hazegerf - digital library for dutch literature4...

Hazegerf

Frans Schleiden

bronFrans Schleiden, Hazegerf. Joh. Roosenboom, Heerlen 1947 (tweede druk)

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/schl001haze02_01/colofon.php

© 2013 dbnl / erven Frans Schleiden

III

E wòad väöraaf

Ouwertiedsj wòate hazegerf en brommeleblaar benao i gidder hoeshouwe gebroekt.Och kattesjtats en vlièrethieë; doezend-gulde-kroed en lingebluj.

Ene minnige, dè zich der maag bedorve houw, dronk zich dao-aa gezond. 't Waoroch köslich1) väör de lèver en de neere en 't reeniget 't blood. 't Waor good väör alles.

Dit book heisjt: Hazegerf en brommeleblaar. 't Zunt vertilsekere, die ich han geploátlants gen haol wèèg, i gen binnede2), op klève'n èëd3) en zandgrond, i dodlèger4) enblòak5).

Dao trof ich der Sjang en der Klös, der Pitter en der Joep Ze blefte get sjtòaklandere6) en wat ze vertaote7) han ich opgesjrève.

Ich been8) t uch aa en maog t uch good dòa wiè hazegerf en brommeblaar..... tègede verdorvenigheed huutsegendaags.DER SJRIEVER.

Eindnoten:

1) uitstekend.2) laag gelegen wilanden.3) klei.4) nat weiland.5) moeras.6) praten7) vertelden.8) bied.

Frans Schleiden, Hazegerf

1

't Mot wel ezu get wiej 'n verdorvenigheed zieë

't Trieng sjtong i gen abdieëk en krèësj. 't Houw e retsept i gen heng väör der man.Dè waor sjwoer krank. De traone leepe-n-em lants t gezich en druppete op t retsepten leepe dao in e pultje, bei-ee.

Der Hèër abdieëker pakket zich t retsept en kèëk t nao. E zoeët zienge brul en zoot'm op gen naas en kèëk nog ins en sjot mit der kop. Doew krèësj t Trieng lank-e-weg.Der Hèër abdieëker reep op der jonge Hèër abdieëker en wiej dè komt en t retseptloos, sjot dè och mit der kop en de

vrouw abdieëkesje mòs kòame en diej heel t retsept hieël wied va zich aaf en trokde sjowwere op.

t Trieng krèësj, dat 't nit waor väör aa te zië en 't zaat: ‘Hèër, is t wurkelich ezusjlim mit 'm?’

‘Ija’, zaat der Hèër abdieëker, ‘wat hat der man?’‘Ja Hèër’, zaat t Trieng, ‘t mot wel ezu get wiej 'n verdorvenigheid zièë. E is ene

mond of innig gelè nao heem


2

kòame oet gene beuisj mit natte veut en wie e zoot kaffe te drinke, sjloog 'm derswungel in der kop. Vèr hent 'm doew nao ge bid braat en e is sèr nit mieë opgesjtande.Van doew aa hent vèr mit sjarmengthieë gewirkt en 'm um gen hat mit kamillegebieënd en 'm aahouwend 'n werm kroek a gen veut gelaat. t Hat nuuks genotst.Der kouwe brand sjièngt 'm meester te zieë en noe bin ich nao der dokter gewest.’

‘Hm, hm,’ zaat der Hèër abdieëker, ‘en noe zut 'r nao der dokter gewest?’‘Jao Hèër, 'ns kiekke of dat get hulpt.’Der Hèër abdieëker kreg zich e glaas, woe ‘aqua pura’ op sjtong, sjot 't in e fleisjke

en dong dao e paar druppe-n-i diej 't fleisjke sjwat kleurete.‘Makt 't mer good sjterk, Hèër, zaat 't Trieng, “vèr hent al van alles geprobieëd”'t Gong nao heem mit 't fleisjke en droog 't väör zich, gans väörzichtig i gen heng.

Diej zow 'm wel helpe. Ze waor jò och sjrikkelich duur. Me kus jò och zelver getmit wirke en sjarmeng of fleere dò bei dòa of doezend-gulde-kroet.

Ene minnige, dè zich dao mit hat gered. En da kumt-e zelève nit mieë in dè nattebeuisj.

't Trieng gong al ummer flotter en 't waor 'm gans lieèt i gene kop.Der baa houw de middetsieng op inge daag lèèg gedronke. “Drink mer”, houw 't

Trieng gezaat, “des te ieëder bis te wir bèëter.”Mer 't houw 'm nuuks genotst.'t Trieng houw doezend-gulde-kroet geholt en kattesjats en wèègberei, och blaar

va bròmmelesjtruuk en gedrugde wolbere.... Der urme vadder wòad noe ins wermen da wir ieskaod. 't Wòad ummer sjlimmer mit 'm.

De vrouw Peltjes zaat: “Dat zal wel. E it jao nuks; e mus beëter èëte.”'t Trieng gong a ge bid, kreg der man mit de hand en zaat, als kriesjentère:

“Hoebèët” wat wilste....?Wilste èëpel mit bottersaos? 't Zunt nog get èëpel dao. Of....has te zin op ene hirring....? En went vèr 'm i Paries motte hòale, zaagt t mer.’

De vrouw Stiefs komt, ocherm, mit ene telder zoermoos en zaat: ‘Ich houw nogget zoermoos en daat: Gang en draag 't der naober.’

Der naober evvel sjnappet nao aom en winket va nee: Laot mich mer sjtil gewèëde,'t wet och wir bèëter.

Doew zaat de vrouw Peltjes, mit dat ze zich de owwe


3

aafdruuëget: ‘Dè-n-urme-n haos.... waat.... ich han nog get bottermilk heem op evuur sjtòa, mesjie wilt e dat’ en wiej ze d'r mit komt, zuuëtet der kranke en wool zenit.

De jongewaore va gen koel kòame. Ze houwe der pungel op 'n vinsterbank geworpeen wiej 't Trieng dao zoot te kriesje, zaat der Sjang: ‘Noe liej doch nit der ganseivvige daag te janke. Daova wet e nit bèëter.’

Mer 't Trieng zaat: ‘Dèr mansluuj hat gee hats. 't Is uch egaal went der baa sjturft.’Ene daag of innig

sjpieëder wòad der vadder hieël sjlèët. E wool nog get zage en koët 't nit mieë. 't Zootget in zieng kèèl es went inge kriesjt.

't Trieng waor opgesjpronge en wosj 'm mit ene natte sjwam durch 't gezich enreep: ‘Joep, gauw nao kaplaon en zag 'm e zow alles mitbringe.’

D'r Joep sjprong op 't rad. E laat zich väöruvver wiej ene renner en voor wie enewille. Kaplaon komt mit 't Fes1) De vrouw Peltjes komt i geloope en reep: ‘Juzzes,Marië, Deus, sjtank us bei, hat 'r de litenei van alle hilige?’

Ze worp zich op 'n knee en bènet: ‘Herr, erbarme dich unzer’. Mè kaplaon zaat:‘'n Owweblik’ en ze sjweg.

Der vadder laog sjtil i ge bid en waor wies wiej 'n kets. 't Waor 'm es went 't hoesop en aaf gong en alles um 'm heen woad lieët en vaal.

Doew zaat-e: ‘Trieng, doe mos.... went ich doeëd bin.... de drèger.... e drupkesjudde.... hei en och... a gen boom. En laot de jonge e bred hòale.... bei der bekker....en lèèg mich went ich doeëd bin.... op twei sjteul.’

Doe zonk e meu in de kusses neer.


4

‘Joep!’ reep 't Trieng, ‘gouw nao der dokter, zag e zow sjnak kòame!’Ze goove der vadder de gezende kets en bènete de litenei. Zienge aom sjtokket e

paar maol, gong nog ins hieël deep en blef sjtèëke.Der baa waor doeëd.'t Trieng vèget zich de traone aaf en bond zienge sjnuutesplak der vadder onder

gen kin en aove uvver der kop bei-ee en zaat: ‘Vèr hent alles gedòa en 't hat nuuksgenotst. 't Mot wel ezu get wie 'n verdorvenigheed zieë gewest.’

Get sjpieëder loewete i Lutterendal de klokke en de luuj zaate: ‘Dè, dat is väör dèoet 't Haagebuutje. - Zieëker e besjlaag - ja, dat is 't sjlimste.... e besjlaag.’

't Trieng gong bis bei de liek en zaat: ‘Doe urme sjelm, doe has in die lève nit väölgehad, noe zal dich evvel nuuks mieë fèle, vir laote dich sjun begrave.’

De liek wòad igezerkt en ze laate op de kis drei kruutskere va sjtruuësjpieter, eeaove, ee in 't midde en ee a gen veut en diej ins komte kiekke, worpe allegenaaf2)

lants gen zerk mit e meike paom get wiewater, bende e vadderonzer, zuuëtete ins enzaate: ‘Ja kinger.... dat is 't litste’ en da gonge ze nao heem.

't Trieng houw väöl gekréësje, bezonder bei 't graaf. De jonge waore wies en blas.Nao de begreffenis gonge ze bei 't Sjtienebepke zich ee krieje mit de nonke, desjwäöger en de fettere.

Heem leete ze zich der vlaam goot sjmake. Ezugaar 't Trieng laachet wiej der nonkSjang zieng wietse vertillet en allenei reepe ze: ‘Dè nonk Sjang, dè is evvel good.’

Eindnoten:

1) de H. Communie.2) van boven naar beneden.


5

De pyramied à la Carousselle

't Zondes i gen kirk sjteet der Lowie mit de knee baove der wiewatesjbak oet. En opde fesdaag hulp-te der kuster de hukste1) ketse2) oetpitsje3). En went ze 'm nit in dertoernverein heie, kuuëte ze de pyramied à la carousselle nit make. Ummesj der Lowieis sjrikkelich sjterk.

Der Joeëzep ‘oet gene pool’ komp ins mit zie aod sjummelke i gen sjmid en wiedat tirreke4) besjlage waor, gong der Lowie onder 'm zitte en pakket 'm mit de vusjtepoeëte vas en ezu droog e 't sjummelke ‘mit de hofiezere en all’ de däör oet. Doewreep der sjmid: ‘jonge, holt de vaan, da gunt vèr ezoeë durch gen durp getrikke.’ Mèder Joeëzep ‘oet gene pool’ ergeret zich, dat e sjwat wòad en t sjummelke houw detraone i gen owwe.

t Zondes nao de bronk waor i Gummelich e internationaal toernfes. Dao komtediej va Aoke en diej van Morreset en och de Oebelsje. Die zunt allemaolinternationaal.

De Lutterendaler, wao der Lowie bei is, naome de harmenei mit en wiej zeoptrokke, sjpèëlete ze t Amalgama va Horbach, dat der kuster väör diej gelègenigheedhouw gecompenieëd. Mè de keu va gene ‘övvesjten hoof’5) koeëte de trom nit goodverdrage en biezete6) lants gen haage op, dat de waatsje7) hun uvver gen ruk vlooge.

I Gummelich leep alles bei-ee. Dat kumt, umdat ze dao zelève nuuks hent gezieëen och gee versjtand hent va richtige moziek. De kinger heele zich bei der Lowieumdat dè ezu lank waor en ze dem good koeëte zieë.

Op de wei makete de vereine ieret-halber8) ene toer um de kios. Dat huuët zichzoeë. Dat woste diej van Lutterendal och wal.

Daonao heel der direkter va Gummelich ene sjproch9) en dronk op de gezondheedvan alle vereine en och van der kunnik en de kunnikin va Belje, diej, wiej e zaat,alwir in e vleegmasjien gezèëte houwe.

De vereine moste de noemere trikke. De Pruuse trokke noemer ee, Morreset twei,Lutterendal trok drei. De Aöker moeëte alzoeë beginne konssjtukker te make. Zehoove mit erm en bee en t waor sjrikkelich wat ze vèëdig kregte. Diej


6

va Morreset bowwete 'n pyramied. t Veel evvel sjnak op, dat ze ginge richtigecarousselsboom howwe.

Intelich10) komt Lutterendal mit de pyramied à la caroussel, woeë zich ene minigeop gesjpitst houw. De harmenei pakket zich de insjtremente väör 't Amalgama. DerLowie ging in temids sjtòa, kèëk ins nao gen loët i va wège de hugde en zoot zichmit oetgesjtrekde bee deeg en vas i gen èëd.... Um 'm hee bukkete zich 10-12 man,diej zich an 'm vasheele. Uvver dön klomme andere in de hugde; dao op klom tJennejüpke mit de Limburgsche vaan: wit en blao. E sjtong dao in de loeët wie derhaan op der tòan. De luuj wolle applaudisseere; der direkter van de Lutterendalerevvel goof 'n e teeke: nog get wade. Ummesj t mos nog kòame en..... noe komt t. Decaroussel gong drieëne. Der Lowie wòad mit gedrieënd en ezu dat t 'm sjlëët wòadväör gen owwe. E broeket al zieng kraf en reep: ‘Mardío jonge, towt{problem}11) uch get;donderment, mich gunt de knòake doebbel’. Der Lowie volt, dat 't 'm drieënet i genek{problem}p. E zaog nuuksmiee. 't Flikkeret 'm väör gen owwe, de knee begonn-n-'mte {problem}ève.

De harmonei wol jus t Amalgama i zitte. Doew leet der Lowie zich gòa en deganse caroussel platsjet inee wie ene ouwe perplüj.

t Jennejüpke sjòat mit de vaan uvver der perplüj aaf en loog in 't graas te kiekkewie ene meikèver. De jonge looge uvveree. Ze sjreiete en vlookete durchee. Me zaognuuks mieë wie heng en bee.

Lantsem-aa worrete ze zich oetee. Alling der Lowie blef lieje. Ze sjpolte-n-'m derkop en de owwe mit water en heele-n'm get cognac a gen naas en nao e paar minutesjtong e wir rèët, meu en krank en e zaat: Donderment, jonge, dat waor evvel sjwoer.Dat heel nog gee pèëd oet.

‘Wat jaomer!’ zaat der redacteur van de Oebelsje Siedoenk, 't waor ezu fie an 'tgoeë en noe vilt der ganse tempel in ene knao.’

Der direkter van de Lutterendaler trok mit de jonge gans sjtil op heem aa en aater'm komte diej van de harmenei - wie van e begreffenis - mit t Amelgama i gen teisj.{problem}12)

Eindnoten:

1) hoogste;2) kaarsen;3) uitdooven;4) diertje;5) bovenste hoeve;6) liepen;7) graszoden;8) uit beleefdheid;9) rede;

10) eindelijk;{problem}11) haast u wat;

12) plofte.


7

De rees nò Visé

‘Pitter’, zaat der Joep, ‘doe bis vunf en drissig; doe mos mer trowe’.Der Pitter zaat nüks, e bezoog der Joep ins es wente zage wool: ‘Allemòl good en

waal, mè mit wè?’‘Pitter,’ zaat der Joep, ‘doe zes nüks’ ich weet evvel gans genau wats te zage wils;

doe wils zage: ‘Mit wè?’. Maak dich ging zurg, Pitter, ich zal dich e medje bezurge....ee wat good sjprèëke ka, doe zes jò, och wenste sjprèëke mos, gaar nüks.... ee medjeoch, wat verstand hat - verstand has doe och, mè nit genog vör 't daagse gebroek.Alzoeë Pitter vèr gunt e Zondig bei de patesj nò gen kirk en vare dan aaf nò Visé.Ummesj dò wont é medje vür dich en 't heisjt Philippientje.’

Ezu waod gedòa.'t Waor nog gans vreug, wiej ze dè Zondig nò gen kirk gonge. De Hillige sjtonge

nog te sjlaope in der sjèèm va de pilare. De Hillige Sint Anna waor evvel al wakkeren griemelet tège der Pitter, es went ze zage wool: ‘Jong, ich bin benujt, wiej dat mitdich zal afdriene wède hüj.’

Landsem-aa blòzet der daag e vaal gries lit durch de vinstere i. Doew wòate deHillige wakker. 't Wòr es went ze hun mentel glad sjtrèëke en ze vowwete de hengezu wiej ze der daag uvver motte sjtòa. De Hillige Sint Berb kreg zich heure tòan op'n erm en de Hillige Sint Kathrieng 't rad i gen heng. Der Hillige Paulus how ziengelange sèbelster1) 't undesjte òve en drienet 'm gouw um en kèëk nò der Hillige SintThommus, dè nog sjleep. Och der Hillige Joesep houw dat gezieë en e laachet ensjteet e paar maol mit de zèèg op 'n èëd, zoedat zienge nòber der Hillige Sint Thommuszich vervieret2) en wakker wòad.

Dò piepet 'n däör en e gans klee aod wiefke komp i gesjloefe en gong zich an deummerwèrende Hulfe zitte. Op {problem}emòl wòad de däör opgeworpen en kampeveer, vunf kinger i geklabattere. Alle Hillige kèëke um en wòre vroeë, dat ze wirkinger zòge.

Der Joep en der Pitter houwe sjtil dò gesjtande, de köp vol sjwoer gedanke.'t Komte al mieë en mieë luuj en de mis begon.


8

Der pater houw de prèdig en sjprook uvver der ieësjtand en e zaat, 't wuur bèëterneet te trowe. Och der Hillige Paulus hei dat gezaat. Der ieësjtand wuur enewieësjtand. En der Joep daat: dat begint good.... went der Pitter dat mer goodversjteet....

En ezu wòr 't: der Pitter zaat, wiej ze i gen Kirksjtraot wòre: ‘Joep, ich waat nogget, ich bin uvverhoop3) nog te jonk...., ich....’

‘O! wat doe duppe!’4) Doe versjees dat verkieëd. Vuur dich is 't bèëter te trowe;doe kans nit op eege bee sjtòa. Went dè pater pastoer wör, sjpreuk e och väöldüdeliger. Wat gift dat mit dich; doe has noe nog ginne orrentlige5) knoop mieë agene rok.’ Dat zoog der Pitter dan och i en ze gonge op rees.

An der Tsol i Gummelich

wòate ze aagehowwe. Dat wòr der Joep nog nit gepassieëd. Höm visitierete ze evveloch nit, mè waal der Pitter en wiej ze vèëdig wòre, vraoget der Joep: ‘Hèëre..... datdèr der Pitter ezu nò visitieët.... Dè lit zich leever doeëd sjloa es datte zow sjmoekele!’En doew zaate de Hèëre: ‘E kamp os verdaat vör, e kiekt graat of wente kaffiesjmoekelet.’

Dat sjloog der Joep in ene laach en e zaat: ‘Hèëre, der hat rèët; der Pitter hatwurkelich huuj e gans aadig gezich op stoa. E is huuj ezu väöl wie op de broedsrees.Mè vèr motte gòa. 'n Ander kieër drinke vèr os ee te hoop6) vèr hant noe ginge tied.Adieë te same.’

Ze kreege zich der tsog i Gummelich nò Visé. Dò zoot in der coupé 'n modder mite kink. Dat kink moeët zich mit erlobnis brèëke en dat waor der Pitter zie geluk. 'tWòad 'm sjlèët um genemaag en hèë brook zich mit erlobnis och. 'Ne dikke DuutscheHèër, dè dò zoot, kreeg 't och benauwd en doog mit erlobnis 't zelvige en der Joepzaat:


9

‘Kom, Pitter, vèr gunt dò aater in dè coupé’ - En wiej ze dò zoote, zaat der Joep:‘Pitter, 't hoovet zich al mer inge mieë mit erlobnis te brèëke, da wür 't mich och almit erlobnis gans sjlèët wòade.’

Entelich wòre ze i Visé. Visé is e sjun sjtedje. Me kan dò van alles haa en dat komtte paas. Der Joep wol 't Philippientje, went 't mit der Pitter verlobt wòr, e gesjenkgève. Ze blefte vör 'ne winkel sjtoa, wò nuuks wiej grülle7) en baare8) sjtonge.

‘Pitter,’ zaat der Joep, ‘ich gèèl9) dich en 't Philippientje huuj op der Verlobungsdaage gesjenk. Ich gleuf, 'n kompesbaar10) wür gans schun!’

Ze gonge i en goole 'n groeëte blao11) kompesbaar. Der Pitter mos ze drage, da veel't nit ezu op, dat der Joep diej sjenke wool.

