i h j v t < bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (tavmjdom e. barata...

135
> JDTKRDF QUARTERLY ЕЖЕКВАРТА C F Г Р FHNFKEHB PUBLICATION АЛЬНОЕ ИЗДА F MFHSD T G Р УЗИНС UFVJWTVF АНИЕ S T KJC N EORGIAN КИЙ ТЕ Х I H TRA Т Р a S<BKBCB NTMYBR E TECHNICA ХНИЧЕ С H J V ANSAC Р У a5)5: TBILISI 2015 EHB EYB AL UNIVER С КИЙ У Н T < B TIONS Д Ы :9* ТБИЛИ DTHCB N RSITY НИВЕРС И B S Ы ИСИ NTNB ИТЕТ ISSN 1512-09 96

Upload: others

Post on 20-Jun-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

>JDTKRDF

QUARTERLY 

ЕЖЕКВАРТА

CF

ГР

FHNFKEHB

PUBLICATION 

АЛЬНОЕ ИЗДА

FMFHSDT

G

РУЗИНС

UFVJWTVF

АНИЕ

S

TKJC N

EORGIAN 

КИЙ ТЕХ

I H

TRA

Т Р

a

S<BKBCB –

NTMYBRE

TECHNICA

ХНИЧЕС

H J V

ANSAC

Р У  

a5)5:

!

– TBILISI

2015  

EHB EYB

AL UNIVER

СКИЙ УН

T < B

TIONS

Д Ы

:9*!

– ТБИЛИ

DTHCBN

RSITY

НИВЕРСИ

B

S

Ы

ИСИ

NTNB

ИТЕТ

ISSN 1512-0996

Page 2: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

a. fran

(Tavmjdom

e. baraTa

T. gabadaZ

e. elizba

d. Tavxel

z. kiknaZe,

a. mowone

g. saluqv

(germania),

  

A. Pran

G. Abramish

(slovakia), M

G. Gobsch (G

K. Kokrashv

L. Mdzinaris

G. Salukvad

P. Todua (Ru

А.И. Пра

А.Г. Абрал

С. Биелецки

О.Г. Гелаш

Т.С. Джиш

Т.А. Квици

Т.Н. Ломин

А.Н. Моцон

Д.Д. Тавхел

Г. Штроер (Г

©

ngiSvili (

maris moa

Svili, T.

Ze, j. gaxok

raSvili, s

liZe, p. To

T. lomina

eliZe, l.

vaZe, q. qo

m. CxeiZe,

gishvili (cha

hvili, A. Absh

M. Chkheidze

Germany), Al

vili, E. Kutelia

shvili, T. Meg

ze, H. Strohe

ussia), Z. Tsve

ангишвили (п

лава, Г.С. А

и (Польша), П

швили, А.В.

кариани, У.И

иани, А. Ке

надзе, А. Мам

нелидзе, Д.Г

лидзе, П. То

Германия), Э

cfufvjv

Publish

Издате

http://ww

Tavmjdoma

adgile), a

bacikaZe,

kiZe, o. gel

s. esaZe, vl

odua (ruse

aZe, i. lom

mZinariSvi

oqraSvili,

z. wveraiZe

airman), L.

hilava, T. Am

e, E. Elizbara

l. Grigolishvil

a, I. Kveselava

relidze, M. M

er (Germany),

eraidze, Vl. V

председатель)

Абрамишвили

П. Биелик (Сл

Гигинеишв

И. Звиададз

еевалик (Эст

малис (Греци

Г. Натрошви

дуа (Россия)

Э.Н. Элизбара

vwtvkj cf[

hing House

ельский дом

ww.gtu.ge

CFHTL

re), l. kl

a. abrala

j. beriZ

laSvili, a

l. vardosa

eTi), b. imn

miZe, a. mama

ili, d. n

e. quTel

e, T. jagod

EDI

Klimiashvili

mbroladze, E. B

ashvili, S. Esa

li, B. Imnadze

a, T. Kvitsiani

Meskhi,A. Mot

, H. Sunkel (A

Vardosanidze,

РЕДАКЦ

, Л.Д. Клими

и, А.В. Абш

ловакия), Дж

вили, Г. Го

е, О.Г. Зум

тония), З.Г.

ия), М.И. Ма

или, Н.В. Н

), З.Н. Цвера

ашвили, С.Ю

[kb #ntmyb

“Technical

м “Техниче

LFMWBJ R

limiaSvili

ava, g. ab

e, s. biel

a. gigineiSv

aniZe, u. z

naZe,  a. keev

alisi (sabe

natroSvil

lia, a. Sa

niSvili, T

ITORIAL B

(vice-chairm

Baratashvili, T

adze, T. Gab

e, T. Jagodnis

i, T. Lominadz

tzonelidze, D.

Austria), S.M

O. Zumburid

ЦИОННАЯ

иашвили (зам

шилава, Т.А.

ж.Л. Беридзе,

обш (Герман

мбуридзе, Г.

Кикнадзе,

ацаберидзе, Л

Нацвлишвили

аидзе, М.М.

Ю. Эсадзе.

brehb eybd

University”

еский Унив

RJKTUBF%

i (Tavmjdo

bramiSvili

lecki (pol

vili, g. go

viadaZe, o.

valiki (es

erZneTi), m.

i, n. nacv

arvaSiZe, s

T. jiSkaria

BOARD:

man), Z. Ga

T. Batsikadze

adadze, J. Ga

shvili, T. Jishk

ze, I. Lomidze

Natroshvili, N

M. Schmidt (G

dze, U. Zviada

КОЛЛЕГИЯ

м. председател

. Амброладз

Вл.Г. Вардос

ния), Ал.Р.

Зункел (Ав

К.А. Кокр

Л.Д. Мдзинар

и, Ш.А. Нем

Чхеидзе, А.

dthcbntnb@

”, 2015

верситет”,

omaris moa

i, a. abS

loneTi), p

obSi (germa

. zumburiZ

toneTi),  i.

macaberiZe

vliSvili,

s. Smidti

ani.

asitashvili (v

e, J. Beridze,

akhokidze, O

kariani, A. Ke

e, A.G. Mama

N. Natsvlishvi

Germany), A.

adze.

Я:

ля), З.А. Гаси

зе, Е.Ш. Бар

санидзе, Т.Г.

Григолишви

встрия), Б.Л

рашвили, Е.

ришвили, Т.Я

мсадзе, Д.А.

М. Шарваши

@^ 2015 

2015

dgile), z.

Silava, T

p. bieliki

nia), al. gr

Ze, h. zunke

kveselava

e, T. megre

S. nemsaZ

(germania),

vice-chairman

S. Bielecki (P

O. Gelashvili,

eevalik (Eston

alis (Greece),

ili, Sh. Nemsa

Sharvashidze

иташвили (зам

раташвили,

Габададзе, Д

или, Т.А. Д

. Имнадзе,

Р. Кутелия,

Я. Мегрелид

Нозадзе, Г

идзе, С. Шм

. gasitaSvi

T. ambrol

(slovake

rigoliSvi

eli (avstr

a, t. kvici

liZe, m. mes

e, d. noz

, h. Stro

), A. Abral

Poland), P. B

A. Gigineish

nia), Z. Kikna

M. Matsaberi

adze, D. Noza

, D. Tavkheli

м. председате

Т.В. Бацика

Дж.В. Гахоки

Джагоднишви

И.С. Квесел

И.Б. Ломи

дзе, М.А. Ме

Г.Г. Салуква

мидт (Герман

ili

laZe,

Ti),

ili,

ria),

iani,

sxi,

zaZe,

oeri

lava,

ielik

hvili,

adze,

idze,

adze,

idze,

еля),

адзе,

идзе,

или,

лава,

идзе,

есхи,

адзе,

ния),

Page 3: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

3  

JCZGGIDC!

biznesi, marTva da aRricxva

n. failoZe, J. gabaraevi. importis da eqsportis operaciebis auditi ............................................... 9

m. metreveli, b. xotenaSvili. turizmis gavlena msoflio ekonomikaze ........................................ 18

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi  

g. xitiri, r. kokilaSvili. maRalefeqturi luminoforis miRebis inovaciuri

teqnologia .......................................................................................................................................................................................................... 26 

r. labaZe, g. xitiri, r. kokilaSvili, a. sulamaniZe, j. qerqaZe. amortizebuli

saburavebis utilizaciis axleburi xedva ........................................................................................................................ 31 

z. javaSvili, T. WeiSvili. adgilobrivi bunebrivi qanebis gamoyenebiT

forovani masalebis miReba da Seswavla .......................................................................................................................... 37

qimia  

p. TuSuraSvili, d. CorgolaSvili, T. xuWua, n. kobalaZe, m. aleliSvili,

e. gelaSvili. gacveTili saavtomobilo saburavebis utilizacia

dabaltemperaturuli pirolizis Sedegad da miRebuli Txevadi produqtis

fizikur-qimiuri kvleva .......................................................................................................................................................................... 43 

n. CijavaZe, T. WeiSvili. manganumisa da spilenZis oqsidebis Semcveli

amorful-kristaluri matricis mqone masalebis Seswavla da gamoyenebis

perspeqtivebi ....................................................................................................................................................................................................... 50

ekonomika, ekonometrika da finansebi  

d. jafariZe, z. jayel-xundaZe, a. ioseliani. msxvili eleqtroenergetikuli

kompaniebis finansuri mdgradobis optimaluri ekonometrikuli modelireba

da marTva ................................................................................................................................................................................................................. 55 

energetika  

g. arabiZe, i. fxalaZe. saqarTvelos energetikis seqtoris biznesis tradiciuli

gziT ganviTarebis (BAU) scenari .................................................................................................................................................. 68 

 

Page 4: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

4  

inJineria  

o. xazaraZe, f. verulaSvili, v. turaSvili. moqnilkedliani liTonis

Sedgenili koWebi ............................................................................................................................................................................................ 78 

 

masalaTmcodneoba  

a. metreveli, a. sulamaniZe. voltamperuli maxasiaTeblis ageba da ganxilva ...................... 84

o. miqaZe, i. naxucriSvili, n. maisuraZe, T. lolaZe. aluminis oqsidis

formirebadi mxurvalmedegi Senadnobebis maRaltemperaturuli Jangvis

kinetika ...................................................................................................................................................................................................................... 88 

m. xuciSvili, l. Sengelia. plazmuri dafrqvevis efeqturobis amaRleba .................................... 93 

g. qaSakaSvili, i. qaSakaSvili, b. qaSakaSvili. foladis warmoebis inovaciuri

teqnologia .......................................................................................................................................................................................................... 99 

m. miqautaZe, al. gordeziani, n. kanTelaZe, n. kenWiaSvili. sabrZolo iaraRis

lulis damzadebis teqnologiuri procesis kvleva .......................................................................................... 110

a. sulamaniZe, g. kaxiSvili. kontaqturi SeduRebis wertilis

adgilmdebareobis marTva .................................................................................................................................................................. 116

i. berZeniSvili, m. siraZe. msxvili infrastruqturuli proeqtebis

efeqturobis amaRlebaze orientirebuli gadawyvetileba ...................................................................... 122

 

avtorTa saZiebeli  .......................................................................................................................................................................................... 128 

avtorTa sayuradRebod ................................................................................................................................................................................ 129

Page 5: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

5  

CONTENTS  

 

 

 

BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING

N. Pailodze, J. Gabaraevi. THE AUDIT OF OPERATIONS OF IMPORT AND EXPORT ..................................................... 9 

M. Metreveli, B. Khotenashvili. TOURISM INFLUENCE ON THE WORLD ECONOMY ................................................. 18 

 

CHEMICAL ENGINEERING  

G. Khitiri, R. Kokilashvili. INNOVATION TECHNOLOGY OF OBTAINING HIGHLY EFFECTIVE LUMINOPHORE ............. 26 

R. Labadze, G. Khitiri, R. Kokilashvili, A. Sulamanidze, J. Kerkadze. INNOVATIVE APPROACH TO  

RECYCLING OF SHOCKPROOF TIRE‐CASING ................................................................................................................ 31 

Z. Javashvili, Т. Cheishvili. OBTAINING AND STUDY OF POROUS MATERIALS WITH THE USE OF LOCAL  

NATURAL ROCKS ......................................................................................................................................................... 37 

 

CHEMISTRY  

P. Tushurashvili, D. Chorgolashvili, T. Khuchua, N. Kobaladze, M. Alelishvili, E. Gelashvili. UTILIZATION OF  

SCRAP TIRES BY LOW‐TEMPERATURE PYROLYSIS AND PHYSICAL‐CHEMICAL EXAMINATION OF OBTAINED  

LIQUID PRODUCTS ....................................................................................................................................................... 43 

N. Chidzavadze, Т. Cheishvili. STUDY AND PROSPECTS OF APPLICATION OF AMORPHOUS‐CRYSTALLINE  

MATRIX MATERIALS CONTAINING MANGANESE AND COPPER OXIDES ..................................................................... 50 

 

ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE   

D. Japaridze, Z. Jakeli‐Khundadze, A. Ioseliani. OPTIMAL ECONOMETRICAL MODELLING AND MANAGEMENT  

OF FINANCIAL SUSTAINABILITY AT THE MAJOR ELECTRIC POWER PROCESSING INSTITUTION .................................. 55 

 

ENERGETICS 

G. Arabidze, I. Pkhaladze. BUSINESS‐AS‐USUAL SCENARIO (BAU) FOR GEORGIAN ENERGY SECTOR  

DEVELOPMENT ............................................................................................................................................................ 68 

 

ENGINEERING 

O. Khazaradze, F. Verulashvili, V. Turashvili. METALLIC COMPOSITE BEAM WITH FLEXIBLE WALL .......................... 78 

Page 6: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

6  

MATERIALS SCIENCE  

A. Metreveli, A. Sulamanidze. CONSTRUCTION AND CONSIDERATION OF CURRENT‐VOLTAGE  

CHARACTERISTIC ......................................................................................................................................................... 84

O. Mikadze, I. Nakhutsrishvili, N. Maisuradze, T. Loladze. ON THE KINETICS OF HIGH‐TEMPERATURE  

OXIDATION FOR ALUMINA FORMING HEAT‐RESISTANT ALLOYS ................................................................................ 88 

M. Khutsishvili, L. Shengelia. IMPROVEMENT OF EFFECTIVENESS OF PLASMA SPRAYING ....................................... 93 

G. Kashakashvili, I. Kashakashvili, B. Kashakashvili. INNOVATIVE TECHNOLOGY OF STEELMAKING ....................... 99 

M. Mikautadze, A. Gordeziani, N. Kanteladze, N. Kenchiashvili. RESEARCH OF TECHNOLOGICAL PROCESSES  

OF MANUFACTURING MUZZLES OF COMBAT WEAPON ........................................................................................... 110 

A. Sulamanidze, G. Kakhishvili. CONTROLLING THE LOCATION OF PRESSURE CONTACT WELDING POINT ............ 116

I.  Berdzenishvili, M. Siradze. ORIENTED SOLUTION INCREASE THE EFFICIENCY OF MAJOR  

INFRASTRUCTURE PROJECTS ..................................................................................................................................... 122 

 

AUTHOR’S INDEX  ........................................................................................................................................................... 128 

TO THE AUTORS ATTENTION  ........................................................................................................................................ 129 

 

Page 7: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

7  

СОДЕРЖАНИЕ 

 

 

 

БИЗНЕС, МЕНЕДЖМЕНТ И БУХГАЛТЕРСКИЙ УЧЕТ

Н.Р. Паилодзе, Ж.Р. Габараева. АУДИТ ОПЕРАЦИЙ ПО ИМПОРТУ И ЭКСПОРТУ .................................................. 9 

М.Ш. Метревели, Б.Г. Хотенашвили. ВЛИЯНИЕ ТУРИЗМА НА МИРОВУЮ ЭКОНОМИКУ .............................................. 18

 

ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ 

Г.Ш. Хитири, Р.Г. Кокилашвили. ИННОВАЦИОННАЯ ТЕХНОЛОГИЯ ПОЛУЧЕНИЯ  

ВЫСОКОЭФФЕКТИВНОГО ЛЮМИНОФОРА .............................................................................................................. 26 

Р.Д. Лабадзе, Г.Ш. Хитири, Р.П. Кокилашвили, А.К. Суламанидзе, Дж.В. Керкадзе. НОВЫЙ ВЗГЛЯД НА  

УТИЛИЗАЦИЮ АМОРТИЗИРОВАННЫХ ПОКРЫШЕК ................................................................................................ 31 

З.Г. Джавашвили, Т.Ш. Чеишвили. ПОЛУЧЕНИЕ И ИЗУЧЕНИЕ ПОРИСТЫХ МАТЕРИАЛОВ C 

ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ МЕСТНЫХ ЕСТЕСТВЕННЫХ ПОРОД ......................................................................................... 37 

 

ХИМИЯ 

П.Р. Тушурашвили, Д.Г. Чорголашвили, Т.Т. Хучуа, Н.З. Кобаладзе, М.В. Алелишвили,  

Э.Г. Гелашвили. УТИЛИЗАЦИЯ ИЗНОШЕННЫХ АВТОМОБИЛЬНЫХ ШИН МЕТОДОМ  

НИЗКОТЕМПЕРАТУРНОГО ПИРОЛИЗА И ФИЗИКО‐ХИМИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПОЛУЧЕННОГО  

ЖИДКОГО ПРОДУКТА ................................................................................................................................................ 43 

Н.Л. Чиджавадзе, Т.Ш. Чеишвили. ИЗУЧЕНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ  

АМОРФНО‐КРИСТАЛЛИЧЕСКИХ МАТРИЧНЫХ МАТЕРИАЛОВ, СОДЕРЖАЩИХ ОКСИДЫ МАРГАНЦА  

И МЕДИ ....................................................................................................................................................................... 50 

 

ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ 

Д.А. Джапаридзе, З.Н. Джакели‐Хундадзе, А.М. Иоселиани. АДАПТИВНОЕ ЭНТРОПИЙНОЕ КОДИРОВАНИЕ 

МАССИВА ГЛАВНЫХ КОЭФФИЦИЕНТОВ ДИСКРЕТНОГО КОСИНУСНОГО ПРЕОБРАЗОВАНИЯ .............................. 55 

 

ЭНЕРГЕТИКА 

Г.О. Арабидзе, И.Э. Пхаладзе. СЦЕНАРИЙ РАЗВИТИЯ СЕКТОРА ЭНЕРГЕТИКИ ГРУЗИИ ТРАДИЦИОННЫМ  

ПУТЕМ БИЗНЕСА (BAU) .............................................................................................................................................. 68 

Page 8: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

8  

ИНЖЕНЕРИЯ 

О.Г. Хазарадзе, Ф.Г. Верулашвили, В.Ш. Турашвили. МЕТАЛЛИЧЕСКИЕ СОСТАВНЫЕ БАЛКИ С ГИБКОЙ 

СТЕНКОЙ ..................................................................................................................................................................... 78 

 

МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ 

А.Б. Метревели, А.К. Суламанидзе. ПОСТРОЕНИЕ И РАССМОТРЕНИЕ ВОЛЬТ‐АМПЕРНЫХ  

ХАРАКТЕРИСТИК ........................................................................................................................................................ 84 

О.И. Микадзе, И.Г. Нахуцришвили, Н.И. Майсурадзе, Т.О. Лоладзе. О КИНЕТИКЕ  

ВЫСОКОТЕМПЕРАТУРНОГО ОКИСЛЕНИЯ ЖАРОПРОЧНЫХ СПЛАВОВ ОБРАЗУЮЩИХ ГЛИНОЗЕМ ...................... 88 

М.Г. Хуцишвили, Л.Б. Шенгелиа. УЛУЧШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ПЛАЗМЕННОГО НАПЫЛЕНИЯ ..................... 93 

Г. Б. Кашакашвили, И. Г. Кашакашвили, Б. Г. Кашакашвили. ИННОВАЦИОННАЯ ТЕХНОЛОГИЯ 

ПРОИЗВОДСТВА СТАЛИ ............................................................................................................................................. 99

М.М. Микаутадзе, А.Г. Гордезиани, Н.В. Кантеладзе, Н.А. Кенчиашвили. ИССЛЕДОВАНИЕ  

ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ ИЗГОТОВЛЕНИЯ СТВОЛОВ БОЕВОГО ОРУЖИЯ .............................................. 110 

А.К. Суламанидзе, Г.С. Кахишвили. УПРАВЛЕНИЕ МЕСТОРАСПОЛОЖЕНИЕМ ТОЧКИ КОНТАКТНОЙ  

СВАРКИ ..................................................................................................................................................................... 116 

И.Г. Бердзенишвили, М.Г. Сирадзе. РЕШЕНИЕ, ОРИЕНТИРОВАННОЕ НА ПОВЫШЕНИЕ  

ЭФФЕКТИВНОСТИ КРУПНЫХ ИНФРАСТРУКТУРНЫХ ПРОЕКТОВ ........................................................................... 122 

 

ПЕРЕЧЕНЬ АВТОРОВ  ..................................................................................................................................................... 128 

К СВЕДЕНИЮ АВТОРОВ  ............................................................................................................................................... 129 

 

 

 

Page 9: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  9   #4 (498), 2015 

UDC 339.92 uak

SCOPUS CODE 1401 

importis da eqsportis operaciebis auditi

n. failoZe biznesis administrirebis departamenti, saqarTvelos teqnikuri un-

iversiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 77 

E‐mail: [email protected]

J. gabaraevi biznesis administrirebis departamenti, saqarTvelos teqnikuri un-

iversiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 77 

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

T. rostiaSvili, stu-is biznes-inJineringis fakultetis biznesis administrirebis de-

partamentis asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

s. bliaZe, stu-is biznes-inJineringis fakultetis biznesis administrirebis departamentis

asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: sagareo ekonomikuri saqmianoba

Tanamedrove ekonomikis erT-erTi mniSvnelo-

vani da ganuyofeli nawilia. globalizaciis

pirobebSi importis da eqsportis operaciebi

Cveni ekonomikis mamoZravebeli Zala gaxda.

am procesebSi, Cveni qveynis aqtiurad monawi-

leobis miuxedavad, uamravi problema arse-

bobs, romlis gadawyvetaSi arsebiTi roli

audits eniWeba. swori gadawyvetilebis misa-

Rebad saWiroa srulyofil da zust infor-

macias flobdnen rogorc saxelmwifo

struqturebi, aseve sameurneo subieqtebi.

aseTi tipis operaciebis auditi sakmaod

rTuli da xangrZlivi procesia, vinaidan

ekonomikuri saqmianobis areali scildeba

qveynis sazRvrebs. gasaTvaliswinebelia adgi-

lobrivi, saerTaSoriso da im qveynis kanon-

mdebloba, romelTanac xorcieldeba saqmi-

ani urTierTobebi. amgvarad, auditi maRal-

kvalificiurma specialistebma unda Caata-

ron. maT mier momzadebul daskvnebze damo-

kidebulia eqsportis da importis opera-

ciebis moculoba, rac ekonomikuri zrdis

da mdgradobis sawindaria.

sakvanZo sityvebi: eqsportis operacia; im-

portis operacia; sagareo ekonomikuri saqmia-

noba.  

 

Sesavali

Tanamedrove ekonomikis sabazro urTier-

Tobaze gadasvlas mohyva sakuTrebis forme-

Page 10: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  10  www.gtu.ge 

bis axali organizaciuli struqturebis mra-

valferovneba. sabazro ekonomikaze gadasv-

lasTan erTad Seicvala sagareo ekonomikuri

urTierTobebic. sameurneo subieqtebma iseTi

saqmianoba daiwyes, rac sabWoTa kavSiris

dros saxelmwifo organizaciebis preroga-

tivad iTvleboda. upirveles yovlisa, same-

urneo subieqtebma damoukideblad daiwyes im-

portis operaciebis ganxorcieleba da Semd-

gom ukve eqsportzec gaitanes produqcia. es

Tavisufali niSa sagareo ekonomikuri ur-

TierTobis kerZo kompaniebma warmatebiT aiT-

vises da axorcieleben mis ganviTarebas. im-

portis da eqsportis operaciebi umniSvnelo-

vanesi ekonomikuri saqmianobaa Cveni qvey-

nisTvis, vinaidan qveyana importzea damoki-

debuli da uaryofiTi balansis Sesamcireb-

lad mniSvnelovania eqsportis zrdac.

sagareo ekonomikuri urTierTobebi, ker-

Zod eqsportis da importis operaciebi Cveni

qveynis Tanamedrove ekonomikis ganuyofeli

da mniSvnelovani nawilia, romlis ganxor-

cieleba kerZo sameurneo subieqtebma 90-iani

wlebis dasawyisSi daiwyes.  

ZiriTadi nawili

termini sagareo ekonomikuri saqmianoba

(ses) farTod gamoiyeneba Cvens qveyanaSi me-20

saukunis 70-iani wlebidan, Tumca Tavdapir-

velad es moicavda sabWoTa kavSiris vaWrobas

sxva qveynebTan. saqarTvelom damoukideblo-

bis mopovebis Semdeg daiwyo sagareo ekono-

mikuri urTierToba sxva qveynebTan da sa-

bazro ekonomikaze gadasvla, rac TavisTavad

rTuli da xangrZlivi procesia, romelic

jerac ar dasrulebula. ses-is cneba mog-

vianebiT gafarTovda da moicva ara mxolod

nivTobrivi vaWroba, aramed sxva tipis

TanamSromlobac, rogoricaa kooperacia sxva

qveynis kompaniebTan, TanamSromloba momsa-

xurebis sferoSi, saerTaSoriso gadazidvebi,

sabanko momsaxureba, dazRveva da a.S.

sagareo ekonomikuri saqmianobis ganviTa-

rebaSi TavisTavad igulisxmeba ekonomikis

ganviTareba, rac uzrunvelyofs mis mdgrado-

basac. am saqmianobis ganviTarebaSi mniSvne-

lovan rols asrulebs kerZo kompaniebi. maga-

liTad, saqstatistikis sammarTvelos mona-

cemebiT, 2007 wels sagareo brunvam Seadgina

6444, xolo 2014 wlis monacemebiT 11457 mln

aSS dolari. es ekonomikuri maCveneblebi

ekonomikuri zrdis erT-erTi parametria, maTi

sizuste arsebiTia, amitomac am tipis ope-

raciebis auditi mniSvnelovania rogorc qvey-

nisTvis, aseve im kompaniebisTvis, vinc am

saqmianobas axorcielebs.

sagareo vaWroba moicavs sxvadasxva sa-

qonlis an momsaxurebis eqsports da imports.

am formiT xdeba farTo moxmarebis sagnebiT

vaWroba: tansacmeli, fexsacmeli, parfiume-

ria, kvebis produqtebi da a.S. aseve amaSi

Sedis inteleqtualuri sakuTrebiT vaWroba,

rogoricaa licenziebis, franCizis gayidva

da sxva. saerTaSoriso vaWrobSi mniSvnelo-

vani adgili ukavia momsaxurebis sferos, ro-

melSic Sedis sabanko seqtoris mier ararezi-

denti pirebisTvis gaweuli momsaxureba, da-

zRveva, saerTaSoriso gadazidvebi da a. S.

qveynis ekonomikis ganviTarebaSi gadamwyve-

ti roli saxelmwifos akisria. mniSvnelo-

vania saxelmwifom Seqmnas iseTi sakanonmdeb-

lo baza, romelic xels Seuwyobs biznesis

ganviTarebas, gaamartivebs biznesis warmarT-

vis SesaZleblobas, SeZlebs adgilobrivi

mwarmoeblebisTvis SeRavaTebis SemoRebiT

waaxalisos adgilobrivi warmoeba da maT

mier warmoebuli produqciis qveynis gareT

gatana. am mxriv mniSvnelovan sakanonmdeblo

Page 11: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  11   #4 (498), 2015 

cvlilebad da biznesis xelSemwyobad SegviZ-

lia CavTvaloT sagadasaxado kodeqsSi Sesu-

li cvlileba, romliTac mewarmeebi gaTavi-

sufldnen dRg-s gadasaxadisagan. eqsportis

operaciebis dros saqarTvelos sagadasaxado

kodeqsis 168-e muxlis me-4 punqtiT CaTvlis

uflebiT dRg-sgan gaTavisuflebulia saqon-

lis reeqsporti an eqsporti mxolod im

saangariSo periodisaTvis, romelSic ganxor-

cielebulia deklarireba saqonlis reeqspor-

tis an saqonlis eqsportSi gaSvebis Sesaxeb.

rom gaverkveT sagareo ekonomikuri saqmia-

nobis amocanebSi, funqciebsa da analizis

meTodebSi unda vicodeT, vin aris am saq-

mianobis subieqti da obieqti. sagareo ekono-

mikur saqmianobas SeiZleba eweodes rogorc

calke aRebuli iuridiuli piri an calkeuli

sameurneo subieqti, aseve qveynebi da regio-

nebi, romlebsac SeuZliaT erTmaneTTan

iTanamSromlon nebismieri formiT da ar

arsebobs SezRudvebi, garda im SemTxvevisa,

roca sakanonmdeblo SezRudva arsebobs.

globalizaciis pirobebSi mudmivad viTar-

deba da farTovdeba ekonomikuri zonebi, sa-

warmoebis umravlesoba miznad isaxavs saga-

reo ekonomikuri urTierTobebis gamoyenebas

ekonomikuri saqmianobis efeqturobis asamaR-

leblad da konkurentunarianobis SesanarCu-

neblad. am urTierTobas aqvs rogorc dade-

biTi, aseve uaryofiTi mxareebi. magaliTad,

sxva qveynebis bazrebze gasvlas Tan sdevs

damatebiTi xarjebi, rogoricaa satrans-

porto, iuridiuli, marketinguli da sxva,

romlebic gasawevia axali produqtis dasa-

nergad axal bazrebze. amavdroulad axal

bazrebze gasvlisas xdeba Semosavlebis ga-

zrda, kompaniis ganviTareba, axali teqnolo-

giebis gaziareba, axali investiciebis mo-

zidva, rentabelurobis zrda da a.S.

bevri kompania ganviTarebis axal etapze

gadasvlisas an sxva qveynis bazrebze gasv-

lisas ar iyenebs bazris winaswar analizs,

kompaniis audits da eyrdnoba saorientacio

prognozebs da zogad maCveneblebs, rac ara-

swori midgomaa da zog SemTxvevaSi savala-

lo Sedegebamde mivyavarT. aseTi tipis audi-

tis Catarebis mizania ara mxolod axali

bazris Seswavla da daskvnis dadeba Tu ram-

denad rentabeluria ganviTarebis axal

etapze gadasvla, aramed kidev erTi mniSv-

nelovani sakiTxis Seswavlac, ramdenad

momzadebulia kompania gaumklavdes axal ga-

mowvevebs, aqvs Tu ara resursebi rogorc

materialuri, aseve axali sakadro amoca-

nebis srulyofilad Sesasruleblad. upirve-

les yovlisa, sxva qveynebis bazrebze

gasvlisas mniSvnelovania im qveynebis kanonm-

deblobis Seswavla, romelSic Sesvlas da

damkvidrebas apirebs sameurneo subieqti,

gamovlindes gansxvaveba adgilobriv da

ucxour kanonmdeblobas Soris, maTi zegav-

lena kompaniis Semdgom ganviTarebaze, gaT-

valiswinebul iqnes valutis sakurso sxva-

obebi, Sefasdes riskebi da mxolod amis

Semdeg gadawydes samomavlo gegmebi.

eqsportis operaciebis analizs da Ziri-

Tad maCveneblebs saxelmwifo sabaJo samsa-

xuri gvawvdis. sabaJo samsaxuri iyenebs aR-

ricxvis sxvadasxva meTods _ analizis sta-

tistikur, grafikul, saindeqso, sabalanso,

sagareo vaWrobis dinamikurs da sxva.

statistikuri dakvirvebiT miRebul maCve-

neblebze dayrdnobiT, SeuZlebelia srulyo-

fili gamokvlevis Catareba. saWiroa pirve-

ladi monacemebis sistematizacia, yvela mona-

cemis Segrovebis Semdeg statistikuri mona-

cemebis Segroveba da daxarisxeba.

Page 12: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  12  www.gtu.ge 

statistikuri monacemebis erTobliobis

dayofa xdeba jgufebad, jgufebisa ki _ ope-

raciebis tipebad.

sabaJo samsaxurebi sagareo vaWrobis sta-

tistikuri informaciis dajgufebisas iyeneben

Semdeg qvejgufebs: zogadi monacemebi eqs-

portze, eqsportis monacemebi regionebis mi-

xedviT, eqsportis monacemebi calkeuli qvey-

nebis mixedviT, saqonlis eqsporti nomenkla-

turebis mixedviT, saqonlis eqsportis mocu-

loba Tanxobrivad da raodenobrivad.

statistikuri dajgufebebi SeiZleba war-

modgenil iqnes sabaJo reJimebis mixedviT.

statistikuri monacemebi analizis erT-erTi

instrumentia, riTac SegviZlia gamovavli-

noT maCveneblebis kanonzomiereba. maCveneb-

lebis garda analizSi gvexmareba diagrame-

bi da grafikebi, riTac martivdeba procese-

bis Seswavla.

eqsportis operaciebis analizis dros vi-

yenebT Semdeg maCveneblebs: eqsportis saSua-

lo zrda da zrdis tempebi.

kvlevis mizania zrdis dinamikis modeli-

reba da samomavlo dinamikis ganWvreta, rac

saSualebas mogvcems sworad davgegmoT eko-

nomikuri procesi. miuxedavad imisa, rom mo-

delireba gvaZlevs sakmaod srul informa-

cias da masze dayrdnobiT SegviZlia zrdis

prognozireba da samomavlo dagegmareba, ma-

inc mniSvnelovani roli eniWeba Siga da gare

bazars, romlis mimarT Cveni ekonomika sensi-

tiuri rCeba. swored auditis mizania am mona-

cemebis sistematizacia daMsizustis dadgena.

importi aris saqonlis, momsaxurebis, samu-

Saos, inteleqtualuri saqmianobis Sedegebis

sazRvargareTidan Semotana, romelime qveynis

sabaJo teritoriaze maTi qveynidan gatanis

valdebulebis gareSe. importi iyofa katego-

riebad: nivTobrivi, aramaterialuri. arama-

terialurSi Sedis sxvadaxva momsaxureba, ma-

galiTad, turizmi, dazRveva, gadazidvebi,

fuladi gzavnilebi da sxva.

importis moculoba ganisazRvreba saqon-

lis importiori qveynis sazRvris gadakveTis

momentidan.

importis operaciebi SegviZlia gavaanali-

zoT Semdegi mimarTulebebiT: struqturis,

importiorebis raodenobis, importis mocu-

lobisa da gadaricxvebis mixedviT, maTi wi-

li saerTo gadaricxvebSi, bankis Semosavle-

bis mixedviT _ ra wili ukavia momsaxurebaSi,

sabaJo deklaraciebis, qveynebis da produq-

ciis mixedviT. sagareo ekonomikuri saqmiano-

bis ganxorcielebisas sameurneo subieqtebi

amyarebs saqmian urTierTobas rogorc ucxo-

ur, aseve adgilobriv kompaniebTan, bankebTan,

axdens biujetTan angariSsworebas da debs

xelSekrulebebs. kontroli valdebulebebis

zust da droul Sesrulebaze xorcieldeba

finansuri aRricxvis meSveobiT, romelic

aRricxavs eqsportis da importis operaciebs.

ganxorcielebuli operaciebi unda Seesaba-

mebodes saerTaSoriso aRricxvis standar-

tebs da adgilobriv kanonmdeblobas.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, aseTi ti-

pis saqmianobis auditis ZiriTadi amocanebia:

1. Siga kontrolis sistemis Seswavla. kon-

toldeba Tu ara eqsportis an importis ope-

raciebis aRricxva srulad;

2. sagareo valdebulebebis sworad aRric-

xva, resursebis racionaluri gamoyeneba da

Sesabamisoba eqsport-importis operaciebTan;

3. Seusrulebeli valdebulebebisa da da-

saxuli amocanebis Sesruleba;

4. sagareo ekonomikuri operaciebis Sedege-

bis saerTo Sefaseba;

5. Siga gamouyenebeli rezervebisa da samo-

mavlo perspeqtivebis Sefaseba.

Page 13: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  13   #4 (498), 2015 

sawarmos muSaobis Sefasebisas mniSvnelo-

vania eqsportis da importis maCveneblebis

gaanalizeba, romlis dros Seswavlili unda

iqnes maCveneblebi calkeuli qveynebis da

wina wlebSi miRebuli Semosavlebis mixedviT.

raodenobrivi da Tanxobrivi maCveneblebis

SefasebiT xdeba im mizezis gamovlena, rom-

lis gamoc ver Sesrulda an Semcirda eqs-

portis an importis moculoba, mag., eqspor-

tis Semcireba an argazrda SeiZleba damoki-

debuli iyos gadazidvis problemebTan, rogo-

ricaa portis gadatvirTuloba, agreTve sa-

kurso an savaluto SezRudvebi, cvlilebebi

saerTaSoriso bazarze da a.S.

sameurneo subieqtebi yuradRebas unda

amaxvilebdnen rogorc saeqsportod gankuTv-

nil produqciis xarisxze, aseve importire-

bulzec. produqciis xarisxi mniSvnelovan

gavlenas axdens tvirTbrunvis moculobaze.

auditis mizania Seiswavlos produqciis xa-

risxi, daadginos misi Sesabamisoba warmodge-

nil sertifikatebTan dokumenturad (xarisxis

sertifikati, saeqsperto daskvna da sxva do-

kumentaciebTan Sesabamisoba) da gamoavlinos

fizikuri naklovanebebi, aseve daadginos nak-

lovanebebis moculoba mTlian eqsportSi an

importSi, wundebuli saqonlis dabruneba da

axliT Sevsebis valdebulebis arsebobis Sem-

TxvevaSi ramdenad droulad da srulyofi-

lad moxda zaralis anazRaureba.

importis operaciebis auditis dros audi-

torma unda Seiswavlos importis moculoba,

miwodebis pirobebi, xarisxi da amis safuZ-

velze moamzados sareklamacio aqtebi. am

aqtis Sedgenisas fiqsirdeba yvela pretenzia

xarisxTan dakavSirebiT, wundebuli produq-

ciis raodenoba, zarali. zaralSi igulisx-

meba ara mxolod produqciis Rirebuleba,

aramed yvela is xarji, romelic dakavSire-

bulia produqciis miwodebasTan da xarjebi,

romlis gawevac kompanias mouwevs am zaralis

asanazRaureblad. auditorma agreTve unda

gamoavlinos kompaniis marketinguli strate-

giis Sedegebi, romelzec pirdapiraa damoki-

debuli eqsportis an importis moculoba,

ramdenad sworad aris an iyo dagegmili mar-

ketinguli RonisZiebebi, SesaZlebelia Tu ara

gayidvebis moculobis gazrda SerCeuli

strategiiT Tu saWiroa strategiis Secvla.

auditma saboloo daskvnaSi unda Caweros

rekomendaciebi amasTan dakavSirebiT.

Semdegi Sesaswavli sakiTxia auditis mier

gaformebuli kontraqtebi, maTi Sesabamisoba

kanonmdeblobasTan, tvirTmoZraobis dros

Sedgenili dokumentebis siswore da Siga

kontrolis samsaxurebis mier maTi swori aR-

ricxva _ Tu ramdenad sworad asaxavs lo-

gistikis samsaxuri tvirTis moZraobas da

arsebobs Tu ara tvirTis dazianebis an da-

kargvis saSiSroeba im etapebis gavlisas,

sanam tvirTi myidvels Cabardeba. Seswavlis

sagania Semdegi operacia da dokumentacia:

tvirTis gadazidvis dokumentebi, kono-

samenti, aviazeddebuli da a.S..;

miReba-Cabarebis aqti, romliTac das-

turdeba tvirTis miReba portSi an

sawyobSi;

myidvelis mier gadaxdili Tanxebis

Sesabamisoba miwodebul produqciasTan;

myidvelis dasturi saqonlis miRebaze

danaklisis an zedmetobis SemTxvevaSi,

aseve werilobiTi pretenziis arseboba.

auditis yuradRebis sagania _ ramdenad

sworadaa buRaltris mier es operaciebi asa-

xuli, axdens Tu ara kontrols tvirTis ga-

dazidvaze, akontrolebs Tu ara Tanxebis

gadaxdisas Sedgenili dokumentaciis sis-

Page 14: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  14  www.gtu.ge 

wores da Sesabamisobas miwodebul produq-

ciasTan an gaweul momsaxurebis Rirebule-

basTan, asaxulia Tu ara yvela operacia,

saqoneli subangariSebze, rogoricaa, magali-

Tad, saqoneli gzaSi an xdeba Tu ara im

damatebiTi xarjebis srulyofilad da swo-

rad asaxva, romelic dakavSirebulia ara

mxolod warmoebasTan, aramed miwodebasTanac

_ gadasaxadebi, transportirebis xarji,

dazRveva da sxva. Seswavlis sagania agreTve

gaweuli xarjebis aucilebloba da gzebi

maTi Semcirebis rentabelurobis gasazrde-

lad, miwodebuli produqciis gadaxdis

pirobebi da vadebi; maTi Sesrulebisas xdeba

Tu ara am vadebis darRveva da sxva sakiTxebi,

romlebic dakavSirebulia sameurneo

subieqtis ekonomikur saqmianobasTan.

eqsportis operaciebis dros yuradReba

unda mieqces sxvaobas Siga bazarze gayidul

saqonlis Rirebulebasa da qveynis gareT

gayidul saqonlis Rirebulebas Soris, rac

eqsportis efeqturobaze miuTiTebs. rogorc

wesi, eqsporti gaTavisuflebulia gadasaxa-

debisgan. es sakiTxic Seswavlis obieqtia _

romeli gadasaxadebisgan aris eqsporti ga-

Tavisuflebuli da ramdenad sworad aris

gaangariSebuli eqsportis dros gadasaxde-

li gadasaxadebi an mosakreblebi; importis

dros saWiroa Sedareba sabaJo samsaxureb-

Tan, gadasaxdel da gadaxdil gadasaxa-

debTan dakavSirebiT.

auditi valdebulia Seamowmos Semdegi:

aqvs Tu ara kompanias ufleba ganaxor-

cielos eqsportis an importis ope-

raciebi;

Sedgenili dokumentebis siswore eqs-

portis dros;

sabaJo deklaraciis Sesabamisoba ga-

formebul kontraqtTan;

Caricxuli Tanxebis Sedareba miwo-

debul saqonelTan an gaweul momsa-

xurebis RirebulebasTan;

gadasaxadebis swori gaangariSeba da

droulad gadaxda;

warmoebuli produqciis TviTRirebule-

bis gaangariSebis siswore;

eqsportze gaSvebuli produqciidan mi-

Rebuli mogebis swori gaangariSeba;

eqsportis operaciis dros warmoSobi-

li moTxovnebis swori asaxva konsigna-

ciiT miwodebis dros;

sxva qveyanaSi arsebuli sawyobebidan

produqciis miwodebis swori aRricxva

da drouli asaxva finansur angariS-

gebaSi;

gadasamuSaveblad qveynis gareT gata-

nili produqciis swori aRricxva, saba-

Jo reJimebis swori aRricxva;

produqciis Suamavlis daxmarebiT ga-

yidvis operaciebis siswore;

importirebuli saqonlis Rirebulebis

swori gaangariSeba;

gadasaxdeli gadasaxadebis gaangariSeba

tvirTis ganbaJebisas;

importis operaciebis dros Sedgenili

sabuTebis Sesabamisoba ganbaJebul

tvirTTan;

ucxour valutaSi gayiduli saqonlis

swori asaxva;

reeqsportis an barteruli operaciebis

arsebobisas maTi swori da drouli

asaxva finansur angariSgebaSi;

savaluto operaciebis dros SeZenili

an gayiduli ucxouri valutis opera-

ciebis swori asaxva;

lizingis arsebobisas salizingo opera-

ciebis da xelSekrulebis Semowmeba;

Page 15: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  15   #4 (498), 2015 

sagareo ekonomikur saqmianobasTan da-

kavSirebuli yvela operaciis Semowmeba

da arsebuli Secdomebis aRmofxvra;

sagareo ekonomikuri saqmianobisgan mi-

Rebuli an gacemuli kreditebis aR-

ricxva da maTi miznobriobasTan Sesa-

bamisobis Seswavla, raTa Tavidan iqnes

acilebuli aramiznobrivad moziduli

saxsrebis daxarjva.

daskvna

sagareo ekonomikuri saqmianoba yoveldRe

ganicdis cvlilebebs. izrdeba eqsportis da

importis operaciebis moculoba da maTi na-

irsaxeoba, amitom saWiroa am tipis opera-

ciebSi monawile subieqtebis informireba,

srulyofili da utyuari informaciis mi-

wodeba, rac dadebiT gavlenas moaxdens

ekonomikur zrdasa da samomavlo operaciebis

swor dagegmvaze, Tavidan iqneba acilebuli

damatebiTi xarjebi. aseTi operaciebis audi-

ti mniSvnelovania rogorc qveynisTvis, aseve

calkeuli sameurneo subieqtebisTvis. am mi-

marTulebiT auditis ganviTarebisaTvis sa-

xelmwifo xelSewyobas grZelvadian perspeq-

tivaSi dadebiTi Sedegebi mohyveba.

literatura

1. International Auditing Standards, Tbilisi, 1998. (In Georgian). 2. The Law on Entrepreneurs, Tbilisi, 1994. (In Georgian). 3. http://notes4.state.ak.us/wa/postapps.nsf/JobsByDept?OpenView. 4. http: //MUNI‐[email protected]

5. http://www.dpi.state.wi.us/dpi/grants.html. 

6.  www. nbg.gov.ge 

 

Page 16: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  16  www.gtu.ge 

UDC 339.92  

SCOPUS CODE  1401 

 

THE AUDIT OF OPERATIONS OF IMPORT AND EXPORT 

 

N. Pailodze Department of business administration, Georgian Technical University, 77, M. Kostava str,

Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

J. Gabaraevi 

Department of business administration, Georgian Technical University, 77, M. Kostava str,

Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

T. Rostiashvili, associated professor, Department of business administration, faculty of business‐engineering of GTU 

E‐mail: [email protected] 

S. Bliadze, associated professor, Department of business administration, faculty of business‐engineering of GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT: Externally, the economic activity  is one of the most  important sectors of the modern economy. With 

globalization, the operation of export and import became  locomotive and driving force of our economy, despite the 

fact, that our country is an active participant in these processes there are many problems in this area, to solve these 

problems an important role is played by the audit. State structures, as individuals to make decisions necessary to have 

reliable and accurate  information. Audit FEA‐a  is  fairly complex and  lengthy process, because range of activities ex‐

ceeds the limits of state borders and the need to take into account both local legislation and international. Based on 

the data submitted by the audit planned operations on export and import, in turn, affect the growth of the economy. 

The study of this question is a positive impact on our economy. Resume:  

 

KEY WORDS: export operation; foreign economic activity; import operation. 

  

Page 17: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  17   #4 (498), 2015 

UDC 339.92  

SCOPUS CODE  1401 

 

АУДИТ ОПЕРАЦИЙ ПО ИМПОРТУ И ЭКСПОРТУ 

 

Паилодзе Н.Р. Департамент  бизнес‐администрирования,  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 77  

E‐mail: [email protected]

Габараева Ж.Р. Департамент  бизнес‐администрирования,  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 77  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

Т.  Ростиашвили,  ассоц.  профессор  Департамента  бизнес‐администрирования  факультета  бизнес‐инжене‐

ринга ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

С. Блиадзе, ассоц. профессор Департамента бизнес‐администрирования факультета бизнес‐инженеринга ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

   

АННОТАЦИЯ: Внешняя экономическая деятельность ‐ одна из значимых отраслей современной экономики. 

