fontes do direito na antiguidade · –quaestionum publicae tractarum liber singularis; 25 ....
TRANSCRIPT
Algumas fontes antigas;
• Livros dos Mortos – Egípcios (42 mandamentos);
• Código de Hamurabi (1700 a.C.);
• Torá e o Talmude (Judeus); Decálogo;
• Código de Manu (sânscrito, II a.C. a II d.C.,) escrito em forma poética;
2
Fontes na Realeza:
• Costumes, chamados de mores maiorum, ius non scriptum, consuetudo e as leis reais – lex regiae;
4
Fontes na República:
• Leis votadas em assembleias populares:
– Lex Canuleia, 445 a.C.;
– Leges Liciniae Sextiae, 367 a.C.;
– Lex Poetelia Sextiae, 326 a.C.;
– Lex Poetelia Papiria, 326 a.D.;
– Lex Sempronia Judiciaria, 123 a.C.;
– Lex Hortensia, 286 a.C.;
– Lex Furia testamentaria, 200 a.C.;
5
Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:
– Lex Atinia, 149 a.C.;
– Lex Pinaria;
– Lex Aquilia, 250 a.C.;
– Lex Appuleia, 240 a 130 a.C.;
– Lex Cincia, 204 a.C.;
– Lex Aebutia, 149 a 126 a.C.;
– Lex Atilia, 186 a.C.;
– Lex Ovinia, 312 a.C.;
6
Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:
– Lex Calpurnia, 149 a.C.;
– Lex Plaetoria, Séc. II a.C.;
– Lex Pautia Papiria, 90 a.C.;
– Lex Julia Judiciaria, 17 a.C.;
– Lex Furia Caninia, Séc. II a.C.;
– Lex Calpurnia repetundarum, 149 a.C.;
– Lex Papia Poppaea, 9 a.C.;
– Lex Genuncia, 342 a.C.;
– Lex Ogulnia, 300 a.C.;
7
Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:
– Lex de maritandis ordinibus, 18 a.C.;
– Lex Julia repentundarum, 59 a.C.;
– Lex Julia de adulteriis, 17 a.C.;
– Lex Rubria de Galia Cisalpina, 49 a.C.;
– Lex Silia;
– Lex Gabinia;
– Lex Publilia;
– Lex Scribonia, 50 a.C.;
8
Fontes na República: • Leis votadas em assembleias populares:
– Lex Junia Norbana, 44 a 27 a.C.;
– Lex Vallia;
– Lex Falcidia, 40 a.C.;
– Lex Atinia, Séc. II a.C.;
– Lex Licinia de sodaliciis, 55 a.C.;
– Lex Cicereia, 200 a 100 a.C.;
– Lex Voconia, Séc. II a.C.;
– Lex Cornelia de Falsis, 88 ou 81 a.C.;
9
Fontes na República:
• Leis votadas em assembleias populares:
– Lex Cornelia de captivis;
– Lex Cornelia de edictis perpetuis, 67 a.C.;
– Lex Cornelia de injuriis, 82 a 79 a.C.;
– Lex Aelia Sentia, 4º ano d.C.;
– Lex Petronia, 19 d.C.;
10
Fontes na República:
• Senatusconsultos: (há controvérsias); – S/C Trebeliano, 56 d.C.;
– S/C Juvenciano – de 129 d.C.;
– S/C Veleiano, 46 d.C.;
– S/C Macedoniano;
– S/C Pegasiano;
– S/C Tertuliano;
– S/C Orficiano, 178 d.C.;
– S/C Neroniano;
11
Fontes na República:
• A Lei das XII Tábuas, 450 a.C.;
– Influências gregas;
– Influência egípcias;
– Influências etruscas;
13
Fontes no Principado:
Fontes: os costumes, as leis, os editos dos magistrados, os senatusconsultos, as responsa prudentium e as constituições imperiais.
• Escolas dos Proculeanos (Macus Antistius Labeo) e dos Sabinianos (Massurius Sabinus);
14
Proculeanos:
• Antistius Labeo (Labeão);
• Nerva;
• Próculo;
• Pégaso;
• Juvêncio Celso;
• Nerácio Prisco;
• Celso;
15
Sabinianos:
• Ateio Capito (Capitão);
• Massúrio Sabino;
• Caio Cássio Longino;
• Célio Sabino;
• Javoleno Prisco;
• Albúrnio valente;
• Sálvio Juliano;
16
Século I • M. Anitistius Labeo (Labeão);
– De jure pontificio libri XV pluresve. Pithanon a Paulo e pitomatorum libri VIII;
– Posteriores (Aul. Gel. 13,10);
• Ateius Capito (Capitão);
– Coniectaneotum libri IX;
– De Pontificio jure libri VII e outros;
• Vitelius;
17
Século I • Massurius Sabinus;
– Juris Civilis libri III. Ad edictum preatoris urani libri;
– Res memorabes (Aul. Gel. 1. 144);
• C. Cassius Longinus;
– Iuris Civilis libri X e outros;
• Proculus;
– Epistularum libri XI e outros;
• Cocceius Nerva pater;
– Fragmentos nas Pandectas L. 5;
18
Século I
• Cocceius Nerva filius; – De usucapionibus libri;
• Plautius; – Adedictum libri;
• Urseius Ferox;
• Javolenus Priscus; – Ex Cassio libri XV;
– Epistularum libri XVI;
– Labeonis posteriorum a Javoleno libri X;
19
Século I
• Neratius Priscus;
– Regularum libri XV;
– Membranarum libri VII;
– Responsorum libri III;
• Sextus Pedius;
– Ad edictum libri XXV e outros;
20
Século II • Juventius Celsus;
– Digestorum libri XXXIX;
• Salvius Julianus; – Digestorum libri XC;
– Ad Minicium libri VI;
– Ad Urseium Ferocem libri IV;
– De ambiguitatibus lib. sing.