Graad wie ze um der kant gonge, der maat op.... dò komt 't Philippientje oet genkirk. Der Pitter zaat: ‘Joep, 't wèëd mich nit good; kom truk.’ Mè der Joep bleef sjtaoen zaat: ‘Pitter, pas op of ich kraak dich ing, das-tet ach daag veuls. Mingste ich wuurgek? Noe hot dich good, hür, wat ich dich zaan.’

Dò komt 't Philippientje op 'n aa. 't Waor gans sjtödig12) en houw ene hood mitdikke blao-sjwatte bakproeme op. Um get te zage, zaat der Joep: ‘Philippientje, datis der Pitter.... ene vrund va mich.... E hat zich in der tsog mit erlobnis motte brèëke;'t is evvel noe weer bèëter’ En 't Philippientje zaat: ‘Woveur had 'r die baar bei uuch?’Dat sjloog der Joep in ene laach en e zaat: ‘Kink, da zal ich t dich mer zage: diej isvuur dich. Vèr wolle huuj verlobungsfes viere.’

Dò laachet 't Philippientje gans verlège en zaat: ‘Ich dank dich, Joep; ich houw 'tmich al lang gedaat. Sjun, dats-te der Pitter mit braat has. Da kan der Pitter mit osviere.’

En 't Philippientje pakket der Joep i gen erm, en der Pitter leep der nève mit debaar op 'n sjowwere en e zaat: ‘Ezu is 't 't bitste, Joep; väöl geluks allebei...., ich waatnog e jaor.’

En wiej ze wiejer gonge, zaat der Joep: ‘Wè hei dat gedaat?’ En 't Philippientjevraoget: ‘Wat mingste Joep?’ En der Joep zaat: ‘....Dat dich die baar ezu good gevallehei, kink!’

En wie ze lants gen kirk op 't hoes van 't Philippientje aa gonge, zaat der Pitter:‘Doe zes jo ginge get, wa Joep?’


10

‘Wova?’ zaat 't Philippientje.‘Van dat brèëke, kink,’ zaat der Joep.

Eindnoten:

1) sabel;2) schrok;3) ueberhaupt;4) domme kerel;5) fatsoenlijke;6) samen7) stenen potten;8) groote inmaakpot;9) koop;

10) zuurkoolpot;11) blauw;12) deftig.

't Wèhrhafte Drüd

IAoke a gen Klappergaas sjteet 't sjtandbild va der wèhrhafte sjmid. E hat der hamervas en deet juus es wente der Hèër va Jüllich nog ing gève weul. E sjteet dò gansalling en dat is verkieëd. Dòmus aater 'm sjtoa zieng vrau: 't wèhrhafte Drüd. Ummesj't is nit ezu zier1) der wèhrhafte sjmid, dè Aoke gered hat; dat is veul mieë zieng vrau't wèhrhafte Drüd.

In 't jaor 1276 rowwenieret der Hèër va Jüllich gans Aoke. De Aöker lèëte hongeren sjand en ieëlend. De kingerkere wòate mager en krank. Ouw luuj wòre ging mieëin Aoke; diej houwe dat leed nit mieë konne drage en wòre der inge nò der ander eshupkere2) ieëlend nò gene Kirket gedrage wòade. De mander3) dörete nit. Ze wòrebang um opgehange te wèëde, wiej eneminnige boete de stad op 'n binde4) hong.

't Drüd how 't der Hindrik al e minnig mòl gezaat: ‘Doe bis ginge sjòt polver wèëd.Zit dèr kèls5), der mander! Dèr lot uur vroluuj en kinger honger lieje. Hat 't nog nitlang genog gedoëd?’6) En ezu sjtong 't Drüd och deks i gen sjtraot en da reep en sjreiet't dat 't sjallet durch de Klappergaas; en da komt 't Beb va gen Tolbet en 't Fing vagen Plet en 't Sjting en 't Trees en 't Poeja va gen Roeës en ze braate hun kinger miten sjtooke de erm nò gen loeët i en reepe sjand en sjimp aaf op de mander va gansAoke.

Ins op ene murge wòr der Hindrik i gen sjmid. E uvverdaat nog ins de litaneij, die't Drüd 'm uvver der Graof va Jüllich houw väörgebend en dò hoeët-e op eemòl esignaal van 'n trompit klinke va de stadsmoere her. E heel zich 't hats vas. Ummesje wos, dat der Graof mit zieng saldòte wir gong trikke durch de sjtraote va de staden waor bang,


11

nit vör der Graof va Jüllich, och nit väör de saldòte, doch väör zieng vrau, en wiejde trompitte nog ins sjallete, doew hoeët-e i gen hoes 'n däör toesjlòa en 't Drüd kampnò gen sjmid i gesjtoeve en reep: ‘Huusjte7) dat, Hindrik? Noe zal der Graof wir durchAoke kòame paradeere mit zieng saldòte. Is dich dat allelee?’ En der Hindrik zaat:‘Mie leef Drüdje, doe bis ummer e good aos gewest, lòt vèr 't mit geduld drage; 't isnoe eemaol nit andesj. 't Is Gods Wil!’

't Drüd kreeg owwe wie poatèëpel wiej 't dat hoeëd; 't sjnappet zich der groeëteamboshamer en reep: ‘'t Is noe genog; do gees noe en sjlees 'm der kop i! En wenstenit wils, da gaon ich mit 't Bep en 't Fing en 't Sting en 't Poeja va gen Roeës - endaonao beginne ver mit uuch mander.’

Dèr kont wal dinke, dat der Hindrik 'ne sjwoere sjtriet i zie hats te sjtrieë houw....Wat te dòa? Dao klonk 't signaal op e nuujts; 't klonk en sjallet gans vrei en vrechdurch de sjtad en me hoeëd 't masjeere8) al van de saldòte. An 't sjmidvinsterke sjtondder Hindrik te kieke en nève-n-'m 't Drüd. Der Hèër va Jüllich rèët gans sjtols vöropop zinge belsje hings.

‘Hindrik, noe is 't tied! Wente an de sjmid kunt, gees doe in der wèèg sjtòa ensjlees 'm der kop i.’

Der Hindrik vervieret zich haof doeëd en zaat: ‘Wat minste wal? 't Zunt 'r welvofsig bei em. Dat kan ich nit; ich han och nog ginge kaffie gehad, en ich bin ochmer alling.’

‘Ich gòa mit dich,’ zaat 't Drüd, ‘ich help dich.... Vlot.... hei is der hamer.’Der Hindrik volt, dat 't moeët, e pakket der hamer, kèëk nog ins de vinster oet en

gong op de däör aa en.... kamp wir truuk en zaat: ‘Druudje, went vèr ins waadete,bis de ander va Aoke allenei mit gonge?’

‘Nuuks dova, doe gees noe.... en flot.... dò koame ze.’Der urme Hindrik mos - e leep der wèèg op, der hamer i gen heng. Der Graof

grèëp 't pèëd mit der tuuëgel vas en heel sjnak halt; e zoog, wat te dòa wòr.Aater der Hindrik sjtong 't Drüd, mit ene tweide hamer, vur went 't nüedig waor,

en 't reep: ‘Hèër va Jüllich, noe is 't tied; kom naoder, vèr zunt nit bang.’Der Hèër va Jüllich trok zienge sèbelster en e kamp en sjwinget 'm durch de loeët....

Mè der Hindrik waor ezu loeës en sjprong aater 't Drüd, mè 't Drüd heef 'm um deoeëre, dat 't sjallet, en de saldòte va Jüllich laachete en der


12

Graof reep: ‘Drüd, wenste wils, konste offeceer wèëde bei mich.’Dat leet der Hindrik zich nit gevalle; e sjnappet der hamer en sjloog drop los. Der

usjte sjlaag vong der Hèër va Jüllich op mit zinge sèbelster,9) dè evvel i sjtukke lantsgen èëd sjprong. Der tweide kosse nit mieë opvange en dè trof 'm op-ene kop, dat esnee zakde wie 'ne cylinder.

De saldòte va Jüllich zatte-n-et op ene leup op de sjtadsmoere aa. I gen Klappergaaswòate de vinstere opgetrokke Dò aater houwe de Aöker sjtòa kieke en ene minnigehouw zich e Vadder Onzer väör der Hindrik gebend. Noe wòr 't andesj en ze reepe:hoera! en komte op 'n sjtraot.

Ze laate der Graof va Jüllich, dè an 't sjterve waor, i gen sjmid en hòalete der hèërpastoer. Doch wiej dè kamp wòr e al doeëd en de Aöker trokke allenei nò gene maaten der sjnieder oet gen Klappergaas gong op de trappe van 't sjtadhoes sjtao en heel'n sjpruch10) en zaat: ‘Luuj van Aoke! Hüet! Der Hèër va Jüllich is ezu juus versjlagewòade durch der Hindrik, dè bei mich de mantoere make lit. E hat melève bei gingeandere sjnieder laote wirke en ich hun 'm altied good bedind. Der Hindrik hat gansAoke gered. Wat zat dèr luuj va Aoke?’

En 't ganse volk wòr vroeë en reep: ‘Lève der Hindrik!’ En ze pakde-n-m op 'nsjowwer en drooge-n-m der maat rònd.

En opziej an de moer van 't sjtadhoes sjtond 't Drüd bei 't Bep en 't Fing en 't Sjtingen 't Poeja en ze sjotte zich van 't laache en 't Drüd zaat: ‘Dèr höt dat gezich mottezieë, wiej ich 'm de sjmid oet dref, dè voelig!.... Dat kunt 'r mich gleuve, ich hei 'mder nak um gedriend, went e nit oet de sjmid wool.’ En 't Poeja zaat: ‘Doe has rèët,Drüd; diej mansluuj zunt nit mieë wiej vreuger; 't is ginge mieë der bei, de get döët.’11)

Dao op eemaol sjloog 't Drüd de heng in-ee en reep: ‘Jummich, kinger, deus, ichmot gòa!.... Dao houw ich nit aa gedaat.... Wat zal dat geve;.... ich han de milk op evuur sjtòa.... die kòkt mich uvver!’

Eindnoten:

1) zoo zeer;2) hoopjes;3) mannen;4) weilanden;5) kerels;6) geduurd;7) Hoort ge;8) marcheeren;9) sabel;

10) rede;11) durft.


13

Ozze Haan

Ozze Haan hat t zondes en t werkeldags de gowmontoer aa....: e wies kammezaool....1)

ne roeë frak mit ne greune sjtats.... gèèl kamasje en um gen haos ene fienge ringekraag. Dao bòven oet blinkt e roeëd gezich en ne roeë kamp wie Botsjed aater Aoke.

Dò kamp op eemaol.... ene nujje haan heem nève bei der naober!... ne gans roeë....inge mit ouwwertiedsje poefmowwe.... en da bloeëtskops en zonder kamp.... en ezugroeët wie e kaof. Dò heel zich alles uvver op.

De ouw kloek en de bonte, de wiesse pul en ouch 't kwiebeske gonge ins drop aa.Ozze haan kos ze nit alling laote gòa en gong mit. 't Kwiebeske natuurlich leep gansväörop. Ze kròape alle vunf durch gen haag de nobbesj-wei i en donge juus es wentzemer kampe umwurmkere te zeuke. Ozze haan tokkelet es wente zage wool: Kinger,kriet uch mer aaf, 't zunt nog wurm dao.

Dò komp och dè andere haan gans vrundsjaftlich gedrieëne en gebeuge en kèëkzich de naobere ins alleneu good aa. Hèe begos ezu gaar te dabbe en wurm väör 'nte zeuke en de hoonder te lokke. Dat geveel ozze haan evvel neet.... e zoot zich inde hugde.... de bros väöroet.... de vläö-


14

gele bis op n èëd en macheered op en aaf en tokkelet gans ge-ërgerd en e krieënetoet protes, dat t sjallet durch de wei.

Dè andere haan leet zich dat neet gevalle en begon och i postuur op en aaf te gao....en krieënet och.... mè ezu erbermlich, dat alles laachet en 't kwiebeske sjprong vasjpas de loeët i, twei.... drei maol aateree.

Me zow zelver haan motte zieë, um te veule, wat dat vör n onieër is vör ne haan,went me ezu oetbelaacht wet. E kneupet zich der rok toe, trok de sjowwere vöroeten kamp gans vrech nòderbei en doew blef e sjtòa en rikket zich in al zieng lengde,dong de owwe toe en krieënet nog ins, nog väöl erbermliger wiej usjter en t kwiebeskereep: ‘Dat is ginge haan!’ Dat waor dem noe te dul,.... e kratset twei drei maol i genèëd en sjprong op der ozze aa. Ozze haan bukket zich en der andere vloog twei meterwiejer i gen èëd. Evvel e goof t nit op en veel op e nuujts aa. Mè ozze haan sjpronguvver 'm her. Der andere wòr wir gereed en sjloog mit de vläögele rets en links umzich heen. Ze kregte zich te pakke en rèëte zich t kammezaol durchee. Ze sjprongevan ee aaf en hòalete ene aaleup um des te wuster wir aa te valle. 't Blood sjprong 'noet gen owwe. Ze krieënete en sjreiete va pieng en woole ophuure, doew reep 'tkwiebeske: Hins, lot kòad aaf! Zit dich uvver 'm hee. En doew begon t sjrikkelichstehanebiete wat ich melève ha gezieë. De kloek reep hulp en mòad.... de pul wòr al noheem. 't Kwiebeske zoot op 'n haag en heel zich mit der retse poeëd an de linker ziej't hats vas. 't Blood sjprietset 'n oet de bros en oet der kamp en wiej ze nuuks mieëzooge leete ze zich los. Ze howwe-n-es dik en gonge nò heem. Wiej der ozze 'tkwiebeske nève zich zoog in 't nò heem gòa, wosj e zich mit de vläögele 't blood oetgen owwe en zaat: Kwiebes, wenste nog ins sjtäöëkels, krieste knuup, huuësj-te?Dan gong e ins zoepe, kèëk nog 'ns der hoof2) op en aaf en sjprong no gen rik op.

Ezu wiej 't mit de hane geet, geet 't och mit de luuj. Me hat luuj, diej minge....ander luuj weure ging luuj. Ieësj.... went ze zich ins uvver en weer 't kammezaol ofde bloes kapot gerèëte hant, wet 't andesj. De sjlimste luuj evvel zunt nit de hane,mè de kwiebeskere, diej dò roope: Lòt koad aaf!3) Diej kwiebeskere muste noe endan ins knuup krieje,.... wat zat dèr?

Eindnoten:

1) vest;2) hof - hoeve;3) de jongens roepen bij 't oplaten van vliegers: Lòt kòad aaf!


15

De Munneke I Ville

Der broor Erwinus wòr sjupper op ter Munnikef. E zoot a ge meyestüuntje1) bei desjaop op zie sjtulke. De sjaop houwe voor in avandant2) en me ròak der hunning ende zaft va de klieë. Hei en dao laoge de deere mit troeppe beie-nee en nirgelete3) 'tzaftige graas. Der sjuppesjhonk houw zich lank-e-weg oppen èëd gelaat, - de sjnuutstussje de vusjte poeëte en dreumed.

Der Erwinus koeët noe ongesjtuuet in der biebel lèze. E houw dè biebel van eneouwe broor geërfd, die hieël gelieëd gewest wòr en 'm eeges mit de hank geschrèvehouw. Bezondesj de usjte littere wòre absjeulich fie en ongenieëdig sjun en dò isjtonge de luuj wò uvver gesjrève wòad es wie Noë mit de ark. Der Erwinus loos vaLot zieng sjuppere, diej ruuze houwe mit diej van Abraham. E houw e minnig mòlmit vruid gelèze, wiej Abraham dat ezu sjun houw in òader braat. Ummesj t is nuukswèëd, went sjuppere ruuze bent. Huuj zoeët e get andesj. - Dò sjtong de gesjiechteva Jacob bei Laban.... e blaaret wiejer. Dò zaog e juus wiej de vrouw va Lot op dènurme sjelm gesjolde houw. 't Wòr wonder! e heel zich an 't blaare en vond neet wattejuus wool. In der biebel ruukt me och der hunning en de zaft van de klieë. Dò is vörgidderinge in avandant. Me hat evvel daag, dat inge der kop nit der hèr sjteet. 'sSjunste bevilt da nit. Der Erwinus dong der biebel toe, en kèëk nò de zon, diej bòvede Mechelder danne good geël ondergòng. Dat git4) god weër, daat-e, dat git botteren kieës en voor5) vör de sjaop. Va gen heuverdenne komt ene fijne witte nivvelneergesjtrèëke mit netsde en vóssjigheed vör de weie en 't veld.

't Loewet ovvesklok en der Erwinus zonk i ge veld oppen knee. E heel der kópgebòge en de heng gevowwe in der witte baat. Donò dref-e de sjaop bei-ee en gonge nò heem nò ter munnikef. Der broor Johannes houw de koffere6) lüëte gesjoeët7) ennuuj ketse dri gedòa. Diej moeëte de munneke gidder ovvend mit nème nò gen kirk.Ummesj der gank dè va ter munnekef onder gen èëd durch gong, wòr duuster en lanken och i gen kirk moste ze lit ha vör de vesper te bène en 't komplieët. Der broorAndreas, dè


16

cellularius wòr, komt mit de sjwerver, die i ge pannes gèëte houwe. 't Wòre-ter zesdizzen ovvend. Ze heie nog gèèr get blieve klappe8) an der urme-doeisj. Ze wòre meuvan 't sjwerve en i ge pannes zoot 't zich god. Gidderinge van 'n houw get nuujts tevertille Mè went der broor Andreas sjellet9) wòr 't tied en moste ze mit, vör zich indesjuur va ter Munnekef e pletsjke te zeuke vör de naat.

De munneke zoeëte zich gidderinge zieng lüet, makde ze aa en gonge hunnertwelf10) nao gene kelder i, wò de däör wòr van der gank. Ze tròkke zich de kaboetse11)

i gene kop! Ummesj 't wòr kaod in dè gank. Ze gonge inge vör inge aateree en heelede lüëte hoeëg vör zich oet. Lantsem klòm 't hoeger en hoeger op. Dò wòre trappeen me moeët verzichtig gòa, umdat de moere bouwvellig wòre en de trappe hei endao aafbrökkelete. Der broor Andreas houw 't de abtiste va Botsjed al eminnigmòlgezaat.... och van de kirk, diej sjendlich oetzaog,.... wò òve in der plafong groeëteplakate oetgevalle wòre.... en van de daak12). De abtiste sjtillet ummer oet va jaor totjaor. Der tiende braat häör nit völ op. Wat wool der Andreas doeë. E moeët merwade.

De munneke komte aater gen elter oet en zoete zich an de twei zieje oppen knee.Vör zich zoote ze de lüëte en laate dò nève de beuker. Diej beuker how der broorCassianus zieliger i Kölle gòa hòale; des seligen Henrici Susonis, dess HeiligenPrediger Ordens S. Dominici Buch von der ewigen Weisheit. Went 't ovves de zieëlverdöëd{problem}13) en oetgedruugd wòr va ummer 't zelvige werk bènete ze dò oet devesper en 't komplieët. De zurg en de meudigheed gonge da weg en 't veel wiej nefrisje rèèn op hun zieël. Da verwonderete ze zich op 't litste zelf mit wat vör ne ieferdat ze bènete.

Der Andreas vong aa:Gott merck auff meine hülff....en de ander veele i:Herr eyle mir zu helffen.Ehre sey dem Vatter und dem Sohn und dem heyligen Geisten op e nuujts zoot der Andreas i:Alle Weisheit....en de ander zaate-n-t no:Alle Weisheit....Ps. Der Herr hat Erlösung gesand seinem Volck und seinen Bund gebotten.

Ewiglich, heylig, und schrecklich ist sein Nahm. Die Forcht des Herrn ist derWeisheitAnfang. Guten Verstand haben alle, die darnach thun, sein Lob bleibt ewiglich.


17

Ehre sey dem Vatter und dem Sohn und dem heyligen Geist.En ezu zonge ze durch, de ing rei vör en de ander nò. Went ee vers oet wòr, veele

de andere wir kreftig i. En de gezichter diej nève de lüëte looge, wòre blas va dersjien en glensend va de vruid.

Hun lippe gonge op en aaf en sjtonge nit sjtil:

JESU dir weicht der Sonnenschein,Viel besser richst als Balsam reinDu süsser als der honig bist,Mein liebster Schatz Herr JESU Christ.Du bist ein lieber gnaden Brunn,Mein Hertzens Gast, sein Frewd und Wohn.Ich aber wil mich im Herrn erfrewenund in Gott meinen Heyland frohlocken.