В  условиях  глобализации  операции  по  экспорту  и  импорту  стали  локомотивом  и  движущей  силой  нашей 

экономики. Несмотря на то что наша страна является активным участником этих процессов, существует масса 

проблем  в  этой  сфере;  в  решении  этих  проблем  важную  роль  играет  аудит.  Госструктурам,  как  и  частным 

лицам,  для  принятия  решений  нужно  иметь  достоверную  и  точную  информацию.  Аудит  ВЭД‐а  достаточно 

сложный и длительный процесс,  т.к.  ареал деятельности выходит  за рамки  гос.  границ и надо учитывать как 

местное  законодательство,  так и международное. На основе данных,  представленных аудитом,  планируются 

операции по экспорту и импорту, которые, в свою очередь, влияют на рост экономики. Изучение этого вопроса 

положительно отразится на нашей экономике. 

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: внешнеэкономическая деятельность; операция импорта; операция экспорта. 

  

  

   

Page 18: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  18  www.gtu.ge 

UDC 339.92 uak

SCOPUS CODE 1409 

turizmis gavlena msoflio ekonomikaze

m. metreveli biznesis administrirebis departamenti, saqarTvelos teqnikuri

universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 77 

E‐mail: [email protected]

b. xotenaSvili biznesis administrirebis departamenti, saqarTvelos teqnikuri

universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 77 

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

r. qinqlaZe, stu-is biznes-inJineringis fakultetis biznesis administrirebis departa-

mentis asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

n. nadareiSvili, stu-is biznes-inJineringis fakultetis biznesis administrirebis

departamentis asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: turizmi msoflio ekonomikis

erT-erTi wamyvani da dinamikuri dargia.

mravali qveynis ekonomikaSi turizms wamyva-

ni roli ekisreba saxelmwifo biujetis Sev-

sebaSi, mTliani Siga produqtisa da damat-

ebiTi samuSao adgilebis SeqmnaSi. turizmi

udides gavlenas axdens ekonomikis iseT

dargebze, rogorebicaa: transporti, komu-

nikaciebi, mSenebloba, soflis meurneoba,

mrewveloba, farTo moxmarebis saqonlis

warmoeba da sxva. Tavis mxriv, turizmis gan-

viTarebaze moqmedebs Semdegi faqtorebi:

demografiuli, bunebriv-geografiuli, so-

cialur-ekonomikuri, istoriuli, kulturu-

li, religiuri, politikur-sakanonmdeblo

da samecniero-teqnikuri. turizmis dargis

ganviTarebisaTvis aseve mniSvnelovania qvey-

nis mosaxleobis cxovrebis done, Tavisu-

fali drois xangrZlivoba, kulturuli mo-

Txovnilebebis dakmayofilebis survilis

zrda, ekonomikuri, politikuri stabiluro-

ba. amgvarad, turizmi socialur-ekonomiku-

ri ganviTarebis katalizatoria.

sakvanZo sityvebi: mTliani Siga pro-

duqti; msoflios turistuli bazari; turis-

tuli produqti; turizmis ganviTareba.  

 

Sesavali

msoflios turistul bazarze, XX sau-

kunis 70-iani wlebis Sua periodSi, turis-

tul produqtze moTxovnis TvalsazrisiT,

SesamCnevi gardatexa moxda. Seicvala Ta-

visufali drois gamoyenebisadmi midgoma,

Page 19: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  19   #4 (498), 2015 

kerZod imZlavra `cxovrebis xarisxis~ amaR-

lebis tendenciebma _ ara mxolod STabeW-

dilebisa da siamovnebis miRebis zogadma

survilma, aramed imata moTxovnam mkveTr

STabeWdilebasa da daxvewil siamovnebaze.

bunebrivia, rom Tavisufali droisadmi

aseTi midgoma Sesabamisad aisaxa turistu-

li produqtis moTxovnis formirebazec.

turizmze moTxovna masobriv xasiaTs

inarCunebda. turizmis monawileebad Zvele-

burad rCebodnen elitaruli sazogadoebisa

da saSualo fenis warmomadgenlebi. Sedare-

biT dabali Semosavlebis mqone fena tu-

rizmSi mxolod XX saukunis oTxmocian

wlebSi CaerTo. bazarze cvlilebebs gan-

sazRvravda ara imdenad Semosavlis done,

ramdenadac turistuli moTxovnilebis xa-

siaTi. masobrivi konveieruli turizmi, ro-

melic gamoirCeoda momsaxurebis standar-

tuli formebiT, Seicvala diferencirebuli

turizmiT, radgan ufro srulad iTvalis-

winebda turistis moTxovnilebebs.  

ZiriTadi nawili

msoflios ganviTarebul qveynebSi cxov-

rebis donis amaRleba ganapirobebs dasaqme-

bulTa saSvebulebo drois zrdasa da sa-

pensio uzrunvelyofis maRal dones. am qvey-

nebSi pensiaze gasvla xdeba SedarebiT ad-

reul asakSi, izrdeba finansurad damouki-

debel martoxelaTa ricxvi, momuSave qalTa

raodenoba, Sesabamisad matulobs gviani

qorwinebebi, uSvilo ojaxTa ricxvi da a.S.

yvelaferi es iwvevs mogzaurobaze adamianTa

survilis da Semdgom ukve moTxovnis zrdas.

demografiul da socialur struqturebSi

cvlilebebi ganapirobebs msoflioSi mogza-

urobis msurvelTa ricxvis zrdas.

mosaxleobis Semosavlebisa da cxovrebis

donis cvlilebas mravali saerTaSoriso

organizacia swavlobs, maT ricxvSia ekono-

mikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis

organizaciaTa kavSiri. 1980w. aRniSnulma

kavSirma daamtkica socialuri indikato-

rebis sia, romelSic Sedis indikatori

„dro da dasveneba“ _ Tavisufali dro da

misi gamoyeneba. ojaxTa xarjebis raciona-

lurobis kriteriumad gamoyenebulia ger-

maneli ekonomist eduardo engelis kanoni,

romlis Tanaxmad, ojaxis Semosavlebis

zrdasTan erTad ecema danaxarjebis wili

kvebaze, xolo danaxarjebis wili fufune-

bis sagnebze, kulturul da sxva aramate-

rialuri moTxovnilebebis dakmayofilebaze

SesamCnevad izrdeba.

dRes mimdinare procesebidan msoflio

turizmSi SeiZleba gamoikveTos Semdegi

tendenciebi:

• saerTaSoriso masStabiT turistul

produqtze moTxovnis zrda;

• turistuli industriis calkeuli dar-

gebis ganviTarebis winmswrebi tempebi;

• saerTaSoriso turizmis rolis mkveT-

ri zrda qveynis ekonomikur ganviTarebaSi;

• Semomyvani da gamyvani turizmis geog-

rafiuli struqturis cvalebadi xasiaTi.

zogadad, turizmis gavlena qveynis eko-

nomikaze gamoixateba: turizmidan miRebuli

SemosavlebiT, turizmis xvedriTi wiliT

qveynis eqsportsa da sagadamxdelo balans-

Si, qveynis biujetSi turizmidan miRebuli

SemosavlebiT, turizmis ganviTarebiT miRe-

buli axali samuSao adgilebiT.

turizmis dargis unikalurobas gansazRv-

ravs isic, rom turistebis Semoyvana mTlia-

nad muSaobs qveynis Siga bazris gafar-

Toebaze. aqedan gamomdinare, rogorc zemoT

Page 20: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  20  www.gtu.ge 

aRvniSneT, turizmi sxvadasxva xarisxiT Se-

xebaSia ekonomikis mraval dargTan da xels

uwyobs maT ganviTarebas.

turistuli saqmianobis praqtikaSi arse-

bobs qveynebis ori jgufi: 1. qveynebi, rom-

lebic ufro met turists agzavnian, vidre

iReben (mimwodebeli qveynebi anu qveynebi,

romlebic gamoirCeva saerTaSoriso turizmSi

maRali myidvelobiTi unariT) da 2. qveynebi,

romlebic ufro met turists iReben, vidre

agzavnian (mimRebi qveynebi anu qveynebi,

romlebic turizmidan Rebuloben Semosav-

lebs). mimwodebel qveynebs SeiZleba miva-

kuTvnoT germania, aSS, gaerTianebuli samefo,

CineTi, iaponia, italia da sxva, xolo mimReb

qveynebs _ safrangeTi, espaneTi da sxva.

saerTaSoriso turistTa Semosvlebi

2013 wels saerTaSoriso turistebis Se-

mosvlis maCvenebeli 5%-iT gaizarda da re-

kordul maCvenebels miaRwia (1087 mln msof-

lio masStabiT). 2012 wels CamomsvlelTa

ricxvi Seadgenda 1035 milions, rodesac

turistebis raodenobam pirvelad gadaaWar-

ba 1 miliards. miuxedavad globaluri eko-

nomikuri daRmasvlisa, saerTaSoriso tu-

rizmze moTxovnam molodins gadaaWarba da

2013 wels Camosuli turistebis raodenoba

52 mln-iT gaizarda.

evropam 2013 wels 29 milionze met sa-

erTaSoriso turists umaspinZla, daikava mo-

winave pozicia da jamuri maCvenebeli 563 mi-

lionamde gazarda. dafiqsirda 5%-iani zrda,

ramac am regionSi 2005_2012 wlebis (2.5%-iani

zrda) saSualo maCvenebeli gaaormaga.

2014 wels SenarCunda turistebis rao-

denobis zrdis tendencia da meryeobda 4%

_4,5%-mde msoflio masStabiT. gaeros

saerTaSoriso turistuli organizaciis

prognoziT, aziisa da wynari okeanis qvey-

nebSi turistebis ricxvi gaizarda 5 _ 6 %-

iT, afrikaSi – 3 _ 4 %-iT, evropasa da ameri-

kis qveynebSi _ 3 _ 4 %-iT. rac Seexeba axlo

aRmosavleTs, mosalodnelia 0_5 %-iani

zrda, rac gulisxmobs, rom imedis sa-

fuZveli arsebobs, magram zusti gaTvla am

etapze SeuZlebelia. turistTa umetesoba

dasasveneblad mogzaurobs da upiratesobas

sahaero transports aniWebs.

2013 wels turistTa naxevarze metma (53%)

sahaero transportiT isargebla, danarCenma

(47%) upiratesoba sxva tipis transports

mianiWa, aqedan 40% _ sagzao, rkinigza _ 2%

da sazRvao – 5%. droTa ganmavlobaSi Sei-

niSneba sahaero transportiT sargeblobis

zrdis tendencia.

2013 wels turistTa umetesobam imogzaura

dasvenebis mizniT da Seadgina saerTaSoriso

turistebis saerTo Semosvlebis naxevarze

meti (52% anu 568 mln) maSin, roca turis-

tebis 14% saqmiani da profesiuli vizitiT

Semoifargla, 27%-ma imogzaura megobrebisa

da axloblebis mosanaxuleblad, samkur-

nalod, religiuri an sxva ganzraxviT, xolo

darCenili 7%-is mizani daudgenelia.

Semosavlebi saerTaSoriso turizmidan

2013 wels, valutis kursis cvalebadobisa

da inflaciis gaTvaliswinebiT, saerTa-

Soriso turizmidan Semosavlebi 5%-iT

gaizarda msoflio masStabiT da miaRwia 1159

miliard dolars (873 mlrd evro). saerTa-

Soriso turistebis raodenobis zrda adek-

vaturad aisaxa Semosul Tanxebze (+5%) da

daadastura mWidro kavSiri saerTaSoriso

turizmis am or mTavar indikators Soris.

Page 21: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  21   #4 (498), 2015 

saerTaSoriso turizmidan Semosavlebi 81

mlrd dolariT gaizarda (34 mlrd evro).

es SedarebiT naklebi zrda gamowveuli iyo

dolaris kursis vardniT. 2013 wels msof-

lio masStabiT zrdis yvelaze maRali maC-

venebeli dafiqsirda evropaSi, ramac Sead-

gina saerTaSoriso turizmidan Semosavlebis

42% da 35 mlrd dolaridan 489 miliard

dolaramde gaizarda (368 mlrd evro), rac

ganapiroba evros, rogorc valutis simyarem

aziisa da wynari okeanis qveynebSi.

saerTaSoriso turizmidan Semosulma

Tanxebma msoflio masStabiT 31% Seadgina

da 30 miliardidan 359 miliard dolaramde

gaizarda (270 mlrd evro). amerikis qveynebis

wili 20%-s Seadgens da Semosavlebi 16

mlrd-idan 229 mlrd dolaramde gaizarda

(173 mlrd evro). axlo aRmosavleTis wilia

4% (47 mlrd dolari (36 mlrd evro)),

xolo afrikis – 3% (34 mlrd dolari (26

mlrd evro)).

cxrili 1

Semosavlebi saerTaSoriso turizmidan

sab

azro w

ili

Semosavlebi

(dolarSi)

Semosavlebi

(evroSi)

mlrd

Semosvl

a

mlrd

Semosvl

a

10/09 11/10 12/11 13*/12 2013* 2012 2013* 2013* 2012 2013* 2013*

msoflio 5.2 4.5 4.2 5.3 100 1,078 1,159 1,070 839 873 800

mzardi ekonomika

5.8 5.9 4.0 6.0 64.3 688 745 1,280 536 561 970

ganviTa-rebadi ekonomika

4.0 2.1 4.5 4.0 35.7 390 413 820 303 311 610

evropa -0.2 4.9 1.9 3.8 42.2 454.0 489.3 870 353.4 368.4 650

azia da wynari auzis qveynebi

14.9 8.3 6.7 8.2 31.0 329.1 358.9 1,450 256.1 270.3 1,090

amerika 4.2 5.1 5.7 6.4 19.8 212.9 229.2 1,360 165.7 172.6 1,030

afrika 2.6 1.7 7.3 0.0 3.0 34.3 34.2 610 26.7 25.8 460

Sua aRmosav-leTi

16.3 -17.2 2.2 -1.9 4.1 47.5 47.3 920 36.9 35.6 690

aziasa da wynari okeanis qveynebSi, wina

wlebis monacemebTan SedarebiT, dafiqsirda

saerTaSoriso turizmidan Semosavlebis

zrdis yvelaze maRali maCvenebeli (+8%), maT

Page 22: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  22  www.gtu.ge 

mosdevs amerika (+6%) da evropa (+4%).

afrikaSi SenarCunda wina wlebis maCvenebeli,

maSin, roca axlo aRmosavleTSi 2012 welTan

SedarebiT es maCvenebeli 2%-iT daeca.

saerTaSoriso turizmidan Semosavlebi

gulisxmobs maspinZel qveyanaSi sxvadasxva

mizniT gaweul danaxarjebs, kerZod sacxov-

rebeli adgilisTvis, kvebaze, transpotze,

garTobaze, sayidlebze da aseve sxva mom-

saxurebasa Tu produqtze. makroekonomikuri

TvalsazrisiT, saerTaSoriso vizitorebis

mier gaweuli xarjebi maspinZeli qveynis-

Tvis moiazreba, rogorc eqsporti, xolo

vizitoris qveynisTvis importad miiCneva.

gadaxdebis balansiT Semosuli turistebis

danaxarjebi “turistul kreditad” iTvleba,

xolo momsaxurebis balansiTa da danaxar-

jebiT turizmi sazRvrebs gareT moiazreba,

rogorc “turistuli debiti.” bevri qvey-

nisaTvis turizmi warmoadgens ucxouri va-

lutis mozidvis ZiriTad wyaros, rac, Tavis

mxriv, did rols asrulebs ekonomikur gan-

viTarebaSi, xels uwyobs samuSao adgilebis

Seqmnasa da qveynis zogad ganviTarebas.

garda saerTaSoriso turizmidan maspin-

Zel qveyanaSi Semosavlebisa, turizmi aseve

saeqsporto Semosavals qmnis saerTaSoriso

satransporto momsaxurebis saSualebiT.

2013 wels am ukanasknelis saeqsporto Rire-

bulebam Seadgina 218 mlrd dolari, ramac

saerTo turistuli saeqsporto Semosavlebi

1.4 trilion dolaramde gazarda (1 trili-

oni evro), rac dReSi saSualod 3.8 miliard

dolars (2.8 mlrd evro) Seadgens.

saerTaSoriso turizmi (mogzauroba da

transporti) Seadgens msoflio momsaxu-

rebis eqsportis 29%-s da mTliani sasa-

qonlo da momsaxurebis eqsportis 6%-s.

msoflio eqsportis kategoriaTa CamonaT-

valSi turizms mexuTe adgili uWiravs saw-

vavis, qimikatebis, sakvebisa da saavtomo-

bilo produqciis Semdeg, xolo ganviTa-

rebad qveynebSi _ pirveli adgili.

msoflios yvelaze moTxovnad turistul

marSrutebze saerTaSoriso turistuli

Semosvlebisa da danaxarjebis topaTeulSi

mxolod mcire cvlilebebi dafiqsirda.

2013 wels saerTaSoriso turistuli Se-

mosvlebisa da danaxarjebis topaTeulSi

ori cvlileba dafiqsirda. Semosvlebis

TvalsazrisiT, espaneTma (61 mln) reitingSi

mesame pozicia daibruna, romelic 2010 wels

CineTs (56 mln) dauTmo. tailandma turis-

tuli Semosvlebis TvalsazrisiT meaTe

adgili daikava da 5 poziciiT maRla gadai-

nacvla, xolo turistuli SemosavlebiT 2

poziciiT dawinaurda da meSvide poziciaze

aRmoCnda.

msoflios yvelaze moTxovnadi turis-

tuli marSrutebis reitingis Sedgenisas

sasurvelia gaTvaliswinebul iqnes erTze

meti maCvenebeli. saintereso faqtia, rom

ori ZiriTadi turistuli indikatoris (sa-

erTaSoriso turistuli Semosvlebi da sa-

erTaSoriso turizmidan Semosuli Tanxebi)

safuZvelze Sedgenili topaTeulebidan rva

turistuli marSruti fiqsirdeba orive

sareitingo CamonaTvalSi, miuxedavad imisa,

rom gansxvavdeba rogorc im turistTa tipi,

romelsac es marSrutebi moizidavs, aseve

TiToeuli vizitisas TiToeuli RamiT maTi

darCenis xangrZlivoba Tu danaxarjebis o-

denoba. saerTaSoriso turizmidan Semosav-

lebis SemTxvevaSi cvlilebebi fiqsirdeba

Page 23: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  23   #4 (498), 2015 

cxrili 2

msoflios yvelaze moTxovnadi turistuli marSrutebi

saerTaSoriso turistTa Semosvlebi saerTaSoriso turizmis Semosavlebi

(1000) cvlilebebi (%).sabazro

wili

(%) sab

a-zro w

ili

2010 2011 2012 2013 11/10 12/11 13/12 2013 2010 2011 2012 2013 2013

evropa 484,842 516,020 534,376 563,441 6,4 3,6 5,4 100 411,361 464,733 454,047 489,253 100

Crdi-loeT evropa

62,654 64,480 65,088 68,862 2,9 0,9 5,8 12,2 59,353 66,323 67,631 74,210 14,3

dasav-leT evropa

154,374 161,477 167,193 174,276 4,6 3,5 4,2 30,9 144,159 162,885 157,934 167,861 34,3

cent-raluri

94,497 103,133 111,655 118,944 9,1 8,3 6,5 21,1 48,082 56,024 56,297 59,928 12,2

173,317 186,930 190,441 201,3 7,9 1,9 5,7 35,7 159,767 179,50 172,185 187,254 38,3

ara marto vizitis pirobebis gaTvaliswine-

biT, aramed, garkveulwilad, masze aisaxeba

valutis gadacvlis kursis meryeoba ame-

rikul dolarTan mimarTebaSi.

tailandma ori safexuriT maRla aiwia

saerTaSoriso turizmiT Semosavlebis rei-

tingSi da daikava me-7 pozicia, xolo me-10

adgiliT Sevida topaTeulSi turistebis

Semosvlis raodenobriv reitingSi, kerZod

2013 wels tailandSi Semosuli turistebis

ricxvi 19%-iT gaizarda da 27-milionian

maCvenebels gautolda, xolo saerTaSori-

so turizmiT Semosavlebi gaizarda 23%-iT

da 42 mlrd aSS dolari Seadgina.

rac Seexeba germaniasa da did brita-

neTs, Semosvlebis reitingSi inarCuneben

Zvel poziciebs da me-7 da me-8 adgilebs

iyofen, xolo saerTaSoriso turizmiT Se-

mosavlebis reitingSi TiTo safexuriT daq-

veiTdnen da amJamad me-8 da me-9 poziciebs

ikaveben. ruseTis federacia Semosvlebis

reitingSi me-9 poziciaze gvevlineba, xolo

CineTis ori administraciuli regioni _ ma-

kao da hongkongi saerTaSoriso turizmiT

Semosavlebis reitingSi me-5 da me-10 ad-

gilebs ikaveben.

daskvna

saqarTveloSi turizmis ganviTarebis

strategia eyrdnoba turizmis mdgradi gan-

viTarebis msoflioSi aRiarebul principebs,

udavoa qveynis Semosavlebis zrdaSi misi di-

di potenciali, rogoricaa: mosaxleobis da-

saqmebis masStaburi SesaZlebloba; regiona-

luri ekonomikuri ganviTarebis donis gaTa-

nabrebis rezervebis arseboba, ekonomikis sxva

dargebis ganviTarebis stimulireba da sxva.

turizms dadebiTi zegavlenis moxdena SeuZ-

lia mxolod im SemTxvevaSi, Tu is qveyanaSi

ganviTardeba kompleqsurad, rac niSnavs, rom

turizmi qveyanaSi sxva dargebTan erTad da

maT paralelurad unda ganviTardes.

Page 24: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  24  www.gtu.ge 

literatura

1.  Metreveli M., Timothy D., „Tourism, Progress and Peace“, Chapter 9., „Effects of the August 2008 War in Georgia 

on Tourism and Its Resources“, Edited by I Kelly, University of Western Australia, Australia, O Moufakkir, Stenden 

University, Netherlands, 2010. (In English). 

2.  Metreveli M., The English‐Georgian Explanatory Dictionary of Tourism. Tbilisi., 2006. (In Georgian). 

3.  Metreveli M., Tourism Economics and Politics. Tbilisi., 2011. (In Georgian). 

4.  UNWTO World Tourism Barometer (2013). (In English). 

5.  The Travel & Tourism, Report 2013. (In English). 

6.  http://www.wttc.org/‐/media/files/reports/economic%20impact%20research/regional%202015/world2013.pdf 

7.  http://www.wttc.org/research/economic‐research/economic‐impact‐analysis/ 

8.  http://www3.weforum.org/docs/WEF_TT_Competitiveness_Report_2013.pd

 

UDC 339.92 

SCOPUS CODE  1409 

 

TOURISM INFLUENCE ON THE WORLD ECONOMY 

 

M. Metreveli Department of business administration, Georgian Technical University, 77, M. Kostava str,

Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

B. Khotenashvili  Department of business administration, Georgian Technical University, 77, M. Kostava str,

Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

R. Kiknadze, professor, Department of business administration, faculty of business‐engineering, GTU 

E‐mail: [email protected] 

N. Nadareishvili, associated professor, Department of business administration, faculty of business engineering, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT:  Tourism  in  is  one  of  the  leading  and  dynamic  field. Many  of  the  country's  economy with  tourism 

leading role in filling the state budget, gross domestic product and more job creation. Tourism influences on the fields 

of economy, such as transport, communications, construction, agriculture, industry, consumer goods and others. For 

one’s  fart  the  following  factors  influences on  the development of  tourism: demographic, natural‐geographic, socio‐

economic, historical, cultural, religious, political, legal and scientific‐technical. It is also important for the development 

of the tourism sector of the country's population living standards, the length of free time, an increase in the desire to 

accommodate with the needs of the cultural, economic, political stability and so forth. Thus, tourism acts as a catalyst 

for socio‐economic development. 

 Resume:  

KEY WORDS: cross domestic product; tourist product; tourism development. 

  

Page 25: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

biznesi, marTva da aRricxva – BUSINESS, MANAGEMENT AND ACCOUNTING – БИЗНЕС, УПРАВЛЕНИЕ И  УЧЕТ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  25   #4 (498), 2015 

UDC 621.397.2  

SCOPUS CODE  1409 

 

ВЛИЯНИЕ ТУРИЗМА НА МИРОВУЮ ЭКОНОМИКУ 

 

 

Метревели М.Ш. Департамент  бизнес‐администрирования,  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 77  

E‐mail: [email protected]

Хотенашвили Б.Г. Департамент  бизнес‐администрирования,  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 77  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

Р. Кинкладзе, ассоц. профессор Департамента бизнес‐администрирования факультета бизнес‐инженеринга ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

Н.  Надареишвили,  ассоц.  профессор  Департамента  бизнес‐администрирования  факультета  бизнес‐

инженеринга ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

 

 АННОТАЦИЯ:  Туризм  является  одной  из  ведущих  и  динамически  развивающихся  областей  в  экономике 

многих  стран.  Туризму  принадлежит  ведущее  место  в  заполнении  государственного  бюджета  страны,  в 

создании  валового  внутреннего  продукта  и  дополнительных  рабочих  мест.  Со  своей  стороны,  развитию 

туризма содействуют такие факторы: природно‐географические условия, потенциал страны, культура, история, 

религия, экономика.  

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: валовой внутренний продукт; туристический продукт; развитие туризма. 

  

 

 

Page 26: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  26  www.gtu.ge 

UDC 621.3.032.3 uak

SCOPUS CODE 1501 

maRalefeqturi luminoforis miRebis inovaciuri teqnologia

g. xitiri iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti, fizikuri da organuli qimiis instituti, saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis gamziri 1 

E‐mail: [email protected]

r. kokilaSvili garemos dacvis inJineriisa da ekologiis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

i. CikvaiZe, Tsu-is zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis qimiis

departamentis asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

z. geliaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis qimiuri da

biologiuri teqnologiebis departamentis profesori 

E‐mail: [email protected]  

 

anotacia: SemuSavebulia maRalefeqturi

luminoforis miRebis axali teqnologia,

romlis mixedviT xdeba luminoforis xa-

risxis saerTaSoriso standartebis doneze

amaRleba da TviTRirebulebis 26%-iT Sem-

cireba. es miRweulia petroleinis eTeris

gaTxevadebuli propan-butanis nareviT Ca-

nacvlebiT da teqnologiuri procesis eqs-

traqciis dros soqsletis aparatiT Secv-

liT. mniSvnelovania, rom energodanaxarje-

bi gacilebiT naklebia, radgan propan-buta-

nis aorTqleba, petroleinis eTerTan Seda-

rebiT, gacilebiT advilia.

Zveli luminoforis luminescenciuri maxa-

siaTeblebi axalTan SedarebiT gacilebiT

dabalia, radgan petroleinis eTeri xsnis

fisovani nivTierebebis mcire raodenobas,

xolo sayofacxovrebo gazi fisovani niv-

Tierebis mimarT naklebad aqtiuria. amitom,

axali luminoforis luminescenciuri inten-

siuroba orjer maRalia da etalon azot-

mJava-uranilTan SedarebiT 480% Seadgens.

unda aRiniSnos axali luminoforis ga-

cilebiT dabali fasi da aratoqsikuroba,

agreTve dabali Carecxvis unari da maRali

stabiluroba.

igi luminescenciuri defeqtoskopiis

garda gamoiyeneba iseT dargebSi, rogori-

caa: medicina, biologia, analizuri qimia,

kriminalistika, luminescenciuri saRebare-

bis warmoeba, poligrafia da a.S. axali ma-

Ralefeqturi luminofori xarisxis yvela

saerTaSoriso standartebs akmayofilebs.

Page 27: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  27   #4 (498), 2015 

sakvanZo sityvebi: defeqtoskopia; in-

tensiuroba; luminescencia; luminofori;

sinTezuri.  

 

Sesavali

luminoforebis mimoxilva

luminescenciuri defeqtoskopia dafuZne-

bulia luminescirebadi gamosacdeli siT-

xis – penetrantis (luminoforis xsnari

gamxsnelSi) Tvisebaze SeaRwios TvaliT

uxilav zedapirul defeqtebSi da Semdgom

ultraiisferi dasxivebisas gaanaTos da

aCvenos nakeTobaSi arsebuli defeqtebis

xasiaTi da adgilmdebareoba [1].

luminescenciur defeqtoskopiaSi gamoye-

nebul sinTezur luminoforebs aqvs maRali

luminescenciuri Tvisebebi, magram imavdro-

ulad gamoirCeva siZviriTa da toqsi-

kurobiT.  

ZiriTadi nawili

proeqtis mizania maRalefeqturi, aratoq-

sikuri luminoforis iafi bunebrivi ned-

leulidan gamoyofis, Cven mier SemuSave-

buli, martivi teqnologiis daxvewa da sa-

licenzio kondiciamde miyvana [2].

SemoTavazebuli teqnologiiT miRebul

luminofors maRali saeqspluatacio maxasi-

aTeblebi gaaCnia _ aqvs 1 mkm-ze naklebi

sisqis bzarebis aRmoCenis unari. misi na-

Tebis intensiuroba etalon azotmJava-ura-

nilis mimarT 450_500% Seadgens, feri momw-

vano-moyviTaloa, rac Seesabameba saerTa-

Soriso standartebs da, rac mTavaria, aR-

niSnuli teqnologia dafuZnebulia adgi-

lobrivi, iafi nedleulis gamoyenebaze.

SemoTavazebuli luminofori gamoiyeneba

iseT sferoebSi, rogoricaa: biologia, me-

dicina, analizuri qimia, kriminalistika,

poligrafia, luminescenciuri saRebarebis

warmoeba da a.S.

luminoforis misaRebad Cven mier Seiqmna

teqnologiurad srulyofili specialuri

gamsxvilebuli laboratoriuli danadgari,

romelic luminescenciur defeqtoskopiaSi

samrewvelo pirobebSi gamoicada. magali-

Tad, saaviacio qarxanaSi, vertmfrenis li-

Tonis nakeTobebis gamosacdelad [3].

sxvadasxva luminoforis daxasiaTeba

maxasiaTebeli

inten-

siu

roba,%

fer

is f

q.

stab

.%

gamos. %

feT

qvis

T, °

C

koqs

i,%

mJ. rc.

% S, % SeniSvna

noriol A-400 480 1.2 80 54 330 3.8 0.05 0.24 aratoqs.

noriol-A 260 1 60 60 250 5.8 0.15 0.37 “____”

“Subekoli” 200 1.5 70 ___ ___ ___ ___ ___

“____”

“lJ2”  300 3 45 ___ ___ ___ ___ ___ toqsikuri

„ziglou“ 350 3 30 ___ ___ ___ ___ ___

toqsikuri

„pentreqsi“ 500 4.5 30 ___ ___ ___ ___ ___

“____”

Page 28: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

teqnol

axali

iReba saeq

Sedgeba:

gan, konden

culobisg

sabrunebl

mizniT (su

aRsaniS

rebuli d

ZiriTadad

umravleso

i mrewveloba

___________mebi – TRANSAC

logiis mokl

maRalefeq

qstraqcio

eqstraqto

nsator-mac

gan, gamxsn

lad da sist

uraTi).

saeqstraq

Snavia, rom

deficitur

d sinTezur

oba toqsik

a da teqnol

__________CTIONS OF GTU –

le aRwera

qturi lu

danadgari

orisgan, am

civrisa da

elis eqst

temaSi misi

qcio danadgar

luminofo

ri produq

ri gziT mi

kuria [4].

logiebi – CHE

_________ – ТРУДЫ ГТУ 

uminofori

isgan, rome

maorTqlebl

buferuli

traqtorSi

i cirkula

ri

ori Zvirad

qtia, rome

iiReba da

MICAL ENGINEER

28

mi-

lic

lis-

i mo-

da-

ciis

d Ri-

lic

maTi

a

lia

Sir

w

iafi

navT

cvas

ato

ruq

riT

SemT

vel

gamo

raqc

gamo

Tie

a

bad

nar

lic

saer

d

d

efeq

siur

viT

dan

Ral

Tvi

bed

m

sxva

qarx

RING – ХИМИЧЕС

am naerTebi

a da did

rebuli.

warmodgeni

ia da ara

Tobis narC

s mSeneblo

omuri energ

qciebisa d

Tac xels

Txvevis aR

lyofs sazo

aRniSnuli

osavali gu

ciis dro

oirCeva maR

rebebis um

aseve aRsan

gamoyeneb

evis siiaf

c akmayofi

rTaSoriso

daskvna

dadastureb

qturoba. m

robis da f

alo speqtr

sruli d

lefeqtur

TRirebule

noriol A

miRebulia

a gasaidu

xnebidan.

СКАЯ ПРОМЫШЛ

is warmoeb

energodan

li teqno

atoqsikuri

Ceni gudro

oba, aviacia

getika da a

da detal

Seuwyobs

kveTas da,

ogadoebis u

i teqnolo

udronidan

5 saaTia.

Ralmoleku

niSvnelo r

niSnavia, l

bul gamxs

fe da xel

ilebs lu

o standart

bulia ax

maRali lu

feris faqt

ris ubanSi

a advilad

luminofo

eba 26%-iT

A-ze.

dadebiTi

umloebuli

ЛЕННОСТЬ И ТЕХ

bis teqnol

naxarjebTa

ologiuri

i, radgan

onisgan. Seu

a, manqanaTm

a.S. defeqtu

lebis gamo

sxvadasxva

Sesabamisa

usafrTxoeb

ogiiT, lu

54% Sead

axali l

uluri fis

raodenobiT

luminofor

snel prop

lmisawvdom

uminoforis

tebs.

xali lu

uminescenci

toris _ mo

i nakeTobis

d Carecxvis

or noriol

iafia mis

recenzie

i manqanaT

ХНОЛОГИИ

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

logia rTu-

anaa dakav-

proeqti

miRebulia

uZlia dai-

mSenebloba,

uri konst-

oyenebisgan,

avariuli

ad, uzrun-

bas [5].

uminoforis

gens, eqst-

uminofori

sovani niv-

T.

ris misaRe-

pan-butanis

oba, rome-

s xarisxis

uminoforis

uri inten-

omwvano-moy-

s zedapiri-

s unari. ma-

l A-400-is

s winamor-

bi sxvada-

TmSenebeli

 

-

-

i

a

-

,

-

,

i

-

s

-

i

-

-

s

-

s

s

-

-

-

-

s

-

-

i

Page 29: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  29   #4 (498), 2015 

literatura

1. AC USSR 246762 L.D. Melikadze, B.K. Zanes “Method of Obtaining Oil for Luminescent Deffectoscopy”. Discovery, 

invention, industrial samples, trading marks, 1969, 21, 75. (In English). 

2. Parent. Method of Obtaining Luminophor P4054, 2005. (In English). 

3. Papok K. K., Ragozin N. A. Dictionary of fuels, oils, lubricants, additives and special liquids. Moscow. “Chemistry”. 

1975, p. 392. (In Russian). 

4. Krasovitsky B. M., Bolotin B. M. Organic Luminophores. "Chemistry". 1984. 334. p. (In Russian). 

5. Tyagunova G V. Yaroshenko Y.G. Ecology. Moscow. "Logos". 2005. 504. p. (In Russian). 

 

UDC 621.3.032.3  

SCOPUS CODE 1501 

 

INNOVATION TECHNOLOGY OF OBTAINING HIGHLY EFFECTIVE LUMINOPHORE 

 

G. Khitiri Iv. Javakhishvili Tbilisi State University, institute of physical and organic chemistry, Georgia, Tbilisi, Chavchavadze avenue 1.  

E‐mail: [email protected]

R. Kokilashvili Department of engineering of environmental protection and ecology, Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

  

Reviewers:  

I. Chikvaidze, associated professor, Department of chemistry, exact and natural sciences TSU 

E‐mail: [email protected] 

Z. Geliashvili, professor Department of chemical and biological technologies,  faculty of chemical technology and 

metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT: There  is elaborated new technology  for obtaining high‐performance  luminophor.  It allows  improving 

the quality of luminophor in compliance with the international standards and reducing cost price by 26 %. All this was 

reached by  substitution of  light petroleum with  the  liquefied mixture of propane and butane and by  changing  the 

technological  process  during  the  extraction  by  analogy with  the  Soxhlet  apparatus  principle.  It  is  noticeable,  that 

energy prices are rather less, because propane‐butane mixture evaporates much easier, than light petroleum. 

Luminescent characteristics of the old luminophore are much lower in comparison with the new one, because light 

petroleum  dissolves  small  amount  of  resinous  substances  and  domestic  gas  is  less  active  in  respect  of  resinous 

substance. Therefore luminescent intensity of the new luminophore is twice greater and amounts 480% in comparison 

with the atandard uranyl nitrate. 

The new  luminophore  is  rather  inexpensive  in comparison with other synthetic variations.  It  is characterized by 

high stability and easy flushing ability 

The new highly effective luminophore satisfies requirements of the international standards on quality. Besides, the 

luminescent  defectoscopy  is  prospective  in  use  in many  fields  of  science  and  industry,  such  as medicine,  biology, 

analytical chemistry, criminalistics, production of luminescent dyes, printing production, etc. Resume:  

 

KEY WORDS: defectoscopy; intensity; luminescent; luminophore; synthetic. 

 

Page 30: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  30  www.gtu.ge 

UDC 621.3.032.3  

SCOPUS CODE 1501 

 

ИННОВАЦИОННАЯ ТЕХНОЛОГИЯ ПОЛУЧЕНИЯ ВЫСОКОЭФФЕКТИВНОГО ЛЮМИНОФОРА 

 

Хитири Г.Ш. Государственный университет им. Ив. Джавахишвили, Институт физической и органи‐ческой химии, Грузия, Тбилиси, пр. Чавчавадзе 1 

E‐mail: [email protected]

Кокилашвили Р.Г. Департамент  защиты  окружающей  среды,  инженерии  и  экологии,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

И. Чикваидзе, ассоц. профессор Департамента химии факультета точных и естественных наук Тбилисского 

государственного университета им. Ив. Джавахишвили 

E‐mail: [email protected] 

Г.  Двали,  З.  Гелиашвили,  профессор  Департамента  химической  и  биологической  технологий  факультета 

химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

  

АННОТАЦИЯ:  Разработана  новая  технология  получения  высокоэффективного  люминофора,  благодаря 

которой качество люминофора повышается до международного уровня и себестоимостъ уменьшается на 26%. 

Это  достигнуто  путем  замены  петролейного  эфира  на  сжижженную  пропан‐бутановую  смесь,  а  также 

введением  в  технологический  процесс  принципа  аппарата  Сокслета  на  стадии  экстракции.  При  этом 

уменьшаются энергозатраты, т.к. пропан‐бутановая смесь испаряется гораздо легче петролейного эфира. 

Люминесцентные  характеристики  старого  люминофора  намного  слабее  по  сравнению  с  новыми,  т.к. 

петролейный эфир, помимо люминофора, экстрагирует и смолистые вещества, а бытовой газ менее активен по 

отношению к смолам. Поэтому люминесцентная интенсивность нового люминофора вдвое выше и составляет 

480% по сравнению с эталоном – азотнокислым уранилом. 

Следует  отметитъ  значительное  уменьшение  стоимости  нового  люминофора  по  сравнению  с  другими 

синтетическими  люминофорами.  Новый  люминофор  характеризуется  высокой  стабильностью  и  легко 

смывается. 

Новый  высокоэффективный  люминофор,  который  соответствует  требованиям международных  стандартов 

качества,  кроме  люминесцентной  дефектоскопии  применяется  в  таких  отраслях  как:  медицина,  биология, 

аналитическая химия, криминалистика, производство люминесцентных красителей, полиграфия и т.п.  

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: дефектоскопия; интенсивность; люминесценция; люминофор; синтетический.  

  

Page 31: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  31   #4 (498), 2015 

UDC 621.11.012.553 uak

SCOPUS CODE 1501 

amortizebuli saburavebis utilizaciis axleburi xedva

r. labaZe samecniero-sainJinro centri „utilizacia“, saqarTvelos teqnikuri

universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

g. xitiri iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti,

fizikuri da organuli qimiis instituti, saqarTvelo, Tbilisi,

i. WavWavaZis gamziri 1

E‐mail: [email protected]

r. kokilaSvili samecniero-sainJinro centri „utilizacia“, saqarTvelos teqnikuri

universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

a. sulamaniZe samecniero-sainJinro centri „utilizacia“, saqarTvelos teqnikuri

universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

j. qerqaZe samecniero-sainJinro centri „utilizacia“, saqarTvelos teqnikuri

universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

 

recenzentebi:

i. CikvaiZe, Tsu-is zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis qimiis

departamentis asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

z. sabaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis asocirebuli profesori

E‐mail: z‐[email protected]  

 

anotacia: amortizebuli saburavebis da

rezinis yvelanairi narCenis dasawyobeba, da-

marxva ekonomikurad araefeqturia da ekolo-

giurad saSiSi. xangrZlivi Senaxvis pirobebSi

meoreul narCenebs SeuZlia garemoSi gamoyos

momwamlavi nivTierebebi, rac TavisTavad

daarRvevs ekologiur wonasworobas. amave

dros, amortizebuli saburavebi eqsplu-

ataciis vadis amowurvis momentSi ganicdis

umniSvnelo cvlilebebs. es ki saSualebas

iZleva meoreuli gadamuSavebisas mivaRwioT

maRal ekonomikur efeqts.

saqarTvelos teqnikuri universitetis sa-

mecniero-sainJinro centr „utilizaciis“

mier damuSavebulia amortizebuli sabura-

vebis gadamuSavebis pirolizuri meTodi,

romlis drosac saburavebi temperaturis

Page 32: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  32  www.gtu.ge 

zegavleniT uhaero sivrceSi iSleba myar,

Txevad da airad produqtebad, rac 3000C 

temperaturaze mimdinareobs.

samuSaoSi naCvenebia, rom amortizebuli

saburavebis gadamuSaveba momgebiania ori mi-

marTulebiT: pirveli is, rom bunebas icavs

dabinZurebisagan da meore, miiReba iseTi

sasargeblo produqtebi, rogoricaa Rumlis

sawvavi, naxSiri _ komponenti mastikisTvis,

bitumis warmoebisTvis. airi gamoiyeneba, ro-

gorc gamaxurebeli agenti warmoebaSi

dasabruneblad.

sakvanZo sityvebi: amortizebuli; bri-

ketireba; ekologia; pirolizi; utilizacia;

„Rumlis“ sawvavi.  

 

Sesavali

saqarTvelos teqnikuri universitetis sa-

mecniero-sainJinro centr „utilizaciis“

mier damuSavebulia amortizebuli sabura-

vebis gadamuSavebis pirolizuri meTodi,

romlis drosac saburavebi temperaturis

zegavleniT uhaero sivrceSi iSleba myar,

Txevad da airad produqtebad, romelic

3000C temperaturaze mimdinareobs. piro-

lizis Sedegad miRebulma kvlevam aCvena,

rom amortizebuli saburavebis gadamuSaveba

momgebiania ori mimarTulebiT: erTi is, rom

icavs bunebas dabinZurebisgan [1] da meore

miiReba iseTi sasargeblo produqtebi, ro-

goricaa Rumlis sawvavi, naxSiri _ kompo-

nenti mastikisaTvis, bitumis warmoebisTvis,

airi gamoiyeneba, rogorc gamaxurebeli

agenti warmoebaSi dasabruneblad [2].

ZiriTadi nawili

pirolizis Sedegad miiReba produqtis

fraqciuli Sedgeniloba APH‐2  reqtifikaci-

is aparatze.

fraqciebis

maxas

iaTeb

-leb

gamosaval

i %

simkvrive

ρ4

20

nD20 

iodis

ric

xvi

ujer

i masuri

%

SeniS

vna

60-150 11,8 841 1,4696 77 30

150-200 15,2 874 1,4892 70 30

60-200 27 869 1,4850 90 35

200-250 18 922 -

250-300 11 955 -

300-350 9,8 979 -

>350 34,2 - -

 

SeniSvna: narCeni >350 вy 80 _ 3,87, T afeTqe-

bis _ 150o, T gamyarebis _ 16o.

naCvenebia aromatuli da araaromatuli

naxSirwyalbadebis Semcvelobis gansazRvra

qromatografiuli analiziT _ alurionizaci-

uri deteqtoris gamoyenebiT. fr. 60_200oC %-Si

Sedis Semdegi naxSirwyalbadebi: 1) benzoli

_ 19,2; 2) toluoli _ 12,9; 3) eTilbenzoli +

meta-paraqsiloli _ 12,8; 4) orToqsiloli

+C9 aromatuli naxSirwyalbadebi _ 6,4; 5) ara-

aromatuli naxSirwyalbadebi _ 48,6; 6) aro-

matuli naxSirwyalbadebi _ 51,4.

amortizebuli saburavebis da rezinis

yvelanairi narCenis dasawyobeba, damarxva

ekonomikurad araefeqturia da ekologi-

urad saSiSi. xangrZlivi Senaxvis pirobebSi

meoreul narCenebs SeuZlia garemoSi ga-

moyos momwamlavi nivTierebebi, rac Tavis-

Tavad daarRvevs ekologiur wonasworobas.

amave dros, amortizebuli saburavebi

eqspluataciis vadebis amowurvis momentSi

ganicdis umniSvnelo cvlilebebs, es ki

Page 33: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

saSualeba

did ekono

saqarTv

mecniero-s

mier damu

vebis da

vebis axal

leulis

sferos ga

danadga

kontein

saburavebi

romelic

eleqtrog

boTi moxd

limerizac

ba dacul

Txevad Ca

rolizis

saburavis

Termuli

lis maciv

1 _ liT

Camketi; 5

i mrewveloba

6  

as iZleva m

omikur efeq

velos teqn

sainJinro

uSavebuli

rezinis s

li midgoma

gadamuSave

anekuTvneba

aris muSao

nerSi Caiyr

i da Caidgm

daixureba

amaxurebel

deba rezini

cia. liTon

lia Txevadi

amketad ga

dros miRe

SemTxvevaS

daSlisas

vars 6, sad

a

Tonis korpusi

_ saburavebis

a da teqnol

meoreuli g

qts mivaRwi

nikuri uni

centr „

amortize

xva narCen

a naxSirwya

ebisa da

a.

obis regla

reba mTlia

meba liTon

Tavsaxuri

li 2 da gam

is Termul

nis korpus

i CamketiT

amoiyeneba

ebuli Txev

Si _ stiro

warmoqmni

dac xdeba

avtomobilis

i; 2 _ daxuru

s konteineri;

logiebi – CHE

gadamuSaveb

ioT.

versitetis

„utilizac

ebuli sab

ebis gadam

albaduri

utiliza

amenti

ani an daWr

nis korpus

iT 3, CairT

moyofili

i daSla, d

sis hermetu

4. Cveule

wyali an

vadi produ

oli. sabur

li airi g

Txevadi n

amortizebul

uli eleqtro

; 6 _ macivari

10 _ fil

MICAL ENGINEER

33 

bisas

s sa-

ciis“

ura-

muSa-

ned-

ciis

rili

Si 1,

Tveba

siT-

depo-

ulo-

briv

pi-

uqti,

ravis

gaiv-

nawi-

lis

gro

nawi

wnev

miew

reb

Sir

5, s

reb

vati

obi

rCen

d

usa

anad

ba w

a

gad

Seic

air

moT

air

Seic

li saburavebi

gamaxurebeli

i; 7 _ siTxis

ltri; 11 _ meo

RING – ХИМИЧЕС

________stu-is Sr

s _ stir

ovdeba siT

ili _ but

vis airsaca

wodeba fil

els. piro

ri da liTo

aidanac am

is Semdeg.

iani simZla

T xdeba ag

nis, merqnis

didi mniS

frTxo mu

d daculia

warmoqmnil

avtomobili

asamuSavebe

cavs reaqt

ebis gamo

Tavsebulia

ebis gamos

cavs.

is gadasamuSa

i; 3 _ Tavsaxu

Semkrebi; 8 _

ore airsacavi

СКАЯ ПРОМЫШЛ

___________romebi – TRAN

rolis ko

xis Semkre

adieni gad

avSi 8, said

ltrs 10 da

lizis mya

onis mavTul

oiReba sam

danadgari

avris gamax

greTve sxva

sa da plas

Svneloba

uSaobas. es

a, vinaidan

li airebis

is amorti

eli dana

torsa da

osayvan s

eleqtrog

sayvani sis

vebeli danad

uri; 4 _ herme

_ pirveli air

i

ЛЕННОСТЬ И ТЕХ

__________NSACTIONS OF G

ondensacia,

ebSi 7, xol

dadis pirve

danac komp

a amis Semd

ari produ

li rCeba ko

uSao cikl

i muSaobs

xurebliT.

adasxva or

stmasis gad

eniWeba d

s komponen

mudmiv re

gamoyvana.

izebuli s

adgari [5]

masSi wa

istemas.

gamaxurebe

stema airi

dgari:

etulobis dam

rsacavi; 9 _ k

ХНОЛОГИИ

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

romelic

lo airadi

el, dabali

presoriT 9

deg momxma-

qtebi, nax-

onteinerSi

lis damTav-

xuTkilo-

misi meSve-

rganuli na-

damuSaveba.

danadgaris

nti mTli-

eJimSi xde-

saburavebis

] (naxazi)

armoqmnili

reaqtorSi

li, xolo

s filtrs

mcavi siTxis

kompresori;

 

_ У 

c

i

i

9

-

-

i

-

-

-

-

s

-

-

s

)

i

i

o

s

Page 34: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  34  www.gtu.ge 

daskvna

utilizaciis procesSi meoreuli ned-

leulis (amortizebuli saburavebi, rezinis

yvelanairi narCeni) gadamuSavebisas miiReba:

1. Txevadi sawvavi (40%-mde gadasamuSave-

beli nedleulis) aris pirolizuri siTxe mu-

qi yavisferi specifikuri suniT. igi SeiZleba

gamoyenebul iqnes saxlebisa da saTburebis

gasaTbobad, „bitumis“ gamxsnelad, reqtifi-

kaciis Semdeg benzinisa da dizelis misa-

Rebad. mas e.w. ,,peCkis“ sawvavs eZaxian [3].

