimento de ofícios na América portuguesa concedidos por donativos (reinados de D. João V e D. José I). Uma abordagem da venalidade em perspectiva comparada”, in 42nd Annual Meeting of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies, Instituto de Ciências Sociais (ICS) da Universidade de Lisboa, Lisboa, 2 de Julho de 2011. - “A venalidade régia de cargos na América portuguesa do século XVIII”, in Seminário Internacional Cargos e ofícios nas monarquias ibéricas (séculos XVII e XVIII): provimento, controlo e venalidade, CHAM, Lisboa, 23 de Setembro de 2011. - “Servir El Rei na América Portuguesa: a riqueza como critério de fidelização política”, in XXXI Encontro da APHES- Economia e Instituições: Perspectivas Históricas, Coimbra - Faculdade de Economia, 19 de Novembro de 2011. 6.8.3. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

Page 79: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

78

 

José Damião Rodrigues - Membro da equipa de investigação do projecto História da ilha do Faial, sob coordenação de Mário Viana, Centro de Estudos Gaspar Frutuoso da Universidade dos Açores e financiado pela Câmara Municipal da Horta. - Membro da equipa de investigação do projecto Monarquía Universal, Hispánica o Católica. Una revisión de la cultura política de las élites hispánicas en los reinados de Felipe III y Felipe IV, Proyecto Nacional de Investigación del Ministerio de Ciencia e Innovación de España HAR2009-08765 (início em 2010). - Membro da equipa de investigação Plutarco XXI. Biografías (individuales y colectivas) y procesos (sociales, políticos, económicos y culturales), 1650-1750, sob direcção de José Manuel de Bernardo Ares, da Facultad de Filosofía y Letras de la Universidad de Córdoba, e coautor, no âmbito do mesmo Projecto, do Dicionário Biográfico [http://biografias1650-1750.org/pt/]. - Membro da equipa do grupo de pesquisa Antigo Regime nos Trópicos: Centro de Estudos sobre a Dinâmica Imperial no Mundo Português, séculos XVI-XIX, sob direcção de João Luís Fragoso, do Departamento de História, Instituto de Filosofia e Ciências Sociais, da Universidade Federal do Rio de Janeiro, acreditado pelo CNPq. Miguel Metelo de Seixas - Consultor do projecto A Casa Senhorial em Lisboa e no Rio de Janeiro (séculos XVII, XVIII e XIX). Anatomia dos Interiores, do Instituto de História da Arte (FCSH/UNL); Centro de Estudos de Artes Decorativas (ESAD/FRESS), coordenado por Isabel Mayer Godinho de Mendonça e Hélder Carita, financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia, 2011-2014. - Membro da equipa de investigação do projecto Biblioteca DigiTile: Azulejaria e Cerâmica on-line, do Instituto de História da Arte / Universidade de Lisboa e Fundação Calouste Gulbenkian, financiado pela Fundação Calouste Gulbenkian e pela Fundação para a Ciência e Tecnologia, coordenado por Vítor Serrão e Susana Varela Flor (PTDC/EAT-EAT/117315/2010). - Coordenador do projecto Inventário heráldico do concelho de Óbidos, do CLEGH/ULL; Rede de Investigação Transdisciplinar da Câmara Municipal de Óbidos e financiado pela Câmara Municipal de Óbidos, 2008-2012. Roberta Stumpf - Membro da equipa de investigação do projecto Os impérios ibéricos no final do Antigo Regime, convênio específico de investigação entre a Escuela de posgrado de la Pontificia Universidad Católica del Perú (PUCP), o Centro de História de Além-Mar (CHAM/UNL/UAç), a Universidad Pablo del Olavide (España), a Universidad de São Paulo e Universidade Federal Juiz de Fora de Minas Gerais (Brasil). Virgínia Valadares - Membro da equipa dodo projeto Ilustração e cultura escrita em Portugal e no Brasil na transição do Antigo Regime (1750-1850): Do domínio da política ao império da lingua, financiado pela CAPES/ Brasil.

6.8.4. PROJECTOS DE PÓS-DOUTORAMENTO

Ana Luiza de Castro Pereira, “Entre os Senhores da casa e os familiares...”: secretários, criados e servidores das embaixadas portuguesas em Londres e em Paris (1640-1815). Orientação: Pedro Cardim. Edval de Souza Barros, Gerindo Frustrações: o Conselho Ultramarino e os conflitos de jurisdição no Atlântico e no Índico. Orientação: Pedro Cardim.

Page 80: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

79

 

Elsa Penalva, Prosopografia das elites e redes sociais na criação e sustentação de Macau (c.1582-c.1660). Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. Florbela Veiga Frade, Um espelho para a vida: a comunidade sefardita de Hamburgo e a sua Produção Cultural e Científica (finais séc. XVI-finais séc. XVII). Orientação: Pedro Cardim. João de Figueiroa-Rego, As Juntas e Estancos do Tabaco na Península Ibérica: uma aproximação sociológica e política (séculos XVII-XIX). Orientação: Pedro Cardim. Miguel Metelo de Seixas, A heráldica portuguesa (séculos XV-XVIII): uma cultura visual de representação política e social. Orientação: José Damião Rodrigues. Roberta Stumpf, Mercês e venalidade: a aquisição de ofícios e honras na América portuguesa 1706-1808. Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. Virginia Valadares, A Sociedade dos Pedreiros Livres sob o Olhar do Santo Ofício entre Portugal e o Brasil no final de Setecentos. Orientação: João Paulo Oliveira e Costa.

6.8.5. OUTRAS ACTIVIDADES

6.8.5.1. COORDENAÇÃO/ORGANIZAÇÃO DE EVENTOS

Alexandra Pelúcia - Membro da comissão organizadora do Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios de Antigo Regime, Lisboa, 18 a 21 de Maio de 2011. Andreia Martins de Carvalho - Organização do InterFace2011. 3rd Symposium for the Humanities and Technology, Londres, University College London, 27-29 July 2001 [www.interface2011.org.uk]. Edval de Souza Barros - Coordenação da Sessão de Comunicações no Colóquio Internacional Uma Rainha entre duas Monarquias: as Relações entre Portugal e Espanha entre 1668 e 1758, organizado pelo Centro de História de Além-Mar da Universidade Nova de Lisboa/Universidade dos Açores, coordenado por David Martín Marcos e Pedro Cardim e realizado em Mafra e Lisboa, entre 12 e 13 de Maio de 2011. João de Figueiroa-Rego - Coordenador do Seminário Internacional Inquirir da honra: agentes e ministros (séculos XVI-XVIII), realizado no âmbito do projecto FCOMP-01-0124-FEDER-007360, Universidade de Évora, 6-7 de Outubro de 2011. - Coordenador do Seminário permanente de história do tabaco, realizado no âmbito do protocolo de colaboração com o Grupo GRETA, com o CHAM e com o CIDEHUS da Universidade de Évora, 7 Dezembro 2011. - Coordenador do Seminário Permanente Sobre a Inquisição, CIDEHUS – Universidade de Évora, no âmbito do projecto FCOMP-01-0124-FEDER-007360. - Coordenador do Seminário Permanente As Nobrezas no Sul da Europa, CIDEHUS – Universidade de Évora. José Damião Rodrigues - Membro da Comissão Científica do Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios de Antigo Regime, organizado pelo projecto Pequena nobreza e “nobreza da terra”na construção do Império: os arquipélagos atlânticos, coordenado por Miguel Jasmins Rodrigues e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HAH/66107/2006), do Instituto de

Page 81: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

80

 

Investigação Científica Tropical, do CHAM e da Direcção-Geral de Arquivos, Lisboa, Instituto de Investigação Científica Tropical, 18-21 de Maio de 2011. - Membro da Comissão Organizadora do Colóquio Geografias e vivências atlânticas: as experiências insulares, organizado pelo Centro de História de Além-Mar, pela Misericórdia de Velas e pela Associação Cultural de Velas, Velas, São Jorge, 30 de Junho e 1 de Julho de 2011. Maria João da Câmara - Colaboração na organização do III Congresso Internacional, Casa Nobre: Um Património para o Futuro, Câmara Municipal de Arcos de Valdevez, 1 de Abril de 2011 e 31 de Maio de 2011. Virgínia Valadares - Organização do Cóloquio internacional que ocorrerá em Belo Horizonte – Brasil entre os dias 24 a 27 de Abril de 2012, tendo como base Administração, instrução, educação e circulação de livros no século XVIII entre a Metropole e sua Colônia Americana.

6.8.5.2. LECCIONAÇÃO DE CURSOS

Miguel Metelo de Seixas - “A Família: Identidade, Memória, História”, Lisboa, IEM-CHAM-IHC/FCSH/UNL, Setembro-Dezembro de 2011, em colaboração com Maria de Lurdes Rosa, curso integrado nas actividades da Rede Temática "Famílias e Sociedade: Arquivos, História, Memória".

6.8.6. TESES DE DOUTORAMENTO E MESTRADO

TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

Andreia Martins de Carvalho, The high-officials of John III, king of Portugal (1521-1557). A prosopographical approach. Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. João Silva de Jesus, Os capitães de fortaleza do Oriente, 1568-1664. Orientação de João Paulo Oliveira e Costa. Maria Barreto Dávila, Governar o Atlântico: D. Beatriz e a Casa de Viseu (1470-1485). Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. Maria João da Câmara, Nobreza e Memória. O Arquivo da Casa de Belmonte como instrumento de poder. Orientação: Maria de Lurdes Rosa. Co-orientação: Pedro Cardim. Marisa Marques, Mem de Sá, um percurso singular no império quinhentista português. Orientação: João Paulo Oliveira e Costa. Nuno Vila-Santa, No trilho de uma vida e carreira singulares: D. Luís de Ataíde, 3º conde de Atouguia e vice-rei da Índia. Orientação: Alexandra Pelúcia.

6.8.7. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, SEMINÁRIOS,

CONGRESSOS E ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• CONGRESSO INTERNACIONAL | PEQUENA NOBREZA NOS IMPÉRIOS DE ANTIGO REGIME 18 a 21 de Maio de 2011 (Lisboa) Organização: Instituto de Investigação Científica e Tropical; CHAM Coordenação do CHAM: Alexandra Pelúcia

Page 82: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

81

 

Consultar o programa em: [http://www.iict.pt/pequenanobreza/index.htm]

• SEMINÁRIO INTERNACIONAL | CARGOS E OFÍCIOS NAS MONARQUIAS IBÉRICAS (SÉCULOS XVII E XVIII): PROVIMENTO, CONTROLO E VENALIDADE 22 a 23 de Março de 2011 (Lisboa) Organização: CHAM Coordenação do CHAM: Nandini Chaturvedula e Roberta Stumpf Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_cargos_oficios.pdf]

• COLÓQUIO INTERNACIONAL | D. ÁLVARO DA COSTA E A SUA DESCENDÊNCIA, SÉCS. XV-XVII, PODER, ARTE E DEVOÇÃO 7 e 8 de Junho de 2011 (Lisboa) Organização: Instituto de Estudos Medievais e CHAM Coordenação do CHAM: João Paulo Oliveira e Costa Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_alvarodacosta.pdf]

• COLÓQUIO | GEOGRAFIA E VIVÊNCIAS ATLÂNTICAS: AS EXPERIÊNCIAS INSULARES 30 de Junho a 1 de Julho de 2011 (Ilha de S. Jorge, Açores) Organização: CHAM Coordenação do CHAM: José Damião Rodrigues, Maria Margarida Vaz do Rego Machado e Duarte Nuno Chaves Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_velas.pdf]

• SEMINÁRIO INTERNACIONAL | INQUIRIR DA HONRA: AGENTES E MINISTROS (SÉCULOS XVI-XVIII) 6 e 7 de Outubro de 2011 (Lisboa) Organização: Universidade de Évora e CHAM Coordenação do CHAM: João de Figueiroa-Rego Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_inquirir%20da%20honra.pdf]

• CURSO LIVRE | A FAMÍLIA: IDENTIDADE, MEMÓRIA E HISTÓRIA 26 de Setembro a 12 de Dezembro de 2011 (Lisboa) Organização: Instituto de Estudos Medievais e CHAM Consultar o programa em:

Page 83: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

82

 

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_cursolivre_familia.pdf]

Page 84: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

83

 

6.9. INTERCÂMBIOS CULTURAIS E GLOBALIZAÇÃO

6.9.1. PUBLICAÇÕES

6.9.1.1. LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

CATTANEO, Angelo, Fra Mauro’s Mappa mundi and Fifteenth-Century Venice. Turnhout: Brepols Publishers (Series «Terrarum Orbis» directed by P. Gautier Dalché), 2011. MARTÍNEZ TORRES, José António, La trata de esclavos cristianos en el Mediterráneo. Historia de un tráfico de seres humanos durante la Edad Moderna, Madrid, Anaya, 2011. POS, Arie, Wachten op Odysseus. Gedichten 1990-2011. Een keuze. Vertaald uit het Portugees en van een nawoord voorzien door Arie Pos. Utrecht: IJzer, 2011 (Tradução de uma selecção de poemas de Inversos. Poesia 1990-2010, 2010, e Vozes, 2011) (em co-autoria com Ana Luísa Amaral).