Mè plutslich wòr de vruid oet!Op eemòl wòre de munneke opgesjpronge! Ze sjtonge do vaal en wies.... der sjrik

op 't gezich. Ze heele de lampe vör zich de högde i..... 't Usjte houw de dingklokgesjlage..... twei, drei sjoer sjlèèg, ezu hel es went ene ries ze mit ne hamer hei kapotgehowwe en ezu wild es went ze i sjtukker wuur gesjpronge. Doew kraket der tòanes went de belk opgehaove wöëte en oet de moere gebugd. Donò veele aaten i genkirk der plafong en de pilare uvveree mit e hilsj gekrak.

Wiej luuj, diej loope vör der donder en der blits, ezu vluchtete de munneke oetgen kirk aater gen elter i, de trappen-aaf.

Der Erwinus houwmer twei drei sjrit gedao. Der sjrik houw 'm aagehouwe. E heelzich vas an de moer. Zonder dat e-n-t wos veel 'm de lamp oet gen heng. E zonk op'n knee. 't Komt get lants zien hats op nò der kop. Dat maket 'm duuzelig. E zoog inzienge droomwiej 'n wook opkomt van aater der boeisj en lantsem neersjtrèëk uvverde sjaop en uvver hem hee. E wòl nog roope op de sjaop, mer 't wòr te sjpieë. Noemos hèë och mer ruhig lieje en sjlaope gòa en bène: Mein liebster Schatz Herr JESUChrist....

Wiej de munneke op ter munnekef kommte, wòre ze hunner elf. Der Erwinus wòrnit dao!

Ze gonge truk en vonte-n-'m en braate-n-'m nò heem. Ze sjtonge in zieng cel enzòge wiej 'n vaal kleur uvver zie gezich komp, en bènete dò 't litste van 't komplieët:

Erleuchte meine Augen, dass ich nicht im Todt entschlaff.... In der Höhe hab ichmein Gezelt aufgethan und meinen Stul auff der Wolken säulen. Ich will in Frieden


18

mit ihm schlaffen und ruhen. Herr erhöre mein Gebeth und mein Geschrey kommezu dir.

Der Erwinus dong de owwe op. Uvver zie gezich komt diezelvige vruid wiej bei't bène i gen kirk. Doew wòate de owwe14) hieël groeët, es went e zich verwonderet.E heel der aom op en sjtaret vör zich oet.

En nò e paar minuute sjot der Andreas mit der kop en zaat: ‘Dat wòr get andesj.....dat wòr der doeëd. Lot ver bène vör zieng zieël.’

Wiej 't s' anderendaags

der broor Ewaldus nò Botsjed rèëd, daat e nò, wat der Andreas 'm howgekommandieëd. E mos 't usjte vertille va der urme broor Erwinus, dè bei 't ivalleva de kirk va sjrik gesjorve wòr. Danmos e vertille, dat de ganse daak wuur aafkòame.De kirk wuur verrowwenieëd. All' leug op ene hoop. De abtiste mus zelf mer inskòame en zich dat bezieë!

Richardis von Ulpenich, abtiste va de hoeg adelige jongfere va Botsjed engrondvrouw va Ville hoeëd zich alles gans genau aa. Dat der Erwinus doeëd wòr,dong'r leed. Dat wòr ene wirkzame en brave munnek gewest. Ze leet e kruuts besjtillei Botsjed va sjunne blauwe sjtee, en drop sjrieve:

Hier ruhtBr. Erwinus von Eysden Herren entschlaffen zu Villenden 17 Sept. 1383.Gott trost de Seel. Amen.

Wiej der Ewaldus va de kirk vertillet sjòt ze mit der kop en zaat: ‘Dat zal vör Ville'n ganse onkuste wèëde.’ Ze braat der Ewaldus durch 't kloster en leet 'm zieë watdò


19

alleneu nog gemakt moeët wèëde. Der Ewaldus woat och god opgewaad en wiej ean 't èëte wòr, zaat de abtiste, ‘e zow och väöl kompleminte besjtille i Ville - ze müetnoe gao, ze hei nog allerhand te dòa.’

Der Ewaldus zat zich op der broeng en rèët op Melòte aa de Trichter sjtraot nò,op Ville aa en minget ummer, e hei nog get vergeëte, mè e wos nit wat.

Der broor Andreas wòr gaar nit te sjprèëke. E zaddelet der daag-tenò zelver 't pèëden rèët op Botsjed aa, in alle iel15). E sjtong vör de abtiste en zaat 'r klaor en duutelichwiej de ouw gebroeke weure i Ville: De abtiste müet es grondvrouw va Ville derromp va de kirk onderhouwe. Zoeë wör 't och gewest vör 't jaor 1222 wiej de munnekei Botsjed woeënete en uvver Ville regeerete. Mè mieë wiej 100 jaar hei de abdeinuuks an de kirk i Ville gedòa en dòva komp 't, dat de kirk noe i gevalle wuur. Dertiende van 3 jaor wuur nog nit genog vör dat wir god te make.

De abtiste belòvet de zaak te onderzeuke en noe komte der 7 Jan. 1384 i Ville ige pannes bei-ee in naam van de hoegadelige jongfere Richardis von Ulpenich derbroor Isenbardus oet 't klòster Hummerode va Trier mit der Hèër Sikretarius BernardusHenricus. Ze houwe va Ville geroope de sjildhèëre: Goswinus vaWingberich, Symonva Ter Moere en Reynardus va Cotesse; och de 7 sjèëpe. Der Tilman va Hales, derWerner va Mameles, der Johannes oet gene wèët, der Johannes va Cottesse, ne manva 80 jaor, der Johannes va Còmerig, der Nicolòs oet gen sjtraot en der Johannes derwoof. Dat wòr der ötste va gans Ville. Dè wòr benò 100 jaor.

Dò komte och der Simon Hase, der zoon va der Johannes der woof, der Henricusva Breda en der Nicolòs v{problem} Inder.... diej alleneu tot de pfaar Ville behoeëte.

Der broor Andreas mit der Johannes wòre va ter Munnekef dò.'t Wòad lank en breed uvver de kirk gesjpòake. Der broor Andreas houw 'n lòte

zieë wat nog rèët sjtong va de moere. Ze wòre-n-t ins: 't wòr sjrikkelich. Ze koeëte't evvel nit ins wèëde uvver 't opbouwwe va de kirk Doew sjtong der sjèëpe Nicolòsoet gen sjtraot op en zaat: Dò wuur i jaore nuuks mieë a de kirk gedòa. De abtistewuur te wied aaf en dèët16) dò nit aa. 't Wuur toch ouwe broek, dat de abtiste der rompva de kirk mus onderhouwe.

Der broor Isenbardus va Trier sjòt mit der kop en vroog: of der Hèër sjèëpe deouw gebroeke och wel good kant. Doew zaat der sjèëpe: ‘Dit wil ich gleuve, Hèër,ich bin i


20

Viile jonk wòade en noeëts oet Ville gewest. Ich han hei al 9 pastuuesj gekand endiej hant zelève nit andesj gesjpròake. Dat wòre (ich kan ze uuch neume) ene ziekereHermannus.... doew Jacobus, donò Martinus va Mastreech. Donò ne Hèër Arnoldusva Aubel, 'ne Goswinus va Ròa, 'ne Hèër Henricus Wynantz; doew der Hubertus enJacobus van Riemst en donò is ozze Hèër van noe kòame der Hèër Johannes vaIeëlendörp. Diej hant an de kirk nuuks gedòa. Dat mot de abtiste bezurge. Waal an't koer en dat is ouch nit i gevalle en vilt ouch i jaore nit i. Dèr sjprekt va ouwgebroeke. Vrògt dat ins an der Johannes dò.... dè kan uuch va ouw gebroeke sjprèëke.Der Johannes zaat: Ezu wuur 't ummer gewest en ezu vuur 't ouch noe nog. Der Hèërnotarius Bernardus Henricus sjref dat allemòl op, wiej getuugt woad en der broorAndreas zaat: de abtiste mus ouch dinke an 'n nuj klok, de ouw leug i sjtukker onderder tòan Ouch dat woad opgesjrève.

De abtiste gòf doew der tiende vör de kirk. Ze gong hör famielige nò: der ridderRaso von Ulpenich en zieng vrau Katharina, der Hèër Konrad von Ulpenich en ziengvrau Aleidis, diej sjrikkelich riek wòre. Diej gòve alleneu. Ouch der Hèër Cono vonUlpenich droog dò aa bei - en de nòbere va Ville blefte nit aater en bowwete de kirkop.

Eindnoten:

1) plaatsnaam;2) in overvloed;3) herkauwen;4) geeft;5) voer;6) koperen;7) geschuurd;8) praten;9) belde;

10) met hun twaalven;11) monnikskap;12) het dak;

{problem}13) verdord;14) oogen;15) (alle yl) heel vlug;16) dacht.

Der nonk Macheel

Der Nonk Macheelwòr riek. E houw e hoes, ne kòllef1) en 'n wei, i ge veld 3 murgeterref en get kòan en op de boerelieënbank 3000 gulde! 3000 gulde! en diej wòateummer mieë.

Dò waore-t-er, diej sjótte mit der kop en zaate: ‘Dè Macheel dat verke, dè hat wel'n 20.000 op de lieënbank sjtao en e gift gene get, gee minsj; nuuks gift e! Ezu sjpròòkouch de witvrau Klinket “oet gen drek.” Mè went


21

der Macheel lants komt, da laachet ze vruntelich en zaat: “Dag, Hèër Macheel, dagHèër Frayking.” Mè der Hèër Macheel trok da de ówwe wied op es wente zichverwonderet en kèëk 'r aa en zaat nuuks en gong durch. Ummesj me ka nit verzichtiggenog zieë mit ezun vrauluuj en der Klinket zieliger, dè urme sjelm zienge ieësjtandwòr è richtig vègevuur gewest. En der sjnieder Flòks zaat: e wuuer, wiej e sjtórfpielgraad oet gen drek2) nò gen himmel i gevlòge, ezu dat der hillige Sint Petrus heigezaat: mèmienge leeve man, d'r zit nog nit an de rei, d'r zit mieë wiej 20 jaor tevrug.Doew hei der Klinket de bitste gouw wöäd gegève en gezaat: Lot mich, gevelles hei,'t wòr nit mieë oet te howwe.

Der nonk Macheel zoot Pinksmondig mit zie broor der Sjang in der kaffe van derDroeves Neres en ezu uvver der pot beer hee how der Sjang gezaat: Vruij dichMacheel, doe kums hòs3) an gen doop.

En va doew aa wòr der Macheel zich loeter an 't vruien, ezugaar 't nats in derdroom. Da dromt-e van e kling roeëd en vit Macheelke, ezu kling en ezu vit wie nemöl..... Da laachet derMacheel en sjloog e zich in der sjlaop op 'n knee, dat der hond,dè vör zieng däòr laog, opsjprong en wir gen däör aa boenzet, en begon te bletsje.Da woad der nonk Macheel wakker en reep: Wè is dò, morju, waat ich kom aaf,sapperloot, mit 't gewèer, en went-e nuuks mieë hoeëd laat-e zich wir neer en sjleepde gantze naat nit mieë.

Uvver daag went e lants gen sjtraot gong, gaof e de kinger klumpkere4) en laachete tège jidderinge, 't wòr ezu opvallend, dat de luuj de köp bie-ee sjtooke en zaate:Dè Macheel, dè Macheel, dè sjiengt get in 't sjild te veure, en der sjnieder Floks zaat,e hei e good eugske op 't Fieneke va gene tinnef, dè ouwe gek!’ 't Fieneke wòr wel20 jaor jonger, mesjie nog mië. 't Sjunste wòr, dat ze 't Fieneke och al versjeie mòlbei der Macheel houwe zieë sjtòa en 't hei noe ins nò gen èëd {problem}gekèëke endan wir nò de kanadasse op 'n hulvetwei5), en 't urm dink wuuer gans veralterieëd6)

gewest. 't Sjèèn och, dat ze zich in kòsts7) weule laote aasjrieve en dat ze zich i geneOctober al weule laote trowe.

Der Sjang zieng vrau, wòr, wiej ze dat hoeëd va sjrik nò gen wei i kaome geloope;ze how de heng in ee gesjlage en e zaat: ‘Sjang, wits-t-et van der Macheel?’ ‘Wat?is e doeëd?’ ‘Nee, e geet trowe.’ ‘O, vrau, dat is nit sjlim, da zulle vèr wel igeladewèëde.’


22

'ne Mond dernò wòr der nonk Macheel i ge veld an 't mieëne. E sjloog in der terf,dat 't sjtaol van de zèès joenket. E sjnèët alderhande gezichter. Dao komt lants genereen8) zie broor der Sjang aafgetrampele, wiej ne hèër, de heng op gene ruk, ne kraagi gen haos en 'n sigaar onder gen naas en ezu fie geweisje en gesjòre es went 't Zondegwuuer.

‘Aha,’ zaat der Macheel, ‘doe mos ze ha, 't werkeldaags der kraag aa of..... is getbezondesj?’

‘Dat wil ich gleuve’, zaat der Sjang, ‘ne jong, wie ne möl..... en murge wet-egedupt.’

Der nonk Macheel kos gee wòad oetbringe en zaat nuuks en zaat ‘hè’ en laacheten worp de zèès op 'n sjowwer en zaat: ‘da kom, da is vör huuj enmurge vierovvend.’

Diej naat sjloog e zich in der sjlòòp drei mòl op 'n knee en wiej 't 'm de vieëde9)

mòl uvverkompt, sjprong e op. E sjnappet 't gewèër en mit der vinger an der haangong e de trap aaf. E gong um gen hoes en zoeët alles nò. 't Wòr nuuks te zieë. Ekomt wir op en dong zich de sjwatte mantoer aa en der sjlippe rok en der hoege hoodop en vuur de sjpeegel laachete, dat e zich sjot. Ezu kuuet e zich wal lòte zieë. Doewgong e de keu melke. Ezu gaar de sjwat-bonte vong 't vrèèm. Ze kèëk 'm mit heurgroete truj owwe aa es went ze zage wol: is 't ezu wied? en hèë sjtrèëk 'r uvver generuk en kloppet 't 'r op der kop en zaat: Jowaal, keuke, 't is ezu wied, 't is ene jong, enwiej e an 't melke wòr, kèëk de sjwat-bonte nog 'ns um en sjloog 'm mit der sjtats vavruid der hood van der kop, dat 't nit mieë de meute wèëd wòr 'm op te rape, en dernonk Macheel veel va sjrik op 'n ruk i gen drek. Noe wòr de vruid oet! Gans troeriggong e nò gen hoes i. Do wòr nuuks aa te dòa, e mos zich 'n nuj montoer gòa gèle,en tège de noon komt der nonk Macheel van Aoke, va onder bis òve nuujoetgesjtoffieët en der sjnieder Floks zaat: ‘Da how ich nog rèët gehad; dè makt veuraa.'t Zal wel in October zieë dat e trowt.’

Um drei oer zòw 't kink gedupt wèëde. Wiej ze woole voetgòa, zaat der nonkMacheel: ‘Kinger, noe waat, éé deel mòt ich uuch zaage: a gen doop hot ich de kets10)

òven-aa en 't Bep van onde, van wège 't aade. Ich han ummer huure zage va miebeistevadder, dat 't kink aadet nò dem, dè de kets òven-aa vasheel.’ Mè 't Bep laacheten zaat: ‘Vèr zulle dat wal zieë, Macheel, 't wuuer jo och nit sjlim went e nò michaadet.’


23

Der Hèër pastoer zat zich i gen kirk der groeëte brul op, bekèëk der nonk Macheelins van òve bis onde en begon. 't Gong alles good. - Doe komt de kets. Der Macheelpakket ze aa. 't Bep sjnappet druvver hee. Der Macheel gong hoeger. 't Bep pakketdruvver. En der Macheel sjnappet ze gans òve um de vlam en verbrennet zich devingere, mè dat wòr 'm egaal. E heel ze vas. Der Hèër pastoer wòr erg lantsem, mèder Macheel leet nit los. E sjnèet gezichter, 't wòr nuuks draa te dòa. Vör 2000 guldehei e nit losgelòte en 't lukket. 't Wòr gedoa. E vref zich de vingere aaf, diej ganssjwat wòre - en ze gonge nò heem. Der Macheel zaat gee wòad, mè an zie broor zaate: ‘Sjang, ich hei 't gehouwe en went mich de vingere draa gonge. Ich gòan murgenò der notaar.’

Der daag dernò wirket der nonk Macheel nog nit en gong nò der notaar en leetalles wat e how sjrieve op der naam van Macheel Benedict Frayking.

‘Ja hèër notaar, dat bin ich nit, dat is der zoon van mie broor Sjang en dè erft alwat ich han.’

Eindnoten:

1) tuin;2) plaatsnaam;3) binnenkort;4) lekkers;5) plaatsnaam;6) verlegen;7) binnenkort;8) grens;9) vierde;

10) kaars.


24

De duuvel kriet e ongeluk

‘Vrouw, wò is der Piër?’‘Ich weet 't nit.’‘Vrouw, da zal ich 't dich zage. Ich weet woe 'n is! E is mit de bronk. Vèr motte

hei blieve en wirke. Ich zal dem get andesj lieëre!’De vrouwMertens trók de sjówwere op en laachet en zaat: ‘Jò, jò, doe zuls 'm get

lieëre, doe! Doe bis ene loeëze’.‘Vrouw, doe sjtiefs der jong nog!Wirke is och zieëlig, zieëliger, wiej voelentsere1).

't Usjte wirke! Went e nit wirkt, mot e mer oet woeëne gòa:’‘Dò zunt vèr nog nit aa,’ zaat de vrouw Mertens. ‘Has doe zelève oetgewond?

Sjaam dich get! ne boer mit 12 keu en dan der jong oet dòa woeëne gòa.’De vrouw Mertens gong nò gene sjtal i, kèëk evvel nog 'ns um en reep: ‘Da kums

doe evvel onder de keu te zitte, dat zaan ich dich.’‘Oet woeëne gòa’, daat ze, ‘wè sjprik noe va oet woeëne gòa. Dat wuuer get vör

de ver-Bendesj en de ver-Weerens,Wat zowwe diej sjpas haa! Nee! ouwe, dat passieëtnit!’

Der Mertens wòr al pruttelentère2) nò gen wei i gegange: ‘Wirke, wirke! voeligezunt 't! mer oet mit ze! oet woeëne! Dat motte ze! zulle zieë! zulle zieë!’ E komtevvel sjnak wir um en reep: ‘Adelitje, ich mot gòa i vare, kink, dò aater kumt edonderwèèr op!’

De vrouwMertens, diej al an 't melke wòr, komt in inge iefer der sjtal oet en reep:‘Doe zuls doch huuj op dè hoeghillige moddergoddesdaag nit gòa i vare, dinck ich!’

‘Wat, wat, vróluui, vróluuj! hoeghillige moddergoddesdaag! Ich mot hui ha, dizzewingter! Ich vaar i’.

De pèëd wòate aagesjpanne. Zienge ötste, der Sjang, zoot op 't usjte pèëd. DerMertens houw zich aater in der wagel gezat en kèëk nò 't wèèr. Ze gonge i vare!

De ver-Weerens houw aater gen vinster gesjtande en houw alles gehoeëd en gezieë.Wiej der Mertens en zieng vrouw get woëd houwe, houw ze gegrielaacht va vruid,en wiej ze de kaar hoeëd voetvare, zaat ze an de maat: ‘Bepke, dò zuuste der duuvel,dem heisje ze nit vör nuuks der


25

duuvel.... geet dè op ene moddergoddesdaag i vare! Ich gòan ins gouw bis bei devrouw Bendesj.... ins kieke wat diej zet.’ De vrouw Bendesj reep juus op hör Fientje:‘Kink, doe has gee wiewater mie in 't, wiewatesputje, dink draa, das te murge getwiewater oet der wiewatesjbak i gen kirk mit brings. Me kan zich nog nit ins miezène..... doew komt de ver-Weerens i en reep “Vrouw Bendesj, noe komt ins oet enkiekt mich ins dè duuvel, 't is God geklagd, is dè an 't i vare.” Ze gonge alle twei oeten de vrouw Ben. des zaat: “'t is sjentelich; ozze Herr-god mus ezon luuj sjtrangsjtròve! Mieng leef vrouw Weerens, de welt wèt sjlèët.” Went ezuget i Lutterendalpassiët wuuer, wiej ich nog bei miene Hèèrbroor woor, vèr heie dem get andesjgezaat.’ De nòbesje, de vrouw Eurkens komt a gen däör kèëre - ze wool och nòderkòame en 't häört mit sjprèke, mè wiej ze de vrouw Weerens zaog, drienet ze de rukop 'n aa, ummesj de Weerense mingete zich get sèr dat der Eurkens Sjang bei 't Finavan der Weerens oetgesjòate3) waor.