2. airi gamoiyeneba teqnologiur procesSi.

3. teqnikuri naxSiri (25% gadasamuSavebe-

li nedleulis) SeiZleba gamoyenebul iqnes,

rogorc Semavsebeli rezinis nakeTobaTa

warmoebisas, asfaltis warmoebaSi, danamatad

mastikis warmoebisas da rogorc mSrali

(myari) sawvavi. briketirebiT SeiZleba mza

produqcia movamzadoT [4].

4. rkinis mavTulebi, grovdeba rogorc

jarTi.

literatura

1. Tyagunova G.V., Yaroshenko Y.G. Ecology. Moscow. "Logos", 2005, 504 p. (in Russian). 

2. Shkolnikov V.M. Fuels, lubricants, Technical Iiquids. Assortment and Application. Moscow, “Tckhinform”, 1999, 596 

p. (in Russian).                                                     

3. Papok  K.K., Ragozin N.A. Vocabulary on Fuels,  Lubricants, Additives and Special Liquids. Moscow, “Khimia”, 1975, 

392 p. (in Russian). 

4. G. Khitiri. L. Topuridze. T. Gabunia. Rational Processing of Oil Pipe‐line Waste. Sympozium on Organic Chemistry, 

October 16, 2009, Sighnaghi, pp. 143‐144 (in Georgian). 

5. R.  Labadze,  A.  Sulamanidze,  G.  Gordadze.  Georgian  Patent  No.   1783,  Utility  Model, 04.05.2014. (In Georgian). 

 

 

Page 35: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  35   #4 (498), 2015 

UDC 621.11.012.553  

SCOPUS CODE 1501 

 

INNOVATIVE APPROACH TO RECYCLING OF SHOCKPROOF TIRE‐CASING 

 

R. Labadze Scientific‐engineering centre "Utilization", Georgian Technical University, 69, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

G. Khitiri  Iv. Javakhishvili Tbilisi State University, institute of physical and organic chemistry, Georgia, Tbilisi, Chavchavadze avenue 1.  

E‐mail: [email protected]

R. Kokilashvili  Scientific‐engineering centre "Utilization", Georgian Technical University, 69, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

A. Sulamanidze  Scientific‐engineering centre "Utilization", Georgian Technical University, 69, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

J. Kerkadze  Scientific‐engineering centre "Utilization", Georgian Technical University, 69, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

 

 

Reviewers:  

I. Chikvaidze, associated professor, Department of chemistry exact and natural sciences, TSU 

E‐mail: [email protected] 

Z. Sabashvili, associated professor, Department of metallurgy, materials science and metal processing, faculty of 

chemical technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: z‐[email protected] 

 

 

ABSTRACT: Storage and burial of shockproof, tires and all kind of rubber waste are economically  ineffective and 

ecologically hazardous. During  long‐term storage the secondary wastes can emit toxical agents to atmosphere, that 

will disturb the ecological balance. At the same time, shockproof tires experience insufficient changes in the moment 

of expiration of service  life. That  in  its turn creates an opportunity of attainment of big economical effect during  its 

secondary processing.  

Scientific‐engineering center “Utilization” of Georgian Technical University has developed the pyrolysis method of 

processing of shockproof tires, wherein tires under temperature  influence decompose  into solid,  liquid and gaseous 

products, that takes place at 300°С. 

It is shown in the work, that processing of shockproof tires is two‐way profitable: first, it protects the nature from 

contamination and second,  there are produced useful products, such as “stove”  fuel, carbon, as  the component of 

mastic for bitumen production and gas, which is used, as heating agent for returning back to production.  

 Resume:  

KEY WORDS: briquetting; ecology; pyrolysis; shockproof; “stove” fuel; recycling. 

  

Page 36: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  36  www.gtu.ge 

UDC 621.11.012.553 

SCOPUS CODE 1501 

 

НОВЫЙ ВЗГЛЯД НА УТИЛИЗАЦИЮ АМОРТИЗИРОВАННЫХ ПОКРЫШЕК  

 

Лабадзе Р.Д. Научно‐инженерный  центр  „Утилизация",  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Хитири Г.Ш. Государственный университет им. Ив. Джавахишвили, Институт физической и органи‐ческой химии, Грузия, Тбилиси, пр. Чавчавадзе 1 

E‐mail: [email protected]

Кокилашвили Р.Г.  Научно‐инженерный  центр  „Утилизация",  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected] 

Суламанидзе А.К.  Научно‐инженерный  центр  „Утилизация",  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected] 

Керкадзе Дж.В.  Научно‐инженерный  центр  „Утилизация",  Грузинский  технический  университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]  

 Рецензенты: 

И. Чикваидзе,  ассоц.  профессор Департамент химии факультета  точных и естемтвенных наук Тбилисского 

государственного университета им. Ив. Джавахишвили 

E‐mail: [email protected] 

З.  Сабашвили,  ассоц.  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: z‐[email protected]  

 АНОТАЦИЯ: Складирование,  захоронение  амортизированных  покрышек  и  всех  видов  резиновых  отходов 

является экономически неэффективным и экологически опасным. В условиях длительного хранения вторичные 

отходы могут выделять в окружающую среду отравляющие вещества, что само по себе нарушит экологическое 

равновесие.  В  то  же  время,  амортизированные  покрышки  в  момент  истечения  сроков  эксплуатации 

испытывают  незначительные  изменения.  Это,  в  свою  очередь,  дает  возможность  достижения  большого 

экономического эффекта при вторичной переработке.  

Научно‐инженерным  центром  «Утилизация»  Грузинского  технического  университета  разработан  пиролизный 

метод переработки амортизированных покрышек, при котором покрышки под влиянием температуры распадаются 

на твердые, жидкие и газообразные продукты, что происходит при температуре 300°С.  

В  работе  показано,  что  переработка  амортизированных  покрышек  является  выгодной  по  двум 

направлениям:  во‐первых,  она  защищает  природу  от  загрязнения  и,  во‐вторых,  получаются  полезные 

продукты,  такие  как  печное  топливо,  уголь,  как  компонент  мастик,  для  производства  битума,  и  газ, 

используемый как обогревающий агент для возврата в производство.  

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: амортизированный; брикетирование; «печное» топливо; пиролиз; утилизация; экология.   

Page 37: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  37   #4 (498), 2015 

UDC 553.541:666.32/36 uak

SCOPUS CODE 1508 

adgilobrivi bunebrivi qanebis gamoyenebiT forovani masalebis

miReba da Seswavla

z. javaSvili qimiuri da biologiuri teqnologiebis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69 

E‐mail: [email protected]

T. WeiSvili qimiuri da biologiuri teqnologiebis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69 

E‐mail: [email protected] 

 

recenzentebi:

z. kovziriZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis qimiuri da

biologiuri teqnologiebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

v. gordelaZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis qimiuri da

biologiuri teqnologiebis departamentis profesori 

E‐mail: [email protected]  

 

anotacia: naSromSi moyvanilia yvarlis

fiqlis Seswavlis Sedegebi misgan forovani

masalis miRebis SesaZleblobis dadgenis miz-

niT. Termuli damuSavebiT miRebuli afue-

buli fiqlis TvisebaTa SeswavliT dadginda,

rom Termuli damuSavebiT gamowveuli masa-

lis maxasiaTebel TvisebaTa cvlileba gani-

sazRvreba misi Termuli damuSavebis pirobe-

biT (temperatura, dro) da granulometriiT.

sakvanZo sityvebi: afueba; granulomet-

ria; TermodamuSaveba; simkvrive; fiqali;

wyalSTanTqma. 

 

1. Sesavali

forovan araorganul masalebs gansakuT-

rebuli adgili ukavia iseT mniSvnelovan

samrewvelo dargebSi, rogoricaa metalur-

gia, saSeni masalebi, agroindustria da

sxva. bunebaSi afuebuli (Semsubuqebuli),

aseve sasurveli Tvisebebis matarebeli

masalebi iSviaTad gvxvdeba da amitom maTi

miReba ZiriTadad xelovnurad xdeba iseTi

bunebrivi qanebis gamoyenebiT, rogoricaa

perlitebi da obsidianebi. specialuri Ter-

muli damuSavebiT miiReba dabali Tbogam-

tarobis, moculobiTi wonis da gamoyenebis

farTo temperaturuli intervalis mqone

masalebi [1,2]. am mimarTulebiT bolo wleb-

Si yuradReba daeTmo saqarTveloSi arse-

bul teqnogenur nedleuls – yvarlis fi-

qals. yvarlis fiqlis safuZvelze dadginda

zogierTi saxis tradiciuli silikaturi

masalis miRebis perspeqtiuloba [3,4]. Cven

Page 38: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  38  www.gtu.ge 

mier Catarebuli kvlevis mizans warmoadgen-

da yvarlis fiqlis afuebis unaris gan-

sazRvra da am procesis optimaluri para-

metrebis dadgena.  

ZiriTadi nawili

sakvlevi masala _ yvarlis fiqali buneb-

riv mdgomareobaSi sxvadasxva zomisa (Ziri-

Tadad 5_40 mm) da brtyeli formis natexe-

bia, romlisgan afuebuli masalis miReba

mizanSewonili ar iqneboda. Semdgomi eqspe-

rimentebisaTvis fiqali daqucmacda, gaicra

da sabolood miRebuli 7 sxvadasxva zomis

marcvlisgan airCa sami saxeobis (granulo-

metriis mixedviT) nimuSi (cxrili), kerZod

B (RorRi), C (msxvili qviSa) da E (saSualo

qviSa) fraqciebi, romelTa marcvlebis

zomebma, Sesabamisad, Seadgina 5_10, 3_5 da

1_2 mm. specialuri literaturidan cnobi-

lia, rom masalis afuebis process ZiriTa-

dad ganapirobebs Termuli damuSavebis tem-

peratura da afuebis SerCeul temperatura-

ze misi dayovnebis xangrZlivoba (dro). aqe-

dan, yvarlis fiqlis afuebisadmi midreki-

lebis dadgena moxda cnobili meTodikebis

mixedviT [5,6]. sakvlevi masalis afuebisadmi

midrekilebis unaris Sesafaseblad SeirCa

erTi ZiriTadi (afuebis koeficienti) da

ori damxmare (simkvrive, wyalSTanTqma) maxa-

siaTebeli Tvisebebi.

daqucmacebuli masalis fraqciuloba da saxeoba

pirobiTi aRniSvna marcvlebis zoma, mm fraqciulobis saxeobisadmi mikuTvneba

A metia 10-ze RorRi (natexi)

B 5-10 RorRi (natexi)

C 3-5 msxvili qviSa

D 2-3 msxvili qviSa

E 1-2 saSualo qviSa

F 0,5-1 wminda qviSa

G naklebia 0,5-ze wminda qviSa da pudri

Catarebuli eqsperimentiT dadginda, rom

afuebis xarisxze (afuebis moculobiTi tempe-

raturuli Kα koeficientis mixedviT) gav-

lenas axdens rogorc Termuli damuSavebis

temperatura, aseve masalis fraqciuloba (nax.

1). temperaturaTa rekomendebul 800_1250°C

intervalSi [7], TermodamuSavebis 10-wuTiani

xangrZlivobisas, gamovlinda zogadi tenden-

cia – afuebis koeficientis (Kα) zrda damaxa-

siaTebelia yvela sacdeli variantis (fraq-

ciebi B, C da E) masalisaTvis, magram afue-

bisadmi midrekilebas gansakuTrebiT avlens

wminda fraqciis masalebi. kerZod, wminda

qviSis (fraqcia E) afuebis unari TiTqmis

orjer aRemateba natexebisaTvis (fraqcia B)

miRebul mniSvnelobebs. 1-el nax-ze warmod-

genili saSualo da wminda qviSis fraqciebis

(Sesabamisad, mrudebi 2 da 3) Kα – T damokide-

bulebis maRaltemperaturuli monakveTebi

(1050°C-ze zemoT) punqtiriT aris warmodgeni-

li, radgan 1100_1250°C temperaturebze adgili

aqvs sacdeli masalis marcvlebis Secxobas,

magram afuebisadmi midrekileba zogadad

SenarCunda procesis intensiurobis klebis

tendenciebis gamovleniT (mrudebi 1, 2, 3).

Page 39: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

nax. 1. y

t

1 – fraqc

Termul

lena yvar

wavlil i

rad miCne

muSavebis

5_30-wuTia

genda). Te

mokidebul

nilia me-2

Termuli

na masali

igrZnoba

damuSavebi

sas SeimCn

tensiurob

cia. rac

bis nimuS

simumis mi

raudod a

bis gavl

gamomdinar

masala (fr

bos, vidr

siaTebeli

da realu

(10-dan 20

i mrewveloba

6  

yvarlis fiql

temperaturul

cia 5_10 mm; 2 –

li damuSav

lis fiqli

iqna erT ko

ul 1100°C-

drosTan

ani interv

rmuli dam

lebis amsax

2 nax-ze, s

damuSavebi

s afuebis

10_20-wuTi

is xangrZl

neva afueb

bis kleba

Seexeba gan

ebis mrude

iRwevis dr

adgili aqv

enas, misi

re. aqedan,

raqcia B) u

re wminda

i (fraqcieb

uri xdeba a

wT-mde) gad

a da teqnol

lis afuebis k

li damokideb

– fraqcia 3_5

1_2 mm

vebis xangr

is afuebis

onkretul

-ze, xolo

mimarTebaS

ali (biji

muSavebis `

xveli mrud

sadac mkaf

is xangrZl

xarisxze

an interva

livobis Se

isadmi mid

da Semdgo

nsxvavebul

ebis svlas

rosTan mima

vs masalis

marcvleb

msxvili

ufro gvian

fraqciebis

bi C da gan

afuebis pr

danacvleba

logiebi – CHE

koeficientis

uleba:

5 mm; 3 – fraq

rZlivobis

xarisxze

da optima

Termuli

Si aRebul

5 wT-s S

`dro – Kα~

debi warmo

fiod Cans,

livobis ga

gansakuTr

alSi, Term

emdgomi z

drekilebis

omi stabil

li fraqciu

s, afuebis

arTebaSi, s

s Tbogamt

bis zomeb

fraqciulo

n aRiqvams

sTvisaa dam

nsakuTrebi

rocesis dr

a (nax. 2).

MICAL ENGINEER

39 

qcia

gav-

Ses-

alu-

da-

iqna

Sead-

~ da-

odge-

rom

vle-

ebiT

muli

rdi-

s in-

liza-

ulo-

maq-

sava-

aro-

idan

obis

siT-

maxa-

T E)

roSi

1 –

T

den

seba

saSu

ze (

tex

tul

da

ned

saT

T

ars

doT

fiq

li

tur

d

y

Sed

gind

para

fiql

RING – ХИМИЧЕС

________stu-is Sr

nax. 2. yvarl

damokidebul

fraqcia 5_10

Termuli d

s ara mart

aze – afue

ualo simk

(W), rac ga

ebis (wona

lad dadgi

wyalSTan

leulis d

vis iqneba:

sawyisi n

Termula

700 kg/m3;

Tu mxedvel

ebul reko

T, rom Ter

lis nimuS

(daxurul

ris arsebo

daskvna

yvarlis f

egad miReb

da afuebis

ametrebi d

lis afueb

СКАЯ ПРОМЫШЛ

___________romebi – TRAN

lis fiqlis af

leba Termuli

mm; 2 – fraqci

damuSavebis

to ZiriTa

ebis xaris

vrivesa (ρs

anisazRvra

3_5 g) gam

inda, rom

nTqmis mni

damuSavebiT

nimuSi: ρ =

ad damuSa

; W = 23,6%

lobaSi mivi

omendaciebs

rmulad da

SisaTvis mo

li da ziar

ba.

fiqlis T

buli masal

s ganmsazRv

da Tvisebe

bis mocul

ЛЕННОСТЬ И ТЕХ

__________NSACTIONS OF G

fuebis koefic

i damuSavebis

ia 3_5mm; 3 – f

s dro gav

d maxasiaT

sxze, arame

saS) da wyal

a yvarlis

moyenebiT.

saSualo s

iSvnelobeb

T miRebuli

1530 kg/m3;

vebuli ni

%.

iRebT lit

s, SeiZleb

amuSavebul

osalodnel

ri) forova

ermuli d

lis Seswav

vreli maxa

ebi. kerZod

lobiTi ko

ХНОЛОГИИ

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

cientis

droze:

fraqcia 1_2 mm

vlenas ax-

Tebel Tvi-

d masalis

lSTanTqma-

fiqlis na-

eqsperimen-

simkvrivisa

bi sawyisi

i nimuSebi-

W = 1,5%;

imuSi: ρ =

teraturaSi

ba vivarau-

li yvarlis

lia Sereu-

ani struq-

damuSavebis

vliT dad-

asiaTebeli

d, yvarlis

eficientis

 

_ У 

-

-

s

-

-

-

a

i

-

=

i

-

s

-

-

s

-

i

s

s

Page 40: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  40  www.gtu.ge 

mniSvnelobebs gansazRvravs Termuli damu-

Savebis temperatura (afuebis maqsimumi 1100°C-

ze modis) da dro (optimaluri xangrZli-

voba 15_20 wT). dadginda, rom masalis gra-

nulometriuli Sedgeniloba gavlenas axdens

afuebis maCvenebelze – marcvlis zomis

Semcireba zrdis fiqlis afuebisadmi midre-

kilebas. yvarlis fiqlis Termuli damuSa-

veba, optimalurad miCneul pirobebSi, iwvevs

masalis simkvrivis TiTqmis orjer Semcire-

bas da Zlier gavlenas axdens wyalSTanT-

qmis maCvenebelze. kvleviT miRebuli masalis

fizikuri maxasiaTeblebis SejerebiT SesaZ-

lebelia afuebul yvarlis fiqalSi

Sereuli (daxuruli da ziari) forovani

struqturis arseboba, romelTagan wamyvani

daxuruli forianobaa. Catarebuli kvleviT

dadasturda, yvarlis fiqlis Termuli

damuSavebiT, perspeqtiuli forovani

masalebis miReba.

literatura

1. Porous Materials.  www.uio.no/studierlemner/matnat/kjemi/KJM5100/h06/  undervisningsmateriale/16KJM5100‐

2006‐porous_l.pdf.  (In Russian). 

2. Javashvili Z., Cheishvili T. Production and Application of Porous and  Inorganic Materials  in Georgia.  Intellectual. 

#28, 2015, pp. 112‐116. (In Georgian). 

3. Gabunia  L.,  Kamushadze  I.,  Shafakidze  E.,  Gejadze  I.  Obtaining  Porous Materials  from  Local Magmatic  Rocks. 

Ceramics. 2(25), 2011, pp. 3‐5. (In Georgian). 

4. Mirianashvili  A. D.,  Koivunen  L.  T.,  Skhvitaridze  R.  E., Nikoleishvili  T. G.,  Rukhadze D.  R.,  Sarukhanishvili  A.  V., 

Cheishvili T. Sh. Physico‐chemical Study of Kvareli Slate for Wide Use in the Silicate Industry. Ceramics. 2(6), 2001. 

pp. 17‐20. (In Russian). 

5. Gorlov Ju. P. Technology of Heat Insulating and Acoustic Materials and Products. M.: Visshaia shkola. pp. 1989 – 384. 

(In Russian). 

6. Gorlov  Ju. P. Laboratory Practical Work on Technology of Thermal  Insulation Materials. M., Visshaia  shkola. pp. 

1982 – 239. (In Russian). 

7. Cheishvili T., Javashvili Z. Studying the Opportunities of Obtaining Porous Materials on the Basis of Kvareli Slate. 

2(32), 2014, pp. 49‐52. (In Georgian). 

Page 41: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  41   #4 (498), 2015 

UDC 553.541:666.32/36 

SCOPUS CODE 1508 

 

OBTAINING AND STUDY OF POROUS MATERIALS WITH THE USE OF LOCAL NATURAL ROCKS 

 

Z. Javashvili Depatment of chemical and biological technologies, Georgian Technical University, 69, M.

Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

Т. Cheishvili  Depatment of chemical and biological technologies, Georgian Technical University, 69, M.

Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

Z. Kovziridze, professor, Depatment of chemical and biological technologies, faculty of chemical technology and 

metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

V. Gordeladze, professor,  Depatment of chemical and biological technologies, faculty of chemical technology and 

metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

 

ABSTRACT: There are given results of study of Kvareli shales with the purpose of obtaining of porous materials. 

There was established by the study of expanded shale obtained via thermal processing, that change of characteristic 

properties is determined by the conditions of thermal processing (temperature, time) and granulometry of materials. 

 

] Resume:  

KEY WORDS: density; expansion; granulometry; thermal processing; shale; water absorption. 

  

Page 42: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimiuri mrewveloba da teqnologiebi – CHEMICAL ENGINEERING – ХИМИЧЕСКАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ТЕХНОЛОГИИ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  42  www.gtu.ge 

UCD 553.541:666.32/36 

SCOPUS CODE 1508 

 

ПОЛУЧЕНИЕ И ИЗУЧЕНИЕ ПОРИСТЫХ МАТЕРИАЛОВ C ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ  

МЕСТНЫХ ЕСТЕСТВЕННЫХ ПОРОД 

 

Джавашвили З.Г. Департамент  химической  и  биологической  технологий,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Чеишвили Т.Ш. Департамент  химической  и  биологической  технологий,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected] 

  Рецензенты: 

З. Ковзиридзе, профессор Департамента химической и биологической  технологий факультета химической 

технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

В.  Горделадзе, профессор Департамента химической и биологической  технологий факультета химической 

технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

  

АННОТАЦИЯ:  Приведены  результаты  исследования  кварельского  сланца  в  целях  получения  пористых 

материалов.  Изучением  свойств  полученного  термообработкой  вспученного  сланца  установлено,  что 

изменение  характеристических  свойств  определяется  условиями  термообработки  (температура,  время)  и 

гранулометрией материала.  

 

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: водопоглощение; вспучивание; гранулометрия; плотность; сланец; термообработка.  

  

  

   

Page 43: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  43   #4 (498), 2015 

UDC 665.5 uak

SCOPUS CODE 1601 

gacveTili saavtomobilo saburavebis utilizacia

dabaltemperaturuli pirolizis Sedegad da miRebuli Txevadi

produqtis fizikur-qimiuri kvleva

p. TuSuraSvili l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis erovnuli biuro,

saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis 84

E‐mail: [email protected]

d. CorgolaSvili l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis erovnuli biuro,

saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis 84

E‐mail: [email protected]

T. xuWua l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis erovnuli biuro,

saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis 84

E‐mail: [email protected]

n. kobalaZe l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis erovnuli biuro,

saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis 84

E‐mail: [email protected]

m. aleliSvili l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis erovnuli biuro,

saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis 84

E‐mail: [email protected]

e. gelaSvili l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis erovnuli biuro,

saqarTvelo, Tbilisi, WavWavaZis 84

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

S. samsonia, Tsu-is zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis qimiis depar-

tamentis xelmZRvaneli, organuli qimiis kaTedris gamge, profesori, akademikosi

E‐mail: [email protected] 

m. cicagi, Tsu-is fizikuri da organuli qimiis institutis organuli sinTezis labo-

ratoriis gamge, wamyvani mecnieri TanamSromeli 

E‐mail: [email protected]  

 

anotacia: Seswavlilia rezinteqnikuri

nawarmis dabaltemperaturuli pirolizis

Sedegad miRebuli Txevadi produqtis fi-

zikur-qimiuri Tvisebebi da naxSirwyalba-

duri Sedgeniloba da dadgenilia, rom is

aris 5159 nivTierebis rTuli Sedgenilobis

narevi, romelic ZiriTadad Sedgeba C4-C40

naxSirwyalbadebisa (alkanebi, cikloalka-

Page 44: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  44  www.gtu.ge 

nebi, arenebi) da heteroatomebis (Jangbadi,

gogirdi, azoti, bromi, qlori) Semcveli

organuli naerTebisagan.

sakvanZo sityvebi: alternatiuli saw-

vavi; gacveTili saavtomobilo saburavebi;

pirolizi; utilizacia.  

 

Sesavali

dRes msoflioSi mwvaved dgas Zveli

saavtomobilo saburavebis Senaxvisa da uti-

lizaciis problema. gacveTili saavtomobi-

lo saburavebis maragi mTel msoflioSi

25 milion tonas Seadgens. Yyovelwliurad

es maragi 7 milioni toniT izrdeba. evro-

pul qveynebze modis 3 miliardi cali sa-

buravi (daaxloebiT 2 milioni tona). msof-

lioSi gacveTili saavtomobilo sabura-

vebis maragis mxolod 23% gamoiyeneba (sxva

qveynebSi eqsporti, maTi dawva energiis mi-

Rebis mizniT, meqanikuri daqucmaceba gzis

safarebis gamosayeneblad, sportuli moed-

nebisaTvis da sxva). gacveTili saavtomobi-

lo saburavebis 77%-is utilizacia ar xde-

ba, radgan ar arsebobs utilizaciis renta-

beluri meTodi.

Zalze aqtualuria sawvavisa da eleqtro-

energiis miRebis alternatiuli gzebis Zie-

ba, maT Soris gacveTili saavtomobilo sa-

buravebisagan Txevadi sawvavis, teqnikuri

naxSirbadis da sawvavi airis miRebis SesaZ-

lebloba. gacveTili saburavebis usargeb-

lo dasawyobebis an pirdapiri dawvis nacv-

lad ufro momgebiania maTi gadamuSaveba.

rezinteqnikuri narCenebis utilizaciis

ZiriTadi meTodebia daqucmaceba da dawva.

daqucmaceba aRiarebulia gadamuSavebis yve-

laze martiv meTodad, radgan saSualebas

iZleva maqsimalurad SenarCundes masalis

fizikur-meqanikuri da qimiuri Tvisebebi,

magram rezinteqnikuri narCenebis gadamuSa-

vebis sirTule, siZvire da mowyobilobis

energodanaxarjebi aferxebs aRniSnuli me-

TodiT problemis gadawyvetas.

saburavebis dawvis meTodis naklovanebaa

is, rom wvis procesSi temperaturis cvale-

badoba iwvevs saburavebis arasrul wvas,

amasTan 11000C-ze dabal temperaturaze war-

moiqmneba iseTi momwamlavi nivTierebebi,

rogoricaa qlorirebuli dioqsini da fu-

rani. aseve cnobilia, rom msgavsi procesebi

xels uwyobs saTburis efeqtis gazrdas,

rac ganpirobebulia 1 t saburavis wvis

procesSi daaxloebiT 3700kg CO2-is war-

moqmniT. cementis warmoebaSi sawvavis saxiT

saburavebis gamoyeneba uaryofiTad aisaxeba

cementis xarisxze, radgan saburavebis Semc-

veli foladi Tavs iCens cementSi rkinis

oqsidis saxiT, romelic masalas Rebavs.

pirolizi organuli naerTebis Termuli

daSlis procesia uhaero, inertul atmos-

feroSi. es procesi farTod gamoiyeneba

dabalmolekuluri naxSirwyalbadebis misa-

Rebad. pirolizis procesi tardeba

700_10000C temperaturaze atmosferul wne-

vaze. Termuli krekingis dros 450_5000C tem-

peraturis pirobebSi C-C bmebis gaxleCa Zi-

riTadad xdeba molekulis centrSi, xolo

procesis 700_10000C temperaturaze Catarebi-

sas C-C bmebis gaxleCa SesaZlebelia nebis-

mier adgilas, Sesabamisad pirolizis dros

warmoiqmneba didi raodenobiT dabalmole-

kuluri produqtebi (H2, CH4, C2H6, C2H4, C3H6,

C4H8, C4H6). pirolizis Sedegad miiReba aira-

di da Txevadi produqtebi _ pirokonden-

Page 45: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  45   #4 (498), 2015 

sati, romelsac pirolizur fiss uwodeben.

gamoyenebuli nedleulis mixedviT, piroli-

zis produqtebis Sedgeniloba farTo

zRvrebSi icvleba.

gacveTili saavtomobilo saburavebis

utilizacia pirolizis Sedegad ekolo-

giurad usafrTxo teqnologiaa. es meTodi

efuZneba rezinis Semadgenel komponentebad

daSlas. amisaTvis gamoiyeneba dabaltempe-

raturuli pirolizis meTodi anu inertul

atmosferoSi cxeli orTqlis meSveobiT

xdeba rezinis Termuli depolimerizacia.

saburavebi itvirTeba reaqtorSi da tempe-

raturis (250_3000C) zemoqmedebiT pirolizs

ganicdis, ris Sedegadac warmoiqmneba: 1)

Termolizuri airi (5_10%), romelic buneb-

rivi airis analogia; 2) pirolizis Txevadi

produqti (40_45%), romelic naxSirwyalba-

duri SedgenilobiT hgavs navTobs da gamoi-

yeneba saqvabe sawvavad; 3) teqnikuri naxSir-

badi (25_35%), romlis gamoyeneba SesaZlebe-

lia sxvadasxva daniSnulebis rezinteqnikur

narevebSi, metalurgiaSi, laqsaRebavebsa da

samSeneblo masalebSi, aseve sawvavi bri-

ketebis dasamzadeblad. maT safuZvelze Se-

saZlebelia wylis da airebis gamwmendi sor-

bentebis warmoeba; 4) metalokordi (10_20%),

romelic damatebiT gasufTavebas ar sa-

Wiroebs da SesaZloa gamoyenebul iqnes me-

talurgiul warmoebaSi. Uunda aRiniSnos,

rom Txevadi produqtis Sedgeniloba farTo

diapazonSi icvleba da damokidebulia

pirolizis procesis Catarebis pirobebsa

(temperatura, wneva da sxva) da gamoyenebul

nedleulze.

teqnologiis dadebiT mxared SeiZleba

CaiTvalos is, rom gadamuSavebis produqte-

bi ar Seicavs maRaltoqsikur nivTierebebs,

gamoricxulia rezinteqnikuri nawarmis daS-

lis produqtebis atmosferoSi moxvedra.

amis gamo, aRniSnuli teqnologiuri proce-

si ekologiurad usafrTxoa; aRniSnuli

teqnologia ar moiTxovs eleqtroenergiis

did danaxarjs (sxva teqnologiebisagan gans-

xvavebiT); ar xdeba narCenebis warmoqmna, rac

moiTxovs Semdgom utilizacias anu warmoeba

unarCenoa; teqnologia aris Zalian rentabe-

luri, radgan xdeba gacveTili saavtomobilo

saburavebis utilizacia, rac, ekologiuri

TvalsazrisiT, mniSvnelovania, aseve miiReba

Txevadi, myari da airadi sawvavebi [1-5].

 

ZiriTadi nawili

rezinteqnikuri nawarmis (gacveTili sa-

buravebi) dabaltemperaturuli (250_3000C)

pirolizis procesis Sedegad gamoyofilia

da Seswavlili pirolizis Txevadi produq-

ti (sinTezuri navTobi), romelic moyavis-

fro-moSavo feris, mZafri specifikuri su-

nis mqone siTxea. produqtis fizikur-qimi-

uri maCveneblebia: simkvrive 200C-ze, gamyare-

bis temperatura, afeTqebis temperatura da-

xurul tigelSi, fraqciuli Sedgeniloba,

kinematikuri siblante 200C-ze, wylis Sem-

cveloba, meqanikuri minarevebis Semcveloba,

wyalSi xsnadi mJavebisa da tuteebis Semcve-

loba, nacrianoba, 10% narCenis koqsvadoba,

mJavianoba, koroziuli aqtiuroba spilenZis

firfitaze, gogirdis Semcveloba. miRebuli

Sedegebi warmodgenilia cxrilSi.

aRniSnuli siTxis naxSirwyalbaduri Se-

dgeniloba Seswavlil iqna organzomile-

bian gazur qromatografze droSi gafrenis

mas-speqtrometris deteqtoriT (PEGASUS 4D

GC×GC -TOFMS) [6], Kkapilaruli svetis _

,,RTX-DHA-50" gamoyenebiT (sigrZe 50 m, Siga

diametri _ 0.2 mm, sisqe _ 0.5 μm) daprog-

Page 46: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  46  www.gtu.ge 

ramebis reJimSi: ZiriTadi Rumlis tempera-

turis 450C (3 wT dayovneba) 3400C-mde gacxe-

leba 50C/wT siCqariT (15 wT dayovneba 3400C-

ze); meore svetis _ ,,BPX-50" (sigrZe _ 1.67 m,

Siga diametri _ 0.1mm, sisqe _ 0.1μm) 500C (3

wT dayovneba) 3450C-mde gacxeleba 50C/wT

siCqariT (15 wT dayovneba 3450C-ze). inJeq-

toris temperatura _ 2800C, inJeqtirebuli

nimuSis raodenoba _ 1.0μl, gayofis fardoba

_ 200:1, airmatarebeli – heliumi 1 ml/wT

mudmivi nakadis pirobebSi (ix. qromatograma

da profilis grafikuli gamosaxuleba).

vinaidan rezinteqnikuri nawarmis dabal-

temperaturuli pirolizis Catarebis piro-

bebis (temperatura, wneva, gamoyenebuli ned-

leuli da sxva) mixedviT miiReba sxvadasxva

qimiuri Sedgenilobis da Tvisebebis mqone

Txevadi produqti, aRniSnuli kvlevis Sede-

gebi vrceldeba miTiTebul pirobebSi Cata-

rebuli piroliziT miRebul produqtze,

romelic warmoadgens 5000-mde nivTierebis

rTuli Sedgenilobis narevs da ZiriTadad

Sedgeba C4-C40 naxSirwyalbadebisa (alkanebi,

cikloalkanebi, arenebi) da heteroatomebis

(Jangbadi, gogirdi, azoti, bromi, qlori)

Semcveli organuli naerTebisagan. 

Txevadi produqtis qromatograma da

profilis grafikuli gamosaxuleba

   

Page 47: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  47   #4 (498), 2015 

* Sedegebi vrceldeba mxolod saanalizo nimuSze, romelzec kvleva Catarda.

 

 

daskvna

rezinteqnikuri nawarmis – gacveTili saav-

tomobilo saburavebis dabaltemperaturuli

pirolizis Sedegad SesaZlebelia maTi eko-

logiurad usafrTxo utilizacia da alter-

natiuli Txevadi sawvavis miReba. gamokv-

leulia konkretul pirobebSi miRebuli

Txevadi produqtis fizikur-qimiuri Tvisebebi

da naxSirwyalbaduri Sedgeniloba. aRniS-

nuli produqti Zvirfasi nedleulia navTob-

qimiuri mrewvelobisaTvis.

literatura

1. M. Juma, Z. Koreňová, J. Markoš, J. Annus, Ľ. Jelemenský. PYROLYSIS AND COMBUSTION OF SCRAP TIRE. Petroleum 

& Coal 48(1) 15‐26, 2006. ISSN 1337‐7027. (In English). 

xarisxis maCvenebeli faqtiuri Sedegi gamocdis meTodi

1. simkvrive 200C-ze, kg/m3 2. gamyarebis temperatura, 0C 3. afeTqebis temperatura daxurul tigelSi, 0C 4. fraqciuli Sedgeniloba:

duRilis dasawyisi, 0C 5% gamoixdeba, 0C-ze 10% gamoixdeba, 0C-ze 15% gamoixdeba, 0C-ze 20% gamoixdeba, 0C-ze 25% gamoixdeba, 0C-ze 30% gamoixdeba, 0C-ze 35% gamoixdeba, 0C-ze 40% gamoixdeba, 0C-ze 45% gamoixdeba, 0C-ze 50% gamoixdeba, 0C-ze 55% gamoixdeba, 0C-ze 60% gamoixdeba, 0C-ze 65% gamoixdeba, 0C-ze 70% gamoixdeba, 0C-ze 75% gamoixdeba, 0C-ze 80% gamoixdeba, 0C-ze 85% gamoixdeba, 0C-ze 90% gamoixdeba, 0C-ze duRilis dasasruli, 0C

5. kinematikuri siblante 200C-ze, mm2/wm 6. wylis Semcveloba, %

7. meqanikuri minarevebis Semcveloba, %

8. wyalSi xsnadi mJavebisa da tuteebis Semcveloba

9. nacrianoba, %

10. koqsvadoba, 10% narCenis

11. mJavianoba, mg KOH/100ml sawvavze

12. koroziuli aqtiuroba spilenZis firfitaze

13. gogirdis Semcveloba, %

899

-43

Nnaklebi 00C-ze

40

100

120

132

146

157

169

183

193

209

227

246

260

278

296

316

336

355

380

380

1.52

0.3

0.069

Aar Seicavs

0.015

3.27

3.99

uZlebs

0.857

ГОСТ 3900

ASTM D 97

ASTM D 93

ASTM D 86

ASTM D 445

ГОСТ 2477

ГОСТ 6370

ГОСТ 6307

ГОСТ 1461

ГОСТ 19932

ГОСТ 5985

ГОСТ 6321

ГОСТ 51947

Page 48: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  48  www.gtu.ge 

2. M. Bajus, N. Olahová. THERMAL CONVERSION OF SCRAP TYRES. Petroleum & Coal 53(2) 98‐105, 2011. ISSN 1337‐

7027. (In English). 

3. CIZKOVA, D. JUCHELKOVA.COMPARISON OF YIELD OF TIRES PYROLYSIS IN LABORATORY AND PILOT SCALES. Geo 

Science Engineering, Volume LV(2009), No.4 pp. 60‐65, ISSN 1802‐5420. (In English).  

4. Y. Yongrong, Ch. Jizhong, Zh. Guibin. TECHNICAL ADVANCE ON THE PYROLYSIS OF USED TIRES IN CHINA. China‐Japan International Academic Symposium Environmental Problem in Chinese Iron‐Steelmaking Industries and 

Effective Technology Transfer Sendai, Japan, 6, March 2000. (In English). 

5. J. Dodds, W. F. Dornenico,D. R. Evans, L. W. Fish, P. L. Lassahn (Science Applications, Inc.),W. J. Toth. SCRAP TIRES: 

A RESOURCE AND TECHNOLOGY EVALUATION OF TIRE PYROLYSIS AND OTHER SELECTED ALTERNATE 

TECHNOLOGIES. ldaho 83415. 1983. (In English). 

6. Analysis of Samples from the Gulf of Mexico Oil Spill by GCxGC‐TOFMS, LECO Corporation, Form No. 203‐821‐389. 

(In English). 

 

UDC 665.5 

SCOPUS CODE 1601 

 

UTILIZATION OF SCRAP TIRES BY LOW‐TEMPERATURE PYROLYSIS AND PHYSICAL‐CHEMICAL 

EXAMINATION OF OBTAINED LIQUID PRODUCTS 

 

P. Tushurashvili LEPL Levan Samkharauli National Forensic expertise Bureau, 84 Chavchavadze Str., Tbilisi, Georgia  

E‐mail: [email protected]

D. Chorgolashvili  LEPL Levan Samkharauli National Forensic expertise Bureau, 84 Chavchavadze Str., Tbilisi, Georgia  

E‐mail: [email protected]

T. Khuchua  LEPL Levan Samkharauli National Forensic expertise Bureau, 84 Chavchavadze Str., Tbilisi, Georgia  

E‐mail: [email protected]

N. Kobaladze  LEPL Levan Samkharauli National Forensic expertise Bureau, 84 Chavchavadze Str., Tbilisi, Georgia  

E‐mail: [email protected]

M. Alelishvili  LEPL Levan Samkharauli National Forensic expertise Bureau, 84 Chavchavadze Str., Tbilisi, Georgia  

E‐mail: [email protected]

E. Gelashvili  LEPL Levan Samkharauli National Forensic expertise Bureau, 84 Chavchavadze Str., Tbilisi, Georgia  

E‐mail: [email protected]

  

Reviewers:  

S. Samsonia, professor, academician, head of chemistry Department, faculty of exact and natural sciencies, head 

of organic chemistry trend, I. Javakhishvili Tbilisi state University 

E‐mail: [email protected] 

M. Tsitsagi, chief scientust worker, head of organic synthesis laboratory of Institute physics and organic chemistry, TSU 

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT:  As  a  result  of  the  research  there  is  estimated,  that  liquid  product,  obtained  by  means  of  low‐

temperature  pyrolysis  process  of worn‐out  tires  represents  complex mix  of  5159  compounds  (Figure  1,2), which 

Page 49: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  49   #4 (498), 2015 

mainly  consists  of  hydrocarbons with  the  number  of  carbon  atoms  C4‐C40  (alkanes,  cycloalkanes,  aromatics)  and 

heteroatom organic compounds (oxy gen, sulfur, nitrogen, bromine, chlorine). 

 Resume:  

KEY WORDS: alternative fuels; Pyrolysis; scrap tires; utilization. 

   

UDC 665.5 

SCOPUS CODE 1601 

 

УТИЛИЗАЦИЯ ИЗНОШЕННЫХ АВТОМОБИЛЬНЫХ ШИН МЕТОДОМ НИЗКОТЕМПЕРАТУРНОГО 

ПИРОЛИЗА И ФИЗИКО‐ХИМИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПОЛУЧЕННОГО ЖИДКОГО ПРОДУКТА 

 

 

Тушурашвили П.Р. Национальное бюро экспертизы им. Л.Самхараули, Грузия, Тбилиси, ул.Чавчавадзе, 84 

E‐mail: [email protected]

Чорголашвили Д.Г. Национальное бюро экспертизы им. Л.Самхараули, Грузия, Тбилиси, ул.Чавчавадзе, 84 

E‐mail: [email protected]

Хучуа Т.Т.  Национальное бюро экспертизы им. Л.Самхараули, Грузия, Тбилиси, ул.Чавчавадзе, 84 

E‐mail: [email protected] 

Кобаладзе Н.З.  Национальное бюро экспертизы им. Л.Самхараули, Грузия, Тбилиси, ул.Чавчавадзе, 84 

E‐mail: [email protected] 

Алелишвили М.В.  Национальное бюро экспертизы им. Л.Самхараули, Грузия, Тбилиси, ул.Чавчавадзе, 84 

E‐mail: [email protected] 

Гелашвили Э.Г.  Национальное бюро экспертизы им. Л.Самхараули, Грузия, Тбилиси, ул.Чавчавадзе, 84 

E‐mail: [email protected] 

  Рецензенты: 

Ш. Самсония, профессор, руководитель Департамента химии факультета точных и природоведческих наук 

Тбилисского  государственного  университета  им.  Ив.  Джавахишвили,  заведующий  кафедрой  органической 

химии, профессор, академик. 

E‐mail: [email protected]  

М.  Цицаги,  ведущий  научный  сотрудник,  заведующий  Лабораторией  органического  синтеза  Института 

физической и органической химии Тбилисского государственного университета им. Ив. Джавахишвили 

E‐mail: [email protected] 

  

АННОТАЦИЯ: Жидкий продукт, полученный в процессе низкотемпературного пиролиза резинотехнических 

изделий,  представляет  смесь  сложного  состава  5159  веществ,  который  в  основном  состоит  из  органических 

соединений, содержащих углеводороды C4‐C40 (алканы, циклоалканы, арены) и гетероатомы (кислород, сера, 

азот, бром, хлор).  

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: альтернативное топливо; изношенные шины; пиролиз; утилизация.  

 

Page 50: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  50  www.gtu.ge 

UDC 666.11.01 uak

SCOPUS CODE 1601 

manganumisa da spilenZis oqsidebis Semcveli amorful-kristaluri

matricis mqone masalebis Seswavla da gamoyenebis perspeqtivebi

n. CijavaZe qimiuri da biologiuri teqnologiebis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

T. WeiSvili qimiuri da biologiuri teqnologiebis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

z. simongulaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis

metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

g. lolaZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori 

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: Seswavlilia manganumisa da

spilenZis oqsidebis Semcveli amorful-kris-

taluri matricis mqone masalebi, romlebSic

mosalodnelia eleqtronuli tipis gamta-

robis realizacia. miRebuli masalebi – kom-

pozitebi avlens uCveulo eleqtrul Tvi-

sebebs, romlebic aisaxa aqtivaciis energiis

da eleqtrowinaRobis temperaturuli koe-

ficientis dabal sidideebSi, rac perspeqti-

vaSi SesaZlebels xdis maTgan maRaltem-

peraturul diapazonSi momuSave specifikuri

eleqtroteqnikuri masalebis miRebas.

sakvanZo sityvebi: eleqtroparametrebi;

kompoziti; manganumi; oqsidebi; spilenZi;

xarSva.  

1. Sesavali

eleqtroteqnikuri daniSnulebis araerTi

saxeobis nawarmis miRebisas kompleqsuri

Tvisebebis mqone masalebi gamoiyeneba. Tvi-

sebaTa Soris gansakuTrebuli adgili ukavia

eleqtroTvisebebs, xolo wamyvani eleqtrowi-

naRobis temperaturuli koeficientia (αT). aR-

niSnuli koeficienti liTonTa umravlesobi-

saTvis, rogorc wesi, dadebiTi sididea,

sufTa naxevargamtarebisaTvis _ uaryofiTi.

