cantiga de esponsais

Upload: alvaro-barbosa-da-silva

Post on 18-Jul-2015

398 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

CANTIGADEESPONSAISMachadodeAssis Imaginealeitoraqueestem1813,naigrejadoCarmo,ouvindoumadaquelasboas festasantigas,queeramtodoorecreiopblicoetodaaartemusical.Sabemoqueuma missacantada;podemimaginaroqueseriaumamissacantadadaquelesanosremotos.No lhechamoaatenoparaospadreseossacristes,nemparaosermo,nemparaosolhos dasmoascariocas,quejerambonitosnessetempo,nemparaasmantilhasdassenhoras graves,oscales,ascabeleiras,assanefas,asluzes,osincensos,nada.Nofalosequerda orquestra,queexcelente;limitomeamostrarlhesumacabeabranca,acabeadesse velhoqueregeaorquestra,comalmaedevoo. ChamaseRomoPires;tersessentaanos,nomenos,nasceunoValongo,oupor esseslados.bommsicoebomhomem;todososmsicosgostamdele.MestreRomo onomefamiliar;edizerfamiliarepblicoeraamesmacoisaemtalmatriaenaquele tempo."QuemregeamissamestreRomo"equivaliaaestaoutraformadeanncio, anosdepois:"EntraemcenaoatorJooCaetano";ouento:"OatorMartinhocantar umadesuasmelhoresrias."Eraotemperocerto,ochamarizdelicadoepopular.Mestre Romoregeafesta!QuemnoconheciamestreRomo,comoseuarcircunspecto,olhos nocho,risotriste,epassodemorado?Tudoissodesapareciafrentedaorquestra;entoa vidaderramavaseportodoocorpoetodososgestosdomestre;oolharacendiase,oriso iluminavase:eraoutro.Noqueamissafossedele;esta,porexemplo,queeleregeagora noCarmodeJosMaurcio;maseleregeacomomesmoamorqueempregaria,sea missafossesua. Acabouafesta;comoseacabasseumclarointenso,edeixasseorostoapenas alumiadodaluzordinria.Eiloquedescedocoro,apoiadonabengala;vaisacristia beijaramoaospadreseaceitaumlugarmesadojantar.Tudoissoindiferenteecalado. Jantou,saiu,caminhouparaaruadaMedosHomens,ondereside,comumpretovelho, paiJos,queasuaverdadeirame,equenestemomentoconversacomumavizinha. MestreRomolvem,paiJos,disseavizinha. Eh!eh!adeus,sinh,atlogo. PaiJosdeuumsalto,entrouemcasa,eesperouosenhor,quedaapoucoentrava comomesmoardocostume.Acasanoeraricanaturalmente;nemalegre.Notinhao menorvestgiodemulher,velhaoumoa,nempassarinhosquecantassem,nemflores,nem coresvivasoujocundas.Casasombriaenua.Omaisalegreeraumcravo,ondeomestre Romotocavaalgumasvezes,estudando.Sobreumacadeira,aop,algunspapisde msica;nenhumadele... Ah!semestreRomopudesseseriaumgrandecompositor.Parecequehduas sortesdevocao,asquetmlnguaeasqueanotm.Asprimeirasrealizamse;as ltimasrepresentamumalutaconstanteeestrilentreoimpulsointerioreaausnciadeum mododecomunicaocomoshomens.Romoeradestas.Tinhaavocaontimada msica;traziadentrodesimuitasperasemissas,ummundodeharmoniasnovase originais,quenoalcanavaexprimireprnopapel.Estaeraacausanicadatristezade mestreRomo.Naturalmenteovulgonoatinavacomela;unsdiziamisto,outrosaquilo: doena,faltadedinheiro,algumdesgostoantigo;masaverdadeesta:acausada

melancoliademestreRomoeranopodercompor,nopossuiromeiodetraduziroque sentia.Noquenorabiscassemuitopapelenointerrogasseocravo,durantehoras;mas tudolhesaainforme,semidianemharmonia.Nosltimostempostinhaatvergonhada vizinhana,enotentavamaisnada. E,entretanto,sepudesse,acabariaaomenosumacertapea,umcantoesponsalcio, comeadotrsdiasdepoisdecasado,em1779.Amulher,quetinhaentovinteeumanos, emorreucomvinteetrs,noeramuitobonita,nempouco,masextremamentesimptica, eamavaotantocomoeleaela.Trsdiasdepoisdecasado,mestreRomosentiuemsi algumacoisaparecidacominspirao.Ideouentoocantoesponsalcio,equiscomplo; masainspiraonopdesair.Comoumpssaroqueacabadeserpreso,eforcejapor transporasparedesdagaiola,abaixo,acima,impaciente,aterrado,assimbatiaainspirao donossomsico,encerradanelesempodersair,semacharumaporta,nada.Algumasnotas chegaramaligarse;eleescreveuas;obradeumafolhadepapel,nomais.Teimounodia seguinte,dezdiasdepois,vintevezesduranteotempodecasado.Quandoamulhermorreu, elereleuessasprimeirasnotasconjugais,eficouaindamaistriste,pornoterpodidofixar nopapelasensaodefelicidadeextinta. PaiJos,disseeleaoentrar,sintomehojeadoentado. Sinhcomeualgumacoisaquefezmal... No;jdemanhnoestavabom.Vaibotica... Oboticriomandoualgumacoisa,queeletomounoite;nodiaseguintemestre Romonosesentiamelhor.precisodizerqueelepadeciadocorao:molstiagrave ecrnica.PaiJosficouaterrado,quandoviuqueoincmodonocederaaoremdio,nem aorepouso,equischamaromdico. Paraqu?disseomestre.Istopassa. Odianoacaboupior;eanoitesuportouaelebem,noassimopreto,quemal pdedormirduashoras.Avizinhana,apenassoubedoincmodo,noquisoutromotivo depalestra;osqueentretinhamrelaescomomestreforamvisitlo.Ediziamlhequeno eranada,queerammacacoasdotempo;umacrescentavagraciosamentequeeramanha, parafugiraoscapotesqueoboticriolhedavanogamo,outroqueeramamores. MestreRomosorria,masconsigomesmodiziaqueeraofinal. Estacabado,pensavaele. Umdiademanh,cincodepoisdafesta,omdicoachouorealmentemal;efoiisso oqueelelheviunafisionomiaportrsdaspalavrasenganadoras:Istononada; precisonopensaremmsicas... Emmsicas!justamenteestapalavradomdicodeuaomestreumpensamento. Logoqueficous,comoescravo,abriuagavetaondeguardavadesde1779ocanto esponsalciocomeado.Releuessasnotasarrancadasacustoenoconcludas.Eentoteve umaidiasingular:remataraobraagora,fossecomofosse;qualquercoisaservia,uma vezquedeixasseumpoucodealmanaterra. Quemsabe?Em1880,talvezsetoqueisto,esecontequeummestreRomo... Oprincpiodocantorematavaemumcertol;estel,quelhecaabemnolugar, eraanotaderradeiramenteescrita.MestreRomoordenouquelhelevassemocravoparaa saladofundo,quedavaparaoquintal:eralheprecisoar.Pelajanelaviunajanelados fundosdeoutracasadoiscasadinhosdeoitodias,debruados,comosbraosporcimados

