aprende a tocar rápidamente

51
Aprende atocar rápidamente Contiene más | de70 canciones Incluye teoría musical básica EDIGRABER EDITORA GRÁFICA BERNILLA 5 lo 8 xcelencia en Ediciones

Upload: others

Post on 24-Jul-2022

32 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: Aprende a tocar rápidamente

Aprende a tocar rápidamente

Contiene más

| de 70 canciones

Incluye teoría

musical básica

EDIGRABER EDITORA GRÁFICA BERNILLA

5 lo 8

xcelencia en Ediciones

Page 2: Aprende a tocar rápidamente

CONTENIDO

Breve historia de la quena

Tamaños y dimensiones del instrumento

Tipos de bisel y acabado inferior de la quena

Emisión del sonido

Consejos para una buena respiración

Sistema gráfico del instrumento

Las escalas de la quena

Las notas musicales y sus silencios

Uso del puntillo

NS

Principales células rítmicas

Más de 70 canciones para practicar

Y Ripa

Page 3: Aprende a tocar rápidamente

Aprende a tocar

rápidamente

Contiene más de 70 canciones

Incluye teoría

musical básica

Page 4: Aprende a tocar rápidamente

Es una publicación de: EDITORIAL EDIGRABER S.A.C.

para su sello editorial Editora Gráfica Bernilla

Av. Tacna 685 Of. 54 Jr. Ocoña 454 of. 103 Ventas: 428 3920 administracionOWedigraberperu.com www.edigraberperu.com

Impreso en Lima - Perú Editorial Edigraber S.A.C. Jr. Ocoña 454 of. 103

Derechos Reservados D.Leg. N* 822 Prohibido su reproducción total o parcial

=

“A EDIGRABER EDITORA GRÁFICA BERNILLA

PRESENTACIÓN

Editorial Edigraber se complace en presentar el Método para tocar

quena. Una publicación elaborada con la finalidad de convertirse en el

primer paso para el músico o aficionado que está descubriendo este

fascinante instrumento de viento y que necesita de una guía práctica y

sencilla para que en poco tiempo logre dominarlo.

El libro inicia con una breve introducción histórica de la quena,

aerófono que tiene una procedencia milenaria y que apareció en

distintas partes del mundo con las primeras culturas. En Sudamérica,

el instrumento fue utilizado principalmente por las comunidades

altiplánicas y a lo largo de la Cordillera de los Andes.

En las siguientes páginas se conocerá la estructura de la quena. Se

distinguirá entre sus diversos tamaños y dimensiones, en el tipo de bisel

utilizado y el acabado inferior del instrumento. Asimismo, se explicará

la técnica para tomar y soplar la quena, y se dará recomendaciones

para mejorar la respiración e ir produciendo un sonido de calidad.

Posteriormente, se dedicará un apartado exclusivo

para una concisa teoría fundamental de la

música. Allí se apreciará las lecciones básicas

que toda persona debe conocer para entender

cómo se estructura, lee e interpreta la música.

Entre los temas figuran el pentagrama, las

claves más usadas, las figuras

musicales y sus silencios,

tonos y semitonos, las

alteraciones, etcétera.

Al final de esta sección

se expondrán varios

Page 5: Aprende a tocar rápidamente

ejercicios que ayudarán al interprete ir familiarizándose con la movilidad de los dedos al tocar la quena.

Finalmente, el último y más largo capítulo del libro contiene las más de setenta canciones y melodías escogidas para el deleite de los lectores. Los temas elegidos provienen de muchos géneros como el huayno, marinera, vals, música latinoamericana, canciones infantiles, villancicos y demás.

Con un método tan fácil, está listo para disfrutar de la música. Ahora, el sonido de la quena está en sus manos.

La Editorial

ÍNDICE

Presentación La quena...

Estructura de la quena

Tamaños y dimensione:

Tipos de bisel........ Salida inferior de la quen:

Emisión del sonido..... ¿Cómo tomar la quena? .

¿Cómo soplar la quena?,

Recomendaciones para la respi

Sistema gráfico de la quena.

Posición de los dedos ....... Recomendación para el tapado de los orificios .

Afinación de la quena Notas de la quena

Teoría fundame! 29 Las notas musicales. 29 El pentagram: 29 La clave......

Las figuras musicales y sus silenci El puntillo. El compás .. 31 Tonos y semitonos 32 Las alteraciones 32 Células rítmicas. 33

Ejercicios con partituras. 4 Método práctico de la quena. Canciones populare:

Cóndor pasa...... Señora su hija (huayno de Bolivia Yo vendo uno ojos negros. Carnaval de Arequipa...

El picaflor (huayno de Perú: Jipi jay ..... 5 Alma llanera (Joropo de 46 Valicha.... 49 La bamba (México) 50 Buriceando en la sierra (Bolivia)

Virgenes del sol (fox incaico) Pepe bailarín (cumbia de Colombia). Danza de las collas Jarabe tapatío .....

Wankara (cumbia de Colombia). La leyenda del beso (clásica). Oh Susana (EE. UU.) Caballo viejo (cumbia: Chinchaypampa......

Cuando el indio llora (fox incaico)

Page 6: Aprende a tocar rápidamente

Cilulo (carnaval de Cajamarca)

Alma, corazón y vida...............

Munahuanqui (huayno de Perú).

Uchuracay (huayno de Perú).

Cielito lindo (folk. México) ..

Yesterday (Beatles).......

La diablada (Yawar Inka)

Adiós pueblos de Ayacucho (huayno de Perú Mi cafetal (cumbia de Colombia).

Negra del alma....................

Todos vuelven (vals de Perú). Carnavalito humahuaqueño

Cumpleaños feliz................

Llorando se fue (Los Kjarkas)

Ojos azules (huayno de Per

Las mañanitas (folk, México) .. Solo le pido a Dios (Mercedes Sosa)..

Recuerdos de Ypacaraí (folk. Paraguay) Mujer hilandera (cumbia de Perú).......

Hay que salvar nuestro nido (Proyección:

Los caminos de la vida (vallenato de Colombia). La donna e mobile (clásica)........... ;

El árbol de mi destino (Los Kjarkas)

Amor eterno (ranchera mexicana

Danubio azul (clásica).

Noche de paz (villan:

El pastor solitario (clásica Negro José (Illapu).......

Arroz con leche (infantil). Imagine (John Lennon)..

La cucaracha (infantil)...

Quiero saber (Grupo Amaru

Piel canela (Gaitán castro)...

Pescador de hombres (canci Canción y huayno (Illapu)...

Burrito sabanero (villancico).

Amanecer (Uña Ramos) .

Pídeme la luna (Leo Dan)

Himno nacional de Perú..

Romance de quena y viento (huayno de Perú).

Canto a la mujer de mi pueblo (Los Kjarkas) Mi pequeñita (Pueblo Andino)..............

Cuando florezca el chuño (Kala Marka)

Al fondo hay sitio (cumbia de Perú). Zambito (Yawar)........... Moliendo café (guaracha)

Flor de retama (huayno de Per Marcha fúnebre (clásica).

Mi viejo (Piero). Hotel California (Eag!

El sonido del silencio.... Dulce Navidad (villancico)

Tiempo de vals (Chayanne). S8SEERELEBEIIERELBRRS

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA il

LA QUENA

La quena es el instrumento de viento más antiguo que el hombre ha creado. Tiene una procedencia prehistórica y posee un carácter melódico y una dulzura que refleja el sonido propio de la naturaleza. Según su clasificación, pertenece a la familia de flautas o instrumentos de aliento. El origen de su nombre sería aimara (qina), aunque también posee un vocablo quechua (kkhéna).

Todo hace pensar que los primeros instrumentos de viento llegaron a América con los pobladores que migraron de otros continentes. Es así que entre los antecesores de la quena se hallan el shakuhachi de Japón, el halil del Medio Oriente, entre otros instrumentos de la antigúedad; todos con la misma característica de producir sonidos con el paso del aire a través de un caño hueco.

En el continente americano la flauta de pan es parte de los restos de las culturas peruanas. La quena fue usada por las culturas Mochica y Nasca, y luego en el Tahuantinsuyo incaico. En aquellos tiempos, el instrumento se fabricó con diversos insumos como la arcilla, madera, caña, calabaza e incluso hasta de huesos de animales. Su uso y dispersión alcanzó a los países de Perú, Argentina, Ecuador, Colombia, Bolivia y Chile.

Otra característica que variaba en la construcción de la quena fue la cantidad de agujeros que tenía. Se han encontrado quenas de cinco, cuatro, tres y dos agujeros, y algunas no poseían orificios traseros. Mientras menos agujeros tuviesen, más se reducía su ámbito sonoro. Pasaron muchos años para que los nuevos músicos incrementaran los hoyos y llevaran a la quena al cromatismo. Hoy este instrumento tiene siete agujeros, seis en la parte frontal y uno en vista posterior.

Page 7: Aprende a tocar rápidamente

8 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

En la actualidad, la quena junto con la zampoña y el charango

son parte de los instrumentos típicos de los conjuntos folclóricos de

la música andina y latinoamericana. No obstante, su uso moderno

en estas agrupaciones ha opacado el uso tradicional que tuvo en

sus inicios, cuando se tocaba en festividades específicas de las

comunidades nativas y acompañando a las danzas tradicionales.

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA E

ESTRUCTURA DE LA QUENA

Tamaños y dimensiones:

La quena es construida

de diferentes tamaños para

obtener otros sonidos. Según

sus dimensiones cambia de

tonalidad. Existen quenas desde

15 centímetros hasta de 120

cm. Las más pequeñas tendrán

sonidos agudos; las más grandes

conseguirán reproducir las

octavas más graves.

En función a su longitud,

las quenas reciben diversos

nombres: shilo, pingollo, kenali,

lawata, mahala, pinkillo, chayna,

choquela, quena pusi, mama

quena, clain, phusipia, phalawata,

flauta chagallo, ph'alaata, puli puli, pusippiataica, san borga quena,

flauta de sandía, mollo, hilawata, pink'ollo, machu quena, entre otros.