6.9.1.2. LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

AVELAR, Ana Paula, Representações de um “Novo Mundo” no Portugal de Quinhentos, Chamusca, Cosmos, 2011. AVELAR, Ana Paula, D. Luísa de Gusmão- A rainha-regente, Lisboa, Academia de História – Quidnovi, 2011. AVELAR, Ana Paula, D. Catarina - A Juno Imperial, Lisboa, Academia de História – Quidnovi, 2011. BUESCU, Ana Isabel, A Mesa dos Reis de Portugal. Ofícios, Consumos, Práticas e Representações (séculos XIII-XVIII), Apresentação de Maria Helena da Cruz Coelho, Lisboa, Círculo de Leitores/Temas e Debates, 2011 (cood. conjunta com Ana Isabel Buescu). BUESCU, Ana Isabel, Na Corte dos Reis de Portugal. Saberes, ritos e memórias. Estudos sobre o Século XVI, Lisboa, Colibri, 2ª edição, 2011. CALDEIRA, Arlindo, O Sul de Angola no início do século XX. Cadernos de guerra do coronel Alberto Salgado. Fixação do texto, introdução e notas de Arlindo Manuel Caldeira, Lisboa, CEPCEP/Universidade Católica Portuguesa, 2011. PEREIRA, António dos Santos, Representações da Portugalidade, Lisboa, Caminho, 2011 (em co-autoria com André Barata e José R. Carvalheira). PEREIRA, António dos Santos, À Beira, n. 9, Covilhã, Departamento de Letras, 2011. (em co-autoria com outros editores).

6.9.1.3. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS NO ESTRANGEIRO

BASTIÃO, Maria, “Ruta de Bartolomeu Dias” in Atlas de Caminería Hispánica, Madrid, Fundación de la Asociación Española de la Carreter, 2011, pp. 32-39. FERREIRA, João, “Itinerario de Vasco da Gama”, in Atlas de Caminería Hispánica, dir. Manuel Criado de Val, Madrid, FAEC/CICCP, 2011, pp. 40-45. LOUREIRO, Rui, “Formosa But Unattractive: Portuguese Impressions of Taiwan (Sixteenth and Seventeenth Centuries”, in Angela Schottenhammer (ed.), Taiwan – A Bridge Between the East and South China Seas. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2011, pp. 45-55.

Page 85: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

84

 

LOUREIRO, Rui, “The Persian Ventures of Fr. António de Gouveia”, in Rudi Matthee & Jorge Flores (eds.), Portugal, the Persian Gulf and Safavid Persia. Lovaina: Peeters, 2011, pp. 249-264. LOUREIRO, Rui, “The Macau-Nagasaki Route (1570-1640): Portuguese Ships and their Cargoes”, in Richard W. Unger (ed.), Shipping and Economic Growth, 1350-1850. Leiden: Brill, 2011, pp. 189-206. LOUREIRO, Rui, “Préface”, in Ethiopia Orientale: L’Afrique de l’Est & l’océan Indien au XVIe siècle – La Relation de João dos Santos (1609), Trad. & ed. Florence Pabiou-Duchamp. Paris: Chandeigne, 2011, pp. 5-11. MENEZES, Paulo, Hissa, Cássio Eduardo Viana e Menezes, Paulo Dimas. Universidade Moderna: limites e fronteiras. In: Hissa, Cássio Eduardo Viana (Org.). Conversações: de artes e de ciências. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2011, pp. 181-201. MENEZES, Paulo, Comolli, Jean-Louis et al. Cinema: ficção e realidade. In: Hissa, Cássio Eduardo Viana (Org.). Conversações: de artes e de ciências. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2011, pp. 83-106. VERÍSSIMO, João Nelson, “Após a extinção do Santo Ofício: avivar a memória sobre tempos de intolerância e obscurantismo”, in ASSIS, Ângelo Adriano Faria de; SANTOS, João Henrique dos; ALVES, Ronaldo Sávio Paes (org.), Tessituras da Memória: ensaios acerca da construção e uso de metodologias na produção da História, Niterói – Rio de Janeiro, Vício de Leitura, 2011, pp. 40-63.

6.9.1.4. CAPÍTULOS DE LIVROS EDITADOS EM PORTUGAL

BUESCU, Ana Isabel, “À Mesa do Rei. Cultura Alimentar e Consumo no século XVI”, in A Mesa dos Reis de Portugal. Ofícios, Consumos, Práticas e Representações (séculos XIII-XVIII), coord. Ana Isabel Buescu e David Felismino, Apresentação de Maria Helena da Cruz Coelho, Lisboa, Círculo de Leitores/Temas e Debates, 2011, pp. 304-317. BUESCU, Ana Isabel, A tradução portuguesa do Secreta Secretorum do Pseudo-Aristóteles e o Infante D. Henrique. Entre o mito e a história”, A Herança do Infante, Artur Teodoro de Matos e João Paulo Oliveira e Costa (coord.), Lisboa, 2011, pp. 145-158. CATTANEO, Angelo, "A construção e difusão internacional da memória historiográfica do Infante Dom Henrique pelo Visconde de Santarém," in Artur Teodoro de Matos e João Paulo Oliveira e Costa (eds.) A Herança do Infante. Proceedings of the Conference held at Lagos, November 2010. Lisbon: CML, CEPCEP e CHAM 2011, pp. 49-66. CHAVES, Duarte Nuno, “Nota Histórica sobre as Farmácias em São Miguel” in Caderno de fórmulas farmacêuticas de Francisco Maria Supico, Ponta Delgada, Centro de Estudos Gaspar Frutuoso, 2010, pp. 23-45. FELISMINO, David, “Dieta e gosto na mesa régia. Notas sobre dietética e alimentação na corte portuguesa (séculos XVII-XVIII), in A Mesa dos Reis de Portugal. Ofícios, Consumos, Cerimónias e Representações (Séculos XIII-XVIII), coord. Ana Isabel Buescu & David Felismino, Lisboa, Temas e Debates / Círculo de Leitores, 2011, pp. 351-380. FELISMINO, David, “Sobre a construção de um campo historiográfico”, in A Mesa dos Reis de Portugal. Ofícios, Consumos, Cerimónias e Representações (Séculos XIII-XVIII), coord. Ana Isabel Buescu & David Felismino, Lisboa, Temas e Debates / Círculo de Leitores, 2011, pp. 14-25 (em co-autoria com Ana Isabel Buescu).

Page 86: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

85

 

LOUREIRO, Rui, “Introdução”, in Rui Manuel Loureiro & Vasco Resende (coord.), Estudos sobre Don García de Silva y Figueroa e os «Comentarios» da embaixada à Pérsia (1614-1624), Lisboa, CHAM, 2011, pp. ix-xviii. PEREIRA, António dos Santos, “Decadentismo Nacional e Identidade Portuguesa: de Adolfo Coelho a Eduardo Lourenço e outros”, in Representações da Portugalidade, Organização com André Barata e José R. Carvalheira, Lisboa, Caminho, 2011, pp. 33-56.

RESENDE, Vasco, “Itinéraires et voyageurs portugais en Perse safavide “, in Vasco RESENDE & Rui Manuel LOUREIRO (eds.), Estudos sobre Don García de Silva y Figueroa e os « Comentarios » da embaixada à Pérsia (1614-1624). Lisboa, Centro de História de Além-Mar, 2011, pp. 299-312.

SIMÕES, Catarina, “Troféus e Iguarias. O Exótico no discurso dos primórdios dos Descobrimentos”, in A Herança do Infante. Actas do Colóquio, Artur Teodoro de Matos e João Paulo Oliveira e Costa (coord.), Lisboa, CEPCEP, 2011, pp. (em co-autoria com José Ferreira).

VERÍSSIMO, João Nelson, “A inspecção de 1867 às escolas de instrução primária da ilha de S. Jorge”, in O Faial e a Periferia Açoriana nos séculos XV a XX: actas do V Colóquio, Horta: Núcleo Cultural da Horta, 2011, pp. 563-578.

6.9.1.5. PUBLICAÇÕES EM REVISTAS PEER REVIEW

BRITO, Cristina, “Historical strandings of cetaceans on the Portuguese coast: anecdotes, people and naturalists”, in Marine Biodiversity Records, 4: e102, 2011 (em co-autoria com A. Sousa). BRITO, Cristina, “The Environmental History of Cetaceans in Portugal: Ten Centuries of Whale and Dolphin Records”, in PLoS ONE, 6(9): e23951, 2011 (em co-autoria com A. Sousa). BRITO, Cristina, “Medieval and early modern whaling in Portugal”, in Anthrozoos, 24 (3), 2011, pp. 287-300. BRITO, Cristina, “The waters of São Tomé: a calving ground for West African humpback whales?”, in African Journal of Marine Science, 33(1), 2011, pp. 91-97 (em co-autoria com I. Carvalho, M.E. dos Santos e H.C. Rosenbaum. BUESCU, Ana Isabel, “A morte do rei. Tumulização e cerimónias de trasladação dos ‘Reaes corpos’ (1499-1582)”, Ler História, nº 60, 2011, pp. 9-33. CATTANEO, Angelo, “Review of The Worlds of Oronce Fine: Mathematics, Instruments and Print Renaissance France”, Alexander Marr (ed.), Donington, Lincolnshire: Shaun Tyas, 2009, in Imago Mundi 63.2 (2011), p. 232. FRADE, Florbela Veiga, “Medicina e Política em Dois Físicos Judeus Portugueses de Hamburgo: Rodrigo de Castro e o Medicus Politicus (1614) e Manuel Bocarro Rosales e o Status Astrologicus (1644)”, in Sefarad. Revista de Estudios hebraicos y Sefardies, vol. 71, nº 1, Madrid, CSIC, 2011, pp. 51-94 (em co-autoria com Sandra Neves Silva). LOPES, Paulo, “A visão do Outro nas Cartas de Itália de Lopo d’Almeida”, in Revista de História da Sociedade e da Cultura, Centro de História da Sociedade e da Cultura (CHSC), Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, vol. 11, 2011, pp. 117-140.

Page 87: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

86

 

LOUREIRO, Rui, “The Indian Journeys of a Spanish Ambassador: Don García de Silva y Figueroa and his Comentarios (1614-1624)”, Res Antiquitatis: Journal of Ancient History (Lisboa), vol. 2, 2011, pp. 51-69.

PEREIRA, António dos Santos, "O Tempo, o Espaço e o Homem, na Imagem da Vida Cristã de frei Heitor Pinto", UBILETRAS02, 02, Covilhã, Universidade da Beira Interior, 2011, pp. 131-162.