De vrouw Bendesj zaat: ‘Dat kunt 'r mich gleuve, vrouw Weerens, vèr vertille vaginge get kòts, vèr weete och va ginge get en ich wil och nit haa, dat der Hoebèët of't Fina get zage... God bewaar os dòvör; dat maog me jò och nit... mè der Mertensdat is ginge chris, dat is ene duuvel, dè besjtilt de luuj en hilt noeteref4) de Possje...’

Diej twei vróluuj sjtonge nog lang beiee. Der Mertens voor mit zienge wagelongesjtüet5) durch en sjwamet gans rujig zie piepke.

In de wei wòad t hui opgelane. 't Wòad tied! Ummesj 't veele al innige druppele,en 't waor der litste wagel nog nit.

‘Sjang,’ zaat der Mertens ‘gang aate, went vèr bergaafvare hils-te der niekeniek6).De pèëd trokke aan, 't gong berg-op en òve-n-uvver7) der kop va de wei. Doew gong't berg-aaf. Der jong hool der niekeniek en der Mertens houw de pèëd sjtrang in 'tgebit. “Hot vaster”, reep der Mertens, “'t geet te zier. Drien-aa, zaan ich dich!” Derjong heel wat e houwe koeët. Der Mertens sjloog der broeng mit de voes vör der kopen reep: “Bis doe neet te bendige!”8) 't Pèëd sjprong op 'n ziej en rèët der Mertensmit. 't Begon in galop berg-aaf te gòa. 't Gong in ene wille leup. Der jong hong ander niekeniek en wòad mit gesjlipt. Der Mertens houw 't pèëd motte looslòte en hongan der kareboom en wòad nò rets en links gesjlingerd. Op ins doew sjtröppet zich 'tusjte pèëd in de kittes9) en 't tweide veel uvver 'm hee. Mit e hilsj gekraks veel allesi gen èëd. Der Mertens wòr gevalle en de kaar wòr uvver


26

'm her gegange. Der jong reep hulp..... De vrouw Bendesj en de vrouw Weerenssjtong nog a gen däör en houwe alles gezieë en reepe wat ze schreie koeëte. Och devrouwMertens komt geloope. Ze mingete, dat derMertens doeëd wòr. 't Houw evvelnog good gegange. E houw mer e bee gebròake. Ze braate-n-'m nò heem en e sjnèëtallerhande gezichter va nieng. “Joesep”, zaat de vrouw Mertens, “zowwe vèr derdokter ins hòale?” “Ow-wat! dokter! hat nuuks te beteekene! wèt nit gehold!”

't Bee wòad mit natte deuk gekuld en good gevisjt10) en ezu loog der Mertens i gebid en bèët noe en dan op 'n teng va de pieng.

Der rèèn blef oet. De loeët woad klòr en wiej de bronk 't ovves nò heem komp,sjtong de vrouw Bendesj a gen kirk vör mit i te gòa en der zège te kriege, dè i genkirk gegève woad en ze vertillet van 't groeët ongeluk dat gepassieët wòr, en wiejder zège gegève wòr, sjtong ze nog dò. Och der Piër houw 't nujts gehoeëd en e leepwat-e loope koeët nò heem. Al kriesjentère komp-e bei der baa nò gen kamer i. Derbaa raozet11) evvel nit. E houw te völ pieng vör te raoze. Och va oet gòa woeëne woadnit gesjpròake. Der urme Piër houw der baa e èëde piepke mit braat. E wool 'm datgève, mè der baa winket va “nee” en zaat: “ich han genog èëde piepkere mit dat bee.”

't Keule holp nit völ. I gen durp vertillete ze, der Mertens leug gans sjtief i ge bid.'t Wör 'm no gene kóp i gesjòate en de hòre sjtunge-n-'m pielrèet op gene kôp. Enwurkelich, de dreide naat wòr de pieng nit mieë oet te houwe. Der Piër krèg zich 'trad en rèëd nò der dokter; e zow gevelles koame, der vadder hei pieng vör gek tewèëde.

Der dokter wòr in zienge usjte sjlaop. E kèëk durch gen vinster oet en zaat:Wo hat-e diej pieng?’‘Aan 't retse bee, Hèër dokter. 't Wet ummer dikker en 't hat allerhande klüere!’‘Dat zal wel zieë, jong! Wiej lang hat-e dat?’‘Twei daag, Hèër dokter en 't is 'm noe no der kop i gesjlage!’‘Twei daag! en da komt er noe ieësj!’Der dokter daat: ‘da zal 't wel nit presseere en kunt 't zich op e paar stond nit aa’

en e zaat: ‘Ich kom murge vreug ins kieke.’Der Piër voor aaf.Diej naat moeët der Mertens sjrikkeliche pieng oet-


27

houwe, e reep op zieng vrouw en zaat: ‘Adelit, dat hilt gee pèëd oet! ich zal dèndokter get andesj zage.’

Der dokter komt 't murges en bekèëk zich 't bee. Dò wòr nuuks aa te dòa. DerMertens moeët nò 't sjpitaal.

Wiej e dat hoeët, riëtet der Mertens zich e wietsjke12) op i ge bid en zaat: ‘Adelit,da gef mich der sjtek.’

‘Dèr kunt doch nit te voot gòa, Mertens, dèr mot gevare wèëde,’ zaat der dokter.En der Mertens zaat: ‘Nee dokter, dat minget ich och nit. Dè sjtek han ich nuuedig

vör dich, doe has get verdind, dast-e mich ezu lang in diej pieng has lòte lieje.’Der dokter houw evvel ginge zin en maket, dat-e oet komt.De vrouw Mertens leep 'm nò en vròget: ‘Hèër dokter, zouw 't wel nuuedig zieë,

dat-e nò 't sjpitaal geet?’ en der dokter zaat: ‘Jowaal vrouw, dat is nuuedig en dèsjtek mot-e mer mit nème, in 't sjpitaal zunt och döktesj, ich gleuf uvverhoop dat-edè sjtèk zie gans lève broeke ka.’

Wie der dokter voet waor zaat der Mertens: ‘Wits-te nog, vrouw, wiej e jaor ofinnig dat kaof gevalle wòr en ne poeët gebròake how. Vèr hant dè poeët doew rèëtgebugd en good gevisjt. Dat motte ver och noe probeere. Roop der Piër en der Sjangen da mer draa’. En ezu woad gedòa: der Piër pakket 't bee onde vas en der Sjangòve en doew beugete ze twei, dri kir flot aateree. De knòake krakete! Mè der vaddersjnèët alle meugelike gerichter en e schreiet: ‘Huuer op! 't is good!’

't Bee waod vas igedrieëd en ezu blef e lieje... evvel neet lang. 't Bee sjwolsjrikkelich op en e heel de pieng nit mieë oet en e reep, dat me 't in de sjtraot koshuure. E wol nò 't sjpitaal. De jonge hòlete der Herpesj mit der vrach-oto, en laateder baa do op get kusses en dikkes lank-e-weg i.

Der dokter van 't sjpitaal sjot mit der kop: ‘Leeve man, dat is vör 'n wèëk of 10 tedòa.’

‘Zal wel, Hèër dokter, doew mit dat kaof doeret och ongevèr zoelang.Drei mond ter nò komt ter Mertens nò heem. Dè sjtek how-e ummer nuuedig. Nò

e paar wèëke gong e zienge ouwe dokter ins bezeuke. Dè wòr nit dò. Dè wor in 'thotel en houw dò 'n verzamloeng. Der Mertens komt i, gòf der dokter de hand enzaat: ‘Dokter, 't geet wir good, had-er ging èërpel nuuedig, ich han sjun èërpel vöruch, kiek ins hei, ich han 'r e paar mitbraat!’

Der dokter wòl evvel ging èërpel! ‘Dis zunt wel good,


28

Mertens, mè diej ich vör 'n 14 daag van dich krège ha, wòre haof voel. Ich wil gingmieëë.’

‘Sjtil, sjtil, dokter, dat 't ginge t huuet: Ich zaan jò och nuuks van uch.’‘Va mich, wova?’‘Van dat bee, hod dèr jo verkieëd behandeld! Hat mich sjrikkelich geld gekost!

Ich daat, sjik 'm mer get van diej voel èërpel.’

Eindnoten:

1) luieren;2) brommen;3) een blauwtje geloopen had;4) nauweiyks;5) ongestoord;6) rem;7) boven over;8) temmen;9) kettingen;

10) met windselen omwonden;11) schold;12) beetje.


29

De Bronk

Vör de bronk wèëde de hoezer gewiest. Uvveral in de sjtraote sjtunt ze te wiesse.Mit lange leiere1) en lang kwes rikke ze bis onder gen kandele.... en deep onder lants{problem}et gesjwetst. De hoezer zunt dan frisj wiej geweisje en ze blinke wiej nuj.

Da wèëde och de hage2) geschòre. Juus wiej de sjaop, ezu krieje ze de wol aaf. 'nHaagmot ‘vör good’ ezu dun zieë, dat me d'r durch ka kieke en ezu geliek òven-uvverwiej der vieësj3) van e hoes. Me mus zich sjame went de bronk lants kieëm en dehage würe nit in òader.

Der Nades Lardeno, ‘praesident van de ordenongskommissioen vör de bronk,’sjnèët de haag va de hoeswei deep in de wol en maket ze òven-uvver ezu fie rèët,dat 't 'm zelver good dieën. Dò kòste ze ins no kieke.

‘Mer nit te fie,’ reep der Thommus oet de ander wei, en laachet. ‘Wat han ichgehoeëd, Nades, wèëde ging kamere gesjòate dit jaor? Wat is loos in deordenongskommissioen?’

‘O wat! Zieëker wèëde kamere gesjòate! Dat is ummer gewest, ezu lang wiejLutterendal besjteet en dat wet och noe gedòa, en..... went ich 't betaal.’

E houw zich versjpraoke en daat: God gèèf dat 't in òader kumt op de verzamloengdizzen ovvend en dat ze de hoezer wir nao gunt vör te collecteere vör polver. Allingdovör is 15 gulde nuuedig en dat wuuer doch get völ vor dat zelver te betale.

Der Thommus zaat: ‘Dat lòt ich mich gevalle, Nades! Dat is sjun van dich! Datzaan ich och, went nit gesjòate wet, is de ganse bronk nuuks. Da huert jò ginge, datvèr oettrikke! Dat zow dich waal 'n duurt wèëde! Allo, 'n 15 bis 20 gulde deet dichnuuks.’

‘Vèr zulle 'ns aafwade,’ zaat der Nades.'t Ovves komt in der kaffee van der Droeves Neres de ordenongskommissioen

bei-ee. Der Nades wòr nit op zie gemaak. Ummesj, ze muste ins nit wille rondgòavör polver. E sjtong a gen tieëk bei der Neres get wietse4) te verkoope mè mit e zoergezich en do sjtonge-t-er an de ander ziej al e paar en sjtooke de köp bei-ee en zaate:‘Went vèr wir


30

ezu völ an de harmenei motte betale, bedank ich mich. Ich bin dat Amalgama al langmeug.’

Der Nades how e vörgeveul, dat get ging loosbrèëke op die verzamloeng. Me hatummer wèësjdriever in ene verein E kreg zie putje beer en gong durch nò 'tverzamloengs-lokaal. De andere kompte nò. 't Wòre ter 'n vunf en twintig. Ze braatezich 't glaas beer mit en gonge an de deuisje zitte. 't Litste komt der Hoebèët Annertsi en reep: ‘Jonge, dèr kunt mich oetsjtrieke. Ich wil nit mieë in 't besjtuur zieë. Vörgidder jaor de hoezer nò te loope han ich ginge zin. Dat diej andere och mer ins getdunt, die aater-ruks lieje te sjòkkeneere.’5)

‘Wat sjòkkeneere?’ reep der Johan van der Alellee. ‘We sjòkkeneert? Doe hasummer get. Wens te nit wils rondgòa moste dich nit lòte sjtimme. 't Bestuur is juusvör rond te gòa.’

Diej van 't besjtuur evvel reepe: ‘Ho, ho. Nuuks te dòa... Da wil ich nit mieë drizieë’ ‘En ich nit!’ ‘En ich och nit!’ ‘En ich nit mieë!’

Der Nades how gesjwège, e dronk ene sjloek beer en zaat: ‘Went dat ezu mot gòa,da bedank ich mich och.’ En der Johan van der Allelee reep: ‘Da motte v'r mer directe nuj besjtuur sjtimme!’

Doewwòad t der Simon Thiele meester e ne reep: ‘Dèr sappermentse dulle6) wò-d'rzit! Dèr wilt de zaak wir onrujig make. Hat 't besjtuur nit good gewirkt? Dat dàt insinge zet. 't Blieft aa - dat zaan ich - bis de 3 jaor um zunt!’

Ze sjwegte allenei en der Jacques va gene Tinnef zaat: ‘Nades, zow ver ins mit deverzamloeng beginne?’ En der Nades sjtong op en zaat: ‘Da wil ich de verzamlungöpene7) mit der krisliege gros: ‘Geloofd zij Jezus Christus’. En de andere sjtonge ochop en zaate: ‘In aller ewigkeit. Amen.’

Ze dronke allenei wir ins an 't beer en innige besjtillete e nuujt.Doew vraoget der Thommus: ‘Wiej is 't noe? Lot ver veur-aa make! Vèr zitte hei

dizze naat um 12 oere nog te polvere. Der Nades hat mich gezaat: went ginge weulrondgòa, da betalet hèë der polver.’

't Gong ene hoera op en ze reepe: ‘Lève der praesident, lève der Nades!’ Mè derNades wòad roeëd bis aater gen oeëre, en wòad gans nerveus, wool get zage, mègong in de platsj zitte en kèëk ezu zoer es went 'm e paar van die ka-


31

mere i gene maag an 't opsjtoeëte weure. E reep: ‘Jonge, mingder ich wuuer gek!Vèr zulle sjtimme of 't besjtuur rondgeet of nit.’ En alenei, diej nit in 't besjtuur wòre,sjtimmete d'r vör, dat, wiej gewend, 't besjtuur wir zow rondgòa.

't Wòr oetgemaakt en 't wòad gekollekteerd.Der daag vör de bronk, 't ovves, begonne gans feierlich de drei klokke te loewe.

De jonge houwe hun jes oetgetrokke en 't wòr e geloewts, ezu fie,..... dè dò dong meder hood vör aaf.

En doew begoste de kamere te sjieëte. Ezu ongenieëdig sjieëte wòr nog nit dògewest. Der Hèër pastoer sjikket der kuster: ze muste ophuure, de glazer vleuge-n-emallenei oet de vinstere va de kirk. Mè der Nades zaat: ‘Da zaag mer, dat ich 't betaal.De kamere zunt ummer gesjòate wòade en vèr sjieëte ze och noe. Allez, jonge,op-e-nuujts!’

De luuj komte oet gen hoezer de sjtraote kèëre en de pöltjere8) zitte vör de ventjere9)

d'rop te sjtèeke. E paar jong jonge kompte mit brèër10) vol vlaam oet ge bakkes11). Agen kirk wòad ene ouwe-n-elter opgezat, vör der zège d'rop te gève. Me hoeëd deharmenei in 't lokaal 't Amalgama übe. De zon gong onder i loeter good. 't Waor ezusjun en mil12) boete, dat de mugge dansete en i gen del kwakete de kwakkede en heien dòa lants gene boeisj brullet 'n koo.13).

't Murges tège 8 oer sjtillet de bronk zich op. Vörop der usjte broedermeester. Edrieënet zich um, sjtook der broedermeestesj-sjtek i gen loeët mit 't nuj blao sjtrikskeen reep: ‘Im Nahmen des Vaters und des Sohnes und des heiligen Geistes. Ich glaubean Gott der Vater....’ en 't bène begon, mè de harmenei zoot sjnak 't Amalgama i en't bène wòr wir gedöa.

De broonk zoot zich i bewègoeng. De groeëte en de kling ventjere sjtooke hoeëgbòve de luuj oet. 't Wöre alderhande kleure, greun en gèèl en blao en roeëd en wiesen good, en de kling ventjere fladderete in der wink en trokke an de sjtekke es wentze ummer gouwer en wiejer weule. De groeëte donge dat nit. Diej honge sjoer ensjtief lants de sjtekke aaf en gonge gesjtoekke, wiej hieël ouw luuj dat dunt. Zedrieënete zich wel noe en dan ins nò rets en links en leete de hillige, diej drop gemold14)

wòre, ins umkieke nö de luuj en nò de vinstere, die verseert wore, de ing al fiengeres de ander, mit bloome en ketse en hillige. De hillige sjtonge tsemids in de vinstere,um bèëter de bronk


32

te kinne zieë. Ze waore op fieng deuk gezat, diej apart doveur gemakt wòre en besjtiktmit alderhande sjpruch.

Op 'n èëd loog 't bont va de bloome, witte en blao en roeë en gèle, löjsje15) en van16).Dò uvver tripelete de ingeltjere mit hun bloome-bokitte en gulde lillijes17) en killigehatser en geloofsankere en ventjere. De sjutse wòre al vör 'n druvver gemasjieët,sjtram wiej saldòte en sjtief wiej baipöl18) en houwe de figoere op 'n èëd al kapotgetrampelt en der löjsj oetee gesjtoeëte. Ezu fosj houwe ze gemasjieët, dat 't geklüednat zèègmèèl 'n uvver de sjoon wòr gesjprietst.

En i gen sjtraot houwe de nòbere ezu gaar 'ne fienge baog gemakt, wò op sjtond:

‘Onderling en DellersjtraotLove God zonder ongerlaot.19)

Der broedermeester Hermens gong tussje de mèdjere en reep: ‘Der mot mer bène inde platsj va rond te kieke, hoevèdige gekke!’ En dat holp en 't wòad gebènt.

Ezu trok de bronk 4 sjtond lank. Bei gidder sjtatioen wòad der aavank van eivvegelië gezonge: ‘Liber generationis Jesu Christi, filii David, filii Abraham!Abraham autem genuit Isaac. Isaac autem genuit Jacob....’ Diej patriarche zunt bekant,mè da kompte-'t-er mit ganse vrem name: Phares en Zares de Thamar en Esron enAminadab en nog väöl mieë. Diej wèëde dan opgeroope, der inge nò der andere.Mich dunks: ze hève de köp op mit de lang witte bèëd en kiekke nò 't Alderhilligsteen beuge de köp wir deep neer. Me is hun name dan wir vergèëte en me dinkt meralling mieë an de hillige Hostie, woe in der grutste van allenei wet opgehòve hoeëgbòve de luuj: Jezus qui vocatur Christus.

Da krake de kamere en de sjlèèg sjlunt bis aate deep i gene boeisj en da zent derHèër zie volk, dat dò neer kneit mit de köp bis oppen èëd.

Der Hermens is sjnak opgesjtande en hilt e paar vrem vrauluuj derbroedermeestesjsjtek onder gen naas en zet: ‘Noe nit mieë wiej 't vörig jaor, andesjzit ich uch d'roet: Vater unser, der du bist im Himmel....’ en noe begint 't bène wir.

Wiej de bronk i wòr, trok 't ordenongskomitee - vörop de harmenei - nò der DroevesNeres zienge kaffee en der Thommus zaat: ‘Ezu-n sjun bronk hant vèr i jaore nitgehad.’


33

‘Went de bronk nit oetgeet’, zaat der Nades, ‘is 't och ging kirmes. Da hent de luujginge zin.’

‘En wat hant die kamere ongenieëdig gesjòate. Dat kraket wiej 'n donderwèèr.’‘De kamere motte gesjòate wèëde’, zaat der Nades, ‘...en went ich 't betaal.’

Eindnoten:

1) ladders;2) heggen;3) nok;4) grappen;5) aanmerkingen maken;6) gekken;7) openen;8) paaltjes;9) vaantjes;

10) planken;11) bakkerij;12) zacht;13) koe;14) geschilderd;15) lis;16) varens;17) lelies;18) palen;19) zonder einde.