La quena modelo que se utiliza comúnmente en toda América Latina

es la que mide aproximadamente entre 36 a 38 cm. Esta se encuentra

afinada con la escala de Sol Mayor (y su relativo Mi menor), tal como

la zampoña estándar y otros instrumentos de cuerda que se usan en

la música andina.

Page 8: Aprende a tocar rápidamente

10 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

Tipos de bisel:

El bisel es el pequeño corte oblicuo que presenta el borde de la

superficie de la quena. Puede presentarse de diferentes tipos, en

forma de C, U, V o con un corte recto. Los cortes de bisel en forma de

C y U son más recomendados para el soplido común de la quena, ya

que con estos se obtiene un sonido potente y dulce.

El bisel en forma de V es más potente que los anteriores; por ello,

necesita más potencia de soplo. Además, su sonido en más chillón

y brusco, y no tan “redondeado” como los bisel en U. En tanto, el de

corte recto es muy usado en el altiplano, pero por tradición más que

por un sonido específico.

El grosor de la quena también influye para el tamaño del bisel. Por

ejemplo, si esta tiene un diámetro de 28 mm, el bisel recomendado es

de 8,5 mm, si se trata de una quena mediana con diámetro de 25 mm,

la boquilla estará en 8 mm; y si posee un diámetro de 21 mm, el corte

tendrá un ancho de 7,5 mm.

BISEL EN “U"

BISEL EN “CORTE RECTO”

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 11

Salida inferior de la quena:

El acabado de la parte inferior de la quena presenta un corte que

puede variar. En algunos casos, la quena se elaboró con la parte final

de una caña, y se utiliza el mismo nudo que tiene para terminar el

instrumento. Allí se aprecia un engrosamiento de la quena y un hueco

pequeño. No obstante, hay otros que perforan el nudo, tienen un

orificio más grande y un acabado limado.

Por otro lado, hay lutieres que tratan que la caña no tenga un nudo

y así el hueco del instrumento sea un cilindro perfecto a lo largo de

este. Para terminar la quena colocan un disco de madera o el nudo

de otra caña. A las quenas que tienen nudo o tapón se les llama

“semitapadillo”, a las que no, son quenas abiertas.

Entre otras características de la quena hay que destacar su volumen,

cambiando de 28 mm a 21 mm de diámetro en su forma estándar.

Asimismo, pueden presentar una curvatura a lo largo de su cuerpo

y no ser precisamente rectas. Además, las quenas antiguas tenían

orificios de distinto tamaño, y la progresión simétrica de los orificios

atendía a una concepción mística ligada al conocimiento cósmico.

PARTE INFERIOR PARTE INFERIOR PARTE INFERIOR

“EN BRUTO” “LIMADA” “ABIERTA”

Page 9: Aprende a tocar rápidamente

12 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

EMISIÓN DEL SONIDO

¿Cómo tomar la quena?

En la búsqueda del primer sonido se debe tener en cuenta la posición idónea de la quena. Para ello se recomienda seguir los siguientes pasos.

1. El labio superior estará a 1 mm encima del bisel de la quena.

2. El labio no debe tocar las esquinas o puntas del bisel, como tampoco deberá taparlo.

3. El labio inferior ingresa un poco dentro del orificio de la quena.

4. La base de la quena se apoya en la barbilla.

5. Buscar una buena inclinación de la quena y alinear los labios verticalmente en el medio del bisel y no abrir demasiado la boca.

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 13

¿Cómo soplar la quena?

Para lograr un soplido que produzca una nota cálida se debe mantener una regularidad en la salida del aire de la boca. Al igual que los otros instrumentos de vientos, la quena está sujeta a la fuerza del soplo. Al expulsar el aire de manera equivocada saldrán notas con un sonido desafinado.

Si es la primera vez que un músico soplará la quena, se recomienda que lo haga sin pisar ninguno de los orificios. Así estará más pendiente en conseguir un sonido limpio, en vez de fijarse si está pisando bien los huecos. Sabiendo cómo tomar la quena, ahora el soplo debe chocar en el filo del bisel y soplar como si se quisiera pronunciar la sílaba tú, zu o du.

Recomendaciones para la respiración y el soplado de la quena:

1. La respiración inicia con la inhalación del aire desde la parte baja del abdomen. Se llega a la parte media de los pulmones y se sentirá que las costillas se levantan ensanchando la cavidad torácica. Luego, se llena la parte alta de los pulmones, donde el pecho y parte de los hombros se levantan. Aquí se retiene por 20 segundos el aire y sin hacer esfuerzos bruscos, se expulsa lentamente el aire. Este ejercicio puede realizar rutinariamente.

2. Para regularizar el aliento y domar la respiración se puede hacer durar cada nota lo más que se pueda. Se trata de soplar con la misma fuerza y economizar el aire a fin de no gastarlo todo al principio de la nota. Después, hacer el mismo ejercicio, manteniendo el flujo de aire, pero con dos notas, y luego con 3 o 4.

3. No olvidar que el caudal del aire debe ser continuo. Se debe abandonar la costumbre de respirar cada vez que se quiere cambiar de

Page 10: Aprende a tocar rápidamente

14 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

nota, ya que no es estético y agotará al músico, Además, si se respira violentamente el sonido puede subir o bajar una octava o desafinarse, perjudicando la ejecución.

4. El músico debe prestar atención a los finales de la cada nota, solo así sabrá donde cortarla o quedarse en silencio, En su práctica diaria conocerá hasta donde puede dar su respiración, así que antes que se descomponga el sonido y su nivel tendrá que parar. Así evitará dar signos de debilidad de aire o que desafine.

5. La respiración profunda tiene que ser tomada con calma. Si se hace bruscamente, los pulmones saturados van a querer expulsar rápidamente el aire y la nota a soplar durará menos lo que estamos acostumbrados. Poco a poco la capacidad de los pulmones irá aumentando cada vez más.

6. Atacar una nota significa que cuando se da el soplido se produce un golpe de lengua, como si quisiéramos botar algo de la boca o también como si se pronunciara una “T” o una *D”, pero no de forma tan fuerte porque si no la nota saltará a otra octava.

7. Un buen sonido es el producto de tres factores: un efectivo soplido, un ataque preciso y una correcta digitación. El tercer punto se refiere a la sincronización de nuestros dedos con la salida del aire. Para ello, los dedos deben moverse y situarse en la nota antes que se produzca el ataque en la lengua.

1)

nd 0

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 15

El ataque y el movimiento de lengua en el soplado

FIGURA 1

FIGURA 3

FIGURA 4

FIGURA 2

FIGURA 5

Page 11: Aprende a tocar rápidamente

16 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

Sistema gráfico de la quena:

Los huecos que posee la quena son los que permiten producir

distintos sonidos. En los métodos de enseñanza se ha definido hacer

una numeración con dichos orificios. Conozca qué número tiene cada

hueco en el siguiente sistema gráfico:

=NwpauOoO

Vista de frente Vista Posterior

Posiciones

* = Significa que el orificio está tapado

O = Representa un orificio tapado a medias

O = Señala que el orificio está destapado

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 17

Posición de los dedos:

Para tocar la quena se necesita de la destreza de ambas manos.

En la enseñanza antigua de la quena se utilizaban seis dedos; sin

embargo, en la técnica moderna se usan siete dedos (cuatro de la

mano izquierda y tres de la mano derecha). Conoce qué dedos son los

que se usan:

*Mano izquierda: Pulgar, índice, medio y anular.

*Mano derecha: Índice, medio y anular.

MEDIO ANULAR

ÍNDICE

MEÑIQUE

PULGAR --=--= detrás

=> ÍNDICE |

MANO ==: MEDIO IZQUIERDA

ANULAR 4

ÍNDICE 1

---MEDIO MANO DERECHA

PULGAR

ANULAR

En la digitación antigua, la mano izquierda utilizaba el pulgar,

índice y medio. De modo que el orificio número 1 quedaba libre sin ser

utilizado. En cambio, en la digitación actual sí se logra tapar todos los

huecos. Asimismo, para ambas técnicas, siempre el pulgar de la mano

derecha sirve para sostener la quena.

Page 12: Aprende a tocar rápidamente

18 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

Posición de la mano Posición de la mano

izquierda derecha

Recomendación para el tapado de los orificio

Cuando se empieza a practicar 18 quena, un error que cometen

muchas personas es tapar los huecos con la segunda falange de los

dedos, es decir, con el medio del dedo. Esta falla solo perjudica al

músico, ya que esa zona no es tan sensible como la punta del dedo.

Tocar deficientemente con la segunda falange impedirá tener un

control preciso en la digitación, sobre todo cuando se requiere obtener

mayor velocidad o con temas que necesitan de un virtuosismo mayor.

Por ello, se recomienda tapar los orificios con la yema de los dedos, es

decir, con la tercera falange.

49 Falange

2% Falange

Fig. ll

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

AFINACIÓN DE LA QUENA

La quena tradicional está afinada con la escala de SOL Mayor (y

su relativo en Mi menor). Por ello tiene entre sus notas al FAR (Fa

sostenido).