PEREIRA, António dos Santos, “A diáspora no seu esplendor. A História da Menina e Moça – o amor no Labirinto da Saudade: confluência de imaginários e paradoxos, no vale de lágrimas da vida, enchente de ausências, disfarces e tristezas”, in Á Beira, 9, Covilhã, Departamento de Letras, 2011, pp. 7-40. VERÍSSIMO, João Nelson, “Catequizar e instruir: o perfil dos pescadores de almas, segundo o Padre António Vieira”, in Limite: Revista de Estudios Portugueses y de la Lusofonía, n.º 5, Cáceres: Universidad de Extremadura – Área de Filología Portuguesa; Sociedad Española de Estudios Portugueses y de la Lusofonía, 2011, pp. 91-102. VERÍSSIMO, João Nelson, “João de Barros: o pedagogo republicano desiludido com a República”, in Revista O Professor, III série, n.º 100, Lisboa, 2011, pp. 92-97.

6.9.1.6. ARTIGOS EM REVISTAS INTERNACIONAIS S/PEER REVIEW

CATTANEO, Angelo, “Le arti visuali e l’evangelizzazione del Giappone. L’apporto del seminario di pittura dei gesuiti,” in Tanaka Kuniko (ed.) Geografia e cosmografia dell’altro fra Asia ed Europa. Geography and Cosmology Interfaces in Asia and Europe (Proceedings of the III Dies Academicus of the Accademia Ambrosiana, Milan, 22-23 October 2010) Rome: Bulzoni, 2011, pp. 31-60 (Revista «Asiatica Ambrosiana 3. Saggi e ricerche di cultura religioni e società dell’Asia») (em co-autoria com Alexandra Curvelo). POS, Arie, ‘De vertaler vertaalt’, in Filter, tijdschrift voor vertalen 18, nr. 1, Maart 2011, pp. 71-72. POS, Arie, ‘Glorieuze nederlagen’, in Filter, tijdschrift voor vertalen 18, nr. 2, Juni 2011, pp. 23-24. POS, Arie, ‘Vertaalconsequenties’, in Filter, tijdschrift voor vertalen 18, nr. 3, September 2011, pp. 35-37. POS, Arie, ‘Op weg naar het einde’, in Filter, tijdschrift voor vertalen 18, nr. 4, December 2011, pp. 21-22.

VIOLA, Antonella, “I ‘mangiatori di spaghetti’: il cibo e l`identità culturale degli gli Italiani in India (1860-1920)”, in Snodi. Pubblici e privati nella storia contemporanea, Dec. 2011, pp. 14-39.

6.9.1.7. ARTIGOS EM REVISTAS NACIONAIS S/PEER REVIEW

AVELAR, Ana Paula, “Espelhos de um Império na Escrita do Padre António Vieira: esboços iniciáticos”, Actas do Congresso Internacional Padre António Vieira – O tempo e os seus hemisférios, Lisboa, Universidade Nova de Lisboa - Colibri, 2011, pp.147-156. VERÍSSIMO, João Nelson, “O Vintém das Escolas”, in Islenha, n.º 48, Funchal, 2011, pp. 93-102.

Page 88: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

87

 

VERÍSSIMO, João Nelson, “António Aragão, historiador”, in Margem 2, n.º 28, Funchal, 2011, pp. 20-24.

6.9.1.8. PUBLICAÇÕES ELECTRÓNICAS

BRITO, Cristina, Portugueses já caçavam baleias no século XIII, Diário de Notícias, 23 de Julho de 2011, por Filomena Naves. [http://www.dn.pt/inicio/ciencia/interior.aspx?content_id=1925372] BRITO, Cristina, Baleação em Portugal: Estudo desvenda informações deconhecidas, Ciência Hoje, 6 de Julho de 2011, por Susana Lage. [http://www.cienciahoje.pt/index.php?oid=49899&op=all]. PEREIRA, António dos Santos, UBILetras, nº2 (Revista Electrónica do Departamento de Letras da Universidade da Beira Interior, com o ISSN: 1647-709X), Covilhã (Universidade da Beira Interior), 2011. (Disponível em http://www.ubiletras.ubi.pt/) (em co-autoria com P. Osório). RESENDE, Vasco, Recensão crítica de Shaykh Zainuddin Makhdum, Tuhfat al-Mujāhidīn: A Historical Epic of the Sixteenth Century. Trans. & notes S. Muhammad Husayn Nainar. Kuala Lumpur / Calicut: Islamic Book Trust / Other Books, 2006, in e-Journal of Portuguese History, 9/2 (2011). [http://www.brown.edu/Departments/Portuguese_Brazilian_Studies/ejph/current.html] RODRIGUÉZ GARCÍA, Margarita, recenção do livro: Jane BURBANK e Frederick COOPER, Empires in world history: power and the politics of difference, Princeton, Princeton University Press, 2010 in Relaciones Internacionales, Revista acaémica cuatrimestra de publicación electronica, ISSN 1699-3950, Num. 17, 2011, Grupo de Estudios de Relaciones Internacionales (GERI), Facultad de Derecho, Universidad Autónoma de Madrid. VERÍSSIMO, João Nelson, Madeira: bibliografia do século XXI. [http://passosnacalcada.wordpress.com/2011/04/30/madeira-bibliografia-do-seculo-xxi/]. ZEKRI, Mostafa, “Khawâdja `Abd Allâh Ansârî, Cris du Coeur, Munâjât, Trad. Du persan, prés. Et annot. Par Serge Laugier de Beaurecueil, préf. De Amir Mohammad Ali Moezzi”, in Archives de sciences sociales des religions (En ligne), Bulletin Bibliographique, 20 Junho 2011. [URL: http://assr.revues.org/22863].

6.9.2. PARTICIPAÇÃO EM CONGRESSOS / SEMINÁRIOS E REUNIÕES CIENTÍFICAS

ESTRANGEIRO

Ana Isabel Buescu - “Biografia, história e literatura: (velhos) e novos desafios para o historiador”, integrada no Ciclo de Conferências Questões que incomodam o Historiador (Brasil - São Paulo, UNESP, FCHS, Campus da Franca, 7 de Junho de 2011. Ana Paula Avelar - ““Navigationi et Viaggi…’ o la cronistica portoghese dell’Espansione in testi italiani del Cinquecento”, in Conferências do CHAM em Roma, Instituto Português de Santo António, Roma, 12 de Abril de 2011. Angelo Cattaneo - "Kyūshū c. 1600. A new visual culture in early modern Japan", in 13th International Workshop of the European Association for Japanese Studies (EAJS), Estónia, Universitiy of Tallinn, 24-27 de Agosto de 2011 (em co-autoria com Alexandra Curvelo).

Page 89: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

88

 

- “La mappemonde de Fra Mauro (Venise, c. 1450) et la carte Honil kangni yŏktae kukto chi to (Corée, c. 1479-85). Un regard croisé sur le monde du XVe siècle”, in International conference Transferts de savoir dans les cartographies de l'océan Indien (Orient/Occident, de l’Antiquité au XVIe siècle), Paris, Bibliothèque Nationale, 28 de Outubro de 2011. - “Interactions et pratiques européennes et asiatiques : l'île de Kyushu c.1600 comme nouveau centre mondial de réflexion et de production culturelle”, in seminário organizado por D. Couto, Les Portugais Et Le Monde Asiatique : Religions, Cultures Et Politiques (Xvie - Xxie Siècles), Paris, Fondation Calouste Gulbenkian - Délégation En France, 7 de Dezembro de 2011 (em co-autoria com Alexandra Curvelo). Cristina Brito - “Cetaceans’ historical diversity and occurrence: Portugal from the 12th to the 21st century”, in Conferência Internacional Encounters of Sea and Land 6th European Society of Environmental History Conference, Turku, Finlândia, Junho/Julho de 2011. - “Comparison of habitat use of common dolphin (Delphinus delphis) and bottlenose dolphin (Tursiops truncatus) in Portugal mainland”, in 25th Conference of the European Cetacean Society, Cadiz, Março de 2011 [em formato de poster]. - “Cetacean strandings’ patterns on the Portuguese coast from 1979 to 2009”, in 25th Conference of the European Cetacean Society, Cadiz, Março de 2011 [em formato de poster]. - “Shore-based whaling in Portugal: A nine centuries old history”, in Workshop Internacional Environmental History of Marine Mammals, Cadiz, Março de 2011. - “Whales, dolphins and “other fishes” in the Southeast Atlantic: Data combination to analyze historical cetaceans’ biodiversity in the Gulf of Guinea”, in Workshop Internacional Environmental History of Marine Mammals, Cadiz, Março de 2011. David Felismino - “Between Teaching and Collecting: The Cabinet of Physics of Princes José and João of Portugal (1778-1794)”, in SIC 2011 – “Instruments, Texts, and Images”, XXX Symposium of the Scientific Instrument Commission, Cabinet of Astronomy and Physics and the Museumslandschaft Hessen-Kassel, Kassel, 19-24 de Setembro de 2011. - “Les cabinets de physique du roi du Portugal (XVIIIe-XIXe siècles): Organisation, dispersion et collections perdues”, in Colloque International Cabinets de curiosités, collections techniques et musées d’arts et métiers: origines, mutations et usages des Lumières à la Seconde Guerre mondiale, Paris, CNAM, 29 de Setembro – 1 de Outubro de 2011. João Teles e Cunha - “Oman and Omanis in Portuguese sources in the Early Modern Age (1500.1750)”, in Seminário Internacional The Ibadism of Oman its Overseas development and its perception overseas, realizado no Asien-Orient Institut Abeitlung für Orient-und Islamwissenschaft, Eberhard Karls Universität, Tubingen, 18 de Maio de 2011. Margarita Eva Rodríguez García - “La ilustración posible en la Lima setecentista: debates sobre el alcance de las luces en el mundo hispánico”, no Colóquio International Pablo de Olavide y la Ilustración en Europa y América, dias 17, Instituto Riva-Agüero, Lima, Perú, 18-19 de Agosto de 2011. Nandini Chaturvedula - “Revisiting the Black Legend: Corruption in Early Modern Portuguese India.”, in Association of Asian Studies Conference, Honolulu, Hawai, Março de 2011.

Page 90: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

89

 

- “Against the Common Good: Colonial Excess in Late Seventeenth Century Portuguese India.”, in Colloquium Peninsularities: Writing East and West in Portuguese, Bristol, Inglaterra, Abril de 2011. - “Walking a Fine Line: Venality and Corruption in Early Modern Portuguese India.”, in South Asia Legal Studies Pre-Conference Workshop, Annual Conference on South Asia, Madison, Wisconsin, Outubro de 2011. - “Clandestine Transactions: Venality and Corruption in Early Modern Portuguese India.”, in Conference Connected Histories: Portugal, India and South Africa, Joanesburgo, África do Sul, University of the Witwatersrand, 25 de Outubro de 2011. - “Regulating the People: Social Interaction and Contamination in Late Seventeenth Century Portuguese India.”, in Connected Histories: Portugal, India and South Africa, Cape Town, África do Sul, University of Cape Town, 28 de Outubro de 2011. Paulo Menezes - “Holvorcem, Christiane et al. Corredor Ecológico Monte Pascoal Pau Brasil”, in Workshop sobre Experiências de Pagamentos por Serviços Ambientais (PSA) no Brasil, São Paulo, 29-30 de Março de 2011. Rui Loureiro - “Portas do Estreito: The Babelmandeb according to sixteenth and seventeenth century Portuguese sources”, in International Conference “Asian Seas Straits: Functions and History (c.500 to 1700)”, Universitat Bonn, Bona, 16 e 17 de Setembro de 2011. - “Iberian impressions of the Manchu conquest of China”, in Colloque International “Empires en Marche: Rencontres entre la Chine et l’Occident à lâge moderne (XVIe-XIXe siècle)”, Organização: Fundação Calouste Gulbenkian & École Française d’Extrême Oriente, Paris, 7 e 8 de Novembro de 2011.

