fontes do direito na antiguidade · –quaestionum publicae tractarum liber singularis; 25 ....

38
Fontes do Direito na Antiguidade e no Direito Romano 1

Upload: truongduong

Post on 27-Sep-2018

216 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Fontes do Direito na Antiguidade e no Direito Romano

1

Algumas fontes antigas;

• Livros dos Mortos – Egípcios (42 mandamentos);

• Código de Hamurabi (1700 a.C.);

• Torá e o Talmude (Judeus); Decálogo;

• Código de Manu (sânscrito, II a.C. a II d.C.,) escrito em forma poética;

2

Fontes no Direito Romano:

3

Fontes na Realeza:

• Costumes, chamados de mores maiorum, ius non scriptum, consuetudo e as leis reais – lex regiae;

4

Fontes na República:

• Leis votadas em assembleias populares:

– Lex Canuleia, 445 a.C.;

– Leges Liciniae Sextiae, 367 a.C.;

– Lex Poetelia Sextiae, 326 a.C.;

– Lex Poetelia Papiria, 326 a.D.;

– Lex Sempronia Judiciaria, 123 a.C.;

– Lex Hortensia, 286 a.C.;

– Lex Furia testamentaria, 200 a.C.;

5

Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:

– Lex Atinia, 149 a.C.;

– Lex Pinaria;

– Lex Aquilia, 250 a.C.;

– Lex Appuleia, 240 a 130 a.C.;

– Lex Cincia, 204 a.C.;

– Lex Aebutia, 149 a 126 a.C.;

– Lex Atilia, 186 a.C.;

– Lex Ovinia, 312 a.C.;

6

Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:

– Lex Calpurnia, 149 a.C.;

– Lex Plaetoria, Séc. II a.C.;

– Lex Pautia Papiria, 90 a.C.;

– Lex Julia Judiciaria, 17 a.C.;

– Lex Furia Caninia, Séc. II a.C.;

– Lex Calpurnia repetundarum, 149 a.C.;

– Lex Papia Poppaea, 9 a.C.;

– Lex Genuncia, 342 a.C.;

– Lex Ogulnia, 300 a.C.;

7

Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:

– Lex de maritandis ordinibus, 18 a.C.;

– Lex Julia repentundarum, 59 a.C.;

– Lex Julia de adulteriis, 17 a.C.;

– Lex Rubria de Galia Cisalpina, 49 a.C.;

– Lex Silia;

– Lex Gabinia;

– Lex Publilia;

– Lex Scribonia, 50 a.C.;

8

Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:

– Lex Junia Norbana, 44 a 27 a.C.;

– Lex Vallia;

– Lex Falcidia, 40 a.C.;

– Lex Atinia, Séc. II a.C.;

– Lex Licinia de sodaliciis, 55 a.C.;

– Lex Cicereia, 200 a 100 a.C.;

– Lex Voconia, Séc. II a.C.;

– Lex Cornelia de Falsis, 88 ou 81 a.C.;

9

Fontes na República:

• Leis votadas em assembleias populares:

– Lex Cornelia de captivis;

– Lex Cornelia de edictis perpetuis, 67 a.C.;

– Lex Cornelia de injuriis, 82 a 79 a.C.;

– Lex Aelia Sentia, 4º ano d.C.;

– Lex Petronia, 19 d.C.;

10

Fontes na República:

• Senatusconsultos: (há controvérsias); – S/C Trebeliano, 56 d.C.;

– S/C Juvenciano – de 129 d.C.;

– S/C Veleiano, 46 d.C.;

– S/C Macedoniano;

– S/C Pegasiano;

– S/C Tertuliano;

– S/C Orficiano, 178 d.C.;

– S/C Neroniano;

11

Fontes na República:

• Jurisprudência;

12

Fontes na República:

• A Lei das XII Tábuas, 450 a.C.;

– Influências gregas;

– Influência egípcias;

– Influências etruscas;

13

Fontes no Principado:

Fontes: os costumes, as leis, os editos dos magistrados, os senatusconsultos, as responsa prudentium e as constituições imperiais.