La escala de SOL Mayor se constituye a partir de la secuencia:

tono + tono + semitono + tono + tono + tono + semitono

En el pentagrama, la escala de la quena se presenta de la siguiente

manera:

Page 13: Aprende a tocar rápidamente

21 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 0 2

5

E

E O

E

od

va OQ

(Mi

11M:

[(M|

[O

SO

A

3

61/

0

Sl

191

19

[01

[O O| jO| ¡O| [O] [9

O|

¡O|

|0|

[O0|

|O

30/0/0010

|010|0|0

18. Vik

O O O O O

00/0/0000

|OJO|O0|O :eAe

joo

epunbas

] IN

33

OQ

:24es

eunBulu

uens||

ou

sejou

se]

“e4nyose

ej ue

ene

Jaoouo9a,

eJeg

ogod

un

solqe|

so|

ejuní

es

Á esauutid

ej esed

anb

ayan,

seu

Jas

aqep

ae

jap

olny

je eaejoo

epunBas

ej uz

o St

30

cy) El

E TESTA

ERAZ |

E ES

¡AN

E

ARES

ELCHE

MEUS

[6

LE 7]

E

a Mu ma a

odas oa 15,

viÓ v1 ¿bios

Jos o| fol

fo] [oj

jo] jo

o| jo|

jo| [jo]

fo| [O

o| jo|

jo| ¡o|

[O| JO

o| jo|

jo| ¡o|

[o] [0

o| jo|

jo| [o|

f[e| [e

olelole

elo |ejlo|¡ojo ej.

e /e je /.

0e/.. 0.00

10j0

:ENB]00 EJQUWIId

IN 33 0d :ofeqap

eÁe, eun

ena]] ejou

e] “emye ns

189040981 eJed

“ajuawenens

ejdos as

sejou Se]sa

Je90] BIBd

“(sane16B) soleq

seu sopiuos

so| e apuodsaJoo

ejeosa eJaud 27

'sajeorsnuu sejou

ap senejoo sal] Jaula] e 1e69/

epand ajuewuejnBa,

euenb e7

VN3NÚO V1

30 SVLON

Page 14: Aprende a tocar rápidamente

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

fuerza para que se reproduzcan sonidos más agudos.

En la tercera octava se sopla con mayor Se cierra los labios y Se deja pasar una

a cantidad de aire. La altura de las notas se

finísimi ima: DO RE MI.

reconoce en la escritura con una raya encl Tercera octava:

¿soeceeo!! O

900e000ll: O

Sececoelí E

Jececeel: O

Secooeol 0)

pecooooll O

Jessseo!! O

jeccceel!; (S)

poeeoool O

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 23

EJERCICIOS

Los siguientes ejercicios tienen la finalidad de que poco a poco

el músico llegue a tener una completa automatización de sus dedos

sin tener la necesidad de detenerse a pensar cada nota. Para los

instrumentistas que recién están iniciando con la quena, cada ejercicio

deberá realizarse unas 30 veces al día. En esta primera parte se

trabajará el desplazamiento de la mano izquierda. Se tocarán las notas

DO, RE y MI.

Ejercicio 1:

O 0¡0|0 000000 e| lol lo| je O O O O

O O O O

O O O O

O O O O

RE MI MI RE DO

Ejercicio 2:

O oj0o|¡0o jojo ¡0 0 ojol¡0o|0o ¡00

O 7) O O 17 O

O O O O O O

O O O 0) 0) O

O O O O O O

o| jo] ¡0 : Oo O] oO MI RE MI DO MI RE MÍ

Page 15: Aprende a tocar rápidamente

24 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 2

Ejercicio 3: En los próximos ejercicios se usarán ambas manos. Se reconocerán

las notas SOL, LA y SI. Como la quena estándar está afinada en la

escala de Sol Mayor, la práctica pretende un buen desplazamiento de

los dedos de arriba hacia abajo y viceversa.

o.o.o.o.e....(... 01010 O e O o O O (9) O Ejercicio 5:

O O O da O O O a O O O O o¡ojo.0 o. .nL.IUm.Pm. o .. MI DO RE DO MI DO RE DO O O

O O O O

dE MU O O Ejercicio 4: O O

SOL LA SI DO RE MI

1) oe/0/0 oj0/0¡0|0o ejeje Ejercicio 6: O Ol 110 O O O | 50 O O ap TO O O Ol 10 O 0 O O-10 O MÍ MI MI MI

0000060 00006060

o o....0.0..0..0.

DO DO DO DO

|

Recomendación:

Que cada nota soplada tenga la misma duración. Así, además de Em NE e a a Ea

controlar su respiración, comenzará a tener nociones del ritmo.

Page 16: Aprende a tocar rápidamente

26 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

21

En el siguiente ejercicio cada nota durará dos segundos. Realizar En el siguiente ejercicio se practicará el trino, un adorno musical

n el

t or cada nota. Como se soplará constantemente, se que consiste en una rápida alternancia entre dos notas adyacentes.

un a pta ¡A hacer el ejercicio muy rápido, sino tomar una breve Se tapará y destapará las notas velozmente todo en un solo soplo. recomie pausa entre nota y nota.

Ejercicio 9: Ejercicio 7:

0 0/00

oc. /.pPMPIMIIAIC CCcCICIAY. O |

O |

DO RE DO Enel siguiente ejercicio se practic: SOL IA sí po

ima ST LA SOL ará un glissando, un adorno musical que consiste dar un primer ataque y lograr un sonido prolongado hasta llegar a la última nota, como si se estuviera deslizando. En este ejercicio se trata de soplar en grupos de tres notas.

LE DO SI DO pl

Ejercicio 10: Ejercicio 8:

¿0000086

e

¿lo00o00ee

o

¡000006 oo000ee DO

Page 17: Aprende a tocar rápidamente

28 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

El siguiente ejercicio es más complejo que los palciadda debido

a que tiene notas sostenidas, que en su EODuEIOn necesita tapar

a la mitad un orificio. Esta práctica debe realizarse con paciencia y

precisión para no estar fuera de tono.

Ejercicio 11:

o 0.0

NH O00o00 000086 000800 *HDO SOL FLA

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 29

TEORÍA FUNDAMENTAL DE LA MÚSICA

Las notas musicales:

DO RE MI FA SOL LA SI

Una nota musical es un sonido determinado por la vibración del

aire. Tiene un tono y una frecuencia fundamental constante. Las siete

notas fueron escogidas tras varias reformas y modificaciones en la

música occidental.

El pentagrama:

Es una modalidad de notación musical. Está formado por cinco

líneas horizontales y cuatro espacios que guardan entre sí la misma

distancia. Las líneas y espacios se cuentan de abajo hacia arriba.

Líneas Espacios

La escala de DO Mayor es aquella que no sufre alteraciones ni cambios

en su tonalidad.

MI FA SOL LA SI DO DO RE

Page 18: Aprende a tocar rápidamente

30 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

La clave:

Es un signo cuya función es indicar la altura de la música pad

Fija la nota y la entonación a las figuras colocadas en el pentagra A

La clave se escribe al principio del pentagrama. Aunque existen 7

claves, las más usadas son la de Sol, cuya nota está en la segunda

línea, y la de Fa, que tiene la nota en la cuarta línea.

Clave de Sol Clave de Fa

Las figuras musicales y sus silencios:

Representan la duración (tiempo) de cada sonido o de su silencio

en la notación musical.

Figura — Silencio

Redonda = ¡ICO > BES 4 tiempos

Blanca = d " — = 2 “

Negra = d = z = 4 “

Corchea = ¿ 5 si E 1/2 “

Semicorchea = $ 5 Y = 1/4 “

Fusa = AN 4 Y e 4/8 p

Semifusa E A 3 g = 4/16 E

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 31

El puntillo:

Es un punto que se coloca a la derecha de una figura musical y que

aumenta a dicha figura la mitad de su valor. Si la figura tuviese más

de un puntillo, las duraciones se van reduciendo progresivamente a la

mitad de la nota anterior. El puntillo también se aplica a los silencios.

d.- Hd

de dd 0 AUN

El compás:

Es la notación que divide la música y delimita la estructura rítmica

un tema. Para definirlo se coloca una fracción. En la notación actual,

la nota redonda es la de mayor duración posible y todos los compases

están tomados con referencia a ella.

La fracción se divide en un numerador y un denominador. El primero

define cuántas unidades de tiempo tiene el compás; el segundo señala

la clase de figura que recibe un solo tiempo. Así, si el denominadores 1,

significa que representa a la nota redonda; si es 2, es una nota blanca;

si es 4, es una negra, si es 8, es una corchea, y así sucesivamente.

Page 19: Aprende a tocar rápidamente

32 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

Tonos y semitonos:

Al determinar que una octava comprende una progresión natural

musical (DO-RE-MI-FA-SOL-LA-SI-DO), el sistema de afinación divide

equitativamente una octava en doce sonidos. La distancia entre cada

uno de los sonidos se conoce como semitono. En tanto que un tono se

compone de dos semitonos.

(TO

A oca

Las alteraciones:

Son signos que modifican la entonación de los sonidos naturales,

ya sea subiendo o bajando un semitono a dichos sonidos.

* Bemol (| ) baja un semitono al sonido natural.

* Doble bemol ()) ) baja dos semitonos al sonido natural.

| * Sostenido ( £ ) sube un semitono al sonido natural.

* Doble sostenido ($4) sube dos semitonos al sonido natural.

* Becuadro (H ) cancela el efecto que producen las otras alteraciones.

Por ejemplo, si un DOF contiene un becuadro, la nota vuelve a ser DO.

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 35

Células rítmicas:

Entre las variadas formas de divisiones existentes de las figuras musi ibirá sa icales, prevalece un grupo que recibirá el nombre de células rítmicas. Las más conocidas son las siguientes:

G . p de | | 9 alopa: Resulta de la unión de una corche: a seguida de dos

E Trote o galopa

* Galopa i ida: ió ¡ pa invertida: Es la unión de dos semicorcheas más una corchea

Trote inverso o galopa inversa ; >. , PE Síncopa: Es la unión de una semicorchea + corchea + semicorchea

Síncopa Ñ * 4 . Saltillo: Resultado de una corchea con puntillo más una semicorchea

Saltillo , 7 -

Saltillo invertido: Es una semicorchea más una corchea con puntillo

Saltillo inverso 1

Page 20: Aprende a tocar rápidamente

34 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

EJERCICIOS CON PARTITURAS

Luego de haber aprendido la teoría fundamental de la música, el

siguiente ejercicio ya NO mostrará los dibujos de la digitación de la

quena. En la práctica se tratará de soplar por cada grupo de 3 notas.