Senadnobebis da legirebuli naxevargamta-

rebisaTvis, aseve amorfuli minisa da ker-

amikisaTvis αT-s mniSvneloba Znelad progno-

zirebadia da amitom eqsperimentulad dad-

genas moiTxovs. kerZod, cnobil Senadnobebs

(konstantani da manganini) Zalian mcire αT

Page 51: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  51   #4 (498), 2015 

aqvs, e.i. maT winaRobaze temperaturis gav-

lena minimaluria.

saWiro αT-s mqone masalebis misaRebad

xSirad mimarTaven iseTi elementebis oqsi-

debis nazavebis Secxobas, rogoricaa man-

ganumi, nikeli, spilenZi da sxva. saboloo

produqtia myari keramikuli masa, romli-

danac termistorebi, gammarTvelebi da sxva

saxis nakeToba mzaddeba [1,2]. maT, rogorc

klasikuri Secxobis xerxiT miRebul masa-

las, erTi Tavisebureba aqvs, rogorc wesi,

maTSi garkveuli doniT fiqsirdeba foria-

noba da, aqedan gamomdinare, Tanmxlebi nak-

lovanebebi [3]. aRniSnuli tipis da aseve

forebis armqone eleqtroteqnikuri masale-

bis asortimentis gafarToebis mizniT Ca-

tarda kvleva, romelic miznad isaxavda

amorful-kristaluri masalebis miRebas mi-

nis teqnologiiT da maTi eleqtromaxasia-

Teblebis Seswavlas.

 

ZiriTadi nawili

sakvlev obieqtad SeirCa Cu2O-MnO-B2O3

sistema, rac ganapiroba spilenZSemcveli

manganumboratuli minebisadmi arsebulma

interesma, maTSi eleqtronuli tipis eleq-

trogamtarobis realizaciis SesaZleblo-

bidan gamomdinare [3,4]. kerZod, Seswavlil

iqna Cu2O-MnO-B2O3 sistemis oTxi kompo-

zicia, romelTa Sedgeniloba warmodgeni-

lia 1-el cxr-Si.

cxrili 1

Cu2O-MnO-B2O3 sistemis sakvlevi masalebis Sedgeniloba

masalis

#

qimiuri Sedgeniloba,

mol. %

qimiuri Sedgeniloba,

won. %

Cu2O MnO B2O3 Cu2O MnO B2O3

1 20 30 50 33,7 25,1 41,2

2 40 10 50 57,6 7,2 35,2

3 20 40 40 33,7 33,3 33,0

4 50 10 40 67,1 6,6 26,3

sawyis nedleulad aRebul iqna Cu2O, MnO

da H3BO3, xolo oTxive Sedgenilobis minama-

salis sinTezi ganxorcielda 1323_1373 K maq-

simalur temperaturaze 30-wuTiani dayovne-

biT da nimuSebis Semdgomi mowviT (693±20 K),

rasac axlda miRebuli gadacivebuli nadno-

bebis TviTneburi kristalizacia da amor-

ful-kristaluri masalis warmoqmna.

nimuSebis moxexvis da eleqtrodebis

(grafiti) datanis Semdeg eleqtrowinaRobis

gazomva ganxorcielda specialur sazom

ujredSi [5] E6-3 da E13A Teraometrebis

gamoyenebiT, rogorc es rekomendebulia Se-

sabamis literaturaSi [6]. sacdeli nimuSe-

bis _ kuTri eleqtrowinaRobis (ρ), eleqt-

rowinaRobis temperaturuli koeficientis

(αT) da aqtivaciis energiis (Ea) gaTvlebi

ganxorcielda [7]-Si moyvanili meTodikiT.

eleqtrowinaRobis kvlevis Sedegebi

farTo temperaturuli intervalisaTvis

(20_300°C) moyvanilia naxazze, sadac war-

modgenilia lgρ – T damokidebulebis mrudebi

oTxive Sedgenilobis amorful-kristaluri

masalisaTvis (kompozitisaTvis). eleqtro-

Page 52: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

winaRobis

kidebuleb

debulebis

kuTxe te

mcire. sa

mimarTebaS

da me-3 ni

doba saSu

spilenZSe

`eleqtro

tempera

TierTdamo

velze gan

rametris,

lis Sedeg

sa

maxasiaT

masa-lis #

1

2

3

4

___________mebi – TRANSAC

s cvlileb

biT sworx

s amsaxve

emperaturu

kvlev mas

Si naklebi

imuSebs, ro

ualo mniSv

emcveli manga

winaRoba – t

(ganmart

aturisa da

okidebule

nxorcield

kerZod αT

gebi moyvan

akvlevi mas

Teblebis s

eleqtrowintemperatukoeficien

(K-1) -1,8·10

-4,6·10

-4,6·10

-4,6·10

__________CTIONS OF GTU –

ba tempera

xazovania,

eli mrud

uli RerZ

alaTa Sed

i mgrZnobia

omlebSic C

vnelobebiT

anumboratul

emperatura~ d

teba ix. cxr. 1

a eleqtro

baTa mru

da ori max

T da Eα-s g

nilia me-2 c

salebis αT

saSualo mn

naRobis uruli ti, αT

e

e-2

0-3

0-3

0-3

qimia

_________ – ТРУДЫ ГТУ 

aturaze d

xolo dam

debis dax

is mimarT

dgenilobas

aroba aqvs

Cu2O/ MnO

T gamoirCev

i kompoziteb

damokidebul

1)

owinaRobis

udebis sa

asiaTebeli

gamoTvla,

cxr-Si.

cxril

da Eα

niSvnelobe

leqtrogamtrobis

aqtivaciisnergia, Ea (e

0,43

0,11

0,11

0,11

– CHEMISTRY –

52

damo-

moki-

xris

T _

sTan

me-2

far-

va.

is

eba

ur-

afuZ-

i pa-

rom-

li 2

ebi

ta-

ev)

d

m

Cu2O

rom

TviT

bol

miRe

Teb

liz

ri

pol

cvel

tro

Tavs

rob

(Sed

ele

1 d

samC

2), s

Sed

moki

dax

aRni

vara

rop

rel

Tana

konc

und

p

rom

iseT

masa

tro

varg

bal

amav

ХИМИЯ

daskvna

minis teqno

O-MnO-B2O3

mlis mowv

Tnebur (sp

lood amo

ebas. masal

eli eleqt

ziT SeiZle

Sedgenilo

livalentur

lobiTaa w

owinaRobasT

s Cu2O/MnO

bis xarisxz

dgenilobeb

eqtrowinaR

da 3). aRniS

Cnevia αT da

sadac mxol

genilobisa

idebulebis

ris kuTxi

iSnuli Ses

audi, rom

parametrebi

lad, garda

aarsebobisa

centracia

da iqnes miCn

praqtikuli

m Cu2O-MnO

Ti amorfu

alebis miRe

ogamtarobi

gamtarebisa

li aqtivaci

vdroulad,

ologiaSi

sistemaSi

vis proce

ontanur) d

rful-kris

laTa Sedge

troparamet

eba vivarau

bebi jamSi

ri element

armodgenil

Tan mimarT

O fardobi

ze – rac

bi 2 da 4),

oba da pir

Snuli ten

a Eα sidid

lod erTi

aTvis (Sedg

s amsaxvel

is maRali

saZleblob

miRebuli

is mniSvne

a Cu2O da

a, maTSi s

da struqt

neuli.

i Tvalsaz

O-B2O3 sist

ul-kristal

eba, romleb

s eleqtro

aTvis miReb

iis energii

liTonTa

arsebuli

i miiRes

sSi adgil

dakristale

staluri k

nilobisa d

trebis sid

udoT, rom

aranakleb

tebis oqsi

li. amave d

TebaSi mkaf

is gavlena

ufro meti

, miT ufr

riqiT (Sedg

ndencia nak

eTa SemTxv

(20 mol. %

geniloba 1)

li wrfe

mniSvnelo

bas iZleva

kompozite

elobaTa

MnO Sedg

spilenZis (

turuli md

zrisiT aR

temaSi Ses

luri matri

bsac axasia

onuli meqan

buli winaR

is mniSvnel

Senadnobe

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

midgomiT

minamasala,

li hqonda

ebas da sa-

kompozitis

da maxasia-

dideTa ana-

optimalu-

60 mol. %

idebis Sem-

dros, eleq-

fiod iCens

a dengamta-

ia fardoba

o dabalia

genilobebi

klebad Se-

vevaSi (cxr

% Cu2O-iani)

) T – lgρ da-

gamoirCeva

obiT (nax.)

gamoiTqvas

bis eleqt-

ganmsazRv-

genilobaSi

(I) oqsidis

dgomareoba

RsaniSnavia,

saZlebelia

icis mqone

aTebs eleq-

nizmi (naxe-

Roba da da-

lobebi) da,

ebTan miax-

 

T

,

a

-

s

-

-

-

%

-

-

s

-

a

a

i

-

.

)

-

a

.

s

-

-

i

s

a

,

a

e

-

-

-

,

-

Page 53: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  53   #4 (498), 2015 

loebuli eleqtrowinaRobis temperaturuli

koeficienti. samive parametris erToblioba

da masalis miRebis teqnologia SesaZlebels

xdis axali kompozitebis gamoyenebas maRal-

temperaturuli specialuri Termistorebis,

variatorebis da sxva uforo (Seuklebi) na-

keTobaTa miRebisas.   

literatura

1. ru.wikipedia.org/wiki; mash‐xx1; info/127773. Temperature coefficient of resistance.  

2. dic.academic.ru/dic, nsf/ruwiki/348220. Temperature coefficient of resistance.  

3. Feinberg E.A., Panovkina V.I. The Study of Electrical Properties of Manganese and Copper Containing Glasses with 

Conductive Oxidized layers. Inorganic Materials. 1967, Vol. III, №11, pp. 2123‐2125. (In Russian). 

4. Cheishvili T. Sh. Features of Thermal and Electrical Properties of Glass Materials Containing Copper and Manganese 

Oxides. Georg. Eng. News. 2003, №3, pp. 223‐224. (In Russian). 

5. Cheishvili T. Sh. Evaluation of the Processes Occurring on the Surface of Glasses Using new Electric Measuring Cell. 

Proceedings of GTU 2005, №4 (458), pp. 45‐49. (In Georgian). 

6. Pavlushkin  N.M.,  Senturin  G.G.,  Khodakovskaya  R.J.  Workshop  on  Glass  Technology  and  Glass  Ceramics.  M. 

Stroyizdat, 1970, pp. 239‐248. (In Russian). 

7. Lisov V.F. Practical Work on Physics of Semiconductors. M., Education, 1976, pp. 5‐56. (In Russian). 

 

UDC 666.11.01  

SCOPUS CODE 1601 

 

STUDY AND PROSPECTS OF APPLICATION OF AMORPHOUS‐CRYSTALLINE MATRIX MATERIALS 

CONTAINING MANGANESE AND COPPER OXIDES 

 

N. Chidzavadze Depatment of chemical and biological technologies, Georgian Technical University, 69, M.

Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

Т. Cheishvili  Depatment of chemical and biological technologies, Georgian Technical University, 69, M.

Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

Z. Simongulashvili, professor, Department of metallurgy, metals sciences and metal processing, faculty of chemical 

technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

G.  Loladze,  professor,  Depatment  of  metallutgy,  metals  science  and  metal  processing,  faculty  of  chemical 

technology and metallurgy, GTU  

E‐mail: [email protected] 

 ABSTRACT: There are studied amorphous‐crystalline materials containing manganese and copper oxides, in which 

the  implementation  of  electronic  conductivity  type  is  possible.  Obtained materials  –  composites  display  specific 

Page 54: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

qimia – CHEMISTRY – ХИМИЯ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  54  www.gtu.ge 

electric properties, which are manifested  in small values of activation energy and temperature coefficient of electric 

resistanc that preconditions receipt of specific electrotechnical materials on their basis, operating in high temperature 

range. Resume:  

 

KEY WORDS: composite; cooking; copper; electric parameters; manganese; oxides. 

   

 

UDC 666.11.01  

SCOPUS CODE 1601 

 

ИЗУЧЕНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ АМОРФНО‐КРИСТАЛЛИЧЕСКИХ МАТРИЧНЫХ 

МАТЕРИАЛОВ, СОДЕРЖАЩИХ ОКСИДЫ МАРГАНЦА И МЕДИ 

 

 

Чиджавадзе Н.Л. Департамент  химической  и  биологической  технологий,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Чеишвили Т.Ш. Департамент  химической  и  биологической  технологий,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

З.  Симонгулашвили,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

Г.  Лоладзе,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов  факультета 

химической технологии и металлургии ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

  

АННОТАЦИЯ:  Изучены  аморфно‐кристаллические  материалы,  содержащие  оксиды  марганца  и  меди,  в 

которых  возможна  реализация  электронного  типа  проводимости.  Полученные  материалы  –  композиты‐ 

обладают  специфическими  электрическими  свойствами,  которые  проявляются  в  малых  значениях  энергии 

активации и температурного коэффициента электрического сопротивления, что предопределяет получение на 

их основе специфических электротехнических материалов, работающих в высокотемпературном диапазоне. 

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: варка; композит; марганец; медь;оксиды; электропараметры. 

  

  

  

Page 55: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  55   #4 (498), 2015 

UDC 620.9 uak

SCOPUS CODE 2001 

msxvili eleqtroenergetikuli kompaniebis finansuri mdgradobis

optimaluri ekonometrikuli modelireba da marTva

d. jafariZe eleqtroenergetikis da eleqtromeqanikis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 75

E‐mail: [email protected]

z. jayel-xundaZe eleqtroenergetikis da eleqtromeqanikis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 75

E‐mail: [email protected]

a. ioseliani eleqtroenergetikis da eleqtromeqanikis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 75

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

n. samsonia, stu-is energetikis da telekomunikaciis fakultetis eleqtroenergetikis

da eleqtromeqanikis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

l. boWoriSvili, stu-is energetikis da telekomunikaciis fakultetis eleqtroener-

getikis da eleqtromeqanikis departamentis profesori 

E‐mail: [email protected]  

 

anotacia: statiaSi, sawarmos finansuri

mdgradobisa da marTvis msoflio gamocdi-

lebis analizis safuZvelze, mecnierulad

dasabuTebulia msxvili eleqtroenergeti-

kuli kompaniebis finansuri mdgradobis

optimaluri ekonometrikuli modelirebis

da marTvis Tanamedrove moTxovnebis doneze

gadawyvetis aqtualuroba. kvlevis Sedegebi-

dan gamomdinare, SemuSavebulia finansuri

mdgradobis Sefasebis optimaluri ekono-

metrikuli modelirebis kriteriumi. krite-

riumi kompleqsur xasiaTs atarebs. Aam

mxriv ZiriTadi moTxovnaa, finansuri mdgra-

dobis maxasiaTeblebis praqtikaSi miRebuli

normebiT SezRudvis pirobebSi, fuladi na-

kadebis dadebiTi saldos maqsimumis miRweva

da SenarCuneba yovelTviur, kvartalur da

wliur periodebSi. naCvenebia finansuri

mdgradobis optimaluri marTvis gzebi. sru-

liad axleburi midgomebiT aris gadawyve-

tili msxvili eleqtroenergetikuli kompa-

niis finansuri mdgradobis optimaluri eko-

nometrikuli modelirebisa da marTvis amo-

cana. es meTodika universalur xasiaTs ata-

Page 56: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  56  www.gtu.ge 

rebs da warmatebiT SeiZleba iyos gamo-

yenebuli nebismieri dargis sawarmos fi-

nansuri menejmentis warmarTvaSi.

Catarebuli kvlevebiT miRebuli Sedegebi

aprobirebulia saqarTvelos eleqtroener-

getikuli sistemis magaliTze. analizma aC-

vena, rom energosistemas qmediTi RonisZiebebi

aqvs gasatarebeli finansuri mdgradobis

gasaumjobeseblad, finansuri menejmentis

srulyofisa da misi Tanamedrove moTxovnebis

doneze warmarTvisaTvis. am saqmeSi auci-

lebelia qveynis mTavrobis daxmareba, inves-

tirebuli kapitalis Semosavlianobis uzrun‐

velyofis (RAB) meTodiT, eleqtroenergiis

gadacemis tarifis grZelvadiani periodisa-

Tvis (3_5 weli) dagegmvasa da semekSi misi

damtkicebis uzrunvelsayofad.

sakvanZo sityvebi: ekonometrikuli mo-

delireba; eleqtroenergetikis sistema;

mdgradoba; menejmenti; fuladi nakadebi.  

 

1. Sesavali

sabazro ekonomikis pirobebSi eleqtro-

energetikuli kompaniebis finansuri menej-

mentis sistemis formirebis Teoriuli da

meToduri problemebis damuSaveba seriozu-

li problemaa da amitom safinanso mecniere-

baSi es sakiTxi srulyofilad ar aris da-

muSavebuli. saqarTveloSi am problemis

kvleva praqtikulad ar mimdinareobs. aRniS-

nuli problemisadmi miZRvnili kvlevebis

[3,5,9] analizma aCvena, rom samecniero Sro-

mebSi eleqtroenergetikuli kompaniebis fi-

nansuri menejmentis specifikas msoflioSi

arasakmarisi yuradReba eTmoba. cnobili

mecnierebis [5,6,9] mier SemoTavazebuli fi-

nansuri menejmentis modelirebis Teoria

zogad xasiaTs atarebs. am Teoriis kompa-

niebis finansuri mdgradobis optimalur

modelirebasa da marTvaSi gamoyeneba moiT-

xovs didi moculobis samecniero-kvleviTi

samuSaos Catarebas.

am kvlevebis Catarebis sirTule imaSi

mdgomareobs, rom finansuri menejmentis op-

timaluri regulireba saWiroebs problemis

gadawyvetisadmi kompleqsur midgomas. am mi-

marTulebiT wina planze iwevs grZelvadian

periodSi (3_5 weliwadi) kompaniis finansuri

mdgradobis SenarCunebis uzrunvelyofa. amis

miRweva SesaZlebelia im SemTxvevaSi, Tu

sawarmoo-safinanso saqmianobaSi gaTvaliswi-

nebuli iqneba masze moqmedi yvela SesaZlo

faqtori. Rrma mecnieruli analizis safuZ-

velze mniSvnelovania am faqtorebis dadgena

da grZelvadiani periodisaTvis maTi prog-

nozirebis maRali sizustiT ganxorcieleba

da prognozuli parametrebis maRalkvali-

ficiuri eqspertizis meSveobiT dazustdeba.

finansuri mdgradobis SesanarCuneblad au-

cilebelia grZelvadiani periodisaTvis ta-

rifebis, investiciebis, sawarmoo programisa

da finansuri nakadebis optimaluri dagegmva,

vinaidan am amocanebis gadawyveta ganusazRv-

relobis xasiaTs atarebs. kvlevaSi gamo-

yenebuli unda iyos regresuli analizisa da

aramkafio logikis meTodebi, neironuli

qselebi, ekonometrikuli modelireba.

finansuri Teoriis konteqstSi [3,5,6,10,11,12,

13,14,15] eleqtroenergetikuli kompaniis fi-

Page 57: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  57   #4 (498), 2015 

nansuri mdgradobis marTva mizanSewonilia

aigos Sedegianobis maCveneblebis SerCevis,

finansur mdgradobaze moqmedi Siga da gare

faqtorebis identifikaciis, maTi urTierT-

kavSirisa da prioritetebis gamoyofiT sa-

warmos finansuri mdgradobisaTvis damaxa-

siaTebeli raodenobiTi maCveneblebis anali-

zisa da finansuri mdgradobis marTvis efeq-

tianobis uzrunvelyofis safuZvelze. eleq-

troenergetikuli kompaniis finansuri mdgra-

doba mniSvnelovanwilad ganisazRvreba na-

sesxebi kapitalis marTvis efeqtianobiT. kom-

paniis ganviTareba mxolod sakuTri resur-

sebis CarCoebSi praqtikulad SeuZlebelia,

misi finansuri SesaZleblobebis gasafar-

Toeblad aucilebelia nasesxebi resursebis

mozidva; nasesxebi dafinansebis resursebis

wyaroebis SerCevisa da misi mozidvisTvis ki

strategias gansazRvravs sawarmos sabaziso

finansuri nakadebis organizaciis meqanizme-

bi da sabazro principebi. nasesxebi kapita-

lis formirebis efeqtiani da moqnili marT-

va xels uwyobs sawarmos optimaluri finan-

suri struqturis Seqmnas da uzrunvelyofs

kompaniis finansur mdgradobas.

msoflioSi cnobili mecnierebi [4,5,6,8,10]

sawarmos finansuri mdgradobis marTvisadmi

resursul-mmarTvelobiT midgomaSi gamoyofen

nasesxebi saSualebebis efeqtianobis damo-

kidebulebas organizaciis marTvis xarisxTan,

rac saSualebas iZleva formirebuli iyos

nasesxebi kapitalis marTvis efeqtianoba.

eleqtroenergetikuli kompaniis finansu-

ri mdgradobis marTvis srulyofilad war-

marTvisaTvis aucilebelia misi ganmsazRv-

reli faqtorebis safinanso-samecniero ope-

raciebis iseTi saxiT warmarTva, rom uz-

runvelyofili iyos fuladi nakadebis Semo-

dineba-gadinebis dadebiTi balansi, kompaniis

kapitalis struqturis optimizacia, kapita-

lis saSualoSewonili Semosavlianobis, fi-

nansuri berketis likvidurobis da kompaniis

gadaxdisunarianobis dasaSveb normebSi Se-

narCuneba, fuladi saSualebebis xarjvis Se-

degianoba da efeqtianobis mecnieruli ana-

lizi. kompaniis finansuri mdgradobis mar-

Tvasa da saqmianobaSi SemoTavazebuli Ro-

nisZiebebis gatareba saSualebas iZleva, mec-

nieruli kvlevis safuZvelze, Sesruldes

finansuri mdgradobis kompleqsuri Sefaseba;

gaizomos safinanso saqmianobis Sedegebi da

miRweuli Sedegebis mixedviT daigegmos kom-

paniis muSaoba; ganisazRvros misi mdgradi

finansuri ganviTarebis zRurblis progno-

zuli sidideebis raodenobrivi kriteriumi

da ganxorcildes maTi CarTva kompaniis

safinanso saqmianobis dagegmvis sistemaSi.

 

ZiriTadi nawili

grZelvadian periodSi eleqtroenergeti-

kuli kompaniis gamarTuli muSaobisaTvis

unda ganxorcieldes finansuri mdgradobis

optimaluri marTva. aRniSnulis miRweva Se-

saZlebelia finansuri mdgradobis optima-

luri ekonometrikuli modelirebiT. finan-

suri mdgradobis optimaluri ekonometri-

kuli modelis formirebis optimalur kri-

teriums safuZvlad unda daedos, kompaniiis

sainvesticio, sawarmoo da energodazogviTi

faqtorebis gaTvaliswinebiT, grZelvadiani

periodisaTvis (3_4 weli) optimalurad da-

gegmili tarifis maCveneblebiT SezRudvis

Page 58: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  58  www.gtu.ge 

pirobebSi, fuladi nakadebis dagegmvis, or-

ganizaciisa da marTvis iseTi saxiT gan-

xorcieleba, raTa uzrunvelyofili iyos

sawarmos finansuri mdgradobis da funq-

cionirebis saimedooba.

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, msxvi-

li eleqtroenergetikuli kompaniis finan-

suri mdgradobis marTvis optimaluri eko-

nometrikuli modelis formirebis krite-

riumi SeiZleba Semdegnairad Camoyalibdes:

investirebuli kapitalis Semosavliano-

bis meTodiT (RAB) grZelvadian periodSi

(3_5 weli) optimalurad dagegmili tarifis

sididis, finansuri mdgradobis maxasiaTeb-

lebis saerTo gadaxdisunarianobis, kredit-

ze procentis dafarvis, saerTo likviduro-

bis, mdgradi zrdis koeficientis, investi-

rebuli kapitalis rentabelurobis dasaS-

vebi normebiT SezRudvis pirobebSi uzrun-

velyofili iyos fuladi nakadebis dade-

biTi saldo. Sesabamisad, eleqtroener-

getikuli kompaniis finansuri mdgradobis

angariSis optimaluri ekonometrikuli mo-

deli miiRebs saxes:

miznobrivi funqcia

ƒ( ) = ∑ [ ( ) შემ - ( ) გად]>0 ―>max . (1)

formula aRniSnavs fuladi nakadebis

Semodineba-gadinebis saldos anu aqtiur

balansur efeqts, sadac ∑ ( ) შემ aris

fuladi nakadebis Semodinebis jamuri si-

dide t drois ganmavlobaSi; ∑ ( ) გად _

fuladi nakadebis gadinebis jamuri sidide

t drois ganmavlobaSi.

SezRudvebis sistema

saerTo gadaxdisunarianobis koeficienti, გად= ≤0.3;

saerTo likvidurobis koeficienti, ლიკ=. ≥2 ;

kreditze procentis dafarvis koeficienti, პროც=. ≥1,3+2;

aqtivebis rentabeluroba, რენტ=( ) ( )

>0;

investirebuli kapitalis rentabeluroba, რენტ = ( ) ( )>0,1;

mdgradi zrdis koeficienti, მ.ზ.= D>0;

grZelvadiani periodisaTvis investirebuli

kapitalis Semosavlianobis meTodis safuZvelze

dagegmili tarifi, გეგ.TeTri/kvt.sT;

(2)

Page 59: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  59   #4 (498), 2015 

sadac aris i bijze jamuri valis mocu-

loba, aTasi lari; _ i bijze aqtivebis

jamuri Rirebuleba, aTasi lari; _ i

bijze aqtivebis Rirebuleba, aTasi lari;

_ i bijze pasivebis Rirebuleba, aTasi

lari; _ i bijze kreditebis procentebis

gadaxdamde operaciuli mogeba, aTasi lari;

_ i bijze kreditze gadasaxdeli

procentebis Tanxis moculoba, aTasi lari;

_ i bijze wminda mogeba, aTasi lari; _

i bijze procenti kreditze, aTasi lari; HP

_ i bijze mogebis gadasaxadis norma, aTasi

lari; IK _ i bijze investirebuli kapitalis

moculoba, aTasi lari; AK _ i bijze

sawyisi aqcioneruli kapitalis moculoba,

aTasi lari.

(1) formulaSi fuladi nakadebis mafor-

mirebeli maCveneblebis CasmiT miviRebT:

[ ( ) შემ] =

=∑ ( + + + + 3 ) (3) ∑ [ ( ) გად]=

=∑ ( + + + + + ); (4)

F(t)=∑ ( + + + + 3 ) × ( + + + + + )>0 ―>max, (5)

sadac aris i bijze produqciis (momsaxu-

rebis) realizaciidan amonagebi (aTasi la-

ri) da ganisazRvreba Semdegi formuliT:

= , (6)

sadac aris realizebuli produqciis

(momsaxurebis) mocemuloba, kvt.sT; _pro-

duqciis (momsaxurebis) gegmuri tarifi, la-

ri/kv.sT; _ i bijze zedmeti aqtivebis rea-

lizaciidan Semosavali, aTasi lari; _ i

bijze realizacis gareSe miRebuli Semo-

savali, aTasi lari; _ i bijze aqcio-

neruli (sakuTari) kapitalis Semodineba,

aTasi lari; 3 _ i bijze sesxis moculoba,

aTasi lari; _ i bijze saoperacio xar-

jebis moculoba, aTasi lari; _ i bijze

danaxarjebi mudmivi da cvladi aqtivebis

SeZenaze, investiciebi, aTasi lari; _ i

bijze sesxis procentis moculoba, aTasi

lari; _ i bijze gadasaxadebis moculoba,

aTasi lari; _ i bijze valis gadasaxa-

dis moculoba, aTasi lari; _ i bijze di-

videndebis gadaxdis moculoba, aTasi lari. 

finansuri mdgradobis optimaluri eko-

nometrikuli modelirebisa da marTvis Se-

moTavazebuli meTodikis praqtikuli reali-

zacia msxvil eleqtroenergetikul kompa-

niebs saSualebas aZlevs finansuri mdgra-

dobis marTva ganaxorcielon saqmianobis

yovel bijze. mizanSewonilia es procesi

moicavdes Tves, kvartals, weliwads. am

amocanis moTxovnil doneze gadasawyvetad

kompanias unda hqondes finansuri mdgomare-

obis gansazRvrisTvis aucilebeli sawyisi

informaciis momzadebis mwyobri sistema.

arsebuli problemebis gadasaWrelad, fu-

ladi nakadebis yvela tipis (saxis) Semodi-

neba-gadinebis saldos dasaxasiaTeblad, mo-

cemul da winswreb bijebze aseTi infor-

maciis arseboba saSualebas iZleva miRebul

iqnes efeqturi mmarTvelobiTi gadawyve-

tilebebi kompaniis finansuri mdgradobis

SesanarCuneblad da asamaRleblad.

msxvili eleqtroenergetikuli kompaniis

finansuri mdgradobis optimaluri ekono-

metrikuli modelirebis da marTvis SemoTa-

vazebuli meTodikis praqtikaSi aprobaciis

Page 60: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  60  www.gtu.ge 

mizniT gaanalizebul iqna saqarTvelos

eleqtroenergetikuli sistemis (2005_2014

ww.) finansuri maCveneblebi [1,2]. analizis

Sedegebi mocemulia 1-el cxrilSi.

cxrili 1 

saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis finansuri

maCveneblebi (2005_2014 ww.)

wlebi

2005  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013  2014 

dasaxeleba aTasi lari

Semosavlebi

72 559  57 409  47 297  46 651  42 872  50 085  54 952  54 154  61 337  86 210 

grZelvadiani aq-

tivebi 82 135  96 530  114 255  158 294  336 721  511 628  706 301  997 982  957 538  1 008 553 

Mmimdinare aqtive-

bi 17 629  23 785  32 113  48 907  36 132  59 119  141 909  46 317  65 732  69 838 

sul aqtivebi

99 764  120 315  146 368  207 201  372 853  570 747  848 210  1 024 359  1 023 270  1 078 391 

kapitali

130 275  ‐106 342  ‐75 268  17 858  171 006  209 236  293 080  282 437  219 806  259 842 

grZelvadiani

valdebulebebi 200 797  209 966  199 449  159 541  177 259  326 449  410 832  620 187  712 835  686 584 

mimdinare valde-

bulebebi 7 765  16 691  22 187  29 802  24 588  35 062  144 298  121 735  90 629  131 965 

sul valdebule-

bebi 208 562  226 657  221 636  189 343  201 847  361 511  555 130  741 922  803 464  818 549 

sul valdebule-

bebi da kapitali 99 764  120 315  146 368  207 201  372 853  570 747  848 210  1 024 359  1 023 270  1 896 940 

mTliani amonagebi

saoperacio saqmia-

nobidan 72 559  57 409  52 540  5 347  83 918  62 097  59 321  60 171  75 413  76 535 

mogeba/zarali mo-

gebis gadasaxadiT

dabegvramde ‐22 582  1 912  28 868  30 576  ‐41 742  526  24 605  ‐14 553  ‐57 525  3 654 

saerTo moge-

ba/zarali moce-

muli wlisTvis ‐35 667  ‐4 421  27 548  27 763  99 462  3 812  19 275  ‐10 862  ‐63 035  3 572 

Ggadaxdili pro-

centi 1 716  2 262  1 716  3 154  4 873  5 597  5 356  4 694  4 182  ‐9 689 

sesxebis angariSs-

woreba 0  1 729  3 885  5 476  24  3 701  0  8 298  8 582  ‐24 448 

1-el cxrilSi asaxuli finansuri maCve-

neblebis mixedviT ganisazRvra finansuri

mdgradobis maxasiaTeblebi. angariSis Sede-

gebi mocemulia me-2 cxrilSi.

cxrili 2

saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis finansuri mdgradobis

Page 61: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  61   #4 (498), 2015 

maCveneblebi (2005_2014 ww.)

 

 

# dasaxeleba

wlebi 

2005  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013  2014 

1. 

saerTo likvi-

durobis koefi-

cienti 2,27  1,43  1,45  1,64  1,47  1,69  0,98  0,38  0,73  0,64 

2. 

saerTo gadax-

disunarianobis

koeficienti 2,09  1,88  1,51  0,91  0,54  0,63  0,65  0,72  0,79  0,80 

3. 

procentis da-

farvis koefi-

cienti ‐12,16  1,85  17,82  10,69  ‐7,57  1,09  5,59  ‐2,10  ‐12,76  0,28 

4. 

sainvesticio

kapitalis ren-

tabeluroba ROI  ‐0,40  ‐0,09  0,26  0,13  0,55  0,03  0,05  ‐0,01  ‐0,24  0,07 

5. ROA‐ aqtivebis

rentabeluroba  ‐0,36  ‐0,04  0,19  0,13  0,27  0,01  0,02  ‐0,01  ‐0,06  0,003 

6. 

SGR‐ mdgradi

zrdis koefi-

cienti  0,273782  0,041573  ‐0,365999  1,554653  0,581629  0,018219  0,065767  ‐0,038458  ‐0,286776  0,013747 

am cxrilis monacemebiT, prognozirebis

avtoregresuli modeliT, Catarda mdgrado-

bis maCveneblis grZelvadiani prognozireba.

msxvili energoenergetikuli kompaniis

mdgradobis prognozirebis avtoregresul

gantolebas eqneba saxe:

Y= + +c, (7)

sadac a, b aris regresiis koeficientebi,

romlebic gviCvenebs Sesabamisi faqtoris

gavlenis xarisxs saprognozo maCvenebelze,

sxva faqtorebis fiqsirebuli mniSvnelobe-

bis dro;

_ finansuri mdgradobis wina wlis

maCvenebeli; y _ finansuri mdgradobis 2

wlis wina periodis maCvenebeli; C _ Tavi-

sufali wevri.

(7) gantolebis meSveobiT da umcires kva-

dratTa meTodiT, me-2 cxrilis monacemebis

safuZvelze, Catarda finansuri mdgradobis

maCveneblebis grZelvadiani prognozireba.

angariSis Sedegebi mocemulia me-3 cxrilSi.

Page 62: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  62  www.gtu.ge 

cxrili 3

saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis finansuri mdgradobis

prognozuli maCveneblebi (2012_2020 ww.)

mudmivi sidide

A=0.71, B=-0.04, C=0.34

saerTo likvidurobis koeficienti

Pprognozis gantoleba Y=0.71* +(-0.04)* +0.34 

2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020 

prognozuli maCvenebeli 0,38  0,73  0,53  0,64  0,55  0,61  0,55  0,58  0,55 

Mmudmivi sidide

A=1.06, B=-0.45, C=0.31

saerTo gadaxdisunarianobis koeficienti

Pprognozis gantoleba Y=1.06* +(-0.45)* +0.31 

prognozuli maCvenebeli 0,72  0,79  0,759047  0,804131  0,751348  0,809185  0,735386  0,8176745  0,7166756 

Mmudmivi sidide

A=0.32, B=-0.76, C=2.46

procentis dafarvis koeficienti

Pprognozis gantoleba Y=0.32* +(-0.75)* +2.46 

prognozuli maCvenebeli ‐2,10  ‐12,76  0,62  0,28  12,50  2,18  6,18  ‐6,31  2,79 

Mmudmivi sidide

A=-0.06, B=-0.23, C=0.33

sainvesticio kapitalis rentabeluroba

Pprognozis gantoleba Y=-0.06* +(-0.23)* +0.33 

prognozuli maCvenebeli ‐0,04  ‐0,29  0,011  0,069  0,098  0,097  0,099  0,098  0,098 

Mmudmivi sidide

A=0.33, B=-0.199 C=0.053

ROA-aqtivebis rentabeluroba ( 5%<kargia)

Pprognozis gantoleba Y=0.33* +(-0.199*-2)+0.053 

prognozuli maCvenebeli 0,020  0,017  0,014  0,035  0,330  ‐0,200  0,023  ‐0,097  0,321 

Mmudmivi sidide

A=0.006 , B= -0.25 C=0.26

SGR-mdgradi zrdis koeficienti

Pprognozis gantoleba Y=0.006* +(-0.25* )+0.26 

prognozuli maCvenebeli ‐0,03846  ‐0,28678  0,01375  0,26753  0,00267  ‐0,25109  0,00143  0,26619  0,00195 

calke analizs daeqvemdebara saqarTvelos

eleqtroenergetikuli sistemis fuladi naka-

debis saldos formirebis problema. am miz-

niT Seswavlil iqna 2012_2014 wlebSi eleq-

troenergetikuli sistemis auditoruli Se-

mowmebis Sedegebi [1, 2]. Sesabamisad, Camoya-

libda fuladi nakadebis (Semodineba-gadi-

nebis) sawyisi informacia me-4 cxrilis saxiT.

cxrili 4

saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis fuladi

nakadebis moZraoba (2012_2014 ww.)

fuladi nakadebis saxeebi wlebi

‘000 lari 2012 2013 2014

fuladi nakadebi saoperacio saqmianobidan

mogeba/(zarali) mogebis (10741) (57525)  3654

koreqtireba:

cveTa da amortizacia 32409 33096 51122

ZiriTadi saSualebebis gasxvisebidan war-

moSobili zarali, wminda 1918 1827 2529

wminda finansuri (Semosavali)/xarjebi (528) 61455 (5280)

Semosavali grantebis amortizaciidan (3812) (528) (3357)

cvlilebebi:

maragebi 1591 (3320) 320

savaWro da sxva moTxovnebi (25842) 7060 1615

Page 63: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  63   #4 (498), 2015 

gagrZeleba

 grantebi (3024) 2234 13417

avansebi (5465) 803 (8110)

sxva sagadasaxado valdebulebebi 43924 (504) (54)

savaWro da sxva valdebulebebi - (624) 10320

SezRuduli fuladi saxsrebi - 960 2397

fuladi nakadebi procentis gadaxdamde gan-

xorcielebuli operaciebidan 44064 44934 68573

gadaxdili procenti (9689) (4182) (4694)

wminda fuladi saxsrebi saoperacio saqmia-

nobidan 58884 40752 39370

fuladi nakadebi sainvesticio saqmia-

nobidan:

 

miRebuli procentebi 7233 3302 2709

Semosavali ZiriTadi saSualebebis realiza-

ciidan - - 595

ZiriTadi saSualebebis da aramaterialuri

aqtivebis SeZena (258902) (90434) (72804)

sainvesticio saqmianobaSi gamoyenebuli

wminda fuladi saxsrebi (251670)

(87132) (69500)

fuladi nakadi finansuri saqmianobidan:

Semosavlebi sesxebidan 156840 67840 38750

restruqturizebuli valdebulebebis anga-

riSsworeba (3232) (2922) (5431)

sesxebis angariSsworeba (8298) (8582) (24448)

wminda fuladi saxsrebi finansuri saq-

mianobidan 145310  55797 8871

wminda (Semcireba)/zrda fulad saxsrebSi

da maTi ekvivalenti (66990) 9417 (1745)

zrda wminda fulad saxsrebSi da maTi ekvi-

valenti 1 ianvris mdgomareobiT 89764 21878 32914

savaluto kursis meryeobis efeqti fulad

saxsrebsa da maT ekvivalentebze (896) 1619 (42)

Mme-4 cxrilSi asaxuli monacemebis da

kompiuteruli programa excel-is meSveobiT

Sesrulda fuladi nakadebis saldos anga-

riSi da misi grZelvadiani prognozireba.

Catarebuli kvlevis Sedegebi mocemuli me-5

cxrilSi.

cxrili 5

fuladi nakadebis saldos saprognozo maCveneblebi (2012_2020 ww.)

dasaxeleba wlebi

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

mudmivi sidide A=0.21, B= 0.04 C=24425.74

fuladi nakadebis saldo

prognozis gantoleba Y=0.21* +0.04* +24425.74 fuladi nakadebis saldos saprognozo maCvenebeli, aTasi lari 21878,00  32914 31127 32165 32262 32402 32466 32499 32518

Page 64: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  64  www.gtu.ge 

me-5 cxrilSi asaxuli monacemebi gviCve-

nebs, rom eleqtroenergetikul sistemas mud-

mivad SenarCunebuli aqvs fuladi nakadebis

dadebiTi saldo, Tumca es Sedegi miRweulia

nasesxebi kapitaliT da ara ekonomikuri saq-

mianobis gaumjobesebiT. saqarTvelos eleqt-

roenergetikuli sistemis finansuri mdgra-

dobisa da marTvis SemoTavazebuli meTodi-

kiT miRebuli Sedegebi mocemulia Semaja-

mebel me-6 cxrilSi.

cxrili 6

saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis finansuri mdgradobis Sefasebis

SedarebiTi maCveneblebi

wlebi 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

saerTo likvidurobis koeficienti

praqtikiT aprobirebuli norma (X) საერთ.ლიკ ≥2

prognozuli maCvenebeli X 0,38 0,73 0,53 0,64 0,55 0,61 0,55 0,58 0,55

saerTo gadaxdisunarianobis koeficienti

praqtikiT aprobirebuli norma (X) საერთ.გად ≤0.3

prognozuli maCvenebeli X 0,72 0,79 0,759047 0,804131 0,751348 0,809185 0,735386 0,8176745 0,7166756

procentis dafarvis koeficineti

praqtikiT aprobirebuli norma (X) პროც≥1,3+2

prognozuli maCvenebeli X -2,10 -12,76 0,62 0,28 12,50 2,18 6,18 -6,31 2,79

sainvesticio kapitalis rentabeluroba

praqtikiT aprobirebuli norma (X) საინვ.კაპ >0,1 prognozuli maCvenebeli X -0,04 -0,29 0,011 0,069 0,098 0,097 0,099 0,098 0,098

ROA-aqtivebis rentabeluroba( 5%<kargia)

praqtikiT aprobirebuli norma (X) აკტივ.რენ >0 prognozuli maCvenebeli X 0,020 0,017 0,014 0,035 0,330 -0,200 0,023 -0,097 0,321

SGR- mdgradi zrdis koeficienti

praqtikiT aprobirebuli norma (X) მგრად>0

prognozuli maCvenebeli X -0,03846 -0,28678 0,01375 0,26753 0,00267 -0,25109 0,00143 0,26619 0,00195

Cashflo _fuladi nakadebi

mdgradobis kriteriumis moTxovna f( )>0 ―>max

prognozuli realuri maCvenebeli (‘000 lri)

21878 32914 31127 32165 32262 32402 32466 32499 32518

me-6 cxrilSi mocemuli finansuri mdgra-

dobis Sesaxeb monacemebis SedarebiTi ana-

lizi naTlad gviCvenebs, rom saqarTvelos

eleqtroenergetikuli sistemis finansuri

mdgradobis maCveneblebi srulad ver pasu-

xobs wayenebul moTxovnebs da mkveTrad

CamorCeba praqtikiT dadgenil normebs.

daskvna

1. SemuSavebulia msxvili eleqtroenerge-

tikuli kompaniis finansuri mdgradobis mar-

Tvis optimaluri ekonometrikuli modelire-

bisa da marTvis erTiani meTodika, romelic

universalur xasiaTs atarebs. misi gamoyeneba

SesaZlebelia nebismieri dargis sawarmoSi;

Page 65: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  65   #4 (498), 2015 

2. msxvili eleqtroenergetikuli kompani-

is finansuri mdgradobis Sefasebis optima-

luri ekonometrikuli modelirebisa da

marTvis SemoTavazebuli meTodikis praqti-

kaSi danergva saSualebas iZleva sawarmoSi

Camoyalibdes finansuri menejmentis mwyobri

sistema. specialuri kompiuteruli prog-

ramis meSveobiT, drois nebismier momentSi,

gadawyvetilebis mimRebma pirma unda miiRos

operatiuli informacia finansuri mdgrado-

bis Sesaxeb da gaataros drouli da efeq-

turi RonisZiebebi wamoWrili problemebis

umokles droSi aRmosafxvrelad;

3. zemoT miTiTebuli msxvili eleqtroe-

nergetikuli kompaniis finansuri mdgradobis

optimaluri ekonometrikuli modelirebisa

da marTvis meTodika aprobirebul iqna sa-

qarTvelos eleqtroenergetikuli sistemis

magaliTze. Catarebulma kvlevam aCvena, rom

organizaciam gadamWreli zomebi unda gaata-

ros finansuri mdgradobis asamaRleblad,

raSic saxelmwifos mxridan drouli dax-

mareba dasWirdeba;

4. sistemaSi gaizarda organizaciis val-

debulebebi, romelTa moculobam 2014 wels

818,549 milioni lari Seadgina. sul val-

debulebam da kapitalma jamSi 1078,491 milion

lars miaRwia. amJamad moqmedi tarifis pi-

robebSi kompanias ar SeuZlia problemebis

damoukideblad, saxelmwifos daxmarebis ga-

reSe gadawyveta.

literatura

1. Georgian State Elctrosystem annual report 2005‐2014. http://www.gse.com.ge/new/?cat=7 (In English). 

2. Georgian State Elctrosystem annual audit reports 2005‐ 2014 http://www.gse.com.ge/new/?cat=7 (In English). 

3. Jackson M. The Financial Modeling in Excelence and VBA. Moscow, magazine "diagnostics" №6 2006. 

4. Grachev  A.V.  Analysis  of  the  Financial  and  Economic  Condition  of  the  Enterprise  in  Modern  Conditions. 

magazine " Management in Russia and Abroad." 2005 №3 (In Russian). 

5. Grachev. A.V. Methods of Dynamic Assessment of  Financial  Stability of  the Company. Magazine,  "Auditing  and 

Financial Analysis" №5 2012. (In Russian). 

6. Usachev E.V. Methodological Problems of Assessing the Financial Stability of Modern Russia. "Journal of Russian 

Entrepreneurship" №6 2010. (In Russian). 

7. Leonova E. Al., Enterprise Financial Stability and the Direction of  its Increase. Abstract of Dissertation for the De‐gree of Candidate of Economic Sciences. Moscow 2012. (In Russian). 

8. Voronov T.A. Lyapunov S.I. Popov V.A. Business Forms and Budgeting Cash Flow. Magazine, "Finance and Statis‐

tics", 2003. (In Russian). 

9. Hams R.I. Financial Sustainability of Energy Companies. Publishing, Polytech 2005. (In English). 

10. Sokolov Y.A. Okryakov RV, beam A.S. Managing Financial Stability Company (Edited by V.R. Okorokova) ‐ SPB Pub‐

lishing "Nestor" 2005. (In Russian). 

11. M.I. Rimer, V.D. Kasatonov, M.N. Matienko, Economic Evaluation of Investments. 2 Edition ‐ SPB "Peter." 2007. (In Rus‐

sian). 

12. Fonseka, Mohan; Tian, Gaoloang, The Most Appropriate Sustainable Growth Rate (SGR) Model for Managers and 

Researchers, American Accounting Association 2011. (In English). 