• Escolas dos Proculeanos (Macus Antistius Labeo) e dos Sabinianos (Massurius Sabinus);

14

Proculeanos:

• Antistius Labeo (Labeão);

• Nerva;

• Próculo;

• Pégaso;

• Juvêncio Celso;

• Nerácio Prisco;

• Celso;

15

Sabinianos:

• Ateio Capito (Capitão);

• Massúrio Sabino;

• Caio Cássio Longino;

• Célio Sabino;

• Javoleno Prisco;

• Albúrnio valente;

• Sálvio Juliano;

16

Século I • M. Anitistius Labeo (Labeão);

– De jure pontificio libri XV pluresve. Pithanon a Paulo e pitomatorum libri VIII;

– Posteriores (Aul. Gel. 13,10);

• Ateius Capito (Capitão);

– Coniectaneotum libri IX;

– De Pontificio jure libri VII e outros;

• Vitelius;

17

Século I • Massurius Sabinus;

– Juris Civilis libri III. Ad edictum preatoris urani libri;

– Res memorabes (Aul. Gel. 1. 144);

• C. Cassius Longinus;

– Iuris Civilis libri X e outros;

• Proculus;

– Epistularum libri XI e outros;

• Cocceius Nerva pater;

– Fragmentos nas Pandectas L. 5;

18

Século I

• Cocceius Nerva filius; – De usucapionibus libri;

• Plautius; – Adedictum libri;

• Urseius Ferox;

• Javolenus Priscus; – Ex Cassio libri XV;

– Epistularum libri XVI;

– Labeonis posteriorum a Javoleno libri X;

19

Século I

• Neratius Priscus;

– Regularum libri XV;

– Membranarum libri VII;

– Responsorum libri III;

• Sextus Pedius;

– Ad edictum libri XXV e outros;

20

Século II • Juventius Celsus;

– Digestorum libri XXXIX;

• Salvius Julianus; – Digestorum libri XC;

– Ad Minicium libri VI;

– Ad Urseium Ferocem libri IV;

– De ambiguitatibus lib. sing.

• Tarentenus Paternus; – Dois fragmentos no Digesto;

– Militarium libri Quatuor;

21

Século II • Sextus Pomponius;

– Ad edictum libri CL e outros;

– Ad sabinum libri XXXVI;

– Variarum lectionum libri XLI e outros;

– Epistularum libri XX:

– Ad Plautium libri XX;

– Enchiridii libri duo;

• Aburnius Valens;

– Fideicommissorum libri VII;

22

Século II

• Terentius Clemens; – Ad legem Juliam et Papiam libri XX;

• Africanus; – Quaestionum libri IX;

• Venuleius; – De stipulationibus libri XIX;

– Actionum libri X;

– Disputationum libri VII e outros;

– De interdictis libri VI;

23

Século II

• Gaius;

– Institutionum commentarri IV;

– Ad edictum provinciale libri XXXI;

– Ad edictum urbicum libri X e outros;

– Rerum cottidianarum libri VII;

– Ad’Legem XII Tabularum libri VI;

• Volusius Maecianus;

– Fideicommissorum libri XVI;

– De iudiciis publicis libri XIV;

24

Século II • Ulpius Marcellus;

– Digestorum libri XXXI – Ad legem’Juliam et Papiam libri VI;

• Florentinus; – Institutionum libri XII;

• Q. Cervidius Scaevola; – Digestorum libri XL; – Quaestionum libri XX; – Responsorum libri VI; – Regularum livri VI – Quaestionum publicae tractarum liber singularis;

25

Século III • Aemilius Papinianus;

– Quaestionum libri XXXVII;

– Responsorum libri XIX (anotadas por Paulo a primeira e por Paulo e Ulpiano a segunda);

– De adulteriis libri II;

– Definitionum libri II;

• Callistratus;

– De jure fisci et populi;

• Arrius Menander;

– De re militari libri IV; 26

Século III

• Claudius Triphoninus; – Disputationum libri XXI;