Ejercicio 1:

En el siguiente ejercicio se practicará toda la escala de Sol Mayor

(ida y vuelta) repetidas veces. Solo algunas notas están nombradas,

las demás debes reconocerlas por su posición en el pentagrama.

Ejercicio 2:

FA SOL DO

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 35

En el siguiente ejercicio solo algunas notas están escritas. Las

demás debes reconocerlas por la lectura. Además, la última nota lleva

el signo de “Calderón”, que sirve para alargar una nota según crea el

interprete.

Ejercicio 3:

A

==

El siguiente ejercicio es más complejo. Se trata de la misma nota

pero una octava más alta. Reconoce las notas en la partitura y recuerda

que para pasar de una octava a otra debes incrementar el flujo de aire

en el soplido. Se recomienda realizar la práctica con calma.

Ejercicio 4:

Page 21: Aprende a tocar rápidamente

36 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

MÉTODO PRÁCTICO DE LA QUENA

Este sencillo método consta en escribir la nota que se está

tocando y respetar la estructura de la canción. Para ello, previamente

se escuchará el tema a interpretar. Se identificará la introducción,

estrofas, coros, puente, outro o fuga, entre otras partes de la canción,

con la finalidad de comprender el orden las notas escritas.

Un segundo punto a tomar en cuenta para entender el método

radica en la altura de la notas. Como ya se había explicado en páginas

anteriores, la quena tradicional posee tres octavas y para su escritura

se necesita de una raya. Así, las notas en la primera octava tienen una

línea por debajo de ellas; las notas en la segunda octava no llevan

rayas; y las notas en la tercera octava están encima de ellas.

Ejemplo: La siguiente notación es la parte principal de una de las

sinfonías más reconocidas en el mundo entero.

“Himno de la alegría”

Si... do re re do si la sol sol la si si... la

Si... do re re do si la sol sol la si la... sol sol

La... si sol la si do si sol la si do si la sol la re

Si... do re re do si la sol sol la si la... sol sol

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 3

CANCIONES POPULARES

“Cóndor pasa”

La re dot re mi fa mi fa sol la... do la... do la... la sol fa sol fa re

a re dot re La re do* re mi fa mi fa sol la... do la... re la... la sol fa sol fa re

Re mi... ret mi... reft mi ref mi...

sol mi re... mire si

Rett mi... ret mi... reft mi sol sol fat mi sol mi re... mi re mi re si

si la sol la sol mi... si la sol mi

Si mi reft mi fat sol fatt sol la si... re si... an re si... si la sol la sol mi

Si mi ref mi fat sol fast sol la Si... re si... mi si... si la sol la sol mi

Rett mi... reft mi... rei mi reft mi...

sol mi re... mire si

Rett mi... rett mi... reHt mi sol sol fatt mi

sol mi re... mi re mi re si

si la sol la sol mi... si la sol mi

Page 22: Aprende a tocar rápidamente

39 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

38

Huayno Pasacalle

Page 23: Aprende a tocar rápidamente

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 41

40

“Señora su hija” (huayno de Bolivia)

Sol mi, sol sol mi, $0! Sol mi sol la sol sol mi sol la, sol mi Sol mi Sol re

Sol mi, sol sol mi, $0! Sol mi $ol la sol sol mi sol la, sol mi Sol mi Sol re

Sol sol la si, si mi mi sol re, re mi re mi si, si la si la sol

Sol sol la si, si mi mi sol re, re mi re mi si, si la si la sol

Si do+t ref mi re mitt fa solHf fa, mi reft mi

Fuga:

Re, re re, re si la, sol sol mi sol Re, re re, re si la, sol sol mi Sol mi Sol mi Sol (repetir)

Re, re re, re si la, sol sol mi sol

Re, re re, re si la, sol sol mi sol.

“Yo vendo unos ojos negros”

La do do la do la fa fa, do re re do re do lat

Sol lat latt sol lat sol mi mi, do do si do re lat la

La do do la do la fa fa, do re re do re do la+

Sol lat latt sol lat sol mi mi, do do si do re lat la

Fa... do re mi mi... fa, mi, re, do,

do re re do re re do do last, mi re re do do lat la

Page 24: Aprende a tocar rápidamente

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 43

42

“Carnaval de Arequipa”

La do la do do re mi do... sol sol fait la mi

Mi la sol mi mi re do la... la la solH* soltt la

La do la do do re mi do... sol sol fat la mi

Mi la sol mi mi re do la... Ta la soltt soltt la

Re re dot re mi... re re do+t re do...

Re re dot re mi... re re dok re do...

Re re dott re mi... la la soltt solit la...

Ca ¡a la la, sol sol sol sol, fat faft re re sol

Fatt fat fa la, mi mi mi mi, fa la solHt solHt la

a la la la, sol sol sol sol, fait fast re re sol

Fat fat fa la, mi mi mi mi, la la solH+ solHt la

Re re dott re mi... re re dojf re do...

Re re dott re mi... re re doHf re do...

Re re doH re mi... re re do+t re do...

Re re dott re mi... Ta la solét solHt la...

Fuga:

Mi la latt sol la sol... mi sol mi re do la

Mi la latt sol la sol... mi sol mi re do la

Do re mi... mi la... sol mi sol mi re do la

Do re mi... mi la... sol mi sol mi re do la

“La concheperla” (marinera norteña)

La do mi la sol fa, mi fa mi re do re mi fa mi re do si

soltt soltt solté Soltf... solté soltt solit SOI...

la la soltt la mi do la

Mi la... solff la si... do do si do re mi... mi fa re... do si la

Mi la... solHf la si... do do si do re mi... mi fa re... do si la

Mi re do si... fa mi re mi... mi re do si... fa mi re mi

La sol sol la sol... la solft la mi

Si do re... do re mi... mi fa re... do si la

Si do re... do re mi... mi fa re... do si la... mi

Mi re do si... fa mi re mi... mi re do si... fa mi re mi

La sol sol la sol... la sol la mi

La sol sol la sol do sol... re mi fa re mi

Si do re... do re mi... mi fa re... do si la

Si do re... do re mi... mi, fa*f, solH, la

Page 25: Aprende a tocar rápidamente

44 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Pío pío” (huaylas de Perú)

Do mi sol mi mi, mi mi re do sol sol

Do mi sol mi mi, mi mi re do sol sol

Mi re mi re re do re do, do do la sol sol

Mi re mi re re do re do, do do la la (repetir)

Mi re mi re re do re do, do do la sol sol

Do mi sol mi mi, mi mi re do sol sol

Mi re mi re re do re do, do do la sol sol

Mi re mi re re do re do, do do la la (repetir)

Fuga:

La la la la la sol sol sol mi re do Sol mi mi mi mi re do la do mi sol

La la la la la sol sol sol mi re do

Sol mi mi mi mi re do la sol do la (repetir)

“El picaflor” (huayno de Perú)

Mi fast solst la la solff la... la la si do si la do

Sol la sol sol sol fa? sol do la mi mi sol mi re do (repetir)

Sol la mi, do la mi, mi fat* solHf la la si...

do si la sol, mi mi fa*f sol, do*f do do+ (repetir)

45

8 mo ol sol sol sol sol, sol fat la mi mi, la la la la solf la si do la

mi mi sol sol mi re do... la la la la, solff la si do la, mi mi do, do si la

“Vipi jay”

Sol do, si do mi re, do re mi re do, do mi sol la La sol, mi mi do re, do re mi re do, la la sol do La sol, mi mi do re, do re la sol, mi mi sol la

La sol, mi mi do re, do re mi re do, la la sol do

Sol la si do do re re do si do Do do re mi mi sol sol fa mi re

Sol sol fa mi mi re do, la la sol fa Mi mi re do mi re do

Sol la si do do re re do si do Do do re mi mi sol sol fa mi re

E Sol sol fa mi mi re do, la la sol fa Mi mi re do mi re do

Page 26: Aprende a tocar rápidamente

46 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

Re... sol fat la sol si la sol faft la sol fa mi fat

Mi mi sol sol sol sol fa? re.... Mi mi sol sol sol sol fast re

Mi sol sol sol sol fast re re re mi do do do re si...

Si sol la fatt sol mi do... la fatt sol mi fat re si

Re re, si si, mi mi, mi mi, fat fatt, faft faft sol sol

Si sol la fat sol mi... faftre re re mi re do si la sol

Re re re re do si re la... do do do do si la sol

Re re re re do si re la... do do do do si la sol

Re re re re do si re la... la si do do si la sol

Re re re re do si re la... la si do re mi faHf sol si

Alma Llanera

“Alma llanera” (joropo de Venezuela)

Do la re... do la sol (repetir)

Re re... mi mi... fast faHf... sol sol

La re sol... fatt sol

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 47

Page 27: Aprende a tocar rápidamente

48 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 49

“Valicha”

Introducción:

Si re si re re, re la sol sol mi sol Si re si re re, re la sol sol mi mi Si re si re re, re la sol sol mi sol Si re si re re, re la sol sol mi mi

Parte central:

Si la sol la si si la... sol Sol sol la sol sol mi... mi mi sol re re si

Si la sol la si si la... sol Sol sol Ta sol sol mi... mi mi sol re re si

Si la sol al si si mi... re

Re re mi si si la... la la si sol sol mi

Si la sol al si si mi... re

Re re mi si si la... la la si sol sol mi

Fuga:

Re mi mi mi re do mi sol mi re do, re do sol la do

Re mi mi mi mi re do mi sol, mi...

Re do re do sol do la do la do la do la do

Re mi mi mi re do mi sol mi re do, re do sol la do

Re mi mi mi mi re do mi sol, mi...

Re do re mi re do la sol, sol do la

Page 28: Aprende a tocar rápidamente

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“La bamba” (México)

Do do do do do si sol... do do do do do si sol

sol sol mi la fat, la do si la si sol

Do do do do do si sol, sol sol la fat la do si la la si sol

Do do do do do si sol, sol sol sol fa, la do si, si sol mi re

Do do do do do si sol...