PORTUGAL

Alberto Baena Zapatero - "Comercio y producción de biombos" no seminário Novas perspectivas em História Moderna, CEHC e departamento de História, ISCTE-IUL, 15 de Dezembro de 2011. Ana Isabel Buescu - “A livraria do duque D. Teodósio. Um inventário complexo. A importância do cruzamento de dados para a compreensão da biblioteca”, Workshop Base de dados sobre o Inventário de D. Teodósio, no âmbito do Projecto De Todas as Partes do Mundo: o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I (PTDC/EAT-HAH/098461/2008), Lisboa, FCSH, 14 de Janeiro de 2011. - “O lugar da ciência no inventário da livraria de D. Teodósio (1510-2?-1563), 5º duque de Bragança. Os livros de ‘Astrologia & Matematica’”, Workshop Internacional Bibliotecas e livro científico (séculos xv-xviii). Objectos, espaços e ideias, Centro Inter-Universitário de História da Ciência e da Tecnologia Faculdade de Ciências/Biblioteca Nacional – Lisboa (Comissão organizadora: Luana Giurgevich, Teresa Nobre de Carvalho, Henrique Leitão) (Lisboa, Biblioteca Nacional de Portugal), CIUHCT-FCUL/BNP, 20-21 de Janeiro de 2011. - “Historiografia e mito: o caso de Alexandre Herculano”, in Seminário Historiografia, Memória e Sociedade (séculos XIX e XX), organizado pelo Centro de História da Universidade de Lisboa, org. Sérgio Campos Matos e Isabel João, Lisboa, FLUL, 24-25 de Janeiro de 2011. - “William Gardiner, inglês de Bristol: heresia e transgressão na Capela Real do Paço da Ribeira em 1552”, in II Encontro Internacional de Estudos Anglo-Portugueses/II International Congress

Page 91: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

90

 

of Anglo-Portuguese Studies, org. pelo Centre for English, Translation and Anglo-Portuguese Studies (UNL-UP), Lisboa, Fundação Calouste Gulbenkian, 18-20 de Abril de 2011. - Participação no Programa Nós e os Clássicos, de Filipa Melo, na SIC Notícias, sobre A Poesia Lírica de Luís de Camões, 23 de Abril de 2011. - Workshop Documentos para a História da Casa de Bragança, realizado no âmbito do Projecto De Todas as Partes do Mundo: o Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I (PTDC/EAT-HAH/098461/2008), Lisboa, FCSH, 24 de Maio de 2011. - Participação na Mesa Redonda “As mesmas fontes, diferentes olhares: (Re)interpretações das principais temáticas da Historiografia Portuguesa”, in II Encontro Internacional de Jovens Investigadores em História Moderna, Braga, UM-ICS, Museu D. Diogo de Sousa, 17 de Junho de 2011. - “Through the eyes of a humanist: Damião de Góis and his Urbis Olisiponis Descriptio (1554)”, in Painel The Greatness of Spanish Hapsburg Cities: Architecture, Urban Planning and Ceremony – 42nd Annual Meeting of the Association for Spanish and Portuguese Historical Studies http://asphs.net/, Lisboa, ICS-UL, 30 de Junho-2 de Julho de 2011. - “Entre panos, pomos e quadrantes. A livraria do 5º Duque de Bragança, D. Teodósio I (1510?-1563)”, in Colóquio Internacional Cham/Fcsh/Nnl De todas as Partes do Mundo. O Património do 5º duque de Bragança, D. Teodósio I, Lisboa, FCSH-UNL, 29-30 de Setembro de 2011. - “Os santos na corte de D. João III e D. Catarina”, in Seminário de História Religiosa – Época Moderna, promovido pelo CEHR em colaboração com CHSC e CHC, subordinado ao tema A Santidade, Lisboa, Universidade Católica Portuguesa, 18 de Outubro de 2011. - “Livros e saberes numa casa aristocrática de Quinhentos. A grande livraria de D. Teodósio I (1510?12?-1563), duque de Bragança: uma visão global”, in Colóquio Internacional A Imagética das Letras – representações de letrados e da construção de saberes, Lisboa, Faculdade de Letras – Universidade de Lisboa, 20 e 21 de Outubro de 2011. - “Os ‘livros profanos em romance’ na livraria de D. Teodósio I de Bragança (c.1510/2-1563): cultura aristocrática e poder”, in Seminário As Nobrezas do Sul da Europa: Modelos, Práticas, Estruturas e sistemas de Representação nos séculos XV-XVIII, IV Seminário - Usos e consumos culturais das nobrezas na Idade Moderna, Évora, CIDEHUS, Universidade de Évora, 26 e 27 de Outubro de 2011. - ”Dádiva, diplomacia e poder. O testemunho dos núncios papais na 1ª metade do século XVI”, in Diplomacia e transmissão cultural. Colóquio de História, História de Arte e Literatura, organizado pela Fundação das Casas de Fronteira e Alorna, com a colaboração do Instituto de História da Arte da FLUL e do Instituto de História da Arte da FCSH-UNL, Lisboa, Palácio Fronteira, 9-11 de Novembro de 2011. - “Biografia, história e literatura: (velhos) e novos desafios para o historiador”, in Workshop Da Biografia ao Romance Histórico: Olhares e Narrativas Diferenciadas, organização do Departamento de História da FCSH, Lisboa, FCSH, 16 de Novembro de 2011. Ana Paula Avelar - “O orientalismo português: dos seus significados e significantes”, in Oficina de Trabalho sobre o Orientalismo português (1850-1950), Lisboa, Faculdade de Letras de Lisboa, 29 de Novembro de 2011. - “Damião de Góis ou como a escrita da História é revisitada pela pena do 'diplomata'”, in Diplomacia e Transmissão Cultural – Colóquio de História, História de Arte e Literatura, Fundação das Casas de Fronteira e Alorna, Lisboa, Palácio Fronteira, 10 de Novembro de 2011.

Page 92: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

91

 

- “Da Mundialização à Globalização: Faces de uma presença portuguesa no espaço indiano”, conferência proferida na Universidade de Évora, in I ciclo de conferências Fronteiras, Mestiçagens e Cultura do Universal, realizadas pelo Núcleo de Investigação em Ciência Política e Relações Internacionais da Universidade de Évora e o Centro de História da Universidade de Lisboa, Évora, 28 de Janeiro de 2011. - “Nos alvores da Modernidade, imagens do «oriental» no Portugal da(s) Diáspora(s)”, in Colóquio Internacional: Portugal e o Sueste Asiático-500 anos, Lisboa, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 5 de Maio de 2011. - “Duarte Barbosa: a construção quinhentista de um texto e da sua «imagem»”, in Colóquio Internacional e Interdisciplinar A Imagética das Letras: representações de letrados e da construção de saberes, Lisboa, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 21 de Outubro de 2011. - “Na construção de uma Mundialização/Globalização: Goa na cronística da Expansão”, in Congresso Internacional Goa: Passado e Presente, Lisboa Universidade Católica Portuguesa, 26-28 de Outubro de 2011. Angelo Cattaneo - “A convergência entre a cartografia ocidental, namban e chinesa-coreana no Kyūshū (Japão) durante a presença portuguesa”, in Workshop Estudo de Cartografia Portuguesa Antiga: diagnóstica e perspectivas futuras, Lisboa, Biblioteca Nacional de Portugal, 25-26 de Março 2011 (em co-autoria com Alexandra Curvelo). - “Global Histories. Lisboa, Roma, Goa, Macau, Beijing, Nagasaki, c. 1600.”, in 1.º Ciclo de Conferências | Relações luso-italianas nos séculos XV-XVIII, Lisboa, Centro cientifico e cultural de Macau, 16 de Junho de 2011. - “De periferia a centro do mundo. Geografia e vivências atlânticas nos insularii, mapas e cosmografias italianos dos séculos XV e XVI”, in International conference Geografias e vivências atlânticas. As experiências insulares, organizado pelo CHAM, Velas (Ilha de S. Jorge, Açores), 30 de Junho-1 de Julho de 2011. António dos Santos Pereira - “Portugal em sobressalto: Gerações de mudança, em particular, a de Sessenta do século XX”, in Oração de Sapiência, Universidade da Beira Interior, 10 de Outubro de 2011. - “Imagem da Mulher e de Mulheres na História”, in Violência Zero, Museu de Lanifícios, 25 de Novembro de 2011. Dia Internacional para a eliminação da violência contra as Mulheres: exposição de João Lourenço e lançamento de Olhos do Medo, conto de Fernando Paulouro Neves. Arlindo Caldeira - "Elites locais, património e mobilidade social no arquipélago de São Tomé e Príncipe durante o século XVIII", in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos de Antigo Regime, Lisboa, 18 a 21 de Maio de 2011. - "Um triângulo conflituoso: relações comerciais da ilha de São Tomé com os reinos do Kongo e de Angola durante o séc. XVI", in Congresso Internacional As Ilhas do Mundo e do Mundo das Ilhas/ "The Islands of the World and the Word of Islands", Funchal, Madeira, 6 a 8 Junho de 2011. - "A viagem improvável. Tentativas de regresso ao continente africano de escravos das ilhas de São Tomé e do Príncipe, nos séculos XV a XVIII", in Seminário Internacional - Novos Rumos da

Page 93: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

92

 

Historiografia dos Palop/ New Directions of the Historiography of the Palop, Lisboa, 21 e 22 de Junho. Cristina Brito - “Turismo científico e eco-turismo em meio marinho: o caso dos cetáceos”, in Congresso Nacional de Ambiente e Turismo, Sesimbra, Março de 2011. David Felismino - “A Variologia Medicinal Galénica e Kymica de Manuel Lopes Pereira. Uma cibologia inédita do século XVIII”, in 2º Encontro Internacional de Jovens Investigadores em História Moderna, Braga, Universidade do Minho, 17-19 de Junho 2011. João Nelson Veríssimo - “Escola e Identidade: o projecto de João de Barros para a Escola Republicana”, in I Encontro de Estudos da Identidade, Covilhã, Universidade da Beira Interior, Departamento de Letras, 21 de Junho de 2011. Maria Bastião - “Pelos espaços do império: percursos de um governador setecentista”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos de Antigo Regime, Instituto de Investigação Científica Tropical/Centro de História de Além-Mar/Direcção Geral de Arquivos, Lisboa, 18 a 21 de Maio de 2011. Maria Margarida Vaz do Rego Machado - “Música e Sociabilidade Insular: Serrões das Elites nos Açores de Oitocentos", in Simpósio Internacional de Filosofia e Música, Ponta Delgada, 7 de Outubro de 2011. Mostafa Zekri - “O arabismo português e o orientalismo na Europa”, in Colóquio Estudos árabes em Portugal, Novembro, Organização CELAS, Silves – Apoio: Instituto Superior Jean Piajet, Delegação Regional de Cultura, 12 de Novembro de 2011. Nandini Chaturvedula - “Religious Tensions and Jurisdictional Conflicts in Early Modern Portuguese India.”, in Association for Spanish and Portuguese Historical Studies Annual Meeting, Lisboa, Julho de 2011.