Der Lectisj

Der hèër lieërer vertillet i genherreberg van 't Sjtiene-Bepke, dat gans Lutterendalder lectisj zòw kriejje; mè der Hane Joeësep wòrp zich dao tègen-op: ‘gansLutterendal?... dat zulle vèr da wel ins zieë; vèr hent allezelève lit genòg gehad heii gen durp en wóvör noe neet’... en e sjloog mit de vuus op 'n deuisj dat de beerglázeropsjpronge en mit de köp sjòtte en e reep: ....‘en went ze 'm allemöl kriejje..... ichwil 'm neet.’

‘Ahò!’ zaat der Hannes van 't Sjtiene-Bepke, ‘dò huurste dè eeveldige wir; miengeleeve jong, dat hingert os nit, dat mós doe weete, vèr kriejj-n-em ève good.’

Dat komp der Joeësep zieng ieër te nò, e sjtong op en reep: ‘Krit, wat 'r wilt, ichblief bei de pittròl-lamp!’ en dòmit góng e oet.

Me hoeët 'm nog laache, wiej e d'r kirberig{problem}1) aaf gòng en der heër lieërer zaat:‘Dè lectisj is jò waal fie, mè e bringt ós nog sjtriet onder gen luuj en da wuur 't bèeterwent-e, mer dò blef.’

Dò wòad i gen durp nurges mieë uvver gekald es uvver der lectisj. 't Wòre-t-erder väör en 't, wòre-t-er der tège, en e minnig mòl hoeët me i gen herreberge helwöad en voole verwiete nog va vreuger tieds..... mè e komt der lectisj..... dò wòr


nüks aa te doeë! Inge oet de Peel komt 'm aalège, 'ne lange sjmaal. E houwsjtivvele-n-aa benò bis onder gen erm. Dè laat och der kabel. Tunnes heis-


34

jet-e. 't Wòr inge dè 'm lustet2) en e houw i Lutterendal al sjnak völ vrung.... och derHane Joeësep en dè vroog 'm: ‘Tunnes zaag, drinks-te-ee?’

‘Went 't mot!’‘En gift dè lectisj wurkelich good lit?’

‘Wie uvver daag!’‘Hè...? en is e nit gevèèrlich?’‘E zu taam wie 'n koo!’3)

‘Mè ja?.... en kost-e völ?’‘E kost nüks, vèr lègen 'm dich aa ummezunds.’‘Ja, kiek.... wits-te..... da kunste 'm mich och aalège!’‘Doe kuns 'm evvel och lòte.’‘Nee, nee! lèèg 'mmichmer aa; vèr kaate 'ns gèèr en da kunt dat te paas. Kuns-t-em

mich noe sjnak aa-lège? Ich hei 'm gèèr 't usjte.’‘Dat hulpt dich nüks, der sjtroom kumpt doch nit ieëder’.‘Oh, mot dè och nog kòame?.... en wat kost dat.... lot ver zage.... per sjtond?’‘Dat geet per kilowatt’.‘Wat mings-te wal, wievöl kilo dat ich nuëdig hei?’‘Vèr dunt dat op aafbetáling!’‘Dat is gemekkelich.... wits-te ich zów 'm gèèr e zu gouw meugelich han.’Der lectisj wòad aagelaat. Dat góngmit die kels wiej gesjmieëd. Ze wirkete dükesj4)

flòt en twei mond derno wòr durch gans Lutterendal der lectisj aagelaat. Dikke sjoerkabele lòge durch gen èëd. Dò komt der lectisj durch. Hei en dò houwe ze klingiezere keskere5) gezat; dò leep der lectisj bei-e-nee en drienete i rond, e zu giftig enhilsj, dats-t-et va boete kós hüëre zoeze. Dat wòre braaf gevèèrliche kerkere. 't Sjtongoch d'rop gesjrève!

Lants gen wèèg sjtonge de päöl mit de lampe vör de sjtraote te belüete.


35

't Wòr bekand gegève, dat d'r lectisj der usjte October zòw wèëde losgelòte durch 'tganse durp.

Der Hane Joeësep houw bòve gen deuisj 'n lamp vör op en aaf te trikke. Dat wòrget fiengs! E houw zieng vrung besjtild vür dèn ovvend bei der lectisj te kòame kaate.

I gen nòddenoon kòmt der hèër lieërer ins bei 'm aa en zaat: ‘Aha, Joeëzep, doehas 'm dòch óch!’

‘Wat ming-dèr da, hèër lieërer?’‘Doe wòrs jo der tège doew in de herreberg van 't Sjtiene-Bepke!’‘Ich?.... ze lève nit. Der kunt get záge! Der lectisj... dat is 't sjunste wat 't

hütsegendaags uvverhoop gift in de welt. Ich wól doew bei diej gelègenigheed merins hüere wat der Hannes der va zaat. Dat is jò zo'ne wèèrprofieët! D'r zult zieë, datdè 'm gòw kapot drieënt! Me mót jò links-um drieëne, nit woeër hèër lieërer?’

‘Mè Joeësep, nee, doe mos rets-um drieëne!’‘Hè! òh!.... rets-um, good, dat d'r 't mich zaat! En.... wat zunt dat vör putjere6) hei

in der gank?’‘Dò zunt de ziekeringe i! Kiek do zies-te ze.’Der lieërer heel ze i gen heng en leet ze 'm zieë en sjroevvet ze wir dri, mè e

sjroevvet ze nit vas en e houw heemlich sjpas dat der urme Joeësep dizzen-ovvendgee lit zów kunne kriejje.

Der lieërer wòr nò heem gegange: 't ovves tège 'n oer of vunf sjtong der Joeësepmit zieng vrung boetes a gen däör te kieke of der lectisj nog nit komt.

Dò.... op ins.... gans plutslich sjpronge de lampe-aa lants gen wèèg!Dò has-t-em, noe kiek.... dat is sjun. Va pastoer bis an der kirberig en dò berg-aaf

en òve durch 't ganse durp. 't Hoes va kaplón is va boetes en va binnes vòl lit. Watzal dè zich get minge.... en i gen kirk - noe kiek ins aa.... nüks wiej lit - jüs wiej 'nsjtallüet zoeë klòr! Absjeulich fie! Sjrikkelich sjun! E zu gaar op ene kirkef! Wentder vadder zieëliger dat ins zeug. Mè dè wòr blink, ocherm! Noe mus 't Joepe-Gritjenog lève, wat zow 't hooste!

Jonge, kómt vèr driene-m-aa. - Wie wór 't och wir. Rets of links?’‘Rets.’‘Nee links.’‘Aafblieve, jonge, dèr drient mich der kloemel kapot.’‘Da drieën zellever wents-t-et bèëter kins.’Der Joeësep drieënet, mè 't komt gee lit: ‘Donderwèèr,


36

zów ich verkieëd gedriënd ha, ich hów der kloemel va gen moer aaf.’Der Joeësep drieënet rets en nog ins links en de andere laachete en houwe sjpas.‘Mesjie is e nog nit rond durch gen durp, der lectisj.’‘Uvveral hant ze 'm, Joeësep en doe neet, kriej de pittrollamp.’

‘Da hat der Tunnes mit zienge volle kop 'm verkieëd aagelaat. Ich zal dem get andesjlieëre. Dò how v'r us ezu op gevruid.’

Ze haolete de pittrol-lamp en kaatete wie gewend, mè der Joeësep verloer. E kosnit good mieë zieë mit die lamp.

't Sander-murges7) um 'n oer of zes sjtong der Joeësep al i gen herreberg van 'tSjtiene-Bepke en wool der Tunnes sjprèëke. Dè sjleep nog: ‘Da gank op, Hannes,en da zeste, ich wüer hei en e mus sjnak kòame 't lit make.’

Der Hannes gong op, kloppet an de däör van der Tunnes zieng kàmer en besjtilletwat 'm gezaat wòr wòade.

Der Tunnes hòw nog hieël völ sjlaop en reep: ‘werp dè kèël de däör oet.’ E drieënetzich i ge bid nog ins um en sjleep wir i.

't Wòr al noon verbei, doew kòmt der Tunnes gans gemütelich aafgetrampele nòder Joeësep zie hoes. Dè waor ‘oet


37

rand en band’8) en reep: ‘Wat haste gemakt.... dèr kint allenei nüks.’Doew drieënet der Tunnes zich um en gong wir truk. Der Joeësep evvel gòof gòw

wäöd en bakket fieng brudjere en zaat: ‘'t Is ezu nit gemingd, kóm en drink dich ee.’Der Tunnes wòr dòvör erg geveulig, gong trük en how 't sjnak vonde en zaat: ‘Van

noe aa bliefs-te mich mit de vingere van de zieëkeringe aaf! Uvverhoop dò kunst-teva doeëd blieve.’

Der Tunnes drieënet an der sjakelèèr en der lectisj sjprong aa en veel op 'n deuisjneer, wie 'n groeëte praatsj sjun blaowiesse bottermilk.

‘Dè’, zaat der Joeësep, ‘dò haste-m! Dè lectisj wilt nog gekand zieë. En.... zunt eroch nog, diej 'm nit hant?’

‘Diej oet gene endepool!’‘Dat zal wel, dat koeët ich mich dinke. Dat zunt ging luuj! Dò han ich gevreid.

Dò weet ich va mit te sjprèëke! Ich ming der lectisj mus jidderinge han. Dat is 'tsjunste wat 't gift. Me mot jo links um drieëne, wa?’

‘Nee, rets-um Joeësep’.‘Oh rets-um, dan is 't good.’

Eindnoten:

{problem}1) kerkberg;2) graag dronk;3) koe;4) duivelsch;5) kastjes;6) potjes;7) den morgen daarop;8) buiten zich van kwaadheid


38

Der Roeëzekrans

Väor dat der vadder begon en zich bènet,Kèëk e ins rond nao de kinger..... en zènetlantsem zich kop, bros en sjowwer... morjeng1) wentdan.... zich nog inge nit trek hei gebend.

't Ow2) van der vadder heel aoëder3) rondum.Andacht, die gaof os der vadder zieng sjtum.Ginge van os kompt melève lantsdizze lebendige roeëzekrans.

't Fientje van os veel 't usjte i sjlaop.Went da der vadder, ocherm dat erm sjaopmit zienge hood op der kop houw gehowwe,zoot 't te grienge....’4) de heng braaf gevouwe.

Onder de litenei kregte nog knuup5)

patsj.... klatsj.... der Frens, der Juup en der Huub,bis ze wir allenei bidfrons sjun zaateen an de groeëte hillige daate.

Ummesj die wòate noeëts vergèëte.Dat waor 't usjte der hillige sint Mèëte....Valentien, dè me i Raore verieët.dat me va boekpieng besjirremd wieët.

Blasius väör jidder pieng i gen haos!nerve, besjlèèg en begoffed....6) Servaos.Sjwèère en oetsjlèèg7) der hillige Job,valzog8) die hift Cornèëlis wal op.

't Volgete vròlüj.... 'n grellige rei,Jidder kreg och ‘'n vadder onzer’ of drei....9)

hillige Sint Agnes en Agatha mitAnna, Jacoba en Sint Margerit.

Mechtig.... dat me dat duudelich hoeët....Barbara tège der plutsliche doeëd.Da kompt der litste entelich draa....dè i gen hieëmel sjteet wied aatena....


39

dè bei de miensje nog gans onbekand....zonder 'n krankheed en zonder ee land,gèèr e gebed, ee good werk hei gehad....dat waor der hillige Sint ‘sjnap dè hat.’10).

Ummesj de hillige zunt ieësj content,went nao der roeëzekrans, dè wet gebend,Jidder 't ziengt van 't gebed hat gehad!Och zoeë der hillige Sint ‘sjnap dè hat.’

Went da der vadder zich entelich zènet,en zich väör al de erm zieële nog bènet,looge de kinger in ivvige rowonder gen deuisj mit der kop op der mow.

Da komt de modder, die dat 't bitste koeët,Zukket zich 't Fientje, der Frens, der Juup droet,braat ze noa aove en woeë ze da sjleepebis hun de hane des murges wir reepe.

Eindnoten:

1) krachtterm;2) oog;3) orde;4) huilen;5) slaag;6) stuipen;7) uitslag;8) vallende ziekte;9) zoo wat 3 Onze Vaders;

10) één Onze Vader werd zoo maar den hemel binnen geworpen. De heilige, die 't wilde kon 'mgrijpen.

Der Sjang en 't Maike

‘Ich han e verke gesjlacht’. zaat dè va gene berg, en e laachet en zaat ‘get ezoeë!’‘Ho, ho!’ reep dè va gene tinnef! ‘Dat wuur jò get wie 'n sjlaagkaar! Mer.... 't is

good, ich zal kòame!’‘En da bringt dèr mach der Sjang och mit en de madam!Dè va gene tinnef dronk oet, sjnèèëd e gezich wie ne däörheisj1) en winket jao. En

tège der ovvend, wie de keu i gen wei brullete en 't lantsem duuster aa woad2) trampeletder halfe va gene tinnef nao gene bèrg op. De madam die nog al dik bezat waor ennit väöl aom hauw, komt 'n 50 meter aater 'm aa gejeche en ergeret zich sjrikkelichva wège häöre man en alle ander mansluj, die nuuks väör


40

de vröluj uvver kent, ze mer laote zurge en sjravele en nit nao 'n umkieke. Ze reep:halfe! Der halfe blef sjtòa en kèèëk um en reep: Wat zat deèr?’ Mè de halfesje sjtongen waor ezu boeten aom, dat ze gee wòad kos oetbringe en ze wòad roeëd va ergeren der halfe reep: ‘wat roopt dèr da? en.... gong wir durch.

A ge bildje, wòa e 12 Hektare hat lieje, blef e sjtoa. E prakkezeeret: went ich heiget neerzat, 'ne hoof en get sjtel en went dè va gene berghof da daobei nog 'n 20Hektare toegaof.... á la bonheur. Doew kèèëk e um en wie de halfesje benao bei 'mwaor, reep e: ‘Mich dunks, dat ich hei get kus bowwe väör die twei!’ En wie demadam dat hoeët, waor alle erger voet en ze sjot vruntelich mit der kop.... mer doewzaat der halfe: ‘mesjie weur 't nog bèëter went vèr 't draa geuve. 't Is mich zelève nitezu opgevalle wie huuj, dat vèr aod wèëde, bezondesj dèr! Dèr hat gingen aommieë!’

Doew brook de madam los en wie ze nüks koeët zage va wège häöre aom, begosze te griene. En der halfe zaat: ‘sjamt uch get....’ en e gong durch en grommet....‘went dèr mingt mit kriesje get oet te richte...!’ en doe marscheeret e vlot e-weg derberg op en leet de madam wied aater zich nao kòame.

Wie hè a gene berghof komt, zoot de madam, die oet gene kosjtel{problem}3) komt, jusde tobbe neer. Ze vèget zich de heng a gene sjolk aaf en reep: ‘Aha, dat hat dèr goodgemakt, mer wao is de madam?’ en wie der halfe zaat, dat ze nog komt, doew zaatde madam: ‘ich houw de keu gemolke en wol juus de kaover get laote zoepe.... merkomt i’

Mè der halfe komt oet gen hoes en zaat: ‘dèr haat good wèèr mitbraat... en zowvèr 't vieë ins gòa zieë’ en de manslüj gratsjelete uvver de keisjting nao gen sjtel.Dao sjtonge de keu.... dè.... mit e häörke, man, op e lief, wie ziej en de kaover sjloogeva gekkigheed en waalmood mit hun sjtief knäök tège de brèèr op! Dè va gene tinnefbezoog ze zich va väör en van aater en zaat: ‘sjtaats, sjtaats, dat mot ich zage!’ Enwie ze de pèëd gezieë howwe en de verke, zaat e: ‘en wie geet 't mit de kinger?’Doew griemelet dè va gene berghof en der andere zaat: ‘wit 'r, ich han jo mer dè ingeen 't is zienge zin.... ich sjpan oet en da kunne die twei, der Sjang en 't Maike daogòa woeëne.’ En dat beveel der halfe va gene hof ezoeë good, dat e zich umdrieëneten zaat: ‘da komt, da gunt v'r in.’

I gen kuche waore de mèè vlot a ge werk en 't Maria


41

hanteeret de dampende panne en de kèëtele mit gebraods. Der Sjang, dè gedeenstigget holp, sjot de èëpel in der kèëtel um en wie de twei halfe dat zooge, sjteete ze zichaa, es went ze zage woole: haste me lève ezu sjun pèèrke gezieë?

Doew komt och de dikke madam va gene tinnef in mit de madam va gene berghofen ze waor zoeë veralterieëd, dat ze 't Maike puutsjet en zich mit der mow der mondaafvèget en ze kriesjete allenei.... de vròluuj!....

't Waor dan och ezu sjun.... die twei te zieë, dat 't dich uvverging ofs te wools ofneet.

Wie ze allenei a gen deuisj zoote, wòate de kump mit èèëpel en vleisj opbraat ende sjottele dampete, dat der inge der andere benao nit zoog. Der halfe sjot beer in endò wòad gèèëte, mit e plezeer en 'n vruid en ene appetiet, dat der halfe va gene tinnefzaat: ‘Morjuuts nog e-weg.... ich zaan mer zoee.... 't sjmakt mich huuj....!’ en doewreep de madam va gene berghof.... ‘et mer,4) et mer,4) 't is uch jo gegond.’

En doew zaat dè va gene tinnef: ‘....mich dunks.... (wat zaat dèr halfe?) die twei....vingt dèr 't good?’

En doew sjtonge ze allenei op en de vrolüj waore aan 't kriesje en der Sjang wòadezu wies wie de moer.... en ze goove die twei de hand en gonge wir zitte.

Wat zow me nog mieë zage bei ezun feierlichheed?Doew zaat dè va gene berghof: ‘mit Sintermees??’ en der andere zaat: ‘jò, jò, mit

Sintermees!’En 't waor oetgemakt en der Sjang sjteet 't Maike onder gen deuisj aa en ze kèëke

zich aa en laachete.Doew gong de däör op en de mèè komte in mit ene bloomesjtroek en zaate: ‘väöl

geluks’ en laachete en gonge wir voet.'t Zondes dernao gonge de twei kinger nao pastoer. Dè wos besjeed en zaat: ‘dat

zal da wal um 10 oer zieë?’ Mer der Sjang zaat: ‘Hèèr kan 't nog sjpieëder?’ Doewhòalet der Hèër pastoer de beuk oet en e zoeët dao in en zaat: ‘....dat waor derburgemeester um haof elf!’ Doew kèèëk der Sjang 't Maike aa en 't winket va jao ender Sjang zaat ‘Da zet 't mer um 11 oer, Hèër!’

't Waor der daag d'r nao in 't gans durp bekand.... en de luuj zaate: ‘Mè ja, diemotte ze nog wal han! um 11 oer? Ze hent geliek, went ich 't kus, dung ich 't och.’

Eindnoten:

1) doorn-handschoen;2) begon duister te worden;

{problem}3) koestal;4) eet maar.4) eet maar.


42

De Modder Goddes i gen durp 't kapeltje wet gebowd.

Me ka va a gen kirk onde i gen del 't kastieël zieë lieje tussche gen beum. 't Is noelèèg en vervalle. Der litste, de de groeëte pòats toe doog en der sjlaoëtel1) i gen teisjsjtook, waor ene vremme hèër. De luuj hent 'm zieë gòa durch gen durp op. Doewsjtonge ze a gen sjtielle2) en kèèke-n 'm nao. Sjpieëder zaate ze: dat waor derlebendigen duuvel. Va doew aa hat melève ginge mieë in 't kastieël däöre3) gòa. Noewonne aove in der tòan de uulle. En de döltjere hent hun nister in de sjowwe. Gansekling hulleter-sjtruuk waase in de ritse va de moere en graas en brèënieëtele hangeuvver der durpel bei de pòats. De wing hent doezend maol an de daak gehaove. Eminnig maol i gen naat zunt de leie wie väögel in der storm opgevlaoge. Dan is 'nmoziek an 't sjpèële in 't kastieël. Uvverdaag i gene herrefs en i gene wingter is derrèèn durch de daak i kòame roesje. De netsde is durch de plafons aafgedruupt en denivvele hent de iezere besjlèèg roeëd gekluuëd.