Do do do do do si sol, sol sol la fat

La do si si, sol sol mi re

Sol mi fatt fa*?... si sol la la

Si sol la la... sol mi re.

“Buriceando en la sierra” (Bolivia)

Si re si re si re si re do do si la

Fatt la fatt la fatt la fatt la sol sol mi re

Re do si la solfk mi... la solHf la si do

Do re sol la si la sol fatf sol la si

Re do si la solHt .ni... la solft la si do

Do re sol la si la sol...

-

(Este tema pertenece al grupo Fortaleza)

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 51

“Vírgenes del sol” (fox incaico)

Mi... re mi re mi re do la,

la do la do la sol mi, mi sol mi sol mi re mi

Mi... re mi re mi re do la,

la do la do la sol mi, mi sol mi sol mi re mi

La... sol la sol mi la,

sol la sol mi re, la la si la solH mi

Mi fast solft la si do re mi fa re mi do re si do la si solHf la

Mi fa re mi do re si do la si....

Do si la sol la si re sol sol, la sol mi... sol la sol mi...

Do si la sol la si re sol sol, la sol mi... sol la sol mi...

Mi... sol mi re do re mi re do

Do... mi do si la si do si la

Do do do do do do do do, la la la la la la la la

Do do do do, la la la la, do do do do la sol mi... sol la sol mi

Sol sol sol sol sol sol sol sol, mi mi mi mi mi mi mi mi,

Sol solH la, mi, re, do.

La si do, re fa fa re, mi sol mi sol

La si do, re fa fa re, mi....

Mi faff solHf la si do re mi fa re mi do re si do la si solff la

Mi fa re mi do re si do la si... mi... la

Page 29: Aprende a tocar rápidamente

52 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 53

“Pepe bailarín” (cumbia de Colombia)

Do mi sol do do do si re do mi mi, si re do mi mi, si re do fa sol

Do mi sol do do do si re do mi mi, si re do mi mi, si re do fa sol

Mi re do, mi re do la sol sol si re re si la sol, re si la fa mi, mi sol do do

Mi re do, mi re do la sol sol si re re si la sol re si fa la mi, mi sol

e

Do mi sol re fa la mi sol, si re re fa la,

do mi sol sol si re, fa la do mi e Do mi sol re fa la mi sol, si re re fa la,

do mi sol sol si re, fa la do

La sol sol mi la la sol re, si re la sol, si re fa la do, mi sol sol

La sol sol mi la la sol re, si re la sol, si re fa la do, mi, mi re do

Mi re do, mire do la sol... re si re fa la do, si re re la do sol

Mi re do, mi re do mi re do mi re do la sol... re si re fa la do,

Si re re la do sol

| Do mi sol do do do si re do mi... mi si do re do mi, mi si re do fa sol

Mi re do mi re do la sol... si re si la sol re si la fa mi mi sol dodo

Mi re do mi re do la sol... si re, sol re sol fast fa mi mi mi

(Este tema lo interpreta Raymond Thevenot)

“Danza de las collas”

Do do mi mi la la si la fas... do do mi mi la la si la fait

la si do si do mi si la fast... la si do si do mi si la fat si la faff mi la si la fast mi... fatt do do mi mi la si la

Eat do fat la fat mi fat do do mi mi la si la fast do fatt fait

la si do si do mi si la fat

Eatf do fat la faft mi fa la si do si do mi si la fa

si la faff mi la si la fast mi fa mi mi mi do

Si si si la mi mi mi do mi si si la

Si do do si la fatf mi si do do si la la fatt mi si do do si la la la

Fatt mi la la fatf mi la la fa mi do fa?t mi mi mi mi

Do si la si do si do do do mi mi mi mi

Do si la la la fatt mi faHt fatt do faft mi dot mi mi

Do si la si do si do do do mi mi mi mi

Do si la la la faft mi fatt fatt si do do mi faz? si la fast faft mi si

Do do mi fat si la fatt fat fa.

Mi mi mi si do do si si la faft mi do mi si do do si si si la

Faff la mi mi mi do mi do mi la faHf la mi mi mi do mi do mi la la

Faéf faft mi fat? mi do mi si do do do si mi si la la mi fatt mi do

Si do do si mi si la la si do do do si mi si si la la fatt la si do do do

Si mi si si la fat fa.

Page 30: Aprende a tocar rápidamente

54 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 55

“Jarabe tapatio”

Sol fa?t sol, mi rest mi, do si do sol,

Mi fa sol, la si do, re mi fa re,

Fa mi fa, re dot! re, si last si sol

Fatf sol la sol, fa mi re mi do. (repetir)

Re re re la... do do do si

Re re re la la la si do do si

Re re re la... do do do si

Re re re mi re re do si la sol. (repetir)

“Wankara” (cumbia de Colombia)

Si si la sol la sol mi sol mi... mi sol fa mi re mi si la si

Si si la sol la sol mi sol mi... mi sol fa mi re mi si la si

Do si la, do si la, do si la, la do mi sol fat

Do si la, do si la, do si la, la do mi sol fast (repetir)

La si la so!l.. la si, si... la... re sol mi sol si la

| La si la so!l.. la si, si... la... re sol mi sol si la

Si si la sol la sol mi sol... si si la sol la sol mi sol...

“La leyenda del beso” (clásica)

La... si re doft re la... si re, dott re mi re mi fa... sol la latt la

Sol sol la mi, fa sol la lat sol, la la sol re, re mi fa fa fa mi

Do re retf, re re re, latt do re, re re dofi la.... (repetir)

La... si re doHf re la... si re, dot re mi re mi fa... sol la latt la

La... la la last do si la la sol sol fait, sol la lat sol fa sol

Do sol, sol la laft la sol sol fa fa sol fa, sol la sol fa mi fa

Fa sol fa mi re, re doft re mi fa sol la lakt la

La... si re dott re la... si re, dott re mi re mi fa... sol la latt la

Sol sol la mi, fa sol la lat sol, la la sol re, re mi fa fa fa mi

Do re ret, re re re, latt do re, re re dott la....

“Oh Susana” (EE. UU.)

Do re mi, sol sol, la Sol mi mi... do re mi re do re Do re mi, sol sol, la sol mi mi... do re mi re re do Do re mi, sol sol, la sol mi mi... do re mi re do re Do re mi, sol sol, la sol mi mi... do re mi re re do (repetir)

Mi... fa... la la... la sol sol mi do re

Do re mi, sol sol, la sol mi mi... do re mi re re do

Page 31: Aprende a tocar rápidamente

56 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Caballo viejo” (Cumbia)

Sol lat latt lat, sol la lat

Sol latt re fa mi re lat

Fa la la la fa sol la

Fa la re fa mi re la sol

Mi sol sol sol, mi fa sol

La la la do+t la sol mi re

Re re re. (repetir)

La re mi fa... fa fa mi, mi fa so la la

La re la do sol la*f la, sol fa mi

La dot mi doH la, la

La mi mi mi mi do+f la la

Sol la latt latt latt lat sol fa mi

Mi fa sol la la la sol re.

Sol lat latt la sol la latf lat

Sol latf re fa mi re la

La la la sol fa sol la la

Re re re re la fa mi

Mi sol sol fa mi fa sol sol

La la la doét la sol fa re. (repetir)

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 57

“Chinchay pampa”

Fa sol la sol fa do...

Fa sol la sol fa do...

Fa sol la sol fa do...

Fa sol la sol fa do...

fa sol la sol fa do...

fa sol la sol fa re....

fa sol la sol fa do...

fa sol la sol fa re....

Fa re fa do... la la do la

Re fa re fa do... la la do sol

Fa re fa do... la la do la

Re fa re fa do... la la do sol

La re do re re... la do la do la

La do re re.. . la do la do la

Fa re fa do... la la do la

Re fa re fa do... la la do sol

Fa re fa do... la la do la

Re fa re fa do... la la do sol

Sol la si la sol mi... sol la si la sol si Sol la si la sol mi... sol la si la sol re Sol la si la sol mi... sol la si la sol si Sol la si la sol mi... sol la si la sol re

Page 32: Aprende a tocar rápidamente

58 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 59

“Cuando el indio llora” (fox incaico) “Cilulo” (carnaval de Cajamarca)

Do... re mi re mire la do... Re sol fatt la sol mi re, re sol mi re re mi re mi re la do... s Re sol fat la sol mi re, re sol mi re do si si, si do la sol fa...

Fa mire do si la re, do do si sol la... sol fa... sol la... sol fa Fa mi re do si la re, do do si

Do... re mi re mire la do... Re sol fait la sol mi re, re sol mi re re mi re mi re la do... Re sol fait la sol mi re, re sol mi re do si si, si do la sol fa...

Fa mi re do si la re, do do si sol la... sol fa... sol la... sol fa Fa mi re do si la re, do do si

Si si do re re, re re re, mi re dot

Sol sol la si si, re mi re dott si la “Alma, corazón y vida” Sol sol la last la*t, la last last, re do si.

Re dof si, la la, la si la, sol sol, sol la sol fa La si do si la mi... mi fa Sol fa mi la... Re mi fa sol fa mi, do re mi fa mi re, si do re mi re. (repetir) Si si do re re, re re re, mi re dot

Sol sol la si si, re mi re dot si la La la mi mi do mia la... Sol sol la latt last, la latt last, re do si. Sol sol re re si re Sol $0... Re dos si, la la, la si la, sol sol, sol la sol fa Fa fa do do la do fa mi sol fa mi. (repetir)

(repetir nuevamente todo) Re re re fa re fa la la...