- “Entre Particulares: Venalidade na Índia Portuguesa no Século XVII”, in Seminário Internacional Cargos e Ofícios nas Monarquias Ibéricas (séculos XVII e XVIII): Provimento, Controlo e Venalidade, Lisboa, 22-23 de Setembro de 2011. Paulo Lopes - “Visões da Europa nas Memórias de um Fidalgo de Chaves (1510-1517) Sociedade, quotidiano e poder num manuscrito inédito do século XVI”, in Seminário IEM: Caminhos de futuro, Lisboa, Instituto de Estudos Medievais, 24 de Maio de 2011. Paulo Menezes - “Kratiadiversidade: ensaios de cidadania na Mata Atlântica”, in Trabalho apresentado no Seminários do CES, organizado pelo Núcleo de Estudos sobre Democracia, Cidadania e Direito do Centro de Estudos Sociais da Universidade de Coimbra, em 21 de Janeiro de 2011. Resumo disponível em: http://www.ces.uc.pt/eventos/index.php?id=3294&id_lingua=1. Rui Loureiro - “Itinerários livrescos de um viajante ilustrado: os Comentarios de Don García de Silva y Figueroa (1624)”, Workshop International “Bibliotecas e livro científico (séculos XV-XVIII): Objectos, espaços e ideias / Libraries and the scientif book (XV-XVIII centuries): Objects,

Page 94: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

93

 

spaces, ideas”, Organização: Centro Interuniversitário de História da Ciência e Tecnologia & Biblioteca Nacional de Portugal, Lisboa, 20 e 21 de Janeiro de 2011. - “Missão impossível: em busca das fontes da Peregrinaçam de Fernão Mendes Pinto”, in Colóquio “Fernão Mendes Pinto e a projecção de Portugal no Mundo, Organização: Centro de Estudos Lusíadas, Universidade do Minho, Braga, 21 de Outubro de 2011. - “A história de Tamerlão nos Comentarios de Don García de Silva y Figueroa (1624)”. Colóquio de História, História de Arte e Literatura “Diplomacia e Transmissão Cultural”. Organização: Fundação das Casas de Fronteira e Alorna, Lisboa, 9 a 11 de Novembro de 2011. Teresa Lacerda - “Petições na Capitania de Pernambuco (1641-1679). Dinâmicas na Construção de uma Pequena Nobreza”, in Congresso Internacional Pequena Nobreza nos Impérios Ibéricos do Antigo Regime, Lisboa, Instituto de Investigação Científica e Tropical, 18 a 21 de Maio de 2011 - “O Paraíso e as tribos de Israel por entre índios brasileiros: Utopia e Distopia de Simão de Vasconcelos”, Colóquio Internacional O Homem (In)Visível: Utopias na(s) História(s) e na Ficção, Universidade dos Açores, Ponta Delgada, 2 e 4 de Novembro de 2011 (em co-autoria com Isabel Almeida).

6.9.3. PROJECTOS DE INVESTIGAÇÃO

Alberto Baena Zapatero - Membro da equipa de investigação do projecto “Prosopogradia das Comunidades Lusófonas Residentes e de Passagem nas Filipinas (1582-1654)”, coordenado por Elsa Penalva e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia. Ana Isabel Buescu - Membro da equipa de investigação do projecto De Todas as Partes do Mundo, O património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I (PTDC/EAT-HAH/098461/2008), financiado pela FCT coordenado por Jessica Hallett, no âmbito do CHAM. Tem a seu cargo o estudo de parte substancial (c. 1300 entradas) do inventário da biblioteca de D. Teodósio. Ana Paula Avelar

- Vice-coordenadora do projecto Orientalismo Português (1850-1950) desenvolvido no âmbito do Centro de Estudos Comparatistas da Universidade de Lisboa. Angelo Cattaneo - Coordenação conjunta com Alexandra Curvelo do projecto Interacções entre rivais. A missão cristã e as seitas budistas no Japão durante a presença portuguesa (c. 1549-1647), CHAM, financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HIS/118404/2010). - Membro da equipa de investigação do projecto De Todas as Partes do Mundo: o património do 5.º Duque de Bragança, D. Teodósio I”, coordenado por Jessica Hallett, CHAM, financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HIS/118404/2010) [http://cham.fcsh.unl.pt/teodosio.html]. António dos Santos Pereira - Desenvolve o projecto Visões do Paraíso e vivências do Inferno nas Rotas do Atlântico: Descobridores, povoadores, emigrantes e empreendedores portugueses. - Desenvolve o projecto Roteiro de Acesso às Fontes da Cultura Portuguesa, com a colaboração do Centro de Línguas do Departamento de Letras da Universidade da Beira Interior, onde o mesmo e o respectivo espólio ficarão situados em suporte digital, para utilização privilegiada, por constituir ponto de partida de trabalhos práticos de avaliação, dos alunos das unidades

Page 95: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

94

 

curriculares de História da Cultura Portuguesa I e II e alargada a eventuais interessados com frequência admitida àquele Centro. - Desenvolve o projecto Leituras de Frei Heitor Pinto. - Desenvolve projecto Portugal Leitor: Os livros e as livrarias em Portugal. - Desenvolve o projecto Os franciscanos e as suas livrarias nos Açores até 1834. Arlindo Caldeira - Membro da equipa de investigação do projecto As origens e o desenvolvimento de sociedades crioulas no Golfo da Guiné: um estudo interdisciplinar, financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/CLE-LIN/111494/2009). - Membro da equipa de investigação do projecto Africa Atlântica: da documentação ao conhecimento, sécs. XVII-XIX, financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HEC/111715/2009). Cristina Brito - Membro da equipa de investigação do projecto Conhecimento e reconhecimento em espaços de influência Portuguesa: registos, expedições científicas, saberes tradicionais e biodiversidade na África Subsariana e Insulíndia (HC/0075/2009), coordenado pelo Instituto de Investigação Científica e Tropical e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia. David Felismino - Bolseiro de investigação do projecto On the Instruments’Trail: Exploring Royal Cabinets in Portugal (18th-19th), do Museu de Ciência da Universidade de Lisboa / Centro Inter-universitário de História das Ciências e Tecnologias, coordenado por Marta C. Lourenço (MCUL) e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-MCT/098970/2008) [MCUL/HIS-HCT/098970/BI(M)-1(2010)]. Duarte Nuno Chaves - Coordenador do projecto de Mediação Cultural entre a Câmara Municipal da Ribeira Grande e o Centro de História de Além-Mar, financiado pela Câmara Municipal da Ribeira Grande, Dezembro de 2011. José António Martínez Torres - Membro da equipa de investigação do projecto Captif et Captivités en Méditerranée à l´époque moderne, coordenado por Maria Ghazali (Centre de la Méditerranée Moderne et Contemporaine, Universidad de Niza) e por Leïla Maziane (Universidad de Casablanca), e financiado pelo Ministère des Affaires Étrangères Françaises (MAE), 2011-2013. - Membro da equipa de investigação do projecto Comercio y finanzas internacionales en una España en transición, 1680-1721, coordenado por Juan Antonio Sánchez Belén (Universidad Nacional de Educación a Distancia), financiado pelo Ministerio de Ciencia e Innovación de España (MCINN), 2011-2014. Maria Bastião - Bolseira de investigação do projecto Pequena nobreza e ‘nobreza da terra’ na construção do Império: os arquipélagos atlânticos, coordenado por Miguel Jasmins Rodrigues e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia, de Janeiro 2011 a 30 Junho 2011 (PTDC/HAH/66107/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/pequena_nobreza.htm]. - Bolseira de investigação do projecto Terras Além dos Mares: Direitos de Propriedade no Império Português Moderno, do Centro de Estudos de História Contemporânea Portuguesa (CEHCP/ISCTE), coordenado por José Vicente Serrão e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HIS/113654/20091), desde 1 de Setembro de 2011 até ao presente.

Page 96: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

95

 

Mostafa Zekri - Coordenador do projecto Programa de Formação dos Imames da Região de Catalunha, Centro de Cultura Islâmica de Catalunha e Direcção dos Assuntos Religiosos – Generalitat Barcelona – Catalunha, Espanha - Março, Junho e Setembro de 2011. Paulo Menezes - Coordenação de investigação Território de Cidadania: ensaios de gestão pública compartilhada na Mata Atlântica. Investigação participativa e pesquisa teórica sobre sustentabilidade regional e gestão pública compartilhada na Reserva da Biosfera da Mata Atlântica do Extremo Sul da Bahia (Brasil), para Tese de Doutoramento no Instituto de Geociências da UFMG, sob orientação de Cássio Eduardo Viana Hissa. Inclui estágio de doutoramento no Centro de Estudos Sociais da Universidade de Coimbra, com co-orientação de Maria Paula Meneses. Financiado pelo CAPES / MEC - Coordenação de Aperfeiçoamento de Pessoal de Nível Superior - Ministério da Educação – Brasil (2008-2012). - Coordenação de sub-projeto de investigação Monitoramento de benefícios sociais do corredor Monte Pascoal Pau Brasil. Financiado pelo BNDES - Banco Nacional de Desenvolvimento Econômico e Social e Natura Cosméticos. - Participação no projecto Cartografias da Transição Epistemológica: Conversações. Pesquisa sobre aspectos da transição epistemológica em curso, com atenção especial ao diálogo entre ciência, artes e outros saberes, coordenação de Cássio Eduardo Viana Hissa. - Participação no projecto A subversão da ordem disciplinar. Pesquisa teórica sobre epistemologia e transdisciplinaridade, coordenação de Cássio Eduardo Viana Hissa. - Participação em investigação A Mobilidade da Fronteira: inserções da Geografia na Crise da Modernidade. Estudo dos processos através dos quais o conhecimento geográfico adquire suas especificidades, delimita as suas fronteiras e estabelece referências teóricas para a consolidação do pensamento socioespacial, coordenação de Cássio Eduardo Viana Hissa. Rui Loureiro - Investigador responsável pelo projecto Relações de Portugal com a Pérsia durante a União Ibérica. Os «Comentarios» de D. García de Silva y Figueroa, financiado pela Fundação para a Ciência e a Tecnologia (PTDC/HAH/69734/2006). Projecto concluído em 2011 e já avaliado pela FCT [http://cham.fcsh.unl.pt/garciasilvafigueiroa.html]. - Membro da equipa de investigação do orojecto Prosopografia das comunidades lusófonas residentes e de passagem nas Filipina, 1582-1654, coordenado por Elsa Penalva e financiado pela (PTDC/HIS-HS/114992/2009). Teresa Lacerda - Membro da equipa de investigação do projecto Portugal e o Sul de Marrocos: contactos e confrontos (séculos XV-XVIII), coordenado por Maria Augusta de Lima Cruz e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia, (PTDC/HAH/71027/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/portugalemarrocos.html]. - Membro da equipa de investigação do projecto Pequena nobreza e «nobreza da terra» na construção do Império: os arquipélagos atlânticos, coordenado por Miguel Jasmins Rodrigues e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HAH/66107/2006) [http://cham.fcsh.unl.pt/pages/pequena_nobreza.htm]. Vasco Resende - Membro da equipa de investigação do projecto Relações de Portugal com a Pérsia durante a União Ibérica. Os «Comentarios» de D. García de Silva y Figueroa, coordenado por Rui Loureiro e financiado pela Fundação para a Ciência e a Tecnologia (PTDC/HAH/69734/2006). Projecto concluído em 2011 e já avaliado pela FCT [http://cham.fcsh.unl.pt/garciasilvafigueiroa.html].

Page 97: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

96

 

6.9.4. PROJECTOS DE PÓS-DOUTORAMENTO

Cristina Brito, Trading, transportation and dealing in exotic animals and their products: Their impact on European science and culture. Margarita Eva Rodriguéz García, Um lugar no mundo: o Brasil e a América hispànica nos laboratórios do Iluminismo (Projecto de Pós-Doutoramento Programa Ciência 2008). Nandini Chaturvedula, Clima, Cultura e Contaminação: Diferenças Sociais na Índia Portuguesa no século XVII. Vasco Resende, A expansão portuguesa e o Oriente islâmico na literatura historico-geográfica europeia (séculos XVI-XVII).