13. Weston, J. Fred and Eugene F. Brigham, Managerial Finance 2010. (In English). 

14. Richard Brealey; Stewart Myers; Franklin Allen, Principles of Corporate Finance 2013. (In English). 

15. Allan M. Malz, Financial Management 2015. (In English). 

Page 66: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  66  www.gtu.ge 

UDC 621.397.2  

SCOPUS CODE 2001 

 

OPTIMAL ECONOMETRICAL MODELLING AND MANAGEMENT OF FINANCIAL SUSTAINABILITY AT 

THE MAJOR ELECTRIC POWER PROCESSING INSTITUTION 

 

D. Japaridze Department of power engineering, electronics and electromechanics, Georgian Technical

University, 75, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

Z. Jakeli‐Khundadze  Department of power engineering, electronics and electromechanics, Georgian Technical

University, 75, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

A. Ioseliani  Department of power engineering, electronics and electromechanics, Georgian Technical

University, 75, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

 

 

Reviewers:  

N. Samsonia, professor, Department of power engineering, electronics and electromechanics, faculty of power en‐

gineering and telecommunication, GTU 

E‐mail: [email protected] 

L. Bochorishvili, professor, Department of power engineering, electronics and electromechanics, faculty of power 

engineering and telecommunication, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT: There is outlined the scientific substantiation of optimal modelling in terms of financial sustainability at 

the major electric power processing instituation. The analysis has been conducted on the grounds of international ex‐

perience in management and financial sustainability. According to the outcomes of the research, the optimal econo‐

metrical criterion for assessment of the financial sustainability has been generated. The criterion function is to provide 

maximization of  the positive cash  flows balance monthly, quarterly and yearly  in  terms of  the commonly accepted 

boundaries of the financial stability indicators. The article outlines optimal ways of the financial sustainability as well 

as it illustrates innovative approaches of optimal econometrical modelling and major management methodology to be 

used at  the electric power processing  institution. This methodology  implies universal  function,  that could be  imple‐

mented at financial management of any institution.  

The outcomes received from the research are based on the example of Georgian State Electrosystem. According to 

the research, Georgian State Electrosystem has to undertake major event for improvement of the financial sustainabil‐

ity, as well as being up to date with the challenges of the modern environment. In order to improve the current state, 

it is necessary to involve the country government, as well as provide long term (3‐5 years) electricity transportation ta‐

riff according to RAB method, Venture capital entry. 

 Resume:   

KEY WORDS: cash flows; econometrical modelling; electric power system; management; sustainability. 

  

 

Page 67: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ekonomika, ekonometrika da finansebi – ECONOMICS, ECONOMETRICS AND FINANCE  – ЭКОНОМИКА, ЭКОНОМЕТРИКА И ФИНАНСЫ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  67   #4 (498), 2015 

UDC 621.397.2  

SCOPUS CODE 2001 

 

АДАПТИВНОЕ ЭНТРОПИЙНОЕ КОДИРОВАНИЕ МАССИВА ГЛАВНЫХ КОЭФФИЦИЕНТОВ 

ДИСКРЕТНОГО КОСИНУСНОГО ПРЕОБРАЗОВАНИЯ 

 

Джапаридзе Д.А. Департамент  электроэнергетики  и  электромеханики,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 75  

E‐mail: [email protected]

Джакели‐Хундадзе З.Н. Департамент  электроэнергетики  и  электромеханики,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 75  

E‐mail: [email protected]

Иоселиани А.М.  Департамент  электроэнергетики  и  электромеханики,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 75  

E‐mail: [email protected] 

  Рецензенты: 

Н.  Самсония,  профессор  Департамента  электроэнергетики  и  электромеханики  факультета  энергетики  и 

телекоммуникаций ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

Л. Богоришвили, профессор Департамента электроэнергетики и электромеханики факультета энергетики и 

телекоммуникаций ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

  

АННОТАЦИЯ:  На  основе  анализа  мирового  опыта  оценки  финансовой  устойчивости  и  управления,  научно 

обоснована актуальность решения на уровне современных требований задачи оптимального эконометрического 

моделирования и управления финансовой устойчивостью крупных электроэнергетических компаний. 

Исходя  из  результатов  исследований,  разработан  критерий  оценки  оптимального  моделирования 

финансовой  устойчивости.  Критерий  носит  комплексный  характер  .  Основное  критериальное  требование 

заключается  в  том,  что  на  практике  в  условиях  ограничения  апробированными  нормами  показателей 

финансовой  устойчивости,  будет  достигнуто  максимальное  положительное  сальдо  денежных  потоков  и  их 

соблюдение  в  ежемесячный,  квартальный  и  годовой  периоды.Совершенно  новым  подходом  решена  задача 

оптимального  эконометрического  моделирования  и  управления  финансовой  устойчивостью  крупных 

электроэнергетических  компаний.  Предложенная  методика  носит  универсальный  характер  и  ёё  успешно 

можно  использовать  в  осуществлении  финансового  менеджмента  на  предприятиях  любой  отрасли 

производства.  Полученные  результаты  апробированы  на  примере  электроэнергетической  системы  Грузии. 

Анализ показал, что в указанной системе должны быть приняты действенные меры для улучшения финансовой 

устойчивости  и  совершенствования  финансового  менеджмента.  Для  решения  этой  задачи  необходимо 

планирование  тарифа  на  передачу  электроэнергии  по  методу  обеспечения  доходности  инвестированного 

капитала (RAB) на долгосрочный период (3‐5) лет.  

 

КЛЮЧЕВЫЕ  СЛОВА:  денежный  поток;  менеджмент;  устойчивость;  эконометрическое  моделирование; 

электроэнергетическая система.  

  

Page 68: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

energetika – ENERGY – ЭНЕРГЕТИКА

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  68  www.gtu.ge 

UDC 621.1 uak

SCOPUS CODE 2105 

saqarTvelos energetikis seqtoris biznesis tradiciuli gziT

ganviTarebis (BAU) scenari

g. arabiZe Tboenergetikisa da energoefeqturobis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 75

E‐mail: [email protected]

i. fxalaZe Tboenergetikisa da energoefeqturobis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 75

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

g. gineiSvili, stu-is energetikisa da telekomunikaciis fakultetis Tboenergetikisa da

energoefeqturobis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

v. museliani, Sps `inJineri 2008~, ufrosi mecnieri TanamSromeli, teqnikur mecnierebaTa

kandidati

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia:  biznesis tradiciuli gziT

ganviTarebis scenaris mixedviT aris Sefa‐

sebuli saqarTveloSi energosistemis ganvi-

Tarebaze sxvadasxva politikisa Tu prog-

ramis zegavlena. 2030 wlisaTvis pirveladi

energiis moxmarebis maCvenebeli miaRwevs

7189 aTas tne-s anu iqneba 72.2%-iani zrda

2012 welTan SedarebiT. zrdis mesamedi mova

bunebriv gazze. 2015_2030 ww. qveyanam unda

miiRos damatebiTi simZlavreebi, kerZod

2601 mgvt hidroeleqtrosadgurebidan, 50

mgvt qaris eleqtrosadgurebidan, 160 da 230

mgvt naxSirsa da gazze momuSave Tboeleq-

trosadgurebidan. axali, 3 041 mgvt eleqt-

rogeneraciis simZlavre saerTo jamSi 3 831

mln evros investicias moiTxovs. am inves-

ticiebis udides nawils kerZo seqtori ga-

naxorcielebs, sayofacxovrebo seqtoris

CaTvliT. 2030 wlisTvis, sabaziso scenariT,

sawvaviT momaragebis xarjebic mniSvnelov-

nad gaizrdeba, rac ganpirobebuli iqneba

mzardi moTxovniTa da fasebiT, dRes arse-

buli, weliwadSi 1 167 mln evrodan 2 180

mln evromde, rac mniSvnelovan gavlenas mo-

axdens qveynis sagareo vaWrobis balansze.

sabaziso scenariT, eleqtrosadgurebis

dadgmuli simZlavre miaRwevs 5731 mgvt daS-

vebis Tanaxmad, 2018 wlidan gamomuSavebuli

eleqtroenergiis 25_35% eqsportze gava.

Page 69: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

energetika – ENERGY – ЭНЕРГЕТИКА

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  69   #4 (498), 2015 

sakvanZo sityvebi: biznesis tradiciuli

gziT ganviTarebis scenari; energiis inten-

siuroba; investiciebi; naxSirbadis emisia;

pirveladi energia.  

 

Sesavali

saqarTveloSi energosistemis ganviTa-

rebaze sxvadasxva politikisa Tu programis

zegavlenis Sesafaseblad SemuSavda e.w. biz-

nesis tradiciuli gziT ganviTarebis sce-

nari, romelSic gaTvaliswinebulia erov-

nuli energosistemis specifikuri maxasia-

Teblebi, rogoricaa arsebuli teqnolo-

giebi, adgilobriv resursebze xelmisawvdo-

moba, importis SesaZleblobebi da axlo

momavalSi politikis kuTxiT gansaxorcie-

lebeli cvlilebebi. sabaziso scenaris ga-

moyenebiT SesaZlebelia energiis moxmare-

basa da naxSirbadis emisiasTan dakavSire-

buli sabaziso gaTvlebis Catareba, ro-

melTa mimarTac momavalSi unda moxdes da-

balemisian ganviTarebasTan dakavSirebuli

dasaxuli maCveneblebis miRweva.

prognozis Tanaxmad, 2030 wlisaTvis pirve-

ladi energiis moxmarebis maCvenebeli

miaRwevs 7189 aTas tne-s, rac niSnavs, rom 2012

wels arsebul donesTan SedarebiT 72.2%-iani

zrda iqneba maSin, roca mzardi mSp da mosax-

leobis mier eleqtroenergiis moxmarebis

zrda 2030 wlisTvis gamoiwvevs energiaze

moTxovnis zrdas, energiis intensiuroba

mTliani Siga produqtis (mSp) erTeulze 2012

wels dafiqsirebulze bevrad ufro dabali

iqneba (radgan ekonomika ufro swrafad izr-

deba, vidre energomoxmareba) da 2030 wlis-

Tvis miaRwevs 0.21 tne-s aTas evroze, rac da-

axloebiT 24.4%-iT naklebia 2012 wlis energo-

intensiurobaze. sabaziso scenaris ZiriTadi

indikatorebi warmodgenilia cxrilSi.

cxrili 1

sabaziso scenaris (BAU) ZiriTadi indikatorebi

indikatori 2012 2030 saS. wliuri

zrda (%)

18-wliani

zrda (%)

pirveladi energia (aTasi tne) 4174 7189 3,07 72,2

saboloo energia (aTasi tne) 3416 6035 3,21 76,64

eleqtrosadgurebis simZlavre (mgvt) 3260 5731 3,18 75,79

importi (aTasi tne) 2658 4548 3,03 71,09

CO2 emisiebi (aTasi tona) 6488 11179 3,07 72,30

mSp (milioni evro) 12323 28805 4,83 133,75

mosaxleoba (aTasi adamiani) 4498 4846 0,42 7,76

saboloo energiis intensiuroba (tne/aTasi evro mSp) 0,28 0,21 -1,5 -24,43

saboloo energiis intensiuroba (tne/suli) 0,76 1,25 2,78 63,92

Page 70: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

ZiriT

pirvela

iwvevs mni

energiis s

Cans, pirve

maRali wi

2012, aseve

transport

zrda ais

duqtebis

energiaSi

baziso sc

goresurse

sabazis

gazis mox

saidanac C

mareba xde

samrewvel

gazis mox

hidroeleq

xarjze. es

___________mebi – TRANSAC

Tadi nawil

adi energi

iSvnelovan

struqturaS

eladi ener

ili bunebr

2030 wlebS

tis seqtor

saxeba (impo

zrdiT, Tu

mniSvnelo

cenaris mix

ebis (hidr

so scenari

xmareba war

Cans, rom g

eba sayofa

o seqtore

xmareba mn

qtroenergi

s gamowveul

__________CTIONS OF GTU –

li

iis moxmar

cvlileb

Si. rogorc

rgiis mowod

riv gazze

Si – daaxl

rSi sawvav

ortirebul

umca maTi w

ovnad ar

xedviT, gana

roresursis

iT seqtor

rmodgenil

gazis didi

cxovrebo,

ebSi, 2024

niSvnelovna

iis generir

li iqneba g

energeti

_________ – ТРУДЫ ГТУ 

ebis zrda

ebs pirvel

c 1-eli nax

debaSi yvel

modis rog

oebiT mesa

vze moTxo

li) navTob

wili pirve

icvleba.

axlebadi e

CaTvliT

nax. 1. pirve

sabaz

rebis mixed

ia me-3 na

i nawilis

komerciul

wlis Se

ad Semcir

rebis gazr

gazze momu

ika – ENERGY – Э

70

a ar

ladi

x-dan

laze

gorc

medi.

ovnis

bpro-

elad

sa-

ener-

da

bio

giaS

wle

wil

mde

mniS

odi

Tia

es

giaS

daax

da

Semo

eladi energi

ziso (BAU) sce

dviT

ax-ze,

mox-

l da

emdeg

rdeba

rdis

uSave

ori

tac

tika

270

cio

sad

mgvt

ЭНЕРГЕТИКА

masis gard

Si gaizrd

ebSi, xolo

li erTian p

daecema,

Svnelobis

is ganmavl

ni moxmare

me-2 nax-ze

Semcvelebis

xloebiT i

qvanaxSiris

otana bazar

iis miwodeba

enariT

i didi T

ciis vadis g

a“ simZlavr

mgvt, ris

onirebs ars

guri (110

t-iani airz

da) wili er

deba 16%-d

o biomasis

pirvelad e

misi moxm

zrdis fo

lobaSi sab

ba gaizrde

ea warmodg

s proporci

give rCeba.

s mzardi r

rze.

Tboeleqtr

gasvliT. es

riT 300 mg

Semdegac 2

sebuli gar

mgvt) da

e momuSave

rTian pirve

an 23%-mde

(SeSa da

energiaSi 17

marebis ab

onze. dageg

boloo ene

eba 76.6%-iT

genili, ma

iuli ganaw

gamonakli

roli da b

osadguris

senia „mtkv

gvt da „Tb

2025 wlisT

dabnis air

gardabnis

sadguri.

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

elad ener-

e 2015–2030

biosawvavi)

7%-dan 14%-

bsoluturi

mili peri-

ergiis er-

T, rogorc

agram ener-

wileba aqac

isia gazisa

biosawvavis

eqsplua-

ari energe-

ilsresi“ -

Tvis ifunq-

turbinuli

axali 230

 

-

0

)

-

i

-

-

c

-

c

a

s

-

-

-

-

i

0

Page 71: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

bunebri

gurebis

samjer mc

Tvis gamo

facxovreb

gamoiyeneb

(Senobebis

mosamzade

seqtorebi

sxva sawa

scenaris

Si gazis

yanaSi mim

dakavSireb

Si gazis

avtomobil

kompresir

saqarTv

desi nawil

6  

iv gazze mo

dadgmuli

cirdeba, r

oyenebul g

bo da kome

ba gaTbob

s/wylis ga

eblad, sam

is did um

rmoo pro

mixedviT,

moxmareba

mdinare ga

biT, xolo

moxmarebi

lebis benz

rebul gazz

veloSi wi

li import

nax. 2.

omuSave Tb

simZlavr

rac aisaxe

gazis raod

erciul se

ba-cxelwya

asaTbobad)

mrewvelo

mravlesoba

cesebis wa

sayofacxo

a swrafad

azificireb

o satransp

is zrda g

ziniT kveb

ze gadayvan

iaRiseuli

irebulia.

energeti

saboloo ene

tipis mix

boeleqtro

re faqtiu

ba generac

denobaze. s

qtorebSi

almomarage

) da saWm

seqtoris

aSi ki sxv

armarTvisT

ovrebo seqt

izrdeba

bis proces

porto seqt

anpirobebu

bis sistem

niT.

sawvavis

2012 wels

ika – ENERGY – Э

71 

ergiis moxmar

xedviT (BAU)

osad-

urad

ciis-

sayo-

gazi

ebaSi

mlis

qve-

vada-

Tvis.

tor-

qve-

sTan

tor-

ulia

idan

udi-

pir-

vel

es

mTe

mzar

impo

vel

giis

noz

mebT

madg

sce

wli

lo

maRa

sur

leb

nom

lad

ЭНЕРГЕТИКА

________stu-is Sr

reba energore

scenariT

ladi energi

Tanafardo

li saprog

rdi moTxo

orts da S

loSi ener

s CaTvliT

ziT 70%-iT

Tan Sedare

geneli bun

naris mixe

isaTvis, 2

o moxmareb

ali done

rsebis dive

blobasa da

ikuri da s

dobaze (nax

___________romebi – TRAN

esursis

iis 64% imp

oba faqtiu

gnozo per

ovna energ

Sedegad 203

giaSemcvel

T) import

T gaizrdeb

ebiT). am i

nebrivi gaz

edviT 57%

012 welTa

bis seqtor

naTlad m

ersificire

a gare faq

socialuri

x. 4).

__________NSACTIONS OF G

portirebu

urad ucvl

riodis gan

giaze gazr

30 wlisTv

lebis (el

ti arsebu

a (2012 wl

importis m

zia, romli

%-iT gaizr

an Sedareb

rSi gazis

miuTiTebs

ebis kriti

qtorebis m

i ganviTare

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

li iyo da

leli rCeba

mavlobaSi.

rdis aseve

is saqarT-

eqtroener-

li prog-

lis monace-

Tavari Se-

is importi

rdeba 2030

biT. sabo-

moxmarebis

energore-

ikul auci-

imarT eko-

ebis mowyv-

 

_ У 

a

a

.

e

-

-

-

-

-

i

0

-

s

-

-

-

-

Page 72: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

tradic

ganviTareb

vel samw

mwarmoebel

modgenili

___________mebi – TRANSAC

ciuli gzi

bis scenari

wlian per

li axali s

ia me-2 cxr

__________CTIONS OF GTU –

n

nax.

iT energet

iT gaTvali

riodSi el

simZlavreeb

rilSi, xo

energeti

_________ – ТРУДЫ ГТУ 

ax. 3. gazis mo

4. importi en

tikis seqto

iswinebuli

leqtroener

bis mateba

olo Sesaba

ika – ENERGY – Э

72

oxmareba saba

nergoresursi

oris

i yo-

rgiis

war-

amisi

sain

xaz

zrd

narS

miiR

ЭНЕРГЕТИКА

aziso scenarS

is tipis mixe

nvesticio

ze. hidroe

da yvelaze

Si, romlis

Rebs 2 60

Si

dviT

danaxarjeb

eleqtrosad

TvalsaCin

s Sedegad 2

1 mgvt da

bi naCveneb

dgurebis

no tendenc

2030 wlisT

amatebiT s

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

ia me-5 na-

simZlavris

iaa am sce-

Tvis qveyana

simZlavres

 

-

s

-

a

.

Page 73: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

garda ami

da bunebri

trosadgur

eleqtrosa

bis eqspl

naxSirze mo

bunebriv ga

hidroeleqt

qaris eleq

jami

generac

ni damateb

di moTxo

eleqtroen

liswinebi

interesebT

troenergi

Tanaxmad,

6  

isa, aSendeb

iv gaze mom

rebi da 5

adguri. Zve

luataciida

damatebiTi

sadgur

omuSave Tbo

azze momuSa

trosadguri

trosadguri

ciis simZl

bebi ganpir

ovnilebiT

nergiis eq

T, rac Ta

Tan awarmo

iis eqspor

2018 wlid

ba qvanaxSi

muSave (230

0 mgvt-iani

eli Tboel

n gamosvl

i eleqtro

ris tipi

osadguri

ave Tbosadg

i

i

na

avreebis es

robebulia

eleqtroen

sportis g

anxvedraSia

oon saqarT

rti Turqe

dan gamomuS

energeti

irsa (160 m

mgvt) Tboe

i goris q

leqtrosadg

lisa da ax

osadguris

uri

ax. 5. investic

s mniSvnel

rogorc m

nergiaze, a

gazrdis ga

a investor

velodan e

eTSi. daSv

Savebuli e

ika – ENERGY – Э

73 

mgvt)

eleq-

aris

gure-

xali

simZ

sce

tro

mgvt

simZlavre

2015

0

0

364

50

414

ciebi axal el

lova-

zar-

aseve

aTva-

rebis

leq-

vebis

leq-

tro

e

cieb

ars

mayo

maRa

saT

bisa

ЭНЕРГЕТИКА

________stu-is Sr

Zlavreebis

nariT 2030

osadgurebi

t-s miaRwevs

saTbobis

2018 2

0

230

760

0

990

leqtrosadgu

oenergiis 2

energosist

bs moiTxo

ebuli da

ofileblad

ali gadas

vis mosalo

aTvis mSp-i

___________romebi – TRAN

damatebi

wlisTvis

s dadgmul

s.

tipis mixed

2021 2024

0 0

0 0

721 355,6

0 0

721 356

urebSi

25_35% eqspo

emis zrda

ovs rogor

saprognozo

d, aseve imp

axadis das

odnelia en

s ufro mc

__________NSACTIONS OF G

s Semdeg

saqarTvel

li simZla

dviT (mgvt)

2027 2

160

0

6 300

0

460

ortze gava

axal mzar

c eleqtr

o moTxovn

portirebul

safaravad.

nergosiste

cire wilis

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

sabaziso

loSi eleq-

avre 5 731

cxrili 2

)

2030 jami

0 160

0 230

100 2601

0 50

100 3041

a.

rd investi-

oenergiaze

ebis dasak-

l sawvavze

2030 wli-

emis xarje-

moxmareba,

 

_ У 

o

-

1

2

-

e

-

e

-

-

,

Page 74: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

energetika – ENERGY – ЭНЕРГЕТИКА

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  74  www.gtu.ge 

vidre 2012-Si, rac gamowveuli iqneba ekono-

mikur erTeul produqtze energiis moxmare-

bis (mSp-s energointensiurobis) SemcirebiT,

rogorc 1-el cxrilSia warmodgenili. me-3

cxrilSi gaSlilad aris warmodgenili sa-

qarTvelos energosistemis xarjebis kompo-

nentebi: energosistemis wliuri xarjebi

(milioni evro), sawvavze xarjebis zrda (mo-

poveba, importi da seqtorSi arsebuli sxva-

dasxva xarji), sawvavis miwodebis xarjebi,

operirebisa da Senaxvis xarjebi (fiqsire-

buli da cvladi), investiciebi axal eleq-

trosadgurebSi da xarjebi axali, saboloo

moxmarebis mowyobilobebis SesaZenad.

cxrili 3

energosistemis wliuri xarjebi (mln evro)

sistemis xarjebi 2012 2015 2018 2021 2024 2027 2030

saTbobis xarjebi 1167 1295 1509 1531 1714 1920 2180

miwodebis xarjebi (yvela seqtori) 406 469 532 602 666 717 817

saoperacio da Senaxvis xarjebi (moxmare-

bis mxare)

362 408 476 543 623 703 797

saoperacio da Senaxvis xarjebi (eleqtro-

generacia)

312 328 366 403 416 438 461

erT welze ganawilebuli investicia (moT-

xovnis teqnologiebi)

0 651 1403 2154 2975 3590 4086

erT welze ganawilebuli investicia

(eleqtrogeneracia)

0 39 128 200 230 279 290

jami 2248 3190 4413 5434 6624 7647 8631

sabaziso scenaris mixedviT, 2030 wlisT-

vis saWiro iqneba axali, 3 041 mgvt eleq-

trogeneraciis simZlavre, romelic saerTo

jamSi 3 831 mln evros investicias moiT-

xovs. am investiciebis udides nawils kerZo

seqtori ganaxorcielebs, sayofacxovrebo

seqtoris CaTvliT. sabaziso scenariT saw-

vaviT momaragebis xarjebic qveynisaTvis

mniSvnelovnad gaizrdeba, rac ganpiro-

bebuli iqneba mzardi moTxovniTa da mzar-

di fasebiT, dRes arsebuli, weliwadSi 1 167

mln evrodan 2 180 mln evromde 2030 wlis-

Tvis, rasac mniSvnelovani gavlena eqneba

qveynis sagareo vaWrobis balansze.

rogorc zemoT iTqva, energoseqtorSi

sawvavis wviT gamowveuli CO2-is emisiebi

2030 wlisTvis, 2012 welTan SedarebiT,

72.3%-iT gaizrdeba da daaxloebiT 11.2 mln

tonas miaRwevs (nax. 6). zrdis yvelaze

maRali maCvenebeli mosalodnelia

sayofacxovrebo seqtorSi (11,3%), risi mTa-

vari mizezic am seqtoris mzardi gazifi-

kaciaa. aseve mniSvnelovnad izrdeba emi-

siebi mrewvelobis, komerciuli da trans-

portis seqtorebidan (TiToeuli saSualod

9,0%-iT). emisiebi eleqtrogeneraciis seqto-

ridan umniSvnelod icvleba. miuxedavad 570

mgvt simZlavris gazze momuSave sadgurebis

eqspluataciidan gasvlisa, rac emisiebs am

seqtoridan 2024 wlisTvis amcirebs, axali,

gazsa da naxSirze momuSave sadguri 2030

wlisTvis am emisiebs kvlav akompensirebs.

Page 75: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

 daskvna

biznesi

scenaris

sistemis

kisa Tu

gviCvena,

energiis

7189 aTas

2012 welT

liter

1. http://ww

2. http://ww

3. http://ww

4. http://we

5. http://ww

6. Georgia’s

p. (In Eng

7. The Mini

2014, 70 

8. Sustainab

6  

a

is tradici

mixedviT

ganviTareb

programis

rom 2030

moxmarebi

tne-s anu

Tan Sedare

ratura

ww.northropg

ww.ubcce.org

ww.usgbc.org

eg.ge/energy‐

ww.worldgbc.

s Third Nation

glish). 

istry  of  Enviro

p. (In English)

ble Developme

nax. 6.

iuli gziT

saqarTvel

baze sxvad

s zegavle

wlisaTv

s maCveneb

u iqneba 72

biT; 2015_2

grumman.com

g/docs/GIZ_Ge

g/ 

‐problems‐of‐

.org/ 

nal Communic

onment  and 

). 

ent Centre, REM

energeti

. cvlilebebi

BAU sc

T ganviTar

loSi ener

asxva pol

enis Sefas

is pirvel

beli miaR

2.2%-iani z

2030 ww. qve

m/ 

eorgia_Strate

residential‐ho

cation to the U

Natural  Reso

MISSIA, Annua

ika – ENERGY – Э

75 

saboloo en

cenarTan Sed

rebis

rgo-

liti-

sebam

ladi

Rwevs

zrda

eyana

miiR

dama

3831

nar

li

Tvi

evro

wli

25_3

gy_geo.pdf 

ousing‐in‐geo

UN Framewor

ources  and  th

al Report ,Winr

ЭНЕРГЕТИКА

________stu-is Sr

ergiis moxmar

darebiT

Rebs 3051

atebiTi s

mln evr

is mixedviT

simZlavre

s sawvaviT

odan gaiz

idan gamo

35% eqspor

rgia/#.VRpx1_

k Convention

he United Nat

rock Internatio

___________romebi – TRAN

rebaSi,

mgvt da

imZlavris

os invest

T, eleqtro

e miaRwevs

T momarageb

zrdeba 2180

omuSavebul

tze gava.

_yUe5g 

on on Climate

tions Develop

onal Inc. Tbilisi,

__________NSACTIONS OF G

amatebiT

Seqmnas d

ticia; saba

osadgureb

5731 mgvt;

bis xarjeb

0 mln evr

li eleqtr

e Change, Tbil

pment  Progra

, 2014. 6 p. (In

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

simZlavrs;

dasWirdeba

aziso sce-

is dadgmu-

2030 wlis-

bi 1167 mln

romde; 2018

roenergiis

lisi, 2015, 288

amme,  Tbilisi,

 English).

 

_ У 

;

a

-

-

-

n

8

s

Page 76: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

energetika – ENERGY – ЭНЕРГЕТИКА

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  76  www.gtu.ge 

UDC 621.1  

SCOPUS CODE 2105 

 

BUSINESS‐AS‐USUAL SCENARIO (BAU) FOR GEORGIAN ENERGY SECTOR DEVELOPMENT 

 

 

G. Arabidze Department of thermal power engineering and energy efficiency, Georgian Technical Uni‐

versity, 75, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

I. Pkhaladze  Department of thermal power engineering and energy efficiency, Georgian Technical Uni‐

versity, 75, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

G. Gineishvili, professor, Department of thermal power engineering and energy efficiency, faculty of power engi‐

neering and telecommunication, GTU 

E‐mail: [email protected] 

V. Museliani, chief scientific worker, condidate of technical sciences, LLC “Engineer 2088” 

E‐mail: [email protected] 

 

 

ABSTRACT: : Impacts of different programs and policies of Georgia’s energy sector development are evaluated in 

business as usual scenario (BAU). The primary energy consumption by 2030 will reach 7189 thousand tone resulting in 

increase of 72.2% compared to 2012. One third of increase will fall on natural gas. By the year 2030 the country will 

get an additional capacity, namely, 2601 Mw from HPPs, 50 Mw from the wind plants, 160 and 230 Mw from thermal 

plants operating on coal and natural gas. In total the new generation capacity of 3 041 Mw will require 3 831 million 

Euro investments, the majority of which will be covered by the private sector, including residential sector. 

According to the base scenario, the growing demand and growing prices will result  in significant  increase of fuel 

supply prices by 2030 and instead of current annual cost of 1 167 million Euro will reach 2 180 million Euro. This will 

have a serious impact on country’s foreign trade balance.  

According  to  the base scenario,  the  installed capacity of HPPs will  reach 5731 Mw. Starting  from 2018 25‐35 % 

from the installed capacity of 5 731 Mw will be exported. 

 Resume:  

 

KEY WORDS: Business as Usual Scenario (BAU); carbon emission; energy intensity; investments; primary energy. 

  

Page 77: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

energetika – ENERGY – ЭНЕРГЕТИКА

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  77   #4 (498), 2015 

UDC 621.1    

SCOPUS CODE 2105 

 

СЦЕНАРИЙ РАЗВИТИЯ СЕКТОРА ЭНЕРГЕТИКИ ГРУЗИИ ТРАДИЦИОННЫМ ПУТЕМ БИЗНЕСА 

(BAU) 

 

Арабидзе Г.О. Департамент  теплоэнергетики  и  энергоэффективности,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 75  

E‐mail: [email protected]

Пхаладзе И.Э. Департамент  теплоэнергетики  и  энергоэффективности,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 75  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

Г. Гинеишвили, профессор Департамента теплоэнергетики и энергоэффективности факультета энергетики и 

телекоммуникации ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

В. Муселиани, старший научный сотрудник, кандидат технических наук ООО «Инженер 2008» 

E‐mail: [email protected] 

 

 АННОТАЦИЯ:  Согласно  сценарию  развития  бизнеса  традиционным  путем,  оценено  влияние  различных 

программ  на  развитие  энергетической  системы  Грузии.  До  2030  года  показатель  первичного  потребления 

энергии достигнет 7189 тысяч тнэ, возрастет на 72,2% по сравнению с 2012 годом. Одна треть роста придется на 

природный газ. 

В  2015‐2030  годы  страна  должна  получить  дополнительные  мощности,  в  частности,  2601  мегаватт  от 

гидроэлектростанций, 50  мегаватт  от  ветряных  электростанций, 160  и 230  мегаватт  от  теплоэлектростанций, 

работающих на газе и на угле. Новая мощность электрогенераций составит 3 041 мегаватт, что требует, в целом, 

инвестиций  в  размере  3  831  миллионов  евро.  Большую  часть  этих  инвестиций  будет  осуществлять  частный 

сектор,  включая  бытовой  сектор.  На  2030  год,  по  базовому  сценарию,  значительно  увеличатся  расходы  по 

снабжению топливом, что будет обусловлено растущей потребностью и растущими ценами ‐ от существующих 

на  сегодняшний день 1 167 миллионов евро до 2 180 миллионов евро,  что  значительно повлияет на баланс 

внешней торговли страны. 

По  базисному  сценарию,  установленная  мощность  электростанций,  согласно  допущению,  достигнет  5731 

мегаватт. С 2018 года 25‐35% выработанной электроэнергии пойдет на экспорт. 

 

 

КЛЮЧЕВЫЕ  СЛОВА:  инвестиции;  интенсивность  энергии;  первичная  энергия;  сценарий  развития  бизнеса 

традиционным путем; эмиссия углерода. 

  

  

 

Page 78: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

inJineria – ENGINEERING – ИНЖЕНЕРИЯ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  78  www.gtu.ge 

UDC 624.023.93 uak

SCOPUS CODE 2215 

МЕТАЛЛИЧЕСКИЕ СОСТАВНЫЕ БАЛКИ С ГИБКОЙ СТЕНКОЙ

О.Г. Хазарадзе Департамент гражданского и промышленного строительства, Грузинский 

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77

E‐mail: [email protected]

Ф.Г. Верулашвили  Департамент гражданского и промышленного строительства, Грузинский 

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77

E‐mail: [email protected] 

В.Ш. Турашвили  Департамент гражданского и промышленного строительства, Грузинский 

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77

E‐mail: [email protected] 

 

Рецензенты: 

З. Эзугбаия, профессор Департамента технологий гражданского и промышленного строительства и строительных 

материалов строительного факультета ГТУ 

E‐mail: z. ezugbaia @mail.ru 

Л.  Баланчиваде,  профессор  Департамента  гражданского  и  промышленного  строительства  строительного 

факультета ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

 

 

АНОТАЦИЯ:  Рассматриваются  металлические  сос‐

тавные балки с  гибкой, очень тонкой стенкой. Расчет 

балок  с  гибкими  стенками  связан  с  изучением  пове‐

дения  стенок,  как  тонких  пластинок.  Препятствием 

значительному  увеличению  гибкости  стенки  служит 

потеря местной устойчивости стенки; стенка, потеряв 

устойчивость, образует складки между ребрами жест‐

кости.  При  этом  балка  превращается  в  раскосную 

ферму.  В  практике  часто  применяют  балки  с  вер‐

тикальными  ребрами  жесткости.  В  работе  ребер, 

подкрепляющих  гибкие  стенки  используя  закрити‐

ческую  работу  стенки,  можно  сделать  балки  более 

тонкостенными.  

 Применение  балок  с  очень  тонкими  стенами 

уместно  при  стабильном  направлении  действия 

статических временных нагрузок.  

 Таким  образом,  используя  закритическую  работу 

стенки, можно делать балки более тонкостенными, в 

результате  получать  экономию  металла.  Составные 

двутавры  с  гибкой  тонкой  стенкой  дают  экономию 

металла, по сравнению с обычными гибкими стенами 

(15÷20%). 

 

КЛЮЧЕВЫЕ  СЛОВА:  балка;  гибкая  стенка;  двух‐

тавровое  сечение;  закритическая  стадия;  изгибающий 

момент;  момент  сопротивления;  прочность;  устой‐

чивость. 

 

ВВЕДЕНИЕ 

Балки  с  гибкой,  очень  тонкой  стенкой  появились 

впервые  в  конструкциях  каркасов  летательных  ап‐

паратов.  Известно,  что  если  в  балке  двутаврового 

сечения,  работающей  на  изгиб,  уменьшать  толщину 

стенки,  то  увеличивается  ее  гибкость,  тогда  сум‐

марная площадь сечения поясов и стенки, найденная 

из условия прочности, также будет уменьшаться.  

На первой стадии работы балки ее  гибкая стенка 

остается  плоской,  как  и  в  обычной  балке.  Однако 

Page 79: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

наблюдения

имеющей 

зывают,  что

складки  м

главных рас

 

ОСНОВН

Если мет

работающей

увеличивает

сечения  по

прочности, т

 

Для  восп

чения  длин

ребрами же

как и в обыч

щих гибкие 

ляемые  раб

ким  образ

стенки, мож

результате п

Примене

уместно  при

тических вре

балок при п

динамическ

Анализ 

стенками  св

тонких  пла

имеющих  6

традиционн

 На перв

остается  пл

протяженно

нчивается  п

6  

я  за  работо

вертикальны

о  стенка,  пот

между  ребр

тягивающих 

НАЯ ЧАСТЬ 

таллической 

й  на  изгиб, 

тся  ее  гибко

оясов  и  сте

также будет у

приятия  мес

ы  отсека  чащ

есткости, име

чных балках. 

стенки, есть

ботой  стенок

зом,  исполь

жно делать б

получать экон

ение  балок 

и  стабильном

еменных наг

переменных п

их нагрузках 

особенносте

вязан  с  изуче

астинок.  Раб

6 ≤ cm ≤13

ных балок с ус

ой стадии ра

лоской,  как 

ости  эта  стад

потерей  усто

ой  тонкой 

ые  ребра  ж

теряв  устойч

рами,  напра

напряжений

балке  двута

уменьшать 

ость,  то  сум

нки,  найден

уменьшаться

тных  нагрузо

ще  всего  пр

еющими тако

В работе реб

 и свои особ

к  в  закритиче

ьзуя  закрит

алки более т

номию метал

с  очень  то

м  направлен

рузок, поскол

по направлен

еще недостат

ей  работы  б

ением  повед

бота  и  расч

,  существенн

стойчивой ст

аботы балки 

и  в  обычно

дия  работы 

ойчивости  ст

inJineria –

стенки  в  б

жесткости,  п

чивость,  обра

авленные  в

.  

аврового  сече

толщину  сте

марная  площ

нная  из  усл

я. 

Рис. 1

ок  и  для  огр

именяют  бал

ое же назначе

бер, подкреп

бенности, опр

еской  стадии

тическую  ра

тонкостенным

лла. 

онкими  стен

нии  действия

льку работа т

нию подвижн

точно изучен

балок  с  гиб

дения  стенок

чет  таких  ба

но  отличаютс

енкой. 

ее  гибкая ст

ой  балке  .Н

коротка  и

тенки,  т.е.  п

– ENGINEERING –

79 

алке, 

пока‐

азует 

вдоль 

ения, 

енки, 

щадь 

ловия 

П

ти  с

вост

устр

набл

щей

стен

меж

раст

стал

нее 

 

1. Тонкостенная

рани‐

лки  с 

ение, 

пляю‐

реде‐

и.  Та‐

аботу 

ми, в 

ками 

я  ста‐

таких 

ных и 

а. 

кими 

к,  как 

алок, 

ся  от 

тенка 

о  по 

зака‐

пере‐

ходо

закр

лине

и на

 Р

вани

зыва

попе

в  пл

тиже

в  от

одно

 В

форм

балк

стад

зует

пред

оста

 П

тани

либо

сжат

чиво

– ИНЖЕНЕНИЯ

________stu-is Sr

Препятствием

стенки  служа

ти  и  нежела

ойством  про

людения за р

 вертикальны

ка,  потеряв

жду  ребрам

тягивающих

и  ‐  и  балка

нагрузку (рис

 балка 

ом  в  закрит

ритической  с

ейная  зависи

грузкой. 

Развиваются

ием  растянут

ает местный

еречных ребе

лоскости  сте

ением  напря

тдельных  то

овременно).

В  третьей  ст

мации  в  сте

ки;  интенсив

дии  резко  по

ся  пластичес

дельное  сос

точных дефо

При  дальней

ии  нагрузки

о вследствие

то‐изогнутого

ости пояса в п

___________romebi – TRAN

м значительн

ат  потеря  ст

ание  усложн

одольных  ре

работой тонк

ые ребра же

в  устойчиво

и,  направл

напряжений

продолжает

с.1).  

ическую  стад

стадии  работ

имость  межд

зоны  выпуч

тых  складок, 

изгиб  поясо

ер жесткости

енок.  Эта  ст

яжениями  пр

очках  стенки

тадии  развив

енке  и  в  по

вность  роста

овышается  и

ский  механи

стояние  с  п

ормаций.  

йшем,  даже 

балка  теряе

е потери мест

о  пояса,  либ

плоскости сте

__________NSACTIONS OF G

ному увеличе

тенкой  местн

нять  констру

ебер  жестко

ой стенки в б

сткости, пока

ость,  образу

енные  вдо

й_закритичес

т  нести  дейс

 

дию  работы

ты  уже  не 

ду  деформац

ивания  стен

натяжение 

ов  балки,  а  т

и и изгиб опо

тадия  завер

редела  текуч

и,  либо  в 

ваются  пласт

оясах.  Нарас

а  прогиба  к 

и  в  отсеках 

изм:  балка 

появлением 

незначитель

ет  несущую 

тной устойчи

бо  из‐за  по

енки. 

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

ению  гибкос‐

ной  устойчи‐

укцию  балки

ости.  Однако

балке, имею‐

азывают, что

ует  складки

ль  главных

ская  работа

ствующую  на

ы.  Во  второй

соблюдается

циями  стенки

ки  с  образо‐

которых  вы‐

акже  сжатие

орных ребер

шается  дос‐

ести Y  либо

поясах  (или

тические  де‐

стает  прогиб

концу  этой

балки  обра‐

переходит  в

чрезмерных

ьном  возрас‐

способность

ивости полки

отери  устой‐

 

_ У 

и 

о 

о 

и 

х 

а 

а 

й 

я 

и 

е 

р 

о 

и 

б 

й 

в 

х 

ь 

и 

Page 80: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

 

 

 Вследств

стенкой  и  р

вания  этих 

тельно  про

элементов 

Правомерно

 

 

Рассмотр

к  условиям 

отсутствует, 

ченная часть

уже  в  упру

нормальных

занной на ри

в  поясах  до

сжатом  поя

кающая  к  п

эпюра напря

‐ , вводят пределу  тек

___________mebi – TRANSAC

вие  специфи

решение  пра

балок  опир

остых  моде

сечения  в  р

ость  послед

рим работу от

чистого  изг

либо  незнач

ь стенки практ

угой  стадии 

х  напряжени

ис. 3,в. В пред

остигают  пре

се  часть  сте

поясу.  Эффек

яжений в сжа

расчетное 

кучести‐R .  Д

__________CTIONS OF GTU –

Ри

ики  работы 

актических  з

ается  на  пос

лей  предел

различных  у

днего  подхо

а)  

Рис.3. 

а

 в упругой за

тсека балки в 

гиба,  когда 

чительна  по 

тически выклю

деформиро

й  в  сечении

дельном состо

едела  текуче

енки  непосре

тивно  включ

той зоне, вме

сопротивлени

Для  разрезны

inJineria

________ – ТРУДЫ ГТУ 

ис.2. Работа отс

балки  с  ги

задач  проект

строение  отн

льных  состо

условиях  раб

ода  обосно

 

Эпюры нормал

а) отсек балки; б

акритической ста

условиях, бли

поперечная

величине.  В

ючается из ра

ования,  и  э

и  близка  к 

оянии напряж

ести‐ , причедственно  пр

чается  в  рабо

есто значения

ие  материал

ых  балок  с  ги

– ENGINEERING –

80

 

 

 ека тонкостенно

ибкой 

тиро‐

носи‐

ояний 

боты. 

ована 

резу

ных

 Р

О

стен

пове

         б) 

льных напряжен

б) расчетное сеч

адии (в) и расче

 

изких 

сила 

Выпу‐

аботы 

пюра 

пока‐

жения 

чем в римы‐

оту  и 

я  , ла  по 

ибкой 

стен

стати

как

текуч

П

двут

изги

попе

гибк

по ф

 где

расс

– ИНЖЕНЕРИЯ

ой балки на Q и

ультатами  об

исследовате

Расчет балок

Особенности

ками  связан

едения стено

           г)

ний  х при чистоение: в) г ‐ х эпетная (г) в преде

кой симметр

ическую нагру

правило,  сл

чести до 430 М

Прочность

таврового сеч

ибаемых  в  пл

еречными  ре

костью стенк

формуле 

М и Q – зна

сматриваемо

 M 

бширных  экс

лями. 

к с гибкими с

работы  и  р

ны  в  первую

ок, как тонких

       д

ом изгибе : 

пюры:  

ельном состояни

ичного двута

узку и изгиба

едует,  прим

МПа ( 4300кгс

разрезных 

чения, несущ

лоскости  стен

ебрами  жест

ки  6 ≤ cm ≤М/Мu)

4 + ( Q/Q

чения момен

м сечении ба

спериментов

стенками 

расчет  балок

ю  очередь  с

х пластинок. 

д) 

 

ии  

врового сече

аемых в плос

енять  сталь 

с/см2). 

балок  сим

щих статическ

нки,  укрепле

ткости  (рис.2≤13,  следуе

Q u )4  1, 

нта и попере

алки;  

ст 1

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

 

в,  приведен‐

к  с  гибкими

с  изучением

ния, несущих

кости стенки,

с  пределом

мметричного

кую нагрузку,

енной  только

)  с  условной

ет  проверять

(1)

ечной силы в

.2 ст  

 

и 

м 

х 

м 

о 

о 

й 

ь 

в 

Page 81: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

inJineria – ENGINEERING – ИНЖЕНЕНИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  81   #4 (498), 2015 

 Мu – предельное значение момента  ,вычислямое 

по формуле 

  Мu=R y ∙th2 f

w w

A ,( ) ;

th

0 85 11    (2) 

Qu  ‐  предельное  значение  поперечной  силы, 

вычисляемое по формуле 

  Qu=Rs∙t∙hcr cr

s s

, ( ) ;R R

2

3 3 11

   (3) 

t и h ‐ толщина и высота стенки; 

Аƒ ‐ площадь сечения пояса балки. 

τcr  и  μ  ‐  критическое  напряжение  и  отношение 

размеров отсека стенки; 

μ  ‐  отношение  большей  стороны  стенки  к 

меньшей.  

‐ коэффициент, вычисляемый по формулам: 

при  

  03,0 =0,05+5 0,15,  (4) 

  при 0,03< 1,0   =0,11+ 3 ≤ 0,4.   (5)

    

Здесь     minWt h a 2 2

8(h

2+

2a ), 

где  W min ‐  минимальный  момент  сопротивления 

таврового сечения, состоящего из сжатого пояса балки и 

примыкающего  к  нему  участка  стенки  высотой  

0,5∙t∙  yE / R (относительно  собственной  оси  тавра, 

параллельной поясу балки); α ‐ шаг ребер жесткости.  

Поперечные  ребра  жесткости,  сечение  которых 

следует  принимать,  должны  быть  рассчитаны  на 

устойчивость  как  стержни,  сжатые  силой  N, 

определяемой по формуле 

  N=3,3∙R s ∙t∙h(1‐cz

sR

)∙ 

21

.   (6) 

Значение N следует принимать не менее сосредо‐

точенной нагрузки, расположенной под ребром. 

 Расчетную  длину  стержня  следует  принимать 

равной h lf = h∙( 1‐  ), но не менее 0,7∙h .  

 Симметричное  двустороннее  ребро  следует 

рассчитывать на центральное сжатие, одностороннее 

на  внецентренное  сжатие  с  эксцентриситетом, 

равным расстоянию от оси стенки до центра тяжести 

расчетного сечения стержня. 

 В  расчетное  сечение  стержня  следует  включать 

сечение  ребра  жесткости  и  полосы  стенки  шириной 

0,65t  yE / R  с каждой стороны ребра. 

 Условия обеспечения общей устойчивости балок с 

гибкими стенками те же , что и в обычных балках. 

 3. ЗАКЛЮЧЕНИЕ  

В  статье  рассмотрены  прочность  и  устойчивость 

двутавровой  составной  балки  с  гибкой  очень  тонкой 

стенкой.  Двутавры  с  гибкой  тонкой  стенкой  обеспе‐

чивают  экономию  металла  по  сравнению  с  прока‐

тными двутаврами (15÷20%). 