De jonge, die uvveral rondsjwerve, hent de roete i geworpe en zunt dan, es wentget koeëds aater 'n vuur gewest, der berg opgesjtaove. Va wiejts hent ze nog insumgekèëke en sjtao geche.

't Is sjlim mit 't kastieël.Twei honderd jaor gelè, wonnet dao ne graof mit zieng vrouw. Wie der graof volt

dat e sjterve gong, zaat e an zieng vrouw: ‘ich dank uch.... en dèr hat good väör michgezurgd.’ Doew krèësj de graovin en vraoget: ‘Wat zal ich dan alling hei motte dòa?’En der graof zaat: ‘Dao is i gen durp ezu väöl te dòa.’

Wiejer komt-e nit, doew is e gesjtorve. En wiej of wat ze och vraoget, hèë goofging antwòad mieë. E wòad sjtief en kaod in der doeëd.

Dao komte graove en baronne va wied nao 't begreffenis. Ze gonge mit de hengop 'n ruk aater de liek. Dao waore ter, die waore aagedòa wie kunnige en keizere ende vroluuj, die a gen däör sjtonge, hoole hun kinger i de hugde en zoote ze op 'n erm.Ummesj ezu get fiengs zowwe ze se-


43

lève nit mieë zieë; dat waor ene sjtaats en 'n sjtäödigheid,4) dat leep te wied. En eneminnige krèësj, wie e de moziek hoeët.

Pastoeër gong nao 't ivvegilië5) nò gene prèdigsjtool op en prèdiget uvver derriekdom van de welt en der ermood van der doeëd. E zaat gee wòad van der graof,mè de luuj kèëke nao de fieng bonte vinstere, die e gegève houw, nao de biechsjteulen der nujen elter en doew zoeët ene minnige i gen bokseteisj nao zienge roeëzekrans,um zich get te bène väör der graof, oet dankbaarheid.

Nao 't begreffenis voore de héëre der inge noa der andere nao heem. Doew leetde graovin de vinstere en de sjlèèg sjlieëte an de Nord- en Westziej. 't Wòad sjtil op't kastieël en 't waor es went de ganse gègend i sjlaop gevalle wuur. Alling 't ovvesgong de pòats op en de da komt de graovin en droog e kurfke onder ene mantel. Zedroog 't nao de erme en de kranke.

Ins wie pastoeër komt, vraoget ze: ‘wat mingt dèr, hèër pastoeër, wat zow ich igen durp motte dòa?’

Pastoeër daat nao en begrèëp dat neet. De luuj zaate: ‘ich zaan, ze is 'n hillige.’En wiej de graovin dat hoeëd, waot ze bang väör de luuj. Va doew aa komt ze nitmieë oet 't kastieël. Da sjikket ze ene knèëd nao de urme en de kranke.

Wie 't Mei wòad en de zon häör gèèl en good en blao en roeëd op de dake en uvvergen beum houw oetgesjpreid, reep ze de knets en de mèè bie-ee en zaat: ‘Vèr guntnao Sjerpenhuvvel, makt alles gereed.’

Dat waor op ins 'n groeëte vruid op 't kastieël. Ze sjnèëte lappe sjink aaf, pakketebroeëd i en wòasj6) en wiej ze op ene murge in alle hergodsvrugde oettrokke droogeze 't gepeks op 'n ruk en der roezekrans en der sjtek i gen heng. Ezu houw de graovin't verordenieëd: ‘vèr gunt bènentère en te vood.’

De knets daate: ‘'t is häör te wied, dat is häör te fosj.’3 Daag gonge ze durch velder en beuisje en de luuj lants gen wèèg blefte sjtòa mit

der hood i gen heng; ummesj op bidvoot gòa is get groeëts en hilligs.Sjerpenhuvvel hat e kapeltje aove op gene berg. In 't kapeltje hange krukke va

honderde, die geneze zunt. 't Hillig-Modder-Goddes-bildje sjteet op 'n elter in 't middeva brennede ketse. En die dao kaome, sjtèëke 'n nuuj aa en zitte ze op 'n elter.

De luuj kèëke op, wie op ins e gans deel ketse wòade


44

aagesjtòake en wiej de graovin in häör sjwat zieje kleed väör gen elter zoot. Doewmakete ze allenei e kruuts, wie de graovin zich zènet en ze sjteete zich aa en zaatetègenee: ‘dat mot wal get adeligs zieë.’

En wie der pater Prior komt en nao gene biechsjtoel i gong, heele ze allenei deraom op en zaate: ‘Kiek, dao geet ze, ze geet nao gene biechsjtool in’

Ze woste nit, dat die adelige dame e groeët leed houw, dat ze 3 daag lank lantsgen wèèg houwmitgesjlipt. Der pater Prior zènet häör en hoeëd de biech. Ze vertillet'm häör lève en häöre noeëd. Doew zaat der Prior: ‘Wat zal ich uch zage: ich gleuf,dat der hèër graof zilliger had gemingd:

dat dèr i gen durp de erme en de kranke mot blieve verzurge, wat zot' der andesjkunne dòa? En dan dat va “die hillige”, wie dèr zat. Draagt dat mit gedold en bowtop ene huvvel boete gen durp e kapeltje de Moddes ter iere. Went de luuj de ModderGoddes veriere, zulle ze uch vergèëte.’

Doew sjtong ze op en wie ze nao heem gong, waor 't es went ze tieën jaor jongerwuur gewest.

Ze loot op 't kastieël de vinstere en de sjlèèg wir opmake. Och loot ze e kapeltjebowwe aove op ene berg. Op ene klingen elter zoot ze e Modder-Gödske, ezu fie,wie dat van Sjerpenhuvvel, mit e klidje va ziej en 'n kroeën va good.


45

Ze laat op 'n elter lienge, dat ze zelver houw gewève en wiej alles gereed waor enpastoeër komt väör êt te zèène, zaat dè: ‘Dat is 't sjunste, wat 't gift. Ich han mie ganslève daova gedromd.’

Va doew komte de luuj i gene Mei 't ovves bei 't kapeltje bène en ene minnige, dèin noeëd en zurg waor, komt väör daag en dauw of i gen naat. De graovin hat nogjaore gelefd. Noe wòs ze wat der graof houw gemingd, wat ze mos dòa i gen durpan erme en kranke. En wie ze sjtorf, hent de luuj häör in 't kapeltje begrave väör genelter. Doew zaate de vroluuj: ‘'t waor en hillige!’ Mè de mansluuj kèèke nao deModder Goddes en zaate: ‘'n hillige?.... der zut gek!’ En sjpieëder wie de mansluujnao 't begreffenis in der café zoote, sjodde ze mit der kop en zaate: ‘went me zichalles naogeet wie 't ka kòame en went me zich alles bedinkt mit de graovin, da zowme benao zage wie de vröluj, dat 't 'n hillige wuur gewest.’

Eindnoten:

1) sleutel;2) deurposten;3) durven;4) deftigheid;5) evangelie;6) worst.

Der breef an der Bussjep

Fragment oet de Koel va Lutterendal.Der pastoeër va Lutterendal is aod en bang väör de koel. Noe sjrieft e ander Bussjep dizze breef:

Hoeëgwurdigste Hèër Bussjep:

Dèr hat mesjie gelèze van 't ongeluk, dat uvver Lutterendal zal wèède koame. Dòkumt 'n koel. Mesjie kumt ze in 't Mamelizerveld of a gene Sjnelle Vink of in deHeu-


46

verdanne, ich weet

't nit, en dan Hoeëgwurdigste Hèër Bussjep, zow ich leever nit hei zieë. Zit ezu gooden lòt mich gòa. Ich bin vitsig jaor i Lutterendal. Kingerdeus jòa, wat han ich eneminnige gedupt, aagenòame vör de feierliche, getrowt en bedind... 600 mesjie enmieë han ich 'r zieë sjterve. Ze sjterve hei tège de fiengste. Dèr ezugaarHoeëgwurdigste Hèèr hoft nit fienger te sjterve. In hun lève sjravele ze, bis ze nitmieë konne. Ich zaan ummer, dat ze te väöl èëte, dòva die ivvige besjlèèg. E besjlaagkumt gans plutslich, wie j 't ies op 't water me ziet 't nit kòame en 't is dò, wiej nevalsje aom, dè inge bevingt: gezond en doeëd! 't Vlügt hei durch gen loeët wiej debokkeriejesj: wenste 't veuls, is 't te sjpieë. Dò kunne 100.000 döktesj nuuks aa dòaen ze weete nit, wat 't is. Dat is 't groeët ongeluk va Lutterendal: allenei e besjlaag,gans innige oetgenaome. Gut ze mer nao: vöraa op ene kirkef, dao liet dè oet genhoes.... wiej ne blits sjloog 't besjlaag 'm doeëd. Neven 'm de vrouw van 'tHennehüpke; ze houw nog innige daag gelèft. Dao nève der Moeënes Frens; ich han't gezieë, e loog a gen ling, woeë der binnet mieënet, i gen hui. E blaozet nog ins mitzieng vol bakke, wiej ich 'm der hilligen òalig goof en wòr voet, ‘aagekleid en al’,1)

de kap nog op der kop. Gut ze mer nao: 't Sjtivvelke Kriske, 't Haneberb, der Sjangoet gene tilvet2), 't gek Antuuntje. En went ze nog ene daag of innig op 't sjterfbedlieje, ging tròan, ginge zuuët.


47

Ze kieke nit mieë truk nao't erfke en de binnede, dao vilt gee wòad uvver de keu ende pèëd. 't Litste is de biech, der hillige òalig, 't Fes4) en de generaalabsolutioen en:‘Adieë vrouw’ en ‘Kinger noe loestert good nao de mam’ en went 't get lang doeët5),da zage ze: ‘laot pastoeër ins kaome, 't wilt nit vurr-aa.’ ‘Pastoeër heisjt 't da, ‘'t hatwilt nit brèëke; ich bin selève nit krank gewest, dòva kunt dat. Zènt mich nog insduchtig mit wiewater’ en.... da sjterve ze.... Dat mot 'r zieë, Hoeëgwurdigste Hèër,der aom dè roesjt da wie ne sjtorm, bis 't alderlitste. Da brèëke ze nog wiej 'n sjoerouw eek en wèëde ze plutslich vaal en doeëd en kaod. Tège der fiengste sjterve zehei i Lutterendal. Mer.... went de koele koame, da kumt hei 'n ander volk.... en datgeet nie mieë - ich bi vunf en achsig oet gene braokmond6). Dèr hat mesjie selève nitin de zieël gekèëke van dat volk, ezu wiej ich 't jidder Zoddesjtig dòa. Dao is 't wiejin 't beuisjke van de häöverdanne. Dat beuisjke is uvveral toe van de sjwoerdannebeum en me ziet der himmel nit en doch hingt 't vol zon. Dat beuisjke isaafgesjlaote en vol vruid. Mieng prèdige klinke en verklinke es went ginge 't huuëtin dè dennebeuisj en doch.... 't is andersj, gans andesj. Ich weet nit, wat 't is. De paterein de missioen begrèëpe dat nit en zaate: ‘Pastoeër, diej sjtunt bei de sjoeëste prèdigwiej eeke baipäöl en grielaache; op ander plaatsje lieje ze bei ezun prèdig gebaogebis op 'n èëd.’ Mè dat is gans andesj; dat is 't ring geweete. Diej row, dat hant ze vande eeke en der beuisj. Der beuisj, Hoeëgwurdigste Hèër, dem mot 'r zieë, went degewietere kaome geròze va Ieëpe op.... Dè pakt de wolke va onde vas en hilt ze aanen riet ze durch-ee en da brult 't in de loeët wiej va honderd keu en da vleege dewolke i sjtukker op Aoke aa of rets aaf uvver de Mechelder danne de delle i. Da wet't sjwat en duuster i gen kirk, es went inge de sjlèèg7) toe dieën. Ezu zunt och de luuj;ze laache nog went ze sjterve.

Nao de missioen, Hoeëgwurdigste Hèër, wiej de patere voet wòre, han ich t'n 'tZondes aregel8) gezaat.... mè ze zunt nog good, de luuj va Lutterendal en de paterebegrèëpe dat nit.

Dao wet gezaat, dat diej va Lutterendal vlooke! Nee, Hoeëgwurdigste Hèër, datzunt ging vleuk. I gene winterdaag, went 't erg kaòd is, da krake en basjte de bitsteeeke. - Wè zow noe en dan nit vlooke, Hoeëgwurdigste Hèër? Mè dat zunt gingvleuk.

Ich han selève ging koel gezieë, mè hei zunt 'r diej op 'n


48

koel wirke: 't Dòle Tieske, der sjlimste van allenei; dè van 't Fieng oet 't Hòalegetskeen twei jonge oet 't Hanebuutje en nog mieë. Diej zunt gans andesj wòade. Diej zage,ze vlokete i gen koel, dat de belk d'r va basjte.... Dat zunt ging echte Lutterendaler,ze houwe nit van de binnede9) en de berg en der beuisj en hun sjpraok is nit mieë deechte sjpraok van de hopsjederling, Mamelis, Mellisjed en Cottesse. En went dekoele kòame, da lòt mich gao, went 'r ezu good zut, Hoeëgwurdigste Hèër Bussjep.Da kan ich nit mieë bliève!

En noe mot ich uch nog sjrieve, dat ich der hillige Sint Clodulphus en der hilligeSint Joeësep zal laote opverve. 't Zal nit väöl koste, ze zunt nog al kot va sjtiel. Enblief mit de allermitste hoeëgachtoeng,{problem}3)

Der pastoeër va Lutterendal.

Eindnoten:

1) heelemaal aangekleed;2) plaatsnaam;4) duurt;5) H. Communie;6) Juni;7) blinden;8) duchtig;9) weilanden.3) zucht;


49

Krismes

Der wekker leep aaf um 3 oer igen naat. Ins doew houw der Klös 'm va ge naatkeskeaafgehowwe. Noe.... i gen krisnaat is dat andesj. Da geet dich ene hillige sjoeter{problem}1)

durch ge lief. Dao is get i gen loeët! Me zukt 't in de sjtéëre. 't Is es went et kieëmva wied uvver ge veld en lants gen hage. Get hilligs! De weie en de velder zunt ezufie mit sjnieë bedikt en och op 'n hage hingt der sjnieë sjwoeër en deep. Wat daouvver geet, dat geet gans does2), dat ginge minsj 't huuët. Wè zow i ge bid kunneblieve?.... Doe zuls zieë, dat der kuster i gen sakristei alle sjaper3) hat opgetrokkeväör de feierlichste paramente. En e zal och alle sjaper van 't urgel optrèkke, wentde hoeëmès aavingt. Ja.... dè ouwe kuster! Dao is ginge tweide in de ganse gègend,dè zoeë sjpelt. Alle registere op....! Alle registere op....! en da wink... en da draa! Dekirk, die beft.... de luuj zunt wie gesjlage.... Ha, der kuster... dè sjpelt. We zow i gebid kunne blieve? Ins zieë, wat kaplaon wir van 't krissjtelke hat gemakt! Dè man dèdeet zich noe 'n meute,4) nee... dat lupt te wied. Mit tang en hamer, mit belk en eekebaipäöl5) bowt kaplaon ne richtige sjtal. En dao-in sjtunt de hillige in 't sjtruuë. Endao-in dao liet e kindje.... ezu fie.... nee... dè, das-te bang bis mit dieng sjwoer hengdraa te kòame. En de kirk vol lit! Dat is de intsigste naat, dat de kroeën6) brent i genkirk. En de luuj! Ze hent 't alderbitste aa. De mansluuj i gen broedsmontoer en devròluuj sjtaats en sjtäödig en pastoeër mit kaplaon en ene vremme hèër a gen elter.De koerjonge sjwinge 't wierookvaat, dat de wolke sjteege links en rets en pastoeër,dè zit der gloria in.... morjuuts.... ezu hoeëg en fie, dats-te dinks.... sapperloot, e kumtnit droet! Mè pastoeër.... nee, dè, dat is ene minsj.

Der Klös is opgesjtande. E hat zich de broedsmontoer aagedòa. Ja kinger, wat isdat lang gelè. 't Truudje is al 5 jaor i gen èëd. E besjlaag! Der dokter mingt va neet.Mè dat kalt mich ginge oet gene kop. 't Gong te gauw. 't Gong te gauw. En noe derhoeëge hood. Dat is nog ins e hudje. Went ich i Behtlehem vuur gewest, wiej dekunneke komte.... ich hei ze däör opgedòa bei der sjtal. Ezoeë hei ich gedòa.... ichhei der hood aafgesjwonge wie ne miniester en


50

gezaat: ‘Hèër Caspar, Melchior en Balthasar.... hei links in der hoek.... bukt uchgevelles väör 't däörgesjpan en dao sjteet och der èzel en der òas.’

Der Klös bong zich der kraag um, fie gesjtrèëke. En noe 't uvverhemp... get wiee weisjbred. En 't sjtrikske. Ins bong mich dat 't Truudje um. Truudje.... Truudje....wie vèr os trowwete, maket ich akkoad, vör mie gans lève. Mè doe has mich sjraolaote zitte7), nee, kinger, nee.

Mit ene sjtoeët tège de däör veel die op en der Klös sjtong i gene sjnieë bis uvvergen knee.... benao mit ene vlook. Mè.... dat nit, in die hillige naat. Vurwats, al kumtmich der sjnieë bis a gen haos. Ezu masjieët der Klös durch gen weie laats sjtieëgelebis in gene haole wèèg, wòa der sjnieë is bei-ee-gejat. Hei wet 't sjrao! Der Klös zinktdeep in en wirkt zich wiejer mit erm en veut. Hillige Sint Joeësep.... wens doe heihuits motte kòame, da huie dich de ingele mit zilder motte oettrikke en de hilligeModder-Goddes op hun vläögele motte drage hoeëg uvver gen hage.... uvver genbeum.... nao gen kirk.

Nèèm ins aa, dat 't Truudje noe bei mich wäör.... jonge.... jonge, die vroluuj! ‘Noekom doch hei, zaan ich dich en trèèn, wao ich gegange bin. Der vroluuj hat och geeversjtand’. En da moste nit te väöl zage.... da kriesje ze. ‘'t Is jò ezoeë nit gemingd....kommer hei, ich help dich Truudje’. Der Klös zoot zich der hoeëge hood deep i genekop en sjwong zich durch gene sjnieë hoeëg op. E sjprong en laachet en sjloog mitde erm, es went-e-n inge hei motte opnème en wiejer drage. Mè noe zonkt-e nogdeeper. E how ene vlook op 'n lippe, ezu sjwats wie de hil... mè e bèët 'm tussje genteng kapot. Wè zow noe kunne vlooke in die naat, woe ozze Hèër es e gans kleekindje op get sjtruuë liet en razelt väör mich en alle luuj.... en der Klös bènet: Puernatus est nobis et filius datus est.

Dat moste kaplaon huuëre oetlège. Kaplaon zaat: wie de sjieëpere i gene sjtalaakompte, sjlooge ze de heng baove gen köp in-ee.... ze sjtoetete zich va vruid i genzieje en ze goove zich de hand en ze reepe: Puer natus est.... morjuuts; e kink is osgebòare, ene zoon is os gegève.

‘Ich mot’, zaat der Klös en e sjprong oet gene sjnieë op en.... veel wir ève deepder heen-i. Dat ergeret-m ongeniëdig. 't Blood joog em nao gene kop. E zoog rets enlinks. E taperet hin en weer. Wie e nit kos vlooke, hei-e wal wille kriesje. Entelichvont-e der berg. E sjravelet bis aove en sjtong gans gelukkelich op 'n hugde op geveld. Noe kiek


51

dao aove hoeëg op der berg.... uvver gen del hee sjteet de kirk! Aa de kirk vol lit,sjtaats wie 'n luuët! En noe op eenmaol dò zoote de klokke-n-i.... de klokke! Huuët!Wat zal der kuster mit de jonge draa trikke.... der rok oet jonge....! Morjuuts der rokoet....! i gen hemsmowwe....! en da draa en da mer fosj.... Aa de ouw sjwoer klokke!Wie e koeër va honderd zinger, dat deep begint en aasjwilt en hoeëger zingt en joebelt.Aa noe huuët.... mit tinnors en baritons en basse en soprane.... e gans moziek. Honderdzinger in die klokke. Der Klös klom uvver gen hage, gong durch ge veld.... e kompi gen del, sjteeget der berg op en waor i gen kirk. E how gegange wie ene ries.8) Geeminsj

hei 'm kunne tègehouwe. E wirket zich durch gen luuj, die al dao zoote, bank aa banken die dao sjtonge kop aa kop. 't Doeret nit lang of der Klös zoot bei pastoeër i genbiechsjtool en sjprook zieng biech:

‘Va Possje, Hèër! 't Is wie gewend, dèr kint mich jo..... ich bin 't der Klös. Enpastoeër zaat 'm de zung väör. Pastoeër wit wat op 'ne ermoodsakker wist. Zoeë eneermoodsakker is der Klös zieng zieël. E wirkt van 't murgens bis 't ovves. Ermood....ermood.