Page 98: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

97

 

6.9.5. OUTRAS ACTIVIDADES

6.9.5.1. COORDENAÇÃO/ORGANIZAÇÃO DE EVENTOS, EXPOSIÇÕES E

PUBLICAÇÕES

Ana Paula Avelar - Organização da Exposição O orientalismo Português: textos e contextos (1850-1950), que decorreu na Faculdade de Letras de Lisboa. - Organização de uma oficina de trabalho sob o tema: O Orientalismo português: dos seus significados e significantes, cuja primeira sessão decorreu na Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, a 29 de Novembro de 2011. António dos Santos Pereira - Lançamento da Exposição levada a cabo pelos alunos e professor e artista Luís Herberto da unidade curricular de Desenho do curso de Design Industrial, sob a temática das escolas “Construtivismo, De stijl, Bauhaus e o Funcionalismo Orgânico” abordando o tema “Modernismo nas Artes”, Salão de Outono, 16 de Novembro de 2011. - Participação com conferência de abertura e de encerramento da 1ª Tarde do Espanhol na UBI, promovida por sua iniciativa no âmbito do convénio com a Embaixada de Espanha e o Corte Inglês, 2 de Maio de 2011. - Organização do Encontro de Estudos da Identidade, no âmbito do doutoramento em Letras, 21 de Junho de 2011. - Organização das Jornadas Europeias do Património 2011: Património e Paisagem Urbana, no Museu dos Lanifícios da UBI, 24 de Setembro de 2011. - Organização do 1º Encontro da Literatura na UBI, 18 de Outubro de 2011. - Referee do XI Congresso da Sociedade Portuguesa de Ciências da Educação – Investigar, Inovar e Desenvolver: Desafios das Ciências da Educação, Instituto Politécnico da Guarda, Guarda, 30 de Junho a 2 de Julho de 2011. António Pacheco - Membro da equipa de investigação do projecto Decisão política, necessidades colectivas e afirmação profissional: o Hospital de Todos os Santos em perspectiva, coordenado por Laurinda Abreu e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia. Catarina Simões - Bolseira de Investigação no projecto Prosopografia das Comunidades Lusófonas residentes e de passagem nas Filipinas (1582-1654), coordenado por Elsa Penalva e financiado pela Fundação para a Ciência e Tecnologia (PTDC/HIS-HS/114992/2009), desde Junho de 2011. Cristina Brito - Organização e participação no workshop internacional Environmental History of Marine Mammals, no decorrer da ECS, Cadiz, Março de 2011. João Nelson Veríssimo - Membro da Comissão Científica do Simpósio Internacional de Estudos Inquisitoriais: História e Historiografia, Salvador, Universidade Federal da Bahia – UFBA, 10-14 de Agosto de 2011. - Coordenação de um número especial da revista Margem 2, dedicado ao historiador, poeta, romancista, contista, dramaturgo e pintor António Aragão (1921-2008): Margem 2, n.º 28, 2011, Funchal.

Page 99: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

98

 

Margarita Eva Rodríguez García - Organizaçao da conferéncia de Claudia Rosas Lauro da Pontificia Universidad Católica del Perú com o título “Ilustración, reforma y revolución. Las transformaciones de la cultura política en el Virreinato del Perú, 1780-1808”, CHAM, 24 de Janeiro de 2011. - Organização do Seminário de Juan Marchena da Universidad Pablo Olavide de Sevilla, História dos Impérios Ibéricos: A Batalha do Atlântico e os custos do Império, CHAM, 12 e 13 de Dezembro de 2011. Mostafa Zekri - Organização do Curso livre de Língua e cultura árabes, Centro Luso-Árabe de Silves – Silves (Anual). Nandini Chaturvedula - Membro do Steering Committee do European Conference on South Asian Studies, Lisboa, ISCTE, Dezembro de 2010 a Julho de 2012. - Coordenadora da European Conference on South Asian Studies, Maio de 2011 a Julho de 2012. - Co-organização do Seminário Internacional Cargos e Ofícios nas Monarquias Ibéricas (séculos XVII e XVIII): Provimento, Controlo e Venalidade, Lisboa, CHAM/UNL, 22-23 de Setembro de 2011. Paulo Lopes - Membro da equipa de investigação do projecto A Historiografia Sobre Portugal Medieval, coordenado por Maria de Lurdes Pereira Rosa, Instituto de Estudos Medievais, com início em 2010. - Membro da equipa de investigação Imagens Medievais, coordenado por Maria Adelaide da Conceição Miranda, Instituto de Estudos Medievais, com início em 2010. - Membro da equipa de investigação Imagética, coordenado por Maria Leonor Garcia da Cruz, do Centro de História da Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, com início em 2009. Rui Loureiro - Co-organização da International Conference “Asian Seas Straits: Functions and History (c.500 to 1700)”. Organização: Universitat Bonn. Comissão organizadora: Roderich Ptak, Rui Manuel Loureiro & Ralph Kauz, Bona, 16 e 17 de Setembro de 2011.

6.9.5.2. CURSOS / AULAS LECCIONADAS PELOS INVESTIGADORES

Alberto Baena Zapatero - Un ejemplo de mundialización: los biombos en el comercio del Pacífico”. Escuela de Estudios Hispano-Americanos, CSIC, Sevilha, 9 de Fevereiro de 2011. - “Métodos de investigación aplicados al estudio al estudio de los biombos en la Historia Moderna” en el curso Métodos y técnicas de Investigación Histórica, Universidad de Salamanca, 22 de Março de 2011. - “La monarquía como poder global” do Mestrado de Historia Moderna de la Universidad Autónoma de Madrid: Estudios Avanzados de la Monarquía de España s. XVI-XVIII, 9 de Maio de 2011.

Page 100: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

99

 

- “Identidad criolla, una aproximación a través del tráfico de biombos”, Nuevas perspectivas sobre la identidad criolla, Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM), 1 de Junho de 2011. - “El papel de las mujeres novohispanas en la formación de la identidad criolla”, Nuevas perspectivas sobre la identidad criolla, Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM), 2 de Junho de 2011. - "Una aproximación al papel de las mujeres en la formacion de la identidad mexicana (s. XVII-XVIII)", Pontificia Universidad Católica de Lima (PUCL), 18 de Outubro de 2011. - "Un caso de Globalización temprana: el comercio de biombos", Instituto Riva Agüero, PUCL, 29 de Novembro de 2011. - "Comercio y producción de biombos" no seminário Novas perspectivas em História Moderna, CEHC e departamento de História, ISCTE-IUL, 15 de Dezembro de 2011. Ana Paula Avelar - “Um percurso de investigação individual: A História como compreensão do passado e do presente” conferência proferida no âmbito das actividades da licenciatura de História, Faculdade de Letras de Lisboa - Universidade de Lisboa, 15 de Abril de 2011. António dos Santos Pereira - Salão de Outono. Em 16 de Novembro, fez o lançamento da Exposição levada a cabo pelos alunos e professor e artista Luís Herberto da unidade curricular de Desenho do curso de Design Industrial, sob a temática das escolas “Construtivismo, De stijl, Bauhaus e o Funcionalismo Orgânico” abordando o tema “Modernismo nas Artes”. João Nelson Veríssimo - “Quando a Educação não constituía preocupação dos governantes”, no âmbito do curso Cultura Escrita y educación en el espacio hispánico, do Máster Universitario en Historia de la Monarquía Hispánica, dirigido pelo Professor Fernando Bouza Álvarez (Departamento de Historia Moderna da Facultad de Geografía e Historia, da Universidad Complutense de Madrid), 17 de Maio de 2011. Margarita Eva Rodríguez García - Leccionou a cadeira “História do Império Espanhol” (6 Creds) no primeiro semestre do ano lectivo 2011-2012 na Licenciatura de “Linguas, Literaturas e Culturas” da Facultade de Ciências Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa. - Coordenadora e professora da disciplina “El Encuentro colonial: historia, política y antropología”, no Master en Relaciones Internacionales y Estudios Africanos da Facultad de Derecho da Universidad Autónoma de Madrid, no primeiro semestre do ano lectivo de 2011-2012 (Responsavel da cadeira e Docência com a Alicia Campos Serrano). - Coordenadora e professora da disciplina “El Encuentro colonial: historia, política y antropología”, no Mestrado em Relaciones Internacionales y Estudios Africanos da Facultad de Derecho da Universidad Autónoma de Madrid, no segundo semestre do ano lectivo de 2010-2011 (Responsavel da cadeira e Docência com a Alicia Campos Serrano). - Participação no Mestrado de “Monarquía de España SS: XVI-XVIII do Departamento de História Moderna da Universidad Autónoma de Madrid no dia 11 de Abril de 2011. - Participaçao no Mestrado em “Historia da América Latina. Mundos Indígenas” da Universidad Pablo de Olavide com duas aulas o dia 7 de Fevereiro de 2011.

Page 101: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

100

 

Mostafa Zekri - Pós-Graduação sobre o Médio-Oriente, «Historiografia do passado e do presente», ISCSP – Universidade Técnica de Lisboa, Novembro de 2011.

6.9.5.3. PRÉMIOS E DISTINÇÕES

António dos Santos Pereira - Prémio de Mérito Científico Universidade da Beira Interior/Santander, na área das Letras.

6.9.6. TESES DE DOUTORAMENTO E MESTRADO

TESES DE MESTRADO DEFENDIDAS EM 2011

- João Ferreira, Entre Duas Margens. Os Portugueses no Golfo Pérsico (1623-1653). Orientação de Alexandra Pelúcia. - José Ferreira, A Restauração de 1640 e o Estado da Índia – Agentes, espaços e dinâmicas. Orientação de Alexandra Pelúcia.

TESES DE MESTRADO EM ELABORAÇÃO

- Catarina Simões, Para uma análise do conceito de "exótico". O interesse japonês na cultura europeia (1549-1598). - Maria Bastião, «Terra Firme»: processos de construção do litoral fronteiro à Ilha de Moçambique na segunda metade de Setecentos. Orientação: Alexandra Pelúcia.

TESES DE DOUTORAMENTO DEFENDIDAS EM 2011

- Vasco Resende, L'Orient islamique dans la culture portugaise de l'époque moderne, du voyage de Vasco de Gama à la chute d'Ormuz (1498-1622). Orientação: Dejanirah Couto.

TESES DE DOUTORAMENTO EM ELABORAÇÃO

- António Pacheco, Cuidados na Lisboa de Setecentos. Políticas e práticas de saúde e assistência. - David Felismino, “El Rey mandou da sua Ucharia Real o Jantar”. Casa, Ofício e Cultura Alimentar na Corte de D. José I (1750-1777). Orientação: Ana Isabel Buescu. - Paulo Lopes, Visões da Europa nas Memórias do Fidalgo de Chaves (1507-1517). Sociedade, Quotidiano e Poder num Manuscrito Inédito do Século XVI. Orientação: Ana Isabel Buescu. - Paulo Menezes, Teritório de Cidadania ― ensaios de gestão pública compartilhada na Mata Atlântica. - Teresa Lacerda, Miscigenação e mestiços em Pernambuco no período da «Restauração». Orientação: João Paulo Oliveira e Costa.

6.9.7. ORGANIZAÇÃO DE CONFERÊNCIAS: COLÓQUIOS, MESAS REDONDAS, SEMINÁRIOS,

CONGRESSOS E ACÇÕES DE FORMAÇÃO

• SEMINÁRIO DA LINHA DE INTERCÂMBIOS CULTURAIS E GLOBALIZAÇÃO 26 de Janeiro de 2011 (Lisboa) Organização: CHAM Coordenação do CHAM: Angelo Cattaneo

Page 102: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

101

 

Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_sessao1_linhaintercambiosculturaisglobalizacao.pdf]

• SEMINÁRIO DE HISTÓRIA DOS IMPÉRIO IBÉRICOS

12 e 13 de Dezembro de 2011 (Lisboa) Organização: CHAM e Universidad Pablo Olavide Coordenação do CHAM: Margarita Eva Rodríguez García Consultar o programa em:

[http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_seminario%20de%20historia%20dos%20imperios%20ibericos_1.pdf]

Page 103: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

102

 

7. ORGANIZAÇÃO DE OUTROS EVENTOS

• CONFERÊNCIAS DO CHAM Anual – Lisboa Organização: CHAM Consultar o programa em: [http://www.cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_conferenciascham.htm]

• CONFERÊNCIAS DO CHAM EM ROMA Anual – Lisboa Organização: CHAM Consultar o programa em: [http://www.cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_conferenciaschamroma.html]

• SEMINÁRIO PERMANENTE DE HISTÓRIA DO BRASL Anual - Lisboa Organização: CHAM Consultar o programa em: [http://www.cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_brasil.html] Coordenação do CHAM: Tiago Miranda

• CICLO DE CONFERÊNCIAS | OCEANO DE HISTÓRIAS. NOVOS CAMINHOS DA HISTÓRIA DO ATLÂNTICO Anual – Angra do Heroísmo Organização: CHAM e Biblioteca Pública e Arquivo Regional de Angra do Heroísmo Coordenação do CHAM: José Damião Rodrigues Consultar o programa em: [http://www.cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_conferenciasoceanohistorias.html]