 

  

 

ЛИТЕРАТУРА 

1.  Belenya  E.I.‐Steel  Constructions  Moscow 1986. (In English). 

2.  Metal Constructions.Designers Guidebook, Stroizdat, Moscow 1980. (In Russian). 

3.  Gorev  V.V, Uvarov B. Metal Constructions Moscow,  vysshaya  shkola,  2001. (In Russian). 

4.  Building  Standards  and  Rules. SNIP II‐23‐81   Part  II, chapter 23, Moscow 1990. (In Russian). 

 

 

 

Page 82: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

inJineria – ENGINEERING – ИНЖЕНЕРИЯ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  82  www.gtu.ge 

UDC 624.023.93 

SCOPUS CODE 2215 

 moqnilkedliani liTonis Sedgenili koWebi 

 

o. xazaraZe samoqalaqo da samrewvelo mSeneblobis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 68b

E‐mail: [email protected]

f. verulaSvili samoqalaqo da samrewvelo mSeneblobis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 68b  

E‐mail: [email protected] 

v. turaSvili samoqalaqo da samrewvelo mSeneblobis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 68b

E‐mail: [email protected] 

 

 recenzentebi:

z. ezugbaia, stu-is samSeneblo fakultetis samoqalaqo da samrewvelo mSeneblobis

teqnologiisa da saSeni masalebis departamentis profesori

E‐mail: z. ezugbaia @mail.ru 

l. balanCivaZe, stu-is samSeneblo fakultetis samoqalaqo da samrewvelo mSeneblobis

departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

 

 

anotacia:  naSromSi SemoTavazebulia moqnilkedliani ortesebri koWebi Semcirebuli

ganivkveTiani kedlis gamoyenebiT.

moqnilkedliani koWebis angariSi warmoebs da ganixileba, rogorc Txelkedliani

firfita. Txeli kedlis gamoyenebis SemTxvevaSi izrdeba kedlis moqniloba. dakarga ra

adgilobrivi mdgradoba, sixistis wiboebs Soris monakveTSi warmoiSoba naoWebi. am

SemTxvevaSi koWi gardaiqmneba uiribno wamwed. praqtikaSi ZiriTadad gamoiyeneba koWebi

vertikaluri sixistis wiboebiT. wiboebis CarTviT Txel moqnilkedlian koWebSi SeiZleba

gamoviyenoT ufro Txelkedliani koWebi.

Txelkedliani koWebis racionalurad, efeqturad gamoyeneba SesaZlebelia droebiTi

statikuri datvirTvebis dros.

amrigad, kedlis muSaoba kritikuli stadiis miRma saSualebas gvaZlevs gamoviyenoT

Txelkedliani koWebi, rac liTonis ekonomias mogvcems (15_20%).

 Resume:  

sakvanZo sityvebi: zekritikuli stadia; koWi; mdgradoba; moqnili kedeli; ortesebri

kveTa; simtkice; Runvis momenti; winaRobis momenti. 

  

Page 83: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

inJineria – ENGINEERING – ИНЖЕНЕНИЯ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  83   #4 (498), 2015 

UDC 624.023.93 

SCOPUS CODE 2215 

 

METALLIC COMPOSITE BEAM WITH FLEXIBLE WALL 

 

O. Khazaradze Department of  industrial and civil building, Georgian Technical University, 77, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

F. Verulashvili  Department of  industrial and civil building, Georgian Technical University, 77, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

V. Turashvili  Department of  industrial and civil building, Georgian Technical University, 77, M. Kostava

str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

  Reviewers:  

Z. Ezugbaia, professor Department of industrial and civil building technologies and building materials, faculty of 

building, GTU 

E‐mail: z. ezugbaia @mail.ru 

l. Balanchivadze, professor Department of industrial and civil building technologies and building materials faculty 

of building, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

 

ABSTRACT: There are considered the metallic composite beams with flexible ultra thin walls. The analysis of beams 

with flexible walls  is connected with the study of the wall, as thin plate’s behavior. To the significant  increase  in the 

flexibility of the walls is obstacle there is the local wall buckling and after buckling wall forms a fold between the ribs. 

At that beam turns into a truss girder. In practice often are applied beams with vertical stiffeners. Due to involving of 

reinforcing ribs it is possible to use more thin‐walled beams. 

The use of beams with very thin walls is appropriate for stable direction of static load action. 

Thus using supercritical work of wall  it  is possible  to make a  thin‐walled beams,  resulting  in a savings of metal. 

Composite beams with flexible thin‐walled saves metal in comparison with routine flexible walls up to (15 ÷ 20%).  

 KEY WORDS:  beam;  bending moment;  buckling wall;  firmness; moment  of  resistance;  section;  solidity;  super 

critical stage. 

  

  

 

Page 84: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  84  www.gtu.ge 

UDC 66.08 uak

SCOPUS CODE 2501 

voltamperuli maxasiaTeblis ageba da ganxilva

a. metreveli metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69 

E‐mail: [email protected]

a. sulamaniZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69 

E‐mail: Arthur‐[email protected]

 

recenzentebi:

z. sabaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

m. xuciSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: sxvadasxva tevadobis SemTxve-

vaSi Zabvisa da denis damokidebulebis Ses‐

wavlis safuZvelze Cven mier agebul iqna

winaRobiT mikroSeduRebis manqanis voltam-

perul maxasiaTebelTa ojaxi. miRebuli

ojaxi aRvwereT maTematikurad, kerZod me-7

xarisxis polinomiT, rac minimaluri cdo‐

milebiT (1,5%) daemTxva eqsperimentiT miRe‐

bul voltamperul maxasiaTebels.

sakvanZo sityvebi: amperi; volti; osci-

lografi; sinusoiduri deni; cvladi deni;

Zabva; winaRoba.  

 

 

Sesavali

sxvadasxva tevadobis SemTxvevaSi Zabvisa

da denis damokidebulebis Seswavlis safuZ‐

velze, cvladi denis blokis Sesaswavlad,

Cven mier SemuSavebul da awyobil iqna

voltamperuli maxasiaTeblis stendi ro-

gorc denis SeuzRudavi, aseve SezRuduli

miwodebiT.

 

ZiriTadi nawili

voltamperuli maxasiaTeblis stendi

denis SezRudvis gareSe Sedgeba winaRobiT

mikroSeduRebis manqanis kvebis blokisagan,

ampermetrisagan, eleqtronuli orsxiviani

oscilografisa da lenturi winaRobisagan.

Page 85: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  85   #4 (498), 2015 

denis maqsimaluri sididis gasazomad len-

turi winaRoba SevcvaleT spilenZis firfi-

tiT. am SemTxvevaSi winaRobis rols asru-

lebda ampermetris Sunti. ampermetri Sedgeba

Suntisa da cifruli cvladi denis DT9205A

multimetrisagan (firma AIRSTAR).

multimetri DT9205A zomavs cvlad Zab-

vas 1 milivoltidan 200 voltamde sizustiT

(±0,1%). saWiroebis SemTxvevaSi, SesaZlebe-

lia cvladi denis gazomva 20 amperamde, mag-

ram am SemTxvevaSi gazomvis sizuste mcir-

deba (±1,0%), amitom gamoyenebuli iyo 300-

amperiani Sunti gazomvis 0,05% sizustiT.

multimetri SuntTan paralelurad iyo

mierTebuli, xolo Sunti gazomvis wredSi

mimdevrobiT iyo CarTuli. Zabvis sidide ga-

zomil iqna ~С1-77~ eleqtronuli orsxiviani

oscilografiT.

voltamperuli maxasiaTeblis stendi denis

SezRudviT gansxvavdeba denis SezRudvis

gareSe stendisagan imiT, rom winaRobiT mik-

roSeduRebis manqanis kvebis blokis pirve-

lad wredSi iyo CarTuli kondensatorebis

batarea, romlis maqsimaluri tevadoba 23

mkf-ia, regulirebis safexuri _ 1 mkf. pirobi-

Tad SerCeuli iyo kondensatorTa batareis

tevadobis sami mniSvneloba (8, 12 da 16 mkf).

dasawyisSi lenturi winaRobis sigrZe 2

metrs Seadgenda, Semdeg TandaTanobiT Sem-

cirda. miRebuli monacemebis safuZvelze age-

bul iqna winaRobiT mikroSeduRebis manqanis

voltamperul maxasiaTebelTa ojaxi (naxazi).

naxazidan Cans, rom winaRobiT mikroSedu-

Rebis manqanis kvebis blokis voltamperuli

maxasiaTebeli (1) xistia. Zabva kvebis blokis

gamosasvlelze umniSvnelod mcirdeba.

kondensatorTa batareiT denis SezRud-

viT icvleba kvebis blokis voltamperuli

maxasiaTebeli, romelic Sedgeba xisti da

vardnili nawilebisagan.

Tu kondensatorTa batareis tevadoba 8

mkf-s Seadgens, voltamperuli maxasiaTe-

beli xistia denis Zalis diapazonSi 0-dan

20 amperamde.

tevadobis 12 mkf-mde gazrdisas es dia-

pazoni izrdeba 40 amperamde, magram kondensa-

torTa batareis tevadoba sakmarisi ar aris

imisaTvis, rom kvebis blokis transforma-

tori Sevides gajerebis reJimSi, rodesac mis

meoreul wredSi deni nulis tolia.

winaRobiT mikroSeduRebis manqanis kvebis blokis 

voltamperuli maxasiaTeblebis ojaxi

1 _ manqanis sawyisi voltamperuli maxasiaTebeli

denis SemzRudveli blokis gareSe;

2, 3, 4 _ manqanis voltamperuli maxasiaTebeli denis

SemzRudveli blokis gamoyenebiT tevadobis

sxvadasxva mniSvnelobisaTvis:

2. C=8 mkf; 3. C=12 mkf; 4. C=16 mkf

Tu tevadoba 16 mkf-mde izrdeba, maSin

voltamperuli maxasiaTeblis xisti nawili

gaizrdeba 60 amperamde da Zabva 2 voltamde.

Sesabamisad, denis Zalis 20 (С=8 mkf), 40 (С=12

mkf) da 60 (С=16 mkf) amperis zemoT miiReba

vardnili voltamperuli maxasiaTebeli de-

nis mniSvnelovani SezRudviT.

 

Page 86: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  86  www.gtu.ge 

daskvna

kondensatorTa batareis tevadoba damo-

kidebulia kvebis blokis transformatoris

parametrebze, samrewvelo qselis sixSireze

da moiTxovs saTanado gaangariSebas.

miRebuli ojaxi aRiwereba maTematiku-

rad, kerZod me-7 xarisxis polinomiT, rac

minimaluri cdomilebiT (1,5%) daemTxva

eqsperimentiT miRebul voltamperul maxa-

siaTebels.

literatura

1. Sulamanidze A. Resistance welding / Technical University, 2009. 440 p. (In Georgian). 

2. Gelman A. S. Technology and Equipment of Contact Welding. ‐ Moscow: Mashgiz, 1960. 368 p. (In Russian). 

 

 

UDC 66.08 

SCOPUS CODE 2501 

 

CONSTRUCTION AND CONSIDERATION OF CURRENT‐VOLTAGE CHARACTERISTIC 

 

A. Metreveli Department  of  metallurgy, metals science and metal processing,  Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

A. Sulamanidze  Department  of  metallurgy,  metals  science  and  metal  processing,  Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: Arthur‐[email protected]

 

 

Reviewers:  

Z. Sabashvili, professor, Department of metallurgy, metals science and metal processing, faculty of chemical 

technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

M. Khutsishvil, professor, Department of metallurgy, metals  science  and metal processing,  faculty of  chemical 

technology and metallurgy, GTU  

E‐mail: [email protected] 

 

 

ABSTRACT: On  the basis of study of current dependence on voltage  in case of different capacities  the group of 

current‐voltage characteristics for microwelding machine, according to resistance was constructed by us. The received 

group of characteristics was described mathematically by us, in particular with the seventh order polynomial and with 

minimum error (1,5%) it coincides with experimentally obtained current‐voltage characteristic. Resume:  

 

KEY WORDS: alternating current; ampere; oscilloscope; resistance; sinusoidal current; voltage; volt.  

 

Page 87: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  87   #4 (498), 2015 

UDC 66.08 

SCOPUS CODE 2501 

 

ПОСТРОЕНИЕ И РАССМОТРЕНИЕ ВОЛЬТ‐АМПЕРНЫХ ХАРАКТЕРИСТИК 

 

 

Метревели А.Б. Департамент  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Суламанидзе А.К. Департамент  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: Arthur‐[email protected]

  Рецензенты: 

З. Сабашвили, профессор Департамента металлургии, материаловедения и обработки металлов факультета 

химической технологии и металлургии ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

М.  Хуцишвили,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

   

АННОТАЦИЯ: На основе изучения зависимости между напряжением и током при различной емкости, нами 

была  создана  семья  вольт‐амперных  характеристик  машины  микросварки  с  сопротивлением.  Полученная 

семья  была  описана  нами  математически,  в  частности,  полиномом  седьмой  степени,  что  с  минимальной 

неточностью (1,5%) совпало с вольт‐амперными характеристиками, полученными в ходе эксперимента.  

 

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: ампер; вольт; напряжение; осциллограф; переменный ток; синусоидальный ток.  

 

 

Page 88: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  88  www.gtu.ge 

UDC 669.26 uak

SCOPUS CODE  2501 

ON THE KINETICS OF HIGH‐TEMPERATURE OXIDATION FOR ALUMINA FORMING  

HEAT‐RESISTANT ALLOYS 

O. Mikadze  Department  of  Metallurgy,  Metals  Science  and  Metal  Processing,  Georgian  Technical 

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia  

E‐mail: [email protected]

I. Nakhutsrishvili  Department  of  Metallurgy,  Metals  Science  and  Metal  Processing,  Georgian  Technical 

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia  

E‐mail: [email protected] 

N. Maisuradze  Department  of  Metallurgy,  Metals  Science  and  Metal  Processing,  Georgian  Technical 

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia  

E‐mail: [email protected] 

T. Loladze  Department  of  Metallurgy,  Metals  Science  and  Metal  Processing,  Georgian  Technical 

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia  

E‐mail: [email protected] 

Reviewers:  

M.  Okrosashvili,  Ph.D.,  Professor,  Department  of metallurgy, metals  science  and metal  processing,  faculty  of 

chemical technology and metallurgy, GTU  

E‐mail: [email protected] 

Al. Kandelaki, Ph.D., chief scientific worker at F. Tavadze Institute of Metallurgy and Materials Science 

E‐mail: [email protected]  

 

ABSTRACT: On the basis of Evans’ conceptual theory, 

a  new  equation  of  changing  the  effective  area  of 

diffusion  has  been  tested  and  the  formulas  have  been 

obtained,  that  allow  constructing  the  kinetic  curves  of 

oxidation  for alumina  forming heat‐resistant alloys. The 

main criterion of a correctness of mathematical modeling 

of  real  processes  consists  in  the  coincidence  level  of 

experimental and kinetic curves, that in this case is quite 

acceptable. 

 KEY  WORDS:  alumina  forming  alloys;  corrosion 

resistance; oxidation kinetics.  

   

INTRODUCTION 

Nearly equiatomic Fe‐Cr solid solutions containing 

about  4.0  wt%  Al  and  0,25  wt%  La  or  Y  are  high‐

temperature heat and  corrosion  resistant  in addition 

to the convenient production technology.  The specific 

weight gain of  the best alloys of  this system  is extre‐

mely low – up to 1300C [1]. Growth  of  a  continuous  protective  layer  on  the 

surface  of  rare‐  earth  metal,  containing  alumina 

forming heat resistant alloys, is caused by a substance 

transports through the  initial oxide  layer, where grain 

boundary  diffusion  is  blocked  by  the  dispersed 

particles  of  thermodynamically  stable  Perovskite 

Phases. This is equivalent to reduction of the effective 

diffusion  area  and  leads  to  transformation  of  the 

oxidation law from parabolic to logarithmic one [2]. 

Kinetic models  of  the  oxidation  processes  of  alloys 

could  be  considered  as  simplified  diagrams  of  the 

ambient conditions, in which they are located. A number 

of  theories have been developed describing  the kinetics 

Page 89: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

of  the  indic

Wagner’s  th

describe the

geometric di

alloy‐scale  re

reaction [3]. 

growth kinet

components

Occurren

impenetrable

diffusive bar

since  with  t

micro sites o

its  growth. 

proved  mos

mechanism a

 

 

THE BOD

From  Ev

growth subm

 

or, in the

6  

cated  process

heory  it  be

 process of th

imensions and

emains  const

At the same t

tics of thick sc

 of its microst

nce in a protec

e  or  less 

rriers, reduces

the  advent  o

of scale cease 

The  theory, 

st  suitable 

and kinetics o

DY OF THE A

ans’  theory 

mits to the regu

dWd

 form of integ

masalaTmco

ses;  for  insta

ecomes  poss

he scale appe

d the structu

tant  in  the  co

time, there is 

cale  is mostly

tructure.  

ctive oxide lay

permeable 

s the effective

of  the  specifie

to participate

advanced  b

for  the  de

of alumina form

ARTICLE 

it  follows,  th

ularity:  kp kWeW

gral: 

Fig. 1. Oxi

1 – An exper

odneoba – M

nce,  accordin

ible  to  corr

arance, wher

re of the  inte

ourse  of  oxid

no doubt, tha

y controlled b

yer of the diff

phases,  so‐c

e area of diff

ed  phases  ce

e in the proce

by  Evans  [4],

escription  of

ming scales. 

hat  alumina

idation kinetics o

imental curve; 2

MATERIALS SCIE

89 

ng  to 

rectly 

re the 

erface 

dation 

at the 

by the 

usion 

called 

usion 

ertain 

ess of 

,  has 

the 

scale 

(1)  

W

over

strea

This

the p

grow

W

equa 

o

A

temp

area

W

 

 

 of alumina – form

, 3 – theoretical 

 

 

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

Where W  is a

r  time  ,  k  isam, and kP  is

kinetic equat

places, which

wth is describe

We  suggested

ation, as the in

or in deferenti

A  new  param

perature oxid

 is obtained [5

k kp

22

Where kr is a l

ming alloys at 120

curves (Equation

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

  W n(k kk

1

 specific weig

s  a  constant 

a constant o

tion is obtaine

 are  free of d

ed by a simple

d  application

nitial level: 

W Wk kp p

2

ial form :  kdW p

d k / kp

2

metric  equati

ation of alloy

5]: 

 

kW[e (kW )p

1

inear constan

00C in air. ns (5) and (2)). 

Е

__________NSACTIONS OF G

k )p 1   

ght gain of ox

of  reduction

of parabolic ox

ed on the gro

diffusion barr

e parabolic law

  of  a  comp

  

/

k Wr

on  to  descr

s with decrea

kW] (ekkr

1

1 1

nt of oxidation

 

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

(2) 

xidized object

n  of  diffusive

xidation rate.

unds, that on

iers the scale

w.  

lex  parabolic

(3) 

 (4) 

ibe  the  high

sing diffusion

)1     (5) 

n rate. 

 

_ У 

Page 90: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

 

Experime

alloys and ki

basis of the e

and (2).  

Thus, com

decreasing  e

scope of thes

  

 

Oxidati

Allo

 

Parameters 

k, cm2

/mg  

kp, mg2

/cm4

kr, mg/cm2

h

W, mg/cm2 

 

 

 

 

 

Referenc

1. O.I. Mika

Technol, 

2. F.N. Tava3. J. Benard4. U.R. Evan5. O.I. Mika

2010, 32(

___________mebi – TRANSAC

ental  oxidatio

netic curves o

equations (2) 

mparative test

effective  area

se two model

ion Paramete

oy at 1300C D

of oxidation  

4

 h  

h  

ces 

dze, M.N. Okr

2005, 27(10),

adze, O.I. Mika

. Oxidation of

ns. An Introdu

dze, I.G. Nakh

(4), pp. 543‐54

masalaTmco

__________CTIONS OF GTU –

Fig. 2. Ox

1‐An experi

on  curves  of

of the same c

and (5) are sh

ting of experi

  can be  carri

s (2) and (5).  

rs of the Alum

During 300 ho

Values o

1.36  

2.07  

0.83  

2.06  

rosashvili, D.D

 pp.1297‐130

adze, N.P. Kes

f Metals. v.1 , 

ction of Meta

hutsirishvili, T

48. (In English

odneoba – M

________ – ТРУДЫ ГТУ 

xidation kinetics

mental curve; 2,

f  the  investig

omposition o

hown in Figure

mental alloys

ied out within

mina Forming

ours in Air 

of Parameters 

D. Ebanoidze,

05. (In English)

shelava and B.

Moscow, Me

allic Corrosion

.A. Dzigrashvi

h). 

MATERIALS SCIE

90

 of alumina form

 3 ‐ theoretical c

 

gated 

n the 

es (1) 

s with 

n  the 

g  

F

form

T

desc

of  co

the d

visib

C

E

grou

barri

para

oxida

oxida

para

can b

B.P. Bulia, T.A

). 

.P. Bulia. Oxid

etallurgy, 472

n. London , Arn

li, N.I. Maisur

ENCE – МАТЕРИ

ming alloys at 130

urves (Equations

For constructi

mulas were use

, W, [e 1 36

5 19

The  curves  c

cribe well  the

onstructing  th

differences w

le.  

CONCLUSION

Evans’  famous

nds,  that  on

iers,  the  sca

bolic  law.  A

ation paramet

ation,  based

tive  testing  o

be carried out

A. Dzigrashvili,

d. Met., 1986,

p. (in Russian

nold. 1981 p.3

radze, G.O. Mi

ИАЛОВЕДЕНИЕ

 

000C in air. 

s (5) and (2)). 

on of the the

ed: 

W , n( , 0 74 1 9

W ( , W ) ] 1 36 1 1

constructed 

 experimenta

hese  same cu

with  the exper

s  kinetic  equa

the  places, w

ale  growth  is

closer  mathe

ters permits o

on  a  comple

of  alumina  for

t within the sco

, N.I. Maisura

25(5/6), pp. 3

).  

302. (In Englis

ikadze. Mtallo

Е

eoretical curve

) 6 1   

, W, (e ) 1 36

0 88 1

on  paramet

al curves whil

urves on class

rimental curve

ations  are obt

which  are  free

s  described 

ematical  treat

obtaining a new

ex  parabolic  la

rming  heat  re

ope of these t

dze. Metallof

335‐349. (In E

sh). 

ofiz. Noveishie

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

es calculating

(6) 

)    (7) 

tric  equation

e  in  the case

sical equation

es are clearly

tained on  the

e  of  diffusion

by  a  simple

tment  of  the

w equation of

aw  and  com‐

esistant  alloys

two models. 

iz. Noveishie 

nglish). 

e Technol., 

 

 

Page 91: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  91   #4 (498), 2015 

UDC 669.26 

SCOPUS CODE   2501 

 aluminis oqsidis formirebadi mxurvalmedegi Senadnobebis

maRaltemperaturuli Jangvis kinetika 

 

o. miqaZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

i. naxucriSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis,

saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m.

kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

n. maisuraZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

T. lolaZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

 

 recenzentebi:

m. oqrosaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalur-

giis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

al. kandelaki, ferdinand TavaZis metalurgiisa da masalaTmcodneobis institutis

ufrosi mecnieri TanamSromeli, mecnierebaTa doqtori

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia:  evansis konceptualuri Teoriis safuZvelze gamoyenebulia difuziis

efeqturi zedapiris cvlilebis amsaxveli axali gantoleba da miRebulia formulebi,

romlebic AAl2O3-is formirebadi mxurvalmedegi Senadnobis Jangvis kinetikuri mrudebis

agebis SesaZleblobas iZleva. realuri procesis maTematikuri modelirebis sisworis

mTavari kriteriumi eqsperimentuli da kinetikuri mrudebis identurobaa, rac mocemul

SemTxvevaSi absoluturad misaRebia.

 Resume:  

sakvanZo sityvebi:  aluminis oqsidis formirebadi Senadnobebi; koroziamedegoba;

Jangvis kinetika. 

  

Page 92: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  92  www.gtu.ge 

UDC 669.26 

SCOPUS CODE  2501 

 

О КИНЕТИКЕ ВЫСОКОТЕМПЕРАТУРНОГО ОКИСЛЕНИЯ ЖАРОПРОЧНЫХ СПЛАВОВ, ОБРАЗУЮЩИХ ГЛИНОЗЕМ  

 

Микадзе О.И. 

Департамент  металлургии, материаловедения и обработки  металлов,  Грузинский

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77  

E‐mail: [email protected]

Нахуцришвили И.Г.  Департамент  металлургии, материаловедения и обработки  металлов,  Грузинский

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77  

E‐mail: [email protected] 

Майсурадзе Н.И.  Департамент  металлургии, материаловедения и обработки  металлов,  Грузинский

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77  

E‐mail: [email protected] 

Лоладзе Т.О.  Департамент  металлургии, материаловедения и обработки  металлов,  Грузинский

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77  

E‐mail: [email protected] 

  Рецензенты: 

М.  Окросашвили,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

Ал.  Канделаки,  доктор  технических  наук,  старший  научный  сотрудник  Института  металлургии  и 

материаловедения им. Ф. Тавадзе. 

E‐mail: [email protected] 

 АННОТАЦИЯ:  На  основе  концептуальной  теории  Эванса  было  испытано  новое  уравнение  изменения 

эффективной  площади  диффузии  и  были  получены  формулы,  позволяющие  строить  кинетические  кривые 

окисления жаропрочных сплавов, образующих глинозем. Основным критерием корректности математического 

моделирования реальных процессов является уровень совпадений экспериментальных и кинетических кривых, 

что в данном случае вполне приемлемо. 

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: кинетика окисления; коррозионная стойкость; сплавы; образующие глинозем. 

 

  

  

Page 93: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  93   #4 (498), 2015 

UDC 621.791.755 uak

SCOPUS CODE 2501 

IMPROVEMENT OF EFFECTIVENESS OF PLASMA SPRAYING 

M. Khutsishvili  Department of metallurgy, materials  science  and metals processing, Georgian  Technical 

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia  

E‐mail: m_khutsishvili@ yahoo.com

L. Shengelia  Department of metallurgy, materials  science  and metals processing, Georgian  Technical 

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia  

E‐mail: topita@ mail.ru 

Reviewers:  

M. Okrosashvili,  Ph.D.,  Professor, Department of Metallurgy, Metals  Science  and Metals  Processing,  faculty of 

chemical technology and metallurgy 

E‐mail: [email protected] 

A. Gordeziani, Professor, Department of Metallurgy, Metals Science and Metals Processing,  faculty of  chemical 

technology and metallurgy 

E‐mail: [email protected]  

 

ABSTRACT:  In modern plasmatrons, during turbulent 

delivery of plasma  flow,  as  soon  as plasma  flow  leaves 

the nozzle, the powder particles melt and accelerate not 

only  in  axial direction, but  also  in  radial direction;  they 

mix with surrounding cold atmosphere. As a result takes 

place  reduction  of  velocity  of  particles  of  sprayed 

material, oxidation and respectively non‐heated particles 

originate in the zone of coating formation and quality of 

coating layer is getting worsen.  

Use  of  high‐enthalpy  laminar  flows  enables  us  to 

change  the  quality  of  spraying  and  to  improve 

characteristics of coatings [1‐3]. 

 

KEY WORDS: plasma spraying; powder particles. 

 

 INTRODUCTION 

One  of  the  methods  of  materials  generation  is  an 

application of special coatings on constructional material 

with the use of  low‐temperature plasma. Plasma flow  is 

characterized by  relatively  simple adjustment of energy 

and gas‐dynamic parameters.  

Receipt of plasma coatings from powdered materials 

becomes more and more topical. Such coatings are used 

in  machine  building,  aviation,  power  engineering, 

metallurgy etc. 

 

THE BODY OF THE ARTICLE 

The  deposition  efficiency  may  be  expressed  by 

powder utilization  ratio ,  if  the  input electric power  is known 

=Gc/Gp 

Where Gc – mass of  coating deposited per unit of  time 

(spraying output); Gp – powder consumption (quantity of 

powder  introduced  in to the plasma torch – atomization 

output. 

The  losses of powder are mainly caused by splashing 

and small vaporization of coating material in plasma. The 

powder  utilization  ratio  decreases  with  incomplete 

melting of sprayed particles 4. If  the  solid or  fused powder particles  appear  in  the 

jet, they strike and rebound from coated surface, 

As literary analysis shows, the powder utilization ratio 

depends  on many  factors:  velocity  and  temperature  of 

particles, location of powder feeding point and other. As 

it  was  mentioned,  the  particles  velocity  increases  in 

Page 94: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

laminar  flow

laminar and 

100 mm. Wit

tip  this diffe

laminar  jet 

above meltin

divergence 1

deposition  r

thermal  pow

heated and a

with  comp

correspondin

becomes  slo

To  conduct 

laminar plas

on  the  80

utilization  ra

spray  regim

coatings wer

fed  into  the

The  plates 

before  spray

hours  after 

gas  argon w

the range of 

For the turbu

diameter 6 m

both cases a

Selection

largest powd

getting of hig

density, etc.)

Theoretic

based  on  th

rement  6, particles. Suc

find  the dist

the particles

coating quali

was conduct

It  was  st

achieved  at 

using  turbu

utilization ra

L>120  the  p

drastically fa

Absolute

laminar  plas

not  become 

___________mebi – TRANSAC

w.  The  differe

turbulent flow

th the increas

erence  increas

during  dwell

ng point. Lam

1‐3°, which  le

ratio.  In  lami

wer  of  plasm

accelerated in

paratively  m

ng vaporizatio

ower,  but  the

the  compara

ma  flows,  the

x80x4  mm 

atio  was  def

es.  The  pow

re deposited 

  plasma  torc

were  treated

ying.  Sprayin

surface prepa

was  utilized, w

Q=2‐4 m3/h. 

ulent plasma 

mm, while  fo

rgon was used

n of  spray dis

der utilization

gh level of coa

).  

cal  calculatio

he  simplified 

necessary  fo

ch a approach

ance, at  that 

 velocity is op

ity. Therefore

ed experimen

tated,  that  t

the  spray  d

lent  plasma.

tio is slightly 

powder  utiliza

ll. 

ly  another  pa

sma  flow.  The

worse with 

masalaTmco

__________CTIONS OF GTU –

ence  between

ws is small w

se in a distanc

ses and parti

  time  up  to 

minar plasma  j

eads  to  the  in

nar  plasma  f

ma  the  pow

n comparative

moderate  te

on. The dissoc

e  powder  util

tive  research

e experiment

sample  plat

fined  depend

wder  NPA‐80 

during 20 s. 

h  in  the  qua

d  by  abrasiv

ng  was  condu

aration. As  th

which  consum

Operating cu

there were u

r  laminar pla

d as the trans

tance plays  a

n ratio achieve

ating quality (

ns  of  spray 

techniques  o

r  complete m

h does mot g

not only  the

ptimal from th

e, the selection

ntally. 

he  maximal 

istances  L=10

.  In  this  ra

varied, howev

ation  ratio  an

attern  takes 

e  powder  uti

increasing  sp

odneoba – M

________ – ТРУДЫ ГТУ 

n  the  velociti

ith the distan

ce from the n

cles are heat

the  temper

jet has small 

ncrease  in po

flow  at  the

wder  particles

ely long plasm

emperature

ciation of ma

ization  ratio

h  at  turbulent

s were perfo

tes.  The  po

ding  on  the

was  utilized.

All materials

ntity  of  25  g/

ve‐flow  mach

ucted  during

he plasma‐for

mption  chang

rrent I=300‐4

sed nozzles h

sma _ 7‐8 m

porting gas.

a  great part  a

ement, as we

adhesive stre

distance  5f  distance m

melting  of  spr

give opportun

e  temperature

he point of vie

n of spray dist

coating  qual

00‐120  mm  w

ange  the  po

ver at the dist

nd  coating  q

place when

lization  ratio

pray  distance

MATERIALS SCIE

94

es  of 

nce to 

nozzle 

ted  in 

ature 

angle 

owder 

same 

s  are 

a jets 

and 

terial 

rises. 

t  and 

rmed 

owder 

basic 

.  The 

were 

/min. 

hining 

g  two 

rming 

ed  in 

400 A. 

aving 

m.  In 

as  for 

ell  for 

ength, 

  are easu‐

rayed 

ity to 

e, but 

ew of 

tance 

ity  is 

when 

owder 

tance 

uality 

using 

does 

from 

smal

150 

It

the

Novo

impa

coat

and

oppo

coat

spot

coat

anod

T

inves

(Figu

lami

using

pow

figur

whe

part 

It

and

whe

Seem

wors

nozz

zatio

ENCE – МАТЕРИ

ll  diameter  o

mm. 

t  is  known,  t

quality  and

oselov  and A

act  of  anode

ing  process.

ratio    takeosite  to  the

ing  quality  c

.  These  expe

ing  propertie

de spot in the

The  powder

stigated  depe

ure  1.).  The  e

nar  plasma  f

g  as  plasma

der was fed t

re,  the maxim

n takes place

of small diam

Figure 1. Change

t  should  be  n

correspondin

n feeding the

mingly,  at  tha

se.  So,  the  po

zle,  the  effec

on ratio is high

ИАЛОВЕДЕНИЕ

f  nozzle  tip  t

hat  the  locat

  stability  of

.F.  Puzryakov

e  spot  locati

It  is  stated,  t

place  at  =0powder  fee

orresponds  t

eriments  show

es  depend  on

plasma torch

utilization  r

ending  on  th

experiments 

lows  at  arc  p

a‐forming  an

through one h

mal powder u

 feeding the p

meter channel

e of powder utiliz

feeding p

noted,  that  t

ngly  the  coati

powder in th

at  the  lamin

owder  is  fed 

ctiveness  of  p

her. 

Е

to  substrate, 

tion  of  anode

f  coating  fe

v  experimenta

ion  to  the  p

that  the  best

0,  i.e.  the  sp

eding  hole.  T

o  such  locati

w,  that  spray

n  the  locatio

h 7.  

ratio  was  ex

he  location  o

were  perform

power  8500 W

d  transporti

hole. As it is s

tilization  ratio

powder throu

zation ratio  deppoint 

he  ratio    drng quality be

e region of la

ar  flow  patte

dipper  in  th

powder  heati

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

when  L=140‐

e  spot  affects

eatures.  A.V.

ally  show  the

plasma  spray

t  productivity

pot  is  located

The  maximal

ion  of  anode

  process  and

n  of  arc  and

xperimentally

of  inlet  hole

med  only  for

W  and  argon

ng  gas.  The

shown on the

o  takes place

ugh the lower

 

pending on 

rastically  falls

ecome worse,

rge diameter.

ern  becomes

he  channel  of

ing  and  utili‐

 

Page 95: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

Figure  2 

ratio on  the

possible  to  d

power, the p

is minimal. T

increasing ar

Ratio  decrepowder vapo

Powder  c

delivered thr

Spray dis

6  

shows  a  dep

  arc power. A

define  the  op

powder practi

The powder u

rc power and 

eases seeming

orization. 

consumption 

rough one hol

tance L=120 m

masalaTmco

pendence  of 

Analyzing  the

ptimal  arc  po

cally is not m

utilization rati

correspondin

gly due to inc

is  25  g/min.

le (1, 3) and th

mm. 

Figure 2. 

f

Figure 3. Depen

introduce

odneoba – M

powder  utiliz

e dependence

ower.  At  sma

melt and the ra

o   increasesngly plasma po

creasing of spr

  The  powder

hree holes (2,

Dependence of p

for turbulent (1, 

ndence of powde

d in to the torch 

MATERIALS SCIE

95 

zation 

e  it  is 

ll  arc 

atio  s with 

ower. 

rayed 

r was 

 4). 

T

ther

all pa

It

the

thro

120°

cross

incre

A

the q

 

 

 

powder utilizatio

2) and laminar (3

 

 

er utilization rati

for turbulent (1,

 

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

Thus,  the  arc

mal power of

articles. 

t also  follows

maximal  val

ugh  three  ho

°. At that the

s‐section.  Ap

eases the pow

Also  the depe

quantity of po

on ratio  on the 3, 4) plasma flow

io  on powder c, 2) and laminar (

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

c  power  prov

f plasma” prov

s  from  the de

ue    is  achioles  angularly

powder  is dis

pplication  of

wder utilizatio

endences of p

owder are inve

arc power  

ws 

consumption Gp, 

(3, 4) flows 

Е

__________NSACTIONS OF G

viding  so‐cal

vides also a p

ependence  (se

ieved  at  pow

y  related  to  e

stributed unif

f  laminar  p

n ratio  1.4 tpowder utiliza

estigated (see

 

 

 

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

led  “minimal

penetration of

ee  fig 2),  that

wder  feeding

each  other  at

formly on the

plasma  flows

times. 

ation  ratio on

e fig. 3). 

 

_ У 

Page 96: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  96  www.gtu.ge 

The  powder was  delivered  through  one  hole  (1,  3) 

and three holes (2, 4). 

Arc power – 8400 W. Spray distance L=120 mm. 

The change only of fed powder quantity considerably 

affects the  ratio.  When  the  quantity  of  powder  introduced  into  the 

plasma  jet  increase,  the  local  overcooling  of  plasma 

occurs and there comes a moment, when the quantity of 

the molten powder particles becomes  to be decreased. 

The maximal spray productivity foreruns to this moment. 

Due  to  the  powder  feeding  through  three  holes  at  the 

same  quantities,  the more  uniform  distribution  on  the 

nozzle  section  does  not  lead  to  noticeable  cooling  of 

plasma. Therefore, here the ratio  is higher, than during powder  feeding  through  one  hole.  These  experiments 

were performed at  spray distance  L=120 mm.  It  should 

be  noted,  that  the  comparative  analysis  was  not 

performed  at  spray  distance  L>120  mm,  because  the 

coating  quality,  adhesion  and  powder  utilization  ratio 

become drastically worse at  turbulent plasma  flows. As 

for  the application of  laminar plasma  flows,  the coating 

quality  and  ratio    do  not  change  at  spray  distance L=140‐150 mm. 

So,  the  application  of  high‐enthalpy  laminar  plasma 

flows provides the following: 

‐ Increasing of particles velocity; 

‐ Minimal divergence angle 1‐3°; 

‐ Heated particles move in longitudinal direction, that 

excludes their mixing in the ambient air. 

‐ Increasing of sprayed particles temperature. 

All  factors  listed  above  promote  the  increasing  of 

powder utilization ratio ¼ times at the same regimes (arc 

power, quantity of fed powder, etc.). 

 

 

CONCLUSION 

The powder utilization ratio is determined depending 

on  the  location  of  powder  feeding  point,  arc  power 

(thermal power of jet) and quantity of fed powder. 

It  is  found,  that  application  of  high‐enthalpy  laminar 

plasma  flows  increases  the  powder  utilization  ratio  1.4 

times. 

 

  

References

1. M. Khutsishvili,  L. Kikvadze. Spraying Powder Materials by  the High‐Enthalpy  Laminar Plasma  Flow  // American 

Institute of Physics. Melville, New York. 2008.‐pp. 423‐426. (In English). 

2. M.  Khutsishvili,  L.  Kikvadze,  G.  Khutsishvili  /  Comparative  Data  of  the  Noise  Level  and  Coefficient  of  Powder 

Utilization for Plasma Spraying of Powdered Material by Turbulent and Laminar Plasma Flows // Plasma Diagnostic 

2010 conference. Nancy‐University, France P41. (In English). 

3. M.G. Khutsishvili, L.V. Kikvadze, G.M. Khutsishvili. Coatings applied by high‐enthalpy laminar plasma flow // GIN – 

2011. ‐№3. – pp. 95‐97 (in Russian).  

4. Kitaev R.I., Tsidulko A.G.  Izuchenie processa napilenia plazmennoi struey. – Poroshkovaya metallurgia, 1968, #6, 

pp. 33‐36. (in Russian) 

5. Bobrov G.V., Privezentsev V.I., Nikiforov G.D. Svarochnoe proizvodstvo, 1971, #8, pp. 13‐15. (in Russian). 6. Krasnov A.N. Sharivker S.Y. In “Visokotemperaturnie pokritia”. Nauka, 1967. (in Russian). 

7. [7. Kudinov V.V. Plazmennie pokritia. M. Izdatelstvo Nauka. 1977.‐184 p. (in Russian) 

 

Page 97: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  97   #4 (498), 2015 

UDC 621.791.755 

SCOPUS CODE 2501 

 plazmuri dafrqvevis efeqturobis amaRleba 

 

m. xuciSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: m_khutsishvili@ yahoo.com

l. Sengelia metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: topita@ mail.ru 

 

 recenzentebi:

m. oqrosaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalur-

giis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

al. gordeziani, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalur-

giis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

 

 

anotacia:  Tanamedrove plazmatronebSi plazmuri nakadis turbulenturi miwodebisas

fxvnilis nawilakebi tovebs ra saqSens, dneba da miiCqaris ara mxolod RerZis, aramed

radialuri mimarTulebiTac, ereva garemomcvel civ atmosferos.

Sedegad adgili aqvs dasafrqvevi masalis nawilakebis siCqaris Semcirebas, daJangvas

da, Sesabamisad, danafaris formirebis zonaSi Cndeba gauxurebeli nawilakebi, uaresdeba

danafaris fenis xarisxi.

maRalenTalpiuri laminaruli nakadebis gamoyenebam saSualeba mogvca Segvecvala

dafrqvevis xasiaTi da gagveumjobesebina danafaris maxasiaTeblebi, fxvnilis gamoyenebis

koeficienti.

 Resume:  

sakvanZo sityvebi: plazmuri dafrqveva; fxvnilovani masalebi. 

  

Page 98: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  98  www.gtu.ge 

UDC 621.791.755 

SCOPUS CODE 2501 

 

УЛУЧШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ПЛАЗМЕННОГО НАПЫЛЕНИЯ  

 

Хуцишвили М.Г. 

Департамент  металлургии, материаловедения и обработки  металлов,  Грузинский

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77  

E‐mail: m_khutsishvili@ yahoo.com

Шенгелиа Л.Б.  Департамент  металлургии, материаловедения и обработки  металлов,  Грузинский

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 77  

E‐mail: topita@ mail.ru 

  Рецензенты: 

М.  Окросашвили,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

А.  Гордезиани,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

 

 АННОТАЦИЯ: В  современных  плазматронах,  при  подаче  в  турбулентный  поток  плазмы,  частицы  порошка 

проплавляются и ускоряются не только в осевом направлении, но и в радиальном, перемещаясь с окружающей 

холодной атмосферой. Вследствие этого частицы порошка из периферийной зоны струи резко теряют скорость 

и  либо вообще выносятся из плазменного потока и не  участвуют в формировании покрытия,  что приводит  к 

ухудшению покрытия. 

Применение  высокоэнтальпийных  ламинарных  потоков  плазмы  дало  возможность  изменить  характер 

напыления и улучшить показатели покрытия, коэффициент использования порошка.  

 

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: плазменное напыление; порошковые материалы. 

  

 

   

Page 99: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  99   #4 (498), 2015 

UDC 669.18:621.746.3 uak

SCOPUS CODE 2506 

ИННОВАЦИОННАЯ ТЕХНОЛОГИЯ ПРОИЗВОДСТВА СТАЛИ

Г. Б. Кашакашвили  Департамент металлургии, материаловедения и обработки металлов, Грузинский 

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 69 

E‐mail: [email protected] 

И. Г. Кашакашвили  Департамент металлургии, материаловедения и обработки металлов, Грузинский 

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 69 

E‐mail: [email protected] 

Б. Г. Кашакашвили  Департамент металлургии, материаловедения и обработки металлов, Грузинский 

технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава 69 

E‐mail: [email protected] 

 

Рецензенты: 

О. Микадзе,   профессор Департамента металлургии, материаловедения и обработки металлов факультета 

химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

Б.  Майсурадзе,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected]  

 

 

АННОТАЦИЯ: Предлагаемая инновационная техно‐

логия выплавки стали в ковше‐печи включает: загрузку 

шихты,  состоящей из металлического  лома и флюсов; 

донную  продувку  природным  газом  и  воздухом  или 

кислородом для расплавления шихты снизу пламенем 

газовоздушного  или  газокислородного  факела;  выра‐

внивания  температуры  и  химического  состава  в 

объеме  расплава;  добавку  шлакообразующих  компо‐

нентов; отключение подачи природного газа и воздуха 

или  кислорода  и  продувку  расплава  инертным  газом 

снизу. Природный газ и воздух или кислород вдувают  

из  вставленных  одна  в  другую  труб  неводоохлаждае‐

мой  газовоздушной  или  газокислородной  горелкой, 

расположенной  в  отверстии  разливочного  стакана 

шиберного затвора и обсыпанной сухим огнеупорным 

песком.  Природный  газ  подается  через  наружную 

трубу,  а  воздух  или  кислород  –  через  внутреннюю. 

Ковш‐печь  накрывают присоединенным к  газоочистке 

сводом  с  электродами  для  дополнительного  пла‐

вления  шихты  сверху  электрическими  дугами.  После 

расплавления  шихты  сливают  первичный  шлак  нак‐

лоном ковша‐печи, которую после этого возвращают в 

исходное  положение,  загружают  в  неё  флюсующие 

добавки  и  формируют  вторичный  шлак.  При  этом, 

вместе с донной продувкой инертным газом, науглеро‐

живанием  природным  газом  или  обезуглероживани‐

ем, кипением, раскислением, легированием, обессери‐

ванием,  дефосфорацией  происходит  гомогенизация 

химического  состава  и  температуры  готовой  стали. 

Применение  этой  инновационной  технологии  обес‐

печит  более  высокое  качество  стали,  высокую  эффек‐

тивность и низкие затраты на её производство. 

 

КЛЮЧЕВЫЕ  СЛОВА:  воздух;  выплавка  в  ковше‐

печи; донная продувка через шиберный затвор; инер‐

тный  газ;  инновационная  технология  производства 

стали;  качество;  кислород;  коаксиальные  трубы;  на‐

углероживание  природным  газом;  неводоохлажда‐

емая  горелка;  природный  газ;  снижение  издержек 

Page 100: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  100  www.gtu.ge 

производства;  шлакообразующие  реагенты;  эффек‐

тивность.  

  

ВВЕДЕНИЕ 

В  обозримом  будущем  самым  прочным,  надёж‐

ным  и  удобным  конструкционным  материалом  всё 

ещё будет являться сталь,  годовая выплавка которой 

на  нашей  планете  за  последние  25  лет  почти  удво‐

илась  и  в  текущем  году  прогнозируется  свыше  1,5 

миллиардов тонн. Несмотря на способы и устройства, 

выплавка  стали  осуществляется  по  научным  законо‐

мерностям  великих  учёных  прошлого  столетия, 

основывающимся  только  на  обезуглероживании  ста‐

леплавильной ванны. 

Традиционная  технология  производства  стали 

имеет следующие существенные недостатки:  

1. Готовая  сталь  поступает  в  сталеразливочные ковши,  где  несмотря  на  способы  выплавки,  для 

компенсации  потерь  температуры  при  выпуске  на 

жёлобе  в  сталеразливочном  ковше  и  во  время  раз‐

ливки, плавку во всех плавильных агрегатах перегре‐

вают на 100÷120°С выше номинальной, что вызывает 

существенный  перерасход  топлива,  электроэнергии, 

огнеупоров,  других  материалов,  снижение  произ‐

водительности  агрегата  и  качества  стали  вследствие 

увеличения  количества  неметаллических  включений 

(особенно газовых).  

2. Каждая  заданная  марка  стали  требует  соот‐ветствующего  расчётного  содержания  углерода  при 

расплавлении,  оптимальность  которого  не  может 

определить  даже  современное  поколение  вычис‐

лительных  машин,  а  по  этой  причине  часты  случаи 

„мягких“  расплавлений  по  углероду,  перешихтовок, 

подвалок  (дозавалок)  и  доливок  чугуна,  перегрузов 

плавок,  основного  оборудования,  потерь  металла, 

срывов заказов заданных марок сталей с ухудшением 

их  качества,  аварийных  ситуаций  при  выплавке  и 

разливке.  