“Ich bin oncontint gewes, Hèër.”Pastoeër winkt jao.“Sjwoer vleuk, Hèër.”


52

Pastoeër hat 't versjtande.“Mè huuj, Hèër, kan ich doch nit wie ne erme zunder....”En pastoeër zaat: “Doe mus mer get dikker kòame.... en dat vlooke.....”“Dat is 'n gewende, Hèër.”“'n Sjlèëte gewende! Bèèn dich ene roeëzekrans.”“Danke och, Hèër.”En pastoeër makt 't kruuts hoeëg en breed lants der Klös zieng zieël... ego te

absolvo....’ en pastoeër dinkt: ezu waore de sjieëpere...., zoeë wie hei der Klös. Mèder Klös is bèèter. Ich kin mieng eege luuj.

En wie der Klös a gen communieoenbank zoot, zong pastoeër juus zienge gloria....en der Klös kreg de hillige Hostie. E heel de heng gevowwe op 'n bros en op ziegezich sjtong te lèze: Noe is 't good.... noe bin ich contint. Went ich noe nog insvlook.... ich wil ieëder sjterve. Es 't Truudje noe nog lèvet! En went ich sjterf davermaak ich alles a kaplaon. E kanmie hoes verkoope en de geete en der frak. Mesjieis dat genog väör e nuj krissjtelke. Mè 't mot e fiengt zieë. Ezoeë bènet der Klöswiejer en e vermaket ozze Hergod alles, och zieng zieël en da zoot-e op 'n knee ene kèëk nao 't lit en nao der wierook en de hillige mèès. En 't waor alles ezu fie enroeëd en gèèl en e loesteret nao der gezank en nao 't moziek en e zong mit: StilleNacht, heilige Nacht.

Morjuuts, jao e kos nog bezondesj op ezunne daag.... ich maak 'n wed, dat gingein de ganse kirk.... nee.... nee... op ezunne daag!

En wiej e boetes komt, sjloog e der Sjeng va gene Tinnef op 'n sjowwer en zaat:Sjeng, jong, sapperloot, 'n zillige Krismes. En wiej 't murgeslit durch gen sjtèërebrook, zoot der Klös wir in zieng hut.... in de ing hand e sjtuk broeëd en in de andere sjtuk sjpek.... mer 't sjmaket 'm zoee wiej 't alling mit Krismes sjmake kan.

Eindnoten:

{problem}1) huiver;2) zacht;3) kasten;4) moeite;5) zware eiken palen;6) kroonluchter;7) in den steek gelaten;8) reus.


53

Krismes huutsegendaags

Went de luuj a pastoeër zaate: ‘Hèër, vèr vruie-n-os op 't Krisfes, da waor pastoeërezu vroeë wie e kink, mè noe.... noe volt e, dat i zie hats nève de vruid ene angs aan't waase waor. Dao waor get wat 'm tempteeret daag en naat.

Der owwerdom?.... E is ene daag of innig gelè i gen kirk benao mit ziènge koptège ene pilaar opgeloope. En allewiel is 't ezu wied kòame, dat ezugaar dekoeërjonge-n-'m aasjprèëke en mit ene grielaach beduuje: Hèër pastoeër.... dèr hatder kazzel{problem}1) vergèëte aa te dòa.... hèër.... dèr mot och nog de commenioenoetdeele. Zow 't der owwerdom zieë of mesjie de gedanke an de huudige welt, woe't sjturmt en brent in sjtèè en durper en kirke en in 't hats van de luuj.

Noe,... huuj, der daag väör krismes, hat pastoeër mit kaplaon de kirk gesieët2) Esjravelt langs gen elter op. E zet de bloomeput links en rets. E drieënt de chrysantehonderd maol um en um en e mingt zich zoeë de zurg oet de zieël eweg te sjravele.E hat och mit der kuster en kaplaon 't krissjtelke opgezat en e is der usjte, dè zich op'n knee zit en bènt. Da zet e: Hillige Joeësep..... en Modder Goddes, en e zukt naoander hillige wäöëd. E probeert gans sjtil in zien eege der gloria, mer e vingt dertoeën nit. Morjuuts.... zow e der gloria nit mieë kinne....? E hilt 't ezoeë nit vol en esjteet op en masjieët de kirk op en aaf mit der gloria, dem e doezend maol aazit enwoe e doezend maol i blieft sjtèëke.... Dan zèt e a kaplaon....: ‘komt gevelles in desakristei....’ en kwansies numt e 't book en da zèt e: kiek.... dat is 't sjunste, dergloria.... en kaplaon zingt mit en da geet 't.... gloria in excelsis Deo, en pastoeër truustzich zelver en dinkt: Murge, went ich der kazzel aa han.... der goote kazzel, dè inder sjien van de ketse vlamt wie vuur.... murge.... went de kirk vol luuj is en der urgelsjpelt.... da geet 't dan zing ich 'm, der gloria va Krismes.... dat ze zage: huusjtepastoeër.... haste pastoeër gehoeëd?

Dè ovvend väör Krismes gonge alle luuj vreug nao ge bid. Pastoeër howt 't an deringe en der andere igene biechsjtool gezaat: ‘Dèr mot mer vreug nao ge bid gòadizzen


54

ovvend, dat dèr uch nit versjlopt. Väör good, muste alle luuj noe um 9 oer i ge bidzieë. En wie pastoeër zelver um 9 oer i ge bid waor.... loog e mit groeëte klaor owwetège der duuster aan te kieke. Der duuster va de naat dujjet 'm de owwe toe en pastoeërsjleep in. Mèr zieng fantazie blef wakker en die blef vòrwirke en sjràvele en zetemteeret zie hats en 't waor es went der duuvel a zie bid hei gesjtande um 'm tesjtoeëte en te sjlòa mit 'n karwatsj rets en links. En bei jidder sjraom klaget en sjreietpastoeër wie e kink. E zoog ze väör de kirk sjtòa, sjwatte saldaote en ze leeten 'm niti. ‘Krismes?’ zaat-e ze. ‘Krismes?’ en da laachete ze dat 't sjallet en ze sjlooge mithakke en bijjele de däör kapot en ze brooke mit sjwoeër biggele an de moere. Doewworpe ze 't vuur i gen kirk. Der tòan waor an 't brèëne. De vlamme sjlooge lants dertòan op. En aove in der tòan waor der kuster an 't loewe. E how der Sjang en derPierre bej zich. En der Klös sjtong mit e gewèër aove op wach. Der usjte dè komp,mos valle. En zee reepe allenei: Wao is pastoeër, sjlupt pastoeër nog?

En pastoeër reep: ‘Hei bin ich, hei!’ En e zoot i ge bid mit groeëte owwe en kèëken loesteret. E hoeët nuuks, wie zie hats, dat kloppet en der sjtormwink, dè an deroete sjot. 't Is nit der sjtorm en der rèèn, dè 'm krank makt. 't Is der tied. E hat gelèze,dat ze urges wied in e vrem land de kirke i brand sjtèëke. Mer e hat alles ‘hei’ gezieë.Wat wit hèë va groeëte kirke urges wied e-weg. Zieng kirk is de grutste en de fienstevan de ganse sjtrieëk. Wie e dat allemaol loos, doew hat e ‘zieng’ kirk zië brèëne, 'twaore ‘zieng’ klokke die loewete en ze zunt de ing nao de ander oet der tòan in deruïnes aafgevalle. Noe zat mer: ‘dao mot er uch nuuks oet wake.... dat is wied e-weg!’Allewiel is alles kot bej. Mè Godsegedank.... e huuët der vink klappere in de leie enzoese um de kirk en in der rèèn is 't good i gen hoes te zieë en i ge bid en noe viltpastoeër i sjlaop en 't is ruhig i zie aod preesterhats. En noe drumt e, dat der sjnieëliet op de daak van de kirk en op der kirkef en dat de sjtèëre trui en sjtil sjtunt a genhimmel en hèë, der pastoeër, sjleet zieng erm um der tòan en da hilt e in der sjlaopalles vas, wat van hèm is.... zieng kirk, zieng klokke.... en zie geloof.

En 't murges um 4 oer, went e wakker wet, hat e zich alle zurg va ge hats gesjlaopeen e gift der kuster i gen sakristei de hand en e wunsjt 'm e zillig krisfes en e zèt ander kuster:


55

‘Wè how mit uch geloewt, dizze murge? Morjuuts 't waor fie!’‘Der Sjang, Hèër en der Pierre en der Klös!’‘Der Sjang en der Pierre en der Klös? en doew?’‘Ja, Hèër, der Sjang, dè hat de bas getrokke. Da kriet-e zich 't zeel en da trikt-e en

da geet de bas dat ich mie hats vashouw en roop: o wieë der tòan!Mè, dat is allezelèvei mieng famielige gewest, nit alling de kusterei, me och der zank en 't loewe.... ichzal mer zage der ganse geloof, en ich han dis naat nit kunne sjlaope.... ich how deganse siedong va gister i gene kop, wie ze in vrem leng3) mòade en brèëne en ich hana mieng jonge gezaat: ....'t is mich egaal wie en woe ich sjterf, mè hei zult 'r michbegrave nève der tòan.... en went dat mèlève hei zow kòame.... ich ming dat mòadeen brèëne.... da jonge.... da, der tòan i en geloewd op lève en doeëd en da mit 't gewèërnève de klokke.... ummesj wie ich zaan.... dat is allezelève i os famielige gewes.... 'tloewe, de kirk en der ganse geloof.’

En pastoeër zaat: ‘Komt sjtraks nao de hoeëmis bei mich op de pasterei, alle veer’.En doew trok pastoeër zich der goote kazzel aa, en wie e a gen elter sjtong, doewsjimmeret 't lit van de ketse in 't goodbrokaat van der kazzel, en, wie e-n-em zong,der gloria, heel pastoeër zich mit twei heng a gen elter ves en de luuj loesterete enze sjteete zich aa es went ze zage woole: ‘dè, dao huusjte evvel nog ins ozze pastoeër!Dat is te fosj!’

Doew gonge ze allenei kommenetseere, de groeëte en de klinge en jidderinge zongin zie hats der pastoeër der gloria nao en jidderinge droog in zieng zieël ne glans ene gluk wie goodbrokaat en ozze Herrgot zelver vruiet zich, dat 't wir krismes waorezu sjun wie nurgens andesj op de welt.

Eindnoten:

{problem}1) kazuifel;2) versierd;3) landen.


56

De litste Krismes van der Klös

Op enemurge i gene herrefs loog ene wiesse nivvel in de dille1) en 't klee wies huuskevan der Klös loog dao-in bis uvver gen daak.

Wiè sjpieëder de zon durchbrook en 't huuske mit zieng roeë panne glinsteret inde zon, laachete de vinstere en de wiesse moere en de daak.2) En rontelum sjtongede beum i gen weie mit hun bonte blaar te sjpèële en 't waor 'n vruid te zieë, wie dernivvel mit zieng druppele waor gegange uvver 't gras.

Mèr mit der Klös waor 't andesj. De netsde waor van zieng bros nit opgetrokke enzienge kop waor sjwoeër en dul. E waor opgesjtande en houw zich get kaffieëgedronke; Twei.... drei moffele houw e mer gèëte. Doew dronk e de tas lèèg ensjuuvet alles van zich aaf. 't Waor 'm es went dat 't litste wuur gewes en e zaat: dè....en ‘allo da’ en ‘'t is gedòas.’

Doew zoot der Klös mit der kop geboage en de heng tussje gen knee. En ziè lèvegong nog 'ns an 'm verbei. Dat waore zièng jong jaore, wiè e sjtruppe zoot i gen hage.Da gonge-n-t murges in alle hergodsvrugde der beuisj i en e


57

vong e knientje of e heske.3) Of e how e nets gesjpanne onger der sjnieë en van oetgene sjtal zoot e durch de ritse van de däör te loere en da waadet-e en da trok e enda sjloog 't nets - himmelhagele - toe. E e houw twei mèëles gevange, zesbeiemieëskere en drissig mussje. De mèëles loot-e vleege, umdat 't wièfkere waore.De beiemieëskere och; die gunne zich nit in ene kurf. Mer de mussje wòate gesjlacht.En da oot e ze gebraone in de pan, dat e zich dernao nog der mond aaflikket.

Doew is e getrowt en doew is zieng vrouw gesjtorve en doew.... alles mer ermooden ieëlend. 't Is in 't lève es went inge aater der minsj aagung, 'm volget op 'n hakkeen de daag, der inge nao der ander en de wèëke en de jaore oprollet nao de ivvigheedin, woe ver alles truk vinge 't sjunt en 't sjrot, 't good en 't sjlets.

Van al dat dinke wòat der Klös zienge kop gans sjwoeër, 't fieëber sjot 'm, dat erazelet en zieng teng begonne te klappere. E sjtong a gen vinster en kèëk hieël wieden daat dat is nog lang bis krismes.... dat is nog dik twei mond. Doew sjot e mit derkop....: ‘ich wil 't nog mitmake.... en dan.... daonao.... wie God wilt.’

E houw 't oetgehouwe bis a gen ovvend, ieër e nao ge bid waor gegange. Merdoew waor 't 'm es went 't bid mit 'm hei rondgedrieët en da wir op en aaf en op enaaf, wie in 'n sjokkel. Doew veel alles wir mit 'm hoeëg oet gen loeët bis deep lantsgen èëd. En e loog te sjtare mit groeëte owwe en 't waor inge dè reep: ‘Klös.... watis 't?’ E heel zich vas a ge bid en reep: e moment.... 'n owweblik en e veel van oetde hugde mit ene sjrei wir aaf. 't Bid rammelet van 't fieëber en de nobbesje, dienève-n-'m sjtong, zaat: Hergot i gen himmel, dè man is sjterve-krank. Ze leep naoheem en komt mit ene werme brik väör e gen veut. Ze leep nog ins en komt mit 'ntas werme lingethieë. Ze heel 'm de hand enger gene kop en der Klös dronk lantsemen mit gesjlòate owwe. Doew veel e neer en sjleep en in der sjlaop, reep e.... op deanger kinger, diè nit sjtil woole zieë. Da reep e: gut e weg.... dao zunt ze.... ich trek....'t nets is kapot.... en da raozet-e en e sjolt himmel en èëd bei-ee en e wool oet ge bid.Mer de jonge waore koáme en heele-n-'m vas. Mit twei man looge ze uvver 'm heeen e waor benao nit te bendige. Doew komt pastoeër en dè zaat: ‘Mè Klös, foj!....wat noe?’ Doew vouwet-e de heng wie i gen kirk en e kèëk en loesteret nao pastoeëren da winket-e ‘jao’ ezu wie e dat ummer onder de prèdige dieën en e laachet, um-


58

mesj noe sjprook pastoeër van der prèdigsjtool tège hum alling. E zaat: ‘Klös, watis 't jong? Zaag mach mer alles’. En wie de ander waore oetgegange, sjprook derKlös zeng bièch. 't Waor pastoeër, dè ze 'm väörzaat. Noe en dan wool der Klös 'mget andesj vertille.... va wie e väögel vong, mè da reep pastoeër zienge naam en davowwet e wir de heng en winket-e ‘jao’ en loesteret-e wir nao de bièch va pastoeër.

Get sjpieëder komt pastoeër mit de hillige commenioen. Dat waor 't litste. Vander hillige òalig hoeët e nuuks mieë. Zieng fantazie joog hin uvver berg en dille. Zevloog durch beuisje, woe der herrefsrèèn van de beum druppelet en woe 's te i zinksin der pratsj in de haolwèèg bis uvver gen sjoon. Der rèèn sjloog 'm in 't gezich en eveel en loog urgens i ge veld in de vaore. Dat doog 'm good a zienge kop en noekriesjet der Klös en e reep wie e kink. A zie bid houw der dokter gesjtande. E houwkouw kompresse op zienge kop gelaat en 'm igesjpoáte. Doew waor e sjtil woade enruhig in der sjlaop.

Ze zaate: dè wet nit mieë good. Mer andere zaate: ‘bis te gek.... ene kèël wie derKlös?.... Wat zat dèr, hèër dokter?’ Der dokter evvel zaat nuuks en e zaat: ‘dat lietan uuch, went dèr wilt wake en 'm verzurge....!’ Van doew aa zoote de jonge daagen maat bei 'm a ge bid. Der nuungde daag met veer man. Ze heele de sjterve-kets igen heng. Mer doew waor 't es went de krankheed plutslich van 'm aaf wuur gevalle.E kèëk op en vraoget: get mich te drinke. E dronk lantsem en lang. Doew sjleep eruhig i. En 't murges, wie der dokter komt, zaat dè: ‘Wat is hei gepassieët....? Dathei ich nit gedaat!’ Mè der Klös zaat: ‘Ich han mich gebend, Hèër dokter.... dat ichdit jaor nog ins krismes viere kan.’ Evvel der dokter kèëk bedinkelich: ‘....dat ka....mer neet oet gen hoes.’

Doew gong 't krismes wèëde. De klokke loewete väör naat. Noe begon 't fes. Noezènete zich in alle hoezer de luuj en bènete ze: der engel des Hèëre. En och der Klössjtong op oet ge bid, noe väör de usjte maol. E wool de weie zieë op de berg en dersjnieë op de daak van de kirk en de loeët vol sjtèëre. En hèë bènet zich och. Mè wiee zich bènet komt ezu groeët verlange i zièng zieël, dat e zaat: 't kumpt, wie 't kumpt,ich gao nao gen kirk, nao gen krismes. Da zow ich jao der intsige zieë, dè nit gung.Wat zow ozze Herrgod zage. E zow uvver de luuj herkiekke en zage: ‘Mè.... woe isder Klös?’


59

Der Klös dong 't sjaap op en zoeët zieng broedsmontoer.... de boks en 't wes en derfrak en ene ringe kraag en zienge hoeëge hood. Dat is de intsige kieër in 't jaor, datme sjtaats en sjtäòdig is. A la bonheur! En noe miene sjtek en der roeëzekrans.

En der Klös sjtong dao gereed väör de hillige mis en e kèëk durch gen vinster oetwied.... wied in de naat uvver der sjnieë. Doew komt get uvver 'm wie ene sjlaop....E zoog ze dao aove uvver der berg.... dao komte ze: der hillige Sint Joeëzep en deModdergoddes! Komte ze hei op aa? Allezelève, ze komte hei op aa. Noe vilt dersjnieë en 't sjtoeft um gen hoes. ‘Ich maak 'n wed, det ze 't hoes nit vinge.... waat ichkom!’ En in zienge sjlaop gong der Klös de däör oet. E gong der berg op mit dersjtek in ing hand en in de ander der roeëzekrans.

En 't murges wie de luuj nao gen kirk gonge um krismes te viere, hent ze der Klösdao vonge, doeëd i gene sjnieë. ‘Dè,’ zaat-e ze, ‘dat is der Klös, dè waor op wèègnao gen kirk. Dat is eemaol ezoeë: ozzeringe kan da nit heem blieve. Ocherm! Noeviert e krismes i gen himmel.’

Mè dao waore-ter, die zaat-e: 't is 'n zondesliek en da gonge ze, es went ze bangwaore, der inge nao der andere weg. Mè de jonge braate-n 'm nao heem en pastoeëri gen kirk bènet väör der Klös en jidderinge volt, dat e bènet es wiè väör ene hillige:Laot ver bène, zaat e, väör de erm zieël van der Klös, dat e i gen himmel huuj nogkrismes viere maog. En de mansluuj mit hun sjwoer sjtimme die 's te andesj noeëtshoeëts, benète mit, en ze daate: ‘Godsegedank.... dè is dao.... durch de ermood enieëlend hin.’ Doew volte ze, dat dit 't intsige is, wat ze hent: der geloof.... en pastoeëren de hillige commenioen en 't good van de paramente en 't lit i gen kirk. En zebeklagete der Klös nit, mè noe waor dè ene hillige en ze wunsjete-n'm en zilligekrismes baove de sjtèëre, aove i gen himmel.