• SEMINÁRIO PERMANENTE DE ESTUDOS SOBRE MACAU Anual – Lisboa Organização: CETAPS e CHAM Coordenação: Rogério Puga Consultar o programa em: [http://www.cham.fcsh.unl.pt/pages/actividades_macau.html]

• INTERNATIONAL MEDIEVAL CONGRESS 11 a 14 de Julho de 2011 (Leeds) Organização: Institute for Medieval Studies e CHAM Coordenação do CHAM: João Paulo Oliveira e Costa e André Teixeira Consultar o programa em: [http://www.leeds.ac.uk/ims/imc/]

• MEDITERRANEAN CONSORTIUM OF HUMANITIES CENTRES AND INSTITUTES 12 a 13 de Setembro de 2011 (Granada) Organização: CHAM

Page 104: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

103

 

Coodenação do CHAM: Paulo Matos Consultar o programa em: [http://chcinetwork.org/]

• CONNECTED HISTORIES, AN INTERNATIONAL COLLOQUIUM 25 de Outubro de 2011 (África do Sul) Organização: CHAM Coordenação do CHAM: João Paulo Oliveira e Costa, Jessica Hallett e Nandini Chaturvedula Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/files/activities/2011_programa_africadosul.pdf]

• CONGRESSO INTERNACIONAL | GOA: PASSADO E PRESENTE

26 a 28 de Outubro de 2011 Organização: CEPCEP; CHAM, Instituto de Estudos Orientais, Casa de Goa e Centro Nacional de Cultura Coordenação do CHAM: Artur Teodoro de Matos, André Teixeira e João Teles e Cunha Consultar o programa em: [http://cham.fcsh.unl.pt/congressogoa.html]

Page 105: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

104

 

ANEXO 1: INVESTIGADORES DO CHAM

Investigadores integrados (a 31/12/2011)

1. Doutor Alberto Baena Zapatero (Bolseiro de Pós-Doutoramento FCT) 2. Doutora Alexandra Curvelo (Professora Auxiliar da FCSH-UNL) 3. Doutora Alexandra Pelúcia (Professora Auxiliar da FCSH-UNL) 4. Doutora Ana Claro (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 5. Doutora Ana Cristina Gil (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 6. Doutora Ana Cristina Trindade (Investigadora) 7. Doutora Ana Isabel Buescu (Professora Associada com agregação da FCSH-UNL) 8. Doutora Ana Luiza de Castro Pereira (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 9. Doutora Ana Paula Avelar (Professora Auxiliar da Universidade Aberta) 10. Doutor André Teixeira (Professor Auxiliar da FCSH-UNL) 11. Doutor Angelo Maria Cattaneo (Investigador – Programa Ciência 2007) 12. Doutora Antonella Viola (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 13. Doutor António dos Santos Pereira (Professor Catedrático UBI) 14. Doutor Arie Pos (Investigador) 15. Doutor Avelino de Freitas Meneses (Professor Catedrático e Reitor da Universidade dos

Açores) 16. Doutor Casimiro Rodrigues (Professor Auxiliar da Universidade dos Açores) 17. Doutora Cristina Brito (Bolseira de Pós-Doutoramento FCT) 18. Doutor David Martín Marcos (Bolseiro de Pós-Doutoramento Programa de Ayudas de

movilidad postdoctoral en centros extranjeros", Ministerio de Educación | Espanha) 19. Doutor Edval de Souza Barros (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 20. Doutora Elsa Penalva (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 21. Doutora Florbela Frade (Bolseira de Pós-Doutoramento FCT) 22. Doutor Fernando Larcher (Professor Auxiliar do Instituto Politécnico de Tomar) 23. Doutor Francisco Caramelo (Professor Auxiliar da FCSH-UNL) 24. Doutora Giuseppina Raggi (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 25. Doutora Guida Marques (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 26. Doutor Hugo Ribeiro da Silva (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 27. Doutor Jean Frédéric-Schaub (Investigador – Programa Ciência 2008) 28. Doutora Jessica Hallett (Investigadora – Programa Ciência 2007) 29. Doutor João de Figueirôa-Rêgo (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 30. Doutor João Nelson Veríssimo (Professor Auxiliar da Universidade da Madeira) 31. Doutor João Paulo Oliveira e Costa (Professor Catedrático da FCSH-UNL) 32. Doutor João Teles e Cunha (Investigador; Conferencista da UCP) 33. Doutor Jorge Correia (Professor Auxiliar da Universidade do Minho) 34. Doutor José António Martínez Torres (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 35. Doutor José Damião Rodrigues (Professor Auxiliar da Universidade dos Açores) 36. Doutor José Miguel Pinto dos Santos (Professor da AESE - Escola de Direcção de

Negócios) 37. Doutor Jürghen Pohle (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 38. Doutor Manuel Alberto Vicente (Investigador) 39. Doutora Margarita Eva Rodríguez García (Investigadora – Programa Ciência 2008) 40. Doutora Margarida Lalanda (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 41. Doutora Maria João Ferreira (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 42. Doutora Maria Leônia Chaves de Resende (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 43. Doutora Maria Leonor Sampaio (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 44. Doutora Maria Madalena Larcher (Professora Auxiliar do Instituto Politécnico de Tomar) 45. Doutora Maria Margarida Machado (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 46. Doutora Maria Paula Dias Couto Paes (Bolseira de Pós-Doutoramento da FCT) 47. Doutor Mário Viana (Professor Auxiliar da Universidade dos Açores) 48. Doutor Miguel Metelo de Seixas (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 49. Doutor Mostafa Zekri (Professor da Universidade Lusófona) 50. Doutora Nandini Chaturvedula (Bolseira de Pós-Doutoramento FCT)

Page 106: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

105

 

51. Doutor Nuno Senos (Coordenador do Programa FCSH/CIEE - Council on International Education Exchange)

52. Doutor Paulo Lopes Matos (Investigador – Programa Ciência 2008) 53. Doutor Pedro Cardim (Professor Associado da FCSH-UNL) 54. Doutor Rafael Moreira (Professor Associado da FCSH-UNL) 55. Doutor Ricardo Madruga da Costa (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT;

Conferencista da Universidade dos Açores) 56. Doutora Roberta Stumpf (Bolseira de Pós-Doutoramento FCT) 57. Doutor Rui Manuel Loureiro (Professor do Instituto Superior Manuel Teixeira Gomes) 58. Doutora Rute Dias Gregório (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 59. Doutor Saul Martínez Bermejo (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 60. Doutora Susana Goulart Costa (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 61. Doutora Susana Münch Miranda (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 62. Doutora Susana Serpa Silva (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 63. Doutor Tiago C. P. dos Reis Miranda (Investigador – Programa Ciência 2007) 64. Doutor Vasco Resende (Bolseiro de Pós-Doutoramento da FCT) 65. Doutora Virgínia Valadares (Bolseira Pós-Doutoramento da FCT)

Investigadores Associados (a 31/12/2011)

1. Doutora Ângela Domingues (Investigadora Auxiliar IICT) 2. Doutora Amélia Aguiar Andrade (Professora Associada com Agregação (FCSH/UNL) 3. Doutora Ana Duarte Rodrigues (Investigadora) 4. Doutor António Lázaro (Professor Auxiliar da Universidade do Minho) 5. Doutor Artur Teodoro de Matos (Professor Catedrático da UCP) 6. Doutora Cristina Castel-Branco (Professora do Instituto Superior de Agronomia da

Universidade de Lisboa) 7. Doutor Francisco Contente Domingues (Professor Associado com Agregação da Faculdade

de Letras – Universidade de Lisboa) 8. Doutor Francisco Roque de Oliveira (Professor Auxiliar da Faculdade de Letras da

Universidade de Lisboa) 9. Doutor Henrique Leitão (Investigador Auxiliar da Universidade de Lisboa) 10. Doutora Isabel Pina (Investigadora) 11. Doutora Isabel Tomás (Professora Auxiliar da FCSH) 12. Doutor Jorge dos Santos Alves (Professor Auxiliar Convidado do Instituto de Estudos

Orientais da Universidade Católica Portuguesa) 13. Doutor José Horta (Professor Auxiliar da Faculdade de Letras – Universidade de Lisboa) 14. Doutor Jorge Pedreira (Professor Auxiliar da FCSH) 15. Doutor Luís Filipe Barreto (Professor Associado com agregação da FL-UL; Director do

Centro Científico e Cultural de Macau) 16. Doutor Luis Filipe Madeira (Professor Auxiliar) 17. Doutor Luís Filipe Thomaz (Director do Instituto de Estudos Orientais da UCP) 18. Doutora Madalena Esperança Pina (Professora Auxiliar da Faculdade de Ciências Médicas da

Universidade Nova de Lisboa) 19. Doutor Luís Manuel Carvalho (Investigador) 20. Doutora Maria Madalena Silva (Professora Auxiliar da Universidade dos Açores) 21. Doutora Maria Augusta Lima Cruz (Professora Associada com Agregação da Universidade do

Minho) 22. Doutor Rogério Puga (Investigador; Professor na Universidade de Macau)

Correspondentes (a 31/12/2011)

1. Doutor António Almeida Mendes (Professor da Université de Nante) 2. Doutora Annemarie Jordan Gschwend (Investigadora) 3. Doutora Anne McGuiness (Professora da Boston College, Chestnut Hill, Massachusetts) 4. Doutora Cátia Antunes (Professora Assistente da Universidade de Leiden)

Page 107: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

106

 

5. Doutora Catarina Madeira Santos (Professora na Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales)

6. Doutor István Rákóczi (Professor da Universidade Eötvos Lorand, Budapeste) 7. Doutor Jelmer Vos (Investigador) 8. Doutor Jorge Flores (Professor da Universidade de Brown) 9. Doutor Juan Luís Montero Fenóllos (Professor da Universidade da Corunha) 10. Doutor Lúcio Sousa (Investigador) 11. Doutora Maria Cecília Guirado (Professora na Universidade de Marília – Brasil) 12. Doutor Timothy Walker (Professor Assistente da Universidade de Massachusetts) 13. Doutor Zoltán Biedermann (Professor na Universidade de Londres)

Assistentes de Investigação (a 31/12/2011)

1. Mestre Alexandre Pais (Investigador) 2. Mestre Ana Lopes (Investigadora) 3. Mestre Ana Fernandes Pinto (Conferencista da UCP) 4. Mestre André Murteira (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 5. Mestre Andreia Martins de Carvalho (Bolseira de Doutoramento do King's College,

Londres) 6. Mestre Andreia Torres (Bolseira de Doutoramento FCT) 7. Mestre António Fernando Bento Pacheco (Investigador) 8. Mestre Ayano Shinzato Dias Pereira (Investigadora) 9. Mestre Catarina Garcia (Investigadora) 10. Mestre Carla Alferes Pinto (Investigadora) 11. Mestre Carlene Recheado (Investigadora) 12. Mestre Carlos Cruz dos Santos (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 13. Mestre Daniele Frison (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 14. Mestre David Felismino (Investigador) 15. Mestre Edilson Motta (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 16. Mestre Elias Pinheiro (Investigador) 17. Mestre Elisabete Conceição (Bolseira de Doutoramento da FCT) 18. Mestre Élvio Sousa (Investigador) 19. Mestre Érika Dias (Bolseira de Doutoramento da FCT) 20. Mestre Francisco Faria (Professor no Instituto Superior de Contabilidade e

Administração de Lisboa) 21. Mestre Helena Barros Rodrigues (Investigadora) 22. Mestre Helena Resende da Rocha (Investigadora) 23. Mestre Helena Lopes (Investigadora) 24. Mestre Inês Fialho Brandão (Investigadora) 25. Mestre Inês Pinto Coelho (Investigadora) 26. Mestre Isabel Almeida (Bolseira de Doutoramento da FCT; Conferencista da FCSH-

UNL) 27. Mestre Isabel Tavares Mourão (Professora Titular do 3.º Ciclo do Ensino Básico e do