3. Выпуск  стали  из  плавильного  агрегата  сопро‐вождается  её  вторичным  окислением,  значитель‐

ными  потерями,  снижением  качества,  увеличением 

расхода  раскислителей,  страшным  загрязнением 

атмосферы,  ухудшением  условий  труда  вместе  с 

экологическими  показателями  плавильного  агрегата, 

предприятия и региона.  

4. В связи с  тем,  что производство стали во всём мире растёт, в основном, за счёт ввода сверхмощных 

электродуговых  печей  с  резким  увеличением  потре‐

бления  электроэнергии,  создаётся  большая  угроза 

для будущего дефицита и кризиса по электроэнергии 

во всём мире.  

5. Сооружение плавильных агрегатов – конвертеров 

и электродуговых печей с мощными трансформаторами 

–  требует  огромных  капитальных  затрат  при 

строительстве современных сталеплавильных цехов.  

6. Помимо  огромных  капвложений,  расходы  на эксплуатацию  и  капитальный  ремонт  плавильных 

агрегатов,  материальные  и  трудовые  затраты  очень 

велики и удорожают себестоимость стали.

ОСНОВНАЯ ЧАСТЬ 

В 80‐тые годы на РМК (Руставском металлургичес‐

ком  комбинате)  впервые  в мире  была  осуществлена 

выплавка стали вдуванием природного газа и воздуха 

из  сталевыпускного  отверстия  200‐тонного  сталепла‐

вильного агрегата с огромным экономическим эффек‐

том,  причём  средняя  по  цеху  продолжительность 

плавки  от  8,5  часов  уменьшилась  до  4,15  часов  при 

уменьшении расхода условного топлива от 170 кг/т до 

88  кг/т,  а  выпуск  всех  опытных  плавок  осуществлён 

без  тяжёлых  трудовых  затрат  на  разделку  сталевы‐

пускного  отверстия  выносом  неводоохлаждаемой 

продувочной горелки с помощью разливочного крана 

(рис.  1).  На  указанный  „Способ  выплавки  стали“ 

получено Авторское свидетельство СССР [1]. 

Позднее,  после  глубокого  научного  анализа  про‐

цесса  наших  экспериментов,  выявлены  новые  зако‐

номерности  зависимости  обезуглероживания  и  науг‐

лероживания  стали  от  температуры,  соотношения 

объёмов  природного  газа  и  воздуха,  а  также  сум‐

марного  содержания  углерода  в  природном  газе,  за 

что  Международная  академия  авторам  научных 

открытий и изобретений выдала дипломы на научные 

открытия с серебряной и золотой медалями лауреата 

Нобелевской премии П.Л. Капицы[2].  

В  период  проведения  этих  успешных  научных 

экспериментов  на  РМК  также  была  разработана  тех‐

нология внепечной обработки стали путём её проду‐

вки  через  отверстие  шиберного  затвора  сталеразли‐

вочного  ковша  инертными  газами,  шлакообразую‐

щими  смесями  и  микролегирующими  добавками  с 

совмещением  процессов  раскисления‐легирования. 

Указанная  технология,  кроме  РМК,  внедрена  на 

многих заводах России и Украины, а её патент купили 

фирмы „Крупп“ и „Маннесман“ (рис. 2) [4]. 

Page 101: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

Немецки

технологию 

менением  д

 

 

С учётом

производств

тей  процесс

ния  была  п

6  

ие  сталеплав

продувки  и 

двухканально

Рис. 2.

м вышеизлож

венных  резул

сов  науглеро

поставлена  з

masalaTmco

вильщики  ус

разливки  ж

ого  шибера  [

Рис. 1. 

. Внедрённая в Г

технология ко

и шл

женных убеди

льтатов  новы

оживания  и 

адача  уйти  о

odneoba – M

совершенство

идкой  стали

[5],  однако  п

Продувка жидк

сталевы

Грузии (на РМК)

овшовой обрабо

лакообразующи

ительных нау

ых  закономер

обезуглерож

от  традицио

MATERIALS SCIE

101 

овали 

при‐

после 

этого

прод

ком 

 

ой ванны газово

ыпускное отверс

 

 

 

 

 

), России, Украи

отки жидкой ста

их реагентов чер

учно‐

рнос‐

жива‐

нной 

техн

100÷

низи

водо

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

о  более  техн

дувки до МНЛ

университете

оздушной смесь

тие печи 

ине и купленная

али вдуванием и

рез шиберный за

нологии  вын

÷120  °С  путё

ированном  а

оохлаждаемо

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

нологичный  в

ЛЗ разработа

е и запатенто

ью через 

 немецкими фи

инертных газов 

атвор 

нужденного 

ём  выплавки

агрегате  типа

ой  горелкой 

Е

__________NSACTIONS OF G

вариант  без  п

ан в Грузинск

ован в Грузии 

ирмами 

 

перегрева 

и  стали  в  од

а  АКОС  с  пр

через  шибе

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

прекращения

ком техничес‐

[6] (рис. 3). 

 

 

металла  на

дном  модер‐

родувкой  не‐

рный  затвор

 

_ У 

я 

а 

‐ 

р 

Page 102: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

природным

периоды  за

раскисление

           

Таким об

–  сталеплав

сталеразлив

инертными 

главный агре

жёлобом  д

трудоёмким

выпуском м

перегрев ста

страшно  заг

экологически

предложенн

доводки, рас

газами  и  р

рнизованном

номинально

Разработ

ных  открыт

стали  глуби

(газокислор

сталеразлив

роэнергией 

и патентуетс

После  тщ

природного 

Украины, Аз

установлено

ние углерод

0,760 кг, а м

___________mebi – TRANSAC

  газом  и  во

авалки,  плавл

ем  и  обраб

           а

Рис

бразом, из пот

вильный  агр

очный  ковш 

газами,  реаг

егат – печь со

для  выпуска 

м  процессом

еталла в разл

али на 100÷12

грязняющий  о

ие  показател

ной  технолог

скисления и о

реагентами 

м  агрегате  с

ой температур

танная на осн

тий  технолог

инной  прод

одной)  смес

вочного  ковш

была запате

ся в Германи

щательного  и

газа  местор

зербайджана,

о,  что максим

да в кубометр

минимальное

masalaTmco

__________CTIONS OF GTU –

оздухом  или

ления  и  дов

боткой  инерт

)                     

с. 3. Системы пр

точной сталеп

регат,  сталев

или  АКОС,  о

ентами  и  МН

о сталевыпус

стали,  с  с

м  закрытия‐

ливочный ков

20 °С, ухудшаю

окружающую

ли  предприят

гии  все  проц

обработки ме

проводятся 

с  нагревом 

ры.  

новании выш

гия  выплавки

дувкой  снизу

сью  через  ш

ша  и  нагрево

нтована в Ро

и (рис. 4). 

изучения  хим

рождений  Ро

, Узбекистана

мальное  сумм

ре природног

е – 0,439 кг. 

odneoba – M

________ – ТРУДЫ ГТУ 

и  кислородо

водки),  а  зат

тными  газам

                     

родувки стали ин

а) новая

плавильной л

ыпускной  ж

бработка  мет

НЛЗ  –  исключ

кным отверст

самым  тяжё

‐открытия  л

вш;  вынужде

ющий её каче

ю  среду,  портя

тия  и  региона

цессы  плавл

еталла инертн

в  одном  м

стали  только

шеуказанных 

и‐рафиниров

у  газовоздуш

шиберный  за

ом  сверху  э

ссии [7], Кита

мических  сост

оссии,  Туркме

а, Ирана и Гр

марное  соде

го газа состав

Следователь

MATERIALS SCIE

102

ом  (в 

тем  – 

ми  и 

реаг

ковш

 

                     

 

нертными газам

грузинская; б) н 

 

линии 

ёлоб, 

талла 

чили: 

тием, 

ёлым, 

лётки, 

нный 

ество, 

ящий 

а.  По 

ения, 

ными 

моде‐

о  до 

науч‐

вания 

шной 

атвор 

лект‐

ае [8] 

тавов 

ении, 

рузии 

ержа‐

вляет 

ьно, в 

проц

пост

лени

един

Т

мер

(при

отве

шлак

зави

родн

или 

этого

цесс

позв

реше

проб

стал

марк

(доз

выпл

М

и  Ки

стал

талл

элек

Г

двуш

разр

ENCE – МАТЕРИ

гентами  и  по

ша на МНЛЗ.

            б

ми и рафинирую

немецкая 

цессе  выплав

тупает  в  прос

ия,  и  в  жид

нственного и

Таким  образ

ность – наугл

и  её  глубинн

ерстие  газов

кообразующе

исит  от  сумм

ном  газе  (ри

кислорода к 

о  соотношен

су,  а  умень

волило  усове

ением  очен

блемы  –  опти

еплавильной

кой, исключа

авалки) и дол

лавке и разли

Мы усоверше

итае  способ 

и  в  одном 

лических ших

ктродов с дуг

Грузпатент вы

шиберный  ст

работанный н

ИАЛОВЕДЕНИЕ

оследующей 

б) 

ющими реагента

вки  стали  на

странство  аг

дкую  ванну, 

сточника – пр

зом,  была 

лероживание

ной  продувк

воздушной  и

ей  смесями) 

марного  соде

с.  5)  и  соотн

объёму прир

ния  приводит

шение  –  к 

ершенствоват

нь  важной 

имального  по

й  ванны  в  с

ющей мягкие

ливки чугуна,

ивке стали. 

енствовали за

и  устройство

агрегате  ор

хтовых матер

ового плавил

ыдал патент н

талеплавильн

на основании

Е

разливкой 

ами: 

а  73 %  боль

регата,  а  пос

в  единицу 

риродного га

найдена  но

е сталеплавил

е  через  стал

или  газокис

прямо  пропо

ержания  угле

ношения  объ

родного газа

т  к  окислите

науглерожи

ть  процесс 

для  сталепл

о  углероду  р

соответствии 

е расплавлен

, аварийные с

апатентованн

о  выплавки 

рганизацией 

иалов без сн

льного агрега

на усовершен

ный  агрегат 

и новых закон

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

из  этого  же

 

ше  углерода

сле  расплав‐

времени  из

аза. 

вая  законо‐

льной ванны

левыпускное

лородной  и

орционально

ерода  в  при‐

ъёма  воздуха

. Увеличение

ельному  про‐

иванию.  Это

выплавки  с

лавильщиков

расплавления

с  заданной

ия, подвалки

ситуации при

ные в России

и  обработки

подачи  ме‐

нятия свода и

ата.  

нствованный

(рис.  6)  [9],

номерностей

 

е 

а 

з 

ы 

е 

и 

о 

а 

е 

о 

с 

в 

я 

й 

и 

и 

и 

и 

и 

й 

й 

Page 103: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

наших научн

со  стаканом

назначен  дл

ускорения  р

 

  

Рис. 5. Влиян

степен

6  

ных открытий

м  оптимальн

ля  продувки

расплавления

ие содержания 

и науглерожива

masalaTmco

й. В этом агре

но  большого 

и  газокислор

я шихты мощ

Рис. 4. Одно

 

 

углерода в при

ания сталеплави

odneoba – M

егате один ш

диаметра  п

родной  смес

щным факело

ошиберный агре

раскисл

родном газе на

ильной ванны 

MATERIALS SCIE

103 

шибер 

пред‐

ью  и 

ом,  а 

втор

–  дл

посл

 

 

 

егат для совмещ

ления и обработ

 рост 

В

загр

ртир

(изв

Плав

элек

охла

ванн

диам

труб

зазо

В

шихт

жид

вода

окат

тонн

зыва

пода

элек

жид

В

гидр

печи

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

рой, со стакан

ля  продувки 

ледующей ра

щения технологи

тки стали 

 

Выплавка  ста

узкой  специа

рованной и в

естью,  бокси

вление  шихт

ктродугой  и

аждаемой  г

ной сухим ква

метром  шиб

бе  подаётся 

оре – природн

Возникшие во

ты  свободн

кого  чугуна

ах,  где  его

тышей  с  це

нажа  агрегат

аем,  так  как

ача  металлиз

ктроимпульсо

кого металла

В процессе пл

равлическим

и возвращаю

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

ном оптимал

инертными 

азливки стали

ии выплавки,  

али  и  её  раф

альными  бад

взвешенной ш

итом,  плавик

ты  начинаетс

снизу  мощ

орелки,  вст

арцевым пес

берного  затв

воздух  или  к

ный газ. 

о время зава

ые  объёмы 

через  специ

нет  –  пода

лью  максим

а  (схему  под

пока  не  пол

зированных 

ом  аппарата

а. 

лавления ска

опусканием 

т этот агрега

Е

__________NSACTIONS OF G

льно меньше

газами  и  р

и. 

 

финирование

дьями  в  ков

шихты вмест

ковым  шпато

ся  одноврем

щным  факел

тавленной  и

ском в стакан

ора,  где  по 

кислород,  а 

алки, плавлен

заполняютс

иальный  жёл

чей  металли

мального  ис

дачи  окатыш

лучен  патент)

окатышей  п

а  определе

ачивают перв

вниз и накло

т в исходное

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

го диаметра,

еагентами  и

е  начинается

ш‐печь  отсо‐

е с флюсами

ом  или  др.).

менно  сверху

лом  неводо‐

и  затрамбо‐

не с большим

внутренней

в  наружном

ния и осадки

ся  заливкой

лоб,  а  на  за‐

изированных

пользования

шей  не  пока‐

),  после  чего

рекращается

ения  уровня

вичный шлак

оном ковша‐

е положение,

 

_ У 

и 

я 

и 

у 

м 

й 

м 

и 

й 

х 

я 

о 

я 

я 

к 

Page 104: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  104  www.gtu.ge 

а  затем  наводят  новый,  вторичный шлак  путём  при‐

садки  флюсующих  материалов  (например,  извести, 

боксита,  плавикового  шпата  и  др.)  в  печь‐ковш  из 

специальных  бункеров‐дозаторов  через  засыпное 

устройство. 

По  химическому  анализу  первой  пробы  уста‐

навливается  режим  продувки  жидкой  стали.  Если  в 

предварительной  пробе  содержание  углерода  нахо‐

дится  в  пределах  требований  инструкции для  задан‐

ной марки стали, то соотношение вдуваемых объёмов 

воздуха или кислорода и природного газа держат для 

ведения  процесса  в  окислительной  атмосфере.  Если 

расплавление  „крепкое“–  выше  номинального  по 

углероду,  то  для  ускорения  процесса  обезуглеро‐

живания  вышеуказанное  соотношение  увеличивают. 

Если  расплавление  по  углероду  ниже  оптимального 

для  заданной  марки  стали,  это  соотношение  умень‐

шают увеличением объёма природного газа и умень‐

шением  объёма  воздуха  или  кислорода,  вследствие 

чего  при  кипении  жидкой  ванны  вместо  обезуг‐

лероживания  идёт  процесс  её  науглероживания  до 

выпуска заданной марки стали. 

Таким  образом,  из  технологического  процесса 

исключаются подвалки (дозавалки) холодного чугуна, 

высокоуглеродистых  сплавов  и  материалов  или 

доливки жидкого чугуна, что вызывает перегруз печи, 

сталеразливочных  ковшей  и  разливочных  кранов, 

создание  аварийных  ситуаций  при  выплавке  и 

разливке.  Эта  большая  нерешённая  проблема миро‐

вого  масштаба  в  сталеплавильном  производстве  в 

предложенном  процессе  решается  по‐научному,  без 

неприятных и аварийных ситуаций. 

После расплавления шиберный затвор с большим 

отверстием,  предназначенный  только  для  распла‐

вления  шихты,  окончательно  закрывается.  Процесс 

продувки  и  экстенсивное  рафинирование  инертным 

газом через второй шиберный затвор с оптимальным 

для  разливки  отверстием  продолжаются  во  все 

периоды  завалки  и  плавления.  После  завершения 

плавления  и  закрытия  большого  шибера,  переходят 

на  интенсивную  продувку  ванны  инертным  газом  и 

реагентами.  Чем  больше  давление  и  объём  пода‐

ваемого инертного газа, тем интенсивнее восходящие 

снизу вверх гидравлические тепловые потоки жидкой 

стали, что увеличивает поверхность соприкосновения 

шлака  с  металлом  и  интенсивнее  происходит  асси‐

миляция,  переход  всех  неметаллических  включений, 

в  том  числе  газовых,  из  металла  в  шлак  и  в  атмос‐

феру.  С  этими  процессами  совмещается  гомогениза‐

ция  химического  состава  и  температуры  металла. 

Если  требуется  глубокое  обессеривание,  дефосфора‐

ция, то нужно снять насыщенный сульфидами, фосфа‐

тами  и  другими  вредными  соединениями  шлак, 

навести  третий  шлак  и  с  увеличением  подачи  таких 

реагентов,  как  CaC2,  SiCa,  SiAℓ,  Mg  и  др.,  можно 

добиться максимального удаления серы и фосфора.  

Двушиберная  ковш‐печь  оборудована  постоянно 

действующей  аппаратурой  для  измерения  темпе‐

ратуры  жидкой  стали,  процентного  содержания 

углерода в ней и уровня жидкого металла.  

После получения желаемого анализа неперегретого 

металла с оптимальной для разливки температурой, с 

учётом  содержания  углерода  и  того,  что  температура 

футеровки ковша уже сбалансирована с температурой 

жидкой стали, он отключается от стационарной подачи 

природного газа, воздуха, кислорода и инертного газа 

из  магистрали,  отсоединяется  от  свода  гидравли‐

ческим  опусканием  вниз  опорного  стенда  модерни‐

зованного  сталевоза  и  отправляется  на  МНЛЗ  с 

продувкой  металла  аргоном  из  смонтированного  на 

сталеразливочном  ковше  баллона.  Разливка  начи‐

нается с прекращением продувки. 

Page 105: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  105   #4 (498), 2015 

 

  

 

Рис. 6. Д

вушиберный агрегат для совм

ещения техн

ологии выплав

ки, р

аски

сления и обраб

отки стали 

Page 106: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  106  www.gtu.ge 

ЗАКЛЮЧЕНИЕ  

Запатентованная в России и Китае технология вып‐

лавки  стали  в  одном  агрегате  одновременным  наг‐

ревом  сверху  электродугой  (питаемой  от  трансфор‐

матора мощностью  25 МВт)  и  снизу  факелом  вдувае‐

мых  природного  газа  и  воздуха  или  кислорода,  по 

сравнению с традиционными, характеризуется следую‐

щими преимуществами: 

1)  Отпадает  необходимость  в  отдельном  сталеп‐

лавильном агрегате (например, в конвертере, в ДСП со 

своими  мощными  трансформаторами  и  др.)  и  необ‐

ходимых для их размещения высоких печных пролётов, 

сооружаемых  из  крупных  стальных  конструкций,  что, 

кроме  снижения  больших  капитальных  вложений  и 

капитальных  затрат,  экономит  дорогостоящие  магне‐

зитовые,  хромомагнезитовые  и  другие  огнеупорные 

материалы. Плавление шихты, доводка‐рафинирование, 

раскисление‐легирование и нагрев металла вместе с его 

химической и температурной гомогенизацией осущест‐

вляются  в  ковше‐печи  со  значительным  уменьшением 

расхода  электроэнергии,  температуры  выплавки,  зна‐

чительным улучшением экономических, качественных и 

экологических показателей производства.  

2)  Из  традиционной  поточной  технологии  произ‐

водства  стали  исключаются  очень  тяжёлые,  трудоё‐

мкие  процессы  огнеупорной  кладки  сталеплавильных 

агрегатов,  торкретирования  конвертеров  и  печей,  на‐

варки  подин  печей  и  их  заправки,  открытия‐закрытия 

лётки и выпуска металла в ковш, вторичное окисление 

металла  на  выпуске,  чем  уменьшается  количество 

эндогенных,  экзогенных  включений  в  стали  и  зна‐

чительно – выбросы в атмосферу.  

3) Расплавление шихты одновременно сверху элек‐

трической  дугой  и  снизу  мощным  газокислородным 

факелом происходит быстрее, чем в ДСП, несмотря на 

меньшую  (в  3‐4  раза)  потребляемую  ковшом‐печью 

электроэнергию.  Мощный  факел,  образуемый  проду‐

ваемыми  снизу  природным  газом  и  воздухом  или 

кислородом,  быстрее  чем  в  дуговой  печи  или  в 

конвертере  расплавит  200  тонн  шихты  и  нагреет 

металл  до  оптимальной  температуры.  По  предвари‐

тельным  расчётам  расходы  природного  газа  и 

электроэнергии составят соответственно 110 м3/т и 155 

кВт/т  стали.  С  увеличением  расхода  природного  газа 

можно  уменьшить  расход  сравнительно  более  доро‐

гого топлива – электроэнергии. 

4)  Ковш  нагревается  в  процессе  плавки,  темпе‐

ратура  футеровки  и  жидкой  стали  сбалансирована  и 

нет необходимости в перегреве металла на 100‐120°С 

выше  номинального,  чем  значи‐тельно  уменьшатся 

удельные  расходы  топлива  и  других  материалов. 

Значительно  улучшится  качество  металла,  так  как 

растворимость газов в металле увеличивается с ростом 

температуры  и  сталь  будет  содержать  меньше  неме‐

таллических включений, в том числе – газовых.  

5)  Значительно  повышается  производительность 

цеха,  так  как  в  такой  же  степени  сокращается  время 

поточного технологического цикла выплавки, выпуска, 

раскисления,  внепечной  обработки  стали,  продувки‐

рафинирования, транспортировки ковша к АКОС‐у.  

6)  Путём  регулировки  коэффициента  избытка  кис‐

лорода по отношению к природному газу исключаются 

„крепкие“  и  „мягкие“  расплавления  по  углероду,  чем 

без  подвалок  (дозавалок)  и  доливок  чугуна  гаран‐

тируются выпуски заданных марок сталей без создания 

аварийных ситуаций при их выплавке. 

7)  Значительно  сокращаются  выбросы,  так  как 

отсутствует основной сталеплавильный агрегат со сво‐

ими  организованными  и  неорганизованными  выбро‐

сами,  особенно,  при  выпуске  металла  в  ковш.  При 

продувке металла  газокислородной  смесью и при его 

обработке инертными газами и реагентами, мелкоди‐

сперсные  выбросы  при  прохождении  снизу  вверх  в 

жидких  слоях  металла  и  шлака  расплавляются,  и, 

кроме  улучшения  экологических  показателей,  увели‐

чивается выход годного металла.  

8)  Совмещение  процессов  выплавки  и  обработки 

жидкой  стали  в  одношиберном  агрегате  уступает  по 

надёжности  использования  двушиберному  (так  как  в 

последнем случае,  после расплавления шихты, шибер 

со  стаканом  большого  диаметра  для  подачи  газа  и 

воздуха  или  кислорода  закрывается,  а  процесс  про‐

дувки  и  обработки  жидкого  металла  инертными  га‐

зами и реагентами надёжно ведётся через другой ши‐

бер  со  стаканом меньшего –  оптимального диаметра, 

рассчитанного для разливки на МНЛЗ).  

9) Необходимо отметить, что предложенная поточ‐

ная  линия  производства  стали  превосходит  по  про‐

изводительности  традиционные  технологии,  так  как 

шихту можно расплавлять двумя источниками тепла – 

электродугой  сверху  и  мощным  дешёвым  газокис‐

лородным  (газовоздушным)  пламенем  снизу.  Для 

выпуска  одного  миллиона  тонн  стали  потребуются  1 

АКОС  (питаемый  от  трансформатора  мощностью  25 

МВт)  и  10‐12  200‐тонных  разливочных  ковшей,  в 

которые,  так  же,  как  и  в  электропечи,  металлолом 

будет загружаться специальными бадьями. 

Page 107: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  107   #4 (498), 2015 

10)  Предложенная  технологическая  линия  произ‐

водства  стали  по  надёжности  также  превосходит 

традиционную  технологию  выплавки  стали  в  кон‐

вертерах,  мартеновских,  электрических  и других  печах, 

так  как  исключает  в  сталеплавильных  агрегатах  опас‐

ность  проедания  днища,  пода,  откосов,  передних  и 

задних стен, сталевыпускного отверстия и жёлоба жид‐

ким  металлом,  то  есть  –  потери  целой  плавки  и,  сле‐

довательно,  длительного  выхода  из  строя  основного 

сталеплавильного  агрегата  из‐за  вышеперечисленных 

причин.  

11)  Внедрение  представленной  технологии  вып‐

лавки  и  ковшовой  обработки  стали  в  печи‐ковше  – 

АКОС‐е даст в мировом масштабе огромную экономию 

капвложений, электроэнергии, материальных и трудо‐

вых  затрат,  финансовых  ресурсов  с  улучшением  усло‐

вий труда, качественных, экономических и экологичес‐

ких показателей предприятий и регионов. 

  

  

 

ЛИТЕРАТУРА 

1. A. c. 701151 USSR/authors Kashakashvili G. B. [et al.], 1979. (In Russian). 2. Kashakashvili G. B., et al.// Metallurgy, 2010. № 2. pp. 78‐79. (In Russian). 

3. Kashakashvili G. B // The Scientific Discoveries, Ideas, Hypotheses (2008‐2012): Information‐analytical review / Pototskii 

V.V.‐M.: RANS 2013 pp.117‐118. (In German). 

4. А. с. 1410541 USSR/authors Kashakashvili G. B. [et al.], 1988. 5. Ekhelmeyer  A.,  Hornberg  H.  /  "Polysius  AG"  Beckum  //  Proceedings  of  the  VII  International  Symposium  on  the 

desulfurization of iron and steel (Anif, Austria, 26‐27. September 2002)/ Almamet. 19 p. (In German). 

6. Kashakashvili G. B. [et al.] // Steel. 2007. №3. pp. 26‐27. (In Georgian). 

7. Patent of RF 2405046 / Kashakashvili G. B. [et al.] // Bulletin. 2010. № 33. (In Russian). 

8. China Patent # ZL 2010 8 0041405.Х Сertificate Number 1389055,  Inventors: Kashakashvili G., Soskovets O. [et al.], (in 

Chinese).  

9. Patent # 5552В. Georgia / Kashakashvili G., Soskovets O. //. Official Bulletin of Industrial Property of Georgia. 2012. # 3 (343). p. p. 11 and # 10(350). pp. 16. (in English).  

 

 

Page 108: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  108  www.gtu.ge 

UDC 669.18:621.746.3 

SCOPUS CODE 2506 

 foladis warmoebis inovaciuri teqnologia 

 

g. qaSakaSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

i. qaSakaSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

b. qaSakaSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected] 

  

recenzentebi:

o. miqaZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected]  

b. maisuraZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: cicxv-RumelSi foladis gamodnobis SemoTavazebuli inovaciuri teqnologia

iTvaliswinebs jarTisa da mdnobebisgan Sedgenili kazmis CatvirTvas, bunebrivi airisa da

haeris an Jangbadis fskeridan Seqrevas kazmis gasadnobad qvemodan air-haeris an air-

Jangbadis CiraRdnis aliT, temperaturisa da qimiuri Sedgenilobis gaTanabrebas dnobilis

moculobaSi, widawarmomqmneli komponentebis damatebas, bunebrivi airisa da haeris an

Jangbadis miwodebis SeCerebasa da dnobilis qvemodan gaqrevas inertuli airiT. bunebriv

airs da haers an Jangbads Seaqreven erT milSi Cadgmuli meore milisgan Sedgenili wylis

arasacivebeli sanTuriT, romelic ganlagebulia Siberis saCamomsxmelo Wiqis xvrelSi

garSemo mSrali cecxlgamZle qviSis SemoyriT. bunebriv airs awodeben gare miliT, xolo

haers an Jangbads _ SigaTi. cicxv-Rumels zemodan axuraven airsawmendTan mierTebul

eleqtrodebian kamaras da kazms zemodan damatebiT adnoben eleqtruli rkalebiT. gadno-

bis Semdeg pirvelad widas moxdian cicxv-Rumlis daxriT, sawyis mdgomareobaSi daabrune-

ben, Sig mdnob reagentebs CatvirTaven da meoreul widas daayeneben. inertuli airiT fo-

ladis qvemodan gaqrevasTan, gaunaxSirbadoebasTan an bunebrivi airiT danaxSirbadebasTan,

duRilTan, ganJangvasTan, legirebasTan, desulfuraciasTan, defosforaciasTan erTad

xorcieldeba qimiuri Sedgenilobisa da temperaturis homogenizacia. am inovaciuri teq-

nologiis gamoyeneba aumjobesebs foladis xarisxs da misi gamodnobis efeqturobas

warmoebis danaxarjebis SemcirebasTan erTad. Resume:  

sakvanZo sityvebi: bunebrivi airi; gamodnoba cicxv-RumelSi; danaxSirbadeba bunebrivi

airiT; efeqturoba; inertuli airi; koaqsialuri milebi; Jangbadi; foladis warmoebis ino-

vaciuri teqnologia; Siberuli saketis meSveobiT Ziridan Seqreva; warmoebis danaxarjebis

Semcireba; widawarmomqmneli reagentebi; wyliT arasacivebeli sanTura; xarisxi; haeri. 

Page 109: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  109   #4 (498), 2015 

UDC 669.18:621.746.3 

SCOPUS CODE 2506 

 

 

INNOVATIVE TECHNOLOGY OF STEELMAKING 

 

 

G. Kashakashvili Department  of metallurgy, materials science and metal processing,  Georgian Technical

University, 77, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

I. Kashakashvili  Department  of metallurgy, materials  science  and metal  processing,  Georgian  Technical 

University, 77, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

B. Kashakashvili 

 

Department  of metallurgy, materials  science  and metal  processing,  Georgian  Technical 

University, 77, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

  Reviewers:  

O. Mikadze,  professor,  Department  of  metallurgy,  metals  science  and  metal  processing,  faculty  of  chemical 

technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

B. Maisuradze, professor, Department of metallurgy, metals  science  and metal processing,  faculty of  chemical 

technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

 

ABSTRACT: Proposed  innovative technology of steelmaking  in the  ladle‐furnace comprises  loading of the burden 

made up of metal scrap and  fluxes, bottom blowing of natural gas and air or oxygen  for smelting  the burden  from 

below by  flame of gas‐air, or gas‐oxygen  torch, equalizing  temperature and chemical composition  in  the volume of 

melt, adding slag‐forming constituents, shutting off  feed of natural gas and air, or oxygen and blowing  the melt by 

inert gas  from below. Natural gas and ai,r or oxygen are blown via non‐water‐cooled gas‐air, or gas‐oxygen nozzle 

made up of  tubes  inserted one  into another and arranged  in  ladle  slide gate pouring  cup hole and dusted by dry 

refractory sand. Natural gas is fed via outer tube and air or oxygen – via inner tube. Ladle‐furnace is closed by crown 

with electrodes for additionally smelting of the burden by electric arcs and it is jointed to gas cleaner through crown. 

After meltdown of burden, primary slag is drained by tilting of ladle‐furnace, which latter moves to the initial position 

to be feed with fluxing additives and forming of the secondary slag. Now, blowing by inert gas from below along with 

carburization  by  natural  gas,  or  decarbonization,  boiling,  deoxidizing,  alloying,  deep  sulphur  removal, 

dephosphorization  there  is performed homogenization of  chemical  composition and  temperature of  finished  steel. 

Application of this  innovative technology will provide higher quality of steel, higher efficiency and  lower production 

costs of steelmaking.  

 

KEY WORDS:  air;  annular  tubes;  bottom  blowing  through  slide‐gate;  carburization  by  natural  gas;  cutting  of 

production costs; efficiency; innovative technology of steelmaking; smelting in ladle‐furnace; inert gase; natural gas; ; 

non‐water‐cooled nozzle; quality; slag‐forming agents; oxygen; efficiency;  

 

  

Page 110: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  110  www.gtu.ge 

UDC 621.73 (035) uak

SCOPUS CODE 2506 

sabrZolo iaraRis lulis damzadebis teqnologiuri procesis kvleva

m. miqautaZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

al. gordeziani metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

n. kanTelaZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

n. kenWiaSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis

departamenti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175,

Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: n.kenchiashvili @gtu.ge

 

recenzentebi:

z. lomsaZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

i. qaSakaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis profesori 

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: ganxilulia sazRvargareTis

ganviTarebul qveynebSi sabrZolo da sana-

diro sasroli iaraRis lulis da masSi

xviara Rarebis datanis rogorc tradiciu-

li, aseve uaxlesi xerxebi. moyvanilia am

xerxebis urTierTSedarebiTi analizi xa-

risxobrivi TvalsazrisiT.

naSromSi ganxilulia lulebis warmoe-

bisaTvis gamoyenebuli foladebi, sxvada-

sxva xerxiT damzadebisas maTi teqnologi-

uri upiratesoba.

analizuri kvlevis safuZvelze mocemu-

lia rekomendacia _ SemuSavdes sasroli ia‐

raRis lulis milis da masSi xviara Ra-

rebis datanis iaffasiani, martivi da srul-

yofili procesebi, aseve Sesabamisi manqana-

mowyobiloba.

Page 111: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

sakvanZ

gia; lul

ro sasrol

Sesaval

sabrZol

mTavari e

melsac l

srulyofi

zanSi sro

burCxad m

dakavSireb

isaTvis xv

ladis sw

srulyofi

garis arse

ZiriTa

sasrol

deba Siga

rebis dat

wamyvani z

viT moZr

gaswvriv,

stabilur

lulis

denime xer

lur Carx

Ti (adid

Wedva) s

eleqtrof

mza lu

moeblis

foladis

cialuri

SeuZlia a

fikuri T

xovnebis

6   

Zo sityveb

a; masaleb

li iaraReb

li

lo da sana

elementi

lula ewo

ili teqno

olis sizus

moxvedris

buli Sesa

viara Rare

worad SerC

ili teqno

ebobasTan.¬

adi nawil

li iaraRis

zedapirz

taniT. xviar

zedapiris

raobas sa

ris Sede

rad moZrao

Siga zed

rxi arsebo

xze gaburR

dviT); rot

amarTulze

fizikuri me

ulis xari

mkacri st

xarisxi.

foladis

awarmoos

Tvisebebis

Sesabamiso

masalaTmco

bi: damzad

bi; sabrZol

bi; xveula

adiro iara

specialur

odeba. mis

logia gan

stes. garda

sizuste m

abamisi ka

ebis bijTan

Cevasa da,

ologiuri

 

i

lulis u

ze xraxnul

ra RarebSi

SeWra da

akuTari g

egad tyvia

bs.

dapiris da

obs: meqanik

RviT; dawn

taciuli

e; eleqtr

eTodebiT.

isxs gansa

tandartebi

msoflioS

mwarmoebe

salule f

erToblio

obis idea

odneoba – M

ebis teqno

lo da san

Rarebi.  

aRebis yvel

i milia,

si damzad

nsazRvravs

a amisa, miz

niSvnelovn

alibris t

n, salule

rac mTava

manqana-da

metesoba m

li (xviara)

i xdeba ty

aniWebs b

grZivi Re

a swrafad

amuSavebis

kuri _ spe

neva-gamowe

WedviT (

roqimiuri

zRvravs m

i da sal

Si cotaa

li, romel

foladi sp

obiT da

alurobiT.

MATERIALS SCIE

111 

olo-

nadi-

 

laze

ro-

debis

mi-

zanSi

nadaa

tyvi-

fo-

aria,

anad-

zad-

Ra-

yviis

run-

rZis

da

ram-

ecia-

lvi-

(civi

da

mwar-

lule

spe-

lsac

peci-

moT-

am

mwar

Carp

ar

moeb

umni

saxi

e

damz

fol

da

bul

lia

mWr

meqa

sava

rgo

lad

yene

fol

y

namz

Carx

dapi

deb

m

zed

ula

giu

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

rmoeblebid

penter  Techn

erideba d

bisaTvis d

iSvnelo w

is defeqte

es firmebi

zadebisaTv

lads (sabW

416S marki

li raoden

an lulebs

el iaraR

anikuri d

azne nawil

oluri aal

ds (sabWoT

eba aseve

ladi (analo

yvela Camo

zadebis w

xze Rrma

iris RerZi

a 1-el sur

sur.

meqanikuri

dapirze spe

a Raris g

ri xerxia.

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

dan SeiZle

ology  Corpor

did xarjs

da zedmiw

wuns, str

ebs.

i maRali

vis iyenebe

WoTa analo

is folads

nobiT da

s. es folad

ebs da mn

damuSavebis

lisaTvis,

leba, iyene

Ta analog

4140 mark

ogebi _ fl

oTvlili x

winaswar

gaburRviT

s gaswvriv

raTze moce

1. salule na

gaburRvis

damuSavebi

ecialuri

aWra yvel

aseTi dam

Е

__________NSACTIONS OF G

eba aRiniS

ration  (aSS),

aseTi iar

wevniT ako

ruqturul

sizustis

n 416R mark

ogi _ fol

s gogirdi

amzadeben

debi nakle

niSvnelovn

s siCqares

sadac xde

eben 1137 m

ia fl. 35

is qrommo

l. 42XMMda

xerxisaTvi

gaxvreta

T, zustad

v. es opera

emul Carxz

mzadebis Rrm

Carxi

iT, e.i. lu

grZivi saW

aze Zveli

muSavebis a

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

Snos firma

, romelic

raRis war-

ontrolebs

Tu sxva

lulebis

kis uJangav

ladi 20X13)

is momate-

sqelked-

ebad cveTs

nad zrdis

s. lulis

eba denTis

markis fo-

5Г2). gamoi-

olibdeniani

38XMA).

s saerToa

specialur

gare ze-

cia srul-

ze.

ma

ulis Siga

risiT xve-

teqnolo-

arsi mdgo-

 

_ У 

a

c

-

s

a

s

v

)

-

-

s

s

s

s

-

-

i

a

r

-

-

a

-

-

-

Page 112: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

mareobs i

atareben

gavliT mT

Wris dro

rulebs br

ze, romel

Sesrulde

me. proce

brundeba

ramdenjer

siRrmis e

saWrisis

Semdeg a

zedapireb

miReba sak

rebuli pr

xdeba mas

Siga str

maxasiaTeb

iaraRisaT

dev iwarm

mebi ,,Bartl

aRniSnuli

dawnevi

SualebiT

civad de

moxsnis g

(adidviT)

me-2 sur-z

sur

1. namzadi

___________mebi – TRANSAC

imaSi, rom

lulis S

Tel sigrZe

os mWreli

runviT moZ

lic saSu

es Raris s

esis damTa

savazne Rr

rme meord

rTi Raris

daaxloeb

axdenen l

is milesv

kmaod Sro

rocesia. am

alis boWk

uqturas d

blebi. miu

Tvis elita

moeba, maga

lin" da ,,Kn

i tradiciu

iT da gam

, lulebis

eformirebi

areSe. lul

Rarebis d

ze.

r. 2. adidviT

; 2. puansoni;

masalaTmco

__________CTIONS OF GTU –

saWriss m

iga zedapi

eze muSavd

iaraRi a

Zraobas sp

ualebas iZ

asurveli

avrebis S

ruSi da Se

deba. amr

s misaRebad

biT 25-mde

lulaSi R

vas. am xe

omatevadi

masTan, Rar

koebis Wra

da uaresd

xedavad am

aruli lu

aliTad, am

neger" lul

uli xerxi

mowelviT,

s damzadeb

is meTods

laSi dawne

datanis sq

Rarebis data

3. rotaciul

odneoba – M

_________ – ТРУДЫ ГТУ 

ravaljera

irze da e

eba erTi R

an namzadi

ecialur C

Zleva zus

biji da s

emdeg saWr

emdeg oper

igad, saW

d aucilebe

gavla. W

Rarebis u

erxiT Rar

da Zvirad

rebis moWr

a, rac arR

deba simtk

misa, sanad

ulebi jer

merikuli

lebs amzad

T.

puansonis

ba miekuTv

s, burbuSe

eva-gamowel

ema mocemu

anis sqema:

li Wedvis sac

MATERIALS SCIE

112

adad

erTi

Rari.

as-

Carx-

stad

iRr-

risi

acia

Wiro

elia

Wris

xeSi

rebis

Ri-

risas

Rvevs

icis

diro

r ki-

fir-

deben

sa-

vneba

elas

lviT

ulia

emi

d

Rar

iaf

zad

nor

Reb

muS

les

damu

lov

asr

moZr

ben

gamo

karb

Rer

lul

Tde

li

vret

da

nakl

Reb

pirz

Ter

umu

rac

lis

xaz

s

Save

omam

rad

Reb

iyen

sas

siR

leb

avst

ENCE – МАТЕРИ

dawneviT d

rebis datan

i teqnolo

debisaTvis

rmalizacii

a Sesabamis

avdeba saf

sviT. mix

uSavebaa s

vani abraz

ulebs br

raobas, ri

xveula Ra

owelviT.

bidisagan

roa xraxnul

laSi Rari

eba. abrazi

ZaliT gam

tSi da axd

TviT fol

lebi simqi

ulTan Sed

ze warmoi

rmuli damu

r RumelSi

ciebis Semd

s gasworeb

ovnebis aR

samarTulz

ebul iqna

mde (30-ian

d Rirebul

is damamz

nebdnen. sa

procesTa

rmeSi da

bs. civi We

triuli f

ИАЛОВЕДЕНИЕ

da gamowel

nis meTodi

ogiuri pr

namzadebi

is Semdeg m

si diametr

farTiT (ia

exva-milesv

specialur

ziuli wne

runviT da

is Semdegac

aris datana

aRniSnuli

damzadebu

li tipis z

is Sebrune

iuli Rero

mWolad mi

dens Siga z

ladis gam

sis zedapi

darebiT. am

qmneba Zabv

uSavebiT (

i azotis ar

deg zogjer

ba (Sezust

sadgenad.

ze civi W

a germania

wlebSi). p

i iyo, amit

zadebeli

amarTulze

n erTad i

Tan brunv

edvis ori

firma ,,GF

Е

lviT lul

i yvelaze m

ocesia. l

zomebad d

mTel sigr

ris naxvret

araRi) da

va mosapi

Carxze wv

eliT (iar

a Sesvla-

c uSualod

as puansoni

i iaraRi v

li maRal

zedapiriT,

ebuli pro

o 80000 niu

iewodeba l

zedapiris f

kvrivebasac

iri miiReba

mave dros

va, romels

(normaliza

reSi. aseTi

r saWiro

eba) naxvre

edvis meT

Si meore

procesi sa

tom ZiriTa

msxvili

e rotaciu

gi miewode

viT moZrao

meTodi ar

FM GmbH"

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

aSi xviara

martivi da

ulis dam-

daWrisa da

rZeze ibur-

tze. Semdeg

mixexva-mi-

irkeTebeli

vrilmarcv-

aRiT). igi

-gamosvliT

d awarmoe-

is dawneva-

volframis

i sisalis

romelsac

ofili uke-

utonis to-

lulis nax-

formirebas

c. Sedegad

a WriT mi-

Siga zeda-

sac xsnian

acia) vaku-

i mZime ope-

xdeba lu-

etis swor-

odi Semu-

samamulo

akmaod Zvi-

adad iara-

sawarmoebi

uli Wedvi-

eba lulis

obas asru-

rsebobs: 1)

lulebs

 

a

a

-

a

-

g

-

i

-

i

T

-

-

s

s

c

-

-

-

s

d

-

-

n

-

-

-

-

-

o

-

-

i

-

s

-

)

s

Page 113: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996    stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  113   #4 (498), 2015 

awarmoebs e.w. ,,hidravlikuri WedviT". maTi

manqanebi Wedvas axorcielebs vertikalurad

dayenebul namzadebze prizmuli sacemebiT,

romlebic muSaobs hidroamZravebis saSua‐

lebiT. salule namzadi aq asrulebs brun‐

viT moZraobas. am meTodiT damuSavebisas

Wedvas savaznec ganicdis, amitom moqmedebs

deformaciis didi xarisxi, rac iwvevs mniSv‐

nelovnad mZlavr Zabvebs da, Sesabamisad,

saWiroebs Termul damuSavebas; 2) firmebi _

,,Metalltecnik Menges GmbH" da ,,Heinnch Mueller

Maschinenfabrik GmbH" lulebis namzadis de‐

formacias axorcielebs meqanikuri zemoqme‐

debiT. am procesis dros sacemebi radialu‐

rad swrafad gadaadgildeba dolis gar‐

Semo, romelic nela moZraobs. aseTi da-

muSavebiT liTonSi TiTqmis ar warmoiqmneba

Zabvebi, vinaidan deformacia mimdinareobs

mcire xarisxiT, amitom Semdgom Termul

damuSavebas gamoricxaven.

saqarTvelos teqnikuri universitetis

mecnierTa mier Seqmnilia saWedi manqana,

romelic gankuTvnilia adidvamde milebis

da wnelebis boloebis mosaWedad. manqanaSi

gaTvaliswinebulia rogorc xeliT, aseve

meqanikuri miwodeba. rotaciuli saWedi

manqanis konstruqciuli naxazi moyvanilia

me-3 sur-ze.

dasamuSavebeli milnamzadi miewodeba de-

formaciis zonaSi, sadac sacemebis moZra-

oba saWiro zomebiT uzrunvelyofs milis

bolos moWedvas. manqanis konstruqcia mci‐

re modernizaciis Semdeg gamoiyeneba lu-

lebis samarTulze civad rotaciuli Wed-

visaTvis. teqnikuri monacemebiT, praqtiku-

lad igi uzrunvelyofs saimedo, maRal-

efeqtur muSaobas.

 

sur. 3. rotaciuli saWedi manqanis konstruqciuli

naxazi:

1. korpusi; 2. ormxara berketis RerZebi; 3. ormxara

berketi; 4. sacemebi; 5. gorgolaWebi; 6. zambarebi;

7. cocia; 8. cilindruli mimmarTveli; 9. barbaca;

10. eqscentruli lilvi; 11. mqnevara borbali;

12. Rvedebi; 13. amZravi Rvedi; 14. eleqtroZrava

 

 

daskvna

1. mimoxilulia sazRvargareTis ganviTa-

rebul qveynebSi sabrZolo da sanadiro sas-

roli iaraRebis lulis da masSi xviara

Rarebis datanis rogorc tradiciuli, aseve

uaxlesi xerxebi, maTi urTierTSedarebiTi

analizi xarisxobrivi TvalsazrisiT. dad-

genilia lulebis warmoebisaTvis gamoyene-

buli foladebi da sxvadasxva xerxiT damza-

debisas maTi teqnologiuri upiratesoba;

2. mizanSewonilia Seiqmnas samarTulze

rotaciuli Wedvis iaffasiani, martivi da

srulyofili mowyobiloba sasroli iaraRis

lulebis damzadebisa da maTSi xviara Ra-

rebis datanisaTvis.

Page 114: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  114  www.gtu.ge 

literatura

1.  Formation of Gun Barrels. The Patent for the Invention RU 2353461. 2008. (In English). 

2.  Gabrielle  Wagner.  The  Barrel  Fire‐arms.  Translation  M.  Dragunov  German  Weapons  Journal,  №2,  2013.  (In 

English). 

3.  Mikautadze M.M., Nozadze A.D., Mgeladze G.N., Chivadze M.I., Minyailo E.G. The Device for Pointing the Ends of 

Gun Barrels. Author Certificate №1252001, 1985. (In English). 