Do do do mi do mi la ja... Mi solét solét fat solit fatt Sol Solk ja si ía. (repetir)

Page 33: Aprende a tocar rápidamente

60 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Munahuanqui” (huayno de Perú)

Mi sol si mi re mi si la si la sol fas mi

Si la sol fat mi sol si la sol faff mi mi sol mi si mi

Mi sol mi si mi, sol si la sol si do fa sol

Mi sol fat mi re re mi la si,

Si si re si la si si mi fatf-sol mi sol fas mi re re

Mi la si si re si re re re mi sol,

Re re re mi sol, re si la sol si re la sol mi

Sol si sol si si mi faff-sol mi sol fatt mi re re

Fatt mi re re mi la si, si re si re re re mi sol

Re si la sol si la sol mi si mi sol mi si si re si

Re re re mi sol, re si la sol si re la sol mi

La si si si re la si si si re la sol mi sol sol mi mi

La si si si re la si si si re la sol mi sol sol mi mi

Si mi mi sol sol la si si si re la sol mi sol sol mi sol

Si re re mi faft sol sol la si si si re si la sol mi

Sol sol mi mi soltt la solHH la

Fuga:

La si do si la sol la sol mi, re mi re mi fast sol sol do si la sol do...

La si do si la sol la sol mi, mi sol fatt sol la sol mi re do la

Sol sol re re sol re mi re mi mi sol sol re re sol

Re-mi... la si do si la sol la sol, mi mi sol fast sol

La sol mi re do la do mi la sol la mi re mi re do si la sol la.

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 61

“Uchuracay” (huayno de Perú)

Si mi fatt sol faft sol mi si re mi sol sol la si la sol si re mi si

Re si fatt mi re si re la sol mi la si la sol re si sol mi re si

Re si sol mi re si re la sol mi la si la sol re si sol mi si mi

Si mi fatt sol fatt sol mi si re mi sol sol la si la sol si si re mi si

Re si fatt mi re si re la sol mi la si la sol re si sol mi re si

Re si sol mi re si re la sol

Mi la si la sol re si sol mi si

Si do+t reft mi fai sol la si si dos reHH

Mi rett re do si la sol faff mi si mi mi

Fuga:

Re mi mi re re re si la sol re la sol sol la sol mi sol

Re mi mi re re re si la si... re la sol sol la

Sol mi mi si mi sol si mi sol

Re mi mi re re re si la sol re la sol sol la sol mi sol

Re mi mi re re re si la sol... re la sol sol la

La sol mi mi si mi.

Page 34: Aprende a tocar rápidamente

62 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 63

“Cielito lindo” (folk. México)

Do do la si... sol do do la si,

sol do do la si... sol fa re.

Si si si la... sol fa fa re

Mi fa sol sol fa mi redo

Mi... re... do la....

Re... re... do mi sol...

Sol la... sol la la sol fa fa re...

Si sol la la sol fa... mi... re... do

“Yesterday” (Beatles)

Sol fa fa... la si dot re mi fa mi... re re...

Re re do latt la sol latf la la

Sol fa... la sol... re fa... la la (repetir)

La... la... re mi fa mi re mi, re do, re la

La... la... re mi fa mi re mi, re do, mi fa do lat la

Fuga:

Fa la sol re fa la la

“La diablada” (Yawar Inka)

Si mi fast sol fat mi do si mi sol faHt, mi re do

Si sol si si si si re si la fatt mi mi si mi si mi si mi

Si mi fast sol fat? mi do si mi sol fa+t, mi re do

Si sol si si si si re si la fatt mi mi si mi si mi si mi

Sol si si, si re si la fat la

Sol sol si si si si re si la fatt mi mi si mi si mi si mi

Sol si si, si re si la faft la

Sol sol si si si si re si la fatt mi mi sol fa+t,

Mi re do si sol si si, si re si la fast mi

“Adiós Pueblo de Ayacucho” (huayno de Perú)

Si mi mi rest mi mi sol mi... sol mi si re

Sol mi mi re re si la sol... si la sol mi

Si mi mi reX mi mi sol mi... sol mi si re

Sol mi mi re re si la sol... si la sol mi

Sol la si la si si mi re... mi re si re

Sol mi mi re re si la sol... si la sol mi

Sol la si la si si mi re... mi re si re

Sol mi mi re re si la sol... si la sol mi

Page 35: Aprende a tocar rápidamente

64 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Mi cafetal” (cumbia de Colombia)

Sol si re sol sol sol, fatf mi re faHf faHH faff,

Mi re do mi mi mi re do re si

Sol si re sol sol sol, fatf mi re fatt faHf fat,

Mi re do mi mi mi re do re si

Sol si sol si re re, fa+t fatt mi re do

La do la do mi mi, sol sol faHf mi re

Sol si sol si re re, fa+t faf? mi re do

La do la do mi mi, sol sol fat mi re (repetir)

Fatt fait faft mi re, fast fatt fatf mi re

Sol sol sol mi re, sol sol sol mi re

Fatt fakt faft mi re, fatt fait faft mi re

Sol sol sol mi re, sol sol sol mi re

“Negra del alma”

Si si si si re re mi... la sol mi

Si si si si re re mi... la sol mi

Sol sol sol la si... mi mi mi sol sol, si si si si

La si sol mi

Sol sol sol la si... mi mi mi sol sol, si si si si

La si sol mi (repetir)

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 65

“Todos vuelven” (vals de Perú)

Mi fatt sol mi fat sol la fat sol la si sol

Sol la si si si si do si la solHH la

Mi do si la mi do si la mi si la sol

Mi faHt sol sol sol sol la solHf sol lat si

Mi fatt sol mi fait sol la fast sol la si sol

Sol la si si si si do si la solH la

Mi do si la mi do si la mi si la sol

Sol sol la sol fatt mi reHt fast mi

Si... si do... do si... si do... do si si

Si do la la si re do si

Si re re, re re... do+f do si si

Si re dott do si si... re re... dotf do si

Si si si, si mi re do si si

Si mi re do si si, si mi... re do si

Do do do do, si si, mi mi, reft re

Dot do mi si la sol, la la... la la la...

Sol fatt la sol, sol sol faHf mi sol fat

Rek re re re re mi...

Page 36: Aprende a tocar rápidamente

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 67 66

“Carnavalito humahuaqueño”

Mi la la la la la la do

Si la sol sol sol mi la sol

Mi la'la la la la la do

Si la sol sol sol mi la sol A

Mi mi mi re sol... mi mi mi re sol

Mi mi mi re do la

Mi mi mi re sol... mi mi mi re sol

Mi mi mi re do la

La la la do, sol sol sol la sol mi

La la la do, sol sol sol la sol mi

Mi mi mi re sol... mi mi mi re sol

Mi mi mi re do la

Mi mi mi re sol... mi mi mi re sol

Mi mi mi re do la

La do la sol la, la do la sol la

La do la sol la, sol la

La do la sol la, la do la sol la

La do la sol la, sol mi, do re mi sol la

La do la sol la, la do la sol la

La do la sol la, sol la

| La do la sol la, la do la sol la | La do la sol la, sol mi

“Cumpleaños feliz”

Re re mi re sol fat

Re re mi re la sol

Re re re si sol fatt mi

Do do si sol la sol

“Llorando se fue” (Los Kjarkas)

Si... la sol fatt mi...

Mi sol fat mi re mi si la si

Si... la sol fat mi...

Mi sol fast mi re mi si la si

La la la sol do, do mi si la sol do

Do sol fatf mi re mi re mi

La la la sol do, do mi si la sol do

Do sol fa*f mi re mi re mi

Si mi mi mi, si mi mi mi

Re sol sol sol, re sol sol sol

La la la sol do, do mi si la sol do

Do sol fatf mi re mi re mi

La la la sol do, do mi si la sol do

Do sol fast mi re mi re mi

Page 37: Aprende a tocar rápidamente

68

Mi mi mi sol mi... re mi do

Do re mi mi sol re, si do la

Mi mi mi sol mi... re mi do

Do re mi mi sol re, si do la

Do do do la sol, do re mi

Do re mi mi sol re... do do la

Do do do la sol, do re mi

Do re mi mi sol re... do do la (repetir)

(Esta es la versión de Los Uros del Titicaca)

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 69

“Las mañanitas” (folk. México)

Do do fa, fa mi fa sol

Mi fa sol la, fa sol la la?

Lat latt la, sol fa mi sol fa

Mi fa sol la latt sol fa (repetir)

La sol mi, mi fa sol la fa

La sol mi, mi fa sol la...

Fa fa laft, latt latt laHH la fa

Mi fa sol la la sol fa (repetir)

“Solo le pido a Dios” (Mercedes Sosa)

Mi mi mi re, re do

La, la la la la sol, sol sol sol sol fa

Mi, mi sol mi sol, mi sol mi sol re

Re mi fa, fa fa mi mi, mi re mire (repetir)

Re mi fa, fa fa mi mi, mi re mi re

Page 38: Aprende a tocar rápidamente

70 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Recuerdos de Ypacaraí” (folk. Paraguay)

Do mi sol mi la la sol mi do la la

Do mi sol mi la la sol mi do sol

Re mi fa re la la sol fa re la la

Re mi fa la do do do si sol mi

Do mi sol mi la la sol mi do la la

Do mi sol mi last latt sol last sol re

Do mi sol do re do sol mi do re

Re re la la sol sol sol si si do

Re re re re do do do la la re

Re do re do sol sol sol mi sol si

Si si sol sol la la la fa fa sol sol sol re re sol

Re re re re do do do la la re

Re do re do sol sol sol mi sol si

Si si sol sol la la la fa fa sol sol sol la la do

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 71

“Mujer hilandera” (cumbia de Perú)

Si si si dott la la fatt fatt mi la

Si si si dokt la la fat fatt mi

Si si si doH la la fatt fatt mi la

Si si si doHt la la fatt fat mi

Si mi, mi si, solft solté doft la

Si mi, mi si, solft solft

si mi, mi si, solf solft do+t la

si mi, mi si, solft sol

Red mi soltt soltt mi dott fatt fa**

Rett mi solH solft mi dos mi

Rett mi solH solft mi dot faHt faHH

Re+tt mi soltt solfk mi dot mi

o

Si re, re si, sol sol do... si

Si re, re si, si sol

Si re, re si, sol sol do... si

Si re, re si, si sol

Page 39: Aprende a tocar rápidamente

n MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 13

“Hay que salvar nuestro nido” (Proyección) “La donna e mobile” (clásica)