Eindnoten:

1) dalen;2) het dak;3) haasje.


60

Krisnaat 12 oer i gen koel

De koelluuj zunt an 't duuster gewend. Went ze in de lif sjtunt, dan is 't of went ingeplutslich ene zak uvver 'n aafsjtreupet. Da zage ze: vèr zunt i gen koel. En went delif i gen duuster aafzoest, kunst-e 't bitste mer de owwe toedòa en naodinke: ‘aoveis lit; aove sjient de zon.....; de vrouw sjteet a gen weisjbuut en 't Fientje bakt vlaam.De vrouw weisjt mie wies hemp en ene kraag väör murge: Krismes!!..... Me ka zoeaod wèëde, wie me wilt. Mit Krismes vruit me zich wie e kink.’

Der Klös koeët de vruid nit mieë houwe en e reep, dat 't sjallet durch de lif: Jonge,murge is 't Krismes. - E zoog 't wies van de owwe en de teng van de andere en e wos,dat ze laachete, umdat 't hats 'n op gong en 't Krismes wòad.

Op e gegève moment in de lif, wits-te nit mieë, of ze op of aaf-get - Da mings-te,dat 't 'n sjokkel wuur op de kirmes en 't makt dich duzzelig. Noe zoest de sjokkel,wie ne soch1) i gene baanhof, in 't lit onge in der sjaat - Glück auf, glück auf.... 500meter deep.

Da zitte ze twei en twei in 't suchske.2) Ze hent de heng op 'n knee en de köpgebaoge. 't Suchske sjut zich ins, trukt aa en de rees begint.

Ze reeze dao hieël wied aove nao de litste lamp i gen duuster. 't Suchske zoegt enzoest en die lamp kunt naoderbei en honderd lampe loope flot aater-nao op os aa.

Alwir hieël wied sjwingt e lit in ene sirkel rond - 't suchske drieënt rets-um. Noehot dich vas. 't Geet hals-uvver-kop. Plutslich sjtoeke alle wègeltjere tègenee.... allehonderd.... paaf, klaatsj, paaf. - Oetsjtiege! Hei is 't ing.

Der jong, dè de usjte kieër i gen koel kumt, zet an der Klös: ‘Meester, dat is väördoeëd te blieve.’ Der Klos kiekt 'm aa en dinkt: ‘Jong, wat bis-te nog e kink. Doeëd?Aateree 't sjeèëtje3) op, da wes-te durch der sjlam getrokke wie ne pèèëkdraod durchder pèèëk. Klee mentje, dan biste es went ozze Herrgod dich hei gemakt nit va leem,mè va kluutedrek en wieks. En in de sjtréép4), went de belk kraake.... hiemelsjtèëreop 'n zie.... Doch... laot ver an get andersj dinke....’


61

Krismes.... de sjieëpere lieje in hun mentel gedrieënd - de jong sjieëpere sjlaope wiede blök - de ouwe rikke noe en dan hun ouw sjtief knäök. Me ka, aodzeende, nit mieësjlaope wie in zieng jong jaore. De sjieëpere!.... werkvolk wie vèr! Die oote de milkoet deepe teldere en heele 't broeëd naodinkelich in de voes, wie vèr. Ze waore magervan der honger en sjtrèëke de gräömele5) oet der baad. Ze heele de bèèëd deep ongergen kin, went ze dronke. In ezun naat kròap 't fieëber lants hun sjoedderige erm opnao der kop.’

Der Klös kriet zich der hamer. E bekiekt 'm ins. E hèëmerke.... man! Hèë dujt 'mtège der kaol. Mit zie gans gewich dujt-e nao. Der hamer baort zich in de moer. Wiebotter valle de blök.

‘Vèr make dat lòak hei hoeëg en deep en rond.’‘Rond....? meester?’Der jong hilt de koellamp op nao 't gezich van der meester. ‘Is dat gevèèrlich, went

't deep en rond is?’‘Hei wet nit gekald, hei wet gewirkt. Krieg dich de sjup.’Went de blök kaole voole, da gong ene sjtup op wie 'n wolk en der jong sjprong

e-weg en zoot dao en kreg ginge aom.‘Doe mos mer dinke, jong, der sjtup wuur tsoeker en da dees-te de owwe toe en

sjliks 'm aaf. Doe bis nog te jonk väör sjtuplonge. Went dat kumt, wes te renteneer.’Zoeë wirke ze durch en went 't op 12 oer aageet in dis naat.... de hilligste van

allenei.... dat zet der Klös: ‘Bis te Katholiek, jong?’‘Jao, meester.’‘En wens-te-t och nit wuuesj.... dats-tet wits: 't is Krismes väör dich en väör alle

luuj. Zèt de lamp dao aove in der kaol.... vèr huure op.’ En wie der jong der hamervaspakket, um och ins te baore, reep der Klös: ‘Lieje laote.... elendige kèël,’ en derjong sjprong va angs de sjtrèëp i en der Klös sjprong 'm nao en wiej e n'm vashouw,doew hoeëte in de häöl aater zich e gekraak. E zoog zieng lamp ene sjprunk makeen 't wòad duuster. E zoot e moment mit groeëte owwe tège 't duuster te kieke en ebegrèëp, wat waor passieët. Jüs nève-n'em waor ene blok aafkòame, dao, wao zeallebei howwe gewirkt. Ene blok, wie e hoes. Doew reep-e: weg hei, nao aove, enmit e paar sjprung wie van ene lieëw, waore ze aove in de groeëte gank.

Dao sjtonge ze bei-ee en der jong kèëk zienge meester aa, dè noe sjtamelet wie ekink en razelet wie e rit en e zaat:


62

‘Meester, wat waor dat?’ En wie der Klös der jong väör zich zoog, nog mer e kink,doew koeëte-t nit uvver zich krieje 't 'm te zage. Mer 't moeët! 't Moeët! En e sjnappet'm bei de sjowwere en e reep mit traone in zieng sjtum, ezoeë, dat 't sjallet lants deweng van der gank: ‘Jong,’ reep-e, ‘jong, ich zal 't dich zage, dao waors-te benao.....mit lamp en al.... in de ivvigheed.’

Nao de natsmis, wie e mit vrouw en kinger houw gekommenesieët en heem a gendeuisj zoot, doew zaat-e: ‘Vrouw en kinger, huuët.’ En e vertillet zieng gesjiechtevan dis naat.

De vrouw sjtong wie gesjlage en der kinger houwe groeëte traone in hun owwe.- Doew sjtook hèë de ketse aa bei der krissjtal: dat mich diej ginge oetmakt hüj derganse lebendige daag. En e kneiet väör 't sjteltje mit vrouw en kinger en doew voolene goode sjien op zie bleek gezich en op zieng sjwatte käöldesjheng.

Eindnoten:

1) trein;2) treintje;3) opbraak, een kleine zeer smalle schacht;4) pijler, waar de mijnwerkers uithouwen;5) kruimels.

Simon Bar Juda

Tège der ovvend, väördat ze zich mit ‘der kop en al’ in de deerevelder1) gonge sjtoppe,looge de sjuppere2) nog get te klandere3) bei 't vuur.

Da drienete ze zich, noe rets dan links tège de vlamme, ezu dat de hits lants genruk kas opkroepe bis i gen nak. Dao waore-te-r diej de boksepiepe houwe opgestrupten 't dong 'n good, went hun ouw sjtief knäök vol jich wir werm wòate.

De jonge, die 't mitste kal veel houwe, drienete 't sjpil op en ze reepe: ‘Allo, SimonBar Juda, noe vertil!’


63

Mè dè zaat: ‘dèr zut gek, jonge; gut sjlaope.’ Mè de jonge zaate: ‘vertil nog ins vawiej ozze stamvadder Jacob op zie sjterfbid loog en wat e zaat van Issachar.’

Diej oet der sjtam van Issachar waore opgesjpronge. Zoworpe zich uvver de jongehin en 't wòad 'n rulserei en 'n hallo es went 't gong op lève en doeëd.

Da lachete de ouwere en ze houwe meute um die veele, oet 't vuur te houwe. Ezurollete ze uvveree uvver gen èëd.

Went 't da wir rujig wòad, zaat der Simon Bar Juda: ‘Diej versjtunt zich melèvenit, diej oet der sjtam va Juda en diej van Issachar.’ E sjweg4) dan en daat nao uvverde wäöd van Jakob, dè al sjtervend houw gezaat: ‘Ene jonge lieuw is Juda.... enIssachar....? Ene èzel is Issachar!’

Noe looge ze dao en sjleepe. Innige van 'n waore onrujig en wòate getemptieëddurch ene sjwoere droom. De owwere looge wie doeëd. Alling der Simon Bar Judasjtong rèët op. E houw de wach. Mer doew komt och bei hem der sjlaop en e zonkgans lantsem neer in 't sjtruuë.

Mer doew op ins! Waor 't ene roop? ene sjrei? Wè sjnappet 'm bei der baad en agen sjowwere? Kèëk e in e vuur of sjtong de zon temidde i gen naat an 't brèëne agen himmel? E zoog roeëd en good en zilver en e hoeëd inge, dè sjprook. Die sjtumroesjet wie de moziek van e hieël fie cellospel; ‘Vervieët uch nit en zit nit bang; ichverkundig uch 'n groeëte vruid, die väör 't ganse volk zal zieë: hüj is uch der Erluuëzergebòare i Bethlehem. Dèr zult e king dao vinge i deuk gedrieënd en liejènd in 'nkrib.’

Simon Bar Juda waor va gen èëd opgetaperd. Noe zoot e op 'n knee en loesteretnao de moziek van die wäöd en e zoog wiej der ganse himmel vol van ingele waoren e hoeëd ze zinge: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis.E zoog de ingele opsjtiege. De loeët wòad greun en gans deep blao en doew wirduuster sjwat wie de naat en de sjuppere sjtongen tègenee wie de sjaop in hunnenangs. En inge van 'n reep wie ene sjrei: ‘dat waor enen ingel!’ ‘Millioene ingele,’reep der Simon Bar Juda, ‘waore dat’, en e sjtong dao bei de sjuppere wie ins derprophieët Isaïas houw gesjtande onger 't volk in de sjtèè en in de durper van Juda ender Gees Gods komt uvver 'm en e zong: dat is de sjtond van Juda, dat is der roemvan Israël.

Doew sjlooge ze de mentel uvver hun sjowwere, ze noome botter mit en broeëden kieës en ze leepe, ezoeë wie kinger loope, zich boete aom, uvver de velder endurch de vaore van de gewande.


64

Doew sjtonge ze in der sjtal en dao waor ieëlend en ermood.Mè ze dòasje5) deModderGoddes en der hillige Sint Joeëzep 't broeëd en de botter nit te gève. Ze laat-n-et ganssjtil i gen krib, dat ginge-n-et zoog. Doew reep der Simon Bar Juda: ‘Jonge op 'nknee’, en ze gonge zitte en zoeëte nao e nuj gebed, en koeëte-n-et va vruid nit vingeen ze kèëke mer nao de Modder Goddes en dat fie klee kindje in de krib. Va vruidleepe ze wir um 't hun vrouw en kinger te vertille. En noe sjtong der Simon Bar Juda't allerlitste dao nog mer alling in ene hook tège de moer. E volt wiej der wink zoezetdurch de daak en lants gen moere nao der nordkant hin. Doew zaat-e bei zich zelf:Ich zal nao heem gòa en rit hòale väör de daak en väör de ritse van de moere.

E gong zonder get te zage en i gedanke oet.'t Waor 'n vraat sjnieë gevalle. Der wink sjnèët 'm kaod lants gen oeëre en uvver

zie gezich. Zienge lange volle baad winget op en e greiët deep durch gene sjnieë. Ewaor hei doezendmaol gegange bei daag en uvver naat en wos der wèèg blink-e-weg.Doch wiej hè 'n sjtond houw gegange, komt in zien zieël ene angs. De krefte waoreweg oet erm en bee en e volt, dat e neerzonk i gene sjnieë. Doew sjreiët der SimonBar Juda wie e kink in de naat en doew volt e wiej 'm inge ophoof en zieng bee wòateopgetrokke va gen èëd en e wòad gedrage uvver de velder en de gewande vaBethlehem. En wiej e bei de sjaop waor, zoog e wir ene gloed en e lich a gen himmel.Wir wòad de loeët greun en donkel blao en sjwat, en e wos, dat e durch ene ingelgedrage waor wòade. E sjamet zich. Ummesj e houw Ozze Hergod wille helpe tègeder wink en de kouw van de naat en Ozze Hergod zelf houw 'm ene ingel gesjikt opzienge wèèg van der sjtal nao heem.

Doew zaat-e an de angere: ‘Wat mingt dèr, jonge? De ermood is mer sjien en datKindje is der Hèër van himmel en èëd!’

Va doew aa gonge ze gidder murge in alle hergodsvrugde, ezu wiej de luuj guntnao gen mees, nao de krib en ze komte daova truk mit ene glans en 'n vruid in hunzieël, väöl sjunder es 't sjunste op de welt.

Eindnoten:

1) dierenvellen;2) herders;3) praten;4) zweep);5) durfden.


65

Der sjupper Ben Issachar va Bethleem

Nog jaore dò-nao vertillet der sjupper Ben Issachar van die naat: ‘Vèr looge te sjlaope.Ich waor meu van 't loope der ganse ivvige daag aater de sjaop op 'n gewande. Enda mit dat bee. 't Is nog gaar uit bèëter mit de gich. Diej kriet gidder sjupper i geveld. Nat of druug, in de òape loeët, en da va kink-op aa! Dat blieft uit i gen kleierzitte. Dat geet dich durch gen knäök en dat riet dich de peeze kapot, datste de tengop-ee pèësj1).... morjuts nog e-weg! Ja kinger, laach' dèr mer! Dat gunt me gingenhond.

Wie ich zaan: vèr looge te sjlaope, ich en der Simeon en de andere en dao.... opins..... ene sjrei! Ich sjpring op en sjnap nao der sjtek en roop: Watte.... wat is! endao sjteet mich der Simeon es went-e de begoffed2) hei krège.... der mond op en gansblao en vaal in 't gezich. E kos ginge aommieë krieje en ich reep: morloot, da sjprèëk!En e zaat: kiek dao.... ene ingel. En dè.... 't waor es went mich inge mit e hoot tègeder kop hei gehouwwe. Ich kos gee wòad oetbringe en veel op 'n knee.... dao i geveld in de netsde.... i gen drek. Ich mingt, dat ich sjterve mos.

Doew zaat dè ingel.... e sjtong dao.... nee, dè.... ezoeë get has-te noeëts gezieë....wie der sjnieë.... wat zaan ich?.... wie der sjnieë? nee, wie 'n zon en dan in alle kleureen e zaat: Sjuppere, zaat-e, verviert3) uch nit..... gut nao Bethlehem.... dao in dè sjtalis der Messias gebòare.... dèr zult 'm vinge..... e kink i get wingele.... en e zaat nogget, mè doe kuns mich gleuve..... ich waor nei droet. Ich sjtong op en vèget mich derdrek van de boks en 't sjweet oet mie gezich. En der Simeon zaat: jong, nee, dat ismich te fosj. Twientig meter wiejer sjtonge de andere. Ze sjtonge dao mit gezichterwie kalk..... Ich reep: ‘Wat sjtut d'r dao..... sjamt4) uch get!’ En ze komte gewaggelewie kranke luuj en zaate: Morjuuts, zaat-e ze; wat noe?

Vèr gonge allenei nao der sjtal. V'r naome get hui en get struuë mit, get broeëd enbotter en e paar eppel. Vèr gonge en went inge get heller leep, da leepe v'r allenei enda reep


66

ich: lantsem òa, dink a mie bee. Mè ze belachete mich en ich wòad giftig en sjweg.Der sjtal sjteet noe nog dao! Doezendmaol, zoeë good wiej ins, bin ich dri gewest.

Ene sjtal, ja, wat zal ich zage..... zoe get, wiej dè va dich. 'n Ouw däör! Doe mos dichbukke. 'n Krub va blauwe sjtee, dat-s-te razels van de kouw. Doew die naat joog dichde kouw durch gen zieël. En dao waor 't: der Messias, ozze Hergod in 'n krub! Nee,dè, ezu get sjuns! Ich bin ene vrund va kinger.... me ezoeë get, nee! Hendjes.... zoeëfie! Ich heel mieng sjwoeër heng uvver 'm heen ! Ze hei-n-'m allenei will-n opnème,och der Simeon. Mè, ich zaat: ‘Simeon,’ zaat ich, ‘jong, dink ins nao watste dees.....'t Alderhilligste.... ozze Hergod! En doe, Simeon... en ich en vèr allenei!’ En zesjrokke bei dè gedanke. En vèr veele-n-allenei op 'n knee..... En der Simeon houwde traone i gen kèèl en zaat: ‘Dat mich ezoeë get uvverkumt!’ Ich hoeët 'm in ziengtraone sjnappe nao aom en e bènet: ‘Hèër.... ene urme sjupper,.... Hèër, erbarm dichuvver os.’ En wiej der Simeon ezu gods-erbermlich krèèësj5), komt der hillige SintJoeëzep naoder um 'm te truuste, mer der hillige Sint Joeëzep blef sjtòa en sjot mitder kop en zaat rüks! En ich zaat: Dèr hat rèèt, Sint Joeëzep, lot 'm mer gewèëde!

De Modder Goddes doog nüks andesj wiej nao 't kindje kiekke.... Ich ha melèveging vrouw ezu vol vruid gezieë.... En dan,... wie zal zich zage?.... ich han ins van'n kunnigin gehoeëd..... ich hei kunne bène: Hillige Maria, Modder Goddes, bèènväör ons, zunder, noe en in de sjtond van ozzen doeëd, Amen! - Ich zoot dao.... wiee kink.... richtig wie e kink en sjamet mich en kos gee wòad oetbringe.

Doew op eemaol.... e mòziek.... wie van ene urgel, mè ezoeë fie! Doe hoeëts 'tnaoder kòame en aasjwille en dao zonge-ter's in die mòziek.... druvver heen endronger durch, noe hel, en da fie! En da sjwillet de mòziek wir aa, wie 't broeze vander wink, dè sjtoeventère sjwilt. En ingele roesjete der sjtal i mit vläögele va ziej....en 't waor ezu sjtaats en sjtäödig wiej 'n hoeëmis! Zoe beugete ze en zonge ze: Gloriain excelsis Deo.... zonge ze.... et in terra pax hominibus. Ich versjtòa gee latien, mèdat versjtong ich doch: ‘Fes i gen himmel en vruid op 'n èëd!’

Vèr zunt nao heem gegange, zoeë wie-s-te 't Zondes oet gen hoeëmis kums. Mèdat vergèët ich nit, wèët ich honderd jaor - dat is 't sjunste wat 't gift op de welt.

Der Simeon is kot dao-nao gestorve..... va leed. E houw e


67

kink van nog gin twei jaor. - Dat hent ze 'm doeëd gesjtòake... En da maogs-te nitins klage... kinger Deus... wat zunt de tiette sjleet! Mè i mie hats zingt jiddes jaormit Krismes wie va zelf dat lieëd: ‘Gloria in excelsis Deo’ en doe zuls zieë, dao komtene andere tied.... ne gans andere tied.


68

INHOAD

pag.No.

1t Mot wel ezu get wie 'nverdorvenigheed zieë

1.

5De pyramied à lacarousselle

2.

7De rees nao Visé3.

10t Wehrhafte Drüd4.

13Ozze haan5.

15De munnike i Ville6.

21Der nonk Macheel7.

24Der duvel kriet e ongeluk.8.

29De bronk9.

33Der lectisj10.

38Der roeëzekrans11.

39Der Sjang en t Maike12.

42De Modder Goddes 1 gendurp

13.

45Der breef an der Bussjep14.

49Krismes15.

53Krismes huutsengendaags16.

56De litste Krismes van derKlös

17.

60Krisnaat 12 oer i gen koel18.

62Simon Bar Juda19.

65Der sjupper Ben Issacharva Bethlehem

20.

Eindnoten:

1) perst;2) stuipen;3) schrikt;4) schaamt;5) weende.


hazegerf - digital library for dutch literature4...

Documents