ombros,eduasmospresas.MestreRomosorriucomtristeza. Aqueleschegam,disseele,eusaio.Comporeiaomenosestecantoqueeles poderotocar... Sentouseaocravo;reproduziuasnotasechegouaol.... L,l,l... Nada,nopassavaadiante.Econtudo,elesabiamsicacomogente. L,d...l,mi...l,si,d,r...r...r... Impossvel!nenhumainspirao.Noexigiaumapeaprofundamenteoriginal,mas enfimalgumacoisa,quenofossedeoutroeseligasseaopensamentocomeado.Voltava aoprincpio,repetiaasnotas,buscavareaverumretalhodasensaoextinta,lembravase damulher,dosprimeirostempos.Paracompletarailuso,deitavaosolhospelajanelapara oladodoscasadinhos.Estescontinuavamali,comasmospresaseosbraospassadosnos ombrosumdooutro;adiferenaquesemiravamagora,emvezdeolharparabaixo. MestreRomo,ofegantedamolstiaedeimpacincia,tornavaaocravo;masavistado casalnolhesupriraainspirao,easnotasseguintesnosoavam. L...l...l... Desesperado,deixouocravo,pegoudopapelescritoerasgouo.Nessemomento,a moaembebidanoolhardomarido,comeouacantarolartoa,inconscientemente,uma coisanuncaantescantadanemsabida,naqualcoisaumcertoltraziaapssiumalinda frasemusical,justamenteaquemestreRomoprocuraraduranteanossemacharnunca.O mestreouviuacomtristeza,abanouacabea,enoiteexpirou. MISSADOGALO NUNCAPUDEentenderaconversaoquetivecomumasenhora,hmuitosanos, contavaeudezessete,elatrinta.EranoitedeNatal.Havendoajustadocomumvizinho irmosmissadogalo,preferinodormir;combineiqueeuiriaacordlomeianoite. AcasaemqueeuestavahospedadoeraadoescrivoMeneses,queforacasado,em primeirasnpcias,comumademinhasprimas.Asegundamulher,Conceio,eamedesta acolherammebemquandovimdeMangaratibaparaoRiodeJaneiro,mesesantes,a estudarpreparatrios.Viviatranqilo,naquelacasaassobradadadaRuadoSenado,comos meuslivros,poucasrelaes,algunspasseios.Afamliaerapequena,oescrivo,amulher, asograeduasescravas.Costumesvelhos.sdezhorasdanoitetodaagenteestavanos quartos;sdezemeiaacasadormia.Nuncatinhaidoaoteatro,emaisdeumavez, ouvindodizeraoMenesesqueiaaoteatro,pedilhequemelevasseconsigo.Nessas ocasies,asografaziaumacareta,easescravasriamsocapa;elenorespondia,vestiase, saaestornavanamanhseguinte.Maistardequeeusoubequeoteatroeraum eufemismoemao.Menesestraziaamorescomumasenhora,separadadomarido,e dormiaforadecasaumavezporsemana.Conceiopadecera,aprincpio,comaexistncia dacombora;masafinal,resignarase,acostumarase,eacabouachandoqueeramuito direito. BoaConceio!Chamavamlhe"asanta",efaziajusaottulo,tofacilmentesuportavaos esquecimentosdomarido.Emverdade,eraumtemperamentomoderado,semextremos,

nemgrandeslgrimas,nemgrandesrisos.Nocaptulodequetrato,davaparamaometana; aceitariaumharm,comasaparnciassalvas.Deusmeperdoe,seajulgomal.Tudonela eraatenuadoepassivo.Oprpriorostoeramediano,nembonitonemfeio.Eraoque chamamosumapessoasimptica.Nodiziamaldeningum,perdoavatudo.Nosabia odiar;podeseratquenosoubesseamar. NaquelanoitedeNatalfoioescrivoaoteatro.Erapelosanosde1861ou1862.Euj deviaestaremMangaratiba,emfrias;masfiqueiatoNatalparaver"amissadogalona Corte".Afamliarecolheusehoradocostume;eumetimenasaladafrente,vestidoe pronto.Dalipassariaaocorredordaentradaesairiasemacordarningum.Tinhatrs chavesaporta;umaestavacomoescrivo,eulevariaoutra,aterceiraficavaemcasa. Mas,Sr.Nogueira,quefarvoctodoessetempo?perguntoumeamedeConceio. Leio,D.Incia. Tinhacomigoumromance,OsTrsMosqueteiros,velhatraduocreiodoJornaldo Comrcio.Senteimemesaquehavianocentrodasala,eluzdeumcandeeirode querosene,enquantoacasadormia,trepeiaindaumavezaocavalomagrodeD'Artagnane fuimesaventuras.DentroempoucoestavacompletamentebriodeDumas.Osminutos voavam,aocontrriodoquecostumamfazer,quandosodeespera;ouvibateronzehoras, masquasesemdarporelas,umacaso.Entretanto,umpequenorumorqueouvidentroveio acordarmedaleitura.Eramunspassosnocorredorqueiadasaladevisitasdejantar; levanteiacabea;logodepoisviassomarportadasalaovultodeConceio. Aindanofoi?perguntouela. Nofui,parecequeaindanomeianoite. Quepacincia! Conceioentrounasala,arrastandoaschinelinhasdaalcova.Vestiaumroupobranco, malapanhadonacintura.Sendomagra,tinhaumardevisoromntica,nodisparatada comomeulivrodeaventuras.Fecheiolivro,elafoisentarsenacadeiraqueficava defrontedemim,pertodocanap.Comoeulheperguntasseseahaviaacordado,sem querer,fazendobarulho,respondeucompresteza: No!qual!Acordeiporacordar. Fiteiaumpoucoeduvideidaafirmativa.Osolhosnoeramdepessoaqueacabassede dormir;pareciamnoteraindapegadonosono.Essaobservao,porm,quevaleria algumacousaemoutroesprito,depressaaboteifora,semadvertirquetalveznodormisse justamenteporminhacausa,ementisseparamenoafligirouaborrecer.Jdissequeela eraboa,muitoboa. Masahorajhdeestarprxima,disseeu. Quepacinciaasuadeesperaracordado,enquantoovizinhodorme!Eesperarsozinho! Notemmedodealmasdooutromundo?Eucuideiqueseassustassequandomeviu. Quandoouviospassosestranhei:masasenhoraapareceulogo. Quequeestavalendo?Nodiga,jsei,oromancedosMosqueteiros. Justamente:muitobonito. Gostaderomances? Gosto. JleuaMoreninha? DoDr.Macedo?TenholemMangaratiba.

Eugostomuitoderomances,masleiopouco,porfaltadetempo.Queromancesque voctemlido? Comeceiadizerlheosnomesdealguns.Conceioouviamecomacabeareclinadano espaldar,enfiandoosolhosporentreasplpebrasmeiocerradas,semostirardemim.De vezemquandopassavaalnguapelosbeios,paraumedeclos.Quandoacabeidefalar, nomedissenada;ficamosassimalgunssegundos.Emseguida,viaendireitaracabea, cruzarosdedosesobreelespousaroqueixo,tendooscotovelosnosbraosdacadeira,tudo semdesviardemimosgrandesolhosespertos. "Talvezestejaaborrecida",penseieu. Elogoalto: D.Conceio,creioquevosendohoras,eeu... No,no,aindacedo.Viagoramesmoorelgio,soonzeemeia.Temtempo.Voc, perdendoanoite,capazdenodormirdedia? Jtenhofeitoisso. Eu,no,perdendoumanoite,nooutrodiaestouquenoposso,e,meiahoraqueseja, heidepassarpelosono.Mastambmestouficandovelha. Quevelhaoque,D.Conceio? Talfoiocalordaminhapalavraqueafezsorrir.Decostumetinhaosgestosdemoradose asatitudestranqilas;agora,porm,ergueuserapidamente,passouparaooutroladoda salaedeualgunspassos,entreajaneladaruaeaportadogabinetedomarido.Assim,com odesalinhohonestoquetrazia,davameumaimpressosingular.Magraembora,tinhano seiquebalanonoandar,comoquemlhecustalevarocorpo;essafeionuncamepareceu todistintacomonaquelanoite.Paravaalgumasvezes,examinandoumtrechodecortina ouconcertandoaposiodealgumobjetonoaparador;afinaldetevese,antemim,coma mesadepermeio.Estreitoeraocrculodassuasidias;tornouaoespantodemeveresperar acordado;eurepetilheoqueelasabia,isto,quenuncaouviramissadogalonaCorte,e noqueriaperdla. amesmamissadaroa;todasasmissasseparecem. Acredito;masaquihdehavermaisluxoemaisgentetambm.Olhe,asemanasantana Cortemaisbonitaquenaroa.S.Joonodigo,nemSantoAntnio... Poucoapouco,tinhasereclinado;fincaraoscotovelosnomrmoredamesaemeterao rostoentreasmosespalmadas.Noestandoabotoadasasmangas,caramnaturalmente,e euvilhemetadedosbraos,muitoclaros,emenosmagrosdoquesepoderiamsupor. Avistanoeranovaparamim,postotambmnofossecomum;naquelemomento,porm, aimpressoquetivefoigrande.Asveiaseramtoazuis,queapesardapoucaclaridade, podia,contlasdomeulugar.ApresenadeConceioespertarameaindamaisqueo livro.Continueiadizeroquepensavadasfestasdaroaedacidade,edeoutrascousasque meiamvindoboca.Falavaemendandoosassuntos,semsaberporque,variandodelesou tornandoaosprimeiros,erindoparafazlasorrireverlheosdentesqueluziamde brancos,todosiguaizinhos.Osolhosdelanoerambemnegros,masescuros;onariz,seco elongo,umtantinhocurvo,davalheaorostoumarinterrogativo.Quandoeualteavaum poucoavoz,elareprimiame: Maisbaixo!mamepodeacordar. Enosaadaquelaposio,quemeenchiadegosto,topertoficavamasnossascaras.