Ensino Secundário) 28. Mestre João Luís Ferreira (Investigador) 29. Mestre João Silva de Jesus (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 30. Mestre José António Bettencourt (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 31. Mestre José Miguel Ferreira (Investigador) 32. Mestre Luís Duque (Investigador) 33. Mestre Luís Serrão Gil (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 34. Mestre Luzia Soromenho (Investigadora) 35. Mestre Madalena Ribeiro (Bolseira de Investigação do CHAM/FCT) 36. Mestre Manuela Gonzaga (Investigadora) 37. Mestre Marcel Monte (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 38. Mestre Maria Conceição Flores (Investigadora) 39. Mestre Maria Barreto Dávila (Investigadora) 40. Mestre Maria Fátima Rosa (Bolseira de Doutoramento da FCT) 41. Mestre Maria de Fátima Tomás (Investigadora)

Page 108: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

107

 

42. Mestre Maria de Lurdes Sales (Investigadora) 43. Mestre Maria João da Câmara (Investigadora) 44. Mestre Mário Clemente Ferreira (Professor Titular do 3.º Ciclo do Ensino Básico e do

Ensino Secundário) 45. Mestre Marisa Marques (Investigadora) 46. Mestre Matilde Santos (Investigadora) 47. Mestre Miguel Pereira Coutinho (Investigador) 48. Mestre Miguel Rodrigues Lourenço (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 49. Mestre Milton Pacheco (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 50. Mestre Natália Tojo (Investigadora) 51. Mestre Nuno Vila-Santa (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 52. Mestre Patrícia Carvalho (Bolseira de Doutoramento da FCT) 53. Mestre Paulo Dimas Rocha de Menezes (Investigador) 54. Mestre Paulo Lopes (Investigador) 55. Mestre Paulo Silveira e Sousa (Investigador) 56. Mestre Pedro Lage Correia (Bolseiro de Investigação do Centro Científico e Cultural de

Macau/FCT) 57. Mestre Pedro Nobre (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 58. Mestre Rita Bernardes de Carvalho (Bolseira de Doutoramento da FCT) 59. Mestre Silvana Pires (Bolseira de Doutoramento da FCSH-UNL) 60. Mestre Sofia Diniz (Investigadora) 61. Mestre Teresa Monteiro Ramos da Costa (Investigadora) 62. Mestre Teresa Lacerda (Bolseira de Doutoramento da FCT) 63. Mestre Tiago Fraga (Bolseiro de Doutoramento da FCT) 64. Mestre Valdemar Coutinho (Investigador) 65. Lic. Ágata Xavier (Investigadora) 66. Lic. Ana Patrícia Milhanas Machado (Investigadora) 67. Lic. Ana Rita Domingues (Investigadora) 68. Lic. Arlindo Caldeira (Professor Titular do 3.º Ciclo do Ensino Básico e do Ensino

Secundário) 69. Lic. Catarina Simões (Investigadora) 70. Lic. Cristovão Fonseca (Investigador) 71. Lic. Duarte Chaves (Investigador) 72. Lic. Inês de Castro Cristóvão (Bolseira de Investigação) 73. Lic. Inês Matos (Investigadora) 74. Lic. Joana Bento Torres (Bolseira de Investigação) 75. Lic. Jonh Harvey (Investigador) 76. Lic. Jorge Freire (Investigador) 77. Lic. Luís Pinheiro (Investigador) 78. Lic. Manuela Rosa (Investigador) 79. Lic. Maria Bastião (Investigadora) 80. Lic. Maria da Graça Delfim (Investigadora) 81. Lic. Maria Leonor Leiria (Investigadora) 82. Lic. N’zinga Oliveira (Investigadora) 83. Lic. Raquel Prazeres (Investigadora) 84. Lic. Renato Pires (Investigador) 85. Lic. Rui Henriques (Bolseiro de Investigação do Projecto “Portugal e o Sul de

Marrocos: contactos e confrontos - séculos XV a XVIII) 86. Lic. Sónia Brochado (Investigadora) 87. Lic. Tiago Silva 88. Lic. Wellington Nascimento (Investigador)

Page 109: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

108

 

ANEXO 2: PERMUTAS DAS PUBLICAÇÕES DO CHAM

Permutas

Nacionais Estrangeiras Total

Permutas Gerais 27 14 41

Permutas Exclusivas do BPJS 10 38 48

Total 37 52 79

Permutas Gerais: Instituições Nacionais

1. Arquivo Histórico Ultramarino – IICT 2. Biblioteca Central da Marinha 3. Biblioteca D. José Pedro da Silva – UCP – Pólo de Viseu 4. Biblioteca da Faculdade de Letras – UL 5. Biblioteca da Faculdade de Letras – UP 6. Câmara Municipal do Barreiro 7. Câmara Municipal de Cascais 8. Câmara Municipal de Palmela 9. Câmara Municipal de Torres Novas 10. Campo Arqueológico de Mértola 11. Centro de Arqueologia de Almada 12. Centro de Estudos de História do Atlântico – Funchal 13. Centro de Estudos de História e Cartografia Antiga – IICT 14. Centro de Estudos de Arqueologia Moderna e Contemporânea 15. Centro de Investigação Histórica – FL/UP 16. CIDEHUS – Universidade de Évora 17. Fundação Oriente 18. IGESPAR, I.P. – Instituto de Gestão do Património Arquitectónico e Arqueológico, I.P. 19. Instituto Açoriano de Cultura – Angra do Heroísmo 20. Instituto Cultural de Ponta Delgada 21. Instituto de História da Expansão Ultramarina – FL/UC 22. Instituto Histórico da Ilha Terceira – Angra do Heroísmo 23. Museu Municipal de Loures 24. Museu Municipal de Penafiel 25. Sociedade de Geografia de Lisboa 26. Sociedade Histórica da Independência de Portugal 27. Universidade dos Açores Permutas Gerais: Instituições Estrangeiras 28. Academie Royale des Sciences d’Outre Mer (Bélgica) 29. Arquivo Histórico Nacional (Angola) 30. Arquivo Histórico Nacional (Cabo Verde) 31. Biblioteca Nadir Gouvea Kfouri – P.U.C. de S. Paulo (Brasil) 32. Centro de Estudios Brasileños (Espanha) 33. Instituto de Ciências Humanas – Univ. Fed. de Pelotas (Brasil) 34. Prohistoria (Argentina) 35. The John Carter Brown Library (EUA) 36. Universidad de Leon (Espanha) 37. Universidade Federal de Minas Gerais (Brasil) 38. Universidade Federal de Ouro Preto (Brasil) 39. Universidade Federal do Espírito Santo (Brasil) 40. Universidade Federal Fluminense (Brasil) 41. Xavier Centre (Índia)

Page 110: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

109

 

Permutas exclusivos do Bulletin of Portuguese and Japanese Studies: Instituições Nacionais 42. Centro de Estudos de História Religiosa – UCP 43. Centro de Estudos Sociais – Colégio de S. Jerónimo 44. Companhia de Jesus – Província de Portugal 45. Instituto de História e Teoria das ideias – FL/UC 46. Instituto Superior de Ciências Sociais e Políticas – Universidade Técnica de Lisboa 47. Museu Nacional Soares dos Reis 48. Universidade Autónoma de Lisboa 49. Universidade Lusíada 50. Universidade Lusófona 51. Universidade Portucalense Permutas exclusivas do Bulletin of Portuguese and Japanese Studies: Instituições Estrangeiras 52. Association Archipel (França) 53. Association for Asian Studies (Maryland, EUA) 54. Ateneo de Manila University Loyola Schools (Filipinas) 55. Biblioteca Daniel Cosio Villegas – El Colegio de Mexico (México) 56. Bibliothèque des Langues Etrangères – Université Toulouse Le Mirail (França) 57. Centro de Estudios de Asia y Africa – El Colegio del México (México) 58. Centro de Estudios Historicos Internacionales (México) 59. Centro de Estudos Luso-Brasileiros – Universidade Sofia (Japão) 60. Colegio Mayor Universitario Ntra. Sra. de África – Madrid (Espanha) 61. Dipartimento di Studi Asiatici – Nápoles (Itália) 62. Dipartimento di Studi sull’Asia Orientale – Università Ca’Foscari di Venezia (Itália) 63. École Française d’Extreme-Orient (França) 64. Editor of Historical Abstracts (Santa Barbara, EUA) 65. Faculta di Lettere e Filiosofia “La Sapienta” Universita di Roma (Itália) 66. German-Japanese Lawyers Association (Alemanha) 67. Historical Institute, Faculty of Arts, Universiteit Leiden (Holanda) 68. Institute of Asian Cultural Studies – International Christian University (Japão) 69. Instituto de Historia de la Iglesia – Universidad de Navarra (Espanha) 70. Instituto Ricci de Macau (Macau) 71. Instituto Superior de Cultura Religiosa – Universidade Católica de Pelotas (Brasil) 72. Institutt Universitari d’Història Jaume Vicens Vives (Espanha) 73. Institutum Historicum Societatis Iesu (Itália) 74. Istituto Universitario Orientale (Itália) 75. Japan-Netherlands Institute (Japão) 76. Missionological Research Library (Suiça) 77. Monumenta Serica – Institute Journal Library (Alemanha) 78. Musée National des Arts Asiatiques - Guimet (França) 79. Museum Library, Asian Art Museum (San Francisco, EUA) 80. Museum of Applied Arts – Budapeste (Hungria) 81. Nanzan Institute of Religious Studies (Japão) 82. Ostasiatische Seminar der Universität Zürich – Zurique (Alemanha) 83. Pontificia Università Urbaniana – Cidade do Vaticano (Itália) 84. Russian Academy of Sciences Library (Rússia) 85. Sankt Augustin (Alemanha) 86. Singapore Art Museum (Singapura) 87. The Institute of Eastern Culture (Japão) 88. Universidade de Saragoça (Espanha) 89. Universidade de Tóquio (Japão)

Page 111: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

110

 

Linhas de Investigação

Livros editados em

Portugal

Livros editados no estrangeiro

Capítulos de livros editados em Portugal

Capítulos de livros editados no estrangeiro

Publicações em revistas peer

review

Artigos em revistas

nacionais

Artigos em revistas

internacionais

Publicações electrónicas Total

Antiguidades e as suas Percepções na Época Moderna

1 1 _ _ 2 2 _ 2 8

Arqueologia Moderna e da Expansão Portuguesa

_ 1 5 _ _ 1 2 4 13

As Artes e a Expansão Portuguesa

2 3 6 5 4 3 1 1 25

Configurações Políticas e Institucionais do Império Português

3 2 9 8 2 5 9 7 45

Dimensões Religiosas da Expansão Portuguesa

1 _ 3 1 3 1 _ 1 10

Dinâmicas e contextos do Colonialismo na Época Contemporânea

1 _ 6 1 _ 4 _ 2 14

Economias Ultramarinas e Redes Comerciais

1 _ 9 3 4 1 _ 8 26

Grupos e Representações Sociais na Expansão Portuguesa

3 _ 4 2 3 _ _ 4 16

Intercâmbios Culturais e Globalização

8 3 11 9 13 3 6 7 60

20 10 53 29 31 20 18 36

Page 112: Relatório de actividades 2011 - CHAM · ferramenta que gera relatórios sobre a utilização do site, contabiliza a qualidade e proveniência dos acessos, permitindo visualizar a

Centro de História de Além-MarRelatório de Actividades

111

 

Linhas de Investigação

Comunicações Portugal

Comunicações Estrangeiro TOTAL

Antiguidades e as suas Percepções na Época Moderna

9 1 10

Arqueologia Moderna e da Expansão Portuguesa

40 2 42

As Artes e a Expansão Portuguesa

22 25 47

Configurações Políticas e Institucionais do Império Português

33 23 56

Dimensões Religiosas da Expansão Portuguesa

26 7 33

Dinâmicas e contextos do Colonialismo na Época Contemporânea

12 _ 12

Economias Ultramarinas e Redes Comerciais

25 5 30

Grupos e Representações Sociais na Expansão Portuguesa

27 11 38

Intercâmbios Culturais e Globalização

46 22 68

240 96