Mi re do sol... la sol re La la la do latt sol

Fa mi re la... sol fa mi Sol sol sol la*f la fa

Mi re do do... sol do si La sol fa fa mi mi

Sol si sol re... mi do la (repetir) Sol fa re re do do (repetir)

Latt laft latt latt Sol la-sol sol do sol

Do re do re fa... fa mi re do La laftla la re la

Re mi re mi sol... sol fa mi fa Do, re do, do re

Do re do si re... si solHf fast soli Do laHt la sol fa

Fat soltt faft solit rest... dot do dot lait

“El árbol de mi destino” (Los Kjarkas)

“Los caminos de la vida” (vallenato de Colombia) Parte 1:

Mi mi la la do do mi mi Sol... sol si sol, fatt mi re mi fait

Do mi mi, do mi mi, re re . Fatt la fatt, mi re do re mi

Si re re, si re re, do do ' Mi fatt sol... fat... (repetir)

La do do, la do fa mi (repetir) Parte 2:

Do do do do si si si la la la sol Sol re... re sol re... re fait mi re mi fat

Do do do do si si si la la sol Mi... mimi... mire mi fat

Si si si si la la la sol sol sol fa Sol re... re sol re... re fast mi re mi faft

Si si si si la sol la sol fa mi (repetir) Mi... mi mi... mire do si

Page 40: Aprende a tocar rápidamente

74 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Amor eterno” (Juan Gabriel)

Fatt la sol la, sol la, sol la, sol la, sol la, sol la si, la sol fat

Fatt la sol la, sol la, sol la, sol la, sol la, sol la si, la sol fatt

La re do re, do re, do re, do re, do re, do re mi, re do si

Si re si fe si re si re do re do fat

Re do re do re do si la re sol

Re sol sol sol sol sol sol do sol sol la

Re si re si re si re si re do fait

Re do re do re do si la re sol

Si mi do si la re, si re si la si

si re do si la soltf la si do do

Si re si mi fait, re mi re mi re

si re do si la solHt la si do do

Si do re mi, fatt la sol sol

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 15

“Danubio azul” (clásica)

Re re fatt la la... la la falt fast

Re re faft la la... la la sol sol

Re re fait la si... si si sol sol

Re re faff la si... si si faft fat

Re re fatf la re... re re la la

Re re faff la re... Te fe si si

Mi mi sol si si... sol la fat! Mi la fait, fatt si, la re, re-re

Re doHt doHf si si, si la la si si

Mi mi fat mi, mi mi si la

Re dokt dot si si, si dot mi re re

Soltt si si, la solHt, fatt mi re fatt-faHt, mi la

La fait, la faft, la falt mi

La fat, la fatt, la mi re

La fakt, la fatt, la fait

mi la re mi fate la sol fak-fatt-fatt mi re

Re si, si si re, do si... re re

Re si, si si mi, re do... fatt fait

Fatt do, do fait mi sol

Si si, si solft, solHt la, la lat

Page 41: Aprende a tocar rápidamente

76 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 7

Si si si, lat laft laft, solft soltt latt... re do do do latt lat

Si si si, latt lat! lakt, soli solit last... sol sol fat fait re do do

Si si si, lat last lat, solif soltt last... re do do do laft lat

Si si si, latt laft last, soltt solit last... sí sol fait, fait re la sol

“Noche de paz” (villancico)

Sol la sol mi

Sol la sol mi

Re, re si, do, do sol

La, la do, si la sol, la sol mi

La, la do, si la sol, la sol mi

Re, re re fa, re si do... mi

Do, sol mi sol, fa re do

Re, re re fa, re si do... mi

Do, sol mi sol, fa re do

“El pastor solitario” (clásica)

Mi re mi...

Mi re mi...

La la si si do do mi la sol la... sol fa sol... re mi...

Ca Ta si si do do mi la sol la... sol fa sol... re Mi...

Mire do do... la sol fa fa... re do si si... sol fa mi mi...

Mi re mi...

Mi re mi...

Fa mi fa... sol fa sol... la sol fa fa mi mi re mi re do do...

(a sol la si la si re do do si si la la sol Sol...

Mi re mi...

Mi re mi...

Page 42: Aprende a tocar rápidamente

78 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Negro José” (Illapu)

Fatt... la fatH la fatt la faH

FaHt mi, re mi fat

Sol... si sol si sol si sol

Sol fa+t, mi fat sol

Sol... sol faHf, faft mi mi

Re do+ re mi fat

Fatt... la fatt la fatt la fat

Fat mi, re mi fat

Sol... si sol si sol si sol

Sol fa?t, mi fatf sol

Sol... sol fa*t, fast mi mi

Re dot re mi fat

“Arroz con leche” (infantil)

Do fa la fa fa

Do fa fa la sol

La latt la sol fa mi mi do do re mi mi fa

Do fa la la fa

Do fa la la sol

La la*f la sol fa mi mi do do re mi mi fa

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 19

“Imagine” (John Lennon)

Mi sol mi sol si si la

Mi sol mi sol si la

Mi sol mi sol si si la

Mi sol mi sol si la

La do la do mi mi re

Si si, si do re

(repetir ambas estrofas)

La do si la si do sol

La do si si la la mi

Mi la do si la si do sol

“La cucaracha” (infantil)

Do do do fa la

Do do do fa la

Fa fa mi mi re re do

Do do do mi sol

Do do do mi sol

Do re do lat la sol fa

Page 43: Aprende a tocar rápidamente

80 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Quiero saber” (Grupo Amaru)

Parte 1

Re si re... fatt re fat si... re si fatf sol...

Mi re do si la... mi sol... si fatf

Fatt sol faft re si re fat si la sol

Mi fat sol si laXt... lat si dot re

Re si re... faft re fak si... re si faft sol...

Parte 2

Re si re... faft re fat! si... re si fatf sol...

Mi re do si la... mi sol... si fat

Fatt sol fat re si re fat si la sol

Mi fat sol si la+f... laHf si dot re

Parte 3

Re si re... fatf re faHf si... re si fatt sol...

Mi re do si la... mi sol... si fat

Fakt sol fatt re si re fat si la sol

Farf sol fast mi re doHf re mi fast

Fat sol fast re si re fat! si la sol

Fatt sol fatt si do si... si do si

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 81

“Piel canela” (Gaitán Castro)

Parte 1:

Mi re mi... re mi re si sol la

Sol la la si do

Si do si do re mi mi sol mi...

Mi re mi... re mi re mi fat sol

Sol la si... sol la

Fat re la fat re mi (repetir)

Parte 2:

Mi... sol fat mi...

Sol fat! si... re doff... la si

Mi re do+t do... mi re do, si la sol

Si fast fatt fatt la sol

Si fait fatt faHH la sol

“Pescador de hombres” (canción de misa)

Mi.. re mi fa mi re do do

Re mi fa fa... fa fa fa mi re re

Do do re mi mi... mi fa re do do

Do la... la si do si la sol sol

Fa mi fa fa... sol la sol fa mi mi

Do do la la... la si do si la sol sol

Fa mi fa... re mi fa mi re do

Page 44: Aprende a tocar rápidamente

82 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 83

“Canción y huayno” (Illapu)

Mi mi mi mi mi re re sol mi mi

Mi mi mi re re mi do do

Do do do si si re do do

Do do do si si do la (repetir)

Mi la sol mi la sol, sol-sol-sol

La la sol mi re do, do-do-do

Mi la sol mi la sol, sol-sol-sol

La la sol mi re do

Do re mi sol, mi re do mi la

Do re mi sol, mi re do mi la

“Burrito sabanero” (villancico)

Fa fa fa fa fa fa fa latt lat latt laft sol sol fa sol la fa

Fa fa fa fa fa fa fa latt latf latt laft sol sol fa sol la fa

Fa fa re, fa fa do, la la sol sol fa mi fa

Fa fa re, fa fa do, la la sol sol fa mi fa (repetir)

La la la la sol sol fa fa, la la la la sol sol fa

La la la la sol sol fa fa, la la la la sol sol fa

Fa fa fa fa fa fa la fa, do la sol fa mi sol fa (repetir)

“Amanecer” (Uña Ramos)

La fatt... la mi... la Fe... sol doH... la si...

Si sol... si fatf... si mi... si re

La fat... la mi... la re...

Re dot re fat... mi si...

Sol fatt mi sol... la

Fatt mi re fatt... sol, mi re dot mi...

Re fatt... sol faft mi sol

Fatt mi re fatt... mi re dott mi...

Falt mi re fatt la re...

La fait... la mi... la re... la dof... la si...

Si sol... si fat... si mi...

La fatt... la mi... la re...

Re doft re fast... mi si...

Sol fatt mi sol...

Fatt mi re fat... mi re doH mi...

Re faft... sol fatt mi sol... la

Fatt mi re fait... sol fat mi re mi...

Fat mi re fat re... fatt la re...

Page 45: Aprende a tocar rápidamente

84 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 85

Re re mi fat... si la... mi...

mi mi fait sol... dot si... fat...

Re re mi fat... si doft... mi...

Doki si la sol faHt mi

Re re fatt fatt la la re

(repetir todo)

Fuga:

La si doHt re mi faff...

La dot... la do... la si... sol si... la sol faHt

Mi re dof si la... sol fatt mi

Re re faft fait la la re.