Realmente,noeraprecisofalaraltoparaserouvido:cochichvamososdous,eumaisque ela,porquefalavamais;ela,svezes,ficavasria,muitosria,comatestaumpouco franzida.Afinal,cansou,trocoudeatitudeedelugar.Deuvoltamesaeveiosentarsedo meulado,nocanap.Volteimeepudever,afurto,obicodaschinelas;masfoisotempo queelagastouemsentarse,oroupoeracompridoecobriuaslogo.Recordomequeeram pretas.Conceiodissebaixinho: Mameestlonge,mastemosonomuitoleve,seacordasseagora,coitada,tocedono pegavanosono. Eutambmsouassim. Oqu?perguntouelainclinandoocorpo,paraouvirmelhor. Fuisentarmenacadeiraqueficavaaoladodocanaperepetilheapalavra.Riuseda coincidncia;tambmelatinhaosonoleve;ramostrssonosleves. Hocasiesemquesoucomomame,acordando,custamedormiroutravez,rolona cama,toa,levantome,acendovela,passeio,tornoadeitarmeenada. Foioquelheaconteceuhoje. No,no,atalhouela. Noentendianegativa;elapodeserquetambmnoaentendesse.Pegoudaspontasdo cintoebateucomelassobreosjoelhos,isto,ojoelhodireito,porqueacabavadecruzaras pernas.Depoisreferiuumahistriadesonhos,eafirmoumequestiveraumpesadelo,em criana.Quissaberseeuostinha.Aconversareatouseassimlentamente,longamente,sem queeudessepelahoranempelarnissaQuandoeuacabavaumanarraoouuma explicao,elainventavaoutraperguntaououtramatriaeeupegavanovamentena palavra.Dequandoemquando,reprimiame: Maisbaixo,maisbaixo... Haviatambmumaspausas.Duasoutrasvezes,pareceumequeaviadormir;masosolhos, cerradosporuminstante,abriamselogosemsononemfadiga,comoseelaoshouvesse fechadoparaverrnelhor.Umadessasvezescreioquedeupormimembebidonasua pessoa,elembramequeostornouafechar,noseiseapressadaouvagarosamente.H impressesdessanoite,quemeaparecemtruncadasouconfusas.Contradigome,atrapalho me.Umadasqueaindatenhofrescasqueemcertaocasio,ela,queeraapenassimptica, ficoulinda,ficoulindssima.Estavadep,osbraoscruzados;eu,emrespeitoaela,quis levantarme;noconsentiu,psumadasmosnomeuombro,eobrigoumeaestar sentado.Cuideiqueiadizeralgumacousa;masestremeceu,comosetivesseumarrepiode friovoltouascostasefoisentarsenacadeira,ondemeacharalendo.Dalirelanceouavista peloespelho,queficavaporcimadocanap,faloudeduasgravurasquependiamda parede. Estesquadrosestoficandovelhos.JpediaChiquinhoparacompraroutros. Chiquinhoeraomarido.Osquadrosfalavamdoprincipalnegciodestehomem.Um representava"Clepatra";nomerecordooassuntodooutro,maserammulheres.Vulgares ambos;naqueletemponomepareciamfeios. Sobonitos,disseeu. Bonitosso;masestomanchados.Edepoisfrancamente,eupreferiaduasimagens, duassantas.Estassomaisprpriasparasaladerapazoudebarbeiro. Debarbeiro?Asenhoranuncafoiacasadebarbeiro.

Masimaginoqueosfregueses,enquantoesperam,falamdemoasenamoros,e naturalmenteodonodacasaalegraavistadelescomfigurasbonitas.Emcasadefamlia quenoachoprprio.oqueeupenso,maseupensomuitacousaassimesquisita.Sejao quefor,nogostodosquadros.EutenhoumaNossaSenhoradaConceio,minha madrinha,muitobonita;masdeescultura,nosepodeprnaparede,nemeuquero.Est nomeuoratrio. Aidiadooratriotrouxemeadamissa,lembroumequepodiasertardeequisdizlo. Pensoquechegueiaabriraboca,maslogoafecheiparaouviroqueelacontava,com doura,comgraa,comtalmolezaquetraziapreguiaminhaalmaefaziaesquecera missaeaigreja.Falavadassuasdevoesdemeninaemoa.Emseguidareferiaumas anedotasdebaile,unscasosdepasseio,reminiscnciasdePaquet,tudodemistura,quase seminterrupo.Quandocansoudopassado,faloudopresente,dosnegciosdacasa,das canseirasdefamlia,quelhediziamsermuitas,antesdecasar,masnoeramnada.Nome contou,maseusabiaquecasaraaosvinteeseteanos. Jagoranotrocavadelugar,comoaprincpio,equasenosaradamesmaatitude.No tinhaosgrandesolhoscompridos,eentrouaolhartoaparaasparedes. Precisamosmudaropapeldasala,dissedaapouco,comosefalasseconsigo. Concordei,paradizeralgumacousa,parasairdaespciedesonomagntico,ouoquequer queeraquemetolhiaalnguaeossentidos.Queriaenoqueriaacabaraconversao; faziaesforoparaarredarosolhosdela,earredavaosporumsentimentoderespeito;masa idiadeparecerqueeraaborrecimento,quandonoera,levavameosolhosoutravezpara Conceio.Aconversaiamorrendo.Narua,osilncioeracompleto. Chegamosaficarporalgumtempo,nopossodizerquanto,inteiramentecalados.O rumornicoeescasso,eraumroerdecamundongonogabinete,quemeacordoudaquela espciedesonolncia;quisfalardele,masnoacheimodo.Conceiopareciaestar devaneando.Subitamente,ouviumapancadanajanela,doladodefora,eumavozque bradava:"Missadogalo!missadogalo" Aestocompanheiro,disseelalevantandose.Temgraa;vocqueficoudeir acordlo,elequevemacordarvoc.V,quehodeserhoras;adeus. Jserohoras?perguntei. Naturalmente Missadogalo!repetiramdefora,batendo. V,v,nosefaaesperar.Aculpafoiminha.Adeusatamanh. Ecomomesmobalanodocorpo,Conceioenfioupelocorredordentro,pisando mansinho.Saruaeacheiovizinhoqueesperava.Guiamosdaliparaaigreja.Durantea missa,afiguradeConceiointerpssemaisdeumavez,entremimeopadre;fiqueisto contadosmeusdezesseteanos.Namanhseguinte,aoalmoofaleidamissadogaloeda gentequeestavanaigrejasemexcitaracuriosidadedeConceio.Duranteodia,acheia comosempre,natural,benigna,semnadaquefizesselembraraconversaodavspera. PeloAnoBomfuiparaMangaratiba.QuandotorneiaoRiodeJaneiroemmaro,o escrivotinhamorridodeapoplexia.ConceiomoravanoEngenhoNovo,masnema visiteinemaencontrei.Ouvimaistardequecasaracomoescreventejuramentadodo marido.