 

 

UDC 621.73 (035) 

SCOPUS CODE 

 

RESEARCH OF TECHNOLOGICAL PROCESSES OF MANUFACTURING MUZZLES OF COMBAT 

WEAPON 

 

M. Mikautadze Department  of metallurgy, materials science and metal processing,  Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

A. Gordeziani  Department  of metallurgy, materials science and metal processing,  Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

N. Kanteladze  Department  of metallurgy, materials science and metal processing,  Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected] 

N. Kenchiashvili  Department  of metallurgy, materials science and metal processing,  Georgian Technical

University, 69, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: n.kenchiashvili @gtu.ge 

 

 

Reviewers:  

Z. Lomsadze, professor, Department of metallurgy, metals science and metal processing, faculty of chemical 

technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

I. Kashakashvili, professor, Department of metallurgy, metals  science and metal processing,  faculty of chemical 

technology and metallurgy, GTU  

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT:  There  are  considered  traditional  and  the  latest methods  of manufacturing muzzles  of military  and 

hunting small arms and obtaining threaded grooves produced in other developed countries. Comparative analysis of 

these methods in order of quality is given. 

The paper covers the use of steel for the production of muzzles of small arms and their technological advantages in 

the manufacture of a variety of ways. 

Based on the analysis of research the recommendation for developing a cheap, simple and perfect manufacturing 

process of muzzles and obtaining  threaded grooves  for  small arms and  related manufacturing equipment  is given. 

Resume:  

KEY WORDS: materials; military and hunting small arms; muzzle; technology of manufacturing; threaded grooves. 

Page 115: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996    stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  115   #4 (498), 2015 

UDC 621.73 (035) 

SCOPUS CODE 

 

ИССЛЕДОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ ИЗГОТОВЛЕНИЯ СТВОЛОВ БОЕВОГО 

ОРУЖИЯ 

 

Микаутадзе М.М. Департамент  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Гордезиани А.Г. Департамент  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Кантеладзе Н.В.  Департамент  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]  

Кенчиашвили Н.А.  Департамент  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: n.kenchiashvili @gtu.ge 

  Рецензенты: 

З. Ломсадзе, профессор Департамента металлургии, материаловедения и обработки металлов факультета 

химической технологии и металлургии ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

И.  Кашакашвили,  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

  

АННОТАЦИЯ:  Рассмотрены  традиционный,  а  также  новейшие  способы  изготовления  стволов  боевого  и 

охотничьего  стрелкового  оружия  с  нарезными  канавками,  производимого  в  развитых  зарубежных  странах. 

Приведён сравнительный анализ этих способов по качеству. 

 В  работе  рассмотрены  используемые  для  производства  стволов  стрелкового  оружия  стали  и  их 

технологические преимущества при изготовлении различными способами. 

На основе анализа исследований даны рекомендации по разработке дешёвого,  простого и  совершенного 

процесса  изготовления  стволов  и  получения  в  них  нарезных  канавок  для  стрелкового  оружия,  а  также 

соответствующего оборудования. 

 

КЛЮЧЕВЫЕ  СЛОВА:  боевое  и  охотничье  стрелковое  оружие;  материалы;  нарезные  канавки;  ствол; 

технология изготовления. 

  

  

  

Page 116: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  116  www.gtu.ge

UDC 621.791:762.5 uak

SCOPUS CODE 2506 

kontaqturi SeduRebis wertilis adgilmdebareobis marTva

a. sulamaniZe metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departa-

menti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi,

m. kostavas 69 

E‐mail: [email protected]. kaxiSvili metalurgiis, masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departa-

menti, saqarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi,

m. kostavas 69 

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

g. vatitaZe, Sps `gabos” direqtori, teqnikur mecnierebaTa doqtori

E‐mail: gabriel‐[email protected] 

z. sabaSvili, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis metalurgiis,

masalaTmcodneobisa da liTonebis damuSavebis departamentis asocirebuli profesori

E‐mail: z‐[email protected] 

 

anotacia: sxvadasxva sisqis masalebis

kontaqturi SeduRebisas wertilis adgil-

mdebareobis simetriulobis darRvevis mi-

zezebis analizi.

ganxorcielebulia sqel detalSi denis

xazebis xelovnuri marTva da miRebulia si-

metriulad ganTavsebuli SeduRebis werti-

li, romelic SeerTebis maRali da stabi-

luri xarisxis garantias iZleva.

sakvanZo sityvebi: detalis geometria;

eleqtrodebi; eleqtrokontaqti; Txevadi

birTvi; naxevarmuSa eleqtrodi; cxeli kon-

taqti; SeduReba; SeduRebis zona.  

 

Sesavali

eleqtrokontaqturi SeduRebis yvela

ZiriTadi saxeobis – pirapira, wertilovani,

gorgolaWovani (nakeruli), reliefuri da-

uSleli SeerTebisas kompleqsurad mimdina-

reobs eleqtromeqanikuri procesebi da ad-

gili aqvs siTbos gamoyofa-daxarjvis

rTul movlenebs. amasTan, drois umcires

monakveTSi periodSi erTdroulad funq-

cionirebs rogorc mTavar parametrTa –

deni, dawneva, dro, aseve SeduRebis zonis

elementTa, eleqtrodTa da SesaduRebel

detalTa masalis gvaroba Tu geometria.

zemoaRniSnulTagan SeduRebis xarisxze

mniSvnelovnad aRiqmeba rogorc eleqtruli

denis xasiaTi – misi gvaroba, moqmedi

ricxviTi mniSvneloba, romlis kvadratis

Page 117: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

proporci

aseve Sed

tebSi (de

gavrceleb

cnobil

Txevadi

detali)

marto g

gamoyofi

nebidan

civi kont

gadacemul

1. naTqv

iseTi ar

nis qveS

mentTa f

deni _ d

erTeulz

dgenad

bisaTvis

1. eleq

1 – model

6  

ulad izr

duRebis z

etalebSi)

bis xasiaTi

lia, rom

birTvis c

warmosaqmne

gardamaval

li siTbo

– detal

taqtebi (el

li Tu mi

vamidan gam

rgumentic,

moqceuli

arTobi, ri

denis kuTr

ze. mis ricx

sakmarisi

saWiro de

nax.

qtrodebi; 2.

lis elementT

masalaTmco

rdeba jo

zonis cal

gamavali

i, epiurebi

SeerTebis

cxel konta

elad ganms

l eleqtru

o, aramed

li-detali,

leqtrodi-d

isgan miReb

momdinare,

rogoricaa

i SeduRebi

iTac ganisa

ri mniSvnel

xviT mniSvn

araa mxo

nis moqmed

a

. 1. wertilov

1, 2 _ Sesadu

Ta kuTri wina

e

odneoba – M

oulis si

lkeul el

denis xaz

i.

s wertili

aqtSi (det

sazRvrelia

ul konta

mezobeli

eleqtrod

detali) mis

buli siTb

mniSvnelov

a denis ga

is zonis

azRvreba ku

loba farT

nelobaTa d

olod Sed

mniSvnelo

vani SeduRebi

uRebeli deta

aRoba; Rc1, R c2

eqstremalur

MATERIALS SCIE

117 

Tbo,

emen-

zebis

is –

ali-

a ara

qtSi

ub-

debi,

Tvis

boebi

vania

avle‐

ele‐

uTri

obis

dasa‐

duRe‐

baTa

da

le

de

Z

b

so

teqn

Sed

taqt

bir

aRn

bis

mod

epiu

kveT

ciu

di

vis

is zonis gamo

alebi gansxva

2, Rc3 – gardama

mniSvneloba

 

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

detalTa

ebelia as

nis epiuraT

ZiriTadi

bolo wleb

gamokvlev

nikur un

degebis Ses

turi wer

Tvis warm

iSnul naS

zona warm

delis saxi

urebi, kerZ

TebSi gama

uri xazebi

detalis k

cvalebado

okvleva model

avebuli sisqe

aval kontaqt

Ta diametreb

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

sisqeebis

eve eleqt

Ta ageba.

nawili

bSi am mima

vebia Catar

niversitetS

swavla-anal

tilovani

moqmnis ad

SromebSi w

modgenili

T (nax. 1, a

Zod sxvada

vali deni

da dadge

kveTaSi gam

obis xasiaT

lirebis saSu

eebiT; d1 ,d 2 _

Ta winaRoban

bi

Е

__________NSACTIONS OF G

codna, ar

trodTSori

arTulebiT

rebuli saq

Si [2,3,

liziT SeiZ

SeduRebis

dgilis re

wertilovan

a brtyeli

a) da agebu

sxva sisqis

is kidura

enilia sis

mavali deni

Ti (nax. 1, b

b

ualebiT:

eleqtrodTa

i; D1, D2 – den

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

ramed auci‐

is zonaSi

T saintere-

qarTvelos

romelTa

Zleba kon-

s Txevadi

egulireba.

ni SeduRe-

i fizikuri

ulia denis

s detalTa

ekvipoten-

sqecvaleba-

is simkvri-

b).

diametrebi;

nis xazebis

 

_ У 

i

-

s

a

-

i

.

-

i

s

a

-

-

-

Page 118: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

__________stu-is Srom

#4 (498), 2015

swored

aixsnas sx

turi Sed

dasturebu

misi asim

taqtis mi

iwvevs na

sebas – S

mareobaSi

mdgomareo

gamoTqm

kvlevis

warmod

lizidan

rom Semd

dobis kri

mesame zon

tikulad

gavaTanabr

meore zon

SeiZleba

rac Semde

qeTa fard

sqel deta

___________mebi – TRANSAC

d am bol

xvadasxva

duRebis w

uli adgil

etriulad

imarT. es

keris xar

SeerTebis

Camoyalib

obaSi miReb

muli alba

obieqtad

genil ganm

gamomdinar

gomSi Ses

itikuli zo

nad. aqedan

gamoricxul

rebT, maSin

nis mesame

amis miRwev

egSi mdgoma

dobis SemT

alSi denis

masalaTmco

__________CTIONS OF GTU –

lo niSnul

sisqis det

ertilis

lmonacvle

ganlageb

movlena

risxis Ses

adgilis

bebis nacvl

biT.

Tobidan ga

miviRebT

nax. 2. g

sisqe

martebaTa

re SeiZle

aZlebelia

onis garda

pirveli S

lia, radga

n gamodis,

zonad gar

va? mxolod

areobs: meo

TxvevaSi, ro

s kidura e

odneoba – M

_________ – ТРУДЫ ГТУ 

liT SeiZl

talTa kon

Cven mier

eobis xasi

a cxeli

ki TavisT

samCnev gau

Txevad md

lad misi

amomdinare

wertilo

grafikuli da

esa da wertil

logikuri

ba davaskv

sisqeTa

aqmna pirvel

SemTxveva p

an sisqeebs

rom saWi

rdaqmna. ro

d xelovnu

ore zonis

oca 1<(2/1ekvipotenci

MATERIALS SCIE

118

leba

ntaq-

da-

iaTi,

kon-

avad

uare-

dgo-

myar

, Tu

ovani

Sed

diag

sisq

I

maSi

karg

I

1<(

I

tol

imis

xar

 

amokidebuleb

lis adgilmo

ana-

vnaT,

far-

l an

praq-

ver

iroa

ogor

urad,

sis-

1)<18,

iuri

xaz

det

mesa

bami

pot

es u

ulo

diam

p

leb

wer

ori

ENCE – МАТЕРИ

uRebis nax

gramas (na

qeTa farTo

– normal

in wertili

gia;

I – kritik

2/1)<(18-20)

II – nakle

lia: (2/1

sa, rom we

isxi damakm

ba erT-erTi d

nacvleobas S

ebis diamet

talis sisqi

ame zonis s

isi sqeli

tenciuri xa

ukanaskneli

obis aRdg

metriT.

praqtikula

ba miRwevad

tilovani

iginaluri

ИАЛОВЕДЕНИЕ

xevarmuSa e

ax. 2), Sei

obis sami m

luri, sisq

i simetriu

kuli, sisqe

), maSin Z>0

ebkritikul

1)>(18-20),

rtilis d

mayofilebe

detalis

Soris

tri D2 (ix

is gauzrde

sawyisi wer

detalis

azebis _ D

i gamoiwvev

genas (e.i.

ad aseTi va

di gaxda Cve

SeduRebis

eleqtrodi

Е

eleqtrodiT

Zleba dav

mniSvneloba

qeebi Tanab

lia, e.i. Z=

eTa fardo

0, xarisxi

li, sisqeTa

maSinac

diametri mc

elia.

x. nax. 1) xe

elad, unda

rtilis (2/

denis kid

D2-is toli

vs wertili

Z=0), oRo

ariaciebis

en mier dam

specialur

is SeqmniT (

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge

T miRebul

vafiqsiroT

a (zona):

baria 1=2,

=0, xarisxi

oba tolia:

uvargisia.

a fardoba

miuxedavad

cirea, Z=0,

elovnurad,

a gavxadoT

1=18) Sesa-

dura ekvi-

i (an meti)

is simetri-

ond mcire

ganxorcie-

muSavebuli

ri xerxiT,

(nax. 3).

 

e

l

T

,

i

:

a

d

,

,

T

-

-

.

-

e

-

i

,

Page 119: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

igi, ro

lebaTagan

qis (kriti

iZleva ma

li detal

ras, gadaa

lagdes mi

aq Camo

dasturda

centrSi C

romlis er

metalogra

6  

S

ogorc nax

n gansxvave

ikul) SemT

aqsimaluri

lis siRrm

adgildes

isi sibrtyi

oyalibebul

stu-is S

Catarebul

rT-erTi nim

afia warmo

masalaTmco

nax. 3. araTan

eduRebis zon

azidan Can

ebiT [1,4], s

TxvevaSi, S

gaxurebis

midan xel

cxel kont

is simetri

li msjelob

SeduRebis

eqsperiment

muSis Senad

dgenilia q

odneoba – M

abar sisqeTa

naSi temperat

ns, sxva sa

sxvadasxva

SesaZleblo

s adgili

ovnurad d

taqtSi da

ulad.

ba mkafiod

teqnolog

tTa Sedege

duRi werti

qvemoT (nax.

MATERIALS SCIE

119 

wertilovani

turis adgilm

aSua-

sis-

obas

sqe-

daiZ-

gan-

d da-

giaTa

ebiT,

ilis

. 4).

nax.

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

i SeduRebis e

monacvleobis

4. sxvadasxva

dros mi

masa

si

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

eleqtrodi d

s SesaZleblo

sisqis nimuS

iRebuli simet

ala – uJangav

isqeebi – 1= 3

Е

__________NSACTIONS OF G

da

oba

STa kontaqtur

triuli wert

vi foladis,

3mm; 2= 7mm

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

ri SeduRebis

tili

 

_ У 

s

Page 120: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  120  www.gtu.ge

daskvna

amrigad, moxda SeduRebis kritikuli zo-

nis xelovnurad gardaqmna naklebkritikulad

da denis arsebuli saangariSo sididis saTa-

nado gazrdam SesaZlebeli gaxada sxvadasxva

sisqis detalebis wertilovani SeduRebis ma-

Rali da stabiluri xarisxis uzrunvelyofa.

mocemuli meTodi SeiZleba gamoyenebul

iqnes ara marto sxvadasxva sisqis detale-

bis, aramed sxvadasxvagvari masalebis (maT

Soris Tanabari sisqis) wertilovani Sedu-

Rebisas [2,4]. 

 

 

literatura

1.  Nikolaev A.K. Some Features of Contact Welding. Journal “RITM”, 2014 (in Russian), E‐mail: [email protected] 

2.  Sulamanidze A.K. Mathematical Approximation of Current Density Dependence from Thickness Change in Contact 

Welding Blank. Bulletin of the Georgian Academy of Sciences, 151, №1, 1995, pp. 77‐84 (in Georgian). 

3.  Sulamanidze  A.K.,  Kakhishvili  G.S.  Heating  of  Point  Welding  Samples  by  Half‐working  Electrodes.  Georgian 

Engineering Novelties , №4, vol. 75, Tbilisi, 2015, pp. (in Georgian) 

4.  Smirnov I.V, Sidorov V.P., Zakharenko A.S., Gilyazev E.S., Dobrovolsky V.G. The Welding Method of Elements with 

Big Difference in Thickness. Patent RU №2469828, 2012 (in Russian)

 

 

 

UDC 621.791:762.5 

SCOPUS CODE 2506 

 

CONTROLLING THE LOCATION OF PRESSURE CONTACT WELDING POINT 

 

A.  Sulamanidze Department  of  metallurgy, metals science and metal processing,  Georgian Technical

University, 68a, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

G. Kakhishvili  Department  of  metallurgy, metals science and metal processing,  Georgian Technical

University, 68a, M. Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

G. Vatitadze, head of LLC “Gabo”, doctor of technical sciences 

E‐mail: gabriel‐[email protected] 

Z.  Sabashvili,  associated  professor, Department  of metallurgy, metals  science  and metal  processing  faculty  of 

chemical technology and metallurgy, GTU 

E‐mail: z‐[email protected] 

 

ABSTRACT:  The  reasons  of  violation  of  symmetric  location  of  the  pressure  contact welding  point  of  different 

thickness materials have been analyzed and special construction of the electrode has been worked out.  

Page 121: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  121   #4 (498), 2015 

Artificial control of the current line in the thick‐walled piece has been made and, as a result, symmetrically located 

weld point, guaranteeing high and stabile quality of the joint, has been received. 

 Resume:  

 

KEY WORDS: geometry of detal; electrodes; electrical contact; hot contact; half‐working electrode; liquid nucleus; 

welding zone;   

  

 

 

UDC 621.791:762.5  

SCOPUS CODE 2506 

 

УПРАВЛЕНИЕ МЕСТОРАСПОЛОЖЕНИЕМ ТОЧКИ КОНТАКТНОЙ СВАРКИ 

 

Суламанидзе А.К. Департамент  металлурги,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Кахишвили Г.С. Департамент  металлурги,  материаловедения  и  обработки  металлов,  Грузинский технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

Г. Ватитадзе, доктор технических наук, директор ООО «Габо» 

E‐mail: gabriel‐[email protected] 

З.  Сабашвили,  ассоц.  профессор  Департамента  металлургии,  материаловедения  и  обработки  металлов 

факультета химической технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: z‐[email protected] 

 

 АННОТАЦИЯ: Проведён анализ причин нарушения симметричного расположения точки контактной сварки 

разнотолщинных материалов и разработана конструкция специального электрода. 

Осуществлено  искусственное  управление  линией  тока  в  толстостенной  детали  и  получена  симметрично 

расположенная сварная точка, гарантирующая высокое и стабильное качество соединения.  

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: сварка; жидкое ядро;  горячий контакт;  электроконтакт;  геометрия детали;  электроды; 

зона сплавления; полурабочий электрод. 

  

  

  

Page 122: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  122  www.gtu.ge 

UDC 666.293.5.4:004.14 uak

SCOPUS CODE 2508 

msxvili infrastruqturuli proeqtebis efeqturobis amaRlebaze

orientirebuli gadawyvetileba

i. berZeniSvili qimiuri da biologiuri teqnologiebis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

m. siraZe qimiuri da biologiuri teqnologiebis departamenti, saqarTvelos

teqnikuri universiteti, saqarTvelo, 0175, Tbilisi, m. kostavas 69

E‐mail: [email protected]

 

recenzentebi:

j. Sengelia, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis qimiuri da

biologiuri teqnologiebis departamentis profesori

E‐mail: [email protected] 

T. lolaZe, stu-is qimiuri teqnologiisa da metalurgiis fakultetis qimiuri da

biologiuri teqnologiebis departamentis asocirebuli profesori

E‐mail: [email protected] 

 

anotacia: SemoTavazebulia konkurentu-

nariani antikoroziuli erTSriani minanqre-

bis Seqmnis axali teqnikuri gadawyvetileba,

romelic infrastruqturuli megaproeqtebis

efeqturobis amaRlebazea orientirebuli.

statiaSi warmodgenilia milsadeni konstruq-

ciebis qcevis aRmweri maTematikuri modeli.

Sedarebulia “Savi” (danafaris gareSe) da an-

tikoroziuldanafariani milebis saeqsplu-

atacio parametrebi.

sakvanZo sityvebi: danafari; efeqturoba;

infrastruqturuli proeqtebi; milsadeni;

minanqari.  

 

Sesavali

saqarTvelos mdgradi ganviTareba metwi-

lad damokidebulia misi, rogorc satranzi-

to qveynis potencialis efeqtur gamoyenebaze.

msoflio mniSvnelobis milsadenebi saqarT-

velos aZlevs ara marto ekonomikur efeqts,

aramed qveynis ekonomikuri da politikuri

usafrTxoebis erT-erTi Semadgenelicaa, rac

Zalisxmevis gaZlierebas moiTxovs axali

megaproeqtebis realizebisaTvis [1-3].

energetikuli infrastruqturis strate-

giuli mniSvnelobidan gamomdinare, Zalze

aqtualuria gazsadeni sistemis gamarTul

funqcionirebasTan dakavSirebuli safrTxe-

ebis Tu SesaZlo riskebis Sefaseba da, sa-

dac es SesaZlebelia, aRmoifxvras an minimu-

Page 123: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

mamde Semc

arsebul

risk-faqto

logiuri

milsad

risk-faqto

dasxvaa. a

departamen

kvleveb

saden sis

nawili (5

lic Ziri

daskdomaz

roziuli

luri da

losTvisac

ZiriTa

bunebri

porto inf

ba miRweu

praqtikis

Zlivi dac

val qveya

yeneba mso

6  

cirdes mil

bunebriv

orebis gav

ziani da s

en sisteme

orebis zem

aSS-is magi

ntis (PHMS

biT dadgin

temebze mo

50%) gamowv

iTadad mo

ze. milsade

dacvis sa

a mniSvnel

c.

adi nawil

ivi airiT

frastruqt

ul iqnes s

gamoyenebi

cvis Tvals

naSi silik

flio stan

masalaTmco

lsadenis m

da social

vleniT ga

xva uaryof

ebze safrT

moqmedebis

istraluri

SA) mier na

nax. 1. ka

nda [4], ro

omxdar ava

veulia ko

dis mileb

eni transp

akiTxi sul

lovani xd

i

momaragebi

turis saime

saukeTeso

iT. koroz

sazrisiT, m

katuri min

ndarti gax

odneoba – M

mTel sigr

lur garem

mowveuli

fiTi Sedeg

Txis Semcv

xarisxi s

i milsaden

axSirwyalb

anadis gazsad

miz

m kanadis

ariaTa ume

roziiT, r

bis koroz

portis ant

l ufro aq

deba saqar

is da satr

edooba Sei

saerTaSor

ziisagan xa

msoflios

nanqrebis g

da [3, 6, 7].

MATERIALS SCIE

123 

rZeze

moze

eko-

ebi.

veli

sxva-

nebis

bade-

bis

doo

dakv

[4, 5

m

maTi

Sesw

piro

denebze momxd

zezebi (1984_2

gaz-

tesi

rome-

ziul

tiko-

qtua-

rTve-

rans-

iZle-

riso

angr-

mra-

gamo-

m

lad

nom

vis

ani

(cxr

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

satranspo

obis dasad

virvebebi k

5].

milsadenebz

i mizezebis

wavlil iqn

obebi da mt

dari 46 rRvev

004 ww.)

miRebuli g

dis milebi

ikurad mom

Seqmnilia

minanqrebi

rili 1).

er

Sedgen

∑(SiO2+ ZrO2 +

∑(Al2O3+ B2O3

∑(SrO + CaO +

∑(Na2O + K2O)

∑(Со2O3+ СuO

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

orto infr

dgenad Cat

kanadaSi, ev

ze avarieb

s kanonzom

na milsade

tyunebis mi

vis ZiriTadi

gamocdile

is mominan

mgebiani “D

a maRalteq

is Tanamed

rTSriani d

Sedgenilo

niloba

+ TiO2)

)

+ MgO)

)

O)

Е

__________NSACTIONS OF G

rastruqtu

tarda sta

vropasa da

bis warmoS

mierebebis d

eni obieqte

izezebi (na

ebis safuZ

qrebis uax

Direct” teqno

qnologiur

drove sist

danafarebi

oba (mas. %)

mas

50,7 – 60,8

8,7 – 13,1

9,3 – 13,9

18,4 – 21,2

1,1– 2,1

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

uris saime-

atistikuri

a amerikaSi

Sobisa da

dasadgenad

ebis garemo

x. 1). 

velze fo-

xlesi eko-

ologiisaT-

ri erTSri-

tema [7, 8]

cxrili 1

s

. %

 

_ У 

-

i

i

a

d

o

-

-

-

-

]

1

Page 124: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  124  www.gtu.ge 

danafarebs axasiaTebs gluvi zedapiri,

sasurveli sisqe, kargi adhezia, uforoba da

sxva. dabaltemperaturuli ugrunto minan-

qrebi, romelTa siaxle daculia saqarTve-

los patentebiT, ar Seicavs toqsikur

fTors, tradiciul Zvirad Rirebul nikel-

sa da liTiums, misi zedapiris xarisxi da

saeqspluatacio parametrebi Seesabameba sa-

erTaSoriso standartebs (cxrili 2).

axali masalebis TvisebaTa cxrili naT-

lad gviCvenebs, rom minanqari praqtikulad

srulad akmayofilebs damcavi danafarebi-

sadmi wayenebul normebs: minisebri danafa-

ri eqstremalur pirobebSi gamocdisas

mJava- da tutemedegia, mtkicea meqanikuri

moqmedebis mimarT (kumSvis mimarT winaRo-

bis Zala iseTive aqvs, rogorc, magaliTad,

Tujs), maRali SeWidulobiT xasiaTdeba da

mniSvnelovnad xanmedegia.

cxrili 2

Seqmnili minanqrებis saeqspluatacio parametrebi

№  Tviseba parametri

1 mJavamedegoba, ISО 2743 0,12-0,14 mg/sm2

2 tutemedegoba ISО 2745 0,21-0,32 mg/sm2

3 wyalmedegoba duRilisas, ISО 2744 0,003-0,004 mg/sm2

4 Termomedegoba, DIN 51167 230-250С 

5 dartymamedegoba, GOST 3-17-48-98 5,1-5,6 j

6 simtkicis zRvari kumSvisas, GOST 3-17-48-98 1500-1600 mpa

7 mikrosisale 6800 mpa

8 cveTamedegoba, DIN 51152 0,7-0,8 mg/m2

9 fritis kuTri eleqtrowinaRoba, ρ293 ≥ 1010 om•m

10 adheziuri simtkice, EN 10209 1-2 bali

moyvanili Sedegebidan aseve Cans, rom

Txeli 450 mkm sisqis mqone ugrunto minan-

qari saukeTeso eleqtrosaizolacio maxasi-

aTeblebiT (ρ293 ≥ 1010 om•m) gamoirCeva.

maTematikurad Sefasebuli da Sedarebu-

lia foladis (danafaris gareSe) da gavr-

celebuli antikoroziuldanafariani milebis

eqspluataciis vadis xangrZlivobis alba-

Toba da efeqturoba, maTi eqspluataciis

konkretuli pirobebidan gamomdinare.

dasaxuli amocanebis gadasawyvetad gamo-

yenebul iqna maTematikuri modelebis agebis

principebi da meTodebi.

SemoTavazebuli maTematikuri modeli Sem-

deg fizikurad mkafio warmodgenebs efuZ-

neba: vinaidan milsadenTa sistema aris ara-

rezervirebuli, igi SeiZleba ganxilul iq-

nes, rogorc masobrivi momsaxurebis erTxa-

zovani sistema mtyunebaTa mudmivi inten-

siurobiT [9]. aseTi sistemisaTvis mzaobis

funqcia Seuferxebeli muSaobis albaTobis

funqcias emTxveva:

Km(t) = P0(t) ,

xolo gacdenis funqcia – mtyunebis alba-

Tobas:

k გ (t) = P1(t) .

kolmogorovis diferencialur gantole-

baTa sistemis Tanaxmad:

00 1

( )( ) ( )

dP tP t P t

dt ;

Page 125: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

ISSN 1512‐0996

www.gtu.ge 

sadac μ

sistemis

aRdgenis

miRebul

rom minis

luataciis

de zrdis

saSualeba

eqspluata

wads, org

weliwads.

 

unda iT

sakmaod d

Sedegebis

pirobebul

vis kargad

maTematiku

daskvna

amgvara

cavi stra

6  

1( )

dP t

dt

= 1/Tა ar

aRdgeniT

saSualo d

li monace

sebri dan

s vadis xa

da igi dR

aa. „Savi“

aciis vada

ganuldanaf

„liToni

Tqvas, rom

damajerebla

saimedoob

lia mdgoma

d aprobireb

uri meTode

a

d, SemoTav

ategiis meS

masalaTmco

0 1( ) P t P

is paramet

unars axa

dro).

mebis anal

afari mil

angrZlivob

Res yvelaz

anu fol

ar aRemat

fariani mil

– minanqari

nax. 2.

cifrobriv

ad gamoiyu

ba da safu

areobaTa a

buli siste

ebis gamoyen

vazebuli

SveobiT mi

odneoba – M

1( )P t ,

tri, rome

asiaTebs (T

lizma gviC

lsadenis

bas 40_45 w

ze ekonomik

ladis mil

teba 2_3 w

lebisa –

i“ kompozi

„Savi“ da ant

saeqspl

vi maCvenebl

ureba. miReb

uZvlianoba

albaTobebi

emuri anal

nebiT.

efeqturi

iiRweva: mil

MATERIALS SCIE

125 

elic

Ta _

Cvena,

eqsp-

lam‐

kuri

lebis

eli‐

10_15

ciis

efeq

Seu

alb

eqsp

sad

reo

biT

f

anti

tac

 

tikoroziuld

luatacio par

lebi

buli

gan-

isaT‐

lizis

dam-

lsa-

deni

gaz

45

xoe

Rir

dina

r

mil

mSen

ENCE – МАТЕРИ

________stu-is Sr

qturoba a

ferxebeli

baToba ( p

pluataciis

ac s Seu

obaTa raod

i maCvenebe

foladis m

ikoroziul

cio paramet

danafariani m

ametrebi

is eqsplu

rda (7-is

wlamde, r

ba, milebis

rebulebis

amikuri max

rekomendebu

lebis gamo

neblobisaT

ИАЛОВЕДЕНИЕ

___________romebi – TRAN

aseve Zalz

muSaobis

ip ) mniSv

s efeqturo

1

s

i

E

uferxebeli

denobaa, iE _

li.

milebis (d

ldanafarian

rebi mocem

milebis

uataciis v

nacvlad, s

regionis e

s konkurent

Semcireba,

xasiaTebleb

ulia fol

oyeneba mi

Tvis.

Е

__________NSACTIONS OF G

ze maRalia

sas sistem

vnelovnad

obis maCvene

i iE p ,

i muSaobi

_ efeqtur

danafaris

ni milebis

ulia me-2 n

vadis xang

standartis

ekologiuri

tunarianob

milsaden

bis ucvlel

ladis momin

ilsadeni

___________TU – ТРУДЫ ГТУ

#4 (498), 201

a, vinaidan

is yofnis

Warbobs

ebeli

is mdgoma-

obis piro-

gareSe) da

saeqsplua-

nax-ze.  

grZlivobis

s mixedviT)

i usafrT-

ba da TviT‐

nis hidro-

loba.

nanqrebuli

sistemebis

 

_ У 

n

s

.

-

-

a

-

s

)

-

-

i

s

Page 126: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  126  www.gtu.ge 

literatura

1. http://for.ge/view.php?for_id=29994&cat=1.  S.  Pavliashvili.  Features  of  Development  Georgia,  as  a  Transport 

Corridor. 2014‐01‐26 p.  

2. http://ge.bp.com/go/doc/1335/145153/‐BTC. 

3. Korshak A. A. Nechval A.M. Pipe‐line Transport of Oil, Oil Products and Gas. ‐ Ufa: Design Printing Services, 2005. 516 p. 

(In Russian). 

4. ASM Handbook Volume 13C, Corrosion: Environments and Industries (ASM International) 2006 pp. 1026‐1036. (In 

English). 

5. National Energy Board.  [2008,  July]. Focus on Safety and  the Environment. A Comparative Analysis of Pipe‐line 

Performance, 2000 – 2006. (In English). 

6. Smirnov L.A. How to Create a Safe Protection for Pipes and Equipment in the Oil Industry // Eurasian Metals, 2002, 

№ 10. ‐ pp. 38‐39. (In Russian). 

7. Berdzenishvili  I.G. Functional Corrosion‐Resistant Enamel Coatings and Their Adherence Strength. //Acta Physica 

Polonica A, 2012, vol.121, №1, pp.178‐180. (In English). 

8. Georgian patent P4765. I. Berdzenishvili. Frits for direct on vitreous coatings. Official Bulletin of Industrial Property, 2009, 04.10, #7. (In Georgian). 

9. Probabilistic Methods  in Computer  Science. Under  edition of  Lebedev A. N.  and Cherniavsky  E. A. M  .: Higher 

School, 1986. 312 p. (In Russian). 

 

UDC 666.293.5.4:004.14 

SCOPUS CODE 2508 

 

ORIENTED SOLUTION INCREASE THE EFFICIENCY OF MAJOR INFRASTRUCTURE PROJECTS 

 

I. Berdzenishvili Department of Chemical and biological technologies, Georgian Technical University, 69, M.

Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

M. Siradze  Department of Chemical and biological technologies, Georgian Technical University, 69, M.

Kostava str, Tbilisi, 0175, Georgia 

E‐mail: [email protected]

 

 

Reviewers:  

J. Shengelia, professor, Department of chemical and biological technologies, faculty of chemical technology and 

metallutgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

T.  Loladze,  associated  professor,  Department  of  chemical  and  biological  technologies,  faculty  of  chemical 

technology and metallutgy, GTU 

E‐mail: [email protected] 

 

ABSTRACT: There is proposed the new technical solution in the creation of competitive anticorrosive direct enamel 

coatings,  significantly  improving  the efficiency of  infrastructure mega‐projects.  In  the paper  there  is described  the 

mathematical model to estimate the behavior of pipe‐line constructions. The operating parameters of “black” (non‐

coated) and coated pipes are compared. Resume:  

 

KEY WORDS: coating; efficiency; enamel; infrastructure projects; pipe‐line. 

Page 127: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

masalaTmcodneoba – MATERIALS SCIENCE – МАТЕРИАЛОВЕДЕНИЕ

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  127   #4 (498), 2015 

UDC 666.293.5.4:004.14 

SCOPUS CODE 2508 

 

РЕШЕНИЕ, ОРИЕНТИРОВАННОЕ НА ПОВЫШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ КРУПНЫХ 

ИНФРАСТРУКТУРНЫХ ПРОЕКТОВ 

 

Бердзенишвили И.Г. Департамент  химической  и  биологической  технологий,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

Сирадзе М.Г. Департамент  химической  и  биологической  технологий,  Грузинский  технический университет, Грузия, 0175, Тбилиси, ул. М. Костава, 69  

E‐mail: [email protected]

  Рецензенты: 

Дж. Шенгелия, профессор Департамента химической и биологической технологий факультета химической 

технологии и металлургии ГТУ 

E‐mail: [email protected] 

Т.  Лоладзе,  ассоц.  проф.  Департамента  химической  и  биологической  технологий  факультета  химической 

технологии и металлургии ГТУ  

E‐mail: [email protected] 

 

 АННОТАЦИЯ:  Предлагаются  новые  технические  решения  в  создании  конкурентоспособных  антикор‐

розионных  однослойных  эмалевых  покрытий,  значительно  повышающие  эффективность  инфраструктурных 

мегапроектов.  В  статье  приведена  математическая  модель,  описывающая  поведение  трубопроводных 

конструкций. Сопоставлены эксплуатационные параметры «черных» (без покрытия) труб и труб с покрытиями.  

 

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: инфраструктурные проекты; покрытие; трубопровод; эмаль; эффективность.  

  

  

             

Page 128: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  128  www.gtu.ge 

ავტორთა საძიებელი

Author’s index 

Указатель авторов      

aleliSvili m. 43

arabiZe g. 68

berZeniSvili i. 122

gabaraevi J. 9

gelaSvili e. 43

gordeziani al. 110

TuSuraSvili p. 43

ioseliani a. 55

kanTelaZe n. 110

kaxiSvili g. 116

kenWiaSvili n. 110

kobalaZe n. 43

kokilaSvili r. 26, 31

labaZe r. 31

metreveli a. 84

metreveli m. 18

miqautaZe m. 110

siraZe m. 122

sulamaniZe a. 31, 84, 116

failoZe n. 9

fxalaZe i. 68

qerqaZe j. 31

CijavaZe n. 50

CorgolaSvili d. 43

WeiSvili T. 37, 50

xitiri g. 26, 31

xotenaSvili b. 18

xuWua T. 43

javaSvili z. 37

jafariZe d. 55

jayel-xundaZe z. 55

Khutsishvili M. 93 

Loladze T. 88 

Maisuradze N. 88 

Mikadze O. 88 

Nakhutsrishvili I. 88 

Shengelia L. 93 

Верулашвили Ф.Г. 78 

Кашакашвили Г. Б. 99 

Кашакашвили И. Г. 99 

Кашакашвили Б. Г. 99 

Турашвили В.Ш. 78 

Хазарадзе О.Г. 78 

 

 

 

Page 129: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  129   #4 (498), 2015 

ავტორთა საყურადღებოდ! 

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სამეცნიერო შრომების კრებული არის

რეფერირებადი ჟურნალი, რომელიც გამოიცემა წელიწადში ოთხჯერ (პირველი ნომერი

მოიცავს პერიოდს 1 იანვრიდან 31 მარტამდე, მეორე _ 1 აპრილიდან 30 ივნისამდე,

მესამე _ 1 ივლისიდან 30 სექტემბრამდე და მეოთხე _ 1 ოქტომბრიდან 31

დეკემბრამდე). 

კრებულის დანიშნულებაა მეცნიერების განვითარების ხელშეწყობა, მეცნიერთა და

სპეციალისტთა მიერ მოპოვებული ახალი მიღწევების, გამოკვლევათა მასალებისა და

შედეგების ოპერატიულად გამოქვეყნება. 

სტატია მიიღება ქართულ, ინგლისურ, რუსულ ენებზე და ქვეყნდება ორიგინალის

ენაზე. 

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თანამშრომელთათვის სტატიის გამო-

ქვეყნება უფასოა. 

სტატიის ავტორთა რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს სამს. 

კრებულში ქვეყნდება სტატიები ახალი მეცნიერული კვლევების შედეგების შესახებ

შემდეგი თეორიული და გამოყენებითი დარგების მიხედვით: 

  

მშენებლობა 

ენერგეტიკა, ტელეკომუნიკაცია 

სამთო-გეოლოგია 

ქიმიური ტექნოლოგია, მეტალურგია 

ტრანსპორტი, მანქანათმშენებლობა 

არქიტექტურა, ურბანისტიკა, დიზაინი 

ბიზნესინჟინერინგი 

ინფორმატიკა, მართვის სისტემები 

აგრარული მეცნიერებებისა და ბიოსისტემების ინჟინერინგი

  

 

 

Page 130: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  130  www.gtu.ge 

გთავაზობთ სამეცნიერო სტატიის გაფორმების წესს: 

ნაშრომი წარმოდგენილი უნდა იყოს ნაბეჭდი სახით A4 ფორმატის ქაღალდ-

ზე, არანაკლებ 4 გვერდისა (არეები _ 2 სმ, ინტერვალი _ 1,5). თანდართული უნდა

ჰქონდეს გამოყენებული ლიტერატურის სია; 

სტატია შესრულებული უნდა იყოს doc ან docx ფაილის სახით (MS Word) და

ჩაწერილი ნებისმიერ მაგნიტურ მატარებელზე; 

ქართული ტექსტისთვის გამოიყენეთ Acadnusx შრიფტი, ზომა 12; 

ინგლისური და რუსული ტექსტების შრიფტისთვის _ Times New Roman, ზომა 12; 

სტატიის ქუდი უნდა შეიცავდეს შემდეგ ინფორმაციას: 

 

o უაკ-ს (უნივერსალური ათობითი კლასიფიკაცია) 

O SCOPUS  CODE  (სამეცნიერო ჟურნალების კლასიფიკატორი. ხელმისაწვდომია

საგამომცემლო სახლ „ტექნიკურ უნივერსიტეტში“) 

o ავტორის (ავტორების) სახელს, მამის სახელს, გვარს 

o ავტორის (ავტორების) ელექტრონული ფოსტის მისამართს და საკონტაქტო

ტელეფონს 

o დეპარტამენტის დასახელებას  

 

სტატიაში ქვესათაურებით გამოკვეთილი უნდა იყოს შესავალი, ძირითადი ნა-

წილი და დასკვნა; 

ნახაზების ან ფოტოების კომპიუტერული ვარიანტი შესრულებული უნდა იყოს

ნებისმიერ გრაფიკულ ფორმატში, გარჩევადობით არანაკლებ 150 dpi-სა; 

სტატიას უნდა ახლდეს ანოტაცია და საკვანძო სიტყვები ქართულ, ინგლისურ და

რუსულ ენებზე; 

სტატია შედგენილი უნდა იყოს წიგნიერად, მართლმეტყველებისა და ტერმი-

ნოლოგიის დაცვით, სტილისტური და ტექნიკური შეცდომების გარეშე; 

ავტორი (ავტორები) პასუხს აგებს სტატიის შინაარსსა და ხარისხზე. 

  

გთავაზობთ სტატიის წარმოდგენისთვის საჭირო დოკუმენტაციის ჩამონათვალს:

 

ორი რეცენზია  

რეცენზიის გაფორმების წესი იხ. http://publishhouse.gtu.ge/site_files/recenziis nimushi.docx 

ფაკულტეტის სასწავლო-სამეცნიერო ლიტერატურის დარგობრივი კომისიის

სხდომის ოქმის ამონაწერი. 

Page 131: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  131   #4 (498), 2015 

To the authors attention!

Transactions of Georgian Technical University represent reviewed, periodical edition, which is published four times a year. (the first number includes the period from 1 January to 31 March, the second number - from 1 april to 30 June, the third number - from 1 July to 30 September and the fourth - from 1 October to 31 December).

Purpose of collection is assistance of science development, new achievements of scientists and

specialists, operative publication materials and results of scientific researches. The articles are accepted in Georgian, English and Russian languages (are published in original

language). The publication of articles for the workers of Georgian Technical University is free of charge.

The amount of author’s article mustn’t exceed 3.

In transactions are published articles about results of new scientific researches according to the

following theoretical and applied sphere of a branch:

Building Energetics, telecommunication Mining-geology Chemical technology, metallurgy Transport, engineering industry Architecture, urbanist, design Business-engineering Informatics, systems of management Agrarian sciences and biosystems engineering

There is offered the rule of official registration of scientific articles:

The volume of a work is determined with A4 paper size, no less than 4 pages (margins - 2cm,

line spacing -1,5) and with a list of references;

The article should be carried out in form file doc, docx (MS WORD), written down on any magnetic carrier.

For Georgian text there is used Acadnusx font, size 12; For English and Russian texts there is used font - Times New Roman, size 12; The beginning of the article should contain the following informations:

Page 132: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  132  www.gtu.ge 

o UDC (Universal Decimal Classification) o SCOPUS CODE (Science Journals Classification. Available at Publishing House GTU) o Name, surname of author (authors) o E-mail and contact telephone of author (authors) o The name of department in all three languages

In the article with subtitles should be isolated the introduction, the body of the article and the

conclusion; Computer version of pictures or photos must be done in any graphic format with the recognition

no less than 150 dpi; The article should have abstract and key words in Georgian, English and Russian languages; The article should be written correctly, with the observance terminology, without stylistic and

grammatical mistakes; Author (authors) is (are) responsible for content and quality of article.

There is offered the following documentation for the article presentation: Two reviews

See how to write a review http://publishhouse.gtu.ge/site_files/recenziis nimushi.docx Minutes of the Faculty's Sectoral Committee Meeting, Educational and Science

Literature

  

Page 133: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ ISSN 1512‐0996   stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ 

www.gtu.ge  133   #4 (498), 2015 

К сведению авторов!

Сборник научных трудов Грузинского технического университета является рефери-руемым периодическим изданием, которое выходит в свет четыре раза в год (первый номер включает период с 1января по 31 марта, второй номер – с 1 апреля по 30 июня, третий номер – с 1 июля по 30 сентября и четвертый – с 1 октября по 31 декабря).

Назначение сборника – содействие развитию наук, новых достижений ученых и специа-

листов, оперативная публикация материалов и результатов исследований. Принимаются статьи на грузинском, английском и русском языках (публикуются на языке

оригинала). Для сотрудников Грузинского технического университета статьи публикуются бесплатно. Количество авторов статьи не должно превышать 3.

В сборнике печатаются статьи, касающиеся результатов новых исследований по следу-

ющим теоретическим и прикладным отраслям:  

Строительство Энергетика, телекоммуникации Горное дело-геология Химическая технология, металлургия Транспорт, машиностроение Архитектура, урбанистика, дизайн Бизнес-инженеринг Информатика, системы управления Инженеринг аграрных наук и биосистем

Предлагаем порядок оформления научных статей:

  Объем работы определяется форматом бумаги А4 с интервалом 1,5, содержащей не менее

четырех страниц (поля = 2см), со списком литературы. Статья должна быть выполнена в виде файла doc или docx (MS Word), записанного на

любом магнитном носителе. Для грузинского текста используется шрифт Acadnusx, размер 12. Для английского и русского текстов – шрифт Times New Roman, размер 12. В начале статьи должна содержаться следующая информация:

Page 134: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

 

_____________________________________ stu-is Sromebi – TRANSACTIONS OF GTU – ТРУДЫ ГТУ   ISSN 1512‐0996 

#4 (498), 2015  134  www.gtu.ge 

o УДК (Универсальная десятичная классификация).

o SCOPUS CODE (Классификатор научных журналов, который доступен в «Издательс-

ком доме ГТУ»)

o Фамилия, имя, отчество автора (авторов). o Адрес электронной почты автора (авторов) и контактный телефон. o Название департамента на трех языках.

В статье подзаголовками следует выделить введение, основную часть и заключение. Компьютерный вариант рисунков или фото должен быть выполнен в любом графичес-

ком формате распознаванием не менее 150 dpi.

Статья должна иметь аннотацию и ключевые слова на грузинском, английском и рус-

ском языках. Статья должна быть написана грамотно, с соблюдением терминологии, без стилистичес-

ких и грамматических ошибок. Автор (авторы) ответствен за содержание и качество статьи.

 

Для представления статьи необходимы следующие документы:

 

Две рецензии Оформление порядка рецензии см. http://publishhouse.gtu.ge/site_files/recenziis nimushi.docx

Выписка из протокола заседания отраслевой комиссии научно-учебной литературы факультета.

 

  

    

 

 

 

      

  

 

Page 135: I H J V T < Bshromebi.gtu.ge/storage/archit/24/pdf-1460102894... · a. fran (Tavmjdom e. baraTa T. gabadaZ e. elizba d. Tavxel z. kiknaZe, a. mowone g. saluqv (germania), A. Pran

redaqtore

kompiuter

gadae

60X84 1/8. p

s

ebi: l. mama

uli uzru

eca warmoe

pirobiTi n

agamomceml

alaZe, d. q

unvelyofa

ebas 23.10.2

nabeWdi Ta

lo saxli

quriZe, m. p

e. qarCavas

015. xelmo

abaxi 8. tir

`teqnikur

preobraJen

si

owerilia

raJi 100 eg

i universi

nskaia

dasabeWdad

gz.

iteti~, Tbi

d 15.12.2015

ilisi, kos

. qaRaldi

stavas 77

is zoma