• Iulius Paulus; – Ad edictum praetoris libri LXXXIII; – Quaestionum libri XXIII; – Responsorum libri XXIII; – Ad Plautium libri VIII; – Ad Sabinum libri XVI; – Ad legem Iuliam et Papiam libri X; – Epitomarum Alfeni libri VII; – Regularum libri VII (os mais importantes);

27

Século III

• Dominus Ulpianus; – Ad edictum libri LXXX;

– Ad Sabinum libri LI;

– Ad Legem Iuliam et Papiam libri XX;

• Aelius Marcianus; – Institutionum libri XVI;

• Aemilius Macer; – Publicorum iudiciorum libri II

– De re militari libri II;

28

Século III

• Herennius Modestinus;

– Responsorum libri XIX;

– Regulorum libri X;

– Pandectorum libri XII;

– Differentiarum libri IX;

29

Fontes relevantes:

• Edictum Perpetuum de Salvio Juliano, 130 d.C. por ordem do Imperador Adriano;

• Das edicutum perpetuum de Otto Lenel (1883);

30

Fontes no Dominato:

• Constituições Imperiais; – Obras doutrinárias Iura e as constituições de Leges;

• Leges: Código Gregoriano de 291 d.C. (atribuído Hermôgenes) – 15 livros e o Código Hermogeniano de 295 d.C. (atribuído a Hermógenes ou Hermogeniano) (cunho particular);

• Código Teodosiano – publicado no Oriente em 438 d.C (Teodósio II), (cunho oficial); (incluiu a Lei das Citações);

31

Lei das Citações:

32

Papiniano

Modestino

Ulpiano Gaio

Paulo

Lei das Citações:

No Baixo Império se utilizavam os trabalhos dos jurisconsultos clássicos, isso ensejava muitas controvérsias.

Os imperadores Teodósio II e Valentiniano III (o primeiro do Oriente e o segundo do Ocidente), promulgaram em 426, a Lei das Citações.

33

• Jurisconsultos: Gaio, Paulo, Ulpiano, Papiniano e Modestino, aceitou ainda Cévola, Sabino, Juliano, Marcelo e outros citados pelos cinco primeiros juristas;

• Se unânimes, força vinculativa;

• Se houvesse empate prevalecia a metade na qual estava Papiniano;

• Se não houvesse manifestação de Papiniano ou não houvesse opinião de nenhum dos citados, o julgador teria liberdade sobre o assunto;

34

Lei das Citações:

Compilações particulares:

1. Livro siro-romano (leges saeculares);

2. Fragmenta Vaticana (contêm iura, trechos de Paulo, Ulpiano e Papiniano);

3. Consultatio Veteris Cuiusdam iurisconsulti;

4. Collatio legum Mosaicarum et Romanarum (Lex Dei);

5. Fragmentos do Sinais;

6. Catálogo bizantino de ações;

35

Compilações oficiais:

1. Lex Romana Visigothorum; (Breviário de Alaricianum ou Aniani elaborado pelo Rei Alarico II, dos Visigodos;

2. Lex Romana Burgundionum; Dos burgúndios, (conteúdo foi extraído do Breviarium de Alarico);

3. Edictum Theororici; (por ordem do imperador Teodorico), 500 d.C.;

36

Compilações e Novas Leis:

1. Novus Codex Justinianus (528 d.C.);

2. Quinquaginta decisiones (Iura);

3. Digesto ou Pandectas (Ulpiano um terço da Obra), conhecido como Codex Florentinus ou Littera Pisana;

4. Institutas;

5. Codex Justinianus repetitae praelectionis;

6. Novelas (coleções particulares);

37

Corpus Iuris Civilis:

• Reunida no séc. XVI, por Denis Godefroy, 1ª ed. 1583, 2ª 1604;

• Melhor Edição Mommsen e Krueger, em três volumes, 1954;

• Palingenesia Iuris Civilis, 1889, Otto Lenel;

• Justiniano reinou de 527 a 565 d.C.;

38