ACartomanteMachadodeAssisHamletobservaaHorcioquehmaiscousasnocuenaterradoquesonhaanossafilosofia.Era amesmaexplicaoquedavaabelaRitaaomooCamilo,numasextafeiradeNovembrode1869, quandoesteriadela,porteridonavsperaconsultarumacartomante;adiferenaqueofaziapor outraspalavras. Ria,ria.Oshomenssoassim;noacreditamemnada.Poissaibaquefui,equeelaadivinhouo motivodaconsulta,antesmesmoqueeulhedissesseoqueera.Apenascomeouabotarascartas, disseme:"Asenhoragostadeumapessoa..."Confesseiquesim,eentoelacontinuouabotaras cartas,combinouas,enofimdeclaroumequeeutinhamedodequevocmeesquecesse,masque noeraverdade... Errou!InterrompeuCamilo,rindo. Nodigaisso,Camilo.Sevocsoubessecomoeutenhoandado,porsuacausa.Vocsabe;jlhe disse.Noriademim,noria... Camilopegoulhenasmos,eolhouparaelasrioefixo.Jurouquelhequeriamuito,queosseus sustospareciamdecriana;emtodoocaso,quandotivessealgumreceio,amelhorcartomanteera elemesmo.Depois,repreendeua;disselhequeeraimprudenteandarporessascasas.Vilelapodia sablo,edepois... Qualsaber!tivemuitacautela,aoentrarnacasa. Ondeacasa? Aquiperto,naruadaGuardaVelha;nopassavaningumnessaocasio.Descansa;eunosou maluca. Camiloriuoutravez: Tucrsdeverasnessascoisas?perguntoulhe. Foientoqueela,semsaberquetraduziaHamletemvulgar,disselhequehaviamuitocousa misteriosaeverdadeiranestemundo.Seelenoacreditava,pacincia;masocertoquea cartomanteadivinharatudo.Quemais?Aprovaqueelaagoraestavatranqilaesatisfeita. Cuidoqueeleiafalar,masreprimiuse,Noqueriaarrancarlheasiluses.Tambmele,em criana,eaindadepois,foisupersticioso,teveumarsenalinteirodecrendices,queamelheincutiu equeaosvinteanosdesapareceram.Nodiaemquedeixoucairtodaessavegetaoparasita,eficou sotroncodareligio,ele,comotivesserecebidodameambososensinos,envolveuosnamesma

dvida,elogodepoisemumasnegaototal.Camilonoacreditavaemnada.Porqu?No poderiadizlo,nopossuaumsargumento;limitavaseanegartudo.Edigomal,porquenegar aindaafirmar,eelenoformulavaaincredulidade;diantedomistrio,contentouseemlevantaros ombros,efoiandando. Separaramsecontentes,eleaindamaisqueela.Ritaestavacertadeseramada;Camilo,noso estava,masviaaestremecerearriscarseporele,correrscartomantes,e,pormaisquea repreendesse,nopodiadeixardesentirselisonjeado.Acasadoencontroeranaantigaruados Barbonos,ondemoravaumacomprovincianadeRita.EstadesceupelaruadasMangueiras,na direodeBotafogo,onderesidia;CamilodesceupeladaGuardavelha,olhandodepassagempara acasadacartomante. Vilela,CamiloeRita,trsnomes,umaaventura,enenhumaexplicaodasorigens.Vamosaela. Osdoisprimeiroseramamigosdeinfncia.Vilelaseguiuacarreirademagistrado.Camiloentrou nofuncionalismo,contraavontadedopai,quequeriavlomdico;masopaimorreu,eCamilo preferiunosernada,atqueamelhearranjouumempregopblico.Noprincpiode1869,voltou Vileladaprovncia,ondecasaracomumadamaformosaetonta;abandonouamagistraturaeveio abrirbancadeadvogado.CamiloarranjoulhecasaparaosladosdeBotafogo,efoiabordoreceb lo. osenhor?exclamouRita,estendendolheamo.Noimaginacomomeumaridoseuamigo; falavasempredosenhor. CamiloeVilelaolharamsecomternura.Eramamigosdeveras.Depois,Camiloconfessoudesi parasiqueamulherdoVilelanodesmentiaascartasdomarido.Realmente,eragraciosaeviva nosgestos,olhosclidos,bocafinaeinterrogativa.Eraumpoucomaisvelhaqueambos:contava trintaanos,VilelavinteenoveeCamilovinteeseis.Entretanto,oportegravedeVilelafaziao parecermaisvelhoqueamulher,enquantoCamiloeraumingnuonavidamoraleprtica.Faltava lhetantoaaodotempo,comoosculosdecristal,queanaturezapenoberodealgunspara adiantarosanos.Nemexperincia,nemintuio. Uniramseostrs.Convivnciatrouxeintimidade.PoucodepoismorreuamedeCamilo,enesse desastre,queofoi,osdoismostraramsegrandesamigosdele.Vilelacuidoudoenterro,dos sufrgiosedoinventrio;Ritatratouespecialmentedocorao,eningumofariamelhor. Comodachegaramaoamor,noosoubeelenunca.Averdadequegostavadepassarashorasao ladodela;eraasuaenfermeiramoral,quaseumairm,masprincipalmenteeramulherebonita. Odordifemina:eisoqueeleaspiravanela,eemvoltadela,paraincorporloemsiprprio.Liam osmesmoslivros,iamjuntosateatrosepasseios.Camiloensinoulheasdamaseoxadreze jogavamsnoites;elamal,ele,paralheseragradvel,poucomenosmal.Ataascousas. Agoraaaodapessoa,osolhosteimososdeRita,queprocuravammuitavezosdele,queos consultavamantesdeofazeraomarido,asmosfrias,asatitudesinslitas.Umdia,fazendoele anos,recebeudeVilelaumaricabengaladepresente,edeRitaapenasumcartocomumvulgar cumprimentoalpis,efoientoqueelepdelernoprpriocorao;noconseguiaarrancaros

olhosdobilhetinho.Palavrasvulgares;mashvulgaridadessublimes,ou,pelomenos,deleitosas.A velhacaleadepraa,emquepelaprimeiravezpasseastecomamulheramada,fechadinhosambos, valeocarrodeApolo.Assimohomem,assimsoascousasqueocercam. Camiloquissinceramentefugir,masjnopde.Ritacomoumaserpente,foiseacercandodele, envolveuotodo,fezlheestalarosossosnumespasmo,epingoulheovenenonaboca.Eleficou atordoadoesubjugado.Vexame,sustos,remorsos,desejos,tudosentiudemistura;masabatalhafoi curtaeavitriadelirante.Adeus,escrpulos!Notardouqueosapatoseacomodasseaop,ea foramambos,estradafora,braosdados,pisandofolgadamenteporcimadeervasepedregulhos, sempadecernadamaisquealgumassaudades,quandoestavamausentesumdooutro.Aconfianae estimadeVilelacontinuavamaserasmesmas. Umdia,porm,recebeuCamiloumacartaannima,quelhechamavaimoraleprfido,ediziaquea aventuraerasabidadetodos.Camilotevemedo,e,paradesviarassuspeitas,comeouararearas visitascasadeVilela.Estenotoulheasausncias.Camilorespondeuqueomotivoerauma paixofrvoladerapaz.Canduragerouastcia.Asausnciasprolongaramse,easvisitascessaram inteiramente.Podeserqueentrassetambmnissoumpoucodeamorprprio,umaintenode diminuirosobsquiosdomarido,paratornarmenosduraaaleivosiadoato. FoiporessetempoqueRita,desconfiadaemedrosa,correucartomanteparaconsultlasobrea verdadeiracausadoprocedimentodeCamilo.Vimosqueacartomanterestituiulheaconfiana,e queorapazrepreendeuaporterfeitooquefez.Correramaindaalgumassemanas.Camilorecebeu maisduasoutrscartasannimas,toapaixonadas,quenopodiamseradvertnciadavirtude,mas despeitodealgumpretendente;talfoiaopiniodeRita,que,poroutraspalavrasmalcompostas, formulouestepensamento:avirtudepreguiosaeavara,nogastatemponempapel;so interesseativoeprdigo. NemporissoCamiloficoumaissossegado;temiaqueoannimofossetercomVilela,eacatstrofe viriaentosemremdio.Ritaconcordouqueerapossvel. Bem,disseela;eulevoossobrescritosparacompararaletracomadascartasquelaparecerem; sealgumaforigual,guardoaerasgoa... Nenhumaapareceu;masdaaalgumtempoVilelacomeouamostrarsesombrio,falandopouco, comodesconfiado.Ritadeusepressaemdizloaooutro,esobreissodeliberaram.Aopiniodela queCamilodeviatornarcasadeles,tatearomarido,epodeseratquelheouvisseaconfidncia dealgumnegcioparticular.Camilodivergia;aparecerdepoisdetantosmeseseraconfirmara suspeitaoudenncia.Maisvaliaacautelaremse,sacrificandoseporalgumassemanas. Combinaramosmeiosdesecorresponderem,emcasodenecessidade,esepararamsecom lgrimas. Nodiaseguinte,estandonarepartio,recebeuCamiloestebilhetedeVilela:"Vemj,j,nossa casa;precisofalartesemdemora."Eramaisdemeiodia.Camilosaiulogo;narua,advertiuque teriasidomaisnaturalchamloaoescritrio;porqueemcasa?Tudoindicavamatriaespecial,ea

letra,fosserealidadeouiluso,afigurouselhetrmula.Elecombinoutodasessascousascoma notciadavspera. Vemj,j,nossacasa;precisofalartesemdemora,repetiaelecomosolhosnopapel. Imaginariamente,viuapontadaorelhadeumdrama,Ritasubjugadaelacrimosa,Vilelaindignado, pegandonapenaeescrevendoobilhete,certodequeeleacudiria,eesperandooparamatlo. Camiloestremeceu,tinhamedo:depoissorriuamarelo,eemtodocasorepugnavalheaidiade recuar,efoiandando.Decaminho,lembrousedeiracasa;podiaacharalgumrecadodeRita,que lheexplicassetudo.Noachounada,nemningum.Voltourua,eaidiadeestaremdescobertos parecialhecadavezmaisverossmil;eranaturalumadennciaannima,atdaprpriapessoaque oameaaraantes;podiaserqueVilelaconhecesseagoratudo.Amesmasuspensodassuasvisitas, semmotivoaparente,apenascomumpretextoftil,viriaconfirmaroresto. Camiloiaandandoinquietoenervoso.Noreliaobilhete,masaspalavrasestavamdecoradas, diantedosolhos,fixas;ouento,oqueeraaindapior,eramlhemurmuradasaoouvido,com aprpriavozdeVilela."Vemj,jnossacasa;precisofalartesemdemora."Ditas,assim,pela vozdooutro,tinhamumtomdemistrioeameaa.Vem,j,j,paraqu?Erapertodeumahorada tarde.Acomoocresciademinutoaminuto.Tantoimaginouoqueseiriapassar,quechegoua crloevlo.Positivamente,tinhamedo.Entrouacogitaremirarmado,considerandoque,senada houvesse,nadaperdia,eaprecauoeratil.Logodepoisrejeitavaaidia,vexadodesimesmo,e seguia,picandoopasso,nadireodolargodaCarioca,paraentrarnumtlburi.Chegou,entroue mandouseguiratrotelargo. Quantoantes,melhor,pensouele;nopossoestarassim... Masomesmotrotedocavaloveioagravarlheacomoo.Otempovoava,eelenotardariaa entestarcomoperigo.QuasenofimdaruadaGuardaVelha,otlburitevedeparar;aruaestava atravancadacomumacarroa,quecara.Camilo,emsimesmo,estimouoobstculo,eesperou.No fimdecincominutos,reparouqueaolado,esquerda,aopdotlburi,ficavaacasadacartomante, aquemRitaconsultaraumavez,enuncaeledesejoutantocrernaliodascartas.Olhou,viuas janelasfechadas,quandotodasasoutrasestavamabertasepejadasdecuriososdoincidentedarua. DirseiaamoradadoindiferenteDestino. Camiloreclinousenotlburi,paranovernada.Aagitaodeleeragrande,extraordinria,edo fundodascamadasmoraisemergiamalgunsfantasmasdeoutrotempo,asvelhascrenas,as superstiesantigas.Ococheiropropslhevoltaraprimeiratravessa,eirporoutrocaminho;ele respondeuqueno,queesperasse.Einclinavaseparafitaracasa...Depoisfezumgestoincrdulo: eraaidiadeouviracartomante,quelhepassavaaolonge,muitolonge,comvastasasascinzentas; desapareceu,reapareceu,etornouaesvairsenocrebro;masdaapoucomoveuoutravezasasas, maisperto,fazendounsgirosconcntricos...Narua,gritavamoshomens,safandoacarroa: Anda!agora!empurra!v!v!

Daapoucoestariaremovidooobstculo.Camilofechavaosolhos,pensavaemoutrascousas;mas avozdomaridosussurravalhesorelhasaspalavrasdacarta:"Vemj,j..."Eeleviaas contoresdodramaetremia.Acasaolhavaparaele.Aspernasqueriamdescereentrar...Camilo achousediantedeumlongovuopaco...pensourapidamentenoinexplicveldetantascousas.A vozdamerepetialheumaporodecasosextraordinrios;eamesmafrasedoprncipede Dinamarcareboavalhedentro:"Hmaiscousasnocuenaterradoquesonhaafilosofia..."Que perdiaele,se...? Deuporsinacalada,aopdaporta;disseaococheiroqueesperasse,erpidoenfioupelo corredor,esubiuaescada.Aluzerapouca,osdegrauscomidosdosps,ocorrimopegajoso;mas elenoviunemsentiunada.Trepouebateu.Noaparecendoningum,teveidiadedescer;mas eratarde,acuriosidadefustigavalheosangue,asfonteslatejavamlhe;eletornouabateruma, duas,trspancadas.Veioumamulher;eraacartomante.Camilodissequeiaconsultla,elaflo entrar.Dalisubiramaosto,porumaescadaaindapiorqueaprimeiraemaisescura.Emcima, haviaumasalinha,malalumiadaporumajanela,quedavaparaostelhadosdofundo.Velhostrastes, paredessombrias,umardepobreza,queantesaumentavadoquedestruaoprestgio. Acartomanteflosentardiantedamesa,esentousedoladooposto,comascostasparaajanela, demaneiraqueapoucaluzdeforabatiaemcheionorostodeCamilo.Abriuumagavetaetirouum baralhodecartascompridaseenxovalhadas.Enquantoasbaralhava,rapidamente,olhavaparaele, noderosto,masporbaixodosolhos.Eraumamulherdequarentaanos,italiana,morenaemagra, comgrandesolhossonsoseagudos.Voltoutrscartassobreamesa,edisselhe: Vejamosprimeirooquequeotrazaqui.Osenhortemumgrandesusto... Camilo,maravilhado,fezumgestoafirmativo. Equersaber,continuouela,selheaconteceralgumacoisaouno... Amimeaela,explicouvivamenteele. Acartomantenosorriu;disselhesqueesperasse.Rpidopegououtravezascartasebaralhou as,comoslongosdedosfinos,deunhasdescuradas;baralhouasbem,transpsosmaos,uma, duas,trsvezes;depoiscomeouaestendlas.Camilotinhaosolhosnela,curiosoeansioso. Ascartasdizemme... Camiloinclinouseparabeberumaaumaaspalavras.Entoeladeclaroulhequenotivessemedo denada.Nadaacontecerianemaumnemaoutro;ele,oterceiro,ignoravatudo.Noobstante,era indispensvelmaiscautela;ferviaminvejasedespeitos.Faloulhedoamorqueosligava,dabeleza deRita...Camiloestavadeslumbrado.Acartomanteacabou,recolheuascartasefechouasna gaveta. Asenhorarestituiumeapazaoesprito,disseeleestendendoamoporcimadamesae

apertandoadacartomante. Estalevantouse,rindo. V,disseela;v,ragazzoinnamorato... Edep,comodedoindicador,tocoulhenatesta.Camiloestremeceu,comosefossemoda prpriasibila,elevantousetambm.Acartomantefoicmoda,sobreaqualestavaumpratocom passas,tirouumcachodestas,comeouadespenclasecomlas,mostrandoduasfileirasde dentesquedesmentiamasunhas.Nessamesmaaocomum,amulhertinhaumarparticular. Camilo,ansiosoporsair,nosabiacomopagasse;ignoravaopreo. Passascustamdinheiro,disseeleafinal,tirandoacarteira.Quantasquermandarbuscar? Pergunteaoseucorao,respondeuela. Camilotirouumanotadedezmilris,edeulha.Osolhosdacartomantefuzilaram.Opreousual eradoismilris. Vejobemqueosenhorgostamuitodela...Efazbem;elagostamuitodosenhor.V,v tranqilo.Olheaescada,escura;ponhaochapu... Acartomantetinhajguardadoanotanaalgibeira,edesciacomele,falando,comumlevesotaque. Camilodespediusedelaembaixo,edesceuaescadaquelevavarua,enquantoacartomantealegre comapaga,tornavaacima,cantarolandoumabarcarola.Camiloachouotlburiesperando;arua estavalivre.Entroueseguiuatrotelargo. Tudolhepareciaagoramelhor,asoutrascousastraziamoutroaspecto,ocuestavalmpidoeas carasjoviais.Chegouarirdosseusreceios,quechamoupueris;recordouostermosdacartade Vilelaereconheceuqueeramntimosefamiliares.Ondequeelelhedescobriraaameaa? Advertiutambmqueeramurgentes,equefizeramalemdemorarsetanto;podiaseralgum negciograveegravssimo. Vamos,vamosdepressa,repetiaeleaococheiro. Econsigo,paraexplicarademoraaoamigo,engenhouqualquercousa;parecequeformoutambm oplanodeaproveitaroincidenteparatornarantigaassiduidade...Devoltacomosplanos, reboavamlhenaalmaaspalavrasdacartomante.Emverdade,elaadivinharaoobjetodaconsulta,o estadodele,aexistnciadeumterceiro;porquenoadivinhariaoresto?Opresentequeseignora valeofuturo.Eraassim,lentasecontnuas,queasvelhascrenasdorapaziamtornandoaode cima,eomistrioempolgavaocomasunhasdeferro.svezesqueriarir,eriadesimesmo,algo vexado;masamulher,ascartas,aspalavrassecaseafirmativas,aexortao:V,v,ragazzo innamorato;enofim,aolonge,abarcaroladadespedida,lentaegraciosa,taiseramoselementos recentes,queformavam,comosantigos,umafnovaevivaz.

Averdadequeocoraoiaalegreeimpaciente,pensandonashorasfelizesdeoutroraenasque haviamdevir.AopassarpelaGlria,Camiloolhouparaomar,estendeuosolhosparafora,at ondeaguaeocudoumabraoinfinito,eteveassimumasensaodofuturo,longo,longo, interminvel. DaapoucochegoucasadeVilela.Apeouse,empurrouaportadeferrodojardimeentrou.A casaestavasilenciosa.Subiuosseisdegrausdepedra,emaltevetempodebater,aportaabriuse,e apareceulheVilela. Desculpa,nopudevirmaiscedo;queh? Vilelanolherespondeu;tinhaasfeiesdecompostas;fezlhesinal,eforamparaumasaleta interior.Entrando,Camilonopdesufocarumgritodeterror:aofundosobreocanap,estava Ritamortaeensangentada.Vilelapegouopelagola,e,comdoistirosderevlver,estirouomorto nocho.

NoManantialSimesLopesNetoContonarradoem3pessoa. NataperadoMarianohummanantial.Bemnomeiodele,umaroseira,plantadaporumdefunto,e genteviventenoapanhafloresporsermauagouro. Carreteirosquealipertoacamparamviramduasalmas:umachorava,suspirando;outra,soltava barbaridades.Olugarficoumalassombrado. ComMariano,moravaafilhaMariaAltina,duasvelhas,aavdameninaeatiaav,eanegra Tansia.Tudoempazeharmonia. CertavezforamaumteronacasadobrigadeiroMachado.MariaAltinaencontrouofurrielAndr, eosdoisseapaixonaram[conchavoentreopaieobrigadeiro].Andrlhedeuumarosavermelha. Emcasa,elaplantouocabodarosaearoseiracresceuefloresceu.Surgiuotratodocasamento...o enxoval... Chico,filhodeChicoTriste,andavaenrabichadopelaMariaAltina,quenoseinteressavaporele etinhalhemedo. NacasadeChicoTristehouveumbatizado.Opaieatiaavforamajudar.Chicoaproveitouse, foicasadoMariano,matouaavequispegarforaMariaAltina.Esta,vendoaavmorta, pegouocavaloesaiusdisparadas,entrandonomanantial.Chicoatrs.Elasomeesficaarosa dochapuboiando.

MeTansia,queseesconderaeviratudo,vaiprocuradeMariano. Nessemeiotempochegaramacasaoscampeirosparacomer.Viramavelhamorta.Unsficaram,e outrosforamavisarMarianoeprocurarMariaAltina... Marianoapavorouse,pensandoqueafilhafugiracomoChico.NissochegouameTansiae contaosucedido.TodosvoaomanantialeencontramChicoatolado,boiando.Marianoatirae acertaChico.Opadrequealiest,colocaacruznabocadaarmaepedequenoatiremais. Marianoentranolamaal,lutacomChicoeosdoisafundamemorrem. Aavfoienterradatambmnaencostadomanantial.Umacruzfoibenzidaecravadanosolopelos quatrodefuntos. MeTansiaeatiaavforamporcaridade,morarnacasadobrigadeiroMachado.Ecomo lembranadomacabroacontecimento,ficou,sobreolodo,alinomanantial,umaroseirabaguala, roseiraquenasceudotalodarosaqueficouboiandonolodaalnodiadaquelecardumede estropcios.

FamigeradoGuimaresRosa

Foideincertafeitaoevento.Quempodeesperarcoisatosempsnemcabea?Euestavaem casa,oarraialsendodetodotranqilo.Paroumeportaotropel.Chegueijanela. Umgrupodecavaleiros.Isto,vendomelhor:umcavaleirorente,frenteminhaporta,equiparado, exato;e,embolados,debanda,trshomensacavalo.Tudo,numrelance,insolitssimo.Tomeime nosnervos.Ocavaleiroesseoohhomemohcomcaradenenhumamigo.Seioque influnciadefisionomia.Saraeviera,aquelehomem,paramorreremguerra.Saudoumeseco, curtopesadamente.Seucavaloeraalto,umalazo;bemarreado,ferrado,suado.Econcebigrande dvida. Nenhumseapeava.Osoutros,tristestrs,malmehaviamolhado,nemolhassemparanada. Semelhavamagentereceosa,tropadesbaratada,sopitados,constrangidoscoagidos,sim.Issopor isso,queocavaleirosolertetinhaoardereglos:ameiogesto,desprezivo,intimaraosdepegarem olugarondeagoraseencostavam.Dadoqueafrentedaminhacasareentrava,metros,dalinhada rua,edosdoisladosavanavaacerca,formavasealiumencantovel,espciederesguardo. Valendosedoque,ohomemobrigaraosoutrosaopontodondeseriammenosvistos,enquanto barravalhesqualquerfuga;semcontarque,unidosassim,oscavalosseapertando,nodispunham derpidamobilidade.Tudoenxergara,tomandoganhodatopografia.Ostrsseriamseus prisioneiros,noseussequazes.Aquelehomem,paraprocederdaforma,spodiaserumbrabo sertanejo,jagunoatnaescumadobofe.Sentiquenomeficavatildarcaraamena,mostrasde

temeroso.Eunotinhaarmaaoalcance.Tivesse,tambm,noadiantava.Comumpingonoi,ele medissolvia.Omedoaextremaignornciaemmomentomuitoagudo.OmedoO.Omedome miava.Convideioadesmontar,aentrar. Dissedeno,conquantooscostumes.Conservavasedechapu.Viasequepassaraadescansarna seladecertorelaxavaocorpoparadarsemaisingentetarefadepensar.Perguntei:respondeu mequenoestavadoente,nemvindoreceitaouconsulta.Suavozseespaava,querendose calma;afaladegentedemaislonge,talvezsofranciscano.Seidessetipodevalentoquenada alardeia,semfarroma.Masavessado,estranho,perversobrusco,podendodesfecharcomalgo,de repente,porumsnos.Muitodemacio,mentalmente,comeceiameorganizar.Elefalou: "Euvimpreguntaravosmecumaopiniosuaexplicada..." Carregaraacelha.Causavaoutrainquietude,suafarrusca,acataduradecanibal.Desfranziuse, porm,quasequesorriu.Da,desceudocavalo;maneiro,imprevisto.Seporsecumprirdomaior valordemelhoresmodos;poresperteza?Retevenopulsoapontadocabresto,oalazoeraparapaz. Ochapusemprenacabea.Umalarve.Maisosnviosolhos.Eeleeraparamuito.Seriadeverse: estavaemarmasedearmasalimpadas.Davaparasesentiropesodadefogo,nocinturo,que usadobaixo,paraelaestarsejaonveljusto,ademo,tantoqueelesepersistiadebraodireito pendido,prontomenevel.Sendoasela,denotarse,umajerebapapudaurucuiana,poucodese achar,naregio,pelomenosdetoboafeitura.Tudodegentebrava.Aquelepropunhasangue,em suastenes.Pequeno,masduro,grossudo,todoemtroncodervore.Suamximaviolnciapodia serparacadamomento.Tivesseaceitadodeentrareumcaf,calmavame.Assim,porm,bandade fora,semagraasdehspedenemsurdezdeparedes,tinhaparaumseinquietar,semmedidaesem certeza. "Vosmecquenomeconhece.Damzio,dosSiqueiras...EstouvindodaSerra..." Sobressalto.Damzio,quemdelenoouvira?Oferozdeestriasdelguas,comdezenasde carregadasmortes,homemperigosssimo.Constandotambm,severdade,quedeparaunsanosele seserenaraevitavaodeevitar.Fiese,porm,quem,emtaistrguasdepantera?Ali,antenasal, demimapalmo!Continuava: "Saibavosmecque,naSerra,poroultimamente,secompareceuummoodoGoverno,rapaz meioestrondoso...Saibaqueestoucomelerevelia...CeunoqueroquestocomoGoverno,no estouemsadenemidade...Orapaz,muitosachamqueeledeseutantoesmiolado..." Comarranco,calouse.Comoarrependidodetercomeadoassim,deevidente.Contraqueaestava comofgadoemmsmargens;pensava,pensava.Cabismeditado.Doque,seresolveu.Levantouas feies.Sequeseriu:aquelacrueldadededentes.Encarar,nomeencarava,ssefitomeia esguelha.Latejavalheumorgulhoindeciso.Redigiuseumonologar. Oquefrouxofalava:deoutras,diversaspessoasecoisas,daSerra,doSoo,travadosassuntos, inseqentes,comodificultao.Aconversaeraparateiasdearanha.Eutinhadeentenderlheas

mnimasentonaes,seguirseuspropsitosesilncios.Assimnofecharsecomojogo,sonso,no meiludir,eleenigmava:E,p: "Vosmecagoramefaaaboaobradequerermeensinaroquemesmoque:fasmisgerado... fazmegerado...falmisgeraldo...familhasgerado...? Disse,degolpe,traziaentredentesaquelafrase.Soaracomrisoseco.Mas,ogesto,queseseguiu, imperavasedetodaarudezprimitiva,desuapresenadilatada.Detinhaminharesposta,noqueria queeuadessedeimediato.Ejaoutrosustovertiginososuspendiame:algumpodiaterfeito intriga,invencionicedeatribuirmeapalavradeofensaquelehomem;quemuito,pois,queaquiele sefamanasse,vindoparaexigirme,rostoarosto,ofatal,avexatriasatisfao? "Saibavosmecquesaind'hojedaSerra,quevim,semparar,essasseislguas,expressodireto pramordelhepreguntarapregunta,peloclaro..." Sesrio,seera.Transiuseme. "L,eporestesmeiosdecaminho,temnenhumningumciente,nemtmolegtimoolivro queaprendeaspalavras...genteprainformaotorta,porsefingiremdemenosignorncias...S seopadre,noSoo,capaz,mascompadresnomedou:eleslogoengambelam...Abem.Agora, semefazmerc,vosmecmefale,nopaudaperoba,noaperfeioado:oqueque,oquejlhe perguntei?" Sesimples.Sedigo.Transfoiseme.Essestrizes: Famigerado? "Simsenhor..."e,alto,repetiu,vezes,otermo,enfimnosvermelhesdaraiva,suavozforade foco.Ejmeolhava,interpelador,intimativoapertavame.Tinhaeuquedescobriracara. Famigerado?Habiteiprembulos.Bemqueeumecarecianoutronterim,emindcias.Comopor socorro,espieiostrsoutros,emseuscavalos,intugidosatento,mumumudos.Mas,Damzio: "Vosmecdeclare.Estesasodenadano.SodaSerra.Svieramcomigo,pratestemunho..." Stinhadedesentalarme.Ohomemqueriaestritoocaroo:overivrbio. Famigeradoinxio,"clebre","notrio","notvel"... "Vosmecmalnovejaemminhagrossarianonoentender.Maismediga:desaforado? caovel?dearrenegar?Farsncia?Nomedeofensa?" Viltanenhuma,nenhumdoesto.Soexpressesneutras,deoutrosusos... "Pois...eoqueque,emfaladepobre,linguagemdeemdiadesemana?"

Famigerado?Bem.:"importante",quemerecelouvor,respeito... "Vosmecagarante,praapazdasmes,monaEscritura?" Secerto!Eraparaseempenharabarba.Doqueodiabo,entoeusincerodisse: Olhe:eu,comoosr.mev,comvantagens,hum,oqueeuqueriaumahoradestaseraser famigeradobemfamigerado,omaisquepudesse!... "Ah,bem!..."soltou,exultante. Saltandonasela,eleselevantoudemolas.Subiuemsi,desagravavase,numdesafogaru.Sorriu se,outro.Satisfezaquelestrs:"Vocspodemir,compadres.Vocsescutarambemaboa descrio..."eelesprestessepartiram.Sasechegou,beirandomeajanela,aceitavaumcopo d'gua.Disse:"Nohcomoqueasgrandezasmachasdumapessoainstruda!"Sejaquede novo,porummero,setorvava?Disse:"Seil,svezesomelhormesmo,praessemoodo Governo,erairseembora,seino..."Masmaissorriu,apagaraselheainquietao.Disse:"A gentetemcadacismadedvidaboba,dessasdesconfianas...Spraazedaramandioca..." Agradeceu,quismeapertaramo.Outravez,aceitariadeentraremminhacasa.Oh,pois.Esporou, foise,oalazo,nopensavanoqueotrouxera,teseparaaltorir,emais,ofamosoassunto.

BaladadasMocinhasdoPasseioDaltonTrevisan

quemsoelas emtograndenmero deondevm? dequesubterrneosporescavernas? soosderrelitosdoDilvioUniversal? vocchegacorreparte masnoasmocinhasdoPasseioPblico nochegamnemparte estosemprel incansveiscaminham pracpral sempreestiveram pralprac estaroparasempre minissaiascoxasvaricosas

fotonahora botinhasaltasdesolafurada algododocepipoca boquinhasemcoraodecarmim antesventosasdemedusasvulgvagas psiu!oiteso!vamo? atraomaiordoPasseio noagaioladomicoleodourado oaquriodopeixeeltrico ascobrascatatnicasoiguanaprhistrico opelicanopapudodeasasentrevadas tipooalbatroznobarquinhodeBaudelaire nooviveirodeavescanoras epa!Umcasalintrusodearapongas desdequandoarapongatrinaegorjeia? oespetculodoPasseio nosoasararasbbadasaosberros nemovelhocedrofloridodegarasbrancas agrandefestadoPasseio soasmocinhaspracpral narondasempiternadoamor umasdelas valeumcircointeiroemdesfile comaanzinhadaspiruetasnocavalopimpo aengolidoradeespadadefogo aelefantagraciosanochapeuzinhodeflores atrapezistadoduplosaltomortal semrede! discutemgentilmenteopreo umarapidinhaquanto? comosevendemfcil asdamasperipatticasdoPasseioPblico aosolaofriochuvaaogranizo comfomecomfebrecomtosse estosemprel caadosclientesfurtivos maisduradouras

queocarvalhoeopltanoseculares lestosempre asfamosasmocinhasdoPasseio nemtomocinhas sotrgicassodoentessotristes quempodequerertaiscentopeiasdohorror comoesperarquealgumascobice derradeirosobjetosdodesejo? medonhasaberraesteratolgicas galinhasdeduascabeas treponemasplidas bissagradasdecarapinhanegra aracndeashotentotes grgulasbanguelasgargalhantes? aqueseengana sodesejadassimcobiadassimdisputadassim essasltimasmulheresdaTerra nofossemelas oqueseriadosltimoshomensdaTerra? esseshominhosdesesperados semprecomsedecomfebrecomtosse sobretudofamlicosdeumnacodecarne arredanaomalditadacarne urrasalvaodacarnedavida sofeiticeirasCirces dasverdesguaspodresdoRioBelm? sogrgonasgrotescas? puderacomtaisclientes mequetrefesbandalhosescrotos quenofazemamor estripamcurramvampirizam soelasblasfmiaabominaoescndalo dosfalsosprofetas dasmiligrejasdeCuritiba veroscafetesdodzimo? elassonaverdadeosaldaterra

soirmsdecaridade somadonasaidticas sosantinhasdoMeninoJesus ondetocamsaramoscarbnculosmalignos noasdesprezenemcondene docesninfetasputativasdoPasseio maisfcilumadelas passarpeloburacodaagulha queeuevocentrarmosnoReinodoCu bravaspiranhasguerreiras elasseroassobreviventes stimatrombetadoJuzoFinal aodragoebestadoApocalipse nodiaseguinteaoArmagedom restaronaTerra asbarataseelas vocchegacorrepassa elasnopassaro pracpral psiu!oiteso!vamo? pralprac paratodoosempre asminhasastuasasnossas putinhasimortaisdoPasseioPblico.

ApeloDaltonTrevisanAmanhfazummsqueaSenhoraestlongedecasa.Primeirosdias,paradizeraverdade,no sentifalta,bomchegartarde,esquecidonaconversadeesquina.Nofoiausnciaporumasemana: obatomaindanoleno,opratonamesaporengano,aimagemderelancenoespelho. Comosdias,Senhora,oleiteprimeiravezcoalhou.Anotciadesuaperdaveioaospoucos:apilha dejornaisalinocho,ningumosguardoudebaixodaescada.Todaacasaeraumcorredordeserto, atocanrioficoumudo.Nodarpartedefraco,ah,Senhora,fuibebercomosamigos.Umahora danoiteelesseiam.Ficavas,semoperdodesuapresena,ltimaluznavaranda,atodasas afliesdodia. Sentiafaltadapequenabrigapelosalnotomatemeujeitodequererbem.Acasosaudade,

Senhora?ssuasvioletas,najanela,nolhespoupeiguaeelasmurcham.Notenhobotona camisa.Caloameiafurada.Quefimlevouosacarolha?Nenhumdenssabe,semaSenhora, conversarcomosoutros:bocasraivosasmastigando.Venhaparacasa,Senhora,porfavor.

RubemFonsecaPasseioNoturnoChegueiemcasacarregandoapastacheiadepapis,relatrios,estudos,pesquisas,propostas, contratos.Minhamulher,jogandopacincianacama,umcopodeusquenamesadecabeceira, disse,semtirarosolhosdascartas,vocestcomumarcansado.Ossonsdacasa:minhafilhano quartodelatreinandoimpostaodevoz,amsicaquadrifnicadoquartodomeufilho.Vocno vailargaressamala?,perguntouminhamulher,tiraessaroupa,bebeumuisquinho,vocprecisa aprenderarelaxar. Fuiparaabiblioteca,olugardacasaondegostavadeficarisoladoecomosemprenofiznada. Abriovolumedepesquisassobreamesa,noviaasletrasenmeros,euesperavaapenas.Vocno pradetrabalhar,apostoqueosteussciosnotrabalhamnemametadeeganhamamesmacoisa, entrouaminhamulhernasalacomocoponamo,jpossomandarservirojantar? Acopeiraserviafrancesa,meusfilhostinhamcrescido,eueaminhamulherestvamosgordos. aquelevinhoquevocgosta,elaestaloualnguacomprazer.Meufilhomepediudinheiroquando estvamosnocafezinho,minhafilhamepediudinheironahoradolicor.Minhamulhernadapediu, nstnhamoscontabancriaconjunta.Vamosdarumavoltadecarro?,convidei.Eusabiaqueela noia,erahoradanovela.Noseiquegraavocachaempasseardecarrotodasasnoites,tambm aquelecarrocustouumafortuna,temqueserusado,euquecadavezmeapegomenosaosbens materiais,minhamulherrespondeu. Oscarrosdosmeninosbloqueavamaportadagaragem,impedindoqueeutirasseomeu.Tireios carrosdosdois,boteinarua,tireiomeu,boteinarua,coloqueiosdoiscarrosnovamentena garagem,fecheiaporta,essasmanobrastodasmedeixaramlevementeirritado,masaoverospra choquessalientesdomeucarro,oreforoespecialduplodeaocromado,sentiocoraobater apressadodeeuforia.Enfieiachavenaignio,eraummotorpoderosoquegeravaasuaforaem silncio,escondidonocapaerodinmico.Sa,comosempresemsaberparaondeir,tinhaqueser umaruadeserta,nestacidadequetemmaisgentedoquemoscas.NaavenidaBrasil,alinopodia ser,muitomovimento.Chegueinumaruamaliluminada,cheiadervoresescuras,olugarideal. Homemoumulher?Realmentenofaziagrandediferena,masnoaparecianingumem condies,comeceiaficartenso,issosempreacontecia,euatgostava,oalvioeramaior.Entovi amulher,podiaserela,aindaquemulherfossemenosemocionante,porsermaisfcil.Ela caminhavaapressadamente,carregandoumembrulhodepapelordinrio,coisasdepadariaoude quitanda,estavadesaiaeblusa,andavadepressa,haviarvoresnacalada,devinteemvinte

metros,uminteressanteproblemaaexigirumagrandedosedepercia.Apagueiasluzesdocarroe acelerei.Elaspercebeuqueeuiaparacimadelaquandoouviuosomdaborrachadospneus batendonomeiofio.Pegueiamulheracimadosjoelhos,bemnomeiodasduaspernas,umpouco maissobreaesquerda,umgolpeperfeito,ouviobarulhodoimpactopartindoosdoisosses,dei umaguinadarpidaparaaesquerda,passeicomoumfogueterenteaumadasrvoresedeslizei comospneuscantando,devoltaparaoasfalto.Motorbom,omeu,iadezeroacemquilmetrosem novesegundos.Aindadeuparaverqueocorpotododesengonadodamulherhaviaidoparar, coloridodesangue,emcimadeummuro,dessesbaixinhosdecasadesubrbio. Examineiocarronagaragem.Corriorgulhosamenteamodelevepelospralamas,ospra choquessemmarca.Poucaspessoas,nomundointeiro,igualavamaminhahabilidadenouso daquelasmquinas. Afamliaestavavendoteleviso.Deuasuavoltinha,agoraestmaiscalmo?,perguntouminha mulher,deitadanosof,olhandofixamenteovdeo.Voudormir,boanoiteparatodos,respondi, amanhvouterumdiaterrvelnacompanhia.