• Tarentenus Paternus; – Dois fragmentos no Digesto;
– Militarium libri Quatuor;
21
Século II • Sextus Pomponius;
– Ad edictum libri CL e outros;
– Ad sabinum libri XXXVI;
– Variarum lectionum libri XLI e outros;
– Epistularum libri XX:
– Ad Plautium libri XX;
– Enchiridii libri duo;
• Aburnius Valens;
– Fideicommissorum libri VII;
22
Século II
• Terentius Clemens; – Ad legem Juliam et Papiam libri XX;
• Africanus; – Quaestionum libri IX;
• Venuleius; – De stipulationibus libri XIX;
– Actionum libri X;
– Disputationum libri VII e outros;
– De interdictis libri VI;
23
Século II
• Gaius;
– Institutionum commentarri IV;
– Ad edictum provinciale libri XXXI;
– Ad edictum urbicum libri X e outros;
– Rerum cottidianarum libri VII;
– Ad’Legem XII Tabularum libri VI;
• Volusius Maecianus;
– Fideicommissorum libri XVI;
– De iudiciis publicis libri XIV;
24
Século II • Ulpius Marcellus;
– Digestorum libri XXXI – Ad legem’Juliam et Papiam libri VI;
• Florentinus; – Institutionum libri XII;
• Q. Cervidius Scaevola; – Digestorum libri XL; – Quaestionum libri XX; – Responsorum libri VI; – Regularum livri VI – Quaestionum publicae tractarum liber singularis;
25
Século III • Aemilius Papinianus;
– Quaestionum libri XXXVII;
– Responsorum libri XIX (anotadas por Paulo a primeira e por Paulo e Ulpiano a segunda);
– De adulteriis libri II;
– Definitionum libri II;
• Callistratus;
– De jure fisci et populi;
• Arrius Menander;
– De re militari libri IV; 26
Século III
• Claudius Triphoninus; – Disputationum libri XXI;
• Iulius Paulus; – Ad edictum praetoris libri LXXXIII; – Quaestionum libri XXIII; – Responsorum libri XXIII; – Ad Plautium libri VIII; – Ad Sabinum libri XVI; – Ad legem Iuliam et Papiam libri X; – Epitomarum Alfeni libri VII; – Regularum libri VII (os mais importantes);
27
Século III
• Dominus Ulpianus; – Ad edictum libri LXXX;
– Ad Sabinum libri LI;
– Ad Legem Iuliam et Papiam libri XX;
• Aelius Marcianus; – Institutionum libri XVI;
• Aemilius Macer; – Publicorum iudiciorum libri II
– De re militari libri II;
28
Século III
• Herennius Modestinus;
– Responsorum libri XIX;
– Regulorum libri X;
– Pandectorum libri XII;
– Differentiarum libri IX;
29
Fontes relevantes:
• Edictum Perpetuum de Salvio Juliano, 130 d.C. por ordem do Imperador Adriano;
• Das edicutum perpetuum de Otto Lenel (1883);
30
Fontes no Dominato:
• Constituições Imperiais; – Obras doutrinárias Iura e as constituições de Leges;
• Leges: Código Gregoriano de 291 d.C. (atribuído Hermôgenes) – 15 livros e o Código Hermogeniano de 295 d.C. (atribuído a Hermógenes ou Hermogeniano) (cunho particular);
• Código Teodosiano – publicado no Oriente em 438 d.C (Teodósio II), (cunho oficial); (incluiu a Lei das Citações);
31
Lei das Citações:
No Baixo Império se utilizavam os trabalhos dos jurisconsultos clássicos, isso ensejava muitas controvérsias.
Os imperadores Teodósio II e Valentiniano III (o primeiro do Oriente e o segundo do Ocidente), promulgaram em 426, a Lei das Citações.
33
• Jurisconsultos: Gaio, Paulo, Ulpiano, Papiniano e Modestino, aceitou ainda Cévola, Sabino, Juliano, Marcelo e outros citados pelos cinco primeiros juristas;
• Se unânimes, força vinculativa;
• Se houvesse empate prevalecia a metade na qual estava Papiniano;
• Se não houvesse manifestação de Papiniano ou não houvesse opinião de nenhum dos citados, o julgador teria liberdade sobre o assunto;
34
Lei das Citações:
Compilações particulares:
1. Livro siro-romano (leges saeculares);
2. Fragmenta Vaticana (contêm iura, trechos de Paulo, Ulpiano e Papiniano);
3. Consultatio Veteris Cuiusdam iurisconsulti;
4. Collatio legum Mosaicarum et Romanarum (Lex Dei);
5. Fragmentos do Sinais;
6. Catálogo bizantino de ações;
35
Compilações oficiais:
1. Lex Romana Visigothorum; (Breviário de Alaricianum ou Aniani elaborado pelo Rei Alarico II, dos Visigodos;
2. Lex Romana Burgundionum; Dos burgúndios, (conteúdo foi extraído do Breviarium de Alarico);
3. Edictum Theororici; (por ordem do imperador Teodorico), 500 d.C.;
36
Compilações e Novas Leis:
1. Novus Codex Justinianus (528 d.C.);
2. Quinquaginta decisiones (Iura);
3. Digesto ou Pandectas (Ulpiano um terço da Obra), conhecido como Codex Florentinus ou Littera Pisana;
4. Institutas;
5. Codex Justinianus repetitae praelectionis;
6. Novelas (coleções particulares);
37