“Pídeme la luna” (Leo Dan)

Re si la sol la si

Re si la sol la sol mi

Re la sol la sol la sol

La sol la sol la

Re la sol la sol si la sol (repetir)

La-la la-la la-la fait fast si la la

La-la la-la la-la faft faft si la sol (repetir)

Himno nacional del Perú

Do do do do do do do do do

Do do fa... do... do re... la, do lait, la la sol fa fa do do do do

Do do fa... do... do re... la, do lat, la la sol fa fa do do do do

Sol la latt laHt last latt re do latt lat... la

Sol la latt latt latt laft re do latt last... la

Do re rett rett relt rett sol fa rel rel re

Fa mi re do la do do lat la sol fa fa fa fa

Do re rett reHt reHt ret sol fa rett ret Te

Fa mi re do la do do last la sol fa

Fa fa la do, fa fa la do, fa fa la do, sol sol re do,

La sol fa fa fa fa sol la fa sol mi do

Do do do do re do latt la sol fa

Do latt solét solét solit latt latt last ret do, solft,

Do do do si lat latt do lat

Sol sol sol+t sol fa solHt sol fa do

ReHH rest solHf solHt solít solHf last sol! fait fatt fa

Fa fa latt latt latt lat do lat solft solté sol

Rekt rett dott dott dot doHt fa relt dott dot do

Solé solH sol fa... soltt sol fat fa

Dot dot do do do lat latt lat mi

Dott do latt solHt sol solit do la+t fa sol solHt

Rett fa sol soli latt do do do do

Page 46: Aprende a tocar rápidamente

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 87

36 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Romance de quena y viento” (huayno de Perú) “Canto a la mujer de mi pueblo” (Los Kjarkas)

Mi... mi sol si mi re si la sol si...

Mi... mi sol si mi re si la sol si...

Mi re do... mi re do...

Si la sol... si la mi...

Mi sol si mi re mi re si la sol fast re mi

La... do re mi... sol falt... mi re mi

a... do re mi... la, sol mi re mi...

Lac mila sola gafa: mi 16 ni Mi... do mi ret... si Te re... do si la

Mi re do... mi re do...

Si la sol... si la Mi...

! Mi sol si mi re mi re si la sol faft re mi

Si si si la sol la... si si si la sol la...

Do... do la la sol sol mi sol la la...

Do... do la la sol sol mi do re...

Re mi re mi re, do la do...

Re mi re mi re mi re, do la...

“Mi pequeñita” (Pueblo Andino)

mi sol... sol la la mi... do do si do si do si do

Si do re mi si

Do si la la sol la sol la sol la

Sol la si do sol

Sol la si re, do si la sol la sol la

Sol la si re do

Dor

La do la do la, do, re re... Mia

Do re do la sol, la, mi mi...

La do la do la, do, re Fe...

Do re do la sol, la, mi mi...

Mi sol mi sol mi, sol, fast faHt

Soltt la soltt la mi, re, do do

Mi sol mi sol mi, sol, fast fast

Soltt la soltt la mi, re, do do

Sol sol mi sol la sol... do re mi sol mi

Sol mi re re la... sol la si do mi

La sol fa, la sol fa, la sol fa, la sol fa, la sol fa, la si do sol

Mi mi mi, sol sol sol la... Sol la si re, do si la sol la sol la

Do la sol la, do la sol la... do la sol la...

Page 47: Aprende a tocar rápidamente

88 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Cuando florezca el chuño” (Kala Marka)

Latt latt latt latt latt do re do... sol sol la lat last lat la sol

Latt latt latt latt latt do re do... sol sol la latt latt latt la sol

Sol sol sol fa, fa sol la last... latt latt latt do do do latt sol

Sol sol sol fa, fa sol la last... last lat latt do do do latt sol

Sol sol la latt latt latt la lat

Latt re re re lat la latt laft

Sol latt latt last sol fa sol fa

Latt laft lajt laft latt do re do... sol sol la... laff laft laft la sol Latt latt latt latt latt do re do... sol sol la... laft laft latt la sol

Sol sol sol fa... fa sol la lat... latt laft last do do do last sol

Sol sol sol fa... fa sol la last... laft lat laét do do do lat

Sol sol sol re... sol sol sol re...

La la la fa... la la la fa...

Lat last latt sol... latt lat latt sol

Do do do ta... do do do la...

Lat sol re... laft la latt sol sol

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 89

“Al fondo hay sitio” (cumbia de Perú)

Mi sol si la sol mi, mi sol si la fa*t re

Re re re re do do do do do re mi faHf mi

Mi sol si la sol mi, mi sol si la faft re

Re re re re do do do do do re mi fat mi

Sol mi sol mi sol fatt faft re re mi

Sol mi sol mi sol fat fatt re re mi

Sol mi sol mi sol fatt fast re re mi

Sol mi sol mi sol fa+t fat re re mi

La la la la la mi mi la si sol

Sol sol sol sol sol re re si sol la

La la la la la mi mi la si sol

Sol sol sol sol sol re re si sol la

Mi mi la si sol re

Fatt fat mi fat sol mi

Mi mi la si sol re

Fatt fatt mi fast sol mi

Page 48: Aprende a tocar rápidamente

9 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Zambito” (Yawar)

Soltt rett, solit latt do lat... solit reft, solft laft do lat

Fa do, fa sol solHf sol... fa do, fa sol solHt sol

Doff solét, doHf reHf fa reHf... dos solHt, dot reHf fa

Rek ret, reHf fa fa, fa sol sol, sol solH last

Soltt rett, soltt latt do latt... solit rett, soltt latt do latt

Fa do, fa sol solHt sol... fa do, fa sol solft sol

Do** solít, dot rett fa ref... do+t solít, do? ret fa

Rekt reHf, ret fa fa, fa sol sol, sol sol last sol...

Do doft rest ret, fa rest do, last solHf, sol fa

Fa sol sol* solH, last solHf fa, fa ref

Do**... reft fa ret doHf do... dot reHf

Dot do la+t, do reH do latf sol

Do*H... rett fa ret dot do... do+t ref

Do*+f do laff, do reHf do laft sol

Do lat do solHf, do latt do lat, do sol

Dot do, do* last, do do do*t do, do+* last

Ref doH, reHf do, reHf do+t rest do*f, reft do

Do lat do sol+t, do last do laff, do sol

Do** do, do* laft, doff do do*t do, do+t lat

Rett doHf, ret do, ret dot ret doft, ret do

Do lat solHt sol fa reHt dot do last soli sol

MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA 9

“Moliendo Café” (guaracha)

La... sol... fa... mi

La do la sol la sol fa... mi...

La... sol... fa... mi

La do la sol la sol fa... mi...

Re mi re mi re do

Mi la si do do do do do do si

Si do si do la... la la la

Mi re mi re do

Do do do si si si si si si

Do si re do si... si si si

(Esta es la versión de Hugo Blanco)

Page 49: Aprende a tocar rápidamente

92 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Flor de retama” (huayno de Perú)

Mi mi, sol sol la si... si, re mi re si

Mi mi, sol sol la si... si, re mi re si

Do do, re mi, mi re mi

Re mi, mi re mi... re, sol mi si

Sol la la si la, si re re mi re

Sila sol si sol

Sol fat mi mi mi re mi

Re mi, mi re mi... re, sol mi si

Sol la la si la, si re re mi re

Si la sol si sol

“Marcha fúnebre” (clásica)

Re re re re

Fa mi-mi re-re do-re

Re do latt la la

Re do latt la la

Re re re re

Fa mi-mi re-re doH-re

METODO PRACTICO DE QUENA ] 9

“Mi viejo” (Piero)

Parte 1

Do la mi do la mi si sol+t

La fa re la fa re sol mi

Soltt la si si la si do la

Soltt la si si la si do la

Parte 2

Do la mi do la mi si soltt

La fa re la fa re sol mi

Si do re re do si mi do

Re mi fa fa mi re sol mi... re

Parte 3

Si si si si re, si do la

Re re re re sol, sol mi do

Si si si si re, si do la

Mi re mi re mi re mi do si... mi

(repetir partes 1, 2 y 3)

Mi re mi re mi re mi do si... (repetir)

Page 50: Aprende a tocar rápidamente

94 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Hotel California” (Eagles)

Faét faH fafk mi re mi fa+t

Fatt faft mi mi mi

Fatt fat faft mi mi mi fat

Fatt fatt fatt mi re re

Fatt fatt fatt mi re re fat

Fatt fat faft mi re re

Mi re mi re mi re fa? mi

Fatt fatt fatt mi fat?

Fatt sol sol fatf fast sol fat

Fatt fatt fatt mi mi

Mi mi mi mi mi re fa*

Fatt faH faft mi mi mi re re re

Fatt fast faft mi re re fast

Fat mi mi re re mi

Mi re mi re mi re fast mi

Fatt fatt fatt la fatt

Sol sol sol sol sol la sol sol fat

Fatt fatt fatf mi mi

Mi mi mi re re

Fatf sol sol sol sol sol la sol sol fatf

Fatt fat faft mi mi

Sol sol sol fat fat

METODO PRÁCTICO DE QUENA 95

“El sonido del silencio”

Mi mi sol sol si si la Re re fai fas la la sol

Sol sol si si re re mi, mi re

Sol sol si si re re mi, mi re

Sol sol mi

Mi fast sol sol, fatt mi re

Mire si

Sol sol sol re... faé* sol mi

Mi mi sol sol si si la

Re re fatt fast la la sol

Sol sol si si re re mi, mi re

Sol sol mi

Mi fatt sol sol, fait mi re

Mi re si

Sol sol sol re... fat sol mi

Page 51: Aprende a tocar rápidamente

96 MÉTODO PRÁCTICO DE QUENA

“Dulce Navidad” (villancico)

Si si si, si si si, si Te sol la si,

Do do do, do do si si, si si la la si la re

Si si si, si si si, si re sol la si,

Do do do do do si si re re do la sol

Re re si la sol re re, re re si la sol mi

“Tiempo de vals” (Chayanne)

Re re re re... do si si do do do

La si do do, do do si la la sol la sol

Mi faft sol sol sol sol la sol la si si si

Si si, do la, sol la (repetir)

Re re re re lat do re

Latt do re, lat do re Re re do latt do la

Re re re rett re do latt

Lat do re, laft do re

Re